მოკლე აიოლოგიშრი

ლექსიკონი
შეადგინა ი. ლაჩაშმვილმა

გამომცემლობა „განათლება4«
თბილისი – 1977
57(03)
ლპ2

70105--005
Mონს5(08)-77 ბრძ.–-74 (ჯგამომცემლობა „განათლება“, 1977
 თდინასიტყვაობა

წინამდებარე ლექსიკონში შეტანილია ბიოლოგიის” სხევადასხვა

დარგის სახელმძღვანელოებსა და სპეციალურ ლიტერატურაში ნახ–-
მარი ტერმინები. მასში მოყვანილია აგრეთვე ზოგიერთი სისტემა–
ტიკური კატეგორიის განმარტება და მეცნიერებათა სხეა დარგე-
ბის ზოგი ტერმინი, რომლებიც ხშირად გეხედება ბიოლოგიის სხვა-
დასხვა სპეციალობათა ლიტერატურაში.
ლექსიკონში, უცხო სიტყვისგან ნაწარმოები ტერმინების გარ-
და, შეტანილია ქართული ტერმინებიც, რომლებიც ჩვენ“ ლიტერა–-
ტურაშია დამკვიდრებული და განმარტებას საჭიროებს,
განსამარტავ სიტყვათა შედგენისს მხედველობაში გვყავდა,
უპირველეს ყოვლისა, საშუალო სკოლის უფროსი კლასების მოს-
წავლეები, სტუდენტები, ბიოლოგიის სხვადასხვა დარგში მომუშავე
ახალგაზრდა სპეციალისტები და პედაგოგ-მასწავლებლები, რომლებ-
საც წინამდებარე ლუექსიკონი, ვფიქრობთ, გარკვეულ დახმარებას
გაუწევს.
ლექსიკონი მოიცავს 7500-ზე მეტ ტერმინს, რომლებიც ანბა-
ნური თანმიმდევრობითაა განლაგებული; იმ შემთხვევაში, თუ ორ
ტერმის ერთნაირი მნიშვნელობა აქეს, ჩვეულებრივ მოცე–
მულია ერთ-ერთი მათგანის განმარტება, მეორესთან კი მითითე–
ბულია „იზ.“ ან „იგივეა რაც“ ესა და ეს ტერმინი; ხოლო თუ ერთ-
სა და იმავე ტერმინს რამდენიმე მნიშვნელობა აქვს, მაშინ ცალ-
კეული მნიშვნელობა ციფრებითაა გამოყოფილი.
ლექსიკონის” შედგენისს გამოყენებულია შემდეგი ლიტერა-
ტურა: 8. 8. 801008/M, #. C. II6XXI0X088, M98IXM# ლიჩიზმის 6M0-
»0V”IMCCMXMX +69VMIIM08 (1963); II. II. მ8.იიი98, MXი2გ+MII8 C80820ხ
6018XMIIM00MMX I60MIMIM08 (1964); C. C. IL ი666I'ხსსIM08, LC060X0-
#MIIსCMIIII CI0820ხ (1965); II. LL. 336MMV0958 M M. 9. MIიიMცXIIX09,
ჰ13I9MICX0-იV7CCXMს Cოალმვიხ I»X%# 60X3IIIIM0C8 (1957); ი. MMICი,
/#. MMIIX89MC, 1 686XMM6CMIMIL #M სIVI6-CM6CIIM9C6CMIII CI0800ხ (1967);
ს. #. 89MIM098, I 60601მMIIMCCMX2#M I60MX#M0#/0I”M9% (1967); #. #. #9#-
M09მ, M#Mი08VMIII IIIMX0I0;”MVCCMIII CM0800ხ (1968); სოფლის მეურ-
ნეობის ტერმინოლოგია (1959); გრ. ჯაეელიძე, უხერხემლოთა ზოო-
ლოგიის პრაქტიკუმი (1967), ი. ლაჩაშეილი;: ბოტანიკური ტერ-
მინების მოკლე ლექსიკონი (1968) ღა სხე.
ამ სახის ლექსიკონის შედგენა ბიოლოგიის დარგში, ქართულ
ენაზე, პირეელ ცღას წარმოადგენს და, რა თქმა უნდა, ნაკლიც
ექნება. ლექსიკონის გაუმჯობესებასთან დაკავშირებულ შენიშე-
ნებს მადლობით მივიღებთ.
დასასრულ, მადლობას მოვახსენებ ყველას, ვინც თავიანთი შე–-
ნიშვნებითა და რჩევით დახმარება გამიწიეს ლექსიკონის შედგენა-
ში.
აბაქსიალური –- ღერძიდან (საწინააღ- აგრეთვე წყლის, ჰაერისა და ნიადა–-
მდეგოდ) მიმართული. გის შედგენილობა და სხვ.
აზაქსიალური მხარე –- გეერდითი ორ- აბლაბუდის ჯარსი ზურგის ტვინისა –-
განოს (მაგ. ყვაეილის, ფოთლის) ის სისხლძარღვებს მოკლებული თხე-
მხარე, რომელიც ღერძის საწინააღ- ლი გარსი, რომელიც მდებარეობს
მდეგო მხარესაა მიმართული. ზურგის ტვინის გარეთა, მაგარი გარ-
აბდომენი –- ფეხსახსრიანების (კიბოს- სის ქვეშ.
ნაირების, მწერების) სხეულის უკანა აბლაქტირება –- მყნობა ყლორტების
(მესამე) განყოფილება –-– მუცელი. მიახლოებით, შეხებით, როდესაც
აბიოგენეზი –- თვითჩასახვა. ორი მეზობლად მღგომი მცენარის
აბიოგენე-ეზური თეორია –- ერთ-ერთი ყლორტების შეზრდა ხდება ზედვე,
თეორია დედამიწაზე სიცოცხლის წა- ღეროდან მოუცილებლად.
რმოშობის შესახებ·- ამ თეორიის აბორალური -- პირის საწინააღმდეგო.
თანახმად ცოცხალი წარმოიქმნება აბორალური მხარე -–- არამსუსზაეთა (სა-
არაცოცხალისაგან თავისთავად, უე(- ეარცხლურები) სხეულის ის მხარე
რა. და შესაძლებელია სიცოცხ- საღაყ აბორალური ორგანოა მო-
ლის მუდმივდ თვითჩასახვა (ბირ- თავსებული. :
გენეზური თეორიის საწინააღმდე- აბორალური ორგანო –- სავარცხლურე-
გოდ). ბის წონასწორობის ორგანო.
კბიოზი –- 1, უსიცოცხლო მდგომარეო- აბორიგენები –– ამ, თუ იმ ადგილის
ბა, 2, პროდუქტების დაკონსერვე– თავდაპირველი მოსახლეობა, ადგი–
ბის ერთ-ერთი ძირითადი წესი, რო- ლობრივი, მკვიდრი ბინადარნი.
მელიც დამყარებულია მიკროორგა- აბორიგენი მცენარე, ცხოველი –- ამა
ნიზმების მთლიანად მოსპობაზე. თუ იმ მხარის, ქვეყნის მკვიდრი,
აზიოსესტონი –- წყალში ატივტივებუ- ადგილობრივი წარმოშობის მცენა-
ლი არაცოცხალი ნაწილაკები, რე, ცხოველი.
აბირტური გარემო – ადგილმდება– აბორტი –- ორსულობის ნაადრევი შე-
რეობისათვის დამახასიათებელი ეკო- წყვეტა.
ლოგიური რეჟიმი მოცემულ ფიზი- აბორტული ორგანო -- განუვითარებე-
კურ-გეოგრაფიულ პირობებში. წარ- ლი, რედუცირებული ორგანო,
მოადგენს ბიოცენოზის და ფიზიკუ- აბორტული პართენოგენეზი -- კვერცხის
რი გარემოს საფუძველს. პართენოგენეზური განვითარება, რო-
აბიოტური ფაქტორები -–- არაცოცხა- მელიც არ მიმდინარეობს ბოლომ-
ლი ბუნების ყველა ელემენტი, რომ- დე და ჩერდება ემბრიოგენეზის გარ-
ლებიც მოქმედებს ორგანიზმზე. მათ- კვეულ სტადიაზე.
გან ყეელაზე მნიშვნელოვანია: სი- აბორტული უჯრედები -- იზ. პოლოცი-
ნათლე, ტემპერატურა, ტენიანობა, ტები.
აბრევიაცია აგელიოფიტები

აბრევიაცია –- ონტოგენეზის“ თ.ანმიძ- აგამოგონია –- უსქესო გამრავლება და-

დევრობითი შემოკლება მისი ცალ- ყოფის ან დაკვირტვის გზით.
კეული სტადიების ამოვარდნის შე- აგამონტი –- უსქესო მცენარე (ანუ უს–-
დეგად ანუ ორგანიზმის განეითარე- ქესო თაობა), რომელიც წარმოქმნის
ბისას იმ ნიშნების დაკარგვა, რომ- აგამეტებს.
ლებიც მისი წინაპრებისათვის იყო და-
აგამოხპერმია –- სქესობრივი გამრავ-
მახასიათებელი.
ლების გამარტივებული ზერხი მდედ-
აბხოლუტური წონა თეხლებისა –- 1000
რობითი გამეტების საფუძველზე, რო–
ცალი თესლის წონა გრამებში,
მლის დროსაც არ ხდება განაყო-
აბსორბენტი –- ნივთიერება, რომელსაც
'"ფიერება, მამრობითი გამეტები” ამ
აქეს აბსორბციის (შთანთქმის) უნა-
შემთხვევში მონაწილეობენ მხო-
რი. ·
ლოდ ზიგოტის დაყოფის სტიმულა-
აბხორბერი –- აპარატი რომლის სა-
ტორებად,
სამუალებით ხდება გაზების აბსორ-
ბცია. აგამური –- ორგანიზმი, რომელიც მრავ-
აბხორბირება –- იხ, აბსორბცია. ლდება არასქესობრივი გზით..
აგარ-აგარი –-– მცენარეული ლაბა, რო-
აბხორბცია – შთანთქმა, შეწოვა; ნივ–-
მელიც მიიღება ზღვის ზოგიერთი
თიერებათა შთანთქმა აბსორბენტის
(წაბლა, წითელი) წყალმცენარისაგან.
–– მშთანთქმელის მთელი სხეულის
ძირითადად შედგება პოლისაქარიდე-
მიერ.
ბისაგან. გამოიყენება საკვებ არედ
აბხორბციული მიკროსკოპია – ცხოვე-
სოკოების, ბაქტერიების, მიკრობებისა
ლური და მცენარეული ორგანიზ-
მის უჯრედის სტუქტურისა და ჭქი- და სხვათა დასათესად ლაბორატორი–
მიზმის შესწავლის ერთ-ერთი მეთო- ული კულტურებისათვის, იყენებენ
დი. აგრეთვე საკონდიტიო წარმოებაში
კაბულია –- ნებისყოფის პათოლოგიური მარმელადისა ღა ხილის თათარის
სისუსტე. დასამზადებლად.
აგამეონი –- სახეობა, რომელიც ”შედ- აგეეზია
–– გემოვნების შეგრძნების და-
გება მხოლოდ აპომიქსისური ინდი- კარგვა.
ვიდებისაგან. აგზნება
–– ცოცხალი ქსოვილის უნარი
აგამეტი –- უჯრედი, რომელიც არ არის გამოავლინოს მისთვის ღდამახასიათე–-
ბელი სპეციფიკური მოქმედება; მაგ.,
დიფერენცირებული და ასრულებს
მწარმოებლის ფუნჭცია” (განსხვავე–- კუნთოვანი ქსოვილის აგზნება გა-
ბით დიფერენცირებული რეპროდუქ- მოიზსატება შეკუმშეით; ჯირკელოვანი
ციულია უჯრედისა –- გამეტისა). გე– ქსოვილისა –- სეკრეტის გამოყოფით
ხვდებ მხოლოდ დაბალორგანიზე- და ა, შ.
ბულ ცხოველებში. აგზნებადობა
–– ყველა ცოცბალი სზეუ-
აგამეტანგიუმი –- ორგანო, რომელშიც ლის თვისება უპასუხოს გამღიზია-
აგამეტები წარმოიქმნება, ნებლის ზემოქმედებაზე.
აგამია -––- შეუუღლებლობა, დაუქორწი- აგზნებს იონური თეორია
-- თეორია,
ნებლობა; სქესს უქონლობა; სქე- რომლის თანაზმად აგზნების მექა-
სობრივ პროცესს მოკლებული. ნიზმს საფუძელად უდევს იონების
აგამობიუმი –- მეტაგენეზისს უსქესო კონცენტრაციის შეცვლა ან სხვადა-
სტადია –- სპოროფიტი. სხვა იონების ურთიერთდამოკიდებუ-
აგამოგამონია –- იხ. აგამოგონია. ლება.
აგამოგენეზი –- უსქესო გამრავლება. აგელიოფიტები -- იხ. აჰელიოფიტები;
აგლომერატი –9- აგრომელიორაცი»

აგლომერატი ––- სხვადასხვა ქანისა და ზგოდიუმი, რომელიც შედგება ცალ–

მინერალის ფხეიური შენაერთი. ცალკე შეჭქუჩებული, და არა ერთ-
აგლომერაცია –– 1. სხვადასხვაგვარი ქა–- მანეთთან შერწყმული, ამებოტდები-
ნის ერთ მთელად შეერთების ბუ- საგან (იზ, ამებოიდური უჟრედები).
ნებრივი პროცესი. 2. ფიტოცენოზი, აგრეგაცია-––თავისუფლად მოძრავი (კერ–
რომელიც შეღგება ეკოლოგიურად ძოდ, რომელიც გადააქვს ქარს) უმ-
ერთგვაროვანი რამდენიმე სახეობი- დაბლესი მცენარეების თავმოყრა
საგან.. (ი. პაჩოსკი). 2. ერთი სახეობისაგან.
აგლუტინაცია –– 1. მტერის მარცვლის, შექმნილი ფოტოცენოზი (ა. გროს-
ბაქტერიების, სპერმატოზოიდების, ჰეიმი).
პლასტიდების ერთმანეთთან გუნდე- აგრეგაცია უჯჭრედებისა--ეჯრედების შე–
ბად შეწებება 2. სითხეში შეტივ- წებება მრავალუჯრედიან წარმონაქმ-
ტივებული ნაწილაკების (მიკრობების, ნად (აგრეგატად).
სისხლის წითელი და თეთრი ბურ- აგრიკულტურა –-– რაციონალური, გაუმ-
თულების და სხვა) გუნღებად შეწე- ჯობესებული მიწათმოქმედება, კერ–
ბება იმუნური შრატის მოქმედეაის ძოდ მემინდვრეობა.
შედეგად 3. ფილების შედედება აგრიოფიტები –- მცენარე ანთროპოქო-
„ცოცხლ უჯრედში მაღალი ტემპე– რი (იხ.), რომელი) დასახლებულია ბუ–
რატურის, შხამიანი (მომწამელელი) ნებრივ ადგილსამყოფელში და შე-
ნივთიერების და სხვ. მოქმედებით. გუებულია ახალ პირობებში ცხოე-
აგლუტინინი –– ნივთიერებ,ი რომელიც რებას, ასეთია, მაგ. ელოდეა, ენო-
იწვევს აგლუტინაციას. თერა, ცხენის კუდა და სხვა.
აგმატოპლოიდია –- ქრომოსომთა რიცხე- აგრობიოლოგია –“– აგრონომიული ბიო-
ის გადიდება რაც გამოწვეულია ლოგია; მეცნიერება, რომელიც სწავ–
ქრომოსომების დიფუზიურ ცენტრო- ლობს ზოგად ბიოლოგიურ კანონზო-
მერთან ან პოლიცენტრულ ქრომო- მიერებას მიწათმოქმედებასა და მე-
სომებთან ფრაგმენტაციით. ცხოველეობაში აგრონომიის თეო-
აგნაცია -- ნათესაობა მამრობითი (გამი– რიული საფუძვლები.
სეული) ხაზით. აგრობიოცენოზი –- ერთნაირ პირობებში.
აგნოზია–- სწორი აღქმისა და შეცნობის დასახლებულ მცენარეთა ღა ცხო-
დარღეევა თავის ტვინის ქერქის ველთა ერთობლიობა.
უმაღლესი განყოფილებების' _ დაზია– აგროედიფიკატორი-––აგროცენოზის ედი-
ნების შედეგად. ფიკატორი.
აგონია
–– სიკვდილის წინა მდგომარეო- აგროლოგია –- ნიადაგმცოდნეობის დარ-
ბა ორგანიზმის; სულთმობრძავის
გი; შეისწავლის იმ პროცესებს, რო-
მდგომარეობა, მელსაც ადგილი აქვს ნიადაგში მას-
აგრანულოციტები –– სისხლის თეთრი ზე ზემოქმედების (დამუშავების, სა-
სხეულაკების (ლეიკოციტების) ერთ-
სუქების შეტანის და სხვა) შედეგად.
ერთი სახე, რომლებიც არ შეიცავენ აგრომელიორაცია –- ღონისძიებათა სის-
მარცვლებს ' (გრანულებს) ციტოპ- ტემა, რომელსაც იყენებენ სარწყავ
ლაზმაშმი განსხვავებთ გრანულო- და ამოსაშრობ მიწებზე, ხევებში,
ციტებისაგან.
ქვიშებზე, დამლაშებულ მიწებზე და
აგრაფია–– წერის უნარის დაკარგვა (თა- სხვ. ამ ადგილების სოფლის მეურ-
ვის ტვინის დაავადების გამო). ნეობაში გამოყენების მიზნით.
აგრეგატული პლაშმოდიუმი –– უმდაბლე- აგრომელიორაცია ტყისა
–- იხ. ტყის აგ-
სი სოკოების (მიქსომიცეტების) პლა- რომელიორაცია.
აგრონეოფიტები აღაპტური

აგრონეოფიტები –- მცენარეები, რომლე- აგროცენოზი –- მცენარეთა თანასაზოგა-

ბიც დიდი ხანი არ არის რაც შეგუ- დოება, რომელიც შექმნილია ადა-
ებული კულტურულ ადგილსამყო- მიანის მიერ მეტ-ნაკლებად ზანგრძ-
ფელს (დამუშავებულ მნაკეეთებზე ლიეი დროით.
ცხოვრებას) მათ მიეკუთვნება. ის აგროცენოლოგია –- აგროცენოზების შე-
სარეველები, რომლებიც მუდმივი თა- მსწავლელი მეცნიერება.
ნამგზავრია ზოგიერთი კულტურული აგროსიმოფიტები –- მინდორში მოზამთ-
მცენარისა, მაგ., სელის (სელის აბ- რე სარეველა მცენარეები. ახასია-
რეშუმა), ჭვავის (ჭეავისებრი შერიე- თებთ უხვი ნაყოფიერება თესლისა
ლა) და სხეა. და ნაყოფის სწრაფი ჩაცევნა ალღ-
აგრონომია–– სოფლის მეურნეობის შე- მოცენების უნარის დიდხანს შენარ-
მსწავლელ მეცნიერებათა კომპლექსი. ჩუნება. (ჯიჯლაყა, ძურწა და სხვა).
აგრონომიული მადანი –- მინერალური ადამანტობლასტები –-– უჯრედები, რო-
ნივთიერებანი, რომელთაც იყენებენ მელთაგან ფორმირდება კბილის ემა-
სასუქები (ფოსფორიტების, აპატი- ლი (მინანქარი).
ტების, კალიუმისა და კალციუმის მა-
ადაპტაცია
–– ორგანიზმის შეგუება გა-
რილების და სხეა) მისაღებად. შეიცავს რემო პირობებთან არსებობის შესა-
ფოსფორის, კალიუმის, აზოტის, კალ-
ნარჩუნებლად; ელინდება ორგანიზ-
ციუმის, გოგირდის შენაერთებს, რო-
მი აგებულების თავისებურებებსა
მლებიც აუცილებელია მცენარის ღა ფიზიოლოგიური რეაქციების ხა-
ზრდისათვის.
სიათში.
აგროტექნიკა –- აგრონომიული ტექნიკა;
ადაპტაციოგენეზი -- ორგანული სამჟა-
სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა
დამუშავების ხერხების სისტემა, რო–
ყაროს ევოლუციის პროცესში შე-
გუებიძთი ფუნქციის ფორმირება,
მელიც მიზნად ისახავს მაღალი მო-
განვითარება, გარდაქმნა, რაც ხელს
სავლის მიღებას შრომისა და წარ–-
მოების საშუალებათა მინიმუმის და- უწყობს ცოცხალ არსებათა შეგუე-
ხარჯვით. ბა გარეგანი გარემოს გარკვეული
2აგროფიზიკა -- აგრონომიული ფიზიკა; პირობებისადმი,
მეცნიერება რომელიც შეისწავლის ადაპტაციომორფოზი –- ორგანიზმის ეეო-
ნიადაგის ფიზიკურ თვისებებს ლუციის პროცესში შეგუების გან-
(ტრუქტურა, ტემპერატურისა და ვითარება გარდაქმნა რაც ხელს
წყლის რეჟიმს ღა სხვა ბუნებრივ უწყობს ორგანიზმის შეგუებას გა-
პირობებში. რეგანი გარემოს გარკეეული პირო-
აგროფიტები –- მცენარეები (კულტურუ- ბებისადმი.
ლი და სარეეელა), რომლებიც შემო- ადაპტური ზონა -- გარემო პირობების
ტანილია ადამიანის მიერ და იზრ- ერთობლიობა, რომელიე განსაზღე-
დებ დამუშავებულ მინდვრებში, რავს ორგანიზმების შეგუებათა ტიპს.
ბაღებს ღა სხეა კულტურულ ნა- ადაპტური ლაყუჩები –-- ზღვის ზოგიერ-
კვეთებზე. თე ლოკოკინს (მუცელფეზიანები)
იგროფიტოცენოზი –-- ის. აგროცენოზი. ზურგზე გვერდებზე ან ანალური
აგროქიმია
–– აგრონომიული ქიმია; მეც– ხვრელის ირგელივ წარმოქმნილი,
ნიერება მცენარის კვების, სასუქების კაის ფრთისებრი გამონაზარდები,
გამოყენების და მცენარეთა დაცვის რომლებიც ასრულებენ სუნთქვის
ქიმიურ საშუალებათა შესახებ, მა–- ფუნქციას.
ღალი მოსავლის მისაღებად. ადაპტური ნიშანი -- ორგანიზმის ზო-
ადაპტური აღვენტიური

გიერთი ნიშანი, რომელიც შეესაბა- არიან ვეგეტატიური გამრავლების

მება გარემო პირობები” გარკვეულ გზით ერთი დედა მცენარისაგან.
მონაცემებს. ადენინი –-– ერთ-ერთი აზოტოვანი ფუ-
აღაპტური რადიაცია –- ევოლუციის ტი- ძე, რომელიც შედის დნმ-ს და რნმ-ს
პი, როდესაც ერთი წინაპარი ფორ- მოლეკულის შემადგენლობაში,
მიდან წარმოიქმნება მრავალი სხვა- აღენიტი
–– ლიმფური ჯირკელების ან-
დასხვა ფორმა, რომელთა) განსხვა- თება.
ეებული ადგილსამყოფელი უკავიათ, ადენოზინდიფოსფორმეავა (ადფ) –- რე-
აღაპტური რიზი –- ადაპტაციის თანმიმ- აქციების დროს ატფ-ს მიერ ფოს-
დეერობითი„ს სტადიები ც„ცხოერების ფორმჟავას ერთი მოლეკულის და-
გარკვეული წესისადმი. ერთი ადაპ- კარგვის შედეგად წარმოქმნილი ნუკ-
ტური რიგის რგოლები შეიძლება ლეოტიდი, რომელიც ატფ-საგან განს-
__ ერთმანეთთან დაკავშირებული იყოს ხეავებით შეიცას ფოსფორმჟავას
გენეალოგიურადდ ამ შემთხევევაში არა სამ, არამედ ორ მოლეკულას.
წარმოიქმნება ე. წ. საფეხურებრივი ადვ ფოსფორმეავს შეერთებით
რიგი, რომლის რგოლები განვითარე- კვლავ ატფ-ად გადაიქცევა.
ბის თანმიმდევრობით საფეხურს ადენოზინტრიფოსფორმჟავა (ატფ) ––- უჯ-
წარმოადგენს. რეღის ფუნქციერი მოქმედებისათ-
ადაპტურობა –– შეგუებულობის უნარი: ვის საჭირო ენერგიის ერთიანი და
შეგუებულობა. უნივერსალური წყარო. .ქიმიური
ადაქსიალური –– ღერძისასკენ მიმართუ- სტრუქტურის მიხედვით ნუკლეოტი-
ლი. დია და როგორუ ყეელა ნუკლეო-
ადაქსიალური მხარე ––- გგერდითი ორ- ტიდი შეიცას აზოტოენ ფუძეს
განოს (ყვავილის, ფოთლის და სხვა) (ადეწინს), პენტოზას (რიბოზას) და
ის მხარე, რომელიც ღეროს ღერძის– სამ ფოსფატურ ჯგუფს.
კენაა მიმართული. ადენომა –– ჯირკელოვანი ორგანოების
ადგილპოვნირება, პოვნსს აღგილი – (სარძევე ჯირკვლის, ღვიძლის, ფა–-
პუნქტი, სადღაც ნკხულია ან აღნიშ- რისებრი ჯირკელის და სხე) კე–
ნულია ცალკეული მცენარე ან ცხო- თილთვისებიანი სიმსივნე.
ველი. ადექვატური
––- იხ. ადეკეატური.
პადგილსამუოფელი მცენარის, დცბხოვე- ადვენტიკატორები ––- მცენარეთა თანასა-
ლის -–-ი მ მონაკვეეთისს (ადგილის) ზოგადოების შემთხვევითი, მოსული
ეკოლოგიური პირობების ერთობლი- კომპონენტები.
ობა, სადაც იზრდება მცენარე ან ბი- აღვენტიური ემბრიონია –- ფარულთეს-
ნადრობს ცხოველი. ლოვან მცენარეთა ჩანასახის განვი–
ადეკვატური – სრული შესაბამისი. თარება არა განაყოფიერებული კვერ–
ადეკვატური ცვლილებები –- ორგანიზმ- ცზუჯრედიდა,” „არამედ ჩანასახის
ში მიმდინარე ცვლილებებიდ„ რომ- პარკის სხეა უჯრედებიდან (სინერ-
ლებიც შეესაბამება გარემოს შეცვ- გიდებიდან, ანტიპოდებიდან და სზვა)
ლილ პირობებს ღა სასარგებლოა ან ნუცელუსის უჯრედებიდან, ვვზე-
ცოცხალი არსებებისათვის, ადეკვა- დება, მაგ, მანდარინში, ლიმონში,
ტური ცელილებები, ლამარკის წარ- ფორთოზხალში და სხე. ციტრუსებ-
მოდგენით, მემკვიდრეობით გადღაეცე–- ში.
მა მომდევნო თაობას. ადვენტიური მცენარეები -- მცენარეები,
ადელფოგამია –– შეჯვარება იმ ინდივი- რომლებიც შემოყოლილია უცხო მხრი ·
დებისა, რომლებიც წარმოქმნილი დან შემოტანილ კულტურულ მძე-
ადვენტიური –I2-– აერობიოზი

ნარეეს მათ გზადმოყოლილ მყე- არტერიების სანათურს არეგული-

ნარეებაც უწოდებე” როგორი რებს ნახშირწყლების . ცვლს და
წესი სარეველებს წარმოადგენენ. სხვა.
ადვენტიური ორგანიზმები –– ადამი- ადრენალური ორგანო –- ჯირკვლოვანი
ნის მიერ ახალ გარემოში შემოტანი- უჯრედების ჯგუფები, რომლებიც ას-
ლი ორგანიზმები. რულებენ ძუძუმწოვრების თირკმელ-
ადღვენტიური ორგანოები მცენარიხა
––- ზედა ჯირკვალის ფუნქციას ზოგიერთ
დანამტი ორგანოები, ე. ი ორგა- თევზებში (მრგვალპირიანები),
ნოები, რომლებიც წარმოქმნილია არა ადხსორბენტი
-– სხეული, რომლის ზედა–
ზრდის წერტილის ემბრიონალური პირზეც ზდება ადსორბცია.
კსოვილისაგან, არამედ მცენარის უფ- ადსორბირება -- იხ. ადსორბცია.
რო ზრდასრული ნაწილებიდან და ვი– ადსორბცია –– შთანთქმა, შესრუტვა, მე–
თარდებიან უჩვეულო (არათავის) ად–- წოვა. სითხისებრი ან გაზისებრი ნივ-
გილებზე, მაგ., კვირტები ფესვებზე, თიერების მოლეკულარული მიზიდ-
ფოთლებზე ან ღეროს მუხლთშორი- ვა მყარი სხეულების ზედაპირის
სებზე. მიერ.
ადღვენტიცია –– შემაერთებელი ქსოვი– ადფ –- ადენოზინდიფოსფორმჟავას შე
ლის გარეთა შრე, რომლითაც ესა მოკლებული აღნიშვნა.
თუ ის ორგანო მეზობელ ორგანოებ- აენდღემი
–– სახეობა რომელიე წარმო-
თანაა დაკავშირებული. შობილია მოცემულ ტერიტორიაზე,
ადვექცია –– მეტეოროლოგიაში: ჰაერისა მაგრამ მისი თანამედროვე არეალი
და მისი თვისებების (ტემპერატურა, სცილდება ამ ტერიტორიის ფარგ-
ტენიანობა და სხე.) ჰპორიზონტალუ- ლებს, ·
რი გადატანა ერთი რაიონიდან მეო- აცრაცია
–- ბუნებრივი განიავება, ვენტი–
რეში. ლაცია. ·
ადინამია –- უღონობა, უძლურება,. სი- აერაცია ნიადაგის
–- აირმიმოცვლა (გაზ–-
სუსტე დიდიხნის ავადმყოფობის ან თა ფელა) ნიადაგის ჰაერისა და ატ-
შიმშილის გამო. მოსფეროს ჰაერს შორის. დიდი მნი-
ადინამანდრია-- ყვავილის მამრობითი სას– შვნელობა აქვს ნიადაგის ნაყოფიე-
ქესო ორგანოს უუნარობა შეასრუ- რებისათვის.
ლოს განაყოფიერების ფუნქცია. აერენქიმა
–- ჰაერის შემცველი ქსოვი-
ადინამოგინია -- ყვავილის მდედრობითი ლი; ფაშარი ქსოვილი, რომლის -უჯ-
ორგანოს უუნარობა შეასრულოს თა- რედმორისებში ჰაერის მარაგია დაგ-
ვისი ლფუნქცა განაყოფიერების
როვილი„ უვითარდება წყლისა დ»
დროს. ჭაობის მცენარეებს წყალში მოთავ-
ადიპოზური ქსოვილი -- ცხიმოვანი ქსო- სებული ღეროებისა და ფესვების ნა–-
ვილი.
წილებში.
ადოლეხკარია –- ღვიძლს პეპელას აერობები ·'-- ორგანიზმები, რომელთა.
განვითარების ერთ-ერთი ლარვული არსებობისათვის აუცილებელია „-თა"

სტადია. ინცისტირებული (ცერკარია. ვისუფალი ჟანგბადი.

ადრენალინი-– ჰორმონი, რომელსაც გა- აერობიოზი -–– ბიოლოგიური პროცესი,
მოიმუშავებს თირკმელზედა ჯირკეა– რომელიც მიმდინარეობს თავისუფა–-
ლი. მიიღება სინთეზურადაც. სისხლ- ლი ჟანგბადის პირობებში: სიცოცხ-
ში მოხეედრისას აძლიერებს ნივთიე- ლე თავისუფალი ჟანგბადის პირო-
რებათა (ვლას: აჩქარებს და აძლიე- ბებში, განსხვავებით ანაერობიოზისა–-
რებს გულის მუშაობას, ავიწროებს გან.
 აერობული – I3ვ- აეტოგენეზი

აერობული ორგანიზმები -- იხ. აერო- წილობრივაა წყალში ჩაძირული (თე-

ბები. თრი დუმფარა).
აეროპონიკა –– მცენარის კვება ნიადაგის ავენინი –– ცილა პროლამინების ჯგუფი-
გარეშე. დან6” რომელსაც შერიის თესლები
აეროტაქსისი –– ორგანიზმისს მოძრაობი- შეიცავს.
თი რეაქცია თავისუფალი ჟანგბადის ავთენტიკი –– იხ. აუთენტიკი,
მიმართ. არჩეეენ დადებით (როდე- ავთენტიკური –- იხ. აუთენტიკური.
საც ორგანიზმი მოძრაობს ჟანგბადის ავიკულარები –– დასპეციალებული ინდი-
წყაროს მიმართულებით; დამახასია- ვიდები ხავსელების (8ო:0700.) კო-
თებელია აერობებისათვის) და უარ- ლონიაში; გარეგნულად ფრინველის
ყოფით (როდესც ორგანიზმი მოძ- თაეს გვანან” ასრულებენ დაცვის
რაობს ჟანგბადის წყაროს საწინააღ- ფუნქციას.
მდეგოდ; დამახასიათებელია ობლიგა- ავიტამინოზი -–- უვიტამინობა; ავადმკო-
-- ტური ანაერობებისათვის) აეროტაქ- ფობა, რომელიც გამოწვეულია სა-
სისს. კვებში ეიტამინების ნაკლებობით.
იეროტროპიზმი –– მცენარის ორგანოს ავიფაუნა –- იზ, ორნიტოფაუნა.
(ფესვის ან ღეროს) ზრდა იმ მხარეს, ავსტრალიის ოლკი –– ფლორისტული
საიდანა/) ჟანგბადს ღებულობს; ბუ- ოლქიდ„ რომელიც მოიცავს ავსტრა-
ნებრივ პირობებში შესამჩნევია იმ ლიას და კუნძულ ტასმანიას.
მცენარეებისათვის, რომლებიც დცხოე- ავსტრალოპითეკი –- ადამიანის მსგავსი
რობს ჟანგბადით ღარიბ ლამიან ნია- მაიმუნი, რომელიც „ცხოვრობდა მე-
დაგებზე ან ჭაობებში (ამერიკული სამეული პერიოდის ბოლოს. ეს იყო
ჭაობის კვიპაროსი). ორფეხა არსებ,ა რომელიც ოდნავ
აეროფაგია –- ჰაერის ჩაყლაპვა (ცხოე- მოხრილი დადიოდა და გარეგნობის
ველის მიერ. პათოლოგიური მოვლე- საერთო ნიშნებით ადამიანისას უახ-
ნა, რომელიც ემართება, მაგ. („ცხენს ლოგდებოდა. მისი ნაშთები (თავის
და იწვეეს მის კუ3ჭ-ნაწლაეის დაავა–- ქალა დღა სხეა) პირველად ნაპოვნი
დებას. იყო სამზრეთ აფრიკაში 1924 წელს.
აეროფიტები
–- 1. მცენარეები, რომელ- უფრო გვიან ნახული იქნა. აღმოსაე-
თაც ესაჭიროებათ ჟანგბადით მდი- ლეთ ნახევარსფეროს ზევრ ·ადგილას.
დარი ნიადაგი. 2. მცენარეები, რო- ავტობაზიდიუმი --– სპორების მატარებე-
მელთა ყველა ორგანო ჰაერშია მო- ლი ორგანო, რომელიც არ არის უ)ჯ-
თავსებული და ყეელა აუცილებელ რედებ,სდ დაყოფილი. დამაზასიათე-
საკეებ ნივთიერებას იღებენ მხო–- ბელია უმაღლესი სოკოების ერთ-
ლოდ ჰაერიდან. ჩვეულებრივ ცხოვ- ერთი კლასს ბაზიდიომიცეტების,
რობენ ან ხემცენარეთა ღეროსა და სახელდობრ ავტობაზიღიომიცეტების
ტოტებზე (ეპიფიტები ბრომელია- წარმომადგენლებისათვის;
სებრთა ოჯახიდან) ან ნიადაგზე, მხო- ავტოგამია
–– 1. თეითდამტვერვა; მტვრის
“ ლოდ მასზე დაუმაჯრებლად (როგი- მარცვლის მოხვედრა იმავე ყვავილის
ერთი მღიერი). ბუტკოს დინგზე. 2. თვითგანაყოფიე-
აეროპიდატოფიტები –- წყალში ჩაძი- რების განსაკუთრებული სახე რომ-
რული წყლის მცენარეები რომელ- ლის დროსაც ხდება ერთ უჯრედში
თა ყვავილები მხოლოდ ყეავილობი- წარმოქმნილი ორი ბირთვის შერწუ-
სას იმყოფება წყლის ზედაპირზე და მა.ა დამახასიათებელია ზოგიერთი
იმტეერება ჰაერში (ეალისნერია); მო- ერთუჯრედიანი წყალმცენარისათვის.
ცურავე მცენარეები, რომლებიც ნა- „ევტოგენეში.. > იდეალისტური თეორია,
ავტოვაქცინა –I4- ავტონომიური

რომლის მიხეღვითაც ევოლუცია მამ- ბის) დაშლა ორგანიზმის უჯრედშივე.

დინარეობს ვითომდა შინაგანი, არა- არსებული ფერმენტების ზემოქმე-
მატერიალური ფაქტორების ზეგავ- დებით ხდება უჯრედის კვდომის
ლენით და გარემო პირობები არავი- დროს, რომელიც გამოწეეულია და-
თარ გავლენას არ ახდენს მასზე; ბალე ტემპერატურის მოქმედების შე–
ევოლუციური თეორიის იმ მიმართუ- დეგად, უჯრედის გამოშრობით, ზო-
ლებათა საერთო სახელწოდება, რო- გიერთი მომწამვლელი ნივთიერების
მელიც ორგანული სამყაროს ევო- (ქლოროფორმ,ი ტოლუოლი) მოქ-.
ლუციას განიხილავს, როგორც პრო- მედებითთ და აგრეთვე ქსოვილენის.
ცესს, რომელიც გამოწვეულია შინა- მექანიკური დაქუცმაცების გა–
განი ძალების ზემოქმედებით, რაც მო.
თვით ორგანიზმისათეისაა დამახასი- ავტომატიზმი ქსოვილებისა -- ქსოვი–-
თებელი და დამოკიდებული არ არის ლების აგზნების უნარი ამ ქსოვი-
გარემო პირობებზე. ლებშივე წარმოქმნილი იმპულსების
ავტოვაქცინა –– ვაქცინა დამზადებული ზემოქმედებით.
იმ ავადმყოფისაგან აღებული ბაქ ავტომატური ნერვული ცენტრები -–-
ტერიებით, რომლის სამკურნალოდა- ნერვული ცენტრები, რომლებიც აგზ–
ცაა იგი დანიშნული. ნებაში მოდიან ორგანიზმის შინაგა-
ავტოეკოლოტია –– ეკოლოგია სიტყვის ნი გარემოს შედგენილობის შეცვლით,
ვიწრო მნიშვნელობით. მეცნიერება, მაგ. მათ ირგელიე არსებული სისხ-
რომელიც შეისწავლს ცალკეულ ლის შედგენილობის ცვლილებით.
ორგანიზმსა და გარემოს შორის ურ- ავტომექანოქორია –- თვითგავრცელების.
თიერთობას. ცალკეული სახეობების საშუალება; იხ. მექანოქორია.
ეკოლოგია. ავტომიქსისი –– თვითგანაყოფიერება; ერ-
ავტოინტოქსიკაცია–-–თვითმოწაშვლა. ავა–- თი ინდივიდუმის სასქესო ელემენტე–
დმყოფობა, რომელიც გამოწვეულია ბის (გამეტების) შერწყმა. საკმაოდ-
ორგანიზმში ნივთიერებათა „ცელის ფართოდაა გავრცელებული უმარტი-
შედეგად წარმოქმნილი მომწამვლელი ეესებშმი ბევრ სოკოში და ნაწი-
პროდუქტებით. ლობრივ კაჟოვნ წყალმცენარე-
ავტოინფექცია ––- ორგანიზმის თვითდა– ებში.
სენიანებ, რომელიც გამოწვეუ- ავტომუტაგენი
–– თვით ორგანიზმში წა–
ლია არა გარემოდან შეჭრილი, რმოქმნილი (შესაძლებელია ნითვიე–
არამედ ორგანიზმში ძველი ავად- რებათა ცვლის შედეგად) მუტაგენუ–-
მყოფობისაგან შემორჩენილი ბაქ- რი აგენტები„ რომელთაც შეუძლი»
ტერიებით. ზოგიერთ პირობებში ბაქ- გამოიწვიონ გენური ან ქრომოსო-.
ტერიები ხელახლა ხდებიან ავადმ- მული მუტაციები.
ყოფობის გამომწვევნი, ავტომუტაცია –– პლასტიდების მუტაცია,
ავტოკლავი–– ხელსაწყო, რომელსაც იყე– რომელიც წარმოიქმნება . სპონტანუ–-
ნებენ საკვები არეს, იარაღებისა და რადღ გენოტიპური გარემოს შესაბა-
სხვათა სტერილიზაციისათვის; ამასთან მისად.
ტემპერატურა ჩვეულებრივ აყავთ ავტონომიური მოსვენება-- ორგანოს
+120“-მდე. ჰერმეტულად დახურული ღრმა სვენება (მოსვენება) რომე–
ჭურჭელი (ქვაბი რომელსაც აცხე- ლიე გამოწვეულია შინაგანი მიზე-
ლებენ მაღალი წნევის პირობებში. ზებით, მაგ., ხემცენარეთა კვირტების
ავტოლიზი
–– თვითშლა, თვითხრწნა დია მოსეენება შემოდგომისა და ზამთრის
ა. შ. ნივთიერებათა (კერძოდ ცილე- დასაწყისში.
ავტონომიური –I5- ავტოფერტილობ»>

ავტონომიური წერვული სისტემა–– იხ. თავისივე ყვავილის ან იმავე მცენა–

ვეგეტატიური ნერვული სისტემა. რის სხვა ყვავილის ბუტკოს დინგში.
ავტოპართენოჯენეზი – გაუნაყოფიერე- დამახასიათებელია ვაშლის, ალუბ-
ბელი კვერცხის განვითარება, რო- ლის ჭარხლისა და სხვა მრაეალი.
მელიც აქტივირებულია ფიზიკური მცენარისათვის.
ან ქიმიური სტიმულაციის მეშვეო ავტოსტილია-- პირველადი ზედა ყბის
ბით. უშუალო შეერთება თავის ქალას-
ავტოპლანტიკა –– ქსოვილების გადანერგ– თან,
ვა სხეულის ერთი ნაწილიდან მეო- ავტოტიპი
–– სახეობის ნიმუში (ეგზემპ–
რეზე რაიმე დეფექტის გამოსასწო- ლარი), რომელიც გაარკვია ამ სახეო-
რებლად. ბის ავტორმა.
ავტოპლოიდია–-იხს. ავტოპოლიპლოიდია. ავტოტომია–- სხეულის ამა თუ იმ ნა–-
ავტოპოლიპლოიდი –- ინდიეიღი, რომე– წილის თვითნებურად მოცილება;
ლიც წარმოქმნილია იმავე სახეო- თვითდასაზიჩრუბა, რაც წარმოადგენს
ბისაგან ქრომოსომთა ანაწყობის ჯე- თავდაცვის ერთგვარ საშუალებას.
რადი გადიდების საფუძველზე. მაგ., ხვლიკს გასაჭირის დროს შეუძ.
ავტოპოლიპლოიდია –– მოცემული საბე- ლია თავისი კუდის მოწყვეტა.
ობისათვიის დამახასიათებელ ქრო- ავტოტროპიზმი -– მცენარის ან მისი ო“
მოსომთა მონოპლოიდღური რიცხვის განოს თვისება აღაღგინოს ზრდის
გადიდება ორჯერ უფრო მეტად, რა- მიმართულება ე. ი. დაუბრუნდეს საწ-
საც მოსდეეს ორზე მეტი ჰომოლო- ყი “ს მდგომარეობას მოღუნვის, ან-
გიური ჭრომოსომების მქონე ინდი–- დახრის შემდეგ, როგორე კი გამ-
ვიდებს წარმოქმნა და გენომის ღიზიანებელი (რომლითაც იყო გა–-
ქრომოსომული სტრუქტურის შესაბა- მოწეეული მოღუნვა) შეწყეეტს მოქ–
მისი ცვლილება. თუ მოცემულ ინდი- მედებას. ·
ვიდს გააჩნია სამი, ოთხი, ხუთი და ავტოტროფები –- იხ. ავტოტროფულა
ა, შ. ქრომოსომთა ანაწყობი, მაშინ ორგანიზმები.
მას უწოდებენ აუტოტრიპლოიდს, ავტოტროფიზმი --–- მცენარეთა არაორ–-
აუტოტეტრაპლოიდს აუტოპენტაპ- განული ნივთიერებებით კვება ფო-
ლოიდს დღა ა. შ. ხოლო თვით მოე–- ტოსინთეზის ან ქემოსინთეზის სა-
ლენა კი აუტოტრიპლოიდიას, აუტოტ- შუალებით,
ეტრაპლოიდიას და ა. შ. ავტოტროფული ორგანიზმები -- ორგა-
ავტოხომები
–– ჩეეულებრივი ე. ი. არა ნიზმები, რომელთაც შეუძლიათ მათ–-
სასქესო ქრომოსომები. თვის საჭირო ორგანული ნივთიერე–-
ავტოსპორები –- აპლანოსპორები, რომ- ბების არაორგანული ნიეთიერებები-
ლები/ყ ფორმით დედა უჯრედის ღან (წყალი; მინერალური მარილები,
მსგავსია. დედა უჯრედში წარმოიქმ- ნახშირორჟანგი) წარმოქმნა ფოტო-
ნება ორი ან მეტი (ოთხი) აეტოსპო- სინთეზის (მწვანე მცენარეები) ან ქე–
რა კოლონურ სახეობებში დასა- მოსინთეზის (ზოგიერთი ბაქტერია)
ბამს აძლევენ ახალ კოლონიებს. და- პროცესში.
მახასიათებელია ზოგიერთი წყალ- ავტოფერტილიზაცია –– მტვრის მარცე–-
მცენარისათეისს (პროტოკოკოვანები–- ლის ბირთვის შერწყმა კვერცხუჯრე-
სათვის). დღის ბირთვთან რის შედეგადაც
ავტოსტერილობა –- თვითსტერილობა, ხელახლა ზდება ქრომოსომთა დიპ-
თვითუნაყოფობა; როდესაც მტვრის ლოიდური რიცხვის აღდგენა.
მარცვალს არ აქვს ჩაზრდის უნარი ავტოფერტილობა –- თეითნაყოფიერებაჯ
ავტოფერტილური –- 16 -– ათერომა

მცენარის თვისება მოგვცეს ნორმა- ქმნება. ჰაპლოიდური პართენოგენე-

ლური თესლი თვითდამტვერვის შე- ზის შედეგად.
დეგად. აზონა-ელური მცენარეულობა – მცენა-
ავტოფერტილური მცენარე –- მცენარე, რეულობა, რომელიც. არასდროს "+
რომელსაც შეუძლია მოგვცეს ნორ- ქმნის დამოუკიდებელ ზონას და არც
მალური ოესლები თვითდამტვერვის დაკავშირებულია ერთ განსაზტერულ
შეღეგად (ბორბალი, ქერი, შვრია, მცენარეულ ზონასთან, მაგრამ გევხვ-
ფეტვი, ია და სხვ). დება თითქმის” ყველა ზონაში, მაგ.,
ავტოფხია –– გვამის გაკვეთა სიკვდილის სალეკი მდელოები.
მიზეზის დასადგენად ღა ორგანოე- აზოტემია
–- ორგანიზმში ზედმეტი რაორ-
ბის პათოლოგიური ცვლილებების დენობის აზოტის არსებობა, რომე.
შესასწავლად. · ლაც ნორმალურ მდგომარეობაში გა-
ავტოქთონები – იხ. აბორიგენები, მოიდინება შარდთან ერთად. ადგილი
ავტოქთონური მცენარე, ცხოველი –- იხ, აქვს თირკმლების ზოგიერთი დაავა–-
აბორიგენური მცენარე, ცხოველი. დებისას.
ავტოქთონური ხსაზამებელი –- იხ. ასიმი- აზოტობაქტერი –- ნიადაგში თავისუფ-
ლაციური სახამებელი. ლად მცხოვრები აერობული ბაქტე-
ავტოქორები –– მცენარეები, რომლებსაც რიების ერთ-ერთი ჯგუფი; მათი სა-
აბასიათებთ ავტოქორია ე. ი. თვით– შუალებით ხდება ატმოსფეროს მო-
გავრცელება. ლეკულური აზოტის შეთვისება და ნია–
ავტოქორია –- თვეითგავრცელება; მცე- დაგის აზოტოვანნდ ნივთიერებებით
ნარის გავრცელების ერთ-ერთი სა- გამდიდრება.
ხე, როდესაც მცენარე ვრცელდება აზოტობაქტერინი –- სასუქის პრეპარატი,
გარეშე აგენტებს დამოუკიდებ- რომელიც შეიცავს აზოტობაქტერს.
ლად ნაყოფის გასკდომია და აზოტოგენი –- ის. აზოტობაქტერინი,
თესლების თვითგაფანტვით (მექანო- აზოტოვანი ბალანხი –- აზოტის რაოდე-
ქორია), ნაყოფის ნიადაგში თვითჩა- ნობის სხვაობა საკვებთან მიღებულ
თესვთ (გეოკარპია), ან ნაყოფისა დღა ორგანიზმიდან გამოყოფილ აზოტს
და თესლების უბრალო ჩამოცვენით შორის.
თავისი სიმძიმის გამო (ბაროქორია).· აზოტოვანი სასუქები
-- სასუქები, რომ-
ავტოზხტონები –- ის, აბორიგენები, ლებიც შეიცავს აზოტს -(გვარჯილა,
ავტოხსტონური მცენარე, ცხოველი –- იხ. შარდოვანა, ამონიუმის მარილები და
აბორიგენური მცენარე, ცხოველი. სხვ).
ავტოხტონური ხახამებელი –– იხ. ასიმი- აზოტოვანი წონახწორობა
-- აზოტის შე-
ლაციური სასამებელი. დარებით მუდმივი რაოდენობის 9მე–
ავტოპემოთერაპია –– მკურნალობის წესი, ნარჩუნება ორგანიზმში.
როდესაც ავადმყოფის კუნთში შე- აზოტოვანი ცვლა –- ცილებისა და აზო
ყაეთ მისივე ვენიდან აღებული სისხ–- ტის შემცველ სხვა ნიეთიერებათა
ლი. გარდაქმნის პროცესებს ცერთობლი-
ჰავქაში ფრინველისა –- ძვალი, რომელიც ობა,
წარმოქმნილია ბოლოში შეზრდილი აზოტფიქსაცია –– ატმოსფეროს მოლე-
ორი ლავიწის ძვლისაგან. კულური აზოტის ფიქსირებისა და
აზიგოსპორა-- სპორა რომელიც წარ- აზოტოვან შენაერთებში. გადაყვანის
მოიქმნებ უშუალოდ გამეტისაგან პროცესი. ,·
(პართენოსპორა). ათავთავება –– ინ თავთავის გაკეთება.
აზიგოტა
-- ზიგოტა, რომელიც წარმოი–- ათერომა –– კანის კეთილთვისებიანი სიმ–
ათეროსკლეროზი – (7 - აკროპეტალური

სივნე, რომელიც) შეიცასს დცხიმოვან ძილზე. ადამიანსა და უმეტეს ცხო-

წვეთებსა და ფაფისებურ მასას. ვეელებმი ზორციელდებ თეალის
ათეროსკლეროზი –– გულისა და სისხლ- ბროლის ფორმის ან მდებარეობის
ძარღვების სისტემის დაავადება; ყეე–- შე ცელით,
აკომოდაცია ორმაგი –- იხ. ორმაგი აკო-
ლაზე გავრცელებული ფორმა არ-
ტერიოსკლეროზისა. მოდაცია.
აკონციები--მეზენტერიალერი ძაფების
აირების გადატანა სისხლით
–- ორგანიზ-
შოლტისებრი გამონაზარდები, რო-
მში ჟანგბადისა ღა ნახშირორჟანგის
მლებიც განლაგებულია ზოგიერთი
ტრანსპორტი (გადატან) სისხლის
პოლიპს საჭმლის მომნელებელ
გზით.
აირმიმოცვლა, აირცვლა –– გაზთა (აირ-
ღრუში. გაღიზიანებისას გამოიტყორ-
თა) მიმოცვლა ორგანიზმსა და გა-
ცნება გარეთ. ასრულებს თაედაცვის
რემოს შორის (იხ. სუნთქვა). ფუნქციას.
აკაროლოგია --– ზოოლოგიის დარგი, რო– აკროგამია –– იხ. პოროგამია.
აკროდონტური კბილები –- კბილები,
მელიც შეისწავლის ტკიპებს.
რომლებიც არ ზის ფოსოში, ღა მიზრ-
აკვარიუმი
–- 1. შემინული ყუთი ან დი-
დილია ყბისძვლის ნაპირებზე.
დღი წყალსაცავი, სადღაე აშენებენ აკროკარპული –– შიდანაყოფიანი.
წულის ცხოველებს (მეტწილად თეე- აკროკეფალია _ თავის ჭალის დეფორ-
ზებს) და წყალმცენარეებს. 2. დაწე– მაციის სახე. წაწვეტებული
–- „კოშ-
სებულება, სადაც აკვირდებიან და
კისებური“ თაეის ქალა.
„–. სწავლობენ წყლის ცოცხალ ლცზოვე- აკრომეგალია –– დაავადება რომელსაც
ლებს (თევზებსა და სხვა) და წყალ-
იწვევს ტვინის დანამატის (ჰიპოფი-
მცენარეებს.
ზის) და შუამდებარე ტვინის ფუნქ-
აკინეზი
–- ზრდა ბირთვის დაყოფის მო-
ციის დარღეევა. ხასიათდება სხეუ-
ვლენის გარეშე. ლის ზოგიერთი ნაწილის (ხელის
აკინეზი--- ნებისმიერი მოძრაობის უუნა-
მტევნების, ტერფების, ტუჩების, ყუ-
რობა დამბლის, სახსრების უმოძრა-
რების, ცხვირის, ენის) არაპროპორ-
ობისა ღა ტკივილის "შედეგად.
ციული ზრდით.
აკინეტი –– სქელგარსიანი უჯრედები, რო– აკრომელანიზმი –– თეთრი შეფერვა ცხო–-
მლებადაც იშლება ზოგიერთი მწვა-
ველისა, რომელსაც შედარებით უფ-
ნე ძაფისებრი წყალმტცენარის სხეუ- რო წამოწეული ნაწილები (ყურები,
ლი არახელსაყრელი პირობების (მაგ.,
ეხვირი, თათები, კუდი) აქეს შავი ან
გამოშრობის) “შემთხვევაში წარმო- წაბლისფერი.
ადგენს მოსვენებულ მდგომარეობა- აკრონი–– უმაღლესი კიბოებისა და მწე–
ში მყოფ უჯრედს, რომლის მეშვეო- რების თავის წინა სეგმენტი.
ბით ხდება არახელსაყრელი პერიო- აკროპეტალური განვითარება –- გვერ-
დის გადატანა. ნორმალური პირობე- დღითი ტოტების ან სხვა .ნაწილების
ბის დადგომისას მისგან ახალი ინ- განვითარება თანმიმდევრობით ძ“-
დივიდი ვითარდება. რიღან დაწყებული წვერისაკენ. რის
აკლიმატიზაცი,,ს აკლიმატიზება –- ორგა- შედეგადაეუ ახალგაზრდა ნაწილები
ნიზმისს შეგუება მისთვისს ახალ, განლაგებულია წვეროსთან ახლოს,
უჩვეულო კლიმატურ პირობებთან. ხოლო ხნიერი ნაწილები–- ძირთან.
აკლიმატიზება –- ის. აკლიმატიზაცია. ამ სახით ვითარდება ყლორტები და
სკომოდაცია –– თვალის უნარი ნათლად ფოთლები მცენარეთა უმეტესობის
გაარჩიოს საგნები სხვადასხვა მან– ღეროზე.
აკროსინდეზი – I8-. ალეირონის

აკრონინდეზი–– ორი ქრომოსომის არას- ნლობა, გამოწვეულია შინაგანი ფაქ-

რული კონიუგაცია მეიოზში. ტორებით, რომლებიც ხელს უშლის
აკროხომა
–– პატარა ქუდისებრი სტრუქ- პიგმენტების სინთეზს,
ტურა, რომელიც ვითარდება სპერ- ალბინოსი–-– ალბინიზმის ნიშნების მქო-
მატოზოიდის თავის წინა ნაწილში ნე მცენარე ან ცხოველი.
დიქტიოსომისაგან ან გოლჯის სხეუ- ალბუმინები –– წყალში ხსნადი უმარ-
ლაკებისაგნ სპერმატოგენეზის ბო- ტივესი ცილები, უმთავრესად გვხვ–
ლო ფაზაში ფიქრობენ, რომ მისი დება ცხოველებში, მაგ., კვერცხის,
დახმარებით ხდება კვერცხუჯრედის სისხლის, რძისა და სხვა ნივთიერე–
დამცველი გარსის გარღეევა და სპერ- ბათა შემადგენლობაში. მცენარეებში
მატოზოიდის კეერცხუჯრედში შესე- გვხვდება მცირე რაოდენობით. დი-
ლა. ღი გამოყენება აქვს მრეწველობის
აკრონპორები –– უმეტესი ბაზიდიუმიანი სხეადასსვა დარგში (საკონდიტრო
სოკოების სპორები, საქმეში, ღვინის წარმოებაში, საფეიქ-
აკროფიტები ––- მთამაღალის ანუ ალ?უ- რო მრეწველობაში და სხე..
რი მცენარეები. ალბუმინურია –– ცილის გამოყოფა შარ-
აკროცეფალია ––- იხ. აკროკეფალია. დთან ერთად, რაც თირკმელების
აკუმულაცია– 1. რისამე დაგროვება. ნორმალური მოქმედების დარღვეეის
2. ორგანულ და მინერალურ ნივთიე- ნიშანია.
რებათა დაგროვება დედამიწის ზე- ალბუმოზები
–– ცილების დაშლის შუა-
დაპირზე წყლის ფსკერზე, ქარის, ლედი პროდუქტები.
- წყლის, ვულკანის და სხე. მოქმედე– ალგოლოგია
–– ბოტანიკის დარგი, რო-
ბის შედეგად. მელიც შეისწავლის წყალმცენარეებს.
აკცელერაცია –- იზ, აქცე ლერაცია. ალდეჰიდი
–– ორგანული ნაერთი, რომე-
ალანტოინი –- ორგანული ნივთიერება, ლიც მიიღება სხვადასხვა სპირტისა-
რომელიც წარმოიქმნება ზერხემლიან გან ორი ატომი წყალბადის წართმე-
ცხოველთა უმეტესობაში შარდღმეა- ვის შედეგად.
ვას დაჟანგვისას. ალევრიტი –– წვრილმარცვლოვანი ფხვი-
ალანტოისი –- ქვეწარმავლების ფრი5- ერი ნალექი ქანი; საშუალო ქვიშა-
ველებისა და ძუძუმწოვრების ჩანა- სა და თიხას შორის.
სახის ერთ-ერთი გარსი. წარმოიქმ–- ალეიკემია –- სისსლისს წარმომქმნელი
ნება ჩანასახის უკანა ნაწლავის მუც–- ორგანოების“ დაავადება რომელიც
ლის კედლის გამობერვით. ასრუ- გამოხატულია სისხლის წარმომქმნელა
ლებს სუნთქვის, გამოყოფისა და ქსოვილების ზედმეტი გაზრდით.
კვების ფუნქციას. მისი წინა განყო- ალეირონის მარცვლები –- სამარაგო (ი–-
ფილებიდან (ნაწილიდან) შემდგომ- ლების მკვრივი წარმონაქმნი მთრცე-
ში წარმოიქმნება საშარდე ბუშტი. ლოვნების და სხვა ბევრი მცენარის
ალაოს შაქარი –- იხ. მალტოზა, თესლების უჯრედებში, მათ პროტე–
ალბედო –– რიცხვის რომელიც გვიჩვე- ინის მარცვლებსაც უწოდებენ. გააჩ-
ნებს დამოკიდებულებას არეკლილი ნიათ თხელი ცილოვანი გარსი (გა-
სხივური ენერგიის რაოდენობასა და რედან და ამორფული (ფილოვანი
სხეულს ზედღაპირხბე დაცემელ მასა (შიგნით).
ენერგიას შორის, ალეირონი” შრე -- ენდოსპერმისა (ა5
ალბინიზმი –– მოცემული სახეობისათ- ჩანასახის) და თესლის გარსის” საზ-
ვის დამახასიათებელი ნორმალური ღვარზე მდებარე, კარგად შესამჩნე–
პიგმენტაციის (შეფერილობის) უქო- ვი, სქელგარსიანი უჯრედების ერთი
ალელაგონია –I)9- ალკანინი

ან რამდენიმე შრე. ეს «უჯრედები ამ წიშანთვისების განვითარებას; გე–

სავსე ალეირონს მარცვლებით. ნების- წყვილს კი ალელი ეწო-
გვხვდება მარცვლოვნებში მრაეალ დება.
პარკოსან და სხვა მცენარუში. –– ორგანიზმის
ალერგია უჩვეულო რე-
ალელაგონია –– ორგანიზმთათს უშუალო აქცია მიკრობების ან უცხო დცილე–
ურთიერთგავლენა თანასაზოგადოე- ბის განმეორებითი ზემოქმედების მი–
ბაში ერთად ცხოვრების დროს. გა- მართ. ამ დროს ადგილი აქვს მგრძ-
მოიხატება მჭიდრო სიმბიოზში, მტა- ნობიარობს აწევას, ლორწოეანი
ცებლობაში, პარაზიტიზმში. გარსების ანთებას ღა სხვა.
ალელი –- გენების წყვილი; ჰომოლოგი- ალეციტალური კვერცხი –- კვერცხი,
ური ქრომოსომების ერთნაირ ლო- რომელსაც არა აქეს, ან მცირე რაო–-
კუსში ლოკალიზებული გენები, რო- დენობით აქეს, ყვითრი.
მლებიც გამოხატავენ ერთი და იგი- ალვეეოლი–– 1. ფილტეებში ბრონქია–
ვე გენის ალტერნატიულ მდგომარე- ლურ ტოტებზე არსებული უმცირე-
ობას. სი ბუშტისებრი ღრუ, რომლის კედ–
ალელოგენური, ალელოგენი –– ალელო- ლები შემოხვეულია სისხლის უწე-
გენურ უწოდებენ მდედრობით რილესი ძარღვებით -–- კაპილარებით.
ცხოველს, რომელიც იძლევა მზო- ალვეოლები ბრონქიოლების ბრონ-
ლოდ მღედრობით ან მამრობით შთა– ქების ტტრაქეებისა და ცხვირსახის
მომავლობას. გზით ატმოსფერულ ჰაერთანაა და-
ალელოპატია –– ორგანიზმთა ურთიერთ–- კავშირებული. 2, ფოსოები, რომლებ-
გავლენა მათი ერთად დცხოვრებისას შიც ზის მაღალორგანიზებული ზერ-
თავიანთი ცხოველმოქმედების პრო- ხემლიანი ცხოველების კბილები.
ცესში გამოყოფილი სხვადასხვა ნივ– ალვეოლური ჰაერი –-– ფილტვის” ალვე–
თიერებებით. ოლებში მყოფი გაზების ნარევი.
ალელოსპოლია –– ორგანიზმთა ურთი- ალიმენტარული –- საჭმლისა, საკვებისა.
ერთ გავლენა მათი ერთად ცხოვრე– ალიმენტარული ჰიპერგლიკემია –- სისბ-
ბისას რაიმე ნივთიერების წართმე- ლში შაქრის მომატება, რაც გამოწ-
ვით თავისი ცხოველმოქმედების ეეულია ნახშირწყლებით მდიდარი
პროცესში. საკვების მიღების შედეგად.
ალელოტიპი
–– ტერმინი, რომელიც შეე– ალიროვანული რეფლეკსები –-- ურთი-
სატყვისება ტერმინ „გენოტიპს,“ მხო- ერთ “" გამმაგრებელი, მოკავშირე,
იხმარება არა ცალკეულ ინდი-
ლოდ
მთელი პო-
ურთიერთ გამმაძლიერებელი რეფ-
ვიდებისადმი,დ„ არამედ
ლექსები.
პულაციისადმი, ალისებრი უჯრედები –- ის. ტერმინალუ–
ალელოპეტეროპლოიდი –- 1. ჰეტეროპ- რი უჯრედები,
ლოიდური ინდივიდი ან უჯრედი, ალკალოზი
––- სისხლის პლაზმის რეაქ-
რომლის ქრომოსომები წარმოიქმნება ციის შეცვლა ტუტიანობისაკენ.
ქრომოსომთა სხვადასხვაგვარი ანაწ– ალკალოიდები –- ტუტე თვისებების
ყობისაგან. 2. შტამი ან ინდივიდი,
აზოტშემცველი ნივთიერებანი უმ-
რომელსაც გააჩნია სხვა სახის და- თავრესად მცენარეული წარმოშობი–-
მატებითი ქრომოსომები. საა. გამოირჩევა ძლიერი ფიზიოლო-
ალელური გენები–--პომოლოგიური ქრო- გიური მოქმედებით, მცირე დოზებით
მოსომების ერთსა და იმავე ადგი– იყენებენ მედიცინაში (ქინინი, კოფე–
ლას განლაგებული წყვილი გენები, ინი და სჩზე.).
რომლებიც განსაზღვრავენ ამა თუ ალკანინი –- მურა იისფერი საღებაეი,
ალოგამია – 292-– ალოქთონები

რომელიც მიიღება ლაშქარასებრთა წამები, მსუსხავი კაპსულები, შოლ-

ოჯასისს ერთ-ერთი გვარის–- ალკა- ტები და სხვა,
ნას წარმომადგენლების ფესვებიდან. ალოპლოიდია –– ისეთი მოვლენა, როდე–
იჟენებეინ მიკროქიმიში როგორც საც ინდივიდში გეხვდება სტრუქ-
რეაქტივს. ტურულადღდ განსხეავებული ქრომო-
ალოგამია –- სზვითდამტვერვა; ბუტკოს სომთა ანაწყობები და ყოველი მათ-
დამტვერვა სხეა ყვავილის მტვრით. განი შეიძლება წარმოდგენილი იყოს
ჯვარედინი ანუ პეტეროკლინური და- ორი ან უფრო მეტი რიცხვით.
მტვერეა. ალოპოლიპლოიდი –– ინდივიდი, რომე-
ალოდიპლოიდი
–– შტამი ან ინდივიდი, ლიც შეიცავს სტრუქტურულად გან-
რომელსც ერთი ან რამდენიმე სხვავებულ, გარორკეცებულ ან გაოთხ–
წყეილი ქრომოსომი შენაცელებული მაგებულ ქრომოსომთა ანაწყობს.
აქვს სხვა სახის ქრომოსომთა წყვი- ალოპოლიპლოიდია –-- განსხეავებული
ლის ანალოგიური რიცხვით. სტრუქტურის არაჰომოლოგიურ ქრო-
ალოიოგენეზი –- თაობათა მორიგეობის მოსომთა ანაწყობის გაორკეცება ან
ერთ-ერთი ფორმა, რომლის დრო- მრავალჯერადი გადიდება; გვხვდება
საც სქესიანი თაობა იცელება პარ- ჰიბრიდული წარმოშობის პოლი-
თენოგენეზურით, პლოიდებში.
ალოკარპია –– ნაყოფის წარმოქმნა ალო- ალოსომი
-–– ქრომოსომი, რომელიც და-
გაპმერი (იხ, ალოგამია)ა დამტეერ- ნარჩენი ქრომოსოშებისაგან განსხვაე–
„ვის შემდეგ. დება ზომით, ფორმით ან ქცეეით
ალომეტრია
–– სხეულის ნაწილების არა- (ამჟამად ალოსომს ხშირად სასქესო
თანაბარი ზრდა. ქრომოსომს უწოდებენ).
ალომიქსისი ––- ჯვარედინი განაყოფიე- ალოტეტრაპლოიღი –- ის. ამფიდიპლო-
რება, იღი,
ალომორფოზი –- ორგანიზმის გარდაქმ– ალოტიპური დაყოფა ბირთვიხა –– იგი-
ნა, რომელიც შეპირობებულია გა- ვეა, რაც რედუქციული დაყოფა.
რემო პირობების შეცელით. ალოტრიპლოიდი –- ორგანიზმი რომე-
ალოპატრიული გავრცელება ორგანიზ- ლიც სომატურ უჯრედებში შეიცავს
მებისა –- სახეობების (გვარების, ქრომოსომთა სამ ანაწყობს, რომელ-
ოჯახებისა და სხვე ისეთი გაგრცე- თაგან ერთი ანაწყობი დანარჩენი
ლება, რომლის დროსაც ისინი ერთ- ორისაგან განსხვავდება სტრუქტუ-
მანეთს არ ხედებიან. რულად.
ალოპატრიული სახეობათწარმოქმნა ალოტრობია
–– ერთი და იმავე ქიმიური
ახალი სახეობის წარმოქმნა საწყი- ელემენტის არსებობა ·სხეადასხვა
სი პოპულაციის ნაწილის გამოყო- მარტივი ნივთიერების სახით.
ფის ღა ტერიტორიული იზოლა- ალოტროფული მცენარეები –- მცენა-
ციის შემდეგ. რეები, რომლებიც იკვებება მზა ორ-
ალოპატრიული პიბრიდიზაცია – იხ, განული ნივთიერებით (საპროფი-
ჰიბრიდიზაცია ალოპატრიული, ტები და პარაზიტები).
ალოპლაზმა –– ალოპლაზმამ იგულისსხ- ალოქთონები––„ გადმოსაზლებულები“ –
მება ყეელა ის ორგანელი, რომე- ორგანიზმები რომლებიც დასახლე-
ლიც არარეგულარულად გვხვდება ბულია ამა თუ იმ ადგილზე, მაგ-
უჯრედში ღა განსაკუთრებულ ფუნქ- რამ წარმოქმნილი არიან ევოლუციის
ციას ასრულებს. მას ეკუთვნის კერძოდ პროცესში სხვაგან მოცემულ ადღ-
ჩეიროფიბრილი, მიოფიბრილი, წამ- გილზე ეს ორგანიზმები დასახლებუ-
ალოქორები _– 1-–- – ი. ამენსალიზმი

ლია მათი პირველადი გავრცელების მელიც გამოიყოფა კაშალოტის კუპ-

ცენტრიდან განსახლების შედეგად. ნაწლავში გამოიყენება პარფიუმე-
ალოქორები –- მცენარეები, რომლებიც რიაში როგორც სზეადასხვაგვარი
ვრცელდება სხვადასხვა გარეშე ფაქ- სუნის მაფიქსირებელი.
ტორების დახმარებით – ქარის (ანე– ამბროზია–– სოკოს მიცელიუმის თეთ-
მოქორები), წყლის (პიდატოქორები, რი ან ვარდისფერი თხელი ნაფიფქი
ცხოველების (ზოოქორები) ან ადამია– (ნადები) რომლითა. მოფენილია»
ნის (ანთროპოქორები) დახმარებით. ქერქიჭამია ხოჭოების სავალი მერ-
ალოქორია –- მცენარის თესლების, ნა- ჭანში.
ყოფების ვეგეტატიური ნაწილების ამბულაკრალური სისტემა –- კანეკლი-
გავრცელება გარეშე ფაქტორუბის ანთა მამოძრავებელი სისტემა, რო–
(ქარის, წყლის, ცხოველების) დახმა–- მელიც გამომყოფ და სუნთქვის ფუნქ–
რებით. ციასაც ასრულებს.
ალოქრომოსომები –- ის. სასქესო ქრო- ამბულაკრალური ფეხები -- კანეკლია–-
მოსომები, ნების მილისებრი ფორმის მოძრაო-
ალოსორები -- იხ. ალოქორები.
ბის ორგანოები.
ალოზტონები -- ის ალოქთონები,
ამება –- მიკროსკოპული ერთუჯრედია–-
ალპინარიუმი–– ბოტანიკური ბაღის ნა-
ნი ცხოველი რომელსაც არა აქეს
წილი, სადაც ხელოვნურად გაკეთე–- მუდმივი ფორმა.
ბულ გორაკებზე დარგულია ალპური
მცენარეები.
ამებიაზი
–- დაავადება, რომელსაც იწ-
ალპური–– ალპებთან და, საერთოდ, მა–- : ვეეს ამება.
ღალმთებთან დაკავშირებული: მა- ამებისებრი მოძრაობა –- მოძრაობა,
ღალმთიანი, მაგ., ალპური საძოვარი, რომელიე ხორციელდება სხეულის
ალპური მცენარეულობა და ა. შ. მთელი შიგთავსის გადაღვრით, ე. წ-
ალპური მდელო
–- მაღალმთის მცენა- ცრუ ფეხებს მიმართულებით, რო-
გორე ეს დამახასიათებელია ამები-
რეულობი დაჯგუფებ, რომელიც
შექმნილია უმთაგრესდ დაბალტა- სათვის.
ნიაინი და მეტწილად ფართოფოთ- ამებოიდური უჯრედები –- უჯრედები,
ლიანი მარცვლოვნებითა და ნაირბა- რომლებსაც არა აქვს სხეულის მუდ–-
ლახებით. მივი ფორმა.
ალპური ბალი -- მაღალმთის მცენარეუ- ამებოციტები –- უხერხემლო ცხოველე–
ბის სისხლის ფორმიანი ელემენტე-
ლი დაჯგუფება რომელიც შექმნი-
ლია უმთავრესად დაბალი, ქონდარა ბი, რომელი0) იცავს ორგანიზმს მას-
ნაირბალაზეულით. ში მოხვედრილი მავნე ნივთიევრებე-
ბისაგან” შეესაბამებ ხერხემლიან
ალტერაცია უჯრედისა უჯრედის სტრუ-
ქტურის შეცვლა დამაზიანებელი ფაქ– ცხოველთა ლეიკოციტებს.
ტორების მოქმედებით. ამეიოზი –- მეიოზის გამოვარდნა და.
ალტერნატიული ცვალებადობა -- იხ. მიი შეცვლა ბირთვის ეკვაციუ-
ცვალებადობა თვისობრივი. რი დაყოფით.
ალუვიალური, ალუვიური –- მდინარის ამელობლასტები –– სეეტოვანი უჯრედე–
მონატანი მონარიყი სილა, თისა, ბი, რომლიდანაე წარმოიქმნება მი-
რიყის ქვა და სხვა. ნანქარი თევზის კბილებზე.
ალფაგიპოფამინი –– იხ, ოქსიტოცინი. ამენხალიზმი –– ორ სახეობას შორის და
ამბრა –-- იხ. ამბრი. მოკიდებულება რომლის დროსაც
ამბრი
–– ცვილისებრი ნივთიერება, რო- ერთი სახეობა ჩაგრავს მეორეს, მაგ-
ამეტაბოლია - 22- ამილოფილური

რამ თვითონ ის არ განიცდის მის ამიტური დეღალი –- ციბრუტელების

ზეგავლენას. მდედრი ინდივიღი, რომელიც დებს
ამეტაბოლია –- განვითარების ახალგაზ- გაუნაყოფიერებელ კვერცხებს, რომ–
რდღული ფაზიდან ზრღასრულ მწე- ლებიდანაცკ მღედრი ინდივიდების
რად გადასვლა გარდაქმნების გარე- თაობა ვითარდება.
შე ე. ი. მხოლოდ "ზრდისა და სა- ამილაზა
–– ფერმენტი, რომელიც შლის
ფარველის შეცელის გზით. .· სახამებელს და ხელს უწყობს მის
ამეტაბოლური განვითარება –- პირდაპი- გარდაქმნას შაქრად. მოიპოვება ნერ-
რი განვითარება, როდესაც კვერცხი- · წყვში, კუჰქეეშა ჯირკვალში და სხვა.
დან გამოჩეკილი ცხოეელი მთავარი ამილოდექსტრინი –-– ბუნებრივი სახა-
ნიშანთვისებებბით მშობლის ორგა- მებლის შემადგენელი ნაწილი; სახა–
ნიზმის მსგავსია. მებლი“ გახლეჩის საწყისი პრო-
ამეტროპია –-– თვალის ნაკლოვანება (ახ- დუქტი.
ლომხედეელობა ან შორსმხედველო- ამილოზა –- ბუნებრივი სახამებლის შე–
ბა), რომელიც ხელს უშლის საგნე- გმადგენელი ნაწილი. სახამებლიდან
ბის ნათლად დანახვა. მდგომარე- გამოყოფილი ამილოზა წარმოადგენს
ობს იმაში, რომ თვალს, სათვალეე- თეთრ, ამორფულ ფხვნილს, რომე-
ბის ხმარების გარეშე, არ შეუძლია ლიც ცხელ წყქალშმი გამჭვირვალე
პარალელური სხიეების შეკრება ბა–- სსნარს წარმოქმნის, ეს ხსნარი იო-
დურაზე. დის რეაქტივების მოქმედებით ლურ-
ამიაკი
–– მწვავე სუნის მქონე უფერუ- ჯად იღებება.
ლი გაზი, რომელიც წარმოადგენს ამილოიდი –- 1, სამარაგო პოლისაქარი-
აზოტის და წყალბადის სნაერთს დი (რთული ნახშირწყალი), რომა-
(MIIვ). წყალში გახსნით მიიღება ლიც გროვდება ზოგიერთი მცენა-
ნიშადურის სპირტი. რის (იორდასალამი) თესლების უჯ-
ამიაკური კვება მცენარისა –- მცენარის
რედების გასქელებულ გარსმი და
აზოტოვანი კვების ერთ-ერთი სახე. ზოგი სოკოს უჯრეღებში იოდით
ამიაკური სახუქები
–- აზოტოვანი სასუ- იღებები ლურჯად. 26 თავისებური
ქების ჯგუფი (გოგირდმჟავა ამონიუ- ცილოეანი ნივთიერებ,ა რომელი“)
მი. აზოტმჟავა ამონიუმი, ქლორიანი გროვდება ხერხემლიანი ცხოველები-
ამონიუმი). სა და ადამიანის ღვიძლში, ელენთაში
ამიგდალინი –- გლეკოზიდი, რომელსაც და სხვა ორგანოებში ზოგიერთი პა-
შეიცავს მწარე ნუშის. ფოთლები და თოლოგიური პროცესის დროს.
თესლები, აგრეთეე ქლიავის, ალუბ- ამილოპექტინი –– ბუნებრივი “სახამებ-
ლისა და ვარდისებრთა სხვაი წარმო- ლის შემადგენელი ნაწილი; სახამებ-
მადგენლების თესლები, ლიდან გამოყოფის შემდეგ წარმოად-
ამიდაზები –- ფერმენტები რომლებიც გენ ლს ამორფულ მასას რომელიც
შლიან ცილოვან ნივთიერებებს და ცხელ წყალში ჯირჯვლდება და წე-
აგრეთეე სხვა ისეთ შენაერთებსაც, ბოდ იქცევა. იოდის შემცეელი რეაქ–
რომელთა მოლეკულაშიც შემადგე- ტიეები მოქმედებით სოსან” ფერს
ნელი ნაწილები შეერთებულია იმავე ღებულობს.
ტიპის მიხედეით როგორი) ტცილებში. ამილოპლახტები –-– მცენარის უჯრედე-
ამიდები მჟავასი –- ორგანული მჟავე- ბის უფერული პლასტიდები, რომ-
ბის ნაწარმები რომელშიე ჰიდრო. ლებშიც ხღება სახამებლის სინთეზი.
ქსილის ჯგუფი (01), ჩანაცვლებუ–- ამილოფილური მცენარეები –“- მცენა-
ლია ამინოჯგუფით 0MII). რეები, რომელთა ფოთლების ქლო-
ამიმია – 23 -- ამონიტები

როპლასტებში ფოტოსინთეზის დროს ფიზიოლოგიური ' მექანიზმების იზო-

წარმოქმნილი შაქარი მაშინვე გადა- ლაციის შედეგად.
დღის (გარდაიქმნება) პირეელად სახა–- ამნეზია –- მეხსიერების შესუსტება იან
მებელში; მწვანე მცენარეთა უმრავ- სრული დაკარგვა.
ლესობა ამილოფილურია. ამნიონი– უმაღლესი სერხემლიანი ცზო-
ამიმია –- სახის მიმიკის შესუსტება ან ველების (ქეეწარმავლები, ფრინეე-
სრული მოშლა ნერვული სისტემის ლებ, „დ ძუძუმწოვრები) ჩანასახის
დაზიანების შედეგად. შიგნითა გარსი.
ამინები –- ამიაკიდან ნაწარმი ორგანუ- ამნიონის ხითზხე –- სანაყოფე ჩანთაში
ლი ნაერთები რომელში) წყალბა- არსებული სითხე, რომელიც იცავს
დის ატომები ჩანაცვლებულია ნახ- ნაყოფს ბიძგებისა და დაწოლისაგან.
შირწყალბადის რადიკალებით. ამნიოტები –-– უმაღლესი ხერხემლიანი
ამინომჟავები –- ორგანული ნაერთები, ცხოველების ჯგუფი: ქვეწარმავლები,
(მჟავები), რომლებიც მოლეკულაში ფრინველები და მძუძუმწოერები,
აუცილებლად შეიცაეენ ამინოჯგუფს რომლებიც შეგუებული არიან ხმე-
დღა კარბოქსილის (მჟაეა) ჯგუფს. ლეთზე განვითარებას. მათი ჩანასა-
ამინომჟავები შედის ცილების შე- ხის განვითარება დაკავშირებულია
მადგენლობაში და მათ მონომერს ჩანასახის სპეციალური გარსი (ამ-
წარმოადგენ, ამინომჟავებს შეუძ- ნიონი, ქორიონი, ალანტოისი) წარ-
ლიათ ერთმანეთთან შეერთება და მოქმნასთან, რაც არ გააჩნია უფ-
ცილის მოლეკულის პეპტიდური ჯაჭ- რო დაბალ საფეხურზე მდგომ ხერ-
ვის წარმოქმნა. ზემლიან ცხოველებს.
ამიტოზი –-- უჯრედის პირდაპირი დაყო- ამნიოტური ღრუ – სითხით ამოესებუ–
ფა. ამ დროს თანმიმდევრობით ხდე- ლი ღრუ, რომელში მოთავსებუ-
ბა ჯერ ბირთვაკის, შემდეგ ბირთეის, ლია ქვეწარმავლების, ფრინველებისა
ციტოპლაზმისას ღა ბოლოს მთელი ღა ძუძუმწოვრების ჩანასახი, წარ-
უჯრედის ორად გაყოფა იმ რთული მოიქმნება ჩანასახის გარეთა და შივ-
პროცესების გარეშე, რომლებიც მიმ–- ნითა გარსს შორის.
დინარეობს ე. წ. მიტოზის ანუ არა- ამოლბობა მცენარეცბისა –- იხ, მცენა
პირდაპირი დაყოფის დროს. რეთა ამოლბობა.
ამიტოსი გენერაციული –- განვითარე- ამონაჟარი –- ხევბისა და ბუჩქების ფე-
ბადი სომატური უჯრედების პირდა- სვებზე განვითარებული დამატებითი
პირი გაყოფა. რის შემდეგაც შესაძ- ყლორტები წარმოადგენს” ვეგეტა-
ლებელია მიტოზის დაწყება. ტიური გამრავლების ერთ-ერთ Lა-
ამიტტოს ღეგენერაციული –- დეგენე- შუალებას.
რაციის პროცესში მყოფი უჯრედის ამონიაკი –- იხ, ამიაკი.
პირდაპირი დაყოფა. ასეთი ამიტოზი ამონიუმი –- 1. აზოტისა და წყალბადის
მიმდინარეობს დნმ-ს წინასწარი რე- ნაერთი, რომელიც ბუნებამი თავი-
ღუპლიკაციის გარეშე. სუფლად არ მოიპოვება და შედის
ამიტოზი რეაქტიული –- უჯრედის პირ- სხეადასხეა მარილის შემადგენლობა-
დაპირი გაყოფა, რომელიე იწყება ში. 2. ფხვნილი, რომელი, იხმარება
გაღიზიანების ან მისი დაზიანების საფუარის ნაცვლად.
საპასუხოდ. ამონიტები –- თავფეხიანთ მოლუსკების
ამიქსია –- კოპულაციი შეუძლებლობა ერთ-ერთი ნამარხი ჯგუფი, რომე-
ერთი სახეობის ინდივიდებს შორის ლიც არსებობდა დაწყებული დევო-
მორფოლოგიური, გეოგრაფიული ან ნიდან მეზოზოური ერის ბოლომდე,
ამონიფიკაცია – 24 –– ამფიბიები

ამონიფიკაცია –- ბაქტერიების მიერ ორ- ბული ტოტებითა ღა ყლორტებით.

განული აზოტოვაი ნივთიერების აშენებენ ჩამოკიდებულ ლარნაკებში
დაშლის პროცესი, რომლის დროსაც (ამპელებში) ან ქოთნებში (ჭორტანა).
წარმოიქმნება ამონიაკი. დიდი მ3ნი- ამპულა – 1. ზოგი მილისებრი ორგა-
შვნელობა აქვს ნიადაგის ნაყოფიე- ნოს (მაგ. სწორი ნაწლავი) გაფარ-
რების შენარჩუნებისათვის. თოებული ნაწილი. 2. ჰერმეტიულად
ამორფიზმი –- ნივთიერების ამორფული
მდგომარეობა; როდესაც მნივთიერე-
დახურული მინის პატარა ჭურჭელი
წამლისათვის.
ბას არა აქვს კრისტალური აგებუ- ამპუტაცია -- ქირურგიული ოპერაცია
ლება. სხეულის დაავადებული პერიფერიუ-
ამორფული –– უფორმო. ლი ნაწილის (მაგ. კიდურის) სრული
ამორფული მდგომარეობა ნივთიერები- ან ნაწილობრივი მოკვეთა.
სა –– უფორმოო მდგომარეობა ნივ- ამრეკი
–- ხეებისა და ბუჩქების სახეო-
თიერებისა; როდესაც ნივთიერებაში ბების ერთობლიობა, რომლებიც თა-
მოლეკულები უწესრიგოდაა განლა- ვისი გარემო მოქმედებით, განსა-
გებული (კრისტალური მდგომარერ- კუთრებით დაჩრდილვით, „მიერეკე-
ბის საწინააღმდეგოდ) და ნივთიერე- ბიან” ტყის მთავარ ჯიშებსს ზრდაში
ბას აქვს ერთნაირი ფიზიკური თვი- და აუმჯობესებენ ღეროს ფორმას
სებები ყველა მიმართულებით, (ტყის განახლების ან კულტურის
ამორფული ნივთიერება--–), უფორმო დროს).
ნივთიერება 2. ნივთიერება, რომელ- ამფ––ადენოზინმონოფოსფორმჟავის შე-
საც არა აქვს კრისტალერი აგებუ- მოკლებული აღნიშენა.
ლება. ამორფულია გაზები და თითქ- ამფი, ამფო-- რთული სიტყვისს თავ-
მის ყველა სითხე, აგრეთვე ზოგიერ- სართი, რომელიც აღნიშნავს ირგელი–
"თი, მყარი: ნივთიერება, მაგ, ფისი, ვობას გარემოცვას, თორგვარობას.
> შინა, ქარეა და სზე. მაგ.. ამფიბია, ამფიარქტიკული, ამფო-
ამორჩევითი განაუოფიერება –- კვერცხ- ტერული და სხე.
უჯრედის უნარი შეიერთოს და გა- ამფიაპომიქტი –- ბიოტიპი რომელიც
ნაყოფიერდეს ერთი რომელიმე გან– მრავლდება ნაწილობრივ სქესობრი-
საზღვრული სახეობის ან ჯიშის ვი გზით, ნაწილობრივ აპომიქსისის
მტერის მარცელის უჯრედით, ყვა- გზით.
ვილის დამტეერვის დროს. ამფიარქტიკული ფორმები –- ორგანიზ-
ამორჩევითი კულტურები –-- მიკროორ- მები, რომლებიც (ცხოვრობენ არქტი-
განიზმები რომლებიე გაზრდილია კის გარშემო, მის ნაპირებზე, მაგრამ
განსაზღვრულ, მხოლოდ ამ მიკრო– არ გვხვდება თეით არქტიკის აუზის
ორგანიზმებისათვი შესაფერის სა- ცივ ნაწილში. ' _–
კეებ არეზე. ამფიატლანტიური გავრცელება ორგანიზ-
ამოხუთვა მცენარეებისა
–- იხ. მცენარე- მების--წყლის ორგანიზმების წყვე–-
თა ამოხუთვა. ტილი გავრცელება წყნარ ოკეანეში.
ამპელოგრაფია –– გამოყენებითი ბოტა- ამფიატლანტიური ფორმები –- ორგანიზ-
ნიკს დარგი, რომელიც სწავლობს მები, რომლები) გეხვღება წყნარი
ვაზის სახეობებსა და ჯიშებს. ოკეანის დასავლეთ და აღმოსავლეთ
ამპელოლოგია –-– მეცნიერება მევენახე- ნაწილში,
ობის შესახებ. ამფიბია–– ორგანიზმი, რომელიც ცხოვ-
ამპელური მცენარეები –– დეკორატიუ- რობს წყალშიც და ხმელეთზეც.
ლი მცენარეები გრძელი ჩამოკიდე– ამფიბიები –- ხერხემლინ (ლცბხოველთ?
ამფიბლახტულა – 25– ამფინტომატური:

კლასი, რომელთაც უკავიათ შუალე- ამფივაზალური კონები –- კონცენტრუ–-

ღი ადღგილი წყლისა და ხმელეთის ლი გამტარი კონები, რომელთა ცენ-
ცხოველებს შორის და („ხოვრობენ ტრში მოთავსებულია ფლოემა და.
როგორც წყალში ასევე ხმელეთზე. ქსილემითაა გარშემორტყმული (და-
მათ წუალხმელეთს ცხოველებსაც მახასიათებელია ერთლებნიანთა წარ-.
უწოდებენ (ბაყაყი, სალამანდრა დ: მომადგენლებისათვის).
სხვ). ამფიკარიონი –– დიპლოიდური უჯრედი,.
ამფიბლასტულა –- ღრუბელების ერთ- რომელიც შეიცავს ქრომოსომთა ორ-
შრინი ლარეა, რომელიც თავი- ჰაპლოიდურ ანაწყობს.
სუფლად დაცურავს. ამფიკარპია –-– ორგეარი ტიპის ნაყოფის.
ამფიბორეალობა -- ის ამფიბორეალუ– (მიწისზედა –-– აეროკარპული და მი–-
რი გავრცელება. წისქეეშა –– გეოკარპული) წარმოქ-
ამფიბორეალური გავრცელება –- ორგა- მნა ერთ და იმაეე მცენარეზე. ახა–
ნიზმთა წყვეტილი გავრცელება ჩრდი- სიათებს მჟაველას წარმომადგენლებს.
ლო ნახევარსფეროს ზომიერი გა- და ზოგიერთ სხეა მცენარეს.
ნედის დასავლეთით და ალმოსავლე– ამფიკარპული მცენარეები – მცენარეე–-
თით. ბი, რომელთაც აზასიათებთ ამფიკარ-
ამფიგამია –- 1, ორი სასქესო უჯრედის პია -- ორგვარი ნაყოფის წარმო-
შერწყმა და მაკონიუგირებელი წყეი- ქმნა.
ლი ბირთვის წარმოქმნა (ორმაგი ამფიკრიბრალლური კონები - კონცენ-.-
ბირთვის ფაზა). თუ ამფიგამიას უშუა–- ტრული გამტარი კონები, რომელთ.
ლოდ მოსდევს კარიოგამია მაშინ ლა– ცენტრში მოთავსებულია ქსილემა.
პარაკობენ ამფიმიქსიის შესახებ 1დიუდ>. გარშემორტყმულია ფლოემით.
(რენერი, 1916), 2. განაყოფიერების (მაგ., გამტარი კონები გვიმრების ფე-
ნორმალური პროცეს,ი რომელსაც სურებში).
„გამია“-საე უწოდებენ (ბატალია, ამფილეპსისი –- განაყოფიერების ნორ-.
1947). მალური შედეგი, განსხვავებით შო-
ამფიგამიური სახეობა –- ბიოტიპის ჯგუ- ნოლეპსისისა.
ფი რომლისთვისაც) ჩვეულებრიე ამფიმიქსისი –- სქესობრივი პროცესის.
(ტიპიურად) აპომიქსიური გამრავლე– ჩვეულებრივი სახე, რომლის დრო-
ბაა დამახასიათებელი, მაგრამმ დრო საც ხდება ორი არაერთგვაროვანი
და. დრო მრავლდება. სქესობრივად. სასქესო უჯრედის (გამეტის) შერწყ-
ამფიგასტრიუმი!–- ზოგიერთი სავსის მა.
(მარშანცია
–– ღეიძლის ხავსი) –- თა- ამფინუკლეოლუსი –– ორმაი ბირთვი:
ლომის ქვედა მხარეზე განვითარე- ბაზოფილური და ოქსიფილური კომ-
ბული ქერქლები. პონენტებით.
ამფიდები –- ქიმიური გაღიზიანების ამფინუკლეუსი –– ის. სინკარიონი,
მიმღები ორგანოები მრგვალ ჭიებ–- ამფიპაციფიკური ფორმები – იხ. ამფი-
ში. ატლანტიური ფორმები.
ამფიდიპლოიდი –- ჰიბრიდი რომლის ამფიპაციფიკური გავრცელება ორგანიზმე-.
სომატური უჯრედები თითოეული ბინა –- ის. ამფიატლანტიური გაევრ-.
მშობლიდან შეიცას დიპლოიდურ ცელება ორგანიზმებისა.
ქრომოსომთა ანაწყობს. ამფისტილია -- პირველადი ზედა ყბის.
ამფიდიხსკი –- ჩონჩხისებრი წარმონაქმ- ორმაგი შეერთება ქალასთან.
ნი ღრუბელების ზოგიერთ წარმომად- ამფისტომატური: ფოთლები –-– ფოთლე–
გენელში. ბი, რომელთაც ბაგეები აქვს ფირ--
:ამფიტეციუმი -- 26-– ანადრომული

ფიტის ორივე მხარეზე (დამახასია- ამფო –- იზ, ამფი,

თებელია უმეტესი მცენარეებისათვის). ამფოლიტები –– ცილოეანნი ნივთიერე-
ამფიტეციუმი –- ხავსების სპოროფიტზე ბები რომლებსაც ამინომჟავების
განვითარებული გარეთ. (პერიფე- მსგავსად, ერთსა და იმავე დროს აქვს
რიული) შრე. დადებითი და უარყოფითი მუხტი, და
ამფიტოკია –-– ის დეიტეროტოკია. შეუძლია შეუერთდეს როგორც მქა-
ამფიტრახები –- ბაქტერიები,ი რომელ- ვებს, ისე ტუტეებს. ·
თაც გააჩნია ორი შოლტი -–- თითო- ამფოტერული შენაერთები -- ის. ამფო-
თითო ორივე ბოლოში. ლიტები.
ამფიტროპული თესლკვირტი – თესლ- ანაბაზინი –-– ალკალოიდი რომელსაც
კვირტი რომლის ნუცელუსი მოს- შეიცაეს ანაბაზისის წარმომადგენლე-
რილია და სიგრძივ ჭრილში ნალისე–- ბი ღა თამბაქო. გამოიყენება რო-
ბური ფორმა აქეს (გეხვდება, მაგ.. გორც ინსექტიციდი მწერების მო-
თუთისებრთა წარმომადგენლებში). სასპობად.
ამფიფიტები – ჰიგროფილური (ჭაობის) ანაბენინი
-- სამარაგო ნივთიერება, რო-
მცენარეები, რომელთაც აქვს რო- მელიც წარმოიქმნება ლურჯმწვანე
გორც წყალმი ჩაშვებული ისე წყალმცენარეების ზოგიერთ წარმო-
წყლის ზევით –- ჰაერის გარემოში მადგენელში. ახლო დგას გლიკოგენ-
არსებული ორგანოები. თან,
=მფიფლოიური სიფონოსტელე -–- სი- ანაბიოშზი -- 1 ფარელი სიცოცხლე;
ფონოსტელე (ცენტრალური ცილი- ორგანიზმის ცხოველმოქმედების მაქშ-
ნდრი), რომელშიე ფლოემა განლა- სიმალური შეჩერება, რომლის დრო-
გებულია ქსილემის როგორც შიგ-
საც სიცოცხლის ყოეელიეე ზილვად
ნით, ასევე გარეთ. ევოლუციის პრო- გამოვლინებას ადგილი არა აქვს,
ცესში სტელეს ამ ტიპიდან განვი- მაგრამ შესაფერისი პირობების დადღ-
“თარდა უმაღლესი გვიმრების ცენტ- გომასთან ერთად მას აქვს ცხოველ-
რალური ცილინღრი – დიქტიოს- მოქმედების აღდგენის უნარი, ანაბიო–-
ტელე. ზის მდგომარეობაში იმყოფება მშრა-
ამფიცელური მალები –– მალები, რომ- ლი თესლები დიდი სიმშრალის
ლების სხეულს აქეს ორმხრივ ჩაზნე- დროს მღიერები, ბევრი მცენარის
ქილი ფორმა,
სპორები და სხვა 2. პროდუქტების
ამფიცენოზი –- მცენარეული თანასაზო- დაკონხერვების ერთ-ერთი საშუალე-
გადოება, შექმნილი ისეთი სახეობე- ბა, რრდესაც იქმნება ისეთი პირობე-
ბისაგან, რომლებიც მიეკუთვნება ბი, რომელიც ხელს უშლის მიკრო-
მცენარეულობის ორ (ჩვეულებრივ ორგანიზმების გამრავლებას (მაგ., გა-
მეზობელ) სხვადასხვა ტიპისათვის შრობა, გაყინვა).
დაქაზასიათებელ სასიცოცხლო ფორ- ანაბოლია –-– ორგანიზმის ფილოგენეზუ-
მებს. მაგ., ტყე-ველი, ტყე-ტუნდრა. რი ცვლილებები მათი მორფოგენე-
ამფიმაპლოიდი–– 1. ჰაპლოიდური ტი- ზის ბოლო სტადიაში; აგებულების
პი, რომელიც წარმოშობილია ამფი- შეცვლა, ცვალებაღობა ონტოგენე-
დიპლოიდური სახეობისაგან ჰიბრი- ზის მსელელობაში ემბრიონალური
დი, რომელსაც ქრომოსომთა რიცხვი განვითარების დროს,
გადიდებული აქვს მხოლოდ ერთ ანაბოლიზმი –- ის ასიმილაცია.
მშობელში გაორკეცებულ ქრომო- კნადრომული მიგრაცია -- თეეზების მა-
სომთა რიცბეის მქონე გამეტების სობრიეი სეზონური გადაადგილება
წარმოქმნის შედეგად. წყლის დინების საწინააღმდეგოდ.
ანაერობები – 27 ანამორფული

ანაერობები –-– ორგანიზმებ,ი რომელ- ანალიზური –- ანალიზზე დამყარებუ-

თაც შეუძლიათ სიცოცხლე თაეისუ- ლი; რაც ანალიზს იყენებს.
ფალი ჟანგბადის გარეშე (ბევრი ბა- ანალიტიკური –– იხ. ანალიზური.
ქტერია, ზოგიერთი სოკო და სხვა). ანალოგია –– მსგავსება საგნებსა, მოვ-
ანსხვავებენ ანაერობების ორ ჯგუფს: ლენებსა და ცნებებს შორის.
ობლიგატურ და ფაკულტატურ ანაე- ანალოგიური ორგანოები –- ორგანოები,
რობებს (იხ. ცალ-ცალკე)- რომლებიც მსგავსია გარეგნულად,
ანაერობიოზი –- სიცოცხლე თაევისუფა- ერთნაირი ფუნქციის შესრულების
ლი ჟანგბადის გარეშე. ანაერობულ გამო, მაგრამ განსხვავდებიან თავისი
პირობებში ორგანიზმებს ცხოველ- საერთო აგებულებითა და , წარმო-
მყოფელობისათვის საჭირო აუცი- შობით, მაგ. კოწახურის ეკალი და
ლებელი ენერგიის წყაროს დუღი- კუნლის ეკალი (პირველი –- სახე-
ლის პროცესი იძლევა, ცვლილი ფოთოლია, მეორე კი სახე–
ანაერობული ორგანიზმები –- იხ. ანაე– ცელილი ღერო) ან ფრინეელის
რობები. ფრთა და მწერის ფრთა.
ანაერობული სუნთქვა –- მცენარის ორ- ანალური –“– ყითა ნაწლავთან დაკავში-
განოებისა და ქსოვილების ნორმა- რებული. მაგ. ანალური ჯირკვლები.
ლური სუნთქვის შემცელელი პროცე- ანალური არე –- იხ. პერიპროქტი.
სი ჟანგბადის ნაკლებობის შემთხვე- ანალური პარკები ტომხიკები
-- უკანა
ვაში თავისი კიმიზმით ძალიან ნაწლავის წჟუვილი გამობერილობა,
მსგავსია სპირტის დუღილთან; ამ რომელიც წარმოადგენ რგოლიანი
შემთხვევაშიც საბოლოო პროდუქტს, ჭიების ზოგიერთი წარქომადგენლის
ისევე როგორც სპირტის დუღილი- გამოკოფისა და სუნთქვის ორგანოს.
სას წარმოადგენს ეთილის სპირტი ანალური ფარფლი -–– ზღეის "ზღარბის
ღა ნაზშირორჟანგი. ნახშირორჟანგის ჯაეშნის (გარე საფარველის) ზედა
გამოყოფა მცენარის ქსოვილებში ნაწილის ცენტრში არსებული რბი-
ჟანგბადის მონაწილეობის გარეშე. ლი აპჰკ,, რომელშიც ანალური
ანალგეზია –– ტკივილის მგრძნობიარო- ხერელია მოთავსებული.
ბის დაკარგვა, მაშინ როდესაც შეხე– ანალურ ზერელი -–– უკნა სადინარი
„· ბის მგრძნობიარობა შენარჩუნებუ- ხვრელი, რომლითაე) ბოლოედება
ლია. საქმლის მომნელებელი სისტემა.
ანალგია –- იხ. ანალგეზია. ანამნიები –– უმდაბლეს/ ხერხემლიანი
ანალიზატორი –– 1. ორგანო, რომელიც ცხოველები (მრგვალპირიანები, თევ-
უზრუნველყოფს გაღიზიანებათა ათ- ზები წყალხზმელეთა (ხოველები),
ეისებსა და გარჩევა. თითოეულ რობელთა ჩანასახი ვითარღება ჩა-
ანალიზატორს აქვს სამი ნაწილი: პე– ნასახის გარსის წარმოქმნის გარეშე.
რიფერიული (რეცეპტორები), შუა ანამორფოზი –- განვითარების ტიპი,
ნაწილი ანუ გამტარი ნაწილი და როდესაც ცხოველი კეერცხუჯრედი-
ცენტრალური ნაწილი ანუ ტვინის ნა- დან იჩეკება ტანის სეგმენტების არა-
ნახევარსფეროს ქერქის შესაბამისი სრული რიცხვით, რომელიც თანდა-
ზონა (ტერმინი შემოიღო ი. პაე- თანობით ივსება კანის მომდევნო
ლოვმა) 2. ხელსაწყო, რომლის სა- ცელის დროს დამაზასიათებელია
შუალებითაც რაიმე ნიეთიერების ფესსახსრიანთა ზოგი წარმომადგენ–
ანალიზს ახდენენ. ლისათვის.
ანალიზი
-- რისიმე შესწავლა მისი ნა- ანამორფული –- დამახინჯებული, არას–
წილებად დაშლის გზით. წორი.
ანაპხიდური – 28 ანდროგენი

ანაპსიდური ტიპი თავის ქალასი

–- თა- ყოფის ერთ-ერთი, სახელდობრ მე-
ვის ქალას აგებულების ერთ-ერთი სამე ფაზა, რომლის დროსაც ქრო-
ტიპი, რომელსაც აქვს მთლიანი სარქ- მოსომები ერთმანეთს სცილდება და
ველი (ხუფი) და სრულებით მოკლე- პოლუსებისაკენ მიემართება.
ბულია საფეთქლის ფოსოებს, დამა- ანაფილაქსია –– ორგანიზმის არაჩვეუ-
სასიათებელია ქვეწარმავლების ზო- ლებრივი ან მეტისმეტად მაღალი
გი წარმომადგე ნლისათვის. რეაქცია უცხო ცილების ან სხვა ნივ–
ანასტომოზი 1, რაიმე სტრუქტურის თიერებების მიმართ.
ერთმანეთთან შეერთება, მაგ., სისხლ- ანგიოგამია –- კოპულაცია ოოგონიუმ-
ძარღეთა შორის შეერთება. ფოთლის ში ან არქეგონიუმში მოთავსებული
ძარღვები” შეერთება და ა. შ. 2. უმოძრაო კვერცხუჯრედის მასში
პროტოპლასმი” ძაფები, რომლებიც შეჭრილ (მოხვედრილ სპერმატო-
უჯრედის გარსის ფორების გზით შე- ზოიდთან,
დის მცენარის მეზობელ უჯრედებში. ანგიოკარპული სანაუოფე ხხეული –- ბა-
ანატომია
–– 1), მეცნიერებ,ი რომელიც ზიდიუმიანი სოკოების სრულიად და-
სწავლობს ორგანიზმისა და მისი ორ- ხურული სანაყოფე სხეული,
განოეზის აგებულებას. 2. რაიმე ორ- ანგიოლოგია –- ანატომიის ნაწილი, რო-
განიზმის ან ორგანოს აგებულება. მელიც სწავლობს სისხლძარღვებსა
ანატომიური კოეფიციენტი –- რიცხვი, და ლიმფურ სისტემებს,
რომლითაც გამოსახულია მცენარის ანგიომა –- კეთილთვისებიანი სიმსივნე,
ქსოვილები“ ანატომიური ელემენ- რომელიც შედგება სისხლძარღვების
ტების სიდიდე და რაოდენობა, მაგ., ან ლიმფის სადინარებისაგან.
ბაგეების რიცხვი ფოთლის ზედაპი- ანდროგამეტა –-– მამრობითი გამეტა; მი–-
რის ერთეულზე. კროგამეტა.
ანატონოზი -- ოსმოსური წნევის გაზრ- ანდროგამია –– მამრობითი გამეტის გა-
და მცენარეულ უჯრედში გარეგანი ნაყოფიერება მდედრობითი გამეტით.
ან შინაგანი ზემოქმედების შედეგად, თუ განაყოფიერებაში მონაწილეობს
მაგ. კონცენტრირებულ ხსნარებში მდედრობითი გამეტის ციტოპლაზმა
უჯრედის ხანგრძლიეად არსებობის მს ციტოპლაზმატურ ანდროგამიას
დროს. შეიძლება გამოწვეული იყოს უწოდებენ, ხოლო თუ განაყოფიე-
სახამებლის შაქრად გადაქცევით ან რებას მდედრობითი გამეტის ბირთგი
მცირე მოლეკულარული წონის მქო- ახდენს, მას ბირთვულ ანდროგამიას
ნე ორგანული მჟავებს დაგროვე- უწოდებენ,
ბით. ანდროგამონი
-- იზ. გამონი.
ანატროპული თესლკვირტი – თესლ- ანდროგენეზი –- მამრობითი პართენო-
კვირტი, რომელსაც ნუცელუსი შე- გენეზი ამ დროს კვერცხუჯრედის
მოტრიალებული აქვს 180-ით და განაყოფიერების შემდეგ დედისეუ-
ყუნწიდან ქვევითაა ჩამოკიდებული ლი ბირთვი ელიმინირდება (სცილ-
იმგვარად რომ ყუნწი მჭიდროდ დება, მოშორდება) და წარმოქმნილი
ეხება ან მთლიანად ეზრდება გარეთა ჰაპლოიდური ორგანიზმი, რომელსაც
ინტეგუმენტს ასეთ თესლკვირტში ანდროგენეზერს უწოდებენ,” შშეი-
მტეერსავალი (მიკროპილე) მოთაე– ცავს მხოლოდ მამის ქრომოსომთა
სებულია თესლის ყუნწის გეერდით. ანაწყობს.
დამახასიათებელია ფარულთესლოვან ანდროგენი -- ნივთიერება, რომელიც
მცენარეთა უმრავლესობისათვის. სტიმულს აძლევს მამაკაცის მეორა-
ანაფაზა. უჯრედის არაპირდაპირი და- დი სასქესო ნიშნების განვითარებას.
 ანდროგინია – 29 -. ანემოფილი+

ანდროგინია
–– I. ერთი სქესის ინდიევი- თი ჩანასასოეანი უჯრედების ბირთ.
დში, მეორე სქესის ნიშნების არ- ეებშშიი და არასდროს გეხვდება
სებობა 2. ერთ და იმავე მცენა- ორივე სქესის სომატურ და მდედრო–
რეზე მამრობითი და მდედრობითი ბით ჩანასახოვან უჯრედებში. ანდრო-
ყვავილების ერთდროულად წარმოქ- სომებს უწოდებენ აგრეთეე ქრომო-
მნა. ქ. მამრობითი ყვავილის გამოჩენა სომებს, რომლებიც შემოფარგლულია
მდედრობით ყვავილედში. 4. მამრო- მხოლოდ მამრობითი სქესით.
ბითი და მდედრობითი ყეავილების ანდროსპერმიები –- სპერმიები, რომლე-
თანამიმდეერობითი გამოჩენა ერთსა ბი, განსაზღვრავენ მამრობითი სქე-
და იმავე ყვავილედში. სის განეითარებას.
ანდროგინოფორი–- ყვავილსაჯდომის წაგ- ანდროსპორა –-- მამრობითი სპორა, მიკ-
რძელებული ნაწილი რომელზედაც როსპორა; მტერის მარცვალი.
სხედან მტვრიანები და ბუტკო; და- ანდროსპორანგიუმი–-–სპორანგიუმი, რო-
მახასიათებელია, მაგ, მიხაკისებრთა მელიც შეიცავს ანდროსპორებს.
ოჯახის ზოგიერთი წარმომადგენლი- ანდროსპოროგენეზი –-– ის, მიკროსპო-
სათვის. როგენეზი.
ანდროგინური თავთავი –- თაეთავი, რო- ანდროფორიო–-ყვავილის ფეხისებრ წაგ-
მელშიც მდედრობითი ყეავილები
რძელებელი ყვავილსაჯდომი, რო-
თავთავის ქვედა ნაწილშია განლაგე– მელზეღაე მხოლოდ მტვრიანებია
ბული, მამრობითი კი–-– ზეღა ნა- მოთავსებელი.
წილში.
ანდროცეუმა –- ყეაევილის მტვრიანების
ანდროგინური ფორმები –- საპროლეგ-
ნიასნაირი სოკოების ჯგუფი, რო- მთელი კომპლექსი.
ანდროციტები –- იგივეა რაც ანთერო-
მელთაც სასქესო ორგანოები (მამ-
ზოიდები, სპერმატოზოიდები.
რობითი და მდედრობითი0ე მოთავ-
ნებული აქეს მიცელიუმის ერთ მოკ- ანევრიზმა --. არტერიის“ ავადმყოფური
ლე ტოტზე ერთმანეთის ახლოს. გაგანიერება მისი კედლების დაზია-
ანდროდიეცია –- ორსახლიანობის შემ- ნების გამო.
თხეევა,ა როდესაც მცენარის ერთი ანევრინი –- ვიტამინი 8,, რომლის ნაკ-
სახეობის ზოგ ეგზემპლარზე გეხვდე– ლებობა იწვევს ნერვული სისტემის
ბა მხოლოდ ორსქესიანი ყვავილები, აშლილობას –- პოლინერვიტტს (ბე-
ნაწილ ეგზემპლარზე კი მარტო მამ- რი–ბერი).
რობითი (მტერიანიანი) ყეავილები ანელიდურა თეორია
–- თეორი,ა რომ-
(მაგ., ღოლო), ლის თანახმადაც ლოკოკინები წარ-
ანდრომეროგონია –- კვერცბს ერთი მოიშვნენ რგოლოვანი ჭიებისაგან.
ფრაგმენტის განვითარება, რომელიც ანემია –- სისხლნაკლებობა. ოთორგანიზ-
მხოლოდ მამის ქრომოსომებს შეი- მში სისხლის რაოდენობის ან ფორ-
ცავს. მიანი ელემენტების შემცირება და
მისი თეისობრივი შედგენილობის შე-
ანდრომონეცია –- ერთსახლიანობის შე–
მთხვევ,ი როდესაც მცენარის ერთ ივლა.
ანწემოგამია –- ქარით დამტეერეა. იხ.
და იმაე ეგზემპლარზე გვხედება ანემოფილია.
როგორე ორსქესინი ყვავილები,
ასევე მარტო მამრობითი (მტერიანია– ანემოფილია –- ყეაევილს”„ დამტეერვის
ნი) ყვავილებიც (მაგ., შხამა). ერთ-ერთი სახე, რომელიც ხდება
ანდროხომები –- ქრომოსომები რომ- ქარის დახმარებით; ქარით დამტეერ–
ლებიც გეხვდება მხოლოდ მამრობი– ვა.
კნემოფილური – 30 -- ანთოციანიდინთ

ანემოფილური მცენარეები – მჯცენა- ბულ სპორიან ლიკოპოდიუმებსა და

რეები, რომელთაც ახასიათებთ ქა- გვიმრებში08ე გაღივების დროს. ამ
რით დამტვერვა––ანემოფილია. შაგ-, უჯრედიდან წარმოიქმნება ანთერი-
მარცელოვანთა უმრავლესობა, ის- დიუმი.
ლასებრნი, პალმების” უმეტესობა და ანთერიდიუმი - მაპრობითი სასქესო
სხე. ორგანო (ზავსებში, გვიმრებში, შვი-
ანემოფიტები
იხ. ანემოფილური მცე- ტებში ლიკოპოდიუმებში, ზოგიერთ
ნარეები. წყალმცენარესა და სოკოში) რო-
ანემოქორები –- ანემოქორული მცენა- მელშიც წარმოიქმნებ სპერმატო–
რეები რომელთა ნაყოფებისა და ზოიდღები (ანთეროზოი«დები).
თესლების გაერცელება ხდება ქარის ანთეროზოიდები –- ანთერიდიუმში წარ-.
საშუალებით რისთვისაც გააჩნიათ მოქმნილი მამრობითი გჯამეტები: 1.
სპეციალური სამარჯვეები (ბეწვი ან წყალმცენარეების, ზაესების და გვიმ–
ფრთისებრი წარმონაქმნი და სხვა). რანაირების მამრობითი სასქესო უჯ-
ასეთებია ჯადავრისებრთა მაწანა- რედები (მიკროგამეტები) რომლე–
სებრთა და სხვათა წარმომადგენლები. ბიც მოძრაობენ წამწამების ან შოლ–
ანემოქორია
–– ნაყოფებისა და თესლე- ტების დაზმარებით; მათ სპერმატო–
ბის ქარით გავრცელება. სოიდებსაცყ უწოდებენ. 2. მტვრის
ანემოქორული მცენარეები –- იხ. მარცელის გენერაციული ბირთვი.
მოქორები. ანთოფეინი –- მუქი მურა ფერის პიგ-
ანენცეფალი –– ცხოველი, რომელიც და– მენტი რომელსაც შეიცას ზოგი-
“ ბადებულია თავის ტვინის ქერქის ერთი მცენარის უჯრედის წვენი.
გარეშე. ანთოქლორი –- უჯრედის წვენის ყვი-
კნეხთეზია -- გაუმტკიენეულობა; ქირურ- თელი პიგმენტი; უმთავრესად გვხე-
გიული ჩარევის საჭიროების შემთს- დება გვირგვინის ფურცლუების კანის
ვევაში მგრძნობელობის დაკარგეა ან უჯრედებში (ფურისულაში, სელიჭა–
შესუსტება, ში და სზე.; იშვიათად გეხვდება ნა-
ანეუპლოიდი –– ორგანიზმი ან უჯრედი, ყოფებში (ლიმონის და სხვა (იტ-
რომელსაც გააჩნია ჰაპლოიდის არა- რუსების ნაყოფში).
ანთოციანი –- პიგმენტების ჯგუფი, რო–
'ერადი შემცირებული ან გადიდე-
ბული ქრომოსომების რიცხვი. ანეუპ- მელსაე შეიცავს ბევრი მცენარის
ლოიდის მოვლენა დაკავშირებულია უჯრედის წვენი და იწვევს გვირგვი–
დიპლოიდთა მიერ ერთი ან მეტი ნის ფურცლების ნაყოფების დ»
ქრომოსომის დაკარგვასთან ან შეძე. სხე. შეფერეას სხვადასხვა ელფერის
ნასთან. ლურჯ, წითელ ან სოსანის თფერად.
ანეუპლოიდია –- მოვლენა, როდესაც იზსნება წყალში და წყლით განზა-
ორგანიზმის უჯრედებს გააჩ: ათ ჰაპ- ვებულ სპირტში. ჰიდროლიზის დროს
ლოიდის არაჯერადი ქ“ომოაომების იშლება გლუკოზად და ანთოციანი-
რიცხვი. დინად.
ანეუსპორია -- სპორების წარმოქმნა ანთოციანიდინი – ანთოციანის ჰიდრო-
არანორმალური (დარღვეული) მეიო- ლიზის შედეგად მიღებული ნივთიე–
ზის პროცესში. რება, რომელიც უახლოვდება ფლა–-
ანთერიღიალური უჯრედი – მსხვილი ვინის წარმოებულებს; მათგან განს–-
წარმოიქმნება ხვავდება იმით, რომ მათ მოლეკუ–
უჯრედიი რომელიც
მტერის მარცვლისა რიშველთესლია- ლაში C0-ს ჯგუფი ჩანაცვლებული»
ნებში) და მიკროსპორის (განსხვავე– CII-ის ჯგუფით.
გნთრაკნოზი ანიზოპლოიდი»>

ანთრაკნოზი –- მცენარის დაავადება, რო– როგორც კულტურული, ასევე სა-.

მელიც გამოწვეულია უსრულო სოკო- რეველა).
ებისაგან (კოლეტოტრიხიუმი); ხასიათ– ანთროპოფობები –- მცენარეები-„ რომ-.
დება ლაქების ან მეჭეჭების გაჩენით ლებიც ვერ იტანენ ადამიანის სა-
ფოთლებსა და ღეროზე. მეურნეო მოქმედებას (ხედმეტ თიბ–
ანთრაკოზი –– ავადმყოფობა, რომელსაც ვას, მოხვნას და ა. შ.) და საკმაოდ.
იწვევს ნახშირის მტერის დაგროვება ჩქარა ქრებიან ბუნებრივი მცენარე–
ფილტეებში. ული საფარისს დარღვევს დროს.
ანთროპოგენეზი –- ადამიანის წარმოშო- (ცხეირისატეხელა, იორდასალამი, ეა–
ბის პროცესი. ციწვერა და სხვა).
ანთროპოგენი –- თანამედროვე –-–- მე– ანთროპოქორები – მცენარეები რომ-.
ოთხეული პერიოდი. ლებიც ვრცელდება ადამიანის მეშ-.
ანთროპოგენური მცენარეულობა –- მცე- ვეობით შეუგნებლად თუ შეგნებუ-.
ნარეულობა რომელიე ადამიანის ლად.
მიერა "შექმნილი (ის აგროცე- ანთროპოქორია –- მცენარის ნაყოფებისა-
ნოზი. და თესლების” გავრცელება ადამია-.
ანთროპოგრაფია –- 1. ადამიანის სხეუ– ნის დაზმარებით.
ლისა და ძელების ფორმის გრაფი- ანთროპოცენტრიზმი –- ანტიმეცნიერუ--
კული გამოსახვა. 2. ადამიანთა ცალ–- ლი, რელიგიური შეხედულება, რომ-
კეული რასების აღწერა. ლის თანახმადაც ადამიანი არის.
ანთროპოიდი–– ადამიანის მსგავსი მაიმუ–- ღვთის მიერ შექმნილი უმაღლესი-
ნი (შიმპანზე, გორილა, ორანგუტან- არსება; იგრი წარმოადგენს სამყაროს.
გი). ცენტრსა და მის საბოლოო მიზანს.
ანთროპოლოგია –– მეცნიერება რომე- ანიზოგამეტა –- იხ. პჰეტეროგამეტები,.
ლიც შეისწავლის ადამიანის წარმო- ანიზოგამია -- სქესობრივი პროცესი,
შობას, ევოლუციას და ფცვალებადო- რომლის დროსაც ერთმანეთს ერწვყ-.·
ბის კანონზომიერებას. მის სხეადასხეა ზომის, ფორმის და.-
კნთროპომორფიზმი -- 1. არამეცნიერუ- ქცეეის გამეტები (სასქესო უჯრედე-
ლი წარმოდგენა, ვითომდაც დცხოვე- ბი). ეს განსხვავება შეიძლება განი-.
ლებს, მცენარეებს და ბუნების მოე– საზღეროს ან მხოლოდ ზომით (ჰე–-
ლენებს აქვს ადამიანური თვისება: ტეროგამია) ან ზომითა. და ფორმით–
აზრი, გრძნობა, ნებისყოფა და სხეა. დსკიდურესი ფორმა –- ოოგამია);
2. ღვთაების (ღმერთის) წარმოდგენა ან მხოლოდ ქცევით კოპულაციის
ადამიანის სახის მქონედ. დროს.
ანთროპომორფული -- ადამიანის მსგავ- ანიზოგენური პიბრიდები –- ჰიბრიდები,.
სი. არაერთგვაროვანი მემკვიდრულობით.
ანთროპომორფული მაიმუნები –- ადღა- ანიზომერია –- ორგანიზმის უჯრედისა.
მიანის მსგავსი მაიმუნები. და უჯრედული ორგანელების მსგავ--
ანთროპოფაგი --> კაციჭამია. სი ნაწილების თეისებათა (ან რაო-.
ანთროპოფაგია –- კაციჭამიობა, კანიბა- დენობი) აპარაერთგვაროვნება. პო–-
ლიზმი. ლიმერული გენების მოქმედების არა-
ანთროპოფილები –- იზ. ანთროპოფი– ერთგვაროენება, რომლიხ დროს რამ--
ტები. დენიმე არაექვივალენტურ': გენს შეუ–
ანთროპოფიტები –- ადამიანის თანამგ–- ძლია განაპირობოს ერთი ფენოტი-.
ზავრი მცენარუები, რომლებიც სახლ–- პი.
დება მასთან ერთად. (შეიძლება იყოს ანიზოპლოიდია.–- ინდივიდის სომა––
 ანიზოტროპია == ანტაგონისტები

ტურ უჯრედებში ქრომოსომთა ანაწ- ლები დინოზავრების ჯგუფიდან.

ყობის კენტი რიცხვის არსებობა. ცნობილია ცარცის პერიოდიდან.
“ანიზოტროპია –– ერთი და იმავე მცენა- ანკილოზი –- სახსრების უმოძრაობა
რის სხვადასხვა ორგანოს თვისება ფიბროზული, წრტილოვანი ან ძვლო-
მიიღოს სხვადასხვანირი მდგომარე- ვანი შეხორცებების შედეგად ტრამ-
ობა გარემო ფაქტორების ერთნაირი ეის ან ანთების შემდეგ.
ზემოქმედებს“ ღროს, მაგალითაღ, ანნულუსი –– გვიმრების სპორანგიუმის
კენწრული ყლორტების ცალმხრივი რგოლი, რომელიც შედგება ერთწყე-
განათებისა” ყლორტები გაღაიზრება ბად განწყობილი უჯრედებისაგან,
სინათლისაკენ, ფოთლის ფირფიტები წარმოადგენს ერთგვარ სამარჯვს;
კი განეწყობა სხივების მიმართულე- ხელს უწყობს სპორანგიუმის გახს-
ლების პერპენდიკულარულად. ნას და სპორების გაფანტვას. ·
ანიზოტროპული წივთიერება -- ნივთიე– ანომალია –– არანორმალურობა,;, ნორ-
რება, რომელსაც აქვს სხივის ორმა- მიდან გადღაბრად კანონზომიერების
გი გარდატეხვის უნარი. დარღეეეა; საერთო წესისაგან გადახ–-
ანიზოფილია –- ფოთლების არათანაბა- ეევა.
რი სიდიდე ზოგიერთი მცენარის ანორგანული -- არაორგანული.
ჰორიზონტალურად განლაგებული ანოსმატიკები –– ცხოველები რომელ-
ყლორტების ზედა და ქვედა შხარე- თაც არ გააჩნიათ ყწოსვა (მაგ. დელ-
ზე: ჩვეულებრივ ყლორტის ზედა ფინები).
მხარეს უფრო პატარა ზომის ფოთ- ანოსმია –– ყნოსვის უქონლობა, მოშლა.
ლებია, ვიდრე ქვედა მხარეს. დამა–- ანოქრემია –- ჟანგბადის შემცველობის
ზასიათებელია ზოგიერთი ჩზავსისათ- შემცირება სისხლში,
ვის, ლიკოპოდიუმისათვის და სხვა ანოქსია –- ორგანიზმის ჟანგბადით ფშიმ-
მცენარისათვის, შილი; ჟანგბადის ნაკლებობა 'ორგა-
ანიმაკულისტები –- პრეფორმიზმის თე- ნიზმში გამოწვეული ქსოვილების არა–
ორიის მომზრე ბიოლოგები, (XVII-–- საკმარისი ჟანგბადით მომარაგების
XVIII საუკუნეში), რომლებიც შედეგად ან ჟანგბადის გამოყენების
თვლიდნენ, რომ მამრობით სასქესო დარღვევით ქსოვილებში,
უჯრედში -- სპერმატოზოიდში იმ- ანტაგონიზმი ითიონებისა –- კატიონების
ყოფება მთლიანად ჩამოყალიბებუ- მომწამვლელი მოქმედების შემცირე-
ლი მინიატურული ·ორგანიზმი (საწი– ბა სხვა კატიონების ზემოქმედებით.
ნააღმდეგოდ ოვისტებისა). მაგ., ქლორიანი ნატრიუმის ან კალ-
„ანიმალური –-– ცხოველური; ცხოველთან ციუმის სუფთა ხსნარი ცალ-ცალკე
დაკავშირებული; წინააღმდეგ ვეგე- მომწამელელად მოქმედებს მცენარე-
ტატიურისა –– მცენარეულისა. ზე, მაგრამ ხსნარი, რომელი) შეი-
ანიმალური პოლუსი კვერცხისა ––- კვერ- ცავს ორივე მარილს, აღარ მოქმე–
ების ის მხარე, რომელიც თავისუფ–- დებს მომწამვლელად და საზიანო არ
ლად მცურავ კვერცხში მიმართულია არის ვინაიდან ადგილი აქვს ერთ
ზევით ღა, საიდანაც ჩანასახის ზურ- და ორვალენტიან თონების ურთი-
გის ნაწილი ვითარდება. ერთ გამაწონასწორებელ მოქმედებას.
ანიონი –-- უარყოფითი ელექტროდებით ანტაგონიზმი მიკრობებიხა -- ერთი მიკ-
დამუხტული იონი, რომელიც ელექ- როორგანიზმის დათრგუნვა ან მოს-
ტროლიზის დროს მიისწრაფის ანო- პობა მეორე მიკროორგანიზმის ცხო-
დისაკენ. ველმოქმედების პროდუქტებით.
აანკილო%ავრები –– ·მნამარსი ქვეწარმავ– ანტაგონისტები –- 1, კუნთები ან კუნ-
ანტაგონისტური - ვ3 - ანტიკლინალური

თების ჯგუფი, რომელიც მონაწილე- სებისა ღა უჯრედების ზრდა; ბევრ

ობს მოძრაობაში ერთიმეორის საწი- ანტიბიოტიკს აქვს მიკრობების მოკვ–
“ნააღმდეგოდ, მაგ., მომხრელი და გამ– ლის უნარიც, ზოგჯერ ანტიბიოტიკებს
შლელი კუნთები. 2. მიკროორგა- აკუთვნებენ აგრეთეე მცენარეთა და
ნიზმები. რომლებიც მოქმედებენ დამ– ეხოველთა ქსოვილებიდან გამოყო-
ჩაგვრელად სხვა მიკროორგანიზმების ფილ ანტიბაქტერიულ ნივთიერებებს.
სიცოცხლეზე და განვითარებაზე. თითოეული ანტიბიოტიკი ზასიათ-
ანტაგონისტური რეფლეკხები __ რეფ- დება სპეციფიკური ამორჩევითი მოქ–
· ლექსები, რომლებიც შეუთავსებელია მედებით და მიკრობთა მხოლოდ ერთ
ერთიმეორესთან. გარკვეულ სახეობზე მოქმედებს.
ანტარქტიკული–ი ოლქი –- ფლორისტუ- მათ ფართოდ იყენებენ მედიცინაში,
ლი ოლქი, რომელიც მოიცას ან- სოფლის მეურნეობაში დღა კეებისა
ტარქტიდღს მოსაზღვრე კუნძულე- ღა მიკრობიოლოგიური მრეწეელო-
ბით ღა სამხრეთ ამერიკის” Lამხ- ბის სხვადასხვა წარმოებაში.
რეთ–დასავლეთ ნაწილს. ანტიგენი -. მაღალმოლეკულური კ”-

ანტეკოლოგია –– მცენარის ყვავილობი- ლოიდური ნივთიერება რომელიც

სა და დამტვერეის ეკოლოგია. ორგანიზმში შეყეანისს წარმოქმნის
ანტენალური ჯირკვლები –- უმაღლესი მასთან მარეაგირებელ სპეციფიკურ
კიბოები” (მღინარის კიბო) საჟულა–- ანტისხეულებს.
პავი მილის მარჯვენა ღა მარცხენა ანტიღიურეტიკული პორმონი – ჰიპო-
მხარესს მოთავსებული ორი გამომ- ფიზის უკანა წილის ჰორმონი რო-
ყოფი ჯირკვალი, რომლებიც შედგე- მელიც მოქმედებს შარდის გამოყო-
ბა პარკისაგან და კლაკნილი მილი- ფაზე.
საგან.ი ეს უკანასკელი ანტენების ანტივირუსი –-– სამკურნალო პრეპარა-
ფუძესთან იხსნება. წარმოადგენს გა–- ტი, რომელიც წარმოადგენს მიკრობ–
მომყოფ სისტემას. თა კულტურების ფილტრატს; ანტი-
ანტენები –- 1. მეორე წყვილი ულვაშე– ვირუსს აქეს უნარი შეაჩეროს იმ
ბისა კიბოსნაირებში 2. მწერების მიკრობთა გამრავლება რომელთა
ულვაშები 3. რგოლიანი ჭიების სა–- კულტურიდანაცაა მიღებული.
ეცეცი. ანტივიტამინები –- ნივთიერებანი, რომ–
ანტენულები –- კიბოსნაირების პირვე- ლებიც იწეევენ ვიტამინების დათრ-
ლი წყეილი ულვაში. გუნვას –- დაშლას და ორგანიზმზე
ანტიამბულაკრლური მხარე – კანეკ- ახდენენ მათ საწინააღმღეგო მოქმე-
ლიანების სხეულის ზედა მხარე, დებას.
რომელიე მოპირდაპირეა იმ მხა- ანტითეტური ცვლ. თაობებისა –“- ორი
რისა, სადას პირის ხვრელია მო- თაობის (სქესობრივი და უსქესო)
თაესებული. · მორიგეობა. დამახასიათებელია ყვე
ანტიბიოზი –- ცოცხალ ორგანიზმთა ლა არქეოგონიატებიასათვის მაგრამ
ერთი ჯგუფის უარყოფითი მოქმედე– იშვიათი არ არის უმდაბლეს მცენა-
ბა სხვა ჯგუფის განეითარებაზე. „ რეებშიც.
ანტიბიოტიკები –- ბიოლოგიური წარ- ანტითრომბინი –– ფერმენტი, რომელიც
მოშობის ნივთიერებანი რომელთა ხელს უშლის სისხლის შედედებას.
სინთეზირება ზღება მიკროორგანიზ- ანტიკლინალური დაყოფა –- პრომერის-
მების მიერ. ანტიბიოტიკებს აქვთ ტემის უჯრედების დაყოფა ტიხრებს
უნარი ჩაახშონ ბაქტერიებისა და სხვა წარმოქმნით ზრდის კონუსის ზედა-
მიკროორგანიზმების, აგრეთვე ვირუ- პირის პერპენდიკულარულად.
ანტიმეტაბზოლიტები – 34 – აორთქლება

ანტიმეტაბოლიტები -- ბიოლოგიურად აქ- ანტიგენთან სპეციფიკური ურთი-

ტიური მნივთიერებან,ს რომლებიც ერთმოქმედების უნარი.
ხელს უშლიან ორგანიზმის ქსოვილ- ანტიტოქსინები –- დამცველი წივთიერე-
ებში ბუნებრივად წარმოქმნილ ნივთი– ბანი (ანტისხეულები) რომლებსაც
ერებათა ცელის შუალედი პროდუქტე- წარმოქმის ცოცხალი ორგანიზმი
ბის ––- მეტაბოლიტების მოქმედებას. მასში ტოქსინის შეყვანის შედეგად
ანტიმუტაგენები - ნიეთიერებები, რომ- და შეუძლია ამ ტოქსინის უვნებელ
ლებიც ხელს უშლიან და ამცირე- ყოფა, განეიტრალება.
ბენ მუტაციების სიხშირეს. ანტიტრომბინი –- იხ, ანტითრომბინი.
ანტიპერინტალტიკა––შებრუნებული პე- ანტიფერმენტები –- ნივთიერებანი, რო-
რისტალტიკა, უკუპერისტალტიკა; სა–- მლებსაც გამოიმუშავებს ორგანიზმი
პმლის მომნელებელი ტრაქტის ჭია– და ახშობს, ანეიტრალებს ამა თუ იმ
ყელისებური (ტალღისებური.· შე- ფერმენტის მოქმედებას.
კუმშეა ჩეეულებრივი მიმართულების ანტიპელმინტიკები –- სამკურნალო სა-
საწინააღმდეგოდ სახელდობრ პირის შუალება, რომლის დახმარებით ორ-
ღრუს მიმართულებით, რის შედეგა- განიზმიდანნ გამოდენიან პარაზიტ
დაც კუჭში ან ნაწლავებში არსებული ჭიებს (ჰელმინთებს).
საკვები გადადის პირის ღრუში და იწ- ანტოდიუმი -- ყვავილედიიდ რომელიც
ვევს ღებინებას. გარეგნულად მოგვაგონებს ერთ დიდ
ანტიპოდები –- 1. უჯრედები რომლე- ყვავილს. მაგ. რთულყვავილოვანთა
ბიც წარმოიქმნება უმაღლეს მცენა- კალათა (ეს ტერმინი უფრო ძველ
რეთა ჩანასახის პარკში კვერცხუჯ- ლიტერატურაში გეხვდება).
რედის საწინააღმდეგო მხარეზე მდე- ანტროპოგენეზი –- იხ, ანთროპოგენეზი.
ბარე სამი ბირთვიდან; როგორც წე-
ანტროპოგენური მცენარეულობა –- იხ.
სი, ჩანასახის პარკში სამი ანტიპ.-
ანთროპოგენური მცენარეულობა.
დი ვითარდება. 2. დედამიწისს თორ“,
ანტროპოლოგია –- იხ. ანთროპოლოგია.
დიამეტრალურად მოპირდაპირე პუნქ-
ანტროპოფილები--ის ანთროპოფიტები.
ტში მცხოვრები.
ანტროპოფიტები -- იხ. ანთროპოფიტები..
ანტიხეპტიკა –- დაავადებს წინააღმ-
ანტროპოფობები –- ის ანთროპოფო-
დეგ ბრძოლის ერთ-ერთი საშუალე-
ბები.
ბა ქიმიური ნივთიერებებით, რომე-
ანტროპოქორები -–- ის ანთროპოქორები
ლიც სპობს მიკროორგანიზმებს.
ანტიხეპტიკები --– ლპობის საწინააღმ- ანტროპოქორია –- იხ. ანთროპოქორია,
ღეგო საშუალებანი; ქიმიური ნივ- ანურია –– თირკმლების მიერ შარდის
თიერებები, რომლებიც ხელს უშლის გამოყოფის შეწყვეტა.
ლპობის მიკრობების განვითარებას ანმიდრიდი
–– ჟანგბადიანი ნაერთი, რო-
და სპობს მათ. ფართოდაა გამოყე- მელიც წყალთან შეერთებით იძლევა
ნებული ქირურგიაში, აგრეთვე მშე– მჟავას.
ნებლობაში--ხის ნაწილების, ტელე– აოდვა –– პურეული ნათესების აშრეტა,
ფონის ბოძების, შპალებისა და სზვა- აწვა მარევლის დასრულებამდე ცხე-
თა გასაჟუღენთად, ლპობისაგან დასა- ლი ქარის, სიცხისა და სხე. მოქმედე-
ცავად. ბის შედეგად.
ანტისხეულები –-- სპეციალური გლობუ- ჯორთქლება
–– თხევადი ან მყარი ნიე-
ლინები (იზ), რომლებიც წარმოიქმ- თიერების გადაქცევა გაზისებრ (ორ-
ნება ცხოველის სისხლში ანტიგენის თქლის) მდგომარეობაში, რაც მიმ-
(იხ) შეღწევისას ღა აქვთ მოცემულ დინარეობსს ყოველნაირი ტემპერა-
აორთქლება – 35 -– აპოზიცი»

ტურის დროს (განსხვავებით დუღი–- წარმომადგენლებისათვი” დამაზასია–-

ლისა). თებელია ორი წყვილი, აპკისებრი,
აორთქლება წყლისა მცენარეებში –- იხ. გამჭვირვალე ფრთა,დ რომელთაგან
ტრანსპირაცია. უკანა წყვილი, წინა წყვილ ფრთაზე
აორტა –- სისხლის მიმოქცევის დიდი პატარაა (ფუტკარი, კელა და სხე).
წრის მთავარი არტერია რომელიც აპლაზია
–– სხეულის რაიმე ნაწილის ან
იწყებ გულის მარცხენა პარკუპი- ორგანოს თანდაყოლილი უქონლობა.
დან ფრინველებსა და ძუძუმწოვარ აპლანოგამეტანგიუმი –- გამეტანგიუმი,
ცხოველებში. რომელშიც წარმოიქმნება აპლანოგა-
აორტის ბოლქვი –– მუცლისს აორტის მეტები.
გაგანიერებული წინა ნაწილი ზერხე- აპლანოგამეტები –– უმოძრაო გამეტები,
მლიანთა უმრავლესობაში, რომლებსაც ა4; გააჩნია მოლტები და
აპათია –- უველაფრისადმი გულგრილო- მათი მოხვედრა დანიშნულების . ად-
ბა, უინტერესობა, უხალისობა, ზო- გილზე ზდება პასიურად. დამახასია-
გიერთი ფსიქიური დაავადების ნიშა- თებელია ზოგიერთი წყალმცენარისა-
ნი. თვის (კონიუგატები).
აპატია ––- იხ. აპათია. აპლანოსპორა-–-–ზოგიერთი მწვანე წყალ
აპენდიქნი –- ბრმა ნაწლავის დანამა– მცენარის (ულოტრისა) „უმოძრაო,
ტი –– ჭიანაწლავი. ერთბირთვიანი სპორა. აპლანოსპო-
აპენდიციტი –- აპენდიქსის –- ბრმა ნაწ- რა ხშირად წარმოიქმნება ზოოსპო-
ლავის დანამატის (ჭიანაწლავის) ან- რის ნაცვლად, მაგრამ მისგან განსზ-
თება. ვავებით მას უჯრედული გარსი გააჩ-
აპეტალური უვავილი
-- ყვავილი, რო- ნია აპლანოსპორას იხილავენ რო-
მელსაც არ გააჩნია გვირგვინის ფურ- გორე აბორტელ ზოოსპორას, რო-
ცლები. ასეთი ყვავილის ყვავილსა- მელიც მოკლებულია მოძრაობას.
ფარი შედგება მხოლოდ ჯამისაგან. აპნოე –- სუნთქვითი მოძრაობის დროე–-
აპექსი–-– ზრდის კონუსი ღეროს ან ბითი შეჩერება სუნთქვისს დროე-
ფესვის წვერი. ბითი შეწყვეტა, სუნთქვის პაუზა.
აპიკალური –- კენწრული მორფოლო- აპოგამეტოთა––- იზ. აპოგამია.
გიურად ზედა; აპიკალური ზრდა აპოგამია –- აპომიქსისის ერთ-ერთი შე-
კენწრული ზრდა; აპიკალური ფოთო- მთხეევა, როდესაც ახალი ინდივიდის
ლი –- ზედა (კენწრული) ფოთოლი (დპოროფიტის, განვითარება ხდება
და ა. შ. არა კვერცხუჯრედიდანდ„ არამედ ჩა-
აპიკალური ზრდა –– მცენარის ორგანო- ნასაბის პარკის რომელიმე უჯრედი-
ების კენწრული ზრდა. დამახასია– დან (ანტიპოდებიდან,„ სინერგიდები-
თებელია ფესვისა და ღეროსთვის. ღან და სხვა ფარულთესლოვან მცე–
აპილაკი –– ფუტკრის რძე; მისგნ დამ- ნარეების ზოგ წარმომადგენელში) ან
ზადებული პრეპარატი. სქესიანი თაობის (გამეტოფიტის)
აპკინებრი ლაბირინთი –– ის. შიგნითა რომელიმე ვეგეტატიური უჯრედი-
ყური. დან (გვიმრებში). ზოგჯერ ამ მოვლე–
აპკისებრი წყალი –– ნიადაგის ნაწილა- წას აპოგამეტიას უწოდებენ.
კების ირგვლივ მყოფი წყლის ფენა, აპოგენია
–- სტერილურობა სასქესო აპა-
წყლის აპკი, რომელიც მცენარისათ- რატის დაკარგვის ან დაშლის შედე–
ვის ძნელი მისაწვდომია, ად.
აპკიხებრფრთიანები –- ფრთიანი მწერე- პოზიცია – უჯრედის გარსის გასქელე-
ბის ერთ-ერთი რიგი, რომლის ბა პროტოპლაზმისაგან წარმოქმნი–
აპოთეციუმი –-36-- აპოფიზი

ლა ნივთიერების ახალ-ახალ წშრეე- დამბლავება ტვინში სისხლის მიმოქკ-

ბად დალაგების გზით,, . ორგანიზმის ცევსს დარღვევის, შედეგად, მაგ.,
ქსოვილების ზრდა ახალ-ახალი ფე–- ტვინში სისხლის ჩაჭქცევით ან ტვაი-
ნების წარმოქმნით. ნის სისხლძარღვთა დაცობით და სხე.
აპოთეციუმი –- ზოგიერთი ჩანთიანი სო- აპოროგამია –– განაყოფიერების პროცე-
კოს და მღიერის ნაყოფსხეული, რო- სის ერთ-ერთი სახე ყვავილოვან
მელსაეყ მეტწილად ლამბაქისებრი მცენარეებში როდესაც მტერის მი–
ფორმა აქეს. ლი თესლკეირტში შედის არა მიკ-
აპოკარბული გინეცეუმი –- გინეცეუმა, როპილეს გზით, არამედ ან ქალაჰში-
რომლის ნაყჟოფფოთლები არ არის დან (ქალაძოგამია) ან გვერდიდან ინ-
შეზრდილი ერთმანეთთან, ამასთან ტეგუმენტების გავლით (მეზოგამია).
თითოეული ნაყოფფოთოლი წარმუქ- აპოსპერმია –– ვეგეტატიური აპომიქსი-
მნის დამოუკიდებელ ბუტკოს (მაგ., სი; თესლით გამრავლების” შეცვლა
ბაიასებრთა უმეტესი წარმომადგენ– ვეგეტატიური გამრავლებით; ხორ-
ლის ყვავილში). ციელდება ბოლქვაკებით. ვეგეტატიუ-
აპოკრინული ჯირკვლები –- ჯირკვლები, რი კვირტებით და სხვ, რომლებიც
რომელთა სეკრეტში, ნაწილობრიე, წარმოქმნილია ყვავილის ან ყვავი-
შედის მათი უჯრედების ციტოპლაზ- ლედის ადგილზე.
მა (დიდი საოფლე ჯირკვლები). აპოსპორია –- გამეტოფიტის (სქესიანი
აპომიქსისი ––- სქესობრივი გამრავლე- თაობის) განვითარება სპოროფიტის
ბის შეცვლა სხვა, არასქესობრივი (უსქესო თაობის) სომატური (ვეგე-
პროცესით, რომელიც დაკავშირებუ- ტატიური)ე უჯრედიდან სპორების
ლი არ არის ბირთვების ან უჯრედე- წარმოქმნის გარეშე, მაგ., წინაზრდი–-
ბის შერწყმასთან. ამ დროს ადგილი ლის განვითარება გეიმრებში ფოთ-
აქვს ჩანასახისა და თესლის გაუნა- ლის ან სპორანგიუმის ფეხის ქსო-
ყოფიერებლად განვითარების სხვა- ვილისაგან.
დასხვა შემთხვევას: გაუნაყოფიერე- აპოსტერიორული –– ცდიდან გამომდი-
ბელი კვერცხუჯრედიდან (პართენო- ნარე, ცდაზე, ფაქტობრივ მონაცე-
გამია), გამეტოფიტის ვეგეტატიური მებზე დამყარებული.
უჯრედიდან (აპოგამია), სპოროფიტის აპოსტროფია –- ქლოროპლასტების გან-
უჯრედიდან (აპოსპორია, ადვენტური ლაგებ მეზოფილის უჯრედებში
ემბრიოგენია) და სხვა; ეეგეტატიუ- ცოტად თუ ბევრად თანასწორად
რი გამრავლებისაგნ განსხვავებით ყეელა კეღლის გასწერივ. ჩვეულებ-
აპომიქსისის დროს შენარჩუნებულია რიე შესამჩნევია ღამის საათებში.
თაობათა მორფოლოგიური მორი- აპოტეციუმი -- ის. აპოთეციუმი.
გეობა, გარდა ჩამოთვლილი შემთხვე– აპოტროპული თეხლკვირტი –- თესლ-
უებისა, რომლებსაც იხილავენ „აგა- კვირტი, რომელიც მოღუნულია ნას-
მოსპერმიი“ საერთო სახელწოდე–- კეის ძირთან. დამახასიათებელია ხე-
ბით, ზოგი მკვლევარი აპომიქსისს ჭრელისათვის და ჭანჭყატისთვის.
აკუთვნეს აგრეთვე თესლით გამ- აპოფერმენტი –– ფერმენტის ცილოეანი,
რავლების ვეგეტატიური გამრავლე- კოლოიდური ნაწილი; სრულ ფუწქ-
ბით შეცვლის განსაკუთრებულ შემ- ციონალურ ფერმენტს წარმოქმნის
თხვევებსაც (ე. წდ აპოსპერმია ანუ მხოლოდ სპეციფიკურ კოფერმენტ-
ვეგეტატიური აპომიქსისი). თან შეერთებით; იხ. ფერონი.
ჯპოპლექსია
–– სხეულის ან მისი წნაწი- აპოფიზი
–- 1. სპორანგიუმისს კოლოფის
ლის უცაბედი დამბლის დაცემა, და- გაფართოებული ფუძე მწვანე ხავ-
აპოფიტები –ვ არეალის

“სებში (მაგ, გუგულის სელში), 2. რივ შემჩნეულია ყვითრით მდიდარ

ფიჭვი მომწიფებული გირჩის სა- კვერცხუჯრედებში,
თესლე ქერქლის გამსხვილებულ წვე- არახრული დისკოიდური დანაწევრება
--
რზე განვითარებული რომბული ზე- დანაწევრება რომლის დროსაც გან-
დაპირი. 3. გრძელი ლულოვანი (მი- ვითარებული კვერცხუჯრედის ერთ
ლოვანი) ძვლების ბოლო ნაწილი. პოლუსზე (ანიმალურ პოლუსზე) წარ-
აპოფიტები –- ადგილობრივი მკვიდრი მოიქმნეა ბლასტომერების ჯგუფი
მცენარეები რომლებიც ადვილად (ჩანასახოვანი დისკო); გეხვდება
გადადის დღა ვრცელდება დამუშავე–- ფრინველებში, ქეეწარმავლებში და
ბულ, კულტურულ აღგილსამყოფელ- ზოგიერთ უხერხემლო ცხოველში.
ზე; აპოფიტებს · მიეკუთვნება კულ- არასრული ზედაპირული დანაწევრება.--
ტურაშმიი შეტანილი ადგილობრივი კვერცხუჯრედის ცენტრში დაწყებუ-
ზცენარეები (მაგ., წითელი სამყურა, ლი დანაწევრება, რომელსაც თან
კატაბალახა და სხე) და აგრეთვე სდევს ბლასტომერების კვერცხის ზე–
უმეტესი სარეველები ადგილობრი- დაპირზე გადანაცვლება, მაგ.. მწერებ–
ვი ფლორიდან. ში. ,
აპოციტი - მრავალბირთვიანი პროტო- არახრული მეტამორფოზი –- ის. არასრუ–
პლაზმატური მასა, რომელიც წარმოქ- ლი გარდაქცევა.
მნილია ან ბირთვის დაყოფის შე- არაუჯრედოვანი მცენარეები –- ორგა-
დეგად,: პლაზმის დაყოფის გარეშე, ნიზმები,ი, რომელთაც სხეულის გა-
ანდა · უჯრედების შერწყმით. რეგანი და შინაგანი დიფერენციაციის
აპრესორები == მიცელიუმის ზედაპირუ- მიუხედავაღ, არ უვითარდება ტიხ-
ლი უჯრედების გაფართოებული ად- რები ე. ი ფორმალურად ერთუჯ-
გილები, რომლითაც მჭიდროდ ეკვ- რედოვანია (მაგ. მწვანე წყალმცე–
რიან ეპიდერმისს. დამახასიათებელია ნარე კაულერპა). „არაუჯრედოვანი4
ნაცროვან სოკოებში. მცენარეების აგებულება წარმოადღ-
აპრიორული –- ცღისაგან დამოუკიდე- გენს ერთუჯრედოვანი ორგანიზმების
ბელი, იმთავითვე არსებული. „აგებულების უმაღლეს საფეხურს.
აპტერიები
–- ფრინველების კანის მო- არაუჯრედული მონელება ხაჭმლისა -–იხ.
ნაკვეთები რომლებსაც ბუმბულის საჭმლის არაუჯრედული მონელება.
საფარველი არ გააჩნია. არაქნოლოგია -- ზოოლოგიის დარგი,
არამსუსხავნი –– ნაწლაეღრუიანი ცხოვე- რომელიც სწავლობს ობობასნაირებს.
ლებს ჯგუფი რომელთაც არა არახზნოლოგია
–– იხ. არაქნოლოგია.
აქვთ მსუსხავი უჯრედები (სავარ- არბუსკულები –– უმაღლესს მცნარეე-
ცხლისებრნი). ბის უჯრედებში მცხოვრები სოკოს
არაპირდაპირი დაყოფა ბირთვისა
-- იხ. მიცელიუმი ჩხისმაგვარი განშტოე-
მიტოზი; კარიოკინეზი. ბანი.
არასრული გამტარი კონა-- გამტარი კო- არეაგენეზი –- არეალს ფორმირების
ნა, რომელიც შეიცავს ან მხოლოდ გენეზისი,
ფლოემას ან ქსილემას. არეაგრაფია
–– ამა თუ იმ სახეობის არე-
არახრული გარდაქცევა-–- მწერების გან- ალის რუკაზე გადატანა, დარუკება.
ვითარება ჭუპრის სტადიის გარეშე. არეალი
–– მცენარის ან ცხოეელის რაი-
არასრული დანაწევრება –- დანაწევრება, მე ტაქსონომიური ერთეულის (სა
რომლის დროსაც ბლასტომერებად ხეობა, გეარი, ოჯახი და ა- შ.) გაერ–
იყოფა მხოლოდ კვერცხუჯრედის ნა- ცელების არე (ოლქი). “
წილი. ასეთი დანაწევრება ჩვეულებ- არეალის ნტატიკა –-- სახეობების” თა-
არეალოგია – ვვ--. არტერიფლი

ნამედროეე გეოგრაფიული გავრცე- არმირებული ზგამტარი კონები––გამტარი

ლების დადგენა. კონები, რომლებსაც თან ახლავს მზე-
არეალოგია –-– ბიოგეოგრაფიისს დარგი, ქანიკური ქსოვილის ბოჭკოები (ჩვე–
რომელიცე სწავლობს მცენარეთა და ულებრივ სკლერენქიმა), პურჭელ-
ცხოველთა არეალებს. ბოჭკოვანი კონები.
არეანომია
–– ამა თუ იმ სახეობის რუ- აროგენეზი –- ის. არომორფოზი.
კაე გადატანილი (დარუკებული) არომატული ბაქტერიები –- ბაქტერიები,
არეალისათვის სახელწოდები” მი- რომლებიც ცხოველმოქმედების პრო-
ტემა. ცესში წარმოქმნიან სასიამოენო სუ-
არენოთოკია-- იხ, არენოტოკია, ნის პროდექტებ, უმთავრესად
არენოტოკია –- პართენოგენეზის ერთ- ეთერებს.
ერთი ფორმა, როდესა) გაუნაყო- არომატული მცენარეები –- არომატის
ფიერებელი კეერცხიღან ვითარდება მქონე სურნელოვანი მცენარეები;
მამრობითი ინდივიდები, ხოლო განა–- შეიცავენ ეთეროვან ზეთებს.
ყოფიერებული კვერცხიღან მღედ- არომორფოზი -- ბიოლოგიური პროგრე-
რობითი (მაგ., ფუტკარში). სის ერთ-ერთი ძირითადი მიმართუ-
ართროლოგია
–– ანატომიის ნაწილი, რო- ლება ცოცხალ ორგანიზმთა ევოლუ-
მელიც სწავლობს სახსრების აღნა- ციაში ორგანიზმთა საერთო მნი-
გობას, შენელობის ევოლუციური ცვლილე-
არიდული მცენარეულობა –- მშრალი ბა, რაც ორგანიზაციის დონის ამალ–-
ჰავის მცენარეულობა. · ლებით და ფუნქციათ გართულე-
არადღული ოლქები –- მშრალი ოლ- ბით გამოიხატება (მაგ.,, ნერეული სის–
კები სადაც წლიური ნალექების ტემის განეითარება თბილსისხლია-
რაოდენობა ნაკლებია წყლის იმ ნობა და სხვე). არომორფოზს ორ-
რაოდენობაზე, რომელი) შეიძლება განიზმები აჰყავს განეითარების უფ-
აორთქლდეს იმავე ფართობიდან რო მაღალ საფეხურზე ღა უზრუნ-
წლის განმავლობაში. ეელყოფს მათი გაღარჩენს შე-
არითმია
–– გულის მოქმედების რიტმის საძლებლობას საარსებო პირობების
დარღვევა, რაც ჩვეულებრიე გამოწ- შეცვლის დროს.
ვეულია გულის კუნთებისა და ნერ- არსებობისათვის ბრძოლა –- იზ. ბრძო-
ვების დაავადებით. ლა არსებობისათვის.
არილოიდები _ . ძალიან წვრილი გამო- არტერია -- სისხლძარღვიდ„ რომლითაც
ნაზარდები თესლებზე. სისხლი მიედინება გულიდან სზეუ-
არილუსი -- მსხვილი პარკისებრი ან5 ლის ყველა ორგანოში: სხეულის
ფრთისებრი გამონაზარდები რომ- პერიფერიულ ნაწილში.
ლებიც ფარავს თესლს, მაგრამ მასთან არტერიოხკლეროზი-–არტერიების ქრო-
არ არის შეზრდილი. არილუსი ზოგ- ნიკული დაავადება, რომლის დროსაც
ჯერ ზხორცოვანია, ჩვეულებრიე კაშ- მისი კედლები სქელდება და მკერიევ-
კამ ფერის, რითაც ფრინველებს დება, რის გამოც სისხლის მიმოქ-
იზიდავს (ღამახასიათებელია ჭანქყა– ტევა ფერხდება.
ტისთვის, ურთხელისთვის და სხე.). არტერიული კონუსი -- ზოგიერთი თეე–
არისტოტელეს ფანარი
-–- ზღვის ზღარ- ზისა ღა წყალხმელეთა ლცზბოვტლის
ბების ყბის აპარატი.
გულის ნაწილი, რომელიც უზვალოდ
არმატურა მცენარიზსა –- მექანიკური პარკუჭის წინ მღებარეობს.
ქსოვილებისს და უჯრედების ერ- არტერიული სისხლი
–- სისხლი, რომე–
თობლიობა მცენარეში.. მცლიაც მდიდარია ჟანგბადით.
არტეფაქტები არქიპალიუზი

არტეფაქტები –- რაიმე პროცესი ან ბით, ძელებშმი საჰაერო ღრუების

წარმონაქმნი, რომელიც არ არის და- უქონლობით და სზე., ახლოს დგას
მახასიათებელი ორგანიზმისათვის ღა ქეეწარმავლებთან. წარმოადგენს გარ-
წარმოქმნილია, რომელიმტე მეთოდის დამაალ ფორმას ქეეწარმავლებსა
გამოყენების” შედეგად (მაგ... ისეთი და ფრინეელებს შორის.
სტრუქტურები რომლებიც წარმოქ- არქეოფიტები–-!. მეცენარეები, რომლე–
მნილია მიკროპრეპარატის დამუშავე- ბიე არსებობდნენ უძეელეს პე-
ბისას ცილის კოაგულირების შედე- რიოდში, 2. ადამიანისს თანამგზავრი
გად). მცენარეები უძველესი დროიდან (კი-
არტროლოგია –- ის. ართროლოგია. ოტა, ღვარძლა და სხე).
არქალაქსიხი –- მკეეთრი (ვლილებანი არქეოციები –- ნამარზი ცზოველები, რო–
ორგანოს განვითარებაში,„, რომელიც მლებიც ცხოვრობდნენ კემბრიუფი პე-
სდება ონტოგენეზური განვითარების რიოდღის ზღვებში.
დასაწყისში. არქეოციტები –- ამებისებრიი მსზეილი
არქაული ერა -- იხ. არქეული ერა. უჯრედები ღრუბელების მეზოგლეა–-
არქეგონიალური მცენარეები –- ის. არ- ში: მონაწილეობენ სქესობრიე გამ-
ჭქეგონიატები. რავლებაში, ზრდაში, რეგენერაციაშია
არქეგონიატები -- მცენარეთა ჯგუფი, და ცხოველის კეებაში.
სრომელსაც გააჩნია არქეგონიუმი -- არქეპტერონი –-– განვითარებადი ჩა-
სპეციალური მდედრობითი სასქესო ნასაზის ნაწლავის პირველაღი ღრუ;
ორგანო (ზავსნაირნი, გვიმრანაირნი, ის პირველადი ნაწლავი.
შიშველთესლოვანნი). – არქესპორიუმი –– წარმომშობი ქსოვი-
არქეგონიუზი
-- ზავსების, გეიმრების და ლი, რომლიდანაც, ზავსებისა და ზგვიმ–
შიშველთესლოეანი მცენარეების რანაირები სპორანგიუმებში, სხპო-
მდედრობითი · სასქესო ორგანო (მაკ- რები ვითარდება.
როგამეტანგიუმი), რომელშიც კვერ– არქეული ერა –- უძველესი ერა დედა-
ცხუჯრედი ვითარდება. ჩვეულებრიე მიწის გეოლოგიურ ისტორიაში.
მრავალუჯრედიანია ღა გრძელყელია- არქიბლასტები-–-– ციტოპლაზმად და ბირ-
ნი კოლბის ფორმა აქეს. თვის ექვივალენტად დიფერენცირე-
არქეგონიუმინი ყელი – არქეგონიუმის ბული ბაქტერიებისა და ლურჯმწვა-
ზედა, ვიწრო მილისებრი ნაწილი, ნე წყალმცენარეების სხეული.
რომელიც შეიცაეს წერილ ერთწყე- არქიგონოციტები –-– დიდი ზომის პირვე-
ბად განლაგებულ ყელის მილის უჯ- ლაღი ჩანასახოვანი სასქესო უჯრე-
რედებს. დები, რომლებიც წარმოიქმნება პრო-
არქეოპტერიქსი –– უძეელესიდ ნამარხი ტოგონოციტებიდან (ის); განვითა-
ფრინველი რომელიც ცხოვრობდა რების პროცესში არქიგონოციტები
ცარცულ პერიოდში. იგიეეა რაც არ- გადაიქცევიან გონოციტებად –-- ·სას-
ქეორნისი. ქესო ჯირკვლების ჩანასახოვან უჯ-
არქეორნისი –- ნამარხი ფრინველი, რო- რედებად,
მელიც ლცხოვრობდა ცარცულ პე- არქიკარპიუმი –– მდედრობითი სასქესო
რიოდში. სხეულის ფორმით, თავის ორგანო ჩანთიან სოკოებში; შედგე-
ქალას აგებულებით, შებუმბელით ბა ორი ნაწილისაგან: ქვედა, სფე-
და სზე.; წარმოადგენს ფრინველს, როსებრი ფორმის –- ასკოგონი,„ და
ზოლო პირის ღრუში კბილების არ- ზედა, ცილინდრული – ტრიქოგო-
სებობით, ფრთების დაბოლოებაზე
სამი, ბრჭყალით აღჭურვილი თითე– არქიპალიუმი –- იხ. ტეინის ქერქი.
არქიტომია – 40 – ახიმილაცია

არქიტომია –-- ზოგიერთი რგოლიანი ციის შექრის წინააღმდეგ ზომების

ჭიის უსქესო გამრავლება, როდესაც მიღება, ·
მისი სხეული იყოფა რამდენიმე ნა–- ასექტატორი.-- მუღმივ, მაგრამ არა
წილად (ან შეიძლება ცალკეულ სეა- დომინანტი სახეობა მცენარეთა თანა
მენტადაც) და თითოეული ნაწილი- საზოგადოებაში. იგივეა რაც ინგრე-
დან (ან სეგმენტიდან) მთლიანი ორ- დიენტი.
განიზმი აღდგება. , ანთმა
–– სულის ზუთვა, რაც გამოწვეუ-
არქოპლაზმა --- პლაზმური გარსი, რო- ლია გულის ან ბრონქების დაავადე-
მელიე იმყოფება დცენტრიოლების ბით.
ირგვლივ, ასიმეტრია -- ცხოველის ან მცენარის
არქტიკის ფლორა –- მცენარეთა ერ- სხეულის ნაწილების ან ორგანოების
თობლიობა, რომელიც გვხვდება პო- უთანაბრო (ასიმეტრიული) განლაგე-
ლარულ მხარეში, მარადი გაყინულო- ბა სხეულის მთავარი ღერძის მი-
ბის რაიონში. მართ, :
არქტიკული ოლქი –- მსოფლიო ოკეა- ახი-ეტრული –- არათანაზომიერი, უთა-
ნის ზოოგეოგრაფიული ოლქი, რო- ნაბრო, არასიმეტრული; ასიმეტრუ-
მელიც მოიცავს ჩრდილო ყინულო- ლი ეწოდება ისეთ ორგანოს ან სხე-
ვან ოკეანე, ბერინგის ზღვის ულს, რომელზედაც არ შეიძლება
ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ სანაპი– არც ერთი სიმეტრიის სიბრტყის გავ-
როებს, თეთრ ზღვას, ბაფინისა და ლება. ასიმეტრიულია მაგ. კატაბალა–-
გუძონი უყურეს და გრენლანდიისა ხას ყვავილი თელის ფოთოლი და
და ამერიკის აღმოსავლეთ სანაპირო- სხვა. ·
ების გაყოლებით, ეშვება სამხრე- ახნიმილატები –- პირველადი ორგანული
თით ნიუფაუნდლენდამდე. ნივთიერებანი, რომლებიც წარმოიქმ.
არქტოალპური ფლორა – მცენარეთა ნება ფოთლებში ფოტოსინთეზის
ერთობლიობა რომელიე) შედგება დროს.
არქტიკული და ალპური ფორმები- ასიმილატორები
–– 1. საასიმილაციო აპა-
საგან. რატი უმეტეს ღვიძლის ხავსებში;
არქტოგეის, ხმელეთი –- ზოოგეოგრაფი- მდებარეობს საჰაერო კამერებში ზე–
ული კატეგორია, რომელიც მოიცავს და ეპიდერმისის ქეეშ და წარმოდ-
ჰოლარქტიკის ზოოგეოგრაფიულ გენილია ქლოროფილის შემცველი
"ოლქს; ეს უკანასკნელი კი მოიცავს უჯრეღების მცირე წყების სახით.
· მთელ ევროპას, ჩრდილო აფრიკას, 2. მაასიმილირებელი ქსოვილის ფი“-
ახიის დიდ ნაწილს ღა აგრეთვე ფიტოვანი გამონაზარდები ზოგიერ-
“მთელ ჩრდილო ამერიკას. თი ხავსი” (მაგ, გუგულის სელში)
არქტომესამეული მცენარეულობა -–- მცე– “'“ ფოთლის სიგრძეზე, 1. ზოგიერთი წი-
ნარეულობა, რომელის ფართოდ ' თელი წყალმცენარის (მაგ, ბატრახ-,
იყო გავრცელებული მთელ პოლა- იოსპერმუმის) მოკლე, გვერდითი ტო-
ვულ მხარეში მესამეულ პერიოდ- ტები, რომლებიც განლაგებულია თა-
ი.
ლუსის ღერძულ ძაფზე რგოლებად.
არზალაქსისი –--- იზ, არქალაქსისი. ეს ტოტები შედგება მრავალრიცხო-
არხეოფიტები -- ის. არქე
ოფიტები. ვაი ქრომატოფორები” შემცველი
არზიბლასტი -- ის, არქიბლასტი. უჯრედებისაგან, რომლებიც, ასრულე-
ასაფეტიდა -- ზოგიერთი მცენარის ფეს- ბენ მთავარ როლს ასიმილაციაში,.
ვიდან მიღებული გუმფისი, ასიმილაცია –-– ორგანიზმში მიმდინარე
ასეპტიკა --. ჭრილობაში რაიმე ინფექ- ბიოსინთეზის რეაქციათს„ ერთობლი-
ახიმილაციური - 4 ასოციაციის

ობა; ორგანიზმში შემოსული ნივ- ანხკოგენური ჰიფები –. იხ. ასკოგენური

თიერებების შეთვისება და ისეთ “მე– ძაფები,
ნაერთებად გარდაქმნა, რომლებიც ამ ასკოგონი –- ჩანთიანი სოკოების მდედ–-
ორგანიზმის ჩვეულებრივ შემადგენელ რობითი ორგანოს – არქიკარპიუძის
ნივთიერებეს„ “შეესატყვისება მას სფეროსებრ გაბერილი ქვედა ნაწი-
პლასტიკურ ცვლასაც უწოდებენ. ლი.
წარმოადგენს ორგანიზმსა და გარე- ასკოკარპიუმი –-– ჩანთიანი სოკოების სა-
მოს შორის მიმდინარე ნივთიერებათა ნაყოფე სხეული, რომელიც შედგება-
ცელის ერთ-ერთ მხარეს. ვიწრო გა- ჩანთისაგან (ასკისაგან) და მის გარ-
გებით მცენარეთა ფიზიოლოგიაში, შემო განვითარებული ჰიფებისაგან-
ასიმილაციაში ფოტოსინთეზის პრო- (ძაფებისაგან).
უცესი იგულისსმება, ასკონი –– ღრუბელების ყველაზე მარ-
ახიმილაციური რიცხვი–– ფოთლის მიერ ტივი აგებულების ტიპი როდესაც
ერთი საათის განმაეულობაში ასიმილი– გარედან განლაგებულია ბრტყელი
რებული (შეთვისებული) ნახშირორ- “უჯრედები” ფენა, ხოლო სხეულის
ჟანგის რაოდენობა, რომელიც მოდის შიგნითა ზედაპირი გამოფენილია სა-
ფოთოლში არსებული ქლოროფილის ყელოიან მოლტიანი უჯრედებით.
ერთეულზე. ასკორბინის მჟავა –- ვიტამინი C: ორ-
აზიმილაციური სასამებელი –- პირველა–- განული ნივთიერება, რომელიც აუ-
დი სახამებელი, რომელიც გროვდე.. ცილებელია ნივთიერებათა ცელის.
ბა მარცვლების სახით ქლოროპლას- ნორმალური მიმდინარეობისათვის.
ტებში. ორგანიზმში, მისი ნაკლებობა იწვევს.
ახინაპსისი –– მოვლენა, როდესაც ქრო- სურავანდით დაავადებას. ასკორბინის
მოსომთა კონიუგაციას ან სრულებით მჟავ თია მდიდარია ასკილის, შავი-
არა აქვს ადგილი მეიოზში ან თუ მოცხარის ნაყოფი, ბოსტნეული, აგ–
ხდება, „დაქვეითებული აქტიურობით რეთვე ფიჭვისა და ნაძვის წიწეები.
მიმდინარეობს, ღებულობენ სინთეზურადაც.
ასინგამია
–– ერთი სახეობის სხვადასხვა ასკოსპორა
–- სპორა, რომელიე ვითარ-
ინდივიდების არაერთდროული ყჭვა- დება ჩანთიანი სოკოების ჩანთებში.
ვილობა, (ასკებში).
ახინდეზი -- იზ. ასიწაპსისი. ასოციაცია -- მცენარეული საფარის ძი–-
ახკარიდოზა -- ავადმყოფობა რომელ-
რითადი ერთეული უმეტეს ფიტოცე-
საც იწვევენ ასკარიდები –- მრგვალი ნოლოგიურ კლასიფიკაციაში. საბჭო-
ჭიები (პარაზიტობენ ცხოველისა. და თა ბოტანიკოსების «უმრაელესობ»
ადამიანის ნაწლავებში), , ასოციაციაში გულისზმობს ისეთი ფი-
ახკი ასკები-- სპორებისს მატარებელი “ტოცენოზებს ერთიანობას რომე-
ორგანო რომელიც დამახასიათებე- ლიც მსგავსია სინუზიალური სტრუქ-
ლია ჩანთიანი სოკოებისათვის. ასკებ- ტურით და ერთნაირი ურთიერთ და-
ში (ჩანთებში) ვითარდება ასკოსპო-
მოკიდებულებით, როგორც თვით.
· რები (ჩეეულებრიე 4--8). მცენარეთა შორის, ასევე მცენარე–
ახკოგენური ძაფები – ძაფისებრი გა- ებსა და გარემოს შორის.
მონაზარდები, ' რომლებიც წარმოიქმ- ახოციაციის ახპექტი--ის. ასპექტი ასო-
ნება ბევრი ჩანთიანი სოკოს სასქესო ციაციისა,
უჯრედებზე. ასკოგენური ძაფების ასოციაციის” კომპლექსი –- ასოციაციე-
ბოლოებზე ვითარდება ასკები (ჩან- ბის ჯგუფი, რომელიც თავმოყრილია.
თები). პატარ-პატარა მონაკვეთებად შედა–-
ასოციაციის _ 492 - ატავიზმი

რებით მცირე ფართობზე; ჩვეულებ- ანტაზია–– შეუჩერებელი მოძრაობა, რა)

რიეია ჭაობებში, ბიცობებზე, სადაც გამოიხატება თავისას და სხეულის
გეაქვს რთული მიკრორელიეფი. სუსტი კანკალით, ცახცახით; გამოწ-
ახოციაციის ციკლი
-- იხ. ინგრეგაცია. ვეულია ნათხემის დაზიანებით.
ახოციაციური ბოქკოები –-- ბოქკოები, ასტელია –- სტელის (ცენტრალური ცი-
რომლებიც ერთმანეთთან აკავშირებს ლინდრის) უქონლობა ე. ი. როდესაც
თავს ტეინის ქერქის სხვადასზვა მცენარის ღეროს არ გააჩნია სტელე,
უბნებს ერთი ნახევარსფეროს ფარგ- ახტენია –- ორგანიზმის საერთო სისუს-
ლებში, ტე, უღონობა.
ასოციაციური ცენტრები
–- თავის ტეი- ასტიგმატიზმი
–– თეალის ისეთი ნაკლი,
ნის ქერქში განლაგებული ცენტრები, როდესა ე ადგილი აქვსდს სინათლის
რომელთა მეშვეობით ხორციელდე- სხივის არასწორ ვადატეხას თვალში;
ბა ქერქის სხვადასხვა განყოფილების გამოწვეულია რქოვანს ან ზრო-
უუნქციათა ურთიერთმოქმედება და ლის არათანაბარი სიმრუდით. ამ
შეთანხმება. დროს საგნას გამოსახულება ბუნდო-
ასპარაგინი –- ასპარაგინის მჟავას ამი–- ვანია, ეინაიდან ბადურაზე ვერ ხდე–
დი; დიდი მნიშვნელობა აქვს მცენა- ბა სინთთლის სზივების ერთ წერ-
რეებში აზოტოვან ნიგთიერებათა ტილში (ფოკუსში) თავმოყრა.
გარდაქმნაში, როგორც მათი სინთე–- ასტროსკლერე«დები –- ვარსკვლავისებ–-
ზის, ასევე ღაშლის პროცესში. დი- რი სკლერეიდები; სქელგარსიანი გა-
დი რაოდენობით გროვდება გაღივე- ქეავებული უჯრედები წამახვილებუ-
ბულ თესლებში, ხემცენარეთა კვირ- ლი განშტოებებით; მათ ტოტიან სკლე-
ტების გაშლისას და აგრეთეე სატა- რეიდებსაც უწოდებენ. გეხვდება კა
ცურის (ბერძ. ასპარაგუს) ფესურებ- მელიის, ჩაის, ზეთისხილისა და სხეა–
ში (საიდანაც წარმოსდგება მისი სა- თა ტყავისებრ ფოთლებში,
ხე ლწოდება), ასფიქსია –-– გუდვა, ხუთვა, სუნთქვის
«ისპექტი ასოციაციისა, ფიტოცენოშზისა-- შეჩერება, რაც გამოწვეულია ჟანგბა-
ასოციაციის (ფიტოცენოზის) გარე– დის ნაკლებობით და ნახშირორჟან-
განი იერი, სახე, რომელიც იცვლება გის ჭარბი დაგროვებით.
მოცემულ თანასაზოგადოებამი შე- ასციდაები –- 1 ძაბრისებრი, ფიალა–

მავალ მცენარეთა განვითარებით სე- სეზრი დოქისებრი ან მილისებრი

ზონურ ფაზებთან დაკავშირებით. ფოთლები ზოგიერთი მწერიჭამია
ასპექტური ხახეობა –- სახეობა რომე- მცენარისა (მაგ.., ნეპენტასი), მ. ქორ–-
ლიც ქმნის მცენარეთა თანასაზოგა- დიანი ტიპის ერთ-ერთი კლა-
დოების ასპექტს, სი.
ასპირატორი–-1. გაზის შემწოვი ხელსაწ- ატავიზმი – ცოცხალ ორგანიზმში ისეთ»
ყო. წარმოადგენს წყლით სავსე ჭურ–- ონიშანთეისების გამოვლენა; რა, ღა-
ჭელს ორი მილით, რომელთაგან, ერ- მახასიათებელი იყო მისი შორეუ-
თია წყლის გამოსაშეებად, მეორე –– ლი წინაპრებისათვის; წინაპართა ნი-
ჰაერის შესაწოვად. ფართოდ იყე§ნე- შანთვისებებისაკენ დაბრუნების მოვ-
რენ მცენარეთა ფიზიოლოგიაში ფო- ლენები (მაგ, ადამიანისათეის კუ-
ტოსინთეზის, სუნთქვისა და ტრანსპი- დისებრი დანამატის განვითარება).
«რაციის ინტენსიურობის დასადგენად. არჩევენ: ფიზიოლოგიურ (ისტორიუ-
2. ხელსაწყო, რომლითაც სხეულის ლად ცნობილ წინაპრისაკენ დაბრუ-
ღრუებიდან და ჭრილობიდან ამოსრუ- ნება და ფილოგენიურ (მორეული
«ტაეენ სითხეს, მაგ., ჩირქს... · "“წინაპრისაკენ დაბრუნება) ატავიზმს,
ატავინტური –. 43 -- აურიკულარია

ატავი-სტური რეგენერაცია –- წინაპრე- იხსნება სალაყუზე ხვრელები. დამა–

ბისათვის დამაზასიათებელი ნიშან- ხასიათებელია ლანცეტასათეის ატ-
თვისებების აღდგენა, რიალური ღრუ გარემოსთან დაკავ-
ატაქსია -- მოძრაობს კოორდინაციის შირებულია განსაკუთრებული ხევრე-
დარღვევა, რაც ხშირად გამოწვეუ- ლით, რომელსაე ატრიოპორი ეწო-
ლია ნათხემის დაზიანებით ან ნა- დება.
თხემის ზურგის ტვინთან და ნახვ- ატრიოპორი –- იხ, ატრიალური ღრუ.
ეარსფეროებთან დამაკავშირებელი ატრიზოზი --– თმის სრულიად უქონლობა
გზების დარღვეეით. ადამიანისათვის.
ატაქტოგამია
–– მოვლენა, როდესაე/ გა- ატროპინი –– შხამიანი ნივთიერება ალ-
მეტები„ მიუხედავად მათი სხვადა. კალოიდი, რომელსაც შეიცავს მცე-
სხტა ზომისა, მაინც ინარჩუნებენ კო–- ნარე შმაგა და ლენცოფას ნაყოფი.
პულაციის უნარს ყოეელი შესაძლო იყენებენ სამკურნა-ლოდ (თვალის
კომბინაციის დროს. ადგილი აქვს გუგის გასაუართოებლად, ტკივილე-
ზოგიერთ წყალმცენარეში. ბის გასაჟუჩებლად და სხე.).
ატროპული თეხსლკვირტი –- სწორი
«ტაქტოსტელე –– ღეროს დცენტრალუ-
რი ცილინდრი, რომელიც შედგება თესლკვირტი,; თესლკვირტი, რომლის
მრავალრიცზოეანი გასწერიევი კონე- ნუცელუსის ღერძი თესლის ყუნწის
ბისაგან; დამახასიათებელია ერთ- უშუალო გაგრძელებაა, ისე რომ
ლებნიანთა უმეტესობისათვის, გეზე- მტვრის სავალი (მიკროპილე) მდე–
დება ზოგიერთ ორლებნიან მიცენა- ბარეობს თესლის ყუნწის მოპირდა-
რეშიც. პირე ბოლოში( გეხედება მატიტელა-
ატელიოზი –- მემკვიღრული ჰიპოფიზუ- სებრთა, ჰჭინჭრისებრთა და სხეათა
რი ნაგალობა, ქონდრისკაცობა. წარმომადგენლებში).
ატროფია –- 1. უჯრედების ქსოვილე-
«ატლანტი
–- კისრის პირეელი მალა ქვე-
ბის ან ორგანოს არანორმალური შემ-
წარმაელებში, ფრინეელებსა და ძუ-
უირება , ზომაში (ხოგიერ მთლიანად
ძუმწოვრებში. გაქრობაც) საკვების ნაკლებობის ან
ატლახი
–– იხ, ატლანტი.
-ხანგტრძლივი უმოქმედობის გამო. 2.
ატოლი–– მარჯნის რგოლისებური ფორ- რაიმე ან რისამე უნარის დაქვეითე-
მის კუნძული, რომლის შუაში მოჭქ- ბა, დაჩლუნგება, დაკარგვა.
ლეულია ლაგუნა. ატფ––ადენოზინტრიფოსფორმეავის შე-
ატომი -- ქიმიური ელემენტის უმც-- მოკლებული აღნიშენა.
რესი ნაწილაკი, რომელსაც შენარჩუ- აუთენტიკი -–- ნამდვილი, სარწმუნო, პი-
ნებული აქვს მოცემული ელემენტის რველწყაროზე დამყარებული, დედ-
თვისება; შედგება ბირთვისაგან (ატომ- ნის შესაბამისი.
გული), რომელიც შეიცავს პროტონებს აუთენტიკური ეგზემპლარი -- ეგზემპ-
და ნეიტრონებს, და ელექტრონები- ლარი, რომელიც გამოყენებული და
საგა” რომლებიე განლაგებული მითითებული აქვს ავტორს სახეობის
არიან ბირთვის გარშემო გარკვეულ პირველი აღწერისას. რიგ მკვლევარ–
ორბიტაზე. მეოცე საუკუნემდე ატო–- თა მიერ აუთენტიკური ეგზემპლარე–
მი მიაჩნდათ ნივთიერების განუყო- ბი ტიპადაა მიჩნეული.
ფელ ნაწილაკად, აურიკულარია –- კანეკლიანთა ზოგი-
ატოწია –- ორგანიზმის ქსოვილებისა და ერთი წარმომადგენლის განვითარე-
კუნთების მოდუნება, ბის ერთ-ერთი ლარგული (მატლო-
ატრიალური ღრუ ღრუ რომელშიც ბის) სტადია, ..
აურიკულები –_ 4- აუქნოტროფები

აურიკულები –– გამონაზარდებ,ი რო- აუკხანოგრაფი –- აუქსანომეტრი რო-

მლებზედაც მიმაგრებულია ზღვის მელსაც გააჩნია თვითჩამწერი აპარა-
სღარბებს კბილების მოძრაობაში ტი, თვითჩამწერი ხელსაწყო ზრდის
მომყვანი კუნთები. მსვლელობის შესასწავლად. ამჟამად
აუტბრიდინგი –- ერთი ჯიშის ფარგლებ- ეს ხელსაწყო თითქმის გამოსულია
ში არა მონათესაე ინდივიდების ხმარებიდან.
შეჯვარება (საპირისპიროდ ინბრიდინ- აუქსანომეტრი –- ხელსაწყო რომლი-
გისა); ამ გზით მიღებული ცხოველი. თაც ზომავენ მცენარის ზრდის სიჩ-
აუტოგამია -- იხ. ავტოგამია. ჭარეს.
აუტოდიმი -- იხ, დიმი. აუქსიალური უჯრედები – წითელი
აუტოეკოლოგია – იხ. ავტოეკოლოგია. წყალმცენარეების თალუსის განსა-
აუტოინტოქსიკაცია –- იხ. აეტტოინტოქსი- კუთრებული უჯრედები რომლებიც
კაცია, უერთდება მდედრობითი სასქესო
აუტოინფექცია –- იხ. ავტოინფექცია. ორგანოს (კარპოგონის) გამონაზარ-
აუტომიქსისი –-- იხ ავტომიქსისი. დებს' (ოობლასტემურ უჯრედებს) და
აუტომუტაგენი –- იხ. ავტომუტაგენი. ამდიდრებენ მათ საკვები ნივთიერე-
აუტომუტაცია -- იხ. ავტომუტაცია. ბით,
აუტოპართენოგენეზი –- ის ავტოპარ- აუქსიბლასტები-–დაგრძელებული, მზარ-
თენოგენეზი. დი ყლორტები,
აუტოპლასტიკური ტრანსპლანტაცია –- აუქსინები –- მცენარეული პორმონები
იხ. ტრანსპლანტაცია. (ფიტოჰორმონები); ფიზიოლოგიუ-
აუტოპლოიდია –-- იხ. ავტტოპოლიპლოი- რად აქტიური ნივთიერებანი, რომლე–
დია. ბიც წარმოიქმნება მცენარის ორგა-
აუტოპოლიპლოიდი –- ის. ავტოპოლიპ- ნიზმში -და აქტიურად მონაწილეობს
ლოიდი. ზრდია და თფორმათაწარმოქმნის
აუტოპოლიპლოიდია –- იხ, ავტოპოლი- პროცესში დღეისათვის გამოუოფი-
პლოიდია. ლია 8 და ხ აუქსინი, რომელიც თ»
აუტოსომი –- ის ავტოსომები. ვისი ქიმიური ბუნებით ერთფუძიან
აუტოსპორები –- იხ. ავტოსპორები. ოქსიმჟავებს მიეკუთვნება.
აუტოსტერილობა –- იხ, ავტოსტერილო- აუქსოავტოტროფები –- ორგანიზმები,
ბა, რომლებსაც თავისი გენეტიკური
აუტოსტილია –- ის. ავტოსტილია. სტრუქტურით თეითონ შეუძლიათ
აუტოტომია-- ის ავტოტომია. მოახდინონ მათი განეითარებისათვის
აუტოტროპიზმი -- ის. ავტოტროპიზმი. აუცილებელი ზრდის ყველა ნივთიე–
აუტოტროფები - იბ! ავტოტროფული რებათა სინთეზირება, ·
ორგანიზმები. · აუქსოაუტოტროფები –-” იხ. აუ ქსოაე–
აუტოტროფული თთორვანიზმები -- იხ. ტოტროფები, '
ავტოტროფული ორგანიზმები. აუქსოსპორები –- კაჟოვანი წყალმცენა-
აუტოფერტილიზაცია –- ის ავტოფერ- რეების (დიატომების) სპორები; წარ-
ტილიზაცია, მოიქმნებას სქესობრივი პროცესის
აუტოფერტილობა –- ის ავტოფერტი- შედეგად, ზემოდან დაფარულია თხე–-
ლობა. : ლი გარსით. აუქსოსპორა ჯერ ინტენ-
აუტოფერტილური მცენარე -- ის. ავ სიურად იზრდება და შემდეგ იფა-
ორსაგდულიანი კაჟოეანი ჯავშ–
ტოფერტილური მცენარე. რება
აუტოფხია -- იხ. ავტოფსია, ნით
აუტოქთონები -- ის ავტოქთონები. აუქსოტროფები -- ბაქტერიის ან სო-
აუქსოციტი –- 4§- აქსოლემა

კოს მუტანტები, რომლებიც საწყისი აფლებიუმი –– ფოთლისებრი წარმონაქ-

ფორმებისაგან განსხვავებით კარგა- მნი ზოგიერთი გვიმრის ფოთლების
ვენ ზრდის უნარს მცირე საკვებ არე- ძირში, მოგვაგონებს ფარულთესლო-
ზე, რაც) გამოწვეულია მუტაციის შე–- ვან, მცენარეთა თანაფოთოლს,
დეგად, რომელიც ხელს უშლის რაი- აფოტიკური ზონა –- წყალსატევის ღომა
მე მნიშვნელოვანი პროცესის მიმდი– ზონა, სადღაც ვერ აღწევს მზის “სი-
ნარეობს ბიოქიმიური რეაქციის "ნათლე. ამ ზონაში მწვანე წყალმცე-
მთლიანი ჯაჭვის შიგნით. ნარეები არ გეხვდება (დცხოველები-
აუქსოციტი –– 1 ზრღის სტადიაში დან ცხოვრობს ღრმა წყლის ფორ-
მუოფი სასქესო უჯრედი: პირველი მები.
რიგის” სპერმატოციტი და ოოციტი. აფრა –- 1, ზოგიერთი უხერხემლო ცხო-
2. ანდროციტი, სპოროციტი, ოოცი- ეელის მოძრაობის ორგანო (იხ. ვე–
ტი ან სპერმატოციტი განვითარების ლუმი). 2, ამფიოქსუსისს ლორწოვა-
პერიოდში, ნი გარსის ნაკეცი. შ. პარკოსან მცე–
აუქსოპეტეროტროფები –- ორგანიზმები, ნარეთ. უმეტესი წარმომადგენლის
რომლებსაც არ შეუძლიათ თვითონ ყვავილის გეირგვინი, "შედარებით
მოახდინონ თავისი განვითარებისათ- უფრო დიდი ზომის ზედა ფურცელი
ეის აუცილებელი ზრდის ყველა წივ– (ის, ფარვანასებრი გვირგეინი),
თიერებათა სინთეზირება, რაც გა- აფრიანა–– იხ. ველიგერი.
პირობებული„ მათი გენეტიკური აფროხანა
–– იხ. ველიგერი,
სტუქტურით. აქერქვა
-- ხის ღეროს მერქანში, წლიურ
აფაგია –- ზოგიერთი ცხოველის კეების შრეებს შორის რმიგნითა ნაპრალების
უნარის დაკარგვა განვითარების რო- წარმოქმნა.
მელიმე ფაზაში. აქვიტი
–– ბალახნარის ნაწილიდ-„ რომე–
აფაზია –- მეტყველების უნარის სრუ- ლიც) აღდგენილია გათიბვის ან გა
ლი ან ნაწილობრივი დაკარგვა თა- ძოგვის შემდეგ დაზიანებული ყლორ-
ეის ტვინის ქერქის ზოგიერთი უბნის ტების წამოზრდის შედეგად.
დაზიანების შედეგად. მეტყველების აქონდროპლაზია –- ძვლოეაინინდ ქსოვი-
მოშლილობა. ლის ზრდისა და მომწიფების მემ-
აფანიზია –- ორგანოების გაქრობის კეიდრული მოშლილობა, რაც ქონ-
ერთ-ერთი ტიპი ორგანიზმის ინდი- დრულობის, ნაგალობის დამახასია-
ვიდუალური განვითარების პროცესში თებელ ტიპში გადადის.
აფერენტული ნერვული ბოჭკოები – აქროდექსტრინი –- ის. დექსტრინები.
ბოჭკოები, რომლებიც თაეის ტვინის აქრომატინი
--– უჯრედის ბირთეის ნიევ–
ქერქს აკავშირებს ნერვული სისტე– თიერება,ა რომელიც არ იღებება
მის სხვა ნაწილებთან იგივეა რაც საღებავებით,
ცენტრისკენული ნერვული ბოქკოე- აქრომატინული თითისტარა –– უჯრედის
ბი. გაყოფის აპარატი, რომელიც შედგება
აფილია –- უფოთლობა, ფოთლების ორი სახის ჭიმებისაგან მათგან ერთი
სრული რედუქცია (ახასიათებს საქ- გრძელდება პოლუსებს შორის, ხო-
საულს, ჯუზღუნს და სხვა). ლო მეორე აერთებს ცენტრიოლს
აფილური მცენარეები –- მცენარეები, ქრომოსომის ცენტრომერთან.
რომლებსე ფოთლები მთლიანად აქსიალური ღერო
–- ის. რახისი.
აქვთ რედუცირებული. ასეთ მცენა აქსოლემა-––პლაზმატური მემბრანა, რო-
რეებში ფოტოსინთეზი ძირითადად მელიც გარედან ფარავს აქსონის ცი-
მიმდინარეობს მწვანე ღეროებში. ტოპლაზმას,
აქსონი –-46- აქცელერაცი»

აქსონი
–– ნერვული უჯრედის მორჩი, ორგანული ნივთიერებების დაშლაში,
რომელიც გამოდის გრძელი გამონა- ზოგი კი გამოყოფს ანტიბიოტიკებს,
“სარდის სახით ნერვული უჯრედიდან. აქტინომორფული გვირგვინი„ უჟვავილი,
აქსოპლაზმა –- ნერვული უჯრედის ცი- #ამი--გვირგვინი ჯამი ან ყეავილი,
ტოპლაზმის ნაწილი„ რომელიც შე- რომელზედაც შეიძლება გავატაროთ
დის მისი აქსონის შემადგენლობაში. ორი და მეტი სიმეტრიის სიბრტყე.
აქსოპოდიუმები –- მზიარების (LI0110700) ასეთ გვირგვინს, ჯამს და ყვავილს
ცრუფეზები, 'რომლებსაც აქვს მუდ- წესიერსაც უწოდებენ.
მივი ფორმა მასმი განლაგებული აქტინომორფული ორგანო – ორგანო,
ღერძული ჩონჩხის ძაფების ·შმეშვეო–
რომელზედაც შეიძლება გავატაროთ.
ბით, რამდენიმე სიმეტრიის სიბრტყე.
აქსოსტილი –- მკვრივი ელასტიური ძა-
აქტინომორფული უყვავილი--იხს. აქტი-
ფი, რომელიც გასდევს უმარტივესი ნომორფული გვირგვინიდ„ ყვავილი,
მრავალშოლტიანები”“ მთელი სხეუ- ჯამი,
ლის გასწვრივ. აქტინომორფული ჯამი-–ის, აჭტინო–
აქტივატორები –-- ნივთიერებანი რომ- მორფული გვირგვინი, ყეავილი, ჯამი.
ლებიც აძლიერებენ ფერმენტების აქტინოსტელე––სტელე, რომლის ქსა-
მოქმედებას, მაგ., ცისტეინი, გლუტა- ლემას განივ ჭრილში აქვს ვარსკვლა-
ციონი და სხვა. - ვისებრი ფორმა, ხოლო სხივებს შო-
აქტივატორები ზრდისა--ის. სტიმულია- რის ფლოემის ჯგუფებია მოთავსე-
ტორები ზრდისა, ბული გვხვდება ზოგიერთ ნამარხ
აქტივირება თესლიხა--იხს თესლის აქ- ფსილოფიტებში, მაგ., ასტეროქსილონ-
ტივირება,
ში,
აქტინი-- კუნთოვანი ქსოვილის ცილა, აქტინოტროზა--ფორონიდების . (საცე–
რომელიც სხეა „ცილასთან
-–- მიოზინ– ციანების ტიპიდან) მოცურავე ლარ-
თან ერთად უზრუნველყოფს კუნთის ვები (მატლები), რომლებიც რამდე-
შეკუმშვას და მოდუნებას. ნადმე გვაგონებს ტროხოფორებს,
აქტინომეტრი––ხელსაწყოი რომლითაც აქტინულა––ნაწლავღრუიანთა ტიპის %ზო-
ზომაეენ მზის რადიაციას, სხივურ გიერთი ჰიდრისებრი პოლიპის თავი-
ენერგიას.
აქტინომიკოზი ცხოველთა დაავადება,
სუფლად მცურავი ლარეა (მატლთ),
რომელსაც საცეცები გააჩნია.
რომელსაც იწვევს პარაზიტი სოკო-
აქტიური ჯგუფი - ორკომპონენტიანი
ები აქტინომიცეტების ჯგუფიდან.
ფერმენტების არაცილოვანი ნაწილი.
ავადდება ადამიანიც. ·
ფერმენტთა უმეტესობის აქტიური
აქტინომიცეტები--სხივისებრი სოკოე–
ჯგუფის შემადგენლობაში შედის ეი-
ბი; მიკროორგანიზმების ჯგუფი, რო-
ტამინები,.
მელსაც “ გააჩნია ბაქტერიებისა და
მარტივი სოკოების ნიშნები. შედგება აქტიურობის ციკლი –- ცხოველმოქმე-
ერთუჯრედიანი სხივისებირ დატოტ- დების ინტენსიურობის პერიოდული
'უილი გრძელი მიცელიუმისაგანი დი- ცვლილება, რაც ჩვეულებრივ, წლის
დი რაოდენობით გეხვდება ნიადაგში სეზონებთანაა დაკავშირებული.
და წყალში ცნობილია მათი რო- აქცელერაცია –– განვითარების პროცესე-
გორც საპროფიტი ისე პარაზიტი ბის თანმიმდევრობის მიმდინარეო-
ფორმები. ეს უკანასკნელი იწვეეს ბის ონტოგენეზური დაჩქარება, რად
დაავადება აქტინომიკოზს. ბევრი აქ- გამოიხატება იმაში, რომ შთამოპაე–
ტინომიცეტი მონაწილეობს ნიადაგის ლობებში გარკვეული ნიშნები ჩნდე-
აღდაჭი =C 2 ახლომზედველობა

ბა უფრო ადრეულ სტადიაში, ვიდ- იზრდებიან და ვითარდებიან მხოლოდ

რე წინაპარ ფორმებში. ტუტიან სუბსტრატზე (ურობაქტე-
აღდაჭი–-იზ. თაყირი, რიები, ბევრი კალცოფილი მცენა-
აღმავალი დენი–-ნიეთიერებათას (ძირი- რე).
თადად წყლისა და მასში გახსნილი აციკლია –– განვითარების ციკლის უქონ-
მინერალური ნივთიერებების) მოძ- ლობა და მხოლოდ უსქესო გამრავ-
რაობა ფესვებიდან თფოთლებისაკენ, ლების არსებობა (მაგ. კიბოსნაირთა-
ქეემოდან –– ზევით, ზოგიერთ წარმომადგენელში).
აღმონაცენი–--1. მიწის ზეღაპირზე ამო- აციკლური ყვავილი--ყვავილი რომლის
სული, გამოჩენილი ღივი. 2. რაც ყველა ნაწილი განლაგებულია სპი-
აღმოცენდა; აღმოცენებული. რალებად. მათ სპირალურ ყვავილებ–
აღმოცენება--ამოსვლა, მიწის ზედაპირ- საც უწოდებენ. გეხვდება მაგნოლია–
ზე ღივის ამოჩენა, სებრთა და ბაიასებრთა პრიმიტულ
აღქმა-– გრძნობათა ორგანოებზე მომქმე- სახეობებში,
დი საგნებისა და მატერიალური სამ- აციკულები–-მრავალჯაგრიანი ჭიების.
ყაროს მოვლენების ასახვა თავის მსხვილი ჯაგრები, რომლებიც წარ-
ტვინში. მოადგენს პარაპოდიუმის საყრდენ
აცეტილქოლინი –- ქოლინის ორგანული ელემენტებს.
ფუძის ძმარმეავა ეთერი, რომელსა.) აცრა ორგანიზმში ვაქცინის ან შრატის.
გამოყოფს მრავალი ნეირონის დაბო- შეყვანა ავადმყოფობის თავიდან ასა–-
ლოებები; წარმოადგენს ნერვული იმ- ცილებლად ან მკურნალობისათვის.
პულსების გადამცემს სინაფსის გზით. ახალი ზელანდიის ოლქი –- ზოოგეოგრა-
აციდოზი –- სიმეავეების ჭარბი შემცვე– ფიული ოლქი, რომელიც მოიცავს.
ლობა სისხლში და სხეა ქსოვილებში. ახალი ზელანდიის კუნძულებს და
აციდოფილია –- ორგანიზმის უჯრედე- ჩათამის, ოკლენდის, კემპბელსის და-
ბისა და ქსოვილების უნარი შეიღე- ანტიპოდის კუნძულებს.
ბოს მჟავე საღებავებით. ახალფრთიანი მწერები--მწერების ჯგუ-
აციდოფილური ბაქტერიები--ბაქტერი- ფილი რომელშიც გაერთიანებულია:
ები, რომლებიც ცხოვრობენ და ევი- მწერების ყეელა რიგი, გარდა ნემ-
თარდებიან მჟავე არეში (ძმარმჟეავური სიყლაპიებისა ღა ერთდღიანთა რი-
და რძემჟავური ბაქტერიები). გის, რომლებიე მიკუთვნებული»
აციდოფილური მცენარეები. –- მცენა- უძველესფრთიანთა ჯგუფისადში.
რეები, რომლებიც იზრდებიან მჟავე „აბალი" ტვინი -- ძუძუმწოვართა დიდი
სუბსტრატბე (ბერი კალცეფობი ტვინის გაზრდილი ნახევარსფეროე–
მცენარე). · ბი, რომლებითაც დაფარულია ღერო-
აციდოფილური ორგანიზმები – ორგა- ვანი ნაწილი.
ნიზმები რომლებიც ნორმალურად ახილია–-კუჭის წვენის მჟავიანობის და–-
იზრდებიან და ვითარდებიან მხო- ქვეითება, რაც გამოწვეულია მარილ–
ლოდ მჟავე სუბსტრატზე ან არეში. მჟავას და პეფსინის უქონლობით ან
აციდოფილური უჯრედები –- უჯრედები, ნაკლებობით კუჭის წვენში.
რომლებიც განლაგებულია ჰიპოფი- ახლომხედველობა –- თვალის დეფექტი,
ზის წინა წილის ცენტრალურ ნა- მხედეველობი ღარღვევ, რომლის
წილში მათ ეოზინოფილურ უჯ- დროსა) ადამიანი კარგად ზედავს
'რედებსაც უწოდებენ. ახლოს მყოფ საგნებს, ხოლო (ცუ-
აციდოფობური ორგანიზმები -- ორგა- ღად (ბუნდოვნად)–- მორს მყოუ:
ნიზმები, რომლებიც ნორმალურად საგნებს; გამოწვეულია თვალის კაკ-
ბაგეები – 4 - ბაზიონიმი

ლის ზედმეტი წაგრძელებით ამ ახო--საყანედ გაკაუული ტყე.

შემთხვევაში შორეული საგნებიდან აბურება--ის, მძუნაობა ცხოველისა.
ანარეკლი სხივები გარდატეხის ”ემ- აპელიოფიტები –– მცენარეები, რომლე-
დეგ ერთდება არა ბადურაზე, არა- ბიც არ საჭიროებენ მზით განათებას,
მედ ბადურის წინ, სინათლეს, მაგ., ნიადაგის სოკოები.

2აგეები--პირეელადი“ აგებულების "პნეე– ბაზალური აპკი–თხელი, ფირფიტის სა-

მატოდები„ მცენარის ეპიდერმისში ხის მეზოგლეა ნაწლავღრუიანთა წარ-
განლაგებული სპეციალიზებული უჯ- მომადგენლებში.
რედები, რომელთა საშუალებით ბაზლური ბოლო-–-- ყოველი ორგანოს
ხღებ ჰაერს შემცველი უჯ- ფუძე.
რედშორისების გარე ატმოსფეროს- ბაზალური განგლები--ნერვული კეან-
თან დაკავშირება „ცალკეული ბაგე ძები, რომლებიც განლაგებულია თ:.-
შედგება კანის ორი (ლობიოს მარცე- ვის ტვინის ქერქქვეშა ფენაში,
ლის ფორმის) დასპეციალებული უჯ- ბგაზალური სხეულაკები-მკვრივი წარ-
რედისაგან (რომელთაც მკეტავი უჯ- მონაქმნები, როგლები)ე განლაგებუ-
რედები ეწოდება. და მათ შორის ლია ინფუზორიების წამწამებისა და
მდებარე ხერელისაგან” რომელსაც შოლტოსანთა კლასის -·წარმომადგენ-
ბაგის ხვრელი ეწოდება. ლების შოლტების ძირში.
ჭადიხებრი გარსი--იხ, ბადურა, ბაზედოვის ავადმყოფობა -- ავადმყო·
ბადისებრი ხუბსტანცია--მოგრპო ტევი- ფობა, რომელიც გამოწეეულია ფა-
ნის ზურგის განკოფილებაში მდება. რისებრი ჯირკელის გადაჭარბებული
რე მონაკვეთი, რომელიც მოძრაობის მოქმედებით, ე. ი. როდესაც ადგი-
ფუნქციასთანაა დაკავშირებული. ლი აქეს პორმონისს ჭარბად გა-
ბადიხებრი ჭურჭლები--ჭურჭლები, რომ- მოყოფას სისხლში.
ელთა კედლები შექმნილია ბადისებრ ბაზიგამია--ის, ქალაძოგამია.
გასქელებულგარსინი უჯრედებისა- ბაზიდიოკარი – ბაზიდიომიცეტების
გან. (უმაღლესი სოკოების კლასი) ნა-
პბადიზებრძარღვიაინი ფოთოლი – ფო- ყოფსხეული.
თოლი, რომელიც ზასიათდება მსხვი- ბაზიდიოსპორები –- უმაღლესი სოკოე-
ლი, კარგად გამოსახული მთავარი ბის ერთ-ერთი კლასის –- ბაზიდიო-
ძარღვით და შედარებით წვრილი მიცეტების სპორები, რომლებიც წარ-
გვერდითი და მეორე წყების ბადი- მოიქმნება ბაზიდიუმის ზედაპირზე;
სებრ დაქსელილი ძარღვებით. ჩვეულებრიგ თითოეულ ბაზიდიუმ-
ბადურა –- 1. მცოხნავი („ცხოველების ზე 4 სპორა ვითარდება.
(ძროს, ცხვარსა კუპის მეორე ბაზიდიუმი –- სპორების მატარებელი
(ოთხიდან) განყოფილება, რომელშიც ორგანო ბაზიდიუმინ (ბაზიდიომი-
სდება საჭმლის დარბილება, 2. თვა- ცეტები) სოკოებში. წარმოდგენილია
ლის კაკლის შიგნითა (მესამე) გარ- ერთი (იშვიათად ოთხი) ცილინდრუ-
სი, რომელიც შეიცავს "შუქმგრძნო- ლი უჯრედის სახით ბაზიდიუმის
ბიარე უჯრედებს. ზედაპირზე ჩვეულებრივ 4 ბაზიდიო-
ბაზალური –- ფუძესთან, ე. ი. მორფო... სპორა ვითარდება.
ლოგიურად ქვედა ნაწილში მდებარე. ბაზიონიმი--ტაქსონს პირველადი სა-
ბაზიპეტალური –- 49-- ბარიერული

ხელ–ლწოდება,დ რომლის ეპითეტი სLა- და წყლის მასის სუსტი დინებით.

ფუძვლად უდევს ახალ ნომენკლატუ- ამ ზონის ქვედა ნაწილში ცხოერო-
რულ კომბინაციას სხეა გვარში ან ბენ ღრმაწყლის ცხოველები.
სხვა უფრო მაღალ ტაქსონში გადა- ბათიმეტრია––წყლის სიღრმის გაზომვა.
ტანისას. ბათიპელაგიალი-–-–ის. ბათიალური ზონა,
ბაზიპეტალური განვითარება, ზრდა -- ბაია--I. პალმის ფრთისებრი ფოთოლი.
ორგანოს ან მისი ნაწილები ზრდა 2. გვიმრის ფოთოლი; იგულისხმება
წვერიდან ფეძის მიმართულებით, ახალგაზრდა, ჯერ კიდეე მთლიანად
რის შედეგაღაც უფრო ახალგაზრდა გაუშლელი ფოთოლი, რომელიც
უჯრედები იმყოფება ფუძესთან ას- ლოკოკინასებრაა დახვეული;„ 3.
ლოს დამახასიათებელია, მაგ. ფა- დცზბვირისატეხელა –- მცენარე ბაია-
რულთესლოვან მცენარეთა ფოთ- სებრთა ოჯახიდან.
ლებისათვის და ზოგიერთი წყალმცე- ბაკანი --. კარაპაქსი; კუს ჯავშნის ზემო
ნარისათვის, ფარი.
ბაზიპოდიტი-- ზოგიერთი კიბოსნაირის ბალანი – ძუძუმწოვრი ცხოველს
ფეხის ძირითადი ნაწილის (პროტო- ბეწვი.
პოდიტის) მეორე ნაწევარი. ბალასტური საკვების ნივთიერება--საკ-
ბაზიფილური ორგანიზმები--ის. აციდო- ვების ნაწილი რომელიე საჭმლის
ფოაური ორგანიზმები. მომნელებელი წვენების მოქმედებით
ბაზიფიტები--მცენარეები, რომლებიც არ იხსნება (იშლება) მაგ, უჯრედა-
ამჯობინებენ ტუტე რეაქციის ნიადაგ- სი.
სა და წყალს, ზალაბზთდგომა – ბალახნარის” მიწის
ბაზონიმი -- იხ. ბაზიონიმი. ზედა ნაწილი ბალახოვან თანასაზო-
ბაზოფილები--იხ. ბაზოფილური ლეიკო- გადოებაში.
ციტები. ბალაზთნარევი-–ერთწლოვანი და ო“რწ-
ბაზოფილია–– უჯრედის ან ქსოვილის ლოვანი მარცვლოვანი და პარკოსა-
უნარი შეიღებოს ფუძე-საღებავებით ნი მცენარეების ნარევი.
(ციდოფილიის საწინააღმდეგოდ). ბალასმჭამელი ცხოველები –- ცხოველ-
ბაზოფილური ლეიკოციტები-სისხლის თა ეკოლოგიური ჯგუფი რომელიც
თეთრი სხეულაკების –– ლეიკოციტე- ბალაით იკვებება (ჩლიქოსნები,
ბის ერთ-ერთი სახე, რომელსაც აქვს მღრღნელები და სხვ).
მსხვილმარცვლოვაი პროტოპლაზმა ბალზამი– ზოგი მცენარის სქელი სურ-
ღა იღებება ფუძესაღებაეებით მუქ- ნელოვანი წვენი, რომელიც შეიცავს
ლურჯ ფერად. სხვადასხვა ფისსა და ეთეროვან
ბათიალი--ის. ბათიალური ზონა. ზეთს. იყენებენ მედიცინაში და ტექ-
ბათიალური დანალექები–--ზღვიური და- ნიკაში.
ნალექები, რომლებიც განლაგებულია ბალზამირება (გვამისა)––შემურეა; გვა–
200-–-2000 მ სიღრმეზე და უმთავრე- მის გაქღენთა ნივთიერებებით, რო-
სად შედგება ხმელეთიდან შემოტანი- მელიც იცავს მას გახრწნისაგან.
ლი მონატეხი (მონამტერევი) მასალი– ბანკი––მოლუსკების (მეტწილად ორსაგ-
საგან. დულიანები) მასიური თავმოყრა
ბათიალური Vზონა--ზღვის, ოკეანის, ზღვებისა და ოკეანეების სანაპიროე-
წყლის სიზრქის ზონა დაახლოებით ბი თხელწყლებში უმთავრესად
200-2000 მ სიღრმეზე; ხასიათდება წყალქვეშა შემაღლებებზე.
სუსტი განათებით ტემპერატურის ბარიერული ფუნქცია –- ადამიანისა და
და სიმლაშის მცირედი მერყეობით ცხოველის ორგანიზმის უნარი _დაიც–
პაროკამერა - 50-– ბაქტერიები

ვას შინაგანი გარემო (სისხლი, ქსოვი– ტოტების წარმოქმა ბარტყობის

ლური სითხე) ზოგიერთი გარეგანი მუხლში განეითარებული გვერდითი
ზემოქმედებისაგნ განსაკუთრებული კვირტებისაგან; დამაზასიათებელია ხო.
ფიზიოლოგიური სამარჯვეეპბით, ე. წ. რბლისა და ბეერი სხვა მარცვლოვანი
ბარიერებით. ასეთი ბარიერების არ- მცენარისათეი. 3. ფენოლოგიური
სებობით ორგანოთა ქსოვილურ სი- ფაზა მარცვლოვანებში.
თხეში ნივთიერება შედის და უჯრე–- ბარტყობის მუხლი––რამდენიმე, ძა-
დული ცვლის პროდუქტები გამოე–- ლიან მჭიდროდ დაახლოებული მი-
დინება შერჩევით. ბარიერული ფუნ- წისქვეშა მუხლი. თითოეულ მუხლ-
ქციით ხასიათდება, მაგ., ღეიძლი. ში ვითარდება თითო კვირტი, რო-
ხაროკამერა--რეზერვუარი (კამერა), რო– მელიც ახალ მიწისხედა ყლორტს
მელშიც ხელოვნურად („ელიან ·ჰაე– იძლევა. დამაზასიათებელია ბევრი
რის წნევას ატმოსფერული წნევის მარცვლოვანი მცენარისათვის.
იეელილების შესაბამისად სიმაღლის ბარხანები--ქეიშინ უდაბნოში ქარის
მიხედვით, იყენებენ ორგანიზმზე
მოქმედების შედეგად გადაადგილე–
ატმოსფერული ჰაერის წნევის მოქმე– ბული ქეიშისაგან შექმნილი ბოო-
ღების შესასწაელ.ა.: და საავიაციო
„ ფვები. :
ხელსაწყოების გამოსაცდელაღ.
ბასტარდი–-–შთამომავლობა, რომელიც.
ბარომეტრი––ატმოსფერული წნევის სა- მიიღება ცხოველთა სხვადასხვა სა-
ზოვი ხელსაწყო. ხეობის ან გვარის წარმომადგენლე-
ბარორეცეპტორები –- სისხლის წნევისა. ბის შეჯვარებით. იგივეა რაც შო-
და სისხლძარღვთა კედლების და- რეული ჰიბრიდი,
ჭიმეიის („ვლილებით წარმოქმნილი ბატის დიდი ფები-სახის ნერვის განშ-
გაღიზიანების მიმღები რეცეპტორები. ტოება, რომელიც ახდენს სახის მი-
მიეკუთვნება ე. წ. ინტერორეცეპტო– მიკური კუნთების ნერვაციას.
რებს (შინაგანი. 'რეცეპტორების) ბატკანი--ცხვრის ნაშიერი დაახლოებით
ჯგუფს. ექვს თვემდე, კრავი.
ბაროქორია-- მცენარეთა ნაყოფისა და ბატრაქოლოგია –-– ზოოლოგიის დარგი,
თესლის ჩამოცვენა სიმძიმის ძალის რომელიც შეისწავლის წყალბმელე–-
მოქმედებით, სხვა ფაქტორების ჩა- თა ცხოველებს.
რევის გარეშე, ბატრაზიოზავრები –- მთლიანად ამოწყ-
ბარტჟი--ზოგიერთი ფრინველის (მტრე- ვეტილ (გადაშენებულ. ცხოველთა
დი, მერცხალი, მაშვი დღა სზვ.) ახ- ჯგუფი, რომლებსაც “ეკავათ შუალე-
ალგამოჩეკილი, რომელიც სრულიად დი პდგილი ამფიბიებსა და რეპტი-
უსუსურია (იჩეკება შიშველი ან ლიებს შორის.
ღინღლით ოდწავ შემოსილი და ბაუგინს კარი--რგოლისებრი კუნთი
თვალებაუზილავი); მას საკმაოდ დიდ- (სფინქტერი) წვრილი ნაწლავისა და
ხანს არა აქვს საჭმლის მოპოვების მსხვილი ნაწლავის საზღვარზე.
“უწარი დღა სანმ მომაგრდება,- ბაქტერიები –- მიკროსკოპული ერთუჯ-
ფრენას ისწავლის, იკვებება მშობლის რედიანი ორგანიზმები, (მიკრობები),
ჩიჩახვში დამბალი ან მათ მიერ მო–- რომელთაც არ გააჩნიათ ჩამოყალი-
“რტანილი საკვებით. ბებული· ბირთვი და უმთავრესად
ბარტყობა–--1. შვილიერობა, გამრავლე– მარტივი პირდაპირი დაყოფით მრა-
ბა; შვილიერობის, გამრავლების პე- ვლდებიან. ბაქტერიებს სიტყვის
· რიოდი: 2. ' დამატებითი გვერდითი “ვიწრო მნიშენელობით, მიკრობიო-
ბაქტერიების – 51- ბაღჩის

ლოგები უწოდებენ ჩხირისებრ ფორ- ბაქტერიორიზა--სიმბიოზი უმაღლესი

მებს რომლებიც არ წარმოქმნიან მცენარის ფესვებსა და ბაქტერიებს
სპორებს. ფორმის მიხედვით არჩე- შორის, მაგ., პარკოსანი მცენარეების
ვენ ჩხირისებრ, სპირალისებრ, სფე–- ფესვების სიმბიოზი კოჟრის ბაქტე–
როსებრ და სხვა ბაქტერიებს. რიებთან.
ბაქტერიების დაშლა- ბაქტერიების უჯ- ბაქტერიოზკოპია–-–ბაქტერიების კელეეა
რედების გახსნა, დაშლა; ხდება ააქ- მიკროსკოპის საშუალებით.
ტერიების კულტურების დაძველე– ბაქტერიოსტატიკური მოქმედება--ქი-
ბით, მაღალი ტემპერატურის ზემოქ- მიური ან ფიზიკური ზემოქმედება,
მედებით და ა, შ, რომელიც იწვევს მიკრობების გამ–
ბაქტერიებიხ. დისოციაცია –- ბაქტერიე- რავლების შენელებას ან სრულ შეწ-
ბის ცვალებადობა გარემო პირობე–- ყეეტას, მაგრამ არ ზოცავს მათ,
ბის ზემოქმედებით, რაც მეტწილად ბაქტერიოსტაზი-- ბაქტერიებს გამრავ-
იმაში გამოიხატება, რომ თავდაპირ- ლების უნარის დროებით შეჩერება.
ველად ერთგვაროვანი კულტურა ბაქტერიოტროფიზმი –- სიმბიოტროფი-
წარმოქმნის ორ, მთელი რიგი თვი- ზმის ფორმა; მცენარის კვება სიმ–
სებებით განსხვავებულ, კოლონიას. ბიონტების ბაქტერიების (მაგ.,
ბაქტერიებს კოლონია-ის. კოლონია კოჟრის ბაქტერიების) მეოხებით.
ბაქტერიებისა. ბაქტერიოფაგი -- ფაგი, ბაქტერიის ეი-
ბაქტერიემია –- ბაქტერიების არსებობა რუსი, რომელიც სახლდება ღა მრაე-
სისხლში ზოგიერთი ავადმყოფობის
ლდება ბაქტერიების ცოცხაღდ უჯ-
დროს, რედებში და იწვევს მათ დაშლას,
ბაქტერიზება –- ბაქტერიებით მოქმედე–- ბაქტერიოქლორინი–– მეწამული ბაქტე–
ბა (რძეზე, ნიადაგზე). რიების მწვანე პიგმე”ტი, რომელიც
ბაქტერიოერითრინი--მეწამული ბაქტე- შედგენილობით ქლოროფილს უას-
რიების წითელი პიგმენტი.
ლოედება.
ბაქტერიოვირიდინი–-გოგირდის ბაქტე- ბაქტერიოქლოროფილი-–იხ. ბაქტერიო-
ტერიების მწვანე პიგმენტი, რომე– ქლორინი.
ლიც თაეისი თვისებებით ქლორო- ბაქტერიოული ნასუქები--პრეპარატები,
ფილს უახლოედება. რომლებიც შეიცას ბაქტერიების
ბაქტერიოზი მცენარის დაავადება, რო–- კულტურებს, მაგ., აზოტის მაფიქსი–-
მელიც გამოწვეულია ბაქტერიებით. რებელ ბაქტერიებს; იყენებენ ნია-
ბაქტერიოლიზი –- ბაქტერიების დაშლა დაგის აზოტით გამდიდრებისათვის
ორგანიზმში, რომელსაც იმუნიტეტი მოსავლიანობის გაზრდის მიზნით.
აქვს ამ -სახეობის ბაქტერიისადმი. ბაქტერიურია--–ბაქტერიებს გამოყოფა
ბაქტერიოლიზინი–– ფერმენტი, რომელიც შარდთან ერთად.
იწვეს ბაქტერიული უჯრედების ბაქტერიციდი–ნივთიერებ, რომელიც
დაშლას. ხოცავს ბაქტერიებს.
ბაქტერიოლოგია –- მეცნიერება რომე– ბაქტეროიდები--კოჟრის ბაქტერიების
ლიც შეისწავლის ბაქტერიებს, მათ დატოტვილი ფორმები. წარმოიქმნე-
მორფოლოგიას, სისტემატიკას, გავრ= ბა მოძრავი ჩხირებისაგანნ კოქრის
ცელებას, ფიზიოლოგიას და პრაქტი- განვითარების შესაბამისად (ჩვეუ-
კულ მნიშენელობას. '– : ლებრივ შემოდგომაზე).
ბაქტერიოპურპურინი –- მეწამული ბაქ- ბაქტრიანი –- ორკუზიანი აქლემი. :
ტერიების წითელი · ფერის პიგმენ– ზბაღჩიხ „კულტურები –- გოგრისნაირთ»
ტების ჯგუფი. · : ოჯახიდან კულტურამშინყჭ შეტანილი
ბაყალო –წ2- ბივალენტები

მცენარეები (საზამთრო, გოგრა, ნეს- კვებში ვიტამინ 8,-ის ნაკლებობით,

ვი). ბერის ორგანო--მწოველების სხეულის
ბაჟალო ყლორტები--იბს. ლუტეუ ყლორ- მუცლის მხარეზე განლაგებული მი-
ტები, საწოვრების ჯგუფი.
ბაცაცა--იზ. ბაჭია. ბერწი“ უნაყოფო; დაუმაკებელი საქო-
ბაცილები––ჩხირისებრი ბაქტერიები, ნელი.
რომლებიც სპორებს წარმოქმნიან. ბეტაგიპოფამინი –- იხ. ეაზოპრესინი.
ბაცილის მატარებელი ორგანიზმი –- ბეტულინი-თეთრი ფისოვანი ნიეთიე-
ორგანიზმი, რომელიც ატარებს ავად- რება, რომელსაც შეიცავს არყის ხის
მყოფობს გამომწვეე ბაცილებს. ღეროს კორპის უჯრედები
ხელს უწყობს გადამდებ სნეულება- ბეცის უჯრეღები--დიღი ზომის პირა-
თა გავრცელებას, მიდული უჯრედები, რომლებიც გან-
ბაჭი---კურდღლის ნაშიერი. ლაგებულია თავის ტვინის დიდი ნა-
ბაზალა–––ყორნის ყვავის ჭილყვავის, ხევარსფეროების ქერქის მოძრაო-
კაჭკაჭისა და მისთანათა ბარტყი. ბის ზონაში.
ბახტარმა-–ტყავის ან კანის ქვედა პირი, ბეწვი––ძუძუმწოვარი ცხოველების კა-
ქვემო მხარე. ნის მთლიანი საფარველი; ბეწვი შე-
ბელეკი –“– სელაპის ახალშობილი, რომე– დგება ორგვარი ბალნისაგან”7 ერთი
ლიც დაფარულია ხშირი გრძელი სახის ბალანი უფრო გრძელია, მსხვი–
თეთრი ბეწვით. ლი და უხეში, მას ფაცასი ეწოდე-
ბელემნიტები –- ნამარხი თავფეხიანი მო- ბა: მეორენაირი ბალანი მოკლეა,
ლუსკები შიდანიჟარიანთა ქვეკლასი- წერილი და ხშირი, მას თივთიკი
დარ. სახეობრივი ნაირგვარობით ეწოდება.
ყეელაზე ფართოდ მეზოზოურ ერაში ბეწვიანი ცხოველები-- ცხოველები, რო-
იყვენენ გავრცელებული. მელთაც ადამიანი აშენებს ან ნადი-
გბგელი–– დათვის ნაშიერი, დათვის ლეკვი. რობით მოიპოვებს მათი ძეირფასი
ბელოკი-––იხ. ბელეკი. ბეწვის გამო.
ბელტი კორდისა-–-ბარით (ან სხვა რა- ბეწვისებრი უჯრედები –- მგრძნობიარე
მით) მოჭრილი ნიადაგის ზედა ფენა უჯრეღები, გრძელი პროტოპლაზმა-
ერთმანეთში მჭიდროდ გაღახლარ- ტური გამონაზარდებით (ბეწვებით),
თული ბალაზოვანით მცენარეების რომლებიც განლაგებულია შიგნითა
(მეტწილად მარცვლოვნების) ფეს- ყურის ლოკოკინაში.
ვებითა და ფესურებით. ბეჭი--მხრის სარტყლის წყვილი, სამ-
ბენთალი– წყალსატევის ფსკერი. კუთხედისებრი ბრტყელი ძვალი, რო-
ბენეტიტები-ნამარსი შიშველთესლოვა- მელიც შენაწევრებულია ლავიწისა
ნი მცენარეები, რომლებიც არსებობ- და მხრის ძვალთან,
დნენ მეზოზოურ ერაში. ბიანდრია -- ორქმრიანობა,
ბხენთოსი–-ზღვების,ი ტბებისა და სხვა ბიატორული აპოტეციუმი--რბილი, ნა-
წყალსატევების ფსკერზე მცხოერები თელი, ღია ნაყოფსხეუული ზოგიერთ
ორგანიზმების ერთობლიობა. მღიერში.
ბენთოფაგი– ცხოველი, რომელიც იკვე- ბიგამი––ორცოლიანობა ან ორქმრია–
ბება ფსკერზე მცხოვრები ორგანიზ- ნობა.
მებით (ბენთოსით). ბივალენტები –- დაწყვილებული ქრო-
ბენტალი--ის, ბენთალი. მოსომები რომლებიც ჩვეულებრივ
ბერი-ბერი––ავადმყოფობა (ავატამინო- შესამჩნეეია პროფასის ბოლოს ჰე-
ზი), რომელიც გამოწვეულია სა- ტეროტიპური დაყოფისას.
სიკოლატერალური – 53 - ბიოგენური

ბიკოლატერალური კონები–-გამტარი კო- და დაყოფის უნარი. ვარაუდობენ,

ნები რომლებშიც ქსილემას ორ- რომ ბიობლასტები წარმოადგენენ
მხრივ (გარეთა და შიგნითა მხარეს) ციტოპლაზმის ძირითად ნიეთიერე-
ეკვრის ფლოემის ორი ჭიმი. გვხვდე- ბას,
ბა გოგრისნაირთა და ძაღლყურძე- ბიოგენები--ცოცხლი პლაზმის ჰიპო-
ნასნაართა წარმომადგენლების ღე- თეზური ელემენტარული ერთეუელე–
როში. ი.

ბილატერალური-–– ორმხრივი. ბიოგენეზისი--ის ბიოგენეზური თეო-

ბილატერალური სიმეტრია –- ორმხრი- რია.
ვი სიმეტრია სხეულისა. რაე/ იმაში ბიოგენეზური თეორია თეორია, რომ-
გამოიხატება, რომ სხეული ან ორგა- ლის მიხედეით ყველა ცოცხალი არ-
ნო შედგება ორი ერთნაირი ნახეე- სება მხოლოდ ცოცხალი არსებისაგა–-
რისაგან –– მარჯვენა და მარცხენა, ნაა წარმოშობილი და, რომ სიცოცხ–
ბილივერდინი –-– ნაღვლის ერთ-ერთი ლე მარადიულია,
პიგმენტი რომელიც წარმოიქმნება ბიოგენეზური კანონი-- ბიოლოგიური კა-
ჰემოგლობინის დაშლის დროს. ნონზომიერება, რომლის მიზედვითაც
ბილირუბინი –- ნაღელის ერთ-ერთი ცოცხალი ორგანიზმები თავიანთი
პიგმენტი რომელიე წარმოიქმნება ინდივიდუალური –- ონტოგენეზერი
სისხლის ფორმიანი ელემენტების (განსაკუთრებით ჩანასახოვანი) გან-
დაშლის დროს. ეითარების მანძილზე (მოკლედ და
ბინალური ნომენკლატურა–-მცენარის ან ცოტა თუ ბევრად შეცვლილი სა-
ცხოველის ორი სიტყვით (ჩვეულებ- ხით) იმეორებენ წინაპრთა ფორმე-
რივ ლათინურით) დასახელება, რო- ბის განეითარების ყველა უმთავრეს
მელიც შემოიღო კ. ლინემ. ამ ორი ეტაპს,
სიტყვიდან პირველი აღნიშნავს რო- ბიოგენეტიკური სუქცენია–-ცენოდინამი-
მელ გვაროენულ მცნებას ეკუთვნის კური ცვლის ერთ-ერთი ფორმა,
მოცემული სახეობა, ხოლო მეორე– რომლის დროსაე თანასაზოგადოე–-
საზს უსვამს ამა თუ იმ სპეციალურ ბის განეითარება განისაზღვრება თა-
ნიშანს, რომელიც ამ სახეობისთვისაა ნასაზოგადოებამი მყოფი სახეობის
დამახასიათებელი. დანერგვით ან გამრავლების გაძლიე–
ბინოკულარული მიკროსკოპი--მიკროს- რებით,
კოპი, რომელსაც აქვსს ორი ოკულა- ბიოგენური გარემო--გარემო, რომელიც
რი: მარჯვენა და მარცხენა თვალისა- იქმნება არაცოცხალ გარემოზე ორ-
თვის, განიზმთა ზემოქმედების შედე–
ბინოკულარული მხედველობა -–- ორი გად.
თვალით ე, ი. ჩვეულებრივი მხედ- ბიოგენური ელემენტები--ქიმიური ელე-
ველობა. მენტები რომლებიც წარმოადგენს
ბიო-- რთული სიტყვის პირველი შემად- ორგანიზმის აუცილებელ შემადგე-
გენელი ნაწილი; აღნიშნავს: 1. სი- ნელ ნაწილს რომელთა გარუშე
ცოცხლესთან, სიცოცხლის პროცეს- წარმოუდგენელია ცოცხალი ორგა–-
თან დაკავშირებულს, მაგ. ბიოლო- ნიზმის არსებობა; ესენია: ნახშირბა-
გია, ბირგეოგრაფია და სხვა., 2. ბიო– დი, ჟანგბადი, აზოტი, წყალბადი,
ლოგიურს, მაგ., ბიოსადგური. კალციუმი, ფოსფორი, გოგირდი და
ბიობლასტები–-ჰიპოთეზური, პატარა სხვა.
ზომის ხილვადი ან უხილავი გრა- ბიოგენური მიგრაცია–-ბიოსფეროში მუ–
ნულები, რომელთაც გააჩნია ზრდისა დმივად მიმდინარე ბიოფილურ ელე-
ბიოგენური. _– 54- ბიოლოგიური

მენტთა მიმოქცეე, რაე იმაში მოქმედების “შედეგად (ცარცი, ნახ-

მდგომარეობს, რომ ელემენტები შირი, კირქვა და სხე...
ერთი ორგანიზმიდან გადადიან მეო- ბიოლინი--უმაღლეს მცენარეთა და
რე ორგანიზმში„ შემდეგ არაცო- მიკროორგანიზმებს (ცხოველმოქმე–
ცხალ ბუნებაში და კვლავ ორგანიზმ- დების აქტიური პროდუქტები. მას მი-
ი. ეკუთვნება: 1, გაზისებრი ან ორთქ-
ბიოგენური სტიმულატორები –- ბიო- ლისებრი ნივთიერებანი გამოყოფი-
ლოგიურაღ აქტიური ნივთიერებანი, ლი ყვავილების, კვირტების, თესლე-
რომლებიც წარმოიქმნება ორგანიზმ- ბის, ფესვების და სხე. მიერ (მაგ.
ში გარკვეულ პირობებში. ეთეროეანი ზეთები); 2. სხვადასხვა
ბიოგეოგრაფია –- მეცნიერების” დარგი, ნივთიერებათა ხსნარები გამოყოფი-
რომელიც სწავლობს მცენარეებისა ლი ფოთლების, ღეროს, და მწვანე
ღა ცხოველების (დღა მათი თანასაზო- ნაყოფების მიერ (მაგ, გლუკოზიდე-
გადოებების), გავრცელება-განაწილე– ბი, ფენოლები და სხე). 3. მჯცენა-
ბის კანონზომიერებებს დედამიწაზე. რის „ტირილის დროს გამოყოფილი
ბიოგეოსფერო--ის, ბიოსფერო. ნივთიერებანი და ა. შ.
ბიოგეოქიმია –- მეცნიერება რომელიც ბიოლიტი--ის., ბიოლითი,
სწავლობსს„ ცოცხალ თოთორგანიზმთა ბიოლოგია–– მეცნიერებათა კომპლექსი,
როლს დედამიწის ქერქში ქიმიური რომელიც სწავლობს“ სიცოცხლისა
ელემენტების მიგრაციის, განაწილე– და ცოცხალი ორგანიზმების განვი-
ბისა და კონცენტრაციის პროცეს- თარების კანონზომიერებებს; მეცნიე–
ში. რება სიცოცხლის შესახებ,
ბიოგეოცენოზი –- მცენარეთა თ.ანასა- ბიოლოგიური განხაზლვრა--ქიმიურ ნივ-
ზოგადოება, მასში არსებულ ცხოველ- თიერებათა რაოდენობის გაზომვის
თა სამყაროთი (ზოოცენოზით) და დე– მეთოდი მათი მოქვედების მიხედვით
დამიწის ზედაპირის შესატყვისი მო- რომელიმე ბიოლოგიურ სისტემაზე.
ნაკეეთით მისთეის დამახასიათებელი ბიოლოგიური გამოფიტვა-მთის ქანე–
მიკროკლიმატის, გეოლოგიური აღ- ბის მექანიკური დაქუცმაცება და
ნაგობის, ნიადაგისა და წყლის რეჟი- ბიოგეოქიმიური ცელილება მცენარე-
მის განსაკუთრებული თავისებურე- თა და ცხოველთა დცხოველმოქმედე-
ბებით. ყველა აღნიშნული კომპონენ- ბის შედეგად.
ტი ქმნის ურთიერთ განმაპირობე- ბიოლოგიური ზღუდე, დაბრკოლება –
ბელ ერთიან კომპლექსს. დაბრკოლება ამა თუ იმ სახეობის
ბიოელექტრული დენი-1. დენი,„ რო- (ან ინდივიდის) განსახლებაში, რაც
მელიც წარმოიქმნება თავის ტვინის გაპირობებულია მცენარეებით ან
ქერქის უბნებში, სხეულის პერიფე- ცხოველებით, მაგ., ბევრი პარაზიტის
რიული ნაწილებიდან იმპულსების გაერცელებას ხელს უშლის შესაბა-
შემოსვლის შედეგად. 2. დენი, რო- მისი მასპინძელი ორგანიზმის არ-
მელიც წარმოიქმნება მცენარეებში, ყოფნა,
მათზე სხვადასხვა გამღიზიანებლების ბიოლოგიური იზოლაცია –- ორგანიზმე-
ზემოქმედებით, ბის შეჯვარების შეუძლებლობა ბიო-
ბიოინდიკატორი--ის, ინდიკტორი ორ- ლოგიური მიზეზების გამო.
განიზმები, ბიოლოგიური მეთოდი ბრძოლისა –
ბიოლითი –- მინერალი ან ქანი, რომე–- ღონისძიებანი როდესაე რომელიმე
ლიე წარმოქმნილია ორგანიზმების ცოცბალ ორგანიზმს იყენებენ სხვა
(ცხოველთა ან მცენარეთა) (სხოველ–- ორგანიზმებს წინააღმდეგ საბრ-
ბიოლოგიური –- §5§- ბიომეტრი

ძოლველად, მაგ, ზოგიერთი მავნე კეეცას, შიდასახეობრიევი დიფერენ-

მწერის წინააღმდეგ საბრძოლველად ცირების ტემპის დაქვეითებასა და:
(მოსასპობად) რომელიმე ფრინველის სახეობათა რიცხვის შემცირებას.
ან მწერის გამოყენება. ბიოლოგიური რიტმი--ორგანიზმში მიმ-
ბიოლოგიური მემბრანა –- „ცილოეანი _. დინარე ბიოლოგიური პროცესების
(ორი) და ლიპოიდური (ერთი) შრი- პერიოდული წარმოქმნა და შეწყეე-
საგან შემღგარი მემბრანა რომელიც ტა ან გაძლიერება და შესუსტება,
უჯრედს მიჯნავს უჯრედგარეშე სივრ- „ბიოლოგიური საათი“--მექანიზმები,
ცისაგაინ ან უჯრედის ერთ ნაწილს რომლებიე უზრეუნეელყოფს ცხო-
მეორისაგან, ველის ან მცენარის შეგუებას გარე-
ბიოლოგიური მიზანშეწონილობა ორ- განი პირობების და, შესაძლებელია,
განიზმის შეგუება განსაზღვრულ სა- შინაგანი გარემოს პერიოდულად
სიცოცხლო პირობებთან წარმოადღ- განმეორებად ცელილებებთანრ. დცხო-
გენს მოცემული ორგანიზმის ისტო- ველური ორგანიზმი დროში ორი-
რიული განეითარების შედეგს. ენტირების უნარი.
ბიოლოგიური მოსავალი––მარცელოვა– ბიოლოგიური სინთეზი--იხ. ბიოსინთე–
ნი მცენარეების მოსაეალი („ალ- ზი,
კეულ ძირზე, ხელნაზე. ადგენენ მეტ- ბიოლოგიური სპექტრი–- სასიცოცხლო
რიანი ფართობების გამოყოფით, ფორმების (ბიომორფების, შემად-
„ბიოლოგიური ნული“––ტემპერატუ- გენლობის ცვლილებათა გრაფიკული
რული პირობები, რომლის ქვევით გამოსახეა; პროცენტული შეფარდე-
ჩერდება ორგანიზმის ზრდა-განვითა- ბა ბიომორფებს შორის ამა თუ იმ
რება. ოლქის მცენარეულ საფარში.
ბიოლოგიური პროგრესი ორგანიზმთა ბიოლოგიური ჯგუფები თევზების--ის.
ცვლილება, რომელსაც სახეობა მი- თეეზების ბიოლოგიური ჯგუფები.
ყავს აღმაელობისაკენ ე. ი. პროცესი, ბიოლუმინესცენცია–. ცოცხალი ორგა–
რომელიც იწვევს პოპულაციაში ინ- ნიზმის (ან უჯრედის) მიერ სინათ-
დივიდთა რიცხობრივ მატებას, არეა– ლის გამოსხივება, ნათება დამახა-
ლის გაფართოებას შიდასახეობრი- სიათებელია ბევრი სოკოსა და ბაქ-
ვი დიფერენცირების ტემპის ზრდასა ტერიისათვის აგრეთვე ზოგიერთი
და ახალ სახეობათა წარმოქმნას. მედუზის, ჭიის, მოლუსკის, მწერის,
ბიოლოგიური პროდუქტიულობა – და- თეეზია და სხეა დხოველისათ-
საზლების სიმჭიდროეე,„დ რომელიც თვის.
წარმოადგენს ორგანიზმთა კვლავწარ- ბიომასა
–– 1, ცოცხალ ორგანიზმთა ნიე-
მოების შედეგს. თიერების რაოდენობა წონით გამოსა-
ბიოლოგიური რასები სოკოებისა--პარა- ზულებაში ფართობის ან მოცელო-
ზიტი სოკოების ჯგუფები, რომლებიც ბის ერთეულზე, 2. დედამიწაზე მო-
შეგუებულია მკვებავ მცენარეთა ძა- ბინადრე ყველა ცოცზალი ორგანიზ-
ლიან ვიწრო ჯგუფს, მის ერთობლიობა.
ბიოლოგიური რეგრესი--ორგანიზმების ბიომეტრია-- ცოცხალი ორგანიზმების
ცვლილება, რომელსაც სახეობა მი- ნიშანთვისებათა და მათი (კვლილე-
ყავს დაქვეითებისაკენ, მოსპობისაკენ, ბების სტატისტიკური შესწაელ- მა-
ე. ი. პროცესს,ი რომელიც იწვევს სობრიევი გაზომვების მონაცემების
პოპულაციებში ინდივიდთა რაოდე- მათემატიკური დამუშავებით აქვს
ნობია დღა თვით პოპულაციების დამხმარე მნიშვნელობა ბიოლო–-
რიცხვის შემცირებას, არეალის შე- ლოგიისა და მომიჯნავე მეცნიერება-
ხიომეტრული – §6-- ბიოტიკური

თა თეორიული და პრაქტიკული ამო- თად, ბიოსის შემადგენლობაში შე-

ცანების გადაწყეეტისათვის. დის ვიტამინი 8), სე, ბიომიცინი,
ბიომეტრული მეთოდი--იხ. ბიომეტრია, ინოზიტი და სხვა შენაერთები. ბიო-
ბიომექანიკა–-–ფიზიოლოგიის დარგი, რო- სის ჯგუფის ნივთიერებებს ხშირად 8
მელიც შეისწაელის ცხოველისა და ჯუფისს ფიტოჰორმონებს უწოდე-
ადამიანის მოძრაობას; მათი მამოძ- ბენ,
რავებელი აპარატის აგებულებასა და ბიოსინთეზი--ორგანულ ნივთიერება-
მოქმედებას. თა სინთეზი ცოცხალ ორგანიზმშე
ხიომი–-მცენარეთა და (ცხოველთა პო- (უჯრედში). ბიოსინთეზის ყველა რე-
პულაციებს ერთობლიობა რომე- აქცია ენერგიის შთანთქმით მიმდინა-
ლიც წარმოიქმნება მოცემული რაი–- რეობს.
ოწის ფიზიკური (კერძოდ კლიმატუ- ბიოსომები-– უჯრედის სუბმიკროსკო–
ტრი) და ბიოტური ფაქტორების ურ- პული სტრუქტერელი ერთეულები,
თიერთმოქმედების შედეგად. რომლებიც დგანან მაკრომოლეკუ-
ბიომორფი--ის. სასიცოცხლო ფორმა. ლებისა და მიკროსკოპიული სტრუქ-
ბიომორფოგენეზი--ორგანიზმთა ბიო- ტურების მიჯნაზე.
ლოგიური და მორფოლოგიური თა- ბიოხსტაზიხი-- ცოცხალი ორგანიზმის
ვისებურებების ჩამოყალიბების პრო- უნარი გაუძლოს გარემო პირობების
ცესი ფილოგენეზში ან ონტოგენეზ- ცვლილებებს და დარჩეს კონსტან-
ში საარსებო პირობებთან დაკავში- ტური.
რებით. ბიოსფერო–სიცოცხლს გავრცელების
ბიონიკა––ბიოლოგიასა და ტექნიკას შო- არე დედამიწის სფეროზე,„ დედამი-
რის მოსაზღვრე მეცნიერება რომე- წის გარსი (ლითოსფერო, ჰიდროს-
ლიც შეისწავლის ტექნიკაში ცოცხა- ფერო და ატმოსფერო), რომელიც
ლი სისტემების (ორგანიზმების) აგე– ცოცხალი ორგანიზმებითაა დასახლე-
ბულებისა და ფუნქციების პრინციპ- ბული.
თა გამოყენების შესაძლებლობებს, ბიოტები––გარკვეულ ტერიტორიაზე
მისი ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა მცხოვრები სხვადასხა სახეობის
ისეთი ავტომატების შექმნა, რომლე– ცხოველები” და მცენარეების ერ-
ბიც ნერეული სისტემის მოქმედების თობლიობა,.
იმიტაციას მოახდენდა, ბიოტექნია--მეცნიერება, რომელიც სწა-
ზბიონტიზაცია თესლებისა-–– თესეისწინა ვლობს გარეული სამონადირეო და
ზემოქმედება თესლებზე ქიმიური «ან სხვა სასარგებლო ცხოველების ბუ-
ფიზიკური საშუალებებიძთ მაღალი ნებრივ პირობებში მოშენებას და
მოსავლის მიღების მიზნით. მათ რაციონალურ გამოყენებას.
ბიოპლაზმა–– უჯრედის ყველა ცოცხალი ბიოტიკური პოტენციალი – პოპულა-
ნივთიერება, უჯრედის ბირთვისა და ციის რიცხობრივი გადიდებისათვის
ქონდრიოსომების ჩათვლით. დამახასიათებელი შინაგანი უნარი სტა-
ბიოხესტონი-- წყალში ატივტივებული ბილურ ასაკობრე “შემადგენლობასა
ცოცხალი სხეულაკები. და გარემოს ოპტიმალურ პირობებ-
ბიოხ.---ბიოლოგიურად აქტიური ორ- ში,
განული ნივთიერებების ჯგუფი, რო- ბიოტიკური ფაქტორები ორგანული ფ–-
მელიც აუცილებელია ორგანიზმის ქტორები (მცენარეულობა, ირგვლივ
ნორმალური ცხოველმყოფელობი- მყოფი ცხოველები და სხე.), რომლე-
სათვის ძალიან უმნიშვნელო რაოდე- ბიც განსაზღვრაელს ამა თუ იმ ად-
ნობით საკვებ ნივთიერებებთან ერ- გილის საარსებო პირობებს,
ბიოტინი – 597- ბიპოლარული

ბიოტინი--ვიტამინი II; ნივთიერება ბი- ტერიებით –- აერობებით.

ოსის ჯგუფიდან; შეღის „ცილოვანი ბიოფორები–-პროტოპლაზმის უწვრი--
და ცხიმოვანი ცელის მარეგულირე- ლესი ჰიპოთეზური ერთეულები (სი-
ბელი ფერმენტები” შემადგენლობა– ცოცხლის მატარებელი), წარმოად–
ში. ხასიათდება მაღალი ფიზიოლო- გენენ მოლეკულების ჯგუფებს, რომ-
გიური აქტივობით. ბიოტინით მდი- ლებშიც, როგორც ფიქრობენ, მიმდი–
დარია ბოსტნეული. ნარეობს სიცოცხლის ძირითადი მოვ-
ბიოტიპი--1, სახეობის და სახესხვაობის ლენები (ნივთიერებათა ცელა, სუნთ.-.
ინდივიდთა ჯგუფი, რომელსაც ჩვე- ქვა და ა. შ.).
ულებრივ არ ახასიათებს მორფოლო– ბიოფსია––ავადმყოფი ორგანიზმიდან და-.
გიური განსხეავება, მაგრამ აქვს მყარი ზიანებული ქსოვილის პატარა ნაქ-
ბიოლოგიური და ფიზიოლოგიური რის ამოკვეთა (სინჯის აღება) მიკ-.
თავისებურებანი (მაგ., ხორბლის მუ- როსკოპიული გამოკვლევისათვის დაა.
რა ჟანგას 100-მდე ბიოტიპია რომ- ვადების გარკვევის მიზნით.
ლებიც პარაზიტობენ ხორბლის გარ- ბიოქიმია მეცნიერება, რომელიც სწავ-
კვეულ ჯიშებზე). 2. ფენოტიპთა ერ–- ლობს დცოცბალი მატერიის ქიმიურ.
თობლიობა რომლებიც ეკუთვნის შედგენილობას და მასში მიმდინარე.
გარკვეულ გენოტიპს. ნიეთიერებათა ცელის ქიმიურ პრო-
ბიოტოპი«--ამა თუ იმ ორგანიზმის” ზსა- დცესებს.
ცხოვრებელი ადგილი რომელიც ბიოცენოზი- ცოცხალ ორგანიზმთა ერ-
წარმოადგენს მეტ-ნაკლებად ერთგვა- თობლიობა (მცენარეთა და ცხოველ-
როვან გარემოს, მაგ, ტროპიკული თა თანასაზოგადოება, რომლითაც·
ტყე, უდაბნოს ქვიშები მტკნარი დასახლებული, სასიცოცხლო პი-
წყლის წყალსატევები და ა, შ. რობები მიხედვით მეტნაკლებად.
ბიოფიზიკა-–– ბიოლოგიის ნაწილი, რომე- ერთგვაროვანი მონაკვეთი (ბიოტოპი),.
ლიც სწავლობს ცოცხალ ორგანიზმში რომლებიც ერთმანეთთან დაკავშირე-
მიმდინარე ფიზიკურ მოვლენათა კა- ბულია გარკვეული ურთიერთობით.
ნონზომიერებებს. ბიოცენოლოგია––ბიოცენოზების შემს-
ბიოფილტრატორები-––წყლის ცხოვე– წავლელი მეცნიერება,
ლები„ რომელთა სხეულის ღრუში ბიოპელმინთები-–-–პარაზიტული ჭიები,
ხდებ წყლის დიდი რაოდენობით რომლებიც თავიი განვითარების
გატარება... (შესვლ» და გასვლა. და სრული ციკლისათვს საჭიროებენ.
მისი გასუფთავება მოტივტივე ნა- შუამავალ მარჩენალს –– მასპინძე ლს.
წილაკებისაგან. ამ უკანასკნელს ცხო- ბიპინარია –- ზღვის ვარსკელავას ორმხ-
ველი იყენებს ან საკვებად ან გამო- რივ სიმეტრიული ლარვა, მატლი.
ყოფს ლორწოსთან ერთად და წყალ- ბიპოლარული დაყოფა–-ჰაპლოიდური ·
საცავის ფსკერზე ილექება ასეთი მიცელიუმების ორ ჯგუფად (+ და–)-
ფილტრატორებია, მაგ., ორსაგდულია– დაყოფა; ასეთი დაყოფის დროს სქე–
ნი მოლუსკები. სის განმსაზღვრელი ბირთვების ერთი
ბიოფილტრი--1. ბიოლოგიური დამჟან- წყვილი გეაქეს.
გავი. 2, ნაგებობა ჩამდინარი წყლის ბიპოლარული თორგანიზმები--ორგანიზ-
ბიოლოგიური გასუფთავებისათვის, მები, რომლებიც ცხოვრობენ ჩრდი--
სადაც წყლის ორგანული ნიეთიერე- ლო და სამხხეთ ნახევარსფეროს.
ბების მინერალიზაკია ხდება სა- “სომიერ განედებში, მაგრამ არ გევხე–
ფილტრი მასალის (წიდა, ქვა, კენ- დება შუალედ ტროპიკულ ზონაში,
ჭი) ზედაპირზე განვითარებული ბაქ- ბიპოლარული სქესობრივი დიფერენცი-.
„ბირთვაკი – 58- ბლასტემა

·რება –- სასქესო ინდივიდების, ე. ი. ნავე ძირითადი ხრტილების (ბაზი-

ჰაპლოიდური მიცელიუმის ორ ჯგუ- ლიების) ორივე მხარეზე.
ფად (+ და) დაყოფა, რაც ჩვეუ- ბისექსუალური-–-ორსქესიანი, ორივეს–
ლებრიგ უმაღლესი ორგანიზმების ქესიანი.
მდედრობითად და მამრობითად და- ბიხუხი– წებოვანი ნიეთიერება რომე-
ყოფას შეესაბამება, შემჩნეულია ჰე- ლიც გამოიყოფა ზოგიერთი მოლუს-
ტეროტალერ სოკოებში (ასკომიცე- კს (ფირფიტოვანლაყუჩიანი მო-
ტებ. გუდაფმუტებ და ჟან- ლუსკების) განსაკუთრებულ ჯირკე-
გა სოკოები). ლებში–-ე. წ. ბისუსურ ჯირკვლებში
„ბირთვაკი –– მომოგგალო ფორმის პა- აბრეშუმისებრი ძაფის სახით, ბი-
ტარა სხეულაკი, რომელიც უჯრედის სუსის საშუალებით ცხოველი ემაგ-
ბირთვის წეენში მდებარეობს. ბირთ- რება წყალქეეშა საგნებს. წარსულში
ვაკის ზომა და რაოდენობა ()ვალება- მისგან ამხადებდნენ ძვირფას წმინდა
დია ერთსა და იმავე უჯრედის ბირთე- ქსოვილს ე. წ. ბისონს.
შიც კი. მასში ხდება რიბოსომების ბიურეტის რეაქცია-მიკროსკოპში ცი-
ჩამოყალიბებას რომლებიც ცილების ლოვან ნიეთიერებებისს აღმოჩენის
სინთეზმი მონაწილეობენ. ერთ-ერთი რეაქცია, რაც შემდეგში
:ბირთვი უჯრედისა–- უჯრედის ერთ-ერთი მდგომარეობს: წყალში განზავებულ
ძირითადი შემადგენელი ნაწილი, რო–- ცილებზე მოქმედებენ მწეაე ტუ-
მელიც აქტიურ მონაწილეობას იღი"ს ტით, მას უმატებენ შაბიამნისს სუს-
უჯრედის განვითარების” კყოველა არ ტი ხსნარის ერთ-ორ წვეთს. წარმოი-
სასიცოცხლო პროცესში და გარ'აე- ქმნება სოსანი შეფერილობა, თუ
ლებაში. შედგება გარსისაგან და სხვა– კიდევ დავუმატებთ რამდენიმე
დასხვა ცილისა და ნუკლეინის მეა- წვეთს, ზსნარი გალურჯდება. ეს რე-
ვა, შემცველი ნახევრად თხევადი აქცა გაპირობებულია (ალოვან
შიგთავსისაგან. მოლეკულებში C0 –– MIL –– CII-ის
„ბირთვის არაპირდაპირი დაყოფა––იხ. ჯგუფის არსებობით.
კარიოკინეზი, ბიფურკაცია –- რისამე (მაგ. სისხლძარ-
ბირთვის გარსი–-იხ. ბირთეის მემბრანა. ღვის, მდინარის და სხე.) ორად განშ-
„ბირთვის მემბრანა--ძალიან თხელი, ლი– ტოება,
პოპროტეიდული გარს,ი რომლითაც ბიციკლური ზღვები--ზომიერი განედის
ბირთვის შემცველობა გამოყოფი- ზღვები, სადაც პლანქტონის ორგა-
ლია მი“ ირგვლივ მყოფი ციტო- ნიზმებსს აქვთ განვითარების ორი
პლაზმისაგან. წლიური მაქსიმუმი. და, ამგვარად,
ბირთვის ფირფიტა-იხს, ეკვატორიალუ- წლის განმავლობაში იძლევიან რამ-
რი ფირფიტა. დენიმე თაობას.
“ბირთვის წვენი –- იხ. კარიოპლაზმა, ბიცობის მცენარეები--იზ. ჰალოფიტები.
ბისერიული კვირტები--კვირტები, რომ- ბლასტეა–-ჰიპოთეზური ერთშრიანი ფო-
ლებიც ერთი-მეორეზეა თანმიმდევრო- რმა, რომელიც აგებულებით მოგვა-
ბთ განლაგებული მოპირღაპირე გონებს ბლასტულას. ე. ჰეკელის ჰი-
ფოთლების უბეებში. პოთეზის მიხედვით ბლასტეა წარ-
ბიხერიული ფარფლი–ორმაგად მსუნ- მოადგენს მრავალუჯრედიანნინ ორგა-
თქავი თევზების ფარფლი, რომელიც ნიზმების ისტორიული განვითარების
განსხვავდება იმით რომ მისი ჩხი- პირველ სტადიას,
რისებრი ზრტილები (რადიალები) ბლასტემა––- ცოცხალი ქსოვილის ყოვე-
განლაგებულია სარტყელთან მომიჯ- ლი ნაწილი, რომელსაც აქეს ახალ'
ბლასტემა - 55- ზოიანუნის

წარმოქმნის უნარი, ბლასტემას უწო- კვირტი„ რომელსაც არც საცეცები

დებენ აგრეთვე ამპუტირებული ორ- და არც პირის ხვრელი არ გააჩნია.
განოს ჭრილობის ზედაპირზე თავ- მასზე წარმოიქმნება სასქესო უჯრე-
მოყრილ ერთგვაროვან უჯრედებს. დები –– გონოფორები.
ბლასტემა ემბრიონული--ის ემბრიო- ბლასტოფორი-––ხერელი, რომლის საშუ-
ნული ბლასტემა. ალებითაც ჩანასახის ღრუ გასტრუე-
ბლასტოდერმა –– უჯრედებს ერთობ- ლის (ორშრიანი) სტაღიის დროს
ლიობა ჩანასახის განვითარების უკავშირდება გარემოს. მას გასტრო-
ბლასტულის სტადიაზე) უჯრედების ფორსაც უწოდებენ.
ფენა, რომელის განლაგებულია ბლასტოცელი––ღრუ, რომელიც წარმოი–
კეერცხის ყვითრის მასის ზედაპირზე ქმნება ცხოველის ჩანასახში ბლას-
ე. წ. კვერცხის არასრული ზედაპი- ტულის სტადიის დროს,
რული დაყოფის დროს, მაგ., ფეხსაზ- ბლასტოციტი –- არადიფერენცირებული
სრიანებში. ემბრიონული უჯრედი.
ბლასტოდისკოები–-დისკოს მაგვარად ბლასტულა –-– მრავალუჯრედიანი ორგა–-
განლაგებული უჯრედების ჯგუფი, ნიზმის ჩანასახის განეითარების ერთ-
კვერცხის ანომალურ პოლუსზე არა- ერთი სტადია, რომლითაც მთავრდება
სრული დაყოფის დროს, კვერცხუჯრედს დანაწევრება ამ
ბლასტოვარიაცია––ყოველი მემკვიდ- სტადიაზე ჩანასახი შედგება უჯრე-
რული ცელილება. დების ერთი შრისაგან და ღრუ ბუშ-
ბლასტოზოიდი –- შეილეული ინდივიდი, ტის ფორმა აქეს,
რომელიც წარმოიქმნება დაკვირტვი- ბლასტულაცია –- პროცესი რომლის
სას ზოგიერთ მრავალჯაგრიან ჭიაში. მსვლელობის დროს ემბრიონი ' აღ-
ბლასტოკოლინი––ბიოლინს ერთ-ერთი წევს ბლასტულის სტადიას.
ჯგუფი, უმაღლესი მცენარეებისაგან ბლეკროტი––შავი სიდამპლე; უყურძნის
გამოყოფილი ორგანული ნივთიერე- დაავადებ,ას რომელსაც იწეეეს ჩან-
ბა, რომელიც სხვა უმაღლეს მცე- თიანი სოკოები.
ნარეთა განვითარებაზე ხელშემშლე- ბლეფაროპლაზტი––პარაბაზალური სხე+
ლად მოქმედებს, მაგ., ვაშლის ნა- ული; 1. შოლტიანების ციტოპლაზმა–
ყოფის მიერ გამოყოფილი ეთილენის ში ლოკალიზებული პატარა ზო-
გაზი, აფერხებს ზოგიერთი მცენარის მის სხეულაკი რომლიდანაც იწყე-
თესლების გაღივებასა და ღივების ბა მოლტის ღერძული ძაფი. 2, საყრ-
ზრდას, დენი სხეულაკი (ბაზალური მარცვა-
ბლასტომა –– სიმსივნე. ლი), რომლიდანაც გამოდის შოლ-
ბლასტომერები–– უჯრედები, რომლე- ტები ხავსების, გვიმრებისა და სა-
ბიც წარმოიქმნება ცხოველის კვერ- გოვანების სპერმატოზოიდებში.
ცსხსუჯრეღდის პირველი მიტოზური და- „ბმული“ წყალი – ცოცხალი უჯრედის
ყოფისას, წყლის განსაკუთრებთ მჭიდროდ
ბლასტოსპორა––მიმაგრებული ტელოს- შეკავშირებული ნაწილი, რომელზე-
პორა, რომელიც წარმოიქმნება და- დაც ჩვეულებრივ პირობებში („თა-
კეირტვის გზით და რომელსაც თა–
ვისუფალია“ წყლისაგან განსხვავე-
ეის მხრივ უნარი აქვს ლდაკვირტეისა ბით) არ მოქმედებს ოსმოსური ძე-
(საფუარებში). · რები აორთქლება და გაყინვა
ბლასტოსტილი––ჰიდროიდული პოლი- –20C-მდე წარმოდგენა „ბმული“
პის საერთო ღეროზე, ჩეეულებრივი წყლის შესახებ პირობითია,
ჰიღრატების გარდღა,„ წარმოქმნილი ბოიანუხს ორგანო–უკბილოს (ფირ-
ბოკვერი – 60 ბორეო-ბაციფიკური

ფიტლაყუჩიანი მოლუსკებიდან) გა- (მთავარი) ბოლქვის ქერქლების უბეუ-

მოყოფი წყეილი ორგანო--თირკ- ში.
მელი, რომელიც) მდებარეობს ფეხის ბონიტეტი ტჟყისა-- ტყის პროდუქტიუ-
ფუშძს უკანა ნახევრსა და შიდა ლობის, ხარისხიანობის მაჩვენებელი;
ლაყუსს შორის, ბონიტეტის ძირითად მაჩვენებლად
ბოკვერი –– ლომის ან ვეფხვის ნაშიერი ითვლება განსაზღვრული ზნოვანების
ლეკვი. ხე-მცენარეთ.ა საშუალო სიმაღლე
ბოლოფესიანები -- პირველადფრთიანი და მათი სიხშირე 1 ჰექტარზე. ტყეს
მწერების ქვეკლასის ერთ-ერთი რი- ჩვეულებრიე ყოფენ ბონიტეტის 5
გი რომელიც) გამოირჩევა დამოკ- კლასად; პირველ კლასს მიეკუთვნება
ლებული (არა უმეტეს 6 სეგმენტია– ყველაზე ვარგისიანი ტყე,
ნი), სახტუნაო ჩანგლებით აღჭურვი- ბორეალური მცენარეებ«--მცენარეები,
ლი მუცლით, რომლებიც გაერცელებულია ჩრდი-
ბოლქვაკები –– წვრილი ბოლქეები, რომ- ლო ნაზევარსფეროს ზომიერ სარტ-
ლებიც წარმოიქმნებ უვავილედში ყელში.
(მაგ.. გარეულ ზახეში) ან მიწისზედა ბორეალური ოლქი--მსოფლიო ოკეანის
ყლორტების ფოთლის უბეში (ო- ერთ-ერთი ბიოგეოგრაფიული ოლქი,
გიერთ შროშანაში და სხვ,). წარმოა- არქტიკულ და ტროპიკულ ოლქებს
დგენს ყლორტის ან "საყვავილე კვირ- შორის. ხასიათდება წყლის ტემპერა-
ტის საზეცვლილებას. ტურის მეტად მკვეთრი სეზონური
ზოლქვი-– სახეშეცვლილი მიწისქვეშა მერყეობით,
ყლორტი, რომელიც შედგება გან- ბორეალური ტიპი არეალიხა-- არეალის
ვითარებადაუსრულებელი, შემოკლე- ეს ტიპი ძირითადად მოიცავს ჩრდი-
ბული ღეროსაგანნ ანუ ძირაკისა- ლო ნახევარსფეროს ტყის ზონას.
გან და მასხე მჭიდროდ განლაგე– იყოფა ოთხს კლასად ჰოლარქტიკუ-
ბული მრავლი ქერქლისაგან –- ლი, პალეარქტიკული, ევროპული და
ფოთლისაგან ემსახურება არახელ- ატლანტიკური,
საყრელი პირობების გადატანას და ხორეალური ფორმები– ზღვის” ორგანი-
ვეგეტატიურ გამრაელებას არსე- ზმები, რომლებიე) დაკავშირებულია
ბობს მიწისზედა ბოლქვებიც, რო- ზომიერი ტემპერატურის წყლებთან
მლებიც წარმოიქმნება ყვავილედში დღა მეტწილად დასახლებულია ბო-
(ნიორში, მრავალ ველურ ხახვში) ან რეალურ ოღქში.
უფრო იშვიათად, ფოთლის უბეში ბორეორ-ატლანტიკური ოლქი –- ზოოგე-
(–ოგიერთი შროშანისა), ეს ბოლქ- ოგრაფიული ოლქიდ„ რომელიც მოი-
ვები ძალიან პატარა ზომისაა და სა- ცავს ჩრდილო ატლანტიკის ზომიერ
ხეშეცელილ ყლორტებს ან საყვავი- წყლებს (ბარენცის ზღვის დიდი ნა-
ლე კვირტებს წარმოადგენენ მათ წილი, ნორეეგიი, ბალტიისა და
ბოლქვაკებს ან ბულბილებსაც უწო- ჩრდილოეთის ზღვები, გრენლანდიის
დებენ. ზღვის აღმოსავლეთი ნაწილი, ატ-
ბოლქვიანი მცენარეები--მცენარეები, ლანტიის ჩრდილო-აღმოსავლეთი ნა-
რომელთაც აქვთ ბოლქვები: ხახვი, წილი დელავარსს და ბისკას ყუ-
ნიორი, ტიტა, ყაზაზა, ნარგიზი, სუმ- რემდე სამხრეთით).
ბული და სხვა. ბორეო-პაციფიკური ოლქი –- ზოოგე–
ბოლქვის კბილი––ნივრისა და სხვა მის- ოგრაფიული ოლქი, რომელიც მოი-
თანა მცენარის შვილეული ბოლქვი, ცავს ჩრდილო პაციფიკი ზომიერ
რომელიც ვითარდება დეღისეული წყლებს დაწყებული ბერინგის სრუ-
ბოროდინის – 601 ბრანქიომეცრული

ტიდან ჩრდილო განედის 40”-მდე სა– სიკური დაავადება რომელსაც იწ-

მხრეთით. (წუნარი ოკეანის ჩრდილო ეევს საკეებმში მოხეედრილი ზოგი-
სანაპიროები, ბერინგისა დღა ოხოტის ერთი ანაერობული ბაქტერია და მა-
ზღვები და იაპონიის ზღვის დიდი ნა- თი ტოქსინები.
წილი). ბოუმენის კაპსულა –- იხ. შუმლიანსკის
ბოროდინის მეთოდი– უჯრედის წეენში კაპსულა.
ნივთიერებათა არსებობის აღმოჩე- ბოქვენი--მენჯის წინა ძელების შეერთე-
ნის მეთოდი, ბის ადგილი (მუცლის ქვედა ნაწილ-
ბოტანიკა––მეცნიერება მცენარეთა შესა- ში).
ხებ; შეისწავლის მცენარეთა აგებუ- ბოყვი –– ტყემლის, ქლიაეის კერინჩხის
ლებას, განვითარებას, მათ დამოკი- და სხვა, მცენარეთა არანორმალურად
დებულებასს გარემო პირობებთან, განვითარებული ნაყოფი გამოწვეულა
კლასიფიკაციას (სისტემატიკას), წარ- პარაზიტი სოკოებით.
მოშობასა და ევოლუციას.
ბოჭქკო––სკლერენქიმის (მცენარის მექა-
ბოტანიკური-–ბოტანიკასთან დაკავში–
ნიკური ქსოვილის ერთ-ერთი ტიპი)
რებულია, მაგ., ბოტანიკური ბაღი ––
უჯრედი; ჩვეულებრივ წარმოადგენს
დაწესებულება, სადაც საჩვენებლად პროზენქემულ უჯრედს რომლის
და სასწავლო-სამეცნიერო მიზნები- სიგრძე ზოგიერთ მცენარეში 40-–-50
სათვის ბუნებრიგ პირობებში და
ორანჟერეებში გაშენებულია სხვა-
სმ-მდე აღწევს. .
ბოჭკოვანი მცენარეები -- მცენარეები,
დასხვა მცენარე, რომლებიც იძლევა სართაევ ბოქკოს
ბოტანიკური გეოგრაფია--იხ. ფიტოგე-
ოგრაფია.
უხეში ქსოვილების დასამზადებლად,
ბოტი--მამლი დაუკოდაეი თხა სანა- ბამბა, სელი, კანაფი, რამი ლერწა-
შენე და ფარის წინამძღოლი, ვაცი, მი და სხვ.
ბოტრიდიები –-- მისაწოვარი ფოსოები,
ბჟირი მარცვალი–-მშიერი, უგულო, უმ-
რომლებიც) განვითარებული აქვს ზო- წიფარი, წერილი მარცვალი,
გიერთ თასმა ჭიას თავზე. მათი სა– ბჟიტი-)1. ბატის, იხვისა და მისთ. წი-
შუალებით პარაზიტი ემაგრება მას- წილა. 2. უმწიფარი, წვრილი მარცვა-
პინძლის ნაწლავის კედელს. ი.

ბჭოტრიები–-მისაწოვარი ღრიჭე (ნაპრა- ბრანქიოგენური ჯირკვლები –- ენდო-

ლი), რომელიც განვითარებულია ზო- კრინული ჯირკვლების ჯგუფი, რო-
გიერთ თასმა ჭიის თაეზე. მელიც ვითარდება ჩანასაის სალა–-
ბოტრიოიდული ქსოვილი –– უჯრედების ყუზე ხერელებიდან კუჭ-ნაწლავის
ზახის ნაწილში; ფარისებრი და ჩანგ–
ჯგუფი, რომელიე) განვითარებულია
წურბელის მუა ნაწლავის ზედა მხა-
ლისებრი ჯირკვალი.
რეზე„ აქვს მარცელოეანი აგებუ- ბრანქიოზავრები––ამფიბიების გაღაშე–
ლება და ლიმფური ჯირკელების ფუ§- ნებული ჯგეფი, რომელიც სხეულის
ქციას უნდა ასრულებდეს. ფორმით გვანან თანამედროვე ტრი-
ბოტრიული ყვავილედი–– ყეავილე დი, ტონებს,
რომელსაც ახასიათებს მონოპოდიუ- ბრანქიომერული მუხკულატურა, კუნ-
რი დატოტიანება; მიი კენწრული თები––განივზოლიანი კუნთები, რო-
ყვავილი იშლება სულ ბოლოს; (მტე- მლებიც წარმოქმნილია სალაყუჩე რკა-
ვანი, თავთავი ტარო, ფარი, ქოლგა, ლებისაგანნ ღა ასრულებენ ღეჭვისა
თავაკი), და მიმიკური მოძრაობის ფუნქციას
ბოტულიზმი –– მწვავე ინფექციურ-ტოქ- უმაღლეს ხერხემლიან ცხოველებში.
 ზბრანქიოსტეგიტი – 62-- ბრონქები

ბრანქიოსტეგიტი--კიბოსნაირების თავ- ბრაქიფალანგია––რამდენიმე ფალანგი–

მკერდის საფარველის წყვილი გეერ- დან ერთ-ერთი ფალანგის ხელის აზ
დითი ნაკეცი. ფეხის თითების დამოკლება.
ზრაქიაცია–-ადამიანის მსგავსი მაიმუნე- ბრაქიცეფალი –– მოკლეთავიანი, მოკლე
ბის გიბონების ხეზე გადაადგილების თავის ქალას მქონე,
თავისებური ზერხი, რომლის დრო- ბრაქიცეფალია–--თავისს ქალასს ფორმა,
საც ცხოველი დაკიდულია წინა კი- რომლის სიგრძივი ზომა (ცხვირის
დურებით ტოტებზე, ფეხები კი შე- ფუძიდან კეფამდე) ოდნავ მეტია გა-
კეცილი აქვს ქვეშ. ნივზე.
ბრაქიბლასტები–-–იზს. ბრაქიობლასტები. ბრაზიცეფალი –- იხ, ბრაქიცეფალი.
ბრაქიდაქტილია––მოკლეთითიანობა; ანო- ბრიოლოგია––ბოტანიკი”“ დარგი, რომე-
მალურადღ დამოკლებული თითები ლიც სწავლობს ხავსებს.
კიდურებზე. ბრკის მოდება წყალზე-წყლის შეფერ-
ბრაქიკეფალი––ის. ბრაქიცეფალი. ეა წყალსატევებში წყალმცენარეე-
ზრაქიკეფალია-– ის, ბრაქიცეფალია, ბის და სხვა მიკროორგანიზმების
ბრაქიშეიოზი –- არანორმალური მეიო– მასიური განვითარების შედეგად.
ზი რომელიც ჩზასიათდება მეორე ბრმა ნაწლავი--მსხვილი ნაწლავის საწ-
მეიოზური დაყოფის გამოვარდნით, ყისი, პატარა ტომრის მსგავსი ნაწი–-
ბრაქიმორფული აგებულება--სხეულის ლი, რომელიც მდებარეობს წვრილი
ისეთი აგებულება, რომელსაც ახა- ნაწლავის მსხვილ ნაწლავთან შეერ-
სიათებს მოკლე კიდურები და განიე- თების მახლობლად. მისგან ქეევით
რი ტანი. წახრდილია ე. წ. ჭიანაწლავი––აპენ-
ბრაქიობლასტები–1, წიწეოვანი მჯაე– დიქსი.
ნარეების დამოკლებული ყლორტები, ბრმა ზალი–--თვალის ბადურის ის მონა-
რომლებზედაც განვითარებულია 2 ან კეეთი საიდანაც გამოდის მხედველო–-
5 ნემსისებრი ფოთოლი (წიწვი). 2. ბის ნერვი; ეს ადგილი მოკლებულია
დამოკლებული საყვავილე ულორტე- შუქმგრძნობიარე უჯრედებს, ამიტომ
ბი უმეტეს ხეზილოვან მცენარეებში. აქ წარმოქმნილ საგნის გამოსახულე–-
ზბრაქიოზავრები – გადაშენებული რეპ- ბას ვერ აღვიქვამთ.
ტილიები (ქვეწარმავლები) ხვლიკის- ბროლი-–- თვალის კაკლის შიგნით, კერ-
ნაირთა ჯგუფიდან; თოთხფება ცხო- ძოდ გუგის უკან, მღებარე გამჭვირ-
ველები, რომელთა სიგრძე დაახ- ვალე სხეული, რომელსაც ორმხრივ
ლოებით 24 მ-მდე აღწევდა; იკ- ამოზნექილი ლინზის ფორმა აქვს.
ვებებოდნენ მცენარეებით. ბროლის კონუხი-კიბოსნართა რთუ-
ბრაქიოლარია––ზღვის ვარსკვლავას გან- ლი, ფასეტური თვალის ომატიდიუმ-
ვითარების ერთ-ერთი გვიანი ლარ- ში (ცალკეულ თვალაკმი) მდებარე
ვის, (მატლის) სტადია. გამჭვირვალე სხეულაკი შედგება
ოთხი, ერთმანეთთან მჭიდროდ მი-
ბრაქისკლერეიდები-–გაქვავებულ–ი სა- წყობილი უჯრედისაგან.
ყრდენი უჯრედები, რომელთა ფორ- ბრონტოზავრი –-- გადაშენებული, დიდი
მა იზოდიამეეტრულს უახლოვდება:
მათგან შედგება კაკლის და თხილის ნა– ზომის ქვეწარმავალი ცხოველი ხვლი–
ჭუჭი, ქლიავის, ჭერმის ალუბლის კისნაიიართა ჯგუფიდან; იკვებებოდა
და სხვ კურკა. ბრაქისკლერეიდები- მცენარეებით. |
სგანა შემდგარი აგრეთვე კომშისა ბრონქები –– წყვილი სასუნთქი მილი,
და მსხლის ნაყოფის რბილობში არ- რომლებადაც იყოფა ' ტრაქეის ქვედა
„სებული გაქვავებული სხეულები. ბოლო; „ბრონქები შედიან ფილტეებ–
ბრონქიოლები – 63- ბულბუხები-

ში სადაც იტოტებიან უფრო წვრილ ცხოველების თითის წვერები ზემო-

მილებად –– ბრონქიოლებად. დან და გეერდებიდან.
ბრონქიოლები-–-ბრონქების უწვრილე- ბუბონი–-სიმსიენე, რომელიე) ჩნდება.
სი განშტოებანი ფილტვებში; წარ- ლიმფური ჯირკვლების ანთების შე-
მოადგენ მიკროსკოპულ უმცირეს დეგად (საზარდულზე, იღლიაში, კი–
თხელკედლიან მილს, სერზე და სხვ.).
ბრონქოსკოპია-–სასუნთქი მილების გა- ბუღე--1. სხვადასხეა ორგანოთა შემო-
მოკვლევს მეთოდი სპეციალური ნაფენი. 2. მცენარის ნაყოფის ფოთ-
აპარატის (ბრონქოსკოპის) საშუალე- ლისეული ან ღეროსეული წარმონაქ-
ბით. მნი, რომელშიც ზის ნაკოფის ფუძე,
ბრონქული ხე ბრონქების დატოტიანე- ან მთელი ნაყოფი (იზ. კუპულა, ფია–
ბა ფილტვებში. ლა). 3. ფრინეელის ბინა, საღაც ის
ბრუნერის ჯირკვლები–--ჯირკვლები, რო- დებს კვერცხებს” და ჩეკას ბარტ-
მლებიც განლაგებულია თორმეტგოჯა ყებს, 4. მწერის ბინა, სადა) დებს.
ნაწლავის ზედა განყოფილების ლორ– კვერცხებს და საზრდოს იგროვებს.
წოვანი შრის ქვეშ. ა. ზოგიერთი გარეული ცხოველის.
ბრუცელოზი –- ადამიანისა და რიგ ()ხო- თავშესაფარი. 6. საერთოდ საცხოე-
ველთა მწვავე ან ქრონიკულად მიმ- რებელი ადგილი,
დინარე დაავადება, რომელსაც იწ- ბუდობრივი პარაზიტიზმი-–კვერცხის-
ვევს პათოგენური ბაქტერიების, კერ– დება სხვა ფრინველის ბუდეში, რო–
ძოდ ბრუცელის (ც+სი0)ვ) ზოგი- მელსაც ბარტყები გამოყაეს: ასეთ
ერთი სახეობა. ადამიანზე ბრუცელო- პარაზიტიზმს ეწევა, მაგ., გუგული.
ზი გადადის ბრუციელოზიანი საქონლის ბუთბზბუზა ყვავილებით-ყვავილები, რო–-
(მაგ.. ძროხის, თხის, ცხვრის და სხვ.) მლებსც გეირგვინის ფურცლების
რძისა და რძის ნაწარმით ან ხორცით რიცხვი არანორმალურად აქვს გადი-
კვების შედეგად ან ასეთი საქონლის დებული, უმეტეს შემთხვევაში ეს
მოელისას. ' ამითაა გამოწვეული, რომ მტერიანე-
ბრძოლა არსებობისათვის-ჩ. დარვინის ბი ზოგჯერ კი ნაყოფ-ფოთლებიც,
თეორიის მიზედეით („დ ოცხალი ორ- გეირგვინი” ფურცლებაღაა გადაქცე–
განიზმების ერთმანეთსა და საარსე–- ული; ბუთხუზა ყვავილის მქონე.
ბო გარემო პირობებს შორის მრავალ- ბევრ მცენარეს (მიხაკ,ს გეორგინას.
ფეროვანი ურთიერთმოქმედების ერ– და სხვ.) ამრავლებენ დეკორატიული
თობლიობა, რაც მდგომარეობს ბუნე- მიზნით. ყეავილის ნორმალური აგე-
ბაში ორგანიზმებს შორის შეჯიბრში ბულების თვალსაზრისით, ბუთხუზა..
(უფრო სწორად მეტოქეობაში) მათ- ყვავილები წარმოადგენს მახინჯ
თვის აუცილებელი სასიცოცხლო სა- ტერატოლოგიურ გადასრას ნორმი-
შუალებების და საარსებო პირობების დან.
დასაუფლებლად და შესანარჩუნებ- ბულბები--იხს. ტუბერიდები,
ლად. ჩ. დარეინი არსებობისათვის ბულბილები--იხ. ბოლქვაკები.
ბრძოლის სამ ფორმას არჩევს: შიდა-. ბულბოურეთრალური ჯირკვლები –- ჯი--
სახეობრიეს, სახეობათაშორისსა და რკვლები, . რომლებიც გამოყოფს
ბრძოლას არაორგანული ბუნების სპერმის “შემადგენლობაში შემავალ
არახელსაყრელ პირობებთან. სითხეს, '
ბრჭჟალი––მოკაუჭებულ,„ მახვილბო- ბულბუსები-- ზოგიერთი მრგვალი ჭიის
ლოიანი რქოვანი წარმონაქმნი, რომ- საყლაპავი: მილის ან ხახის დანაწევ–
ლითაც · დაფარულია. ზერხემლიანი რებული განყოფილებები. ·
ბულიმია --64- ბურსები

·ზულიმია-––მადი–ს არანორმალური გაძ- ამონაყრით, ბოლქვებით და ა. შ. ადა.

ლიერება, რასაც თან სდევს შიმში- მიანის ჩაურევლად.
ლის გრძნობა; გაუმაძღრობა. გამო- ბუნებრივკერიანი ინფექცია –- ინფექცია,
წვეულია ზოგიერთი ფსიქივრი ან რომელიც გავრცელებულია გარკეე–-
სხვა დაავადებით. ული რაიონის გარეულ ცხოველებ-
·ბუმბული -- ნაკრტენ.ა ფრინველების ში, რომლებიც წარმოადგენენ ადა–-
რქოვანის წარმონაქმნიდლ„ რომლითაც მიანის დასენიანების კერას.
დაფარულია ფრინველის სხეული და ბუნებრივი რეზერვუარი ინფექციიხა--
ასრულებს მთელ რიგ ფუნქციას, რო- გარეული დცხოველებ,ი რომელთა
მელთაგან აღსანიშნავია გაციევებისა- ორგანიზმში მუდმივდ იმყოფებიან
გან დაცვა, სხეულის წონის შემ- ადამიანის ან შინაური („ხოველების
ცირება, ფრთის სიბრტყის წარმოქ- ავადმყოფობის გამომწვეენი.
მნა და სზვ. ბუნებრივი საკვები ხავარგულები--მი-
ბუმბულის ღერო–-ის ღერო ბუმბული- წებ ბუნებრივი საძოვრებითა და
სა. სათიბებით,
ბუმბულის ღეროს გული
-- ფიჭისებრი ბუნებრივი სისტემა კლასიფიკაციიხა--
ნივთიერება რომლითაც ამოვსებუ- ცხოველთა და მცენარეთა კლასიფი-
ლია ბუმბულის ღეროს შიგნითა ნა- კაცი, რომელიც ასახსეს ფორმათა
წილი. ისტორიულ განვითარებას ევოლუ-
"უნაგი––გარეული ცხოველის, ნადირის ციის პროცესში,
სადგომი. ბუნებრივი შერჩევა--იხ. ბუნებრივი გა-
ზუნებისმეტუველება-–ბუნების შემს- დარჩევა.
წავლელ მეცნიერებათა ერთობლიო- ბუნოდონტური კბილები-კბილები, რო-
ბა; მოიცავს რიგ მეცნიერებებს (ფი- მლებსაც საღეჭ ზედაპირზე გააჩნია
ზიკა მექანიკა ქიმია, ბიოლოგია, პატარა მომრგვალო ბორცვები.
მინერალოგია,ას გეოლოგია, პალეონ- ბურბურა ანუ ქარქვეტა მცენარეცბი –
ტოლოგია და სხვ) დცოლცხალი და ველის, ნახევრადუდაბნოს და უდაბ-
არაცოცხალი ბუნების შესახებ. ნოს ზოგიერთი მცენარე, რომელიც
ბუნებრივი გადარჩევა შერჩევა--გარკ- ნაყოფის მომწიფების შემდღეგ მთლი-
ვეულ პირობებში საარსებოდ სასარ– ანად მოწყდება მიწისქვეშა ნაწილს;
გებლოთ ნიშანთვისების მქონე ინ- ხშირად რამდენიმე ასეთი მცენარე
დივიდთა გადარჩენს პროცესი; იხლართება ერთმანეთში და ქმნის
უკეთ შეგუებულთა გადარჩენა (ტერ- ბურთის მსგას სხეულს, რომელ-
მინი შემოიღო ჩ. დარვინმა). ბუნებ- საც ქარი აგორებს ან აიტაცებს და
რივი გადარჩევის ანუ შერჩევის არ- გადააქვს ერთი ადგილიდან მეორე
სი მდგომარეობს იმაში, რომ ორგა- ადგილზე. ამ გორების დროს ხდება
ნიზმები რომლებიც ყველაზე მე- თესლების ჩამოცვენა და გაფანტვა.
ტად არიან შეგუებულნი გარემოს, ასეთი მცენარეებია: შოროქანი, ცერ-
-რჩებიან და მრავლდებიან ხოლო ის ცველა, წიწმატელა და სხე.
ორგანიზმები, რომლებიც ვერ ეგუე- ბურვაკი––დღიდი გოჭი, დაახლოებით სა-
ბიან ან ნაკლებად ეგუებიან გარემო მი თვიდან წლამდე.
საარსებო პირობებს
-– ისპობიანნ და ბურსები -- 1. კუნთების, მყესებისა და
ნადგურდებიან. იოგებს ირგელივ მდებარე ლორ-
აუნებრივი ვეგეტატიური გამრავლება-- წოეანი ჩანთები, რომლებიც ამცირებს
მცენარეთა ვეგეტატიური გამრავლე– მყესების ძვლებზე ხახუნს მოძრაო-
ბა ბუნებაში ფესურებით, ფესვის ბის დროს. 2. განსაკუთრებული ენ-
ბუხუსები – 65- გაზოკამერ»

ტოდერმული ჩაღრმავებანი, სადღაც გომბეშოს კანში არსებული ჯირკვ–

ხდება გონადების წარმოქმნა, დამა- ლოვანი უჯრედები,
ხასიათებელია ზოგიერთი კანეკლია- ბუღა––დაუკოდავი ბარი (კამეჩი), რო-
ნი ცხოველისათეის. მელსაც სანაშენოდ ინახავენ.
ბუხუხები, ბეწვები მცენარეებში--კანის ბუშლენდი-- ბუჩქნარით დაფარული არე
უჯრედების სხვადასხეა სახის გამო–- (ავსტრალიაში).
ნაზარდები (იხ ფესვის ბუსუსე- ბუჩკბალაზები--იხ, ნახეერად ბუჩქები.
ბი). ბუნკქთდგომა-ასე ზოგჯერ უწოდებენ
ბუხუხების წარმომქმნელი ფენა ფესვი- ბუჩქნარის მიწისზედა ნაწილს ბუჩქ-
ხა–- მცენარის ფესვის წვერის უჯრე- ნართა თანასაზოგადოებაში,
დების გარეთა ფენა, რომლიდანაც ბუჩქი--მერქნინი მცენარე, რომლის
ფესვის ბუსუსები წარმოიქმნება. ტოტები ღეროს ფუძიდანეე თითქმის
ბუტკო––ფარულთესლოვან მცენარეთა თანაბრადაა გაზრდილი და მათ შო-
ყვავილს ცენტრალური ნაწილი, რის მკვეთრად არაა მთავრი ღერო
რომელიც წარმოქმნილია ერთი ან და გეერდითი ტოტები გამოსახული.
რამდენიმე ნაკოფფოთლისაგან ანუ ამიტომ ბუჩქში არ არის მიღებული
მეგასპოროფილისაგან. წარმოად- მკვეთთი დაყოფა ზროდ (შტამბად)
გენს მდედრობით სასქესო ორგანოს, და ვარჯად (კრონად), რა) ხეებისათ-
რომელიც შედგება ნასკვის, სვეტისა ვისაა ესოდენ დამახასიათებელი.
და დინგისაგან. ბუჩქმკვრივი მარცვლოვანები––მარცე-
ბუტკოიანი ყვავილი-- ის მღედღრობითი ლოვანი მცენარეები, რომელთა მჭიდ–
ყვაეილი. როდ მიახლოებული ბარტყობის მუზ-
ბუფოტოქსინი––შსამიანი ნივთიერება, ლები მიწის ზედაპირზეა განლაგებუ-
რომელსე გამოყოფს ზოგიერთი ლი (ეაციწვერა, ძიგეა და სხე).

გაახალგაზრდავება––ის. ორგანიზმის გაა– გადრომი-–-გამტარი კონის ნაწილი, რო-

ხალგაზრდავება. მელიც მოიცავს პურპლებს, ტრაქე-
გაბნეულვურჭპქლიანი მცენარეები--მცე- ებს და მათ თანმხლებ პარენქიმას
რეები, რომელთა მერქანმი ჭურჭპ- (მოძველებული ტერმინია).
ლები (პირეელდ და მეორად გავა, გავიხ ძვალი–– გავის მალების ერთ–-
მერქანმიე ერთნაირადაა განლაგე–- მანეთთან შეზრდის შედეგად წარმო-
ბული (კაკალი„ ხურმა ჭადარი, ქმნილი ძვალი.
ბზა.) გაზთაცვლა--იზ. აირმიმოცელა.
გადამფრენი ფრიწველები-–– ფრინვე- გაზიანი ჯირკვლები--ჯირკვლოვანი ეპი-
ლები, რომლებიც ზამთრობით მიფ- თელიუმი თევზის საცურავი ბუშტის
რინავენ იმ ადგილიდან სადაც ბუ- შიგნითა ზედაპირზე.
დობენ” ბარტყობენ მრავლდებიან ჯგაზოკამერა--აგურის, ან ზის სტაციო-
და გაზაფხულზე ხელახლა ბრუნდე- ნარული ან მოძრავი ჰერმეტული კა-.
ბიან უკან (წერო, მერცხალი, მწყე– მერა ცხოველთა სამკურნალოდ (უმ-
რი და სხვ). თავრესად გოგირდოვანი გაზით) მუ-
გადანაწვენი მცენარის
და შუა
გადმოღუნული ნის, ქეცის და სხვა დაავადებისაგან
ნაწილით მიწაშემოყრილი და ცხოველთა მოსავლელი იარაღე–-
პლორტი, ბის დეზინფექციისათვის.
გათაბაშირიანება – 66 -- გამეტები

გათაბაშირიანება ნიადაგისა--იხს ნიადა- გალო--ფრინველების წვივის ძელის

გის გათაბაშირიანება, ქვემოთ მდებარე განყოფილება, რო-
გაკირიანება-––კირის შეტანა ნიადაგში, მელიც წარმოქმნილია ტერფის
ნიადაგის მჟავიანობის შემცირებისა ძვლებისა და წინა ტერფის ქვემო
ღა სტრუქტურის გაუმჯობესების რიგის ძვლების შეზრდის შედეგად.
მიზნით, გალტერი«--იზ, საბზუილე.
გაკორპება--იზხ. სუბერინიზაცია. გამაგლობულინი-– სისხლის პლაზმის
გალაბება-პიდროფილური კოლოიდის ცილა. იხ. გლობულინი
თავისებური კოაგულაცია. მას ჟე- გამადა--1 ქვიანი გავაკებული ადგილის
ლატინირებასაც - უწოდებენ. ადგილობრივი სახელწოდება ჩრდი-
გალაქტანები––მცენარეული წარმოშო- ლო აფრიკის უდაბნოებში; ტხასიათ-
ბის პოლისაქარიდები. დება მეტად ღარიბი მცენარეულო-
გალაქტოზა–– ორგანული ნივთიერება ბით. 2. ქვიანი ცხელი უდაბნო.
მარტივი შაქრებიდან, რომელიც შე- გამაფრთხილებელი შეფერილობა--შე-
ღის ლაქტოზის (რძის შაქრის) შე- გუებულობს ერთ-ერთი ფორმა
მადგენლობაში მიიღება რძის შაქ- ცხოველთა სამყაროში. დამახასიათე–-
რის ჰიდროლიზით, ბელია, შაგ., შხამიან მსუსხავ ანუ
გალები––მცენარს ორგანოთა ქსოვი- ნესტრით მომქმედ მწერებისათვის,
ლები“ არანორმალური ზრდის შე- რომლებიკცკ კაშკაშა, შეფერილი
დეგად წარმოქმნილი გამონაზარდე- ფრთებით, ზოლებით, ლაქებით და
ბი მეჭეჭის კოქერის, ბურთულის, სხე. მკვეთრად გამოირჩევიან გარემო–
ნაოჭის და სხვ. სახით რომელიც დან, რითაც თითქოსდა აფრთხილე-
გამოწვეულია პარაზიტი მწერების, ბენ სხეა ცხოველებს რათა არ დაეს-
ტკიპების ზოგჯერ სოკოებისა და ხან მათ.
ბაქტერიებისაგანი მათ ცეციდიებსაც გამდინარე თევზები--ისხ, გამსვლელი
უწოდებენ. განსაკუთრებით ზშირად თევზები.
გეხვდება მუხის და ტირიფის ფოთ- გამერქნება გახევება-ის ლიგნიფიკა–-
ლებზე. ცია.

გალკანიზაცია –- მუდმივი ელექტრული გამეტანგიოგაშია--გამეტანგიუმების შე-

დენი” გამოყენება სამკურნალო ან რწყმი (კოპულაცია) იზოგამურ ან
ტექნიკური მიზნებისათეის. ანიზოგამურ წარმონაქმნად, რომელიც
გალვანოტაქსისი--წვალში მცხოვრებ გვხვდება სოკოების ზოგიერთ ჯგუფ-
ბაქტერიების, წყალმცენარეების და ში (ხიგომიცეტები დღა ასკომიცეტე-
ერთეჯრედოვაი ცხოველების მოჰქ- ბი).
რაობა მასში ელექტრო დენის გატა- ზამეტანგიუმი--მცენარის ორგანო, რო-
რებისას. მელშიც წარმოიქმნება გამეტები (სა–
გალვანოტროპიზმი--–წყალში მყოფი მცე- სქესო უჯრედები. გამეტანგიუმს,
ნარი” ფესვების გამრუდება მოხრა რომელშიც ვითარდება მდედრობითი
მასში (წყალში) ელექტროდენის გა-
სასქესო უჯრედები უწოდებენ არქე-
ტარებისას, გონიუმს ან ოოგონიუმს (მაკროგა–-
გალმეწური მცენარეები--მცენარეები, მეტოფიტს) ხოლო გამეტანგიუმს,
როზლებე ცხოვრობენ თუთიით რომელშიც ვითარდება მამრობითი
მდიდარ ნიადაგებზე (მაგ, უჟვითელი სასქესო უჯრედები –-– ანთერიდიუმს
იის ზოგიერთი სახესხვაობა). ამ (მიკროგამეტოფიტს),
მცენარეთა ნაცარი შეიცავს თუთიის გამეტების სიწმინდე--გამეტებისს სიწ-
მნიშენელოვან რაოდენობას. მინდის კანონის თანახმად დიპლოი-
სამეტი – 67 -- გამონტოგამია

დურ ორგანიზმებში ერთი წყვილი განაყოფიერების პროცესების კავში-

ალელის მიმართ გამეტა არ შეიძლე– რი უჯრედების ციტოგენურ გამრავ–-
ბა იყოს ჰიბრიდული. ლებასთან ე. ი. სპეციალიზირებული
ზამეტები –– ორგანიზმის სპეციალიზირე–- სასქესო უჯრედებს (გამეტების)
ბული უჯრედები--–სასქესო უჯრედები წარმოქმნასთან, რომლებიც მომდევ-
(კვერცხუჯრედი ან სპერმატოზოიდი). ნო განაყოფიერებისს ერთმანეთს
სქესობრივი გამრავლებისასს გამე- ერწყმიან და ზიგოტას წარმოქმნიან,
ტების ერთმანეთთან შერწყმით წარ- გამოდიმი--ის, დიმი.
მოიქმნება ზიგოტა რომლიდანაც გამოლიზი–-ჰეტეროგამური სახეობე–
ახალი ინდივიდი ვითარდება. ბის გამოვლენის მეთოდი ე. ი. სა-
გამეტოგამია--სქესობრივად განსხვა– ხეობებისა, რომლებსც მტერის
ვებული, ერთბირთვიანი გამე,ზების მარცვალი და კვერცხუჯრედი გადას-
შერწყმა. ორივე გამეტის ბირთეები- ცემს სხვადასხვა გენოტიპს. შესასწავლ
დან წარმოიქმნება ზიგოტის ერთი სახეობას აჯვარებენ რეციპროკულად
ბირთვი. ნებისმიერ სხვა სახეობასთან.
გამეტოგენეზი–- სასქესო უჯრედების ე. 29 გამომფენი შრე–-ის., ტაპეტუმი,
გამეტების წარმოქმნის პროცესი. გამომყოფი სისტემა-–ექსკრეტორული
გამეტოგენია-იხ. გამეტოგენეზი. სისტემა; ორგანოთა სისტემა რო-
გამეტოგონი-–-იხ. გამეტოციტი. მელთა საშუალებით ხდება ნივთიე-
გამეტოფიტი--მცენარის სასიცოცხლო რებათა ცვლის საბოლოო პროდუქი-
ციკლის სქესიანი, ჰაპლოიდური სტა- ტების გამოყოფა.
დია (სქესიანი თაობა); იწუება სპო- გამონი--ნივთიერებანი რომლებიე ი«იწ-
რების გაღივებით და მთავრდება გა- ვეეენ ორ სასქესო უჯრედს (გამეტას)
მეტების წარმოქმნით, შორის სქესობრივ პროცესს, რასაც
გამეტოფორი–-). გამეტოფიტის სპე- განაყოფიერება მოსდეეს. ანსხვავებენ:
ციალური ნაწილი რომელზედაც გინოგამონს (ნივთიერება რომელ-
სასქესო ორგანოები ვითარდება (მაგ., საც კვერცსუჯრედი გამოყოფს) და
ხავსებში). 2. ჰიფებისაგნნ განვითა- ანდროგამონს (განაყოფიერების მამ-
რებული წარმონაქმნი, რომელიც, მე- რობით კომპლექსური ნივთიერე-
ზობელ წარმონაქმნთან შერწყმისას, ბა).
ზიგოსპორას წარმოქმნის. ზამონტი-). უჯრედიი რომლიდანაც
გამეტოციტი-). არადიფერენცირებუ- წარმოიქმნება გამეტები (იგივეა რაც
ლი უჯრედი (ოვოციტი ან სპერმა–- გამეტოციტი), 2 ინდივიდი, რომე–
ტოციტი) რომლიდანაც გამეტოგე- ლიც მრავლდება სქესობრივად და გა–
ნეზის პროცესში გამეტი ვითარდე- მეტებს წარმოქმნის,
ბა. 2. განუვითარებელი სქესიანი ინ– ზგამონტოგამია-–
ორი გამონტის სქესობ-
დივიდი უმარტივესებში (მაგ. სპო–- რივი შეერთება, როდესაე წარმოიქ-
რიანებში). მნები ან ნორმალური გამეტები,
გამეტური პოლიემბრიონია--ის, პოლი– ოთხ ნაწილად დაყოფის გზით, ან
ემბრიონია. კონიუგაციისას ადგილი აქეს მხოლოდ
გამობიუმი--შთამომავლობა, სქესობ– გამეტების ბირთვების გაცვლას, პირ-
რივი გზით გამრავლებული ინდივი–- ველ შემთხვევაში კოპულირებენ გა-
დებისა, რომლებსაც თაობათა მორი- მეტები წყვილ-წყვილად, მეორე შემ–
გეობა ახასიათებს. თხეევაში კი –– გამეტების ბირთეები.
გამოგენეზი--იხ. გამოგონია. თუ ვამონტოგამიაშში მონაწილეობს
გამოგონია--სქესობრივი გამრაელება. მორფოლოგიურად ერთნაირი გამონ–
გამოზაჩეკი – 68-- განგური

ტები ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს ძირითად შემადგენელ ნაწილს ფლო-

იზოგამონტიასთან; ხოლო თუ გა- ემა და ქსილემა წარმოადგენს: არ-
მონტები მორფოლოგიურად განსს- ჩეევენ მარტივ და რთულ გამტაო
ვავდებიან მაშინ –– ანიზოგამონტიას. კონა. მარტივი კონა ძირითადად
თან. გამტარი ქსოვილისაგნ შედგება,
გამოხაჩეკიი პარკი--სოგიერთი უმდაბ- ხოლო რთულ კონაში გეხვდება სხვა,
ლესი კიბოსნაირის (მაგ., დაფნიები) მაგ., მექანიკური ქსოვილებიც.
ზურგის მზარეზე ქიტინოვანი საფარ- გამტარი ქსოვილი მცენარიზა--ქსოვილი,
ველის ქვეშ არსებული ღრუ, რო- რომლითაკც ხდება ნივთიერებათა
მელშიც კეერცხები თავსდება. ხსნარების (გარემოდან შეთვისებუ-
გამოტანის კონუსი--რიყის ქვისა, კენ- ლი მარტივი არაორგანული ნივთიე-
პებისა და სხვა მონამტვრევი მასა- რებებისა და მცენარეში წარმოქმნი–
ლის დანაგროვები, რომელიც გამო– ლი რთული ორგანული ნივთიერე-
ტანილია მთის ნაკადულებითა და ბების) მოძრაობა მცენარეში (ფლო-
მდინარეებით და დალექილი”. დამ- „ემა და ქსილემა).
რეცი ნახევარკონუსის სახით ზეობის გამტარობა ორგანიზმისა––ორგანიზმის
ან ზევის ბოლოში. ქსოვილთა უნარი გაატაროს აგზნება.
გამოფაზა--ბირთევული ციკლის ფაზა, გამღიზიანებელი–--–ესა თუ ის ფაქტორი,
რომლისთვისაც დამახასიათებელია რომელიც თავისი მოქმედებით იწ-
ქრომოსომთა რედუცირებული რი- ვეეს გრძნობათა ორგანოების ადექ-
ცხვი„ გამოფაზა, ანუ სასიცოცხლო ეატურ შეგრძნებას.
ციკლის ჰაპლოიდური ფაზა, იწყება განაყოფიერება--მამრობითი და მდედ-
გამეტების წარმოქმნით და მთავრ- რობითი სასქესო უჯრედების –-გა-
დება მათი შერწყმით. იგივეა რაც მეტების შერწყმის პროცესი, რომე-
ჰაპლოფაზა. ლიც მიმდინარეობს როგორც ურთი-
გამოყოფა–-ექსკრეცია; ორგანიზმიდან ერთ ასიმილაცია, რის შედეგადაც
ნივთიერებათა ცვლის მავნე პრო- განაყოფიერებული კვერცხი (ზიგო-
დუქტების გამოდენა, მოცილება. ტა) მიიღება.
გამრავლება –– ცოცხლი ორგანიზმის განაჟოფიერება გენერაციული--ის გე-
მიედ თავისივე მსგასი შთამომავ– ნერაციული განაყოფიერება.
ლობის წარმოქმნა. არჩეეენ სქესობ- განაჟოფიერება ვეგეტატიური--იზხ. ვე-
რიე, უსქესო და ვეგეტატიურ გამრა- გეტატიური განაყოფიერება.
ელებას. განაჟოფიერება ნაწილობრივი–-ის. ნაწა-
გამსვლელი თევზები–--–თევზების” ერთ- ლობრივი განაყოფიერება,
ერთი ბიოლოგიური ჯგუფი. თევზე- განაყოფიერება რედუცირებული---იზ.
ბი, რომლებიც ცხოვრობენ ზღვებ- რედუცირებული განაყოფიერება.
ში, მაგრამ ქვირითს ყრიან და მრავ– განგლიონი –- იხ. ნერეული კვანძები.
ლდებიან მტკნარ წყლებმი (თართი, განგრენა--- ცოცხალი ორგანიზმის რომე-
ორაგული და სხე.) ან პირიქით (ხო- ლიმე ქსოვილის, ორგანოს ან სხეუ-
ვგრობენ მტკნარ წყლებში, მაგრამ ლის ნაწილის კვდომა სისხლის მი-
მრავლდებიან ზღვაში (გველთევზა). მოქცევის დარღვევის შედეგად.
იხ ბიოლოგიური ჯგუფი თევზებისა. განგური–-ბუმბულის (ფირნველებში) და
გამტარი კონა-მცენარის გამტარი ქსო- ბალნის (ძუძუმწოვარ ცხოველებში)
ვილების ერთობლიობა რომელიც პერიოდული, ჩეეულებრივ 2-ჯერ წე–
სშირად სხვა სახისა დღა დანიშნუ- ლიწადში, გაცვენა, ცვლა; შეესატყვი–
ლების ქსოვილებსაც შეიცავს, მის სება ქვეწარმავლების კანის ცვლას.
განვითარება განტრალური

განვითარება–-ორგანიზმის ან მისი ცალ- მდედრობითი სასქესო უჯრედების

კეული ორგანოს ან ნაწილის ფორმი–- შერწუმა, რომელიც ზდება გარეგან
რები“ პროცესი, რომლის დროსაც გარემოში ე. ი. ორგანიზმის გარეთ
ხდება მათი სტრუქტურისა და ფუნქ- (მაგ, თევზებმი ამფიბიებსა და
ციის თვისობრივი ცვლილება (განს- წყლის სხეა ცხოველებში).
ხვავებით ზრდისა –- პროცესი, რო- გარეგანი გარემო–- ყველა გარეგანი პი-
მელი) უმთავრეს დ რაოდენობრივ რობს ერთობლიობა რომელშიც
მოგლენებთანაა დაკავშირებული). იმყოფება განაყოფიერებული კვერ-
განვითარების ფაზები –- ონტოგენეზის ცხუჯრედი ან ორგანიზმი და გავლე–-
ეტაპთა გამოვლინება, რაც დაკავში– ხას ახდენს მისი განვითარების მსე-
რებულია ცალკეულ ორგანოთა გა- ლელობაზე.
გამოჩენასა და განვითარებასთან. გარეგანი მექანიკა--იხ. გარეგანი მოძ-
განივზოლიანი კუნთოვანი ქსოვილი –- რაობა,
კუნთოვანი ქსოეილი, რომლის ბოქ- გარეგანი მოძრაობა ქრომოსომებისა --
კოები (მიოფიბრილები) შედგება მო- ქრომოსომთა მოძრაობა ღიდ მან-
რიგეობით განლაგებული მუქი და ნა- ძილზე, რის შედეგადაც იცვლება
თელი ზოლებისაგან, რაც ქმნის გა- მათი განლაგება მაგ, ანაფაზაში,
ნივზოლიანობის შთაბეჭდილებას. გა- ამავე გაგებით იხმარება ტერმინით
ნიეზოლიანი კუნთოვანი ქსოვილისაგან „გარეგანი მექანიკა“.
შედგება უმეტეს ცხოველთა მამოძ- გარეგანი სეკრეციის #ირკვლები--ჯირკვ-
რავებელი კუნთები; შინაგანი ორგა–- ლები, რომლებსაც სადინარები გააჩ-
ნოებიდან გამონაკლისს წარმოადგენს ნია და მათში გამომუშავებული ნოე-
გულის კუნთი. თიერება გარეთ ან რომელიმე ორ-
განოიდური ქერცლები–-უძველესი ძვ- განოს ღრუში გამოიყოფა, საოფლე,
ლიანი თევზებისათეის დამაჩასია- სანერწყვე და სხვ. ჯირკვლები.
თებელი ქერცლები, რომლებსაც გარემი–– მდედრობითი ცხოველების ჯგუ-
ქონდათ ფენოვანი ძვლოვანი ფუძე და ფი ერთი მამრის გარშემო შეუღლე-
ზემოდან ემალისებრი ნივთიერების-- ბის წინ პოლიგამურ ცხოველებში.
განოიდინის შრე; თანამედროვე თეე– გარემო პირობები ორგანიზმისა-–ერ-
ზებიდან აქვსს ჭზოგიერთ ძვლიან თობლიობა, ყველა იმ პირობებისა,
თევზს (მაგ. ჯაეშნიანი ქარიყლაპია), რომელიც გავლენას ახდენს
განსაზღვრული ცვალებაღობა–-იზ. ცეა– ნიზმზე,
ლებადობა განსაზღვრული, გარიგა––ხმელთაშუა ზღვის ოლქის ბუჩ-
განსხვავებულსპორიანი ჯვიმრები –- ქნარების სახელწოდება. მცენარეუ-
წყლის გვიმრების ერთ-ერთი ქვე- ლობის ტიპი, რომელიც შექმნილია
რიგი, რომლებიც ინვითარებენ ორი დაბალტანიანი (არაუმეტეს 1 მ სი-
სახის (დიდი და მცირე ზომის) სპო–- მაღლის) მშარადმწვნე ბუჩქებისა
რებსა და სპორანგიუმებს. და ნაზევრადბუჩქებისაგა. უფრო
ჯანუხაზლვრელი ცვალებადობა--იზ, ცვა- გავრცელებულია გარიგა ბუჩქისებრი
ლებადობა განუსაზღვრელი. მუხის ედიფიკატორობით.
გარდამავალი ფორმები–-ფორმები, რო- გარქოვანება--ცოცზალი ორგანიზმის
მლებსაც თავის აგებულებაში გააჩ- მფარავი ქსოვილის გაქღენთვა ცი-
ნიათ ორი სხვადასხვა ტაქსონომიუ- ლოვანი ნიეთიერებით –- კერატინით.
რი კატეგორიის ნიშნები ღა შუალე- გარქოვანებული შრე კანისა--კანის ეპი-
დი ადგილი უკავიათ მათ შორის. დერმისის გარეთა შრე.
იება--მამრობითი და გასტრალური ღრუ--ის, გასტროცელი.
განტრალური – 70-- გემო

გასტრალური ძაფები –- საცეცისებრი გა- ექტოდერმისა და ენტოდერმისაგან.

მონაზარდები, რომლებიც განლაგებუ« გახტრულაცია--პროცესი, რომლის დრო-
ლია სციფომედუზის კუჭის ჯიბი- საც წარმოიქმნება ორშრიანი ჩანასა–-
სებრ გამობერილობებზე; დიღი რაო- ხი –– გასსტრულა, ბევრ შზშემთხეევაში
დენობით შეიცავს მსუსხავ და ლორ- ეს ხდება ბლასტულის ერთი პოლუე-
წოვან უჯრედებს. სის უჯრედების შედრეკით.
გახტრეა--ჰიპოთეზური ორშრიანდ ორ- გატერია-–ქვეწარმავლების ერთ-ერთი
განიზმი პირველადი კუქჭნაწლაკის ქვეკლასის (VხVიCI)0C070118118
–- ნის-
ღრუთი, რომელიც განეითარდა შედ- კარტთავიანების) ერთადერთი წარმო-
რეკის გზით. ე. ჰეკელის ჰიპოთეზის მადგენელიდ„ რომელიც შემორჩენი-
თანახმად წარმოადგენს მრავალუჯ- ლია ახალი ზელანდიის რამდენიმე
რედიანი ორგანიზმებს განვითარე- კუნძულზე. დიდი ხნის წინათ გადა-
ბის საწყის სტადიას. შენებულ წინაპრებთან მსგავსების
გასტრიტი-–-კუჭვის ლორწოვანი გარსის გამო მას „ცოცხალ ნამარხსაც“ უწო-
ანთება, დებენ.
გასტროვასკულარული სხისტემა –- და- გაქვავებული ზაშთები–--წარსული გეო-
ტოტვილი მილების (არხების) რთუ- ლოგიური ეპოქების ცხოველთა და
ლი სისტემა რომელიც გამოდის მცენარეთა ნაშთები.
საჭმლის მომნელებელი ღრუდან და გაქვავებული უჯრედები--ის. სკლერეი–
შეჭრილია სხეულში. დამახასიათებე–- დები.
ლია ნაწლავღრუიანთა ბევრი წარ- გაღიზიანება--რაიმე ფაქტორის ზემოქ-
მომადგენლისათვის. მედება, რომელიც იწეევს ორგანიზ-
გასტროვასკულარული ღრუ--ნაწლავ- მის მდგომარეობის ამა თუ იმ (ევლი-
ღრუიანი ცხოველების (ჰიდრა) სხეუ- ლებას,
ლის ღრე, რომელშიც ხღება საჭმ- გაღიზიანებადობა უჯრედის ან ორგა-
ლის მონელება. ნიზმის უნარი უპასუხოს გარემოს
გასტროზოიდები-––-პოლიპისეაბბრი დანა–- ზემოქმედებას.
მატები ე. წ. კუჭის ტომსიკები, გაღიზიანების ზღვარი--მინიმალური გა-
პარკები სიფონოფორების პოლი- ღიზიანება, რომლის ქვემოთ ორგა-
მორფულ კოლონებში; ემსახურება ნიზმის რეაქცია არ ხდება.
სიფონოფორების კვებას. გაზევება -- იხ. ლიგნიფიკაცია.
გასტროსტომია-- ქირურგიული ოპერა- გეიტონოგამია -- იხ, ჰეიტონოგამია,
ცია კუჭში საკვების პირდაპირი შეყ- ზელი––დისპერსიული სისტემა (თხევადი
ვანის (საყლაპავი მილის გვერდის ავ- ან გაზისებრი დისპერსიული არით),
ლით) მიზნით. „- რომელსაც აქვს მყარი სხეულის ზო–-
გასტროფორი-–-ის. ბლასტოფორი. გიერთი თვისება ფორმის შენარჩუ-
გასტროცელი-–-ჩანასახის საჭმლის მომ- ნების უნარი, სიმკვრივე, პლასტიკუ-
ნელებელი პირველადი ღრუ განეი- რობა, დრეკადობა.
თარების ორშრიან სტადიაში (გასტ- გემინები––იხ. ბივალენტები.
რელა). იგემსს ქია“-– ზღვის ორსაგდულიანი
გასტრულა--უმეტისი მრავალუჯრედი- მოლუსკი ტერედოს (I0CXიმი) გვა-
ანი ორგანიზმის ჩანასახის განვითა- რიდან, რომელიც აკეთებს ზვრელებს
რების ორშრიანი სტადია რომელიც ხის ხომალდების კორპუსში, ხიმან-
მოსდევს ბლასტელის სტადიას, ამ ჯებში, და აზიანებს მათ.
დროს ჩანასახი შედგება ორი ჩანა- გემმა––იხ. ჰემები,
საზოვანი ფურცლისაგან (შრისაგან): გემო, გემოვნებ.--სპეციფიკური შეგრძ-
გემოვნება –-7.- გენეტიკ

ნება, რომელიც წარმოიქმნება სხვა გენერაციული ამიტოზი-იხ ამიტოზი

დასხვა ნივთიერებებს მოქმედებით გენერაციული.
გემოვნებს რეცეპტორებბაეე (ენისს გენერაციული ბირთვი–– გენერაციული
დერილებზე). უჯრედის (ის) ბირთვით რომლიდა-
გემოვნების ორგანოები-– ორგანოები, ნა) წარმოიქმნება გამანაყოფიერებე-
რომელთა დახმარებით ზდება გე–- ლი სპერმიების (მამრობითი სასქესო
მოენების გაღიზიანების აღქმა, უჯრედების) ბირთეები, მათგან ერთი
ჯგემულები--იხ. ჰემულები, უერთდება კეერცხეჯრედს, მეორე კი
გენეალოგია–-). ცხოველთა ან მცენა- ემბრიონალური პარკის ბირთვს (მეო-
რეთა ამა თუ იმ ინდივიდის (გვარის, რეულ ბირთეს).
ოჯახი) წარმოშობის ისტორია; 2. გენერაციული გამრავლება--იზბ. სქესობ-
გეარის, ტომის ისტორია; საგვარეუ- რივი გამრავლება.
ლო ნუსხა. გენერაციული განაჟოფიერება--კვერცხ-
გენებს დრეიფი-შეჯვარებულ მცირე უჯრედისა და სპერმიების ბირთეების
”!ოპულაციებში შემჩნეული ტენდენ- შერწყმას ორმაგი განაყოფიერების
ცი, როდესაე პეტეროზიგოტური დროს (მტრანსბურგერი, 1900).
ლოკუსი იდევნება ამა თუ იმ ალე- გენერაციული ორგანოები--სქესობრი-
ლის ჰომოზიგოტური ლოკუსით. ვი გამრავლების ფუნქციებთან და-
გენების ინფილტრაცია უცხო გენების კავშირებული ორგანოები.
შეყვანა პოპულაციაში იმ ინდივიდებ- გენერაციული, ანუ ჰაპლოიდური პარ-
თან შეჯვარების გზით რომლებიც თენოგენეზი-–პართენოგენეზის ერთ-
არ ეკუთენის მოცემულ პოპელა- ერთი ფორმა, როდესაც პართენოგე-
ციას. ნესული ინდივიდები გეითარდება
გენების შეჭიდულობა
ერთ ქრომოსომ- ისეთი კეერცხიდან, რომელშიც მოხ-
ში განწყობილ გენებს შორის კაეში- და რედუქცია ღა გააჩნია აზიგოტუ-
რი, რაც) გამორიცხავს მათ დამოუკი- რი ანუ ჰაბლოიდური ქრომოსომთა
დებელ მემკვიდრეობითობას. რიცხვი.
გენების ცენტრები-–გეოგრაფიული ოლ- გენერაციული ფაზა-–-ის, ფენოლოგიუ-
ქები, სადაც კულტურულ მცენარეთა რი ფაზა.
გარკეეული სახეობანი წარმოდგენი- გენერაციული უჯრედი
-- მეიოზის დამ-
ლია ფორმათა ყველაზე სრული შე- თაერების შემდეგ მტვრის მარცელის
დგეწილობით. გაკჟოფისას წარმოქმნილი ორი უჯ-
გენეზისი – წარმოშობა, წარმოქმნა. რედიდან, პატარა უჯრედი, რომლი–
გენეზისური–-გენეზისთან, წარმოშო- დანაც ორი სპერმია (მამრობითი სას-
ბასთან დაკავშირებული, ქესო უჯრედი) ვითარდება; განაყო-
გენერატიული ორგანოები–--იზ, გეწერა- ფიერების დროს ერთი მათგანის
ციული ორგანოები. ბირთვი უერთდება კვერცხუჯრედს;
გენერაცია-1. თაობა მოდგმა; მცენა- მეორის ბირთვი კი მეორეულ
რეთა ან ცხოველთა ერთი გვარის ან ბირთეს (ემბრიონალური პარკის
სახეობის ყველა წევრი; 2. ცხოვე- ბირთვს).
ლის ან მცენარის სასიცოცხლო პე- გენერაციული ყლორტი –- მცენარის
რიოდი დაწყებული მისი განვითარე- ყლორტი, რომელზედაც სქესობ#ოვი
ბიდან სქესობრივი სიმწიფის მდგო- გამრაელები–ს ორგანოებია განვითა–
მარეობამდე. რებული.
გენერაციების ცვლა--ის. თაობათა მო- გენეტიკ--ბიოლოგიური მეცნიერების
რიგეობა, დარგი, რომელიც სწავლობს ორგა–
 ზენეტიკური – 72 გენოეკოლოგია

ნიზმთა მემკვიდრეობისა და (კკალე–- დობა –- ვითარება, რომლის დროსაც

ბადობის კანონზომიერებებს, ალელების განაწილება პოპელაცია-
გენეტიკური––გენეტიკასთან დაკავში ში რჩება მუდმივი თაობიდან თაობა-
რებული. ში (როცა ადგილი არა აქს გადარ-
ზენეტიკური ანალიზი-- ცღების, დაკვირ- ჩევას ან მუტაციას).
ვებებისა და ჯგაანგარიშებათა სის გენი--), ორგანიზმის მემკვიდრეობისა
ტემა, რაც მიმართულია ორგანიზმის და ცეალებადობის ერთეული; სას-
ცალკეული ნიშნის შემკვიდრულო- ქესო უჯრედის (გამეტის) ის მემკეი-
ბის გენად და დესაბამისი გე- დრული ფაქტორი, რომელიც განსაზ-
ნების თვისებების შესასწავლად. ღვრავს ამა თუ იმ ნიშნის განვითა–-
გენეტიკური იზოლაცია -- გა:Cაკლების რებას, 2. დნმ-ს ყოველი მონაკვე-
უწაღლის დაკარგვა. თი, რომელიც განსაზღვრას ცილის
ჯენცტიკურა» ანფორმაცია -- ორგანიზ- ერთი მოლეკულის სინთეზს.
ა კუ:ევაღლულ თკოებეა-. რომ- გენი მოდიფიკაციური-–-სხვა გენების მო–-
ლუხლე კელტალნი კოდის საშუალე- ქმედების შემცვლელი გენი.
ჯით ჯაბოღგუნილია, „ჩაწერილია“ გენი ოპერატორი--გენი რომელიც გა-
ჯეღბისობლს დეზოქსირიბონუკლეი- ნაპირობებს მემკვიდრული ინფო“-
ზოს შეაჯას. (ღდ§ა) მოლეკულაში. მაციის გადაცემის შეკავებას სტრუქ-
ვუნსუტიური კოდი დეზოქსირიბონუ- ტურული გენიდან ცილაზე.
კლუონის შეავას (დნმ) მოლეკულებში გენილყ რეგულატორა--გენ, რომელიც
გენეტუკული «ნცორმაციისს ,„ჩანაწე- აკონტროლებს სტრუქტურული გენის
ლო“. მოქმე დებას.
გუზუტყყკური პოლიმორფიზმი
–- განსზვა- გენ სტრუპტურული-გენი მატრიცა,
რომელზედაც ხდება ინფორმაციული
ვებული ფორპების არსებობა პოპუ-
რნმ-ს სინთეზი.
ლაციაში, დღოპელაე გაპირობებუ-
ლაა ჯენეტიკური ცვალებადობით.
ჯენი” ლოკუზი--გენის ადგილსამყოფე–
ლი ქრომოსომში,
ჯენუტიკური რუკა -- ქრომოსომებში გე-
გენიტალური-–-სასქესო; სქესობრივი, სა–
ნუბის ვანაწილებისა და მაო "შმორის მშობიარო.
მანძილის გრაფიკული გავო+ახვა. გენიტალური პარკები-––სასქესო ზსისტე–-
ჯენეტიკური ზპოხალი –- იხ ძირითადი მისი ორგანოები (გონადები) ზოგი-
სპირალი. ერთ ჭვიებში (ნემერტინებში).
ჯენხეტიკურ, სტაბილურობა გენოტი- გენიტალური სეგმენტი--ნიჩაბლებიანე-
პის სტაზილურუბა უ. == გარევანი ბი (ციკლოპი) სასქესო სეგმენტი,
ჯარებოს გაბატონებულ პირობებთან რომელზედაც მოთავსებულია თესლ-
კარად შეგუებული ინდივიდის ან მიმღების საღაე სპეოპატოფოლები
თწდავიდთა ჯბუფის ტენდენცია. მო- თავსდება,
ჯეკა ახეთლვე ჯენეტიკური კონსტი-
გენოგენეზისი –– კვერკზუჯრედის განვ“-
როკოს დთაზოპავლობა. თარების ფორმა, როდესაც კვერცხის
გვოხეტიკური შინაგანი გარუმო- კველა დაყოფა წარმოებს სპერმატოზოიდის
ჯენას ურთობლიობა. ჯარტა მრცემუ- ბირთვის გარეშე: ახასიათებს ზო-
ლ სარღუული ზენისა,ა რომელიც ჯიერთ მრგვალ ჭიასა და თევზს.
ჯაულენას ახდენ“ ფუნოტიბზე და გეზოდიმი ის, თამი,
დაადგენს შინაგან გარემოს ამ გენის გეზოვარიაცია-- „სხ, გენერი მუტაცია.
ელღოუთადებისათვის. გეზოეყოლოგია..მრჰოერება ეკოლო–
ჯუნეტიკურსთ წონასწორობა თანაფარ. გიას> და გენეტიკის კავშირის შეზახებ.
 გენოკოპია» – 73 გეოკარპი>

გენოკოპია-––მოვლენ,ი რომლის დრო- მელიც სწაელობს მცენარეულ სა-

საც სრულიად სხვადასხვა გენები და ფარს; მცენარეული თანასაზოგადოე--
მუტაციები წარმოქმნიან ერთნაირი ბის (ფიტოცენოზი0ე აგებულებას,.
ნიშნების ერთობლიობას. შედგენილობას და განვითარებას ნია–
გენომი--ქრომოსომთა ჰაპლოიდური ანა- დაგობრიე, კლიმატურ და სხვა ფაქ-
წყობი მასში ლოკალიზებული მემ- ტორებთან დაკავშირებით,
კვიდრეობითი ფაქტორების –- გენე- გეოგრაფიული ელემენტი ფლორისა-–-–
ბის სრული კომპლექტით. სახეობათა ჯგუფები ცოტად თუ ბეე-
გენოტიპი--ორგანიზმის მემკვიდრეო– რად თანხედენილად განლაგებული
არეალებით მათი დადგენა ხდება.
ბითობის საფუძველი; ორგანიზმის
თანამედროვე არეალები საფუძ-
ყველა გენის ერთობლიობა, რომე-
ეელზე. სსრკ ფლორისათვის დადგე-
ლიც მოიცავს მის მთლიან მემკვიდ–-
რეობითობის ინფორმაციას. ნილია ფლორის შემდეგი ელემენ-
ტები: არქტიკული, ბორეალური, შუა–
ზენოტიპური გარემო--გენოტიპურ გა- ევროპული, ატლანტიკური, პონტიის,.
რემოში იგულისხმება, მოცემულ გე- სარმატული, ხმელთაშუა ზღვის, წი-.
ნომში შემავალი ყველა გენის ერ- ნააზიური, ცენტრალურაზიური, ირა-
თობლიობა რომელთა ურთიერთ- ნის, თურანის, მანჯურიის, კავკასიური...
მოქმედება გავლენას ახდენს მოცე-
გეოგრაფიული ვიკარიატი--სისტემატიკუ--
მული გენის ეფექტზე. გენოტიპური რად ახლოს მდგომ ორგანიზმთა ჯგუ-
გარემო განსაზღვრავს მოცემული გე-
ფების ურთიერთ შენაცვლება დედამი–
ნების პირეელადი ეფექტის იმ ხა-
წის სფეროს სხვადასხვა ნაწილში.
რისხს, რომელიც აუცილებელია ნი–-
გეოგრაფიული იზოლაცია–-მონათესა-
შანთა განვითარების გარკვეული სა-
ვე ორგანიზმთა წგუფის გამოყოფა.
ფეხურისათვის,
საერთო გარემოდან ზღეის,დ მდინა-
გენოფენი--ერთი და იგივე გენოტიპის რის, მთის და ა. შ. მეშვეობით,
რეაქციის ტიპი,
გეოგრაფიული პოპულაციები–-სახეო-
გენოფონდი-–პოპულაციის გენთა ერ- ბის არეალის ფარგლებმი არსებუ-
თობლიობა. ლი პოპულაციები, რომლებიც გარ-
გენური თეორია-ამ თეორიის თანახ- კვეულ გეოგრაფიულ საზღვართანაა
მად გენი წარმოადგენ მემკვიდ– დაკავშირებული.
რეობითობისა დღა სიცოცხლის ერთე–- ბჯეოგრაფიული რასა-ეერთი სახეობის
ულს. ლოკალური პოპულაციებილ რომლე--
ზენური მუტაცია-მუტაცი, რომელიც ბიც დასახლებულია სხვადასხვა სი-
ცალკეული გენის თვისობრივ ცვლი- დიდის ტერიტორიაზე და კარგადაა.
ლებას წარმოადგენ; დაკავშირებუ- ერთმანეთისაგან გამიჯნული.
ლი ქრომოსომებს აგებულების გეოთერმული გრადიენტი--მთის ქანე–
ისეთ ცვლილებებთან, რომელთა და- ბის ტემპერატურის მატება გრადუ-.-
ნახეა მიკროსკოპში არ შეიძლება, მას სებში დეღამიწის სიღრმეში ჩასვლი–-
შიდაგენურ მუტაციასაც უწოდებენ. სას ყოველ 100 მეტრის სიღრმეზე.
გენური ხტერილურობა -- სტერილუ- გე ოკარპია –– განაყოფიერების შემდეგ,
რობის მოვლენა, რომელიც გამოწვე– სოგიერთი მცენარის ნასკვის ჩაზრდა.
ულია გარკვეული გენებით ან გენუ- ნიადაგში, სადაც ბდება ნაყოფის გან-
რი მუტაციებით. ვითარება: წარმოადგენს ნაყოფის.
ზგეობოტანიკა-– ბოტანიკის დარგი რო- გავრცელების ერთ-ერთ საშუალებას,
 :ჭტეომერიდა – 74 გვალვაგამძლეობა

(დამახასიათებელია, მაგ., არაქისის–- გეოჰელმინთები––პარაზიტი ჭიები, რო-

მიწის თხილისათვის). მელთ»ს განვითარების ერთ-ერთი
გეომერიდა -- დედამიწაზე დასახლებუ- სტადია მიმდინარეობს მიწაში,
ლი ცოცხალი ორგანიზმების ერთობ- გერმა–ბუმბულიVს„ რომლის მარაო არ
ლიობა, ქმნის შეკრულ მკვრივ ფირფიტას;
გეოხინკლინი--დედამიწის ქერქის მოძ- „ფრინეელის თივთიკი“ (საბა; რბი-
რავი არე, რომელში) ტექტონური ლი, წმინდა ბუმბული; ღინღლი
მოძრაობანი და მაგმური მოვლენე- (უმთავრესად ბატისა) –- ყურთუკი.
ბი გამოირჩევა დიდი ინტენსივობით. გერმო--ინფექციური ბაქტერიოფაგის ნა-
გეოსფეროები-- სხვადასხვა სიმკვრივი- წილი, რომელიც წარმოადგენს მისი
ხა და შედგენილობის კონცენტრული (ბაქტერიოფაგის) გენეზისური უწყ-
გარსები რომელთაგანაც შედგება ეეტობის მატერიალურ საფუძველს.
დედამიწის სფერო. ასეთებია: ბარის- საეარაუდოთ ეს არის ბაქტერიოფა-
ფერო, ლითოსფერო, ჰიდროსფერო გის ნუკლეინის მჟაეა.
ღა ატმოსფერო. სამი უკანასკნელი გერონტოლოგია –- მეცნიერება სიცო-
სფეროს ფარგლებში გამოყოფენ ბიო- ცხლის გახანგრძლიეების შესახებ,
სფეროს. გეხეს თვალაკები-- ლანცეტას "შუქმგრძ-
სეოტროპიზმი-- მცენარის ორგანოების ნობიერი (მხედეელობის) ორგანოები,
თვისება მიიღონ გარკვეული მდგო- რომლებიც განლაგებულია ნერვულ
მარეობა დედამიწის მიზიდულობის მილში და შედგება შუქმგრძნობიე-
ცალმხრიეი მოქმედების გავლენით; რი და პიგმენტური უჯრედებისაგან.
ფესეები ჩვეულებრივ მიისწრაფვის გეფიროცეირკალური კუდი--თეეზის კე-
ქვეეთ (დადებითი გეოტროპიზმი), დი, რომლის ბოლოში, კუდის ფარ-
ღერო –- ზეით (უარყოფითი გეო- ფლის ადგილზე, განლაგებულია ზურ-
ტროპიზმი). გისა ღა ანალური ფარფლის წამოზ“რ-
სეოფილია-––ზოგიირთი მრავალწლოვა– ღილი ნაწილები.
ნი ბალახოვანი მცენარის ფესვის ან გვალვა-–– ტენის ნაკლებობა მცენარისათ-
ყლორტი (მოზამთრე ნაწილების) ეის რაც ჩეეულებრივ გამოწეეუ-
უნარი რაც შეიძლება მეტ სიღრმე- ლია: დიდი ზნის განმავლობაში წვი-
ზე ჩავიდეს და ჩაიზარდოს ნიადაჭ- მის მოუსელელობით, ჰაერის მაღა-
ში. (ხახვი, ჩიტისთავა, ტიტა და სხვ). ლი ტემპერატურით, მისი შეფარ-
გეოფიტები-მრავალწლოვაი ბალახო- დებითი ტენიანობის სიმცირით და
ვანი მცენარეები, რომელთაც განახ- მცხიხე ღრუბლიანობით გვალეის
ლების კვირტები ჩამალული აქვთ მთავარი მიზეზია ცივი და მშრალი
ნიადაგში (მროშანასებრთა წარმო- არქტიკული ჰაერის შემოჭრა რო-
მადგენლები, ფესურიანი მარცვლოე–- მელიც გზაღაგზა თანდათანობითი გათ-
ნები დღა სხე.). ბობის შედეგად უფრო მშრალი ხდება.
გეოცენტრიზმი--იხ. გეოცენტრული სის- გვალვაგამძლეობა--–-მცენარის გვალვი–
ტემა სამყაროსი. სადმი შეგუების უნარი, რაც გაპი-
გეოცენტრული სისტემა ხაშყაროსი – რობებულია რიგი მორფოლოგიურ-
მეცნიერების მიერ უკუგდებული ფიზიოლოგიური თავისებურებით
მცღარი შეხედულება, იმი” შესახებ, (ფოთლის ფირფიტის ზედაპირის
რომ დედამიწა წარმოადგენ” სამყა- სიმცირე; მძლავრი, ღრმა ფესეთა სის–
როს უძრავ ცენტრს და მის ვარშე- ტემა, შედარებით მაღალი ოსმოსუ-
მო მოძრაობენ მზე და სხვა მნათო– რი წნევა და სზვ.), რომელიც გამოუ-
-ბები. მუშავდა მცენარეს ევოლუციის პრო-
 გვართაშორისი - 775- გიგანტოსტრაქები

ცესში გარემო პირობების ზემოქმე– დელი ნაწილი ფურეცლებმეზრდილ

დების შედეგად. გვირგვინში,
გეართაშორისი პიბრიდი--ჰიბრიდღი, რო ზვირგვინის მილი-–-ფურცლებშეზრდი-
მელიც მიღებულია სხვადღასსხვა გვა–- ლი გვირგვინის ქვედა ნაწილი.
რის სახეობების ორი ინღივიდის შე- გვირგვინის ფირფიტა–-ყვავილის გვირ-
ჯვარების შედეგად. გვინის ფურცლების ზედა გაფარ-
გვარი–– მცენარეთა და ცხოველთა სის- თოებული ნაწილი,
ტემატიკური კატეგორია, რომელიც გვირგვინის ფრჩხილი
-- ყვავილის გვირ-
აერთიანებს ახლოს მდგომ სახეო- გვინის ფურცლების ქეედა შევიწ-
ბეს და წარმოაღგენს ოჯახის ნა- როებული ნაწილი,
წილს. გვირგვინის ფურცლები – მცენარის
გვერდელა, მრუდე მშერქანი--არანორმა- ყეავილის გვირგვინს შემადგენელი
ლერრდ ძლიერ განვითარებული ნაწილი.
ახალგაზრდა მერქნის ნაწილი, რო- გვირგვინის ხახა- მილისებრ ფურცლებ-
მელიც წარმოქმნილია ქარის თოვ– შეზრდილი გვირგვინის მქონე ყვა-
ლის «ზვაეისა და სხვა ფაქტორთა ზე- ვილის ის ადგილი, სადღაც გვირგვინის
მოქმედების შედეგად განსაკუთრე- მილი გადადის გადანაღუნში.
ბით ხშირად გვხვდება წიწვოვანებში, გვირგვინიხებრი უჟვავილსაფარი-–კაშ-
გვერდითი კვირტები“ ფოთლის უბეში კაშად შეფერილი მარტივი ყვავილ-
მჯდომარე კვირტები რომლებიც საფარი, რომელიც გვირგვინს ჰგავს;
ჩვეულებრიე თითო-თითოდაა, ზოგ- მაგ, ტიტას, ფურისულას ენძელას
ჯერ კი რამდენიმე ერთადაა განლაგე– და სხვა,
ბული. მათ უბის კვირტებსაც უწო- გვირგვინოვანი ნაკერი–-–კბილოეანხი ნა-
დებენ, კერი შუბლის ძვალსა და თხემის
გვერდითი მერისტემა -- ის. ლატერალუ- ძვლებს შორის.
რი მერისტემა. გზადმოყოლილი მცეწნარეები--იხს. ად-
გვერდითი ფეხვები--მთაეარი ფესეის ვენტიური მცენარეები,
განშტოებები. გიბერელინი-––ის. ჰიბერელინი.
გვერდითი ხაზი წყალში ორიენტირების გიგანტიზმი --ადამიანნის ან („ეხოველის
ორგანო; დამახასიათებელია თევზე- მთელი სხეულის ა5 მისი რომელიმე
ბისათვის და წყალხმელეთა დცხოვე- ნაწილის არანორმალურად ძლიერი
ლების, მაგ., ბაყაყის თავკომბალები- სრდა, რაც გამოწვეულია ჰიპოფი-
სათვის, მისი საშუალებით თევზი ზის მიერ ჰორმონის ჭარბი გამომუ-
გრძნობს წყლის დინების მიმართუ- შავებით,
ლებს და სხეადასხვა საგნებთან გიგანტოზავრი –- გადაშენებულ- ქეე-
მიახლოვებასაც. დიდი მნწიშენელობა წარმავალი დინოზავრების ჯგუფისა,
აქვს თევზისათვის ღამით ან მღერიე რომლის სიგრძე 35 მ-მდე აღწევდა.
წყალში მოძრაობის დროს, გიგანტოპითეკი––ადამიანის მსგავსი, დი-
გვირგვინი ჟუვავილიხა-– ორმაგი ყეავილ- დი ზომის, ნამარხი მაიმუნი, რომელიც
საფრის შიგნითა წრე; ჩვეულებრივ ცნობილია სამხრეთ ჩინეთიდან.
შეფერილია სხვადასხვა ფერად. რო- გიგანტონტრაქები––გიგანტური კიბომო-
დესაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში რიელები; ზღვის ფსკერის დიდი ზო-
ლაპარაკობენ ყეავილზე, მხედველო- მის (2 მ-მდე სიგრძის) ნაკლებად მოძ-
ბაში აქვთ სწორედ გვირგეინი, რავი, გადაშენებული ფეხსახსრიანი
გვირგვინის გადანაღუნი–-ყვავილის გეი- ცხოველები. ცხოვრობდნენ პალეო–-
რგვინის ფურცლების ზედა შეუზრ- ზოურ ერაში.
 გიგანტური – 76-- გინოგენეზი

გიგანტური ლეიკოციტები--იხ, მონოცი- გინეგამონი--იზ. გამონი,

ტები. გინეკანდრული თავთავი––თავთავი, რო–-
ჩიგანტური ფორმები--გენეტიკურად შე–- მელშიც მამრობითი ყვავილები თაე–
პირობებული გოლიათი ფორმები თავის ქვედა ან შუა ნაწილშია გან-
მცენარეებსა და ცხოველებში ყო- ვითარებული, მდედრობითი კი –
ველ დცალკეულ შემთხვევაში გიგან–- ზედა ნაწილში,
ტური ფორმების წარმოქმნის მიზეზე გინეკოლოგია––მედიცინისს დარგი, რო-
შეიძლება იყოს: 1. უჯრედების რი- მელიც სწავლობს ქალის ორგანიზმის
ცხვის გაზრდა მათი ნორმალური სი- თავისებურებებს, სასქესო თორ-
დიდისას. 2, უჯრედების ზომის გა- განოებს დაავადებებსა და მათ
დიდება მათი რიცხვის” შეუმცირებ- მკურნალობას.
ლად, რაც) გაპირობებულია პოლიაპ- გინეკოხპერმიები–-–სპერმიებ,ი რომლე-
ლოიდიზაციის პროცესით და ა. შ, ბიე განსაზღვრავენ მდედრობით
გიგანტური ქრომოსომები დიდი ზო- სქესს.
მის (250 მკ. სიგრძის და 15 –- 25 მკ გინეკოფორული არხი ზოგიერთი მწო-
სიგანის), ქრომოსომები ორფრთიან- ველა ჭიის (სისხლის მწოველა) მამ-
თა ზოგიერთი ქსოვილის უჯრეღის რობითი ცხოველის სხეულის მუც-
ბირთვებში. ლის მხარეზე მდებარე ღრმა, სიგრ-
გიმნოპლასტი–– უჯრედი, რომლის პრო–- ძივი ნაოჭი, რომელშიც მოთავსებუ-
ტოპლაზმას არ გააჩნია გარსი და ლია მდედრობითი ცხოველი.
არასდროს იღებს საბოლოო ფო- გინეცეუმი–-კვავილის მდედრობითი ნა-
რმას, ის შემოფარგლულია, მხოლოდ წილების ერთობლიობა, წარმოად-
უხეში, მემბრანისებრი პლაზმატური გენს ნაყოფის ფოთლების ანუ მე-
შრით. გასპოროფილების კომპლექს, რო–-
გიმნოციტი–უჯრედ,ი რომელსაც არ მელიც ქმნის ერთ ან რამდენიმე
აქვს ნათლად გამოსახული გარსი, ბუტკო; ფარულთესლოვან მცენა-
გინანდრი–-ქალი, რომელსაც აქეს მამა- რეთა მდედრობითი სასქესო ორგანო,
კაცის მეორეული სასქესო ნიშნები გინოაუტოსომი--აუტოსომი, რომელ-
(ბალანი სახეზე, ვიწრო მენყი და შიც ლოკალიზებულია მდედრობითი
სხვ). სქესის განმსახღვრელი გენები.
გინანდრიული მტვრიანები–ბუტკოს- გინობა“ზური სვეტი ყეავილის სეეტი,
თან შეზრდილი ზტერიანები (მაგ, რომელიც გამოდის ნასკვის ძირიდან,
ძირმწარისებრთა ოჯაზის წარმომად- და არა წვერიდან,
გენლებში). გინოგამეტა––მდედრობითი გამეტა, რო-
გინანდრომორფები ლატერალური – მელსც მაკროგამეტასც "უწოდე-
იხ, ლატერალური გინანდრომორფე- ბენ.
ბი. გინოგამური შიგოტა-- ზიგოტა, რომლის
გინანდრომორფიზმი--- სქესობრივი ანო- ციტოპლაზმა მხოლოდ დედისეული
წარმოშობისაა,
მალია, რომელიც გვხვდება მწერებ-
ში და აპირობებს მოზაიკური ინდი- გინოგენეზი –- ჩანასახის განვითარება
ეიდების განვითარებას, ასეთი ინდი–- მხოლოდ კვერცხუჯრედის ბირთვისა
ვიდების სხეულის ერთი ნაწილი წარ- და პლაზმისაგან. ამ დროს მამრობი–
მოადგენს ნორმალურ მამრობითისას, თი გამეტა (სპონტანურად ან ექსპე–-
ხოლო მეორე – მდედრობითისას. რიმენტალურად ინაქტიგირებული
ქრომოსომთა ანაწყობიც უჯრედებში ბირთვით) მართალია შეაღწევს კეერ-
ასევე მოზაიკურია, ცხუჯრედში, ააქტიურებს კიდეც მის
გინოდიეცია – 77. გლიკოგენი

დაყოფას, მაგრამ განეითარებამი არ ერთად გააჩნიათ რამდენიმე რედუ-

მონაწილეობს, ცირებული მტერიანა, ა სახეობის
გინოდიეცია-- ერთი სახეობის ინდივიდ- მამრობით მცენარეს კი პირიქით,
თა ერთ ნაწილზე ორსქესიანი ყვა- ყოველთვის მარტო მტერიანები გააჩ-
ვილების, ზოლო სხვა ეგზემპლარებ- ნია გინოჰერმაფროდიტები წარმო-
ზე მარტო მდეღრობითი (ბუტკოია- ადგენენ ე. წ. მეორად ჰპერმაფრო-
ნი) ყეავილების არსებობა (მაგ. კე- დიტებს,
სანეს, ურცის და სხვა). გიოსტილია--ის, პიოსტილია.
გინომეროგონია- ჩანასახის განვეითარე- გიპსოფიტები-- მცენარეები რომლებიც
ბა კვერცხუჯრედის თფრაგმენტიდან, ცხოვრობენ თაბაშირიან ნიადაგებზე,
რომელიც შეიცავს ბირთვს, მაგრამ გიროდონტილეზი––თევზებისს დაავადე–
ეს უკანასკნელი მამრობით ბირთვ- ბა, რომელსაც იწვევს მათ კანში და
თან არ არის შერწყმული, ე. ი. რო–- ლაყუჩებში დასახლებული, ზოგიერ-
დესაც ჩანასახი ვითარდება მხოლოდ თი პარაზიტი ბრტყელი ჭია.
მდედრობითი ქრომოსომების მონა- გირჩა–სპოროფილების ერთობლიობა
წილეობით. შიშველთესლოვან მცენარეებში. არ-
გინომონეცია--
ერთი და იმავე მცენარე- ჩევე-ნ მდედრობით და მამრობით
ზე როგორც ორსქესიანი, ისევე მარ– გირჩებს,
ტო მდედრობითი (ბუტკოიანი) ყვა- გირჩისებრი ჭირკვალი–- იხ. ეპიფიზი I.
ვილების არსებობა (გვხვდება რთულ– ზგლანდები–-სასის ნუშისებრი ჯირკვლები
ყეავილოვანთა ბევრ წარმომადგე– რდასაუბრო მეტყველებაში სასის გა-
ნელში). დიდებული ნუშისებრი ჯირკვლები);
ჯინოსპორა––იგივეე რაც მა, კროსპორა; გლაუკომა––თვალის მძიმე დაავადება,
მდედრობითი სპორა. რა) მდგომარეობს თვალის შიდა
გინოსპოროგენეზი–-იგიეეა რაც მაკროს- წნევის გადიდებაში; ხშირად იწეევს
პოროგენეზი. დაბრმავებას,
გინოსტეგიუმია –- მტერიანებისა და ბუტ- გლაციოლოგია-––მეცნიერება ყინვარე-
“კოს შეზრდის შედღეგად წარმოქმნი–- ბის თვისებების, განვითარებისა და
ლი თავისებური სხუულყდ (სვეტი). მოქმედების შესახებ.
წარმოადგენს ერთგვარ სამარჯეს ჯვა– გლება-––ბაზიდიალური სოკოები” (გას-
რედინთ დამტვერვისათვის დამახა–- ტერომიცეტების რიგიე ნაყოფსხეუ-
სიათებელია ღვეღკეცისებრთა ოჯა- ლის ფაშარი ქსოვილი, რომლის შიგ–
სას წარმომადგენლებისათვის. ნითა მხარე ბაზიდიუმებითაა მოფე-
გინოსტემიუმი––სვეეტისებრი გამსხვი– ნილი.
ლებ,ა რომელიც წარმოქმნილია გლია-- ცენტრალური ნერვული სისტე-
მტერიანის ძაფების შეზრდით ბუტ- მის შუამდებარე (საყრდენი) ქსოვი-
კოს სვეტთან (ჯაღვარისებრთა წარ- ლი.
მომადგენლებში). ზგლიადინი –.- პროლამინებს ჯგუფის
გინოფორი–-ანდღროცეუმსა ღა გინეცე- ცილა, რომელსაც შეიცავს ზორბლი-
უმს შორის, ფეხის მსგავსადდ წაგრ– სა და ჭვავის თესლები.
ძელებული ყვავილსაჭდომის ნაწი- გლიკემია–– ყურძნის შაქრის (გლუკოზის)
ლი, რომელზედაც ზის ბუტკო (კა- არსებობა სისხლში,
პარის ყვავილში). გლიკოგენი––ცხოველური სახამებელი;
გინოპერმაფროდიტი –- ორსახლიანი სა– ძირითადი სამარაგო ნახშირწყალი
ხეობის მცენარე, რომელსაც სრუ- (პოლისაქარიდი), რომელიც გვზედება
ლიად განვითარებულ ბუტკოსთან ადამიანისა ღა ცხოველის ორგანიზ-
 გლიკოზურია – 78... გლუკოზა».

მის ყველა უჯრედში. მისი მარაგად გლობულარული ცილები-–-ცილები, რო-

დაგროვება უმთავრესად ხდება მელთა მოლეკულებს აკეს სფერო-
ღეიძლში, ნაწილობრიე კი კუნთებში. სებრი ან ელიფსური ფორმა.
გლიკოგენი გეზვდება აგრეთვე ზო- გლობულები-–კაუჩუკის სფეროსებრი,
გიერთ სოკოში, ლურჯმწვანე წყალ ჩხირისებრი ან ქინძისთავისებრი ნა-
მცენარეებსა და ბაქტერიებში, წილაკები, რომლებსაც შეიცავს კაუ-
გლიკოზურია-– ორგანიზმიდან შაქრის გა- ჩუკოვანი მცენარეების რძეწვენი.
მოყოფა შარდთან ერთად. გლობულინები–– ფართე დ გავრცელე–
გლიკოლიზი–– ნახშირწყლების (გლიკო- ბული ცხოველური და მცენარეული
გენის) ანაერობული დაშლა უფრო ცილები არჩევენ გლობულინების
მარტივ შენაერთებად ნივთიერებათა 2 ქვეჯგუფს. გამოხდილ წყალში
ცელის პროცესში; წარმოადგენს ყვე– ხსნ დ და უხსნად გლობულინებს.
ლა სასს დუღილის აუცილებელ პირველ ქვეჯგუფს ეწოდება ეუგლო-
პირველ საწყის ეტაპს და აგრეთვე ბულინი, მეორეს –-– ფსევდოგლობუ-
აერობული სუნთქვის პირველ( ანაე–- ლინი.
რობულ) ფაზას. გზლობულინი-––სისხლის პლაზმის (ილე-
ბის ჯგუფი; ზოგი მათგანი (გამაგლო–
გლიკოპროტეიდები-––ის. გლუკოპრო-
ტეიდები. ბულინი) ანტისხეულს წარმოადგენს,
გლოსოპტერული ფლორა––გადაშენე–
ზლიკოფიტები-–მტკნარი ნიადაგებისა და
ბული ფლორა, რომელიც გავრცე-
წყალსატევების მცენარეები; გლიკო- ლებული იყო ქვანახშირის პერიოდსა
ფიტებად ჩვეულებრივ თვლიან ისეთ
და ტრიასის პერიოდის დასაწყისში
მცენარეებს, რომლებიც ეერ ხარო-
ბენ 0,5%-ზე მეტ მარილის შემცველ
სამხრეთ სნახევარსფეროს ზომიერ
სუბსტრატზე. სარტყელში.
გლოქიდიები--1. წკლის ზოგიერთი გვიმ-
გლიკოპალოფიტები-–ჰალოფიტები, რო- რის (სალვინიაისებრთა ზოგი წარმო-
მელთათვისაც დამახასიათებელია ფე–
მადგენელი) მიკროსპორების ზედა-
სვის უჯრედებში მარილისათვის ნა- პირზე წარმოქმნილი კაუჭები, ღუ-
კლებად შეღწევადი პროტოპლაზმა; ზისებრი ქიცვები; 2, მტკნარი წყლე–
ამ მცენარეებში ოსმოსური წნევის ბის ორსაგდულიანი მოლუსკების
აუცილებელი ოდენობა წარმოიქმნე–- (მაგ., უკბილო) ლარვა.
ბა ზსნაღი შაქრების დაგროვების შე- ბლუვი კუნთოვანი ქსოვილი--კუნთოვა-
დეგად (მაგალითად ზღვის ავშანი). წი ქსოვილის ერთ-ერთი სახე, რომე–
გლიკომალოქზეროფიტები--ის გლიკო- ლიც შედგება თითისტარისებრი
ჰალოფიტები, ფორმის” უჯრედებისაგან; გვხედება
გლობიგერინული ლამი-- ზღვის ფ)სკე- ნაწლავის მილის, სისხლის ლღა ლიმ-
რის დანალექი რომელიც წარმოქ- ფის ძარღვების, სასუნთქი გზებისა
მნილია ზღვის ძირფეხიანთა (გლო- და სხა ლულისებრი ორგანოების
ბიგერინების) ნიჟარებისაგან.
კედელში. ვითარდება მეზენქიმი-
გლობინი--ჰემოგლობინის ცილოვანი ნა- დან.
წილი, რომელზედაც მოღის ჰემოგ- გლუკოზა--ყურძნის შაქარი; მეტად გა-
ლობინის საერთო წონის 96%. ერცელებული მონოსაქარიდი ჰექსო–
გლობოიდები-– სფერული ფორმის, რთუ- ზების ჯგუფიდან, რომელსაც ალღე“
ლი შენაერთების მქონე ჩანართები; ჰიდის ჯგუფი გააჩნია. თავისუფალი
ალეირონის მარცვლები; ძირითადად სახით გვხვდება ყეელა მწვანე მცე-
შედგება ფიტინისაგან, ნარეში; შედის უჯრედანას, სახამებ–
გლუკოზიდები – 79 -- გონადოტროპული-

ლის, მალტოზას, სახაროზას და სხვ, გნატოქილარიუმი-––ზოგიერთი მრაგალ-.

რთული ნახშირწყლების შემადგენ- ფეხას ქვედა ტუჩი,
ლობაში. წარმოადგენს ძვირფას საკ- გნესიოგამია--განაყოფიერება ,იმავე სა-
ეებ ნივთიერებას. ზეობის ინდივიდით.
გლუკოზიდები–-ნივთიერებათა ჯგუფი, გზოგირდბაქტერიები–-–ბაქტერიები ი რო-
რომელიც თავის მხრივ წარმოადგენს მლებიც გოგირდწყალბადს ჟანგავენ
შაქრისა (ჩვეულებრიგ გლუკოზას) გოგირდმჟავამდე.
ღა რომელიმე არანასშირწყლოვანი გოგრულა-––კენკრისებრი ნაკოფი, რო–
ბუნების მქონე ნივთიერების (მაგ., მელსაც აქვს მაგარი, ხშირად გახევე–
სპირტის) შენაერთს. გვხვდება ბევრ ბული, ეგზოკარპიუმი (გოგრის, ნეს-
მცენარეში და ზშირად მათ მწარე ეის, კიტრის, საზამთროს და სხვ, ნა-.
გემოს აძლეეს (მაგ., ამიგდალინი, სა– ყოფი).ბადისებრი
გოლჯის აპარატი-იხ. გოლ-
დანინი და სხვა).
გლუკოზურია--ის. გლიკოზურია, ჯის აპარატი,
გლუკოპროტეიდები––რთული ცილები, გოლჯის აპარატი–-უჯრედის ორგანოიდი,.
რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგე– რომელიც ბირთვის ირგვლივაა გან–-
ნენ „ცილების შენაერთს ნახშირ- ლაგებული ღა, ჩვეულებრივ აქეს
წყლებთან; გლუკოპროტეიდებს ბადისებრი, ჩხირისებრი ან მარცვლი–
ეკუთენის, მაგ., მუცინები. სებრი ფორმა. მისი ფუნქცია მთლია-
გლუკოფიტები–-იას გლიკოფიტები. ნად არ არის ჯერ გამორკვეული, მაგ-
გლუტამინი-– გლუტამინოვანი მჟავას რამ დადგენილია, რომ ის დაკავში-
ამიდი, რომელიც ასპარაგინის მსგავ– რებულია სხვადასხვა ნივთიერების.
სად, დიდ როლს ასრულებს აზოტო- დაგროვებასა და უჯრედიდან გამო-
ვანი ნივთიერებების გარდაქმნა– ყოფასთან; (იმ მეცნიერის სახელის
ნაში. მიხედვით, ვინე პირველად აღმოა–-
გლუტათიონი –– ტრიპეპტიდი, რომელიც ჩინა).
შედგება ცისტეინის (გოგირდის შემ- გოლჯიოგენეზი-- გოლჯის აპარატის წარ-.
ყველი ამინომჟავა, გლიკოკოლისა მოქმნა და ონტოგენეზური ღიფერენ–
ღა გლუტამინოვაი მქავებისაგან. ციაცია,
მონაწილეობს ჟანგვა-აღდგენით პრო- გოლ/იოკინეზი-- გოლჯის აპარატის და--
ცესებში, ყოფა კარიოკინეზის დროს.
გლუტელინები-- მარტივი ცილების ჯგუ- გოლჩიოსომა –- კარიოკინეაზის ლღროს.
ფი, რომელიც იხსნება სუსტი ტუ- გოლჯის აპარატის დაყოფის შედე-
ტეების ხსნარში. გვხვდება მარცელო- გად წარმოქმნილი ნაწილაკები. მათ-
ვანთა თესლებში და მრავალი მცენა- დიქტიოსომებსაც უწოდებენ,
რის ფოთლებში. გომოზი--იზ. გუმოზი.
გლუტენინი––-გლუტელინების ჯგუფის გონადები--სასქესო სისტემის ორგანოე-
ცილა, რომელსაც შეიცავს ხორბლის ბი (სათესლეები და საკვერცხეები),
მარცეალი, რომლებშიც მიმდინარეობს სასქესო.
გლუტინანტები––ნაწლავღრუიანლთ ცხო- უჯრედების ფორმირება; ზშირად მათ-
ველების მსუსბავი კაფსულის ერთ- არასწორად სასქესო ჯირკვლებს.
ერთი სახე. · უწოდებენ.
გმელინის ცხენი--გარეული ცხენის სა- გონადოტროპული პორმონი--ჰიპოფი–-
ხეობა რომელიც გავრცელებული ზის წინა ნაწილის ერთ-ერთი ჰორ-
ოყო ჯერ კიდევ მე-19 საუკუნის შუა მონი ი რომელიც გავლენას ახდენს,
ხანებში სამბზრეთ-რუსეთის სტეპებში, ადამიანისა და ხერხემლიანი (ხოვე-
გონანგიუმი -- 80 გონოფორი

ლების სასქესო სისტემის განეითა- ში, როდესაც არა გვაქსს თაობათა

რებაზე და ფუნქციაზე. ცვლა.
„გონანგიუმი––კოლონიური პიდროიდუ- გონოგენეზი--გონებისა და სასქესო უჯ-
ლი პრლიპისს სპეციალიზირებული, რედების წარმოქმნის პროცესი.
წაგრძელებულ-კვერცხისებრ,- რე- გონოზოიდები––სიფონოფორები” (პიდ-
პროდუქციული გამონაზარდი, რო- როიდული, ნაწლავღრუიანთა ერთ-
მელშიც უსქესო გამრავლების –– და- ერთი ქვეკლასი) კოლონიის ცალკე
კვირტეის–ს გზით წარმოიქმნება ჰიდ- წარმონაქმნები რომელშიც ხდება
როიდული ცალსქესიანი მედუზები. მამრობითი ან მდედრობითი სასქე-
კგონიდები–– უჯრედები, რომელთაც აქეთ სო უჯრედების ფორმირება,
ფაკულტატურად უსქესო გამრაგლე– გონოზოოსპორა –- ზოოსპორა რომე-
ბის უნარი. ლიც წარმოიქმნება გონიებიდან შეი-
„გონიდილური შრე--ჰეტერომერული ოზის შემდეგ.
მღიერების თალუსის ის შრე, რო- გონოთეკა–--პიდროიდული პოლიპის
მელშიც თავმოყრილია წყალმცენა- ბლასტოსტილის საფარი –- თეკა.
რეები. გონომერები–-–ორმაგი ბირთვები ზიგო-
:გონიდიუმები–-1. წყალმცენარეთა უ1ჯ- ტაში „ რომელშიე მამრობითი„ი და
რედები, რომლებიე/ განლაგებულია მდედრობითი პრონუკლეუსები დიდ-
ჰეტერომერული მღიერების სხეულ- ხანს რჩებიან შეურწყმელი, განცალ-
ში. სახელწოდება „გონიდიუმი“ და- კევებული, '
კავშირებულია მცდარ წარმოდგენა- გონოპოდები«--სახეცვლილი ფეხები ფეხ-
ზე, რომელიც ჰქონდათ ამ უჯრედე- სახსრიანთა გარეგან სასქესო აპარატ-
ბის შესახებ კერძოდ ეს უჯრედები ში.
განიზილებოდა მღიერების გამეტე- გონოპოდიუმი--მამრი თევზის შესაუღ-
ბად. 2. უჯრედები, რომელთა საშუა– ლებელი ორგანო შინაგანი განაყო-
ლებითაც ხდება ზოგიერთი ლურჯ- ფიერების მქონე თეგზებში.
მწვანე წყალმცენარისა და ძაფისებ- გონოხომი-––იგივე, რაც სასქესო ქრომო-
“რი ბაქტერიების უსქესო გამრავლება. სომი,
3. წყალმცენარეებისა და სოკოების გონოხპორა––სპორა, რომელიც წარმო–
სპორს მოძველებული სახელწო- ქმნილია გონიდან მეიოზის შემდეგ.
დება, გონოტოკონტი–-დიპლოიდერ უჯრე-
ონიები
-- პირველადი მამრობითი ან დი, რომელშიც მიმდინარეობს მეიო-
მდედრობითი სასქესო უჯრედი, რო- ზის ორივე დაყოფა. ერთი გონო-
მელიც დამაზასიათებელია გამეტო- კონტიდან წარმოიქმნება ოთხი ჰაპ-
-გენეზის მსვლელობის დროს გამრავ–- ლოიდური გონი.
ლების პერიოდისათვის. გონოტოპი--ადგბილი სადაე) გონადები
გონიზობლასტები -- წითელი წყალმცენა- ვითარდება (ლანცეტაში).
რეები“ განაკოფიერებული კარპო- გონოფაგი––გენეტიკური მასალა ბაქტე-
გონიდან წარმოქმნილი დატოტვილი რიოფაგისა, მისი სასიცოცხლო (კიკ-
ძაფები რომლების განტოტებებზე ლის ვეგეტატიური ფაზის დროს.
კარპოსპორები ვითარდება. გონოფორი-)1, ჰიდროიდული პოლიპის
ჯონიუმი–-იზ, გონიები. ბლასტოსტილზე განვითარებული
ჯონოგამეტა--გონიები რომლებიც ას- ბურთისებრი ფორმის სასქესო უL-
რულებენ გამეტის ფუნქციას ბირთ- რეღიდ„ლ რომლიდანაე ჰიღროიდული
ეის ნორმალური გაყოფის დროს, ან ცალსქესიანი მედუზები ვითარდება;
დიპლოიდურ სომაში იმ შემთხვევა- 2. იხ. ანდროგინოფორი,
გონოქორიზმი -- 81 – გრანულოციტები

გონოქორიზმი –- განსხვავებულსქესია–« ლები: „ხელი წყლის მოქმედებით

ნობა. ეს ტერმინი უმთაერესად იხ- გადადის არამომწამელელ დფორმა-
მარები ზოოლოგიაშმიი ბოტანიკაში მი.
მსგავს შემთხვევაში მეტწილად ზმა- გოპი–--ღორის ნაშიერი 3-4 თვის ასა-
რობენ ტერმინს –-– ორსახლიანობა. კამდე.
გონოქრომოსომები–-იხს, სასქესო ქრო- გრააფის ბუშტუკი–-ძუძუმწოვარი ცხო-
მოსომები, ველებისა და ადღამიანისს საკვერცზხე–
გონოცელური თეორია თეორია, რომ- ში არსებული ბუშტისებრი წარმო-
ლის თანახმად ლ„ცელომი (სხეულის ნაქმნი რომელშიც მომწიფებული
მეორადი ღრუ) თაედაპირველად კვერცხუჯრედია მოთავსებული.
წარმოიქმნა მეტამერულად განლაგე- გრადაცია ცოცხალ არსებათა (ორგა–-
ბული გონადების ღრუდან. ნიზმთა) აგებულების (ორგანიზაციის)
გონოციტი--პირველადი უჯრედები, რო- თანდათანობითი გართულება ევო-
მლებიც წარმოქმნიან სასქესო ორგა- ლუციის პროცესში,
ნოების ჩანასახს სქესის მხრივ ეს გრავიტაცია––მატერიის თვისება,ა რაც
უჯრედები ჯერ არ არიან დიფერენ- გამოიხატება სხეულთა ურთიერთმი-
ცირებული.. შემდეგში გონოციტები ზიდულობით; მსოფლიო მიზიდულო-
წარმოქმნიან გონიებს. ' ბა.
ზორგლეული მცენარეები--მცენარეე- გრავიტაციული წყალი--წყლის ის ნაწი-
ბი, რომლებსაც უვითარდება მიწის- ლი რომელიც ავსებს ნიადაგის
ქვეშა გორგლი (კარტოფილი, მიწა- მსხვილ კაპილარებს და იმყოფება
ვაშლა)- საკმაოდ მოძრაე მდგომარეობაში;
გორგლ-ბოლქვი–– მცენარის სახეშეცე- ემორჩილება რა სიმძიმის ძალას, წა–
ლილი ღერო, რომელიც გარეგნულად ლექების მოსვლის შემდეგ გადის
გავს ბოლქეს, მაგრამ მორფოლოგიუ- ნიადაგის ქვედა ფენებში.
რად (მშრალი ჭერქლების და ხორ- გრამიციდინი––ანტიბიოტიკი, რომელ––
ცოვანი ღეროთი) უფრო გორგლის საე გამოყოფენ ნიადაგის ბაქტერიე–
მსგავსი, უეითარდება ზაფრანას, ბი.
სმალას და სხვ. გრანები--იხ. გრანულები.
გორგლი– ტუბერი, მიწისქვეშა (კარტო- გრანულები–– ციტოპლაზმის მკვრივი ჩა-
ფილია ან მიწისზედა (კოლრაბი, ნართები. ჩვეულებრიე მათ სფერო-
სვიტი) სახეცვლილი, გამსხვილებუ– სებრი ფორმა აქვთ.
ლი ღერო ერთი ან რამდენიმე გრანულეზა-––გარსი რომლითაც დაფა-
მუხლთშორისით წარმოადგენ სა- რულია ქალის მომწიფებული სასქე–
მარაგო ნივთიერების სათავსს და ვე– სო უჯრედი.
გეტატიური გამრავლების საშუალე–- გრანულირებული ზასუქი--სასუქი, რო-
ბას, მელიც სხვადასხვა ფორმის პატარ-
გორგლურა––ყვავილედის ერთ-ერთი სა- პატარა გუნდებადაა დამზადებული.
ზე, რომელშიც რამდენიმე ყვავილი გრანულოზა --– სამარაგო პოლისაქარიდი,
მჭიდროდაა შეკრებილი, მაგ., ჭარს- რომელიც ახლოს დგას საზამებელ–
ლის, ნაცარქათამას, ისპანახისა და თან; გვხვდება წვრილი მარცვლების
სხე. მისთ, ყეავილედი; გორგლურე- სახით ზოგი ბაქტერიის უჯრედში.
ბი ჩვეულებრივ საერთო საგველა–- გრანულომა-––ქსოეილის სიმსივნისმა–
სებრ ყვავილედშია შეკრებილი. გეარი ზრდა.
გოსხიპოლი–– მომწამვლელი ნიევთიერე- გრანულოციტები--სისხლის თეთრი სხე-
ბა, რომელსაც შეიცავს ბამბის თეს- ულაკების ანუ ლეიკოციტების ერთ-
 გრდემლი –82- გულის

ერთი ჯგუფი, რომლის პლაზმა შეი– გუანო–--–ფრინველების გამომშრალი სკო-

ცავს გრანულებს (მარცვლებს), გრა– რე (სკინტლი), რომელიც გროეება-
ნულების სიდიდის და მათი საღება- დაა ერთ ადგილზე დაგროვილი. იყე–-
ვებისადმი დამოკიდებულების მი- ნებენ სასუქად.
ხედვით არჩევენ ნეიტროფილურ გუგა––თვალის ფერადი გარსის ცენტრ-
(ნეიტროფილეზი), ეოზინოფილურ ში მდებარე ხვრელი, რომლის გზი-
(ეოზინოფილები) და ბაზოფილურ (ბა- თაც სინათლე შედის თვალის
სოფილები) ლეიკოციტებს. შიგნით.
გრდემლი ყურისა-ძუძუმწოვართა შუა- გუდაფშუტა--მცენარეთა დაავადება,
ყურში მდებარე სმენის სამი ძვლი- რომელიც გამოწვეულია გუდაფშუ-
დან ერთ-ერთი ძვალი, რომლის სა- ტოვანი სოკოებით; ამ დაავადებით
შუალებით ხდება ბგერითი რხევე- განსაკუთრებით ავადდება ზორბლეუ-
ბის გადაცემა დაფის აპკიდან შიგნი- ლი მცენარეები.
თა უურში. გულგული–-ფაშარი პარენქიმული ქსო-
გრენი-თუთის აბრეშუმზვევის (აბრე– ვეილი რომელიე მოთავსებულია
შუმის ჭიის) კვერცხები, უმაღლეს მცენარეთა ღერძული ორ-
გრენაჟი--გრენის მიღება, დამზადება, განოების ცენტრში.
გრენა -- იხ. გრენი. გულგულის ზზივი--გულგულის პარენქი-
გრიპი–– მწვავე ინფექციური დაავადება, მის რადიალური ჭიმები, რომლებიც
რომლისთვისაც დამახასიათებელია გამოდის ღეროს ცენტრიდან პერი-
სასუნთქი ორგანოების ანთება. ფერიისაკენ,
გრიფელისებრი დანამატები –- იხ. სტი- გზული–- ცხოველთა სისხლის მიმოქცევის
ლები 2. სისტემის ორგანო, რომელიც თავისი
გრიფელის ძვლები--იბ, სტილები 1, რიტმული მუშაობით აუზრუნეელ-
გრძელი ღლღიხ მცენარეები--მცენარეე- ყოფს ორგანიზმში სისხლის განუ-
ბი, რომელთაც განვითარებისათვის, წყვეტელ მოძრაობას, ხერხემლიან
კერძოდ ყვავილობისა და ნაყჟოფიერე- ცხოველებში არჩევენ თორსაკნიან
ბისათვის ესაჭიროებათ გრძელი დღე (თევზებს), სამსაკნიან (ამფიბიებს და
და მოკლე ღამე (ხორბალი, "შვრია ქვეწარმავლებს) და ოთხსაკნიან
და სხზვ.). (ფრინველებსა და ძუძუმწოვრებს)
გრძნობათა ორგანოები ორგანოები, გულს.
რომელთა დაზმარებით ხდება ორგა–- გულის პარკუვები--გულის სქელკედ-
ნიზმზბე მოქმედი სხვადასხვა სახის ლიანი კამერები (საკნები,ე რომელ–-
გაღიზიანებათა მიღება და ნაწილობ- თა შეკუმშვა ბიძგს აძლევს სისხლს
რივ ანალიზი (მხედველობის, სმენის, და უზრუნეელყოფს მის მოძრაობას
ყნოსეის, შეხების, გემოვნების, ორ- სისხლმილებში,
განოები). გულის პერანგი--შემაერთებელი ქსო-
ჯუანინ-- აზოტი შემცეელი ორგანუ- ვილების გარსი, რომლითაც გული
ლი ნაერთი; შედის გუანინოვანი ნუკ– გარედანაა დაფარული. პეროკარდი;
ლეოტიდღის შედგენილობაში; გროვ- პერიკარდიუმი,
დება თევზების ქერცლში რის შედე–- გულისხ ფიცარი--ის მკერდის ძვალი.
გადაც ქერცლს ეძლევა მოეერცხ- გულს ციკლი –– გულის რიტმული
ლისფრო - საღაფისებრი ელვარე- მუშაობის პერიოდი, რომელიც მო–-
ბა, იცავს სამ ფაზას: წინაგულების ზე-
გუანინის უჯრედები--ობობას გამომყო- კუმშეა,, პარკუჭების შეკუმშეა და
ფი სისტემის ნაწილი, საერთო მოდუნება –- პაუზა.
გულიხირგვლივი – 83 – დაკვირტვა

გულისირგვლივი ჩანთა –- ის გულის ღეროს, ტოტებისა ღა ფესვის ზო-

პერანგი, გიერთი ქსოვილის წებოეან მასად
გულმკერდი––ტანის ჩონჩხის ზედა ძვალ- გაღაქცევა და გარეთ გამოქონვა, გუ–
რზსტილოვან განყოფილება, რომე- მოზს იწეევს ბაქტერიები, მწერები
ლიც წარმოქმნილია მკერდის ძელის, და სოკოები, ზოგჯერ კი მშექანიკუ-
გულმკერდის მალების, ნეკნებისა და რი დაზიანება. ჩვეულებრივ გეხვდე-
მათი ხრტილების შეერთებით. ბა მერქნიან მცენარეებში (განსა-
გულმკერდის ღრუ–-გულმკერდის შიგ- კუთრებით ხესილში), ზოგჯერ კი ბა-
ნით არსებული ღრუ, რომელშიც ლახოვან მცენარეებში (მაგ., ბამბა).
მოთავსებულია ისეთი მნიშვნელოვა- გუმფიხი--იზ. გუმა,
ნი შინაგანი ორგანოები როგორი- გუსტორეცეპტორები--გემოვნებს ანა-
ცაა: ფილტვები, გული, საყლაპავი ლიზატორები; ნერვულ წარმონაქმნთა
მილი და ტრაქეა. სისტემა რომელიც უზრუნველყოფს
გუმა გუმფისი–--კომპლექსური პოლისა- საგემოვწხოღ გაღიზიანებათა აღქმასა
ქარიდები„ რომლებიე წარმოქმნიან და ანალიზს.
ბლანტ, წებოვან სითხეს; გამოიყოფა ზუტა–- წებოვანი მასა, რომლიდანაც ღე–
ბევრი კურკოვანი მცენარის (ალუბა- ბულობეინნდ გუტაპერს,„ გვხვდება
ლი, ქლიავი, ჭერამი და სხე) მერქ- ტროპიკული ხემცენარეებს”„ ზოგი-
ნის დაზიანებისას სქელი წებოს სა- ერთი წარმომადგენლის რძეწეენში
ხით რომელიც ჰაერზე მაგრდება. ან განსაკუთრებულ დაზურულ სა-
იხსნება წყალში, მაგრამ არ იხსნება თავსებში.
სპირტში. გუტაპერჩი--მაღალმოლეკულური ნახ-
გუმიგუტი-–-ზოგიერთი ტროპიკული შირწყალბადი რომელიც თვისებე–-
მცენარის შესქელებული რძეწეენი, ბით ახლოს დგას კაუჩუკთან. მიიღე-
იყენებენ ტექნიკაში, ფერწერაში და ბა ზოგიერთი მცენარის“ გუტისა-
სხე, გან –- წებოვანი მასისაგან,
გუმი, ლაქი მოწითალო ფერის ფისოვა- გუტაცია––მცენარის ფოთლებისაგან
ნი ნივთიერება, რომელიც წარმოიქ- წყლის გამოყოფა წვეთების სახით
მნება ზოგიერთი ტროპიკული მცენა- ჰიდატოტების საშუალებით. შესამჩ–
რის ტოტებზე; იყენებენ ლუქის, ლა–- ნევია იმ . შემთხვევაში, როდესაც
ქებისა და სხვ. დასამზადებლად. ფესეებისაგან შეწოვილი წყლის რა-
გუმოზი-მცენარის გუმფისის დინებით ოდენობა ბევრად ჭარბობს ფოთ-
დაავადება, რომლის დროსაც ხდება ლების მიერ აორთქლებულ წყალს.

დაბერებ ორგანიზმისა
ის ორგანიზ- დაკალზება––მცენარეთა ვეგეტატიური
მის დაბერება. გამრავლების ერთ-ერთი ხერხი კალ-
დაგრილება--ის, შეწყვილება, მების საშუალებით.
დაზიმეტრიული რუკა–მოსახლეობის დაკვეთილი ფოთოლი–ფოთოლი, რომ-
სიმჭიდროვის რუკა. ლის კიდის ამონაკვეთები თითქმის
დათავთავება--ის თავთავის გაკეთება; შუა ძარღვამდე ან ფირფიტის ფუ-
ათავთავება. ძემდე აღწევს.
დათეხვლა--ის, განაყოფიერება. დაკვირტვა–– უსქესო გამრავლების ეოთ-
დათიშვის კანონი--ის მენდელის კა- ერთი სახე, რომლის დროსაც მშობ-
ნონები. ლის სბეულის ზედაპირზე ჩნდება
დაკოდვა – 84 - დანაკვთული

მცირე ზომის გამონაზარდი (კვირ- ველის (ზოგიერთ კიბოში„ მოლუსკ-

ტი) საიდანაე ეითარდება ახალი ში) ძალიანნ პატარა ზომის მამალი
ინდივიდი. ეს უკანასკნელი შეიძლე– ინდივიდები, რომლების მონაწილეო–
ბა მოსწყდეს მშობლის სხეულს და ბა განაყოფიერებაში არ არის აუცი-
დამოუკიდებლად იწყოს ცხოვრება ლებელი (ვინაიდან ამ სახეობათა
ან დარჩეს დედის სხეულზე (დამახა– მდედრები ჰერმაფროდიტებია)ა და
სიათებელია, მაგ., ნაწლავღრუიანება- ცხოვრობენ ამ ცხოველთა ჰერაა-
სათეის –– ჰიდრა). ფროღიტული ინდივიდის სხეულზე
დაკოდვა––იხ, კასტრაცია. ან სხეულში, ·
დაკონნერვება––კონსერვაცია. დამატებით ნერეი--თავს ტვინის მე-
დაკუტვა მარცვლოვანებისა--იხ. მარცვ- თერთმეტე წყვილი ნერვი, რომელიც
ლოვანების დაკუტვა, --გგამოდის მოგრძო ტეინის გეერდი-
დალტონიზმი–-–მხედველობის ნაკლი, დან და ზურგის ტვინის კისრის ნა–
რომლის დროსაც ადამიანი ვერ არ- წილიდან.
ჩეს ერთმანეთისაგან ზოგიერთ დამატებითVთ ორგანოები მცენარიხა--
ფერს, მეტწილად მწვანესა და წი- ორგანოები, რომლებიც წარმოიქმნე-
თელს; ნაწილობრივი ფერითი სიბრ- ბა უჩვეულო ადგილას მცენარის
მავე.. (ინგლისელი მეცნიერის დ. სხეულის სხვა ნაწილზე, მაგ. ფესვი
დალტონის გვარის მიხედვით, რო- ღეროზე ან ფოთოლზე (დამატებითი
მელსაც მხედველობის ეს ნაკლი ფესეები), კვირტი ფესეზე, ფოთლებ-
ჰქონდა და რომელმაც პირეელმა აღ- ზე ან მუხლთშორისებზე (დამატები–
წერა იგი). თი კვირტები) და ა, შ.
დამაგროვებელი ქსოვილი მცენარისა-- დამატებითი ტვინი –- ტეინის მეხუთე
ქსოვილი, რომელშიც გროვდება და პარკუვ,ი რომლიდანაე) ვგითარდება
ინახება წყლის მარაგი და ორგანუ- მოგრძო ტვინი,
ლი ნივთიერებანი. დამატებითი ფეხვები--ფესვები, რომ-
დამაკავშირებელა ფენა, საფეხურ«–-ფე- ლებიც წარმოქმნილია, არა ჩანასა–
ნა, რომელიც საერთოა მტცენარეუ- ხის ფესვიდან, არამედ მცენარის
ლობის სხვადასხვა ასოციაციისათ- სხეულის სზვა რომელიმე ნაწილიდან,
ვის მათი სრული ·შესაბამისობის მაგ., ღეროდან ან ფოთლიდან.
ანდა დომინანტების ან სუბდომინა- დამატებითი ყლორტები –- ყლორტები,
ტების ეკოლოგიური და ბიოლოგიუ- რომლებიე განვითარებულია დამა-
რი დიდი მსგავსების გამო. დამაკავ– ტებითი კეირტებიდან.
შირებელი ფენების არსებობა შესაძ- დამემკვიდრება––იხს. მემკვიდრეობით გა-
ლებელს ხდის ასოციაციები გაერთია–- დაცემა.
ნებული იქნს ფორმაციებში (მთა- დამტვერვა-––მტვრის მარცელების დინგ–
ვარი ფენის მიხედვით) ან ინგრაგა- ზე მოხვედრა (დაცემა ყვავილოვან
ციებში –– მეორეხარისხოვანი ფე– მცენარეებში არჩევენ თვითდღამტ-
ნების მიხედვით, ვერეას და ჯვარედინ დამტვერვას.
დამატებითი კვირტები–-–კვირტები, რომ- დამულჩვა––ის. მულჩირება,
ლებიც განლაგებულია არა ღეროს დამცველი შეფერვა–იხს დაცვითი მე-
წვერზე ან ფოთლის უბეში, არამედ ფერვა,
მცენარის სხეულის სხეაი რომელიმე დამხმარე უ”რედები--იხ, სინერგიდები.
ნაწილზე, მაგ., ფოთლებზე, მეუხლთ- დანაკვთული ფოთოლი– ფოთოლი, რომ-
შორისებზე და სხე. ლის კიდე ამოკვეთილია ფოთლის
დამატებითი მამლები -- ზოგიერთი ცხო- ფირფიტის მეოთხედამდე.
დანაწევრება – 85 --

დანაწევრება–-–მრავალუჯრედიაი ცხო- ღაფის აპკი მყესოვანი ფირფიტა, აჰ-

ველების ჩანასახის განვითარების სა- კი, რომელიც მოთავსებულია გარეთა
წყისი სტადია, ,ა რომლის დროსაც და შუა ყურს შორის და წარმოად-
კვერცხუჯრედი თანმიმდევრობით იწ- გენს ბგერითი ტალღების მიმღებს.
ყებს გაჟოფას ჯერ ორ, შემდეგ 4, დაფის ღრუ, ხვრელი--შუა ყურის ღრუ,
მ, 16 და ა.შ. უჯრედად ანუ ბლას- ხვრელი, რომელშიც მოთავსებულია
ტომერად. სასმენი ძვლები: ჩაქუჩი, გრდემლი
დაპურება მარცვლინსა––მარცვლოვანი და უზანგი.
მცენარეების“ მარცელის (თესლის) დაქტილოზოიდები--კოლონიური ჰიდ-
განეითარება მასში ჩანასახის ჩამო- როიდული პოლიპების დამცველი
ყალიბებისა და გამოცალკევების შემ– ინდივიდები რომელთაც გააჩნიათ
დეგ; ამ დროს მარცვალში ნახშირ- მრავალრიცხოვანი მსუსხავი უჯრედე–
წყლებისა და ცილების რაოდენობა
მატულობს, წყლისა კი– კლებულობს. დაქტილოლოგია–– ყრუ-მუნჯთა ხელის
დარგოლვა–– ცხოველებზე ნიშნს მი- თითებით ლაპარაკის ხერხი; ხელის
მაგრება, რათა მათი შემდგომი და- ანბანი,
უქქრისს გავიგოთ გადაადგილების დაქტილოსკოპია –-– გამოყენებითი ანთ–

გზები ზრდის სიჩქარე და ა, შ. როპოლოგიის დარგი, რომელიც სწა–

(ფრინეელების დარგოლვა, თეეზების ელობს ხელისგულისა და თითების
ნიშნის დადება). ქვედა კანის მოხატულობას, ხელის
დარვინიზმი მოძღვრება ორგანული სა- თითების ანაბეჭდის მიხედვით, პი-
მყაროს ისტორიული განვითარებისა როვნების გამოცნობის მეთოდი. იყე-
და ცოცხალ არსებათა ევოლუციის ნებენ უმთავრესად კრიმინალისტიკაში.
მართვის გზების შესახებ (მეცხრა- დაღლა–– ცხოველისა და ადამიანის ორ-
მეტე საუკუნის გამოჩენილი ინგლი- განიზმისს მდგომარეობა გარკვეული
სელი ბუნებისმეტყველის ჩარლზ მუშაობის შესრულების შედეგად,
დარვინის გვარის მიზედვით). რაც ხასიათდება შრომისუნარიანო-
დარვინის ერთეული––ევოლუციის სიჩ- ბის დაქვეითებით,
ქარის ერთეული, მაგ., ორგანიზმის დაღმავალი დენი–-ნივთიერებათა (ძა-
ზომის შემცირება ან გადიდება რითადღად ორგანული ნივთიერებანი)
„1.-ჯერ მილიონი წლის განმავლო–- მოძრაოობა ფოთლებიდან მცენარის
ბაში, ან პრაქტიკულად იგივეა რაც, დანარჩმენი ნაწილებისაენ (ფეს-
შემცირება ან გადიდება 1/1000-ით ვების ტოტებისა და სხეა ნაწილე-
1000 წლის მანძილზე. ბისაკენ), რაც ზდება ლაფნის ბოქ-
დარვინიხ მოძღვრება--ის. დარეინიზმი, კოების გზით. '
დარეინიხეული შემგუებლობა, შეგუე- ღაყორუღება-–ბალახთა თესვა ფერდო-
ბა––ორგანიზმის“ გარკვეულ პირო- ბებსა დღა ქვიშებზე ბალახნარის ხან-
ბებთან შეგუება, როდესაც ის ამ- გრძლივი გამოყენებისათვის დაყო-
ჟღავნეს გამრავლების უნარს და რუღებს მეტწილად მიმართავენ
იძლევა ნაყოფიერ შთამომაელობას. ფერდობების ან ქვიშნარი რელიე-
დარლინგტონის წესი--ამ წესის თანა- ფის მოძრავი ფორმების დამაგრები»
ხმად ალოპოლიპლოიდური ფორმე- აუცილებლობასთან დაკავშირებით,
ბის ნაყოფიერება საწყისი ფორმების დაჟუოფა ორგანიზმისა--უსქესო გამრავ–
ნაყოფიერების უკუპროპორციულია, ლების ხერხი, რომლის დროსაც ორ–-
დაუნის ხინდრომი--იხ, მონგოლიზმი. განიზმი იყოფა ორ, დაახლოებით
დაფეხვიანება--ფესვების წარმოქმნა, ერთნაირ ნაწილად
დაყოფილი დევასტაცია

დაჟუოფილი ფოთოლი–ფოთოლი, რომ- ბის, ორგანოების ან მათი ნაწილების

ლის კიდის ამონაკვეთები ფირფიტის დაშლის პროცესი 2. ორგანიზმის
მეოთხედზე უფრო ღრმაა. აგებულებისა და სასიცოცხლო
დაცვითი შეფერვა ცხოველთა მიერ პროცესების” გაუარესება; შემგუებ-
ევოლუციის პროცესმი გამომუშავე- ლობის, დაავადებთა წინააღმდეგ
ბული შეფერვა რომელიე) ხელს გამძლეობისა და სხვათა დაქეეითება,
უწყობს მტრისაგან თავდაცვაში. ვ. იხ. ორგანოთა რედუქცია,
დამარღვ ფოთლისა-–ჭურჭელ-ბოჭკო- დეგრადაცია--რაიმე თვისებისს თანდა-
ვანი კონების ანუ ძარღვების განლა- თანობითი გაუარესება დაქვეითება,
გება ფოთლის ფირფიტაზე. არჩევენ დაცემა,
დაძარღვის შემდეგ ძირითად ფორ- დეგრადაცია მცენარეულობისა--მცე-
მებს: პარალელურს, რკალურს და ნარეულობის თანდათანობითი გადა-
ბადისებრს. გვარება, დაკნინება.
დაძარღვა «ვრთისა--ძარღვებს განლა- დეგეწერაციული ამიტოზი--ის. ამიტოზი
გების სისტემა მწერების ფრთაში; დეგენერაციული,
წარმოადგენს მნიშვნელოვან სისტე- დეგრადირება -- იხ. დეგრადაცია.
მატიკურ ნიშანს მწერების რკვევის დეგრესია-–თანდათანობითი შემცირე-
დროს. ბა, კლება.
დახურული სისხლის მიმოქცევის ხიხ- დეგუსტაცია: რაიმე სასმელის (ჩვეუ-
ტემა--იხ. სისხლის მიმოქცევის სის–- ლებრივ ღვინის, ჩაის) ან სხვა პრო-
ტემა, დუქტის გემოს გასინჯვა მისი ტხა-
დაბურული ჭურპელ-ბოჭკოვანი კონე- რისხის გამოსარკვევად; დაქაშნიკება.
ბი--მცენარის გამტარი კონები, რომ- დედა მცენარე-საწყისი მცენარე ვე-
ლებშიც წარმომქმნელი ქსოვილი გეტატიური გამრავლების დროს.
მთლიანად მარად ქსოვილადაა გადაქ- დედა უჯრედი ემბრიონული პარკიხა--
ცეული, უმთავრესად გეხვდება ერთ–- ჟყეავილოვან მცენარეებმი მეიოზის
ლებნიან მცენარეებში, დროს წარმოქმნილი ოთხი გონიდან
დაზშული სისხლის მიმოქცევის ზიხნტე- ერთი გონი რომელიც ინარჩუნებს
მა –-- იხ, სისხლის მიმოქცევის სის- თავის ფუნქციას და გაღივების შემ-
ტემა. დეგ წარმოქმნის ემბრიონულ პარკს-––
დებილი–-გონებასუსტი ადამიანი, მაკროპროთალიუმს,
დეგაზატორი-1, დეგაზაციის აპარატი, დედა უწრელი ხპორებიხა--არქესპორიუ-
2. პირი, რომელიც დეგაზაციას აწარ- მის დაყოფის პროცესში წარმოქმნი–-
მოებს, 3. ნივთიერება რომლითაც ლი უჯრედები (სპოროციტები), რომ-
დეგაზაციას აწარმოებენ. ლებიდანაე ჩვეულებრივი ორი და-
დეგაზაცია –– მომწამვლელი ნიეთიერე–- ყოფის შეღეგად ოთხ-ოთხი ჰაპლოი-
ბისაგან გაწმენდა, გაუვნებლება დური სპორა წარმოიქმნება.
(ადგილის, ტანისამოსის მცენარეუ- დედიკარიონიზაცია:––დიკარიონის გადა-
ლი საფარის, პროდუქტების, ნიადა- ქცევა მონოკარიონად,
გის და სხვ) სპეციალური ნიეთიე- დეღიპლოიდიზაცია–– ჰაპლოიდური უჯ-
რებით – დეგაზატორით, რედების ან ჰიფების წარმოქმნა დი-
დეგენერატი--ადამიანი, რომელსაც დე– კარიონულ-დიპლოიდური მიცელიუ-
გენერაციის ე. ი, ფიზიკური ან სუ- მიდან ან დიკარიონულ-დიპლოიდუ-
ლიერი გადაგვარების, დაქვეითების რი უჯრედებიდან (ბაზიდიომიცეტვ-
ნიშნები აქვს. ბსა და ასკომიცეტებში),
დეგენეცრაცია--1, ორგანიზმი” უჯრედე- დევასტაცია––ავადმყოფობის გამომწეე–
დევიაცია -- 87 დეიტეროტოკია

ვების მოსპობის ღონისძიებანი, რო- ვისუფლად მცურავი ლარვა. თავისი

მელიე ტარდება სხვადასხვა მეთო- აგებულებით ახლოს დგას ზღვის
დის გამოჟენებით მათი განვითარე- ტურბერალიების ლარვასთან.
ბის ყველა საფეხურზე. დეზოქსიდაცია––ჟანგბდის მოშორება,
დევიაცია---I. ორგანიზმში ახალი ნიშ- გამოცლა,
ნების გამოჩენა, როგორი ინდივი– დეზოქსირიბოზა-- მარტივი შაქარი პენ-
დუალური განეითარების გადახრის ტოზას ჯგუფიდან; წარმოადგენს რი-
შედეგი მის შუა სტადიაში. ამგვა–- ბოზის აღდგენის პროდუქტს; შედის
რად დევიაუ)იის დროს მხოლოდ დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავას (დნმ)
შთამომავლობის განვითარების საწ- შემადგენლობაში.
ყისი სტადიები ემსგავსება წინაპრის დეზოქსირიბონუკლეაზა –- ფერმენტი,
განვითარებას, ბოლო სტადიები კი რომელიე აჩქარებს დეზოქსირიბო-
არ იმეორებს ზრდასრული წინაპრის ნუკლეინის მჟავას დაშლას.
აგებულებას, 2. კომპასის მაგნიტუ- დეზოქნირიბონუკლეინმჟავა (დნმ)––
რი ისრის გადახრა (მერიდიანის უჯრედის ბირთვის შემადგენლობაში
ხაზიდან) რკინის დიდი მასების გავ- შემავალი ნიეთიერებ,„ რომელიც
ლენით, მთავარ როლს ასრულებს ცილების
ღევონი--იხს. დევონის პერიოდი. სინთეზში და მემკვიდრულ ნიშან-
დევონის პერიოდი (ხისტემა)--პალეო- თვისებათა გადაცემაში, შემოკლებუ-
ზოური ერის მესამე პერიოდი დედა- ლად –- დნმ; მისი მოლეკულური
მიწის ისტორიაში (ინგლისის საგრა- სტრუქტურა შედგება ორი სპირალუ-
ფო დევონშირი სახელიდან” სა- რად დახვეული ჯაჭვისაგან რომე-
დაც პირეელად იქნა აღწერილი დე- ლიც თავის მხრივ წარმოადგენს პო-
ვონის პერიოდის ნალექები), ლიმერს, რომლის მონომერებია ე.წ.
დეზამინირება––ამინოჯგუფის (MI) მო- ნუკლეოტიდები,
ტილება ამინომჟავას ან სხვა ორგა–- · დეზოქსირიბონუკლეინიხს მჟავას (დნზ-ს)
ნული შენაერთის მოლეკულიდან. კოდი––ნუკლეოტიდების თანმიმ–
დეზი –- 1. ყეავილსაფრის (გვირგვინის დევრობა დნმ-ს მოლეკულის ჯაჭვში.
ან ჯამის) განსაკუთრებული (ყანწი- ეს თანმიმდევრობა განსაზღვრავს ცი-
სებრი ან სხვა ფორმის) გამონაზარ- ლის სათანადო მოლეკულის შედგე-
დი, რომელშიც ნექტარი გროვდება, ნილობამი შემავალი ამინომჟავების
დამახასიათებელია: დეზურისათვის, თანმიმდევრულ განლაგებას.
ღედოფლის ყვავილისათვის წყალი- დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავახ (დნმ-ზ)
კრეფიისათეის და სხვ. 2, ყანწის “ რედუპლიკაცია–- დნმს მოლეკულის
მსგავსი რქოვანი გამონაზარდი, რო- გაორმაგება უჯრედის გაყოფის წინ.
მელიც უვითარდება ზოგიერთ ფრინ- დეირიდები –- შემხები საწოვრები, რომ-
ველს (უმეტესად მამლებს), ლებიც განლაგებულია საყლაპავი მი-
დეზინსექცი>-მაევნე მწრების (ინფექ- ლის ორივე მხარეს მრგვალ ჭიებში.
ციურ დაავადებათა გადამტანების, დეიტერაკოპია––მხედეელობის ნაკლი,
პარაზიტების და სხვ.) მოსპობა სპე– რომლის დროსაც ადამიანი ვერ არ-
ციალური საშუალებებით, ჩევს წითელ და მწვანე ფერს, რო-
დეზინფექცია--ინფექციური ავადმყო– გორე დღალტონიზმის დროს, მაგრამ
ფობის გამომწვევ მიკრობები” და განსაკუთრებით დაქვეითებულია
ვირუსების მოსპობა სპეციალური მწვანე ფერის აღქმა,
საშუალებებით: გაუსნებოვნება. დებტეროტოკია ანუ ამფიტოკია--პარ-
დეზოროვის ლარვა--ნემერტინების თა- თენოგენეზის ერთ-ერთი ფორმა,
 დეიტეროპერმაფროდიტი დენატანტური

როდებაც გაუნაკოფიერებელი კვერ- ლებითა და ფორთლებით. იყენებენ

ცხიდან წარმოიქმნება ორივე სქესის ბაღ-პარკების და სკვერების გასა–-
ინდივიდები. ფორმებლად,
ღდეიტეროპერმაფროდიტი – ჰერმაფრო- დეკორტიკაცია--1. ლაფნის ბოქკოების
დიტული ფორმა რომელიც, რო- გაძრობა სართავი მცენარეების (კანა-
გორც წესი „ წარმოიკმნება ძალიან ფი, ხელი და სხვე) ღეროს მერჭქნი-
იშვიათად ცალკეულ მცენარეში ცალ- დან წინასწარი დალბობის გარეშე,
სქესსნ ეგზემპლარებთან ერთად. 2. თავის ტეინის დიდი ნახევარსფე–-
დეიტომერიტი--გრეგარინების (უმარ– როებისათვიეს ქერქის მოცილება; იყე-
ტიეესი ცხოეელების, კერძოდ სპო- ნებენ ექსპერიმენტულ ლფიზიოლო-
რიანების ერთ-ერთი რიგი) სხეულის გიაში ქერქის ფუნქციების შესას-
ბოლო ნაწილი, რომელშიც ბირთვი წაელად.
მდებარეობს, დეკრემენტი
– აღგზნების ტალღების ინ-
დეიტოპლაზმა- ციტოპლაზმის ჩანარ– ტენსიურობისა და გავრცელების სიჩ-
თები, როგორიცაა ცხიმის წვეთები, ქარის თანდათანობითი კლება, ჩაქ-
პიგმენტები, სეკრეტორული მარცვ- რობა,
ლები და ა. შ. მას პარაპლაზმასაც დელამინაცია–– ჩანასახის ორფურცვ-
უწოდებენ. ლოვანი სტადიის (გასტრულის) წარ-
დეიტოხომა –– გრგრანულებიი რომლებსაც მოქმნის ერთ-ერთი გზაც, რომლის
გამოყოფს ბირთვაკი ციტოპლაზმაში. დროსაც მიმდინარეობს ბლასტულის
დეიტოცერებრუმი-––მწერების თავის უჯრედების დაყოფა ორშრედ.
ტვინის მეორე, შუათანა განყოფილე– დელზირიუმი-–მხსარფეხინი მოლუსკე-
ბა, რომლითაც ინერვირდება ულვა- ბის ნიჟარის მუცლის საგდულის
შები. წვერზე არსებული ღრმა ამონაკვე-
დეკაპიტაცია--.1 ღეროს ზრდის წერ- თი რომელზედაც გადის ღერაკი,
ტილის მოცილება. 2. თავის მოკვეთა, რითაც ცხოველი სუბსტრატზეა მი-
ღდეკარბოქსილირება–-მჟავას მოლეკუ- მაგრებული.
ლიდან კარბოქსილის ჯგუფის გამო- დელეცია–-ამა თუ იმ ზომის მონაკვე–
კოფა. თის ამოვარდნა ქრომოსომიდან,
დეკეული––ძროსის ნაშიერი –– საფურე დემარკაცია –- ქსოვილის მკედარი უბ-
სბო ერთიდან სამ წლამდე, სქესობ–- ნების გამიჯვნა ჯანსაღისაგან.
რივ სიმწიფემდე; უშობელი, დემერსალური კვერცსები–-–წყლის ცხო-
დეკონდესაციური სტადია–ჰეტერო- ველთა კვერცხები, რომლებიც წყალ–
ქრომატინს გაფაშარებს სტადია სატევის ფსკერზე ვითარდება.
ბირთვის ინტერფაზიდან პროფაზაში დემი –– პოპულაცია, რომელსაც უკავია
გადასელის დროს. განსაზიერული ოლქი და შედგება
დეკონიუგაცია-–მაკონიუგირებელი ქრო- ძალიან მსგავლით ორგანიზმებისაგან,
მოსომების არადროული (ჯერ კიდევ რომლებიც ეჯვარებინ ერთმანეთხ
მეიოზის პროფაზის დამთავრებამდე) ბუნებრივ პირობებში.
დათიშვა, დაცილება. დემუტაცია -- მცენარეულობი”“ დცვლი-
დეკორატიული მცენარეები--ადამიანის ლება, რაც მისი აღდგენისკენაა მი-
მიერ გაშენებული მცენარეები (სხვა– მართული.

დასხვა ოჯახიდან, რომლებიც გა- დენატანტური მიგრაციები –- თევზების

მოირჩევ ლამაზი ფორმის ვარჯით მიგრაცია წყლის დინების მიმართუ-
ან სხვადასხვა ფერის ლამაზი ყვავი–- ლებით.
დენატურატი დეპრესი>

დენატურატი –– დენატურირებული სპირ- ში. ამ დროს ხდება აზოტის მქავას

ტი, (ნიტრატები) მარილების აღდგენა-
ღენატურაცია ტცილებიხ--–-ცილის ბუ- მოლეკულეო აზოტამდე ან ამიაკამ-
ნებრივი თვისებების შეცვლა გარემო დე; ეს პროცესი ზორციელდება ანაე-
პირობების შეცელითა და სხვადა- რობულ პირობებში სპეციალური-
სხვა აგენტების მოქმედებით; დენა- ბაქტერიების (მადენიტრიფიცირე-
ტურაციას იწვევს, მაგ, ტემპერატე- ბელი ბაქტერიების) მეშვეობით. დე–
რის გადიდება მძლავრი მჟავის ან ნიტრიფაკაცია იწვევს ნიადაგის ნა-
ტუტის და სხვ. მოქმედება, უოფიერების შემცირებას. 2. ბაქტე–
დენატურირება -- იხ. დენატურაცია, რიების მიერ ხსნადი აზოტის შეთვი-
დენდრარიუმი––ბოტანიკური ბაღის ნა- სება.ა შპ. ქიმიური პროცესი ნი-
წილი ან სპეციალურად მოწყობილი ტრიტებისა და ამინური ან ამი–-
ბაღი, სადაც დარგული და გაშენებუ- ღური აზოტის ურთიერთმოქმედების
ლია სხვადასსხეა სახეობის ხემცენა–- დროს.
რეები და ბუჩქები. დენტინი –- ძვლისმაგვარი ნიეთიე“ება,
დენდრიტები––ნერვული უჯრედის (ნეი- რომელიც წარმოადგენს ზერხემლიან-
რონები) მოკლე ჩვეულებრივ ცხოველთა კბილის მთავარ შემად-
ძლიერ დატოტვილი მორჩები, რომ- გენელ ნაწილს. თავისი აგებულებით-
ლებითაც ხდება გაღიზიანების მიღე- და ქიმიური შედგენილობით ახლოს.
ბა და ნეირონის სხეულში გადაცემა, დგას ძვლის ქსოვილთან.
დენდროგრაფი–-ხელსაწყო, რომლის სა- დენუდაცია--ჰაერის, წყლის, ყინვარე–-
შუალებითაც ხღება ხის სისქეში ბის ზემოქმედების შედეგად ქანების.
გაზრდის აღრიცზვა. დაშლა, გადარეცხვა და გაღატანა,
დენდროიდული--სის მსგავსი, ხესავით დეპიგმენტაცია–-კანი–ს ბუნებრივი ფე-
განმტოებული. რის დაკარგვა რაც გამოწვეულია-
დენდროლოგია–– ბოტანიკის დარგი, რო- ეპიდერმისის უჯრედებში პიგმენტის»
მელიც შეისწავლის ხეებსა და ბუჩ- გაქრობით.
ქებს, მათ მორფოლოგიას, სისტემა– დეპილაცია-–თმის ბალნის მოცილება
ტიკას, ეკოლოგიას, გეოგრაფიასა და სამკურნალო ან კოსმეტიკური მიზ-
სამეურნეო მნიშვნელობას, ნით.
დენდროლოგიური პარკი, ბაღი--იზ. დენ- დეპლაზმოლიზი –– პლაზმოლიზის” სა-
დრარიუმი. წინააღმდეგო მოვლენა. პლაზმოლიზ–
დენდრომეტრია––სატყეო ტაქსაციის ნა- ის დროს დარღვეული პროტოპლას-
წილი, რომელიც იკვლევს ხის მო- ტის პირველადი მდგომარეობის.
ცულობის და მასს განსაზღვრის აღდგენა ე. ი უჯრედი ტურგო-
ხერხებს; ხისმზომელობა, რულ მდგომარეობაში დაბრუნება,
დენდროფლორა-–-–ხემცენარეთა ფლო- რომელიც მიმდინარეობს პლაზმოლი–
რა; ზემცენარეები. ზებული უჯრედის მიერ წყლის შე-
დენზექტორები-––დომინანტები, რომ- წოვის შედეგად.
ლებიც არ მრავლდებიან ვეგეტატიუ- დეპო სიხხლისა--იხ. სისხლის დეპო,
რად და ქმნიან ცოტად თუ მეტად დეპრესია. ავაღმუოფუერი მდგომა–
შეკრულ ფიტოცენოზს, მაგ., ჩეეულე– რეობა, რაც გამოიხატება სულიერ»
ბრივი ფიჭვი. დაძაბუნებით. 2. ხმელეთის ნაწილი,
დენიტრიფიკაცია–-1. ნიტრიფიკაციის სა- რომელიც ოკეანის დონეზე დაბლაა.
წინააღმდეგო პროცესი რომელიც 3. დედამიწის ქერქის დაძირვის დი–-
ჩეეულებრივ მიმდინარეობს ნიადაგ–- დი მონაკვეთი, რომელსაც აქვს ქვა–
დერატიზაცია – 90 – დესმოციტი

ბურის ფორმა და ყველა მხრიდან ლის რეაქტიულობის დაქეეითება

მთებითაა შემოფარგლული, განსაზღვრული ფაქტორებისადმი,
დერატიზაცია--მავნებელი მღრღნელე– მაგ, რომელიმე ტოქსინისადმი. დე-
ბის (ვირთაგვების თაგვებისა და სენსიბილიზაციაზე დამყარებულია
სხვ. განადგურება, მოსპობა. მკურნალობის ზოგიერთი ხერხის გა-
დერივატი –- რისგამე წარმოებული; მოყენება (ვაქცინებით მკურნალობა
რისამე პროდუქტი. და სხე.).
დერმა––ადამიანისა და ზერხემლიანი დეზიკანტები ––- ნიეთიერებები, რომლებ-
ცხოეელების“ კანს შემაერთებელ საც იყენებენ მცენარის თფოთლების,
ქსოვილოეანი ნაწილი, რომელიც მო–- თესლების და სხე გასაშრობად.
თავსებულია ეპითელიუმის კვეშ. დესიკანტებ,დდ ზმარობენ (ცციანამი-
დერმალური შრე––ბრტყელი უჯრედე- დებს და სხვ.
ბის ფენა, რომლითაც დაფარულია -დეზკვამაცი»>––ეპითელიუმის უჯრედე-
ღრუბელების სხეული გარედან. ბის აქერცვლა კანს ზედაპირიდან
დერმატიტი-–-კანის ანთება. და ლორწოვანი გარსიდან; კანის
დერმატოგენი--ღეროს ზრდის კონუსის აქერცვლა.
ერთშრიანი გარეთა ქსოვილი, (პრო- “დესმობაჭქტერიები-- ძაფისებრი ბაქტე-
მერისტემა), რომლისგანაც შემდეგში რიები რომლებიე მრავლდებიან
ეპიდერმისი ეითარდება (მოძეველე- მოძრავი, შმოლტიანი უჯრედე-
ბული ტერმინია). ბის მეშვეობით. ცხოვრობენ მტკნარ
დერმატოზი კანისა და მისი დანამატე– და მლაშე წყალსატევებში,.
ბის (თმის, ფრჩხილების) სხვადასხვა დეხმოგენი –- იხ. პროკამბიუმი.
ავადმყოფობის საერთო სახელწოდე- დესმოზი –- გელის ძაფიდთ რომელიე
ბა. აერთებს გაყოფის პროცესში მყოფი
ღერმატოლოგია –- მედიცინის დარგი, ცენტროსომების ნახევრებს.
რომელიც სწავლობს კანს და მის დეხმოლაზები –-- ფერმენტები, რომლე–
დაავადებებს. ბიც იწვევენ ნახშირწყლების გახ-
დერმატომი-–-რგოლიანდ ჭიების ქორ- ლეჩვას ნაზშირბადის ატომებს შო-
დიანებისა და სხვათა ჩანასახის პირ- რის კავშირების გაწყვეტის გზით.
ველადი სეგმენტების ნაწილი, რომ- დიდი მნიშვნელობა აქვტ დულღილისა
ლიდანაც ვითარდება კანის შემაერ- და ქსოვილური სუნთქვის პროცეს-
თებელ ქსოვილოვანი საყრდენი. ში. ამ ჯგუფის ფერმენტებიდან აღ-
ღერმატომიკოზი- კანის დაავადებანი სანიშნავია კარბოქსილაზა, ალდოლა-
(სირსველი, ქეცი და სხვ), რომელ- ზა და სხვ.
საც იწვევს ადამიანის ან ცხოეელ- დეხმოლიტური ფერმენტები –- ის. დეს-
თა კანის პარაზიტი სოკოები – მოლაზები,
დერმატომიცეტები. დესმოლოგია -– იხ. სინდესმოლოგია,
დერმატომიცეტები–-იმ სოკოების” სა- დეხმონი-– ჰორმონი რომელი) უნდა
ერთო სახელწოდება, რომლები/) პა- მონაწილეობდეს მიტოზის გამოწეე-
რაზიტობენ ადამიანისა და დცხოვე- ვაში.
ლების კანზე და იწევვენ მის სჩვა- დეხმოსომები –-– ციტოპლაზმური შემბ-
დასხვა დაავადებას. რანების სპეციალიზებული სტრუქტუ-
ღერმატოპლასტი––პროტოპლასტი იჯ- რები, რომელთა სამუალებით ხდება
რედის გარსით, უჯრედების ერთმანეთთან გადაბმა.
ლეხენსიბილიზაცია--ორგანიზმის ან მი–- დეხმოციტი –- შემაერთებელი ქსოეი-
სი ცალკეული ორგანოს და ქსოვი- ლის უჯრედი.
დესტრუქცია მ. დეჰსტრინები

დესტრუქცია –- რისამე ნორმალური 2. ყვაეილის ასაცრელი პრეპარა-

სტრუქტურის დაშლა, დარღეევა. ტი.
დეტერმინანტი
–– 1. ჩანასახის პლაზმის დეფეკაცია ––1- ორგანიზმიდან ნარჩე-
ჰიპოთესური ერთეული, რომელიც ნი საჭმლის გარეთ გამოდენა სწორი
აკონტროლეს მემკვიდრეობას და ნაწლავის” ან ანალური ზხერელის
განვითარებას (ვეისმანი 1891). 2. გზით; კუპის განთავისუფლება; კუპში
მცენარე), რომელიე განსაზღვრაეს გასვლა. 2. ჭარხლის წვენის გაწმენ-
გარემოს პირობებს ფიტოცენოზში, და, სხეადასხეა მინარევისაგან.
დეტერმინანტებს, ამა თუ იმ ზო- დეფიბრინირებული სისხლი--ის.
მით, წარმოადგენს თანასაზოგადოე- რინგამოცლილი სისზლი.
ბი ყეელა ზცენარე (რამენსკი, დეფინიტური ბუმბული –- ფრინველე-
19368). ბის ძირითადი ბუმბული, რომელიც
დეტერმინაცია უჯრედებისა –- 1. უჯ#ჯ- წარმოიქმნება ე. წ ემბრიონული,
რედთა განვითარების წარმართვა ბარტყობის ბუმბულის ქეეშ და
განსაზღვრულ ქსოვილოვან სტრუქ- ცელის მას ბუმბულის საფარის სა-
ტურათა წარმოქმნის გზით. ეს ხდე–- ბოლოოდ ჩამოყალიბებისას,
ბა მემკვიდრული ფაქტორებისა და დეფინიტური პატრონი –-- ის. ძირითადი
გარემოს პირობების ურთიერთმოქ- მასპინძელი, მარჩენალი.
მედღები საფუძველზე, დეტერმინა- დეფინიტური პირი --–- პირს დს ხერელი,
ციის პროცესში სპეციალიზებული რომელიც წარმქმნილია გასტრულის
ნიშნების გაჩენასთან ერთად უჯრედ- პირველადი პირის (გასტროპორის)
თა სხვა მიმართულებით განვითარე–- ადგილას.
ბის პოტენცია მცირდება. დეტერმი- დეფოლიანტები –- ნივთიერებან„ რო-
ნაცია შეიძლება იყოს: ოვოტიპური, მლებსაც ხმარობენ ფოთლების ზე-
ჩანასახოვანი და ქსოვილოვანი, რაც ლოვნურად გაფქვენისათვისს მოსავ–
შეესაბაპებს ორგანიზმი“ უჯრედთა ლის აღების წინ (მაგნიუმის ქლო-
განვითარების სხვადასხვა ეტაპს. დე- რატი, ამონიუმის სულფატი, ენდო-
ტერმინაცია პროცესია, რომლის შე– ტალი და სხე.).
დეგად ვიღებთ უჯრედთა ქსოვილო- დეფოლიაცი·--–!. მეენარის ფოთოლ-
ვან სპეციფიკურობას. 2. გარკვევა, ტეენა; 2 ფოთლების ხელოენურად
განსაზღვრა, გაპირობება, მაგ., ამა მოცილება (მაგ, ბამბის ფოთლების
თუ იმ მცენარის ან ცხოველის გარ- მოცილეა კოლოფის მომწიფების
კვევა, სახეობის ან გვარის დადგენა. დასაჩქარებლად ან ბამბის მანქანით
დეტერმინიზმი –– მატერიალისტური მო- აღების გასაადვილებლად).
ძღვრება, რომლის მიხედვითაც ყვე- დეფორმაცია –– სხეულის ფორმის ან მო-
ლა მოვლენა აუცილებელი მიზეზობ- ცულობის შეცელა.
რივი კაეშირით არის გაპირობებუ- დეფორმირება –- ის დეფორმაცია.
ლი, დექსიოტროპული ნიჟარა -- მუცელფე-
დეტერმინირება –- იხ, დეტერმინაცია, ხიანი მოლუსკების ნიჟარა რომე-
დეტოქსიკაცია –– ფერმენტაციული პრო- ლიც წვეროდან დაწყებული დახვეუ-
ცესი, რომელი) ამცირებს ამად თუ ლია მარჯენივ ე. ი. საათის ისრის
'იმ ნივთიერების ”'შმხამიანობას. მოძრაობის მიმართულებით; მარჯე-
ღეტრიტი-1. წყალში ატივტივებული ან ნივმხვევი ნიჟარა.
წყალსატევების ფსკერსე არსებული დექსტრინები –- სახამებლის ჰიდროლი-
წვრილი ორგანული სხეულაკები, ზის შუალედი პროდუქტები; წარ-
ცხოველისა და მცენარის ნარჩენები, მოადგენენ წყალში ხსნად ამორ–
დექსტროზა -–-82- დიათერმია

ფულ პოლისაქარიდებს (რთულ ნახ- ბული დეჰიდრაზები, რომლებსაც შე-

ფმირწყლებს), პოლიარიზაციის სიბრ- უძლიათ წყალბადი გადასცენ უშუ»
ტყეს აბრუნებენ მარჯვნივ, საიდა- ლოდ ჰაერის ჟანგბადს.
ნაც მომდინარეობს მათი სახელწო–- დეპიდრირება –- ჟანგვის (დაჟანგვის)
დება. სახამებლის ჰიდროლიზის პრო- ფორმა, როდესც მოლეკელიდან
ცესის თანმიმდევრულად წარმოქმ- ხდება წყალბადის წართმევა.
ხილ მრავალრიცხოვან დექსტრინებს დეპიდროგენაზები –- იხ დეპიდრაზები,
ჩვეულებრივ აერთიანებენ 4 ჯგუფ- დვრიტის ფერმენტები –– კუჭის წვენის
ში: ტ) ამიდოდექსტრინი –- სახამე– ერთ-ერთი ფერმენტი, რომელიც) ახ-
ბელთან ყველაზე ახლოს მდგომი დენს რძის მოხაჭოებას,
ნივთიერება, რომელიც იოდის ხსნარ– დიაგეოტროპიზმი –-– განვი გეოტრო-
თან იძლევა იისფერ შეფერვას ღა პიზმი; მცენარის ორგანოების ზრდა
ილექება 40%-იანი სპირტით; ჰორიზონტალური მიმართულებით,
2. ერითროდექსტრინი –– იოდის ხსნა– ე. თ. სიმძიმის ძალის მოქმედების
რით იღებება წითლად და ილექება მიმართულების პერპენდიკულარუ-
60%-იანი სპირტით; 3. აქროდესტრი- ლად.
ნი –- იოდთან არ იძლევა შეფერ- დიაგნოზი–– 1. ავადმყოფობის განსაზ-
ვას დღა ილექება მხოლოდ 70%-იანი ღვრა, დადგენა ავადმყოფის ყოველ-
სპირტით 4. მალტოდექსტრინი – მხრივი გამოკვლევის შედეგად. 2.
იოდთან არ იძლევა შეფერეს და მცენარეთა და ცხოველთა სისტე-
არც სპირტით ილექება. მატიკური კატეგორიის (სახეობის,
დექსტროზა –-- იხ. გლუკოზა. გვარის და ა. შ.ე) აღწერა.
დეცერებრაციული რიგიდულობა –- გამ- დიადა –- 1. მეიოზური ქრომოსომები,
შლელი კუნთების ტონუსის სწრაფი რომლებიც “შედგება ერთმანეთთან
გაძლიერება. დაკავშირებული ორი ქრომატიდისა-
დეპელმინთიზაცია –- 1. სამკურნალო -– გან. მეიოზის დროს პირველი რიგის
პროფილაქტიკური ღონისძიებანი პა- ოოციტისა ღა სპერმატოციტის ბირთვ-
რაზიტი ჭიების (ჰელმინთების) მო- ში დიადების რიცხეი დიპლოიდურია.
სასპობად მათი განეითარების ყეე- 2. ანაფაზური მოძრაობის ერთეუ-
ლა სტადიაში როგორე მასპინძელ ლი, რომელიც შედგება ორი ჰო-
ორგანიზმში (ადამიანი ცხოველი, ისე მოლოგიური კონიუგირებული (გეერ-
გარემო პირობებში (ნიადაგში, სა- დებით ან ბოლოებით) ქრომატიდი--
სუქში საძოვრებზე და სხვ). 2, საგან,
პარაზიტი ჭიების გამოდევნა მასპინ- დიადური ბირთვი –-- მეიოზის პირველი
ძელი ორგანიზმიდან. გაყოფისას წარმოქმნილი ორი ბირთვი
დეპიდრაზები -–- ფერმენტები რომლე– ქრომატიდებს ორმაგი რიცხვით,
ბიც ახდენენ დეჰიდრირების ე. ი. ვინაიდან ქრომოსომები ამ დროს უკ-
ორგანული ნაერთისაგნ წყალბადის ვე გახლეჩილია.
წართმევის რეაქციის კატალისს და დიათეზი -- ორგანიზმის პათოლოგიუ-
წყალბადს გადასცემს ჰაერის ქჟანგ- რი რეაქცია ზოგიერთი ნივთიერები-
ბადს ან სხვა აქცეპტორებს; არჩე–- სადმი.
ვენ ღეჰიდრაზების ორ ჯგუფს: 1. დიათერმია –- მკურნალობის მეთოდი,
ანაერობულ დეჰიდრაზებს, რომლებ- რაც მდგომარეობს ქსოვილების ღრმა
ხაც არ შეუძლიათ წყალბადი გადას- გათბობაში მაღალი სიხშირის ელექ-
დენ ჰაერის ჟანგბადს, მაგრამ გადას- ტროდენით, რომელიც მიიღება სჰე-
ცემენ სხვა აქცეპტორებს 2. აერო- ციალური აპარატით,
დიაკინეზი – 93 -- დიაფოტოტროპიზმი

დიაკინეზი- -პირველი მეიოზური გაყოფის დიასტოლა–– გულის კუნთების მოღუ-

პროფაზსს ბოლო სტაღია პირველი ნების ფაზა, რომელიც მოსდეეს მის
რიგის როვოციტებსა და სპერმატოცი- შეკუმშას (სისტოლას); ამ დროს
ტებში, რომელიც ხასიათდება ქრო- ხდება გულის სისხლით გავსება.
მოსომთა დამოკლებით. დიახტროფი –-– ქლოროპლასტების გან-
დიაპაუზა–– 1, მოსვენების პერიოდი ლაგეა უჯრედებს კედლებთან
განვითარების დროს ორგანიზმის ფოთლის ზედაპირის პარალელურად.
განეითარების. შეჩერება ამა თუ იმ შესამჩნევია ფოთლის სუსტი ან გა-
დროით მატლობის ან ქჭუპრობის ფანტული სინათლით განათეჯის
სტადიაში (მწერებში და რიგ სხეა დროს.
ჯგუფებში), წარმოადგენს განვითა- დიატომები –- იხ. კაჟოვანი წყალმცე–-
რებისათვის არახელსაყრელი პირო- ნარეები.
ბებისადმი შეგუება. 2. ბირთვის დიატომინი –– დიატომისებრი წყ,ლ–
მოსვენების პერიოდი განაკოფიერე- მცენარეების მურა ფერის პიგმენტი;
ბასა და დანაწევრებას შორის, ანდა მისი ქლოროფილთან შერევით დია-
დანაწევრების პროცესის დამთავრე– ტომების ქრომატოფორს მოყვითა-
ბის შემდეგ. ლო ფერი ეძლევა. ახალ გამოკვლე–
დიარეალური ფრინველები –- ფრინკე- ვათს თანახმად ღდიატომინი თავის
ლები„ რომელთა გადაზამთრებისა მხრივ წარმოადგენს ქსანტოფილთან
და ბუდობის ტერიტორია გათიშუ- ახლოს მდგომი რამდენიმე პიგმენტის
ლია. მათ ეკუთვნის უმეტესი გადამ–- ნარევს -
ფრენი ფრინეელები. დიატომისებრი წეალმცენარეები –- იხ.
დიართროზი –- სახსარი. ძვალთა შორის კაქოეანი წყალმცენარეები.
შეერთებ,ა რომელიც უზრუნველ- დიატომიტი
-–– მთის ქანი, რომელიც უმ-
ყოფს მათ მოძრაობას. ძელების მო–- თავრეს.დ “შედგება დიატომისებრი
ძრავი შეერთება. წკალმცენარეების კაქოვანი ჯავშნი-
დიარქული ფესვი
–– ფესვ,დ რომელსაც საგან იყენებენ კერამიკაში თერ-
აქვს პირველადი ქსილემის ორი ჭი- მოიზოლაციაში და სხვ.
მი (განივ ჭრილში
–– ორი სხივი). დიატროპიზმი –– განივი ტროპიზმი; რო-
დიასპორია –- მცენარის ნაწილი, რო- მელიშე ორგანოს განლაგება გამღი-
მელიც ბუნებრივად (თავისით) ზიანებლის მოქმედებს”ს მიმართუ-
სცილდება მცენარეს და მის გა- ლების პერპენდიკულარულად; მეტ-
მრავლებასა და გაერცელებას ემსა- წილად დამახასიათებელია მცენარის
ხურება, მაგ, სპორა,დ თესლი, ნა- გეერდითი ორგანოებისათვის, განხა-
ყოფი, ბოლქვაკი და სხე. კუთრებით ფოთლებისთვის სინათლის
დიასტაზა–– ის, ამილაზა. მიმართ.
დიასტემა –– 1. პლაზმის მოდიფიკაცია, დიატროპული ორგანოები –-- ორგანოე-
უჯრედული ეკვატორის უბანში, რაც ბი, რომლებიც ორთოტროპული (ვერ-
წინ უსწრებს უჯრედულ გაყოფას, ტიკალურად განწყობილი) ორგანოე-
2. შუალედები საჭრელსა და დანარ–- ბის მიმართ სწორი კუთხითაა გან-
ჩენ კბილებს შორის მეტწილად ლაგებული.
ჩნდება ეშეების უქონლობის გამო დიაფიზი–– გრძელი ძვლების შუა, ცი–
(დამახასიათებელია რიგ ძუძუმწოვ- ლინდრული ნაწილი.
რებში: ჩანთოსნებში მღრღნელებსა დიაფოტოტროპიზმი –- განივი ფოტო-
და სხვ.); კბილებს მორისი შუალე- ტროპიზმი; რომელიმე ორგანოს (მაგ.,
ღები ძუძუმწოვრებში. ფოთლის ფირფიტა) განლაგება და-
დიაფრაგმა – 84- დივერგენცი»

ცემული სხივის მიმართულების პე#“– თავის ტვინის მთავარი განყოფილე–

პენდიკულარულად. ბა, რომელსაც უკავია თავის ქალას
დიაფრაგმა –- გუმბათისებრი კუნთოვა- ზედა ნაწალი, შედგება ორი ნახე-
ნი ძგიდე, (ტიხარი), რომელიც ძუ- ვარსფეროსაგან, რომლებიც დაკავში–
ძუმწოვარი ცხოველების სხეულის რებულია კორძიანი სხეულით; ადა-
ღრუს ყოფს ორ ნაწილად. გულ- მიანში დიდი ტვინი წარმოადგენს
მკერდის ღრუდ და მუცლის ღრუდ; ცენტრალური ნერვული სისტემის
მას შუასაძგიდსაც უწოდებენ. ყველაზე დიდ განყოფილებას,
დიაფრაგმები –– უჯრედებისაგან შექმ- დიდიმოსპორა –-– ორუჯრედიანი სპორა.
ნილი ტიხრები, რომლითაც ბევრი
მცენარის ღეროში გაყოფილია სა-
დიეტა –- კვების გარკვეული რეჟიში.
ჰაერო ღრუები; წარმოიქმნება მარ–-
დიეცია –- ორსახლიანობა, როდესაც
ცვლოვნების ქოლგოსანთა და შვი- ერთსქესსანი ყვავილები სხვადა-
ტების წარმომადგენელთა ღეროს სხვა მცენარეზეა (ინდივიდზეა) გან–-
მუხლებში. წყლისა და ჭაობის მცე- ვითარებული: ერთზე –- მამრობითი,
ნარეებში ტიხრები (აქვთ რა ჰაერის მეორეზე –– მდედრობითი ყვავილე–-
ბი დამახასიათებელია ვერხვისათ-
გატარებისა და წყლის დაკავების
ვის ტირიფისათვის, კანაფისათვის,
თვისება) იცავენ საჰაერო კამერებს
წყლით ავსებისაგან. ბოსტნის მჟაუნასათვის და სხვ.

დიგამეტური –- იგივე, რაც ჰეტეროგა- დივაქცინა

–– ვაქცინა, რომლითაც შეიძ-
მეტური. ლება ერთდროულად ორი დაავადე-
დიგენეზისი–– იგივე, რაც თაობათა მო- ბის (მაგ., მუცლის ტიფისა და დეზინ–
რიგეობა. ტერიის) წინააღმდეგ აცრა. წარ–-
დიგენეზური მწოველები ანუ ტრემატო- მოადგენს ორი ვაქცინის (ასა,ცრელთ
დები –– ბრტყელი ჭიების ერთ-ერთი პრეპარატის) კომბინაციას.
კლასი, რომელიც აერთიანებს ზერ- დივერგენცია –– ნიშანთვისებათა დაცი–-
ხემლიანი ცხოველების შინაგანი ორ- ლება, გათიშვა, რასაც ადგილი აქეს
განოების პარაზიტ ჭიებს, რომელ- მონათესავე ფორმებში, განსხვავე–
თათვის დამახასიათებელია მასპინძ- ბულ საარსებო გარემო პირობების
ლის გამოცვლა და თაობათა მორიგეო- ზემოქმედების შედეგად ევოლუციის
ბა (მაგ., ღვიძლის ორ:პირა–-ფასციო- პროცესში აბალი სისტემატიკური
ლა და სხვ). ერთეულის წარმოქმნის გზა დარვი–
დიგიტიგრაღული ცხოველები
–- ის. თი- ნის თეორიის მიხედვით დარვინი
თებზე მოსიარულე ცხოველები, თვლიდა,ას რომ ერთი ინდივიდის
დიგრესია –- მცენარეთთს თანასაზოგა– შთამომავლობაში გამოჩენილი მცი-
დოების მდგომარეობის გაუარესება რედი განსხვავებული ნიშნები შემ-
გარეგანი ან შინაგანი მიზეზებით; დეგ თაობებში თანდათან იზრდება,
ამასთან დაკავშირებით ანსხვავებენ- რის შედეგადაც ერთი სახეობის.
ეკზოდინაპმიურ0დდ ენდოდინამიურ და ფარგლებში მიიღება რამდენიმე სა-
ანთროპოდინამიურ დიგრესიას. სესხვაობ,ი რომლები/ც შემდეგშთ
დიდი ტვინის ნახევარსფეროები –- ხერ- გარდაიქმნებიან დამოუკიდებელ სა-
ხემლიანი ცხოველების თავის ტვინის ხეობებად. ამავე გზით სახეობები
გადაიქცევა გვარებად, გვარები ოჯა-
წინის განყოფილება. ყველაზე უფ-
რო მეტად განვითარებული აქვს ადა–- ხებად და ა, შ
მიანს, დივერგენცია ფიტოცენოზისა ერთი
დიღი ტვინი --. ხერხემლიან ცხოველთა მცენარეული თანასაზოგადოების გა–-
დივერგენცია –_ 95 - დიმი

ყოფა ორ სხვა თანასაზოგადოებად მჭიდროდ კონიუგირებულ წყეა-

ეკზოდინმური და ენდოდინამური ლებს –- დიკარიონებს,
მიზეზების შედეგად ძფიტოცენოზე- დიკარიოფიტი –- ჩანთიანი და ბაზიდიუ-
ბის დივერგენცია, ისევე როგორც მიანი სოკოების მიცელიუმი წყვილ-
კონვერგენცია, ჩვეულებრივ მიმდი- წყვილად მიახლოებული ბირთვე-
ნარეობს სინცენოგენეზის ფარგლებ- ბით –- დიკარიონებით.
ში, დიკლინური მცენარე –- განცალკევე–
დივერგენციის კუთხე ფოთლებისა ბულ სქესიანი განსხვავებულ სქე–-
იხ, ფოთლების დივერგენციის კუთხე. სიანი მცენარე, ე, ი. მცენარე, რო-
დივერზიცია –- ახალი, მეორადი სახეო–- მელიც მამრობით და მდედრობით
ბის წარმოქმნა პირველადი სახეობი- ჩანასახოვან უჯრედებს წარმოქმნის
საგნ („ცალკეულ ქრომოსომთა რი- სხეადასსხეუა ყვავილზე, დიკლინური-
ცხეის გადიდები, ქრომოსომული მცენარეები იყოფა ორ ჯგუფად: 1.
ანაწყობი“ გაორკეცების ან ცალ- ერთსახლიანი მცენარეები როდესაც
კეული ქრომოსომის გამოვარდნის, ერთ ეგზემპლარზე ვითარდება ორი-
ქრომოსომთა სტრუქტურული შეცე- ვე ტიპის როგორც მდედრობითი,
ლისა და სხვა კომბინაციის გზით. ისე მამრობითი (ცალ-ცალკე) ჟჯვავი-
დივერტიკული ღრუ–ღრუ ორგანოს ლები, 2 ორსახლიანი მცენარეები,
(საყლაპავი მილის, ნაწლავის, შარდის როდესაც ერთ ეგზემპლარზე ვითარ-
ბუშტის) კედლების ტოპრაკისებრი დება ან მამრობითი, ან მდედრობი–-
გამობერილობა რომელშიე ხდება თი ყვავილები.
ორგანოს შემცველობის დაკავება. დილატატორები –– კუნთები, რომელთა.
დიზიგოტური –- ორკვერცბზიანსი (მაგ., შეკუმშვით ხდება რაიმე ხვრელის
ორკვერცხინი ანუ არაიდენტური (მაგ., თვალის გუგის, ან უკანა ხერე–

ტყუპები). ლის) გაფართოება (სფინქტერების

დიზოსმია
-– ყნოსვს შეგრძნების და- საწინააღმდეგო).
კარგვა– დიმეგალია–– მამრობითი და მდედრობი–
დიზუნქცია
–– სახეობის ან გვარის უწყ- თი გამეტებს დიმორფიზმი სიდი-
ეეტი არეალის გაყოფა რამდენიმე დის მიხედეით; არჩევენ ფიზიოლო-
ცალკეულ ნაწილად. გიურ და პათოლოგიურ დიმეგალიას.
დიზუნქციური არეალი (დიზუნქციი- დიმი
-– ტერმინ, რომელიე იხმარება»
დან) –– წყვეტილი არეალი, ყოველი კატეგორიის ტაქსონომიუ-
დიზურია -––- შარდზე გასვლის მოშლი– რი ჯგუფების ინდივიდთა აღსანიშნა-
ლობა, ეად მხოლოდ ყოველთვის რაიმე
დიკარიოზი –– ორი ბირთეის არსებობა თავსართით რა; ამა თუ იმ ვიწრო
უჯრედში, დახასიათების მაჩვენებელია, მაგ., ტო–
დიკარიონი
–– სოკოს პიფებში ერთმა- პოდიმი –-– ინდიეიდთა ჯგუფი, რო-
ნეთთან დაახლოებული ჰაპლოიდუ- მელიც გეხვდება განსაზღვრულ გეო-
რი (მამრობითი და მდედრობითი) გრაფიულ ოლქში; ეკოდიმი –- ინ-
ბირთვების წყვილი წარმოიქმნება დივიდთა ჯგუფი, რომელიც დაკავ-
სქესობრივი პროცესის დროს ჩან- შირებულია სპეციფიკურ ადგილ-
თიან და ბაზიდიუმინ სოკოებ- სამყოფელთა; გენოდიმი –- დიმი,
ში. რომელიც სხეა დიმისაგან განსხვავ-
დიკარიოფაზა -- განვითარების ფაზა დება გენოტიპის მიხედვით, ამასთან
სოკოებში, როდესაც განაყოფიერე- ამ შემთხვევაში ფენოტიპური განს-
ბის დროს ბირთვები წარმოქმნიან ხვავება აუცილებელი არ არის;
 ლღიმორფიზმი დიპლოზი

პლასტოდიმი –- დიმი, რომელიც ფე- დინამიკური სტერეოტიპი -- ადამიანისა

ნოტიპურადაა დიმისაგან განსხვავე- ღა უმაღლეს ცხოველთა თავის ტეი-
ბული გარემო პირობების მოქმედე– ნის დიდი ნახევარსფეროების
. . ქერქ-
ბის შედეგად. აუტოდიმი –-- დიმი, ში აგზნებისა და შეკაეების კერებს
რომელიც შედგება მეტწილად აუ- შორის კავშირის ღა ურთიერთმოქ-
ტოგამური ინდივიდებისაგან; გამო- მედების სისტემა. '
დიმი –– დიმი რომლის „ცალკეულ დინგი–- 1. ზოგიერთი ცხოველის (უმ-
ინდიეიდესს გამრავლების” ტიპით, თავრესდ ღორის) წაგრძელებული
სივრცესა და დროში, უკავიათ მო- ცხვირი და ყბები, 2. ყვავილის ბუტ-
საზღერე მდგომარეობა, მაგრამ შე–- კოს ზედა გაფართოებული ნაწილი,
უძლიათ შეუწყვილდნენ მოცემული რომლს დანიშნულება მტვრის
დიმის ყოეელ ინდიეიდს,; ფენოდი. მარცელების მიღება.
მი –– ფენოტიპურად განსხვავებული დინოზავრები –- გადაშენებული ქვე-
დიმები; ენდოდიმი –- გამოდიმი, წარმაელების ერთ-ერთი დიდი ჯგუ-
რომელიც მეტწილად შედგება ენ- ფი, .რომლებიც ცხოვრობდნენ ტრია-
დოგამური მცენარეებისაგან ან ორ- სის დასაწყისიდან ცარცის ბოლომ-
სქესიანი ცხოველებისაგან. დე.
დიმორფიზმი–- 1, ერთი სახეობის ფარ- დინოთერიონი –- სპილოს მსგავსი გადა–
გლებში ორი „ ურთიერთისაგან გა- შენებული ძუძუმწოვრი ცხოველი
რეგნულად განსხვავებული ფორმის ტ-ვ ბმ სიმაღლის. დლცხოერობდა
არსებობა, მაგ, დედალსა და მამალს მესამეული პერიოღის მეორე ნახე-
შორის განსხვავება ცხოველებში; ვარში.
ზოგიერთი მცენარის მამრობითი და დინოცერატები –- გადაშენებული ჩლი-
მღედრობითი ეგზემპლარები (სქე- ქიანი ცხოველები, რომლებიც ცხოე-
სობრივილ დიმორფიზმი): ერთი და რობდნენ მესამეულის ადრეულ ხა-
იმავე ცხოველს განსხვავებული ნაში.
შეფერილობა წლის სხვადასხვა ღიპეპტიდები –- პეპტიდები, რომლებიც
დროს; ზოგიერთი მცენარი“ გაზაფ- შედგება ამინომჟავის ორი მოლე-
ხულისა და შემოდგომი– ფორმები კულისაგან.
რდეზონური დიმორფიზმი). 2 მცე–- დიპლაზმა –– ზოგიერთი უჯრედის (მაგ.,
ნარეზე რომელიმე ორგანოს ორი ფიბრობლასტების) ციტოპლაზმა, რო-
ფორმის არსებობა, მაგ., სხვადასხვა მელიც მკვეთრადაა გაკოფილი ორ
ფოთლის (ჰეტეროფილია), ნაყოფის ნაწილად. ენდოპლაზმად და ექტო-
(პეტეროკარპია) და ა. შ. პლაზმად.
ღიმორფული პოლიპები
–- ზღვის ჰპიდ- დიპლევრულა –- კანეკლიანების ადრეუ–-
როიდული პოლიპები რომელთაც ლი ლარეა, რომელსაც აქვს ნათლად
კვირტები არ სცილდება და ბუჩქი- გამოსახული ორმხრივ სიმეტრიული
სებრი ან ზისებრი დატოტვილი სხეული.
ფორმა აქვს. მათ საერთო ღეროზე დიპლობიონტი –– იხ, დიპლონტი.
გრავალი ცალკეული ჰიდრანტია მო- დიპლოდოკი – გადაშენებული უზარმა-
თავსებული, ზარი ქვეწარმავალი ცხოველები დი-
დლინაზიკა მცენარეულობის -- მცენა- ნოზავრების ჯგუფიდან; ცხოვრობდ-
რეულობის განეითარების პროცესის ნენ მეზოზოური ერის იურის პე-
ცვალებადობა გაპირობებული ბუ- რიოდში.
ნებრივი- პირობების ან ადამიანის დიპლოზი-– ქრომოსომთა რიცხვის” გა-
ორკეცება გამეტებში.
ზეგავლენით.
დიპლოიდი დიპლოკრომოზომი

დიპლო ––იდი
უჯრედი ან ორგანიზმი, დიპლოსომა –– 1, ცენტროსომ,ა ორი
რომელიე შეიცას ქრომოსომთა ცენტრიოლით; ჩვეულებრივ შემოს-
ორმაგ რიცხვს (ჰაპლოიდთან შედა- ვეულია სზივისნაიირი პლაზმით. 2.
რებით). დიპლოიდურს წარმოადგენს ორი მაკონიუგირებელი ჰპეტეროქ-
ყველა ზიგოტა, რომელიც წარმოქ- რომოსომი,
მნილია განაყოფიერების შედეგად დიპლოსპორია –– გამეტოფიტის განეი-
ორი ვგამეტისს შერწყმით; იამათ- თარება არა სპორიდან, არამედ სპო-
გან თითოეული გამეტა შეიცავს რების წარმომშობი დედაუჯორედი-
ქრომოსომთა ერთ ანაწყობ. დიპ- დან ე. ი. რედუქციული დაყოფის
ლოიდურია აგრეთვე ასეთი ზიგოტი- გარეშე„ ახალი სპოროფიტი ასეთი
ღან განვითარებული ყეელა ინდივი- დიპლოიდური გამეტოფიტისაგან ვა-
დი. თარდება პართენოგენეზურად ან
დიპლოიდი ––- ქრომოსომთ
ა ა ორი ანაწ- აპოგამიურად. დამახასიათებელია
ყობის არსებობა უჯრედში ან ინდი- რთულკვავეილოვანთა ზოგიერთი წარ-
ეიდში. მომადგე ნლისათვის: ბაბუაწვერა,
დიპლოიდიზაცია –- ქრომოსომთა რიცხ- ბუსუსტანა, ცხენისკუდა და სხე,
ვის გაორმაგება ჰაპლოიდურ უჯრე- დიპლოსტემონური ჟვავილი –– ფარულ-
თესლოვან მცენარეთა ყვავილი, რო-
დებშ- ან ჰიფებში,
მელშიც მტერიანების ორი წრეა გან–-
დიპლოიდური ანაწუ.ობი ქრომონომებ.-
ვითარებული, ამასთან გარეთა წრის
სა ის დიპლოიდური კომპლექსა
მტვრიანები მორიგეობენ გვირგვი-
ქრომოსომებისა.
ნის ფურცლებთან.
დიპლოიდური კომპლექსი ქრომოსხოზე- დიპლოტენა –-– მეიოზის პირველი გაყო-
ბიხა –– ქრომოსომების ორმაგი კომპ– ფის ერთ-ერთი სტადია...
ლექსი, ორმაგი რიცხეი, იხ. დიპლო- დიპლოუნივალენტი –– ოთხი ქრომატი-
იდური რიცხვი ქრომოსომებისა. დისაგან შემდგარი ცალკეული ქრო-
დიპლოიდური რიცხვი ქრომოსომები- მოსომი მიტოზში. ასეთი ტიპის ქრო-
ხა –– ქრომოსომებს ორმაგი (ჰაპ- მოსომეი წარმოიქმნება მშეიოზში
ლოიღლურე ორჯერ მეტი) რიცხვი, პირეელი დაყოფის ნორმალური
რომელიე გეზვდება ზიგოტაში და მიმდინარეობის, მაგრამ მეორე და-
ზრდასრული ორგანიზმის სომატურ ყოფის გამოვარდნის შემდეგ.
უჯრედებში, სპოროფიტი” (უსქესო დიპლოფაზა –– ორგანიზმის განვითარე-
თაობის) უჯრედებში, ბის ფაზა განაყოფიერების მოხდე-
დიპლოკოკები –– წყვილ-წყვილად გან- ნია (ზიგოტის წარმოქმნისა) და
ლაგებული სფეროსებრი ბაქტერიე- მეიოზის დაწყებასს შორის როცა
ბი ყეელა დიპლოკოკი უმოლტოა უჯრედებს“ გააჩნხთს ქრომოსომების
და სპორებს არ წარმოქმნის. ორმაგი რიცხვი გამეტებში.
დიპლონტი –– ინდიეიდი, რომელიც წარ– დიპლოქრომოსომი –– მიტოზური ქრო-
მოქმნილია ორი ჰაპლოიდური გამე– მოსომი რომელიც შედგება, განუ-
ტის შერწყმით, ქრომოსომთა დიპ- ყოფელი ცენტრომერებით შეერთე-
ლოიდური რიცხვის მქონე ინდივი- ბული ოთხი ქრომატიდისაგან. ასეთი
დი. ქრომოსომები ჩნდება დასხივების,
დიპლ მხედველობის მოშლა, რო–
––ოპია ენდომიტოზის, არანორმალური ტემ-
მლის დროსაც საგნები გაორებული პერატურის და სხვა გარეგანი ფაქ-
(ორად) ეჩვენებათ; ხდება თვალის ტორების ზემოქმედებით, როგორც
კუნთის დაზიანებისას. ნორმალური მიტოზური ქრომოსო-
დიპლოპაპლონტი დისპერსიულობ»

მების ზედმეტი რეპროდუქციის შე- (საწინააღმდეგოდ ასიმილაციისა); მას

დეგი. კატაბოლიზმსაც უწოდებენ. დისიმი-
დიპლოჰაპლონტი –-– ორგანიზეი„ რო- ლაციის ძირითად პროცესს სუნთქვა
მელშიც), განსხვავებბძთ ჰაპლონტისა და დუღილი წარმოადგენს.
ღა დიპლონტისა, ვეგეტაციური ციკ- დიხკო –– ზოგიერთი ფარულთესლოვ.–
ლი მიმდინარეობს ჰაპლოფაზასს და ნი მცენარის ყვავილსაჭჯდომის მო-
დიპლოფაზაში ხოლო რედუქცია მრგვაელოლ გამონაზარდი, რომელზე-
ხდება ამ ფაზებს შორის შუალედში. დავ სანექტრეებიათ მოთავსებული,
დიპლოჰაპლონტებში ყოველთვის შე- მაგ„ ქოლგოსნებში.
სამჩნევია თაობათა
ლოიდური თარბა
მორიგეობა.
წარმოქმნის”
ჰაპ-
გა-
დიხსომატური ––- იგივე,
ლოიდი.
რაე ტეტრაპ-
მეტებს და მას გამეტოფიტს . უწო-
დისომია –– 1. ქრომოსომთა ორი, სტრუქ-
დებენ, ხოლო დიპლოიდური თაობა
ტურულად იდენტური ანაწყობის არ-
სპორებს და მას სპოროფიტი ეწო-
სებობი უჯრედში, ზიგოტა, რომე-
დება.
ლიც წარმოქმნილია დიპლოიდური
დჯიპტეროლოგია
–– ენტომოლოგიის დარ-
ორგანიზმების ნორმალური ზამეტე-
გი, რომელიც სწავლობს წყვილ- ბისაგან წარმოადგენს დიპლოიდურს
ფრთიან მწერებს,
და დისომიურს ყეელა ქრომოსომის
დისაქარიდები –- ნახშირწყლების (შაქ–
მიხედეით 2. ორი ჰომოლოგიური
რების) ჯგუფი, რომლის მოლეკულე–- ქრომოსომის არსებობა ჰაპლოიდურ
ბი აგებულია მონოსაქარიდების (მარ–-
სომატურ უჯრედში ან გამეტაში.
ტივი შაქრების) ორი, ერთმანეთ-
ამგვარი უჯრედი ან გამეტა წარმოი-
თან შეერთებული, მოლეკულისაგან. ქმნება როდესაც ადგილი არა აქვს
მათ ეკუთვნის საქაროზა მალტო–-
მიტოსურ ან მეიოზურ გაყოფას.
ზა და სხვ.
დისემინაცია –– პათოლოგიური პროცე- დიხოციაცია ბაქტერიებისა
–- ის: ბაქ-
ტერიების დისოციაცია,
სის გავრცელება სისხლძარღვთა და
ლიმფურ სისტემათა საშუალებით დისპერმია –– ორი, სპერმატოზოიდის
რაიმე კერიდან, მაგ, ტუბერკულო- შეჭრა კეერცხუჯრედში ე. ი. კვერცბ-
ჯ ბის დისემინაცია; კიბოს დისემინა– უჯრედის განაყოფიერება ორი მამ-
ცია, რობითი გამეტით.
დიხეპიმენტები –- ტიხრები, რომლითაც დისპერსია –- დაყოფა, დაქუცმაცება,
გაყოფილია. რგოლიანი ჭიების სხეუ- დაშლა.
ლის ღრუ იტცალკეულ ნაწევრებად დისპერსიული არე (დისპერსიიდან) –– ის
(სეგმენტებად). არე, რომელშიც ·ატივტივებულია
დიხიმეტრია –- ორმხრივ სიმეტრიული დაქუცმაცებული, დაშლილი ნივთიე–
რება. ·
აგებულებს დარღვევ,კ როდესაც
სხეულის მარჯვენა მხარე არ შეე– დიხპერსიული ფაზა (დისპერსიიდან) -–-
ფარდება მარცზენას, დაქუცმაცებული, წვრილად დაშლი-
<იზიმილაცია –– ენერგეტიკული ცელა; ლი ნივთიერება რომელიც გახსნი-
უჯრედში მიმდინარე ნივთიერებათა ლია დისპერსულ არეში.
ივლის ერთ-ერთი მხარე, რომლის დისპერხიულობა (დისპერსიიდან) ––- ნივ–
დროსაც ხდება რთული . ორგანული თიერების ნაწილაკებად დაქულცმაცე-
ნივთიერებების დამლა და ორგანიზ- “ბის” ;ხარისხი; რამდენადაც წვრილია
„მის ცხოველმოქმედებისათგის „აუცი- “ნაწილაკი, იმდენად მეტია, დისპერ–-
ლებელი ენერგიის განთავისუფლება -ნიულობა. ი "
ღისპეფსია დიქაზიუმი

დისპეფხია –- კუჭ-ნაწლავის ნორმალუ- რის როლს ბევრ რეაქციაში; შემო-

რი მოქმედების მოშლა, საჭმლის კლებულად –- დპნ,
მონელების დარღვევა. დიფუზია -- ამა თუ იმ ნივთიერების
ღისპლოიდია –-– ქრომოსომთა ძლიერ ატომების ან მოლეკულების თანდა-
ცეალებადი რიცხეი ერთი სახეობის თანობითი გადასვლა უფრო მაღალი
ინდივიდებში, რასაც თან არ სდევს კონცენტრაციის არედან, შედარებით
ნათლად გამოსახული მორფო-ფიზიო- დაბალი კონცენტრაციის არეში.
ლოგიური ცელილებანი და დაკავში. დიფუზური ნერვული სხიხტემა
-- ყეე–
რებული არაა პოლიპლოიდიზაციის
ლაზე პრიმიტიული ნერვული სის-
დონესთან.
ტემა, რომელიც შედგება, ერთმანეთ–
დისტალური
–- სხეულის მთავარი ღერ- თან გამონაზარდებით დაკავშირებუ-
ძიდან ან ცენტრიდან შორს მდება-
რე, დაშორებული. ლი, ნერვული უჯრედების ბადისა-
გან დამახასიათებელია ზოგიერთი
დისტალური ბოლო –- ორგანოს ან მისი ნაწლავღრუიანი ცხოველისათეის.
ნაწილს მორფოლოგიურად ზეღა
ანუ ბოლო ნაწილი, დიფუზური პარენქიმა-- პარენქიმა, რო-
დისტროფია
–– ორგანიზმის კეების დარ- მელიც ცოტად თუ ბევრად თანაბრა-
დაა ღეროს მერქანში მთელ წლიურ
ღვეეა. იწვევს ფუნქციონალურ მოშ- განლაგებული; ამასთან
ლილობას, რგოლებზე
დისფოტიკური ზონა პარენქიმის ზოგი უჯრეღი მოთავსე–-
-- ის. ბათიალური
ბულია ტრაქეიდებსა და ბოჭკოებს
ზონა.
შორის .(გეხვდება მურყანის, ზურტკ-
დისფუნქცია –- რაიმე “ფუნქციის მოშ-
მელის, ჭანჭქყატისა და სხვ. მერქან-
ლა, დარღეევა. -ში).
დიფერენციაცია
–– 1, რაიმე მთელის და-
ყოფა, დანაწევრება, მრავალ, ერთმა– დიფუზური ხუნთქვა
-- სუნთქვ, რომ-
ნეთისაგან განსხეავებულ, ნაწილად. ლის დროსაც გაზთა (ცვლა მიმდინა–
2 ორგანული მასალის მრავალ- რეობს ცხოველის სხეულის მთელი
ფეროვნების წარმოქმნალდ ორგანიზმის ზედაპირით.
ინდივიდუალური განვითარების პრო- დიქაზიუმი –- 1 სიმპოდიური დღა-
ცესში, 3. უჯრედების ან ქსოვილე– ტოტიანების ტიპი, როდესაც კენწ-
ბის სპეციალიზირებბსას ორგანიზმის რული კვირტის ქეემოთ მდებარე
ინდივიდუალური განეითარების პრო- ორი მოპირისპირე კვირტიდან ვი-
ცესში. : თარდება ორი, ცოტად თუ ბევრად
დიფერენცირება –- ის დიფერენცია- თანაბარი გვერდითი ტოტი, რომ-
ცია- ლები) ზრდაში ასწრებენ მთავარ
დიფერენციული –-- არაერთგვაროვანი, ღერძს. ასეთ დატოტიანებას ზშირად
განსხვავებული. ა “ცრუდიქოტომიასაც. უწოდებენ, ღდა-
დიფიოდონტური კბილების ხისტემა –_ მახასიათებელია ფითრისათვის ია
კბილების სისტემა, რომელიე იცე- “სამნისა და სხე. 2. ყვავილედის
ლება ერთხელ სიცოცხლეში; შედ- ერთ-ერთი საზე; ორსხივიანი კენწ–
გება სარძევე დღა სარძევე კბილე–, რულყვავლლა ნახევარქოლგა ციმო–
ბის შემნაცვლელი, „მუდმივი კბილე–- ბური ტიპის ყვავილედიდან, რო-
ბისაგან. , მელთაც ცრუდიქოტომიური დატოტი-
დიფოსფოპირიდინნუკლეოტიდი – კრ ანება ახასიათებს. დამახასიათებელია
ფერმენტი რომელიც: . ასრულებს. მიხსაკისებრთა ტუჩოსანთა- ღა სხვ,
წყალბადის დონორის ან აქცეპტო- 'ოჯახის წარმომადგენლებისათვის.
დიქოგამია – 100 – დოლაობა

დიქოგამია
–– 1, მტვრიანებისა და ბუტ- მაგ. უმაღლესი გვიმრების უხვად შე-
კოს დინგის (ან ბუტკოების) არაერთ- ფოთლილ ღეროში.
დროული მომწიფება ყვავილში, რაც დღიციემიდები–– მცირე ზომის ენდოპა-
ხელს უშლის თვითდამტეერეას; არ- რაზიტული „ცხოველები რომელთა
ჩევევნ პროტანდრიასს (მტერიანების სისტემატიკური მდგომარეობა არაა
უფროო ადრე მომწიფება) და პრო- გარკვეული. პარაზიტობენ თავფე-
ტოგინიას (დინგების უფრო ნაადრე- ხიანი მოლუსკების თირკმლებში.
ეი მომწიფება) 2 განსხვავებული დიციკლური ფორმები -–– ფორმები, რო-
სასქესო ორგანოების არაერთდროუ- მელთაც წლის განმავლობაში გააჩ-
ლი მომწიფება სპოროვან მცენარეებ- ნია თაობათა ორი მორიგეობა, მაგ.,
ში. ზოგიერთი ციბრუტელა, რომელშიც
დიქოტომია –– მთელის გაყოფა ორად, წელიწადში ორჯერ მიმდინარეობს
შემდეგ თითოეული ნაწილის კელავ პართენოგენეზური თაობის შეცვლა
ორად განშტოება და ა, შ, ორსქესიანი თაობით.
დიქოტომიური დატოტიანება –- ორთი- დიპჰაპლოიდი––ინდივიდი, რომელიც წარ-
თისებრი დატოტიანებ,ა როდესაც მოქმნილია ტეტრაპლოიდური ფორ-
ძველი ზრდის წერტილი იყოფა ორ, მისაგან, მაგრამ შეიცაეს ტეტრაპლო-
ახალ –– ერთნაირი ტოტების მომ- იღური ქრომოსომული ანაწყობის
ცემ, ზრდის წერტილად და ამგვა- მხოლოდ ნახევარს.
რად ხდება ძველი ღერძის ორად გა- დიპაპლოფაზა
–– იგივეა, რა) დიკარიო–
ყოფა. დამახასიათებელია უმდაბლეს ფაზა, ·
მცენარეებში, მაგ, წვყალმცენარეებ- დიპეტეროზიგოტა––პეტეროზიგოტა ორ-
ში, ზოგიერთ სოკოში ღვიძლის ორი წყვილი ალელით.
ხავსში და ლიკოპოდიუმში. დიჰიბრიღი
––- ჰიბრიდი რომელი) ჰე-
დიქოტომიური დაშარლვა –- ფოთლის ტეროზიგოტურია ორი წყვილი ალე–-
ისეთი დაძარღვა, როდესაც ფოთლის ლით.
ფუძიდან დაწყებული ყველა ძარღვი დიპიბრიდული შეჯვარება -- როდესაც
რამდენიზეწერ იკოფა ორად (გინ- ერთმანეთს აჯვარებენ ისეთ ფორ-
კოს ფოთოლი). მებს, რომლებიე) განსხვავდებიან
დიქტიოკაულეზი -- ხბოების და ცხვრის ორი მემკვიდრეობითი ნიშან-თვისე-
ფილტეებით დააეადება, რომელსაც ბით,
იწვეკს ზოგიერთი პარაზიტი ნემა- დნმ –- დეზოქსირიბონუკლეინმჟავას შე-
ტოდა –- მრგვალი ჭია. მოკლებული აღნიშენა.
დიქტიოკინეზი–-გოლჯის აპარატის ელე– დნმ-ს კოდი –- ის დეზოქსირიბონუკლე-
მენტების განაწილების პროცესი უჯ- ინმეავას კოდი.
რედებში მეიოზის დროს უხერხემ- ღან-ხ რედუპლიკაცია--ის. დეზოქსირი-
ლო ცხოველებში. ბონუკლეინმჟავას რედღუპლიკაცია.
დიქტიოსომა -- ზოგიერთი უჯრედის დოლა --). ურქო მსხვილი რქოსანი
გოლჯის აპარატის ელემენტი. ცხოველი (ძროსა, ცხვარი, თხა); 2.
დიქტიოსტელა ––- ბადისებრი ცენტრა– რქამოკლე.
ლუეური ცილინდრი (სტელა) ამფი- დოლაბები –– კირიანი სხეულაკები, რომ-
ფლოიური სიფონოსტელა რო- ლებიე მოთავსებულია ზოგიერთი
მელიც ბევრ ადგილას განკვეთილია კიბოსნაირის წინა ნაწლავში; მათი
სამგანზომილებიანი ბადის მსგავსად. საშუალებით ხდება საჭმლის გახეხვა.
მის ნაწილებს ჭრილში აქვს კონ- დოლაობა
–- რქების უქონლობა, გაქრო-
რტენტრული კონების სახე. გვხვდება, ბა მსხვილ რქოსან საქონელში (ცხვა-
დოლი – 10 – დრაკუწკულეზი

რი, თხა, ძროხა) რაც არ არის და- შან-თვისებ,„ი რომელიც ვლინდება

კავშირებული ნაყოფიერებასთან და პეტეროზიგოტური ორგანიზმის ფე-
არც ნაკლს წარმოადგენს. ნოტიპში (რეცესიული ნიშნი” საწი-
დოლი–– ბატკნის მოგების დრო; ბატკ- ნააღმდეგო).
ნის მოგება, დომინირება –- ჰიბრიდში ერთ-ერთი
დოლიქოკეფალი
--– ის. დოლიქოცეფალი. მშობლის ნიშან-თვისებათა სიჭარბე,
დოლიქოკეფალია –– ის დოლიქოცეფა- გაბატონება,
ლია. დომინირებული ნიშან-თვისება – იხ.
დოლიქომორფული აგებულება –- სხეუ- დომინანტური ნიშან-თვისება,
ლის ისეთი აგებულება, რომელსაც დომინულები –- მიკროცენოზების დო-
ახასიათებს გრძელი კიდურები და მინანტები,
ვიწრო ტანი. დონორი –– ინდივიდი, რომელიც იძლე-
დოლიქოცეფალი––გრძელთაეიანი; გრძე- ვა თაეის სისხლს ან ქსოვილს, ანდა
რომელიმე ორგანოს ავადმკოფისათ-
ლი თავის ქალას მქონე.
დოლიქოცეფალია –– თავის ქალას ფორ- ვის გადასასხმელად ან გადასანერ–-
მა, რომლის სიგრძივი ზომა (ცხვირის
დონორი ქრომოსომები –- ქრომოსომე-
ფუძიდან კეფამდე) მნიშენელოვნად ბი, რომელთაც აქეთ უნარი ადვი-
მეტია განივზე. ლად მისცენ სეგმენტები, რომლებსაც
დოლიქოცეფალური თავის ქალა –- იხ. იერთებენ სხვა ქრომოსომები –- რე-
დოლიქოცეფალია. ცეპტორები, ამასთან ერთად რეცეპ-
დოლოს კანონი –– ის. ლუი დოლოს კა– ტორებმაე უნდა დაკარგონ ქრომო-
ნონი. სომის მცირე ნაწილი, ვინაიდან სხვა
დომეხსტიკაცია –- მოშინაურება: გარეუ- სეგმენტის მიერთება ქრომოსომის
ლი ცხოველის ან მცენარის მოშინაუ– ნორმალური ბოლოთი შეუძლებე-
რება, კულტურაში შეტანა. ლია.
დომინანტი –- 1. სახეობა, რომელიც) გა– დორზალური მხარე
––- ზურგის მხარე,
ბატონებულია ე. ი. ქარბობს რიცხობ- დორზოვენტრალური აგებულებ-–-ბრტუე-
რივად და დაფარულობით მოცემუე- ლი ორგანოს ისეთი აგებულება, რო-
ლი ადგილის მუეენარეულ დაჯგუ- დესაც შეიძლება განვასხვაოთ ჩზე-
ფებაშ,, ფიტოცენოზისს თითოეულ და –- ზურგი (დორზალურია და»
იარუსმ. მაგ, ურო, უროიან ქვედა –– მუცლს (ვენტრალური)
ველში; წიფელი, წიფლნარ– ტყე- მხარე, მაგ, ფოთლის აგებულება.
ში; ფიჭვნარი ტყე მოცეით (მეორე დორსალური მხარე -- იხ, დორზალერი
იარუსში) ღა მწვანე ხავსით (მესა– მხარე.
მე იარუსში0) სამი დომინანტითაა: დოჟი --1, ხალებიანი ირმისა და მარა–-
ფიქვი, მოცეი და მწვანე ხავსი. დო– ლის ახალგაზრდა, ჯერ კიდევ გაუ-
მინანტის მიზედვით ეძლევა სახელი მაგრებელი რქები; მისგან იღებენ
ასოციაციას, 2. დროებით გაბატო- ძვირფას სამკურნა-ლო ნივთიერე-
ნეული რეფლექს, რომელიც ბას –- პანტოკრინს. 2. ახალ–ლამოყრი–
ცვლის ან აფერხებს სხვა რეფლექ- ლი, ქორფა, ნორჩი, მაგრამ თამამი
სებს. ყლორტი,
დომინანტობა –– ალელური წყვილის დან –- დიფოსფოპირიღინნუკლეოტიდის
ერთი გენის გამოვლენის დათრგუნ- შემოკლებული აღნიშვნა.
ეა მეორის მიერ (ის დომინირება). დრაკუნკულეზი -–- ავადმყოფობა გამო-
დომინანტური ნიშან-თვინხება
-–- ის ნი- წვეული ზოგიერთი პარაზიტი მრგვა–
-დრენა – 102– ეგზოდერმა

ლი ჰჭიისაგა,„ რომელი) სახლდება ცენში, ფიქრობენ, რომ დრიოპითე-

კანისქვეშ თ უჯრედშორისებში და კისაგან დასაბამი მიეცა სამ შტოს:
იწეევს აღამიანის სხეულის დაწყლუ- შიმპანზეს, გორილას და ადამიანს.
ლებას. - დრუზები –– მჟაუნმჟავა კალციუმის
დრენა
-– მიწისქვეშა არხი, მილი დაჭაო– კრისტალების ერთ-ერთი სახე მეცე-
· ბებული ნიადაგის ამოსაშრობად (და– ნარის უჯრედებში.
საწრეტად). "დუალიზმი –– მცღარი ფილოსოფიური
დრენაჟი --1, დაჭაობებული ნიადაგის მოძღერება, რომლის თანახმად სამ–-
ამოშრობა (ღაწრეტაე თხრილების, ყაროს საფუძელად აღიარებულია
არსების ან მიწისქვეშა მილების ორი ერთმანეთის საწინააღმღეგო
სისტემის საშუალებით; ასეთი თხრი- საწყისი –– მატერიალური და იდეა-
ლების, არხების, მილების სისტემა. ლური, -
2. ჭრილობიდან ჩირქის, სითხის დაწ- დუბლეტი –– რაიმე ნივთის მეორე ცა-
რეტა სპეციალური მილის ან დოლ- ლი.
ბანდის გრძელი ნაჭრის საშუალე- დუპლიკაცია –– ქრომოსომების უბნე–
ბით. ბის გაორმაგება ქრომოსომთა ჰაპ-
დრიოპითეკი –– ზეზე მცხოვრები მაიმუ- ლოიდურ“რ. ანაწყობში.
ნები; ადამიანის მსგავი ნამარხი დუღილი –– მიკროორგანიზმებით შეპი-
მაიმუნი, რომელიც ცხოვრობდა მე–- რობებული ორგანული ნივთიერების
სამეულ ზანაში (მიოცენსა და პლიო- დაშლა.

ცაკულატი -- სათესლე სითხე სპერმა, ცელის ან სპორის გარსის გარეთა

თესლის შემცველი სითხე. შრე, რომელსაც ზედაპირზე, ხშირად
ეაკულაცია –– თესლთნთზხევა; სპერმე- აქვს სხვადასხვა სახის (ბორცვისებ-
ბის ამონთხეეა სასქესო "ასოდან. · რი, სავარცხლისებრი, ბადისებრი და
სხვე) დანამატები.
ან აღფრთოვანებული მდგომარეობა, იგზოგამია –- 1, არანათესაური განაყო-
ეგზარქული მერქანი–– მერქანი რომე- ფიერებ. ეგზოგამიის გენეტიკური
ლიც დიფერენცირებულია ცენტრის- შედეგის პოპულაციის პეტეროზი-
კენული მიმართულებით, ამასთან გოტურობის გადიდება, 2. ჩვეულე–-
გამტარი კონის” პირველი ჭურჭლის ბა, რომლის მიხედვითაე აკრძალუ-
ჩამოყალიბება ხღება ორგანოს ცენტ- ლია ერთი გვარის ან თემის წარმო-
რიდან ყველაზე· მოშორებული კო- მადგენლებს შორის ქორწინება,
ნის ნაწილში. გვხვდება ლიკოპოდიუ- ეგზოგენური ორგანოები გვერდითი
მების ღეროში. ორგანოები, რომლებიც წარმოქმნი–-
ეგზემა –- კანის ანთებითი დაავადება, ლია ღერძული ორგანოს გარეთა
რომელიც ხასიათდება სხვადასხვა ქსოვილებისაგან (მაგ, გვერდითი
სახის გამონაყარით; იცის ქავილი. ტოტები).
ეგზემპლარი
–- ცხოველთა ან მცენარე- ეგზოგენური სპორა –- იზ. ეგზოსპორა.
თა სახეობის ცალკეული წარმომად- ეგზოდერმა ––- ფესვის პირველადი ქერ-
გენელი; ერთგვაროვანი საგნების ჭის გარეთა შრის ქსოვილები, რომ–
ცალკეული ნიმუში. ლებიც ეპიდერმისი” ქეეშ მდება-
ევჯზინა
–- ეგზოსპორიუმი; მტვრის მარ- რეობს დღა ეპიბლემას ესაზღვრება.
ეგზოთერმული – 103
-– ცვანთიური

შეღგებ ერთმანეთთან მჭიდროდ იჯზოციტოზი -- იხ. ციტოზი.

განლაგებული უჯრედებისაგან რო- ცგრეტკი
–– მამალი თეთრი ყანჩის ზურ-
მელთა კედლები ფესეის ბეწეების გზე არსებული გრძელი ბუმბულები,
კედომის დროს ხშირად გაკორპებას რომელიც კუდის ქვეშაა ჩამოშვერი-
განიცდის (დამახასიათებელია . ერთ– ლი საქორწინო მორთულობაში,
წლოვანი მცენარეებისათვის), ეღაფიური პირობები --– ის ედღაფური
ეგზოთერმული – .რაე დაკავშირებუ- პირობები.
ლია სითბოს გამოყოფასთან, მაგ., ცდაფონი -– ნიადაგში მცხოვრებ ორ-
ეგზოთერმული რეაქცია –- რეაქცია, განიზმთსთს ერთობლიობა; ნიადაგის
რომელსაც თან სდეეს. სითბოს გა- ბიოცენოზი,
მოყოფა, ედაფოტიპი ––- ეკოტიპი, რომელიც ჩამო-
ეგზოკარპიუმი ––ნაყოფსაფარის ანუ პე- ყალიბებულია გარკვეული ნიაღაგობ-
რიკარპიუმის გარეთა ნაწილი (მაგ., რივი პირობების ზეგავლენით.
ალუბლის, ქლიავის გარეთა თხელი ეღაფოტოპი –- ეკოტიპის ნიადაგობრიეი
კანი). ფაქტორების ერთობლიობა,
ეღაფოფიტები –-- ფიტოედაფონი:ი უმ-
ეგზოკრინული ჯირკვლები –- ჯირკვლე-
ბი, რომლებიც სეკრეტებს გამოყო- დაბლესი მცენარეები რომლებიც
ფენ ორგანოთა ზედაპირზე, ცხოვრობენ ნიადაგის სიღრმეში.
ეგზოპოდიტი
-- კიბოსნაირთა ორად გა- ედაფური პირობები -- ნიადაგობრივი
ყოფილი კიდურის გარეთა ტოტი (ნა- პირობები, რომელიც გავლენას ახ-
წევარი). დენ მცენარეთა სიცოცხლესა და
ეგზოსმოზი
–- წყლისა და მასში გახსნი- გავრცელებაზე.
ლი ნივთიერებების გამოსვლა უჯრე- ეღეაგუსი–--ხსოგიერთი მწერის მამრობი-
დიდან გარემოში. თი შემაუღლებელი ორგანო.
ეგზოსომატური ორგანოები –- ორგანო- ედესტინი –- ცილა, გლობულინების ჯგუ–
ები რომლებიც უშუალოდ არიან ფიდან6” რომელსა) შეიცავს მზეს-
გარეგან გარემოსთან დაკავშირებუ- უმზირისა და კანაფის თესლები.
ლი (ა, სევერცოვის მიხედეით). ედიფიკატორი –– ფიტოცენოზის დომი-
უგზონპორა –- სპორა, რომელიც ევითარ- ნანტი სახეობა რომელი) განსაზ-
დება სპორების წარმომქმნელი ორ- ღერასს მცენარეული თანასაზოგა-
განოს ზედაპირზე და მომწიფებისას დოების ზასიათს (მაგ., მუხა, მუხნარ
სცილღება მას (მაგ. კონიდიები, ბა- ტყეში, ურო,დ უროიან ველში და
ზიდ”ოსპორა, პიკნოსპორა და სხე.). ა. შ.).
ეგზოსპორიუმი –- ის, ეგზინა. ევაკოტრანსპირაცია –- ტრანსპირაციაზე
ეგზოტეციუმი -- სამტვრე პარკის უჯ- დღა ევაპარაციაზე (ნიადაგის ზედა-
რედების გარეთა შრე (ეპიდერმისი). პირიდან აორთქლებაზე) დახარჯული
ეგზოტი
--–- უცხო მხრიდან შემოტანილი ტენის ჯამი. წყლის რეჟიმის შელცე-
მცენარე (ან შემოყეანილი ()ხოვე–- ლის ერთ-ერთი ფაქტორი,
ლი), რომელიც ადგილობრივი ჰავი- ევანთიური თეორია
–- თეორი,ა რომ-
სათვის არ არის დამახასიათებელი. ლის თანახმადაე ფარულთესლოვანი
ეგზოტოქსინები –– მეტად ძლიერი შხა- მცენარეებს ყვავილია წარმოად-
მები რომლები) გამოიყოფა ბაქ- გენს გირჩის (სტრობილის მსგაეს,
ტერიული უჯრედებისაგან მათ ირ- ზრდაშეხზღედულ,დ რეპროდუქციულ
გელიგ მყოფ გარემოში. ყლორტს და წარმოშობილია ევო-
ეგზოფერმენტები –– ის ექტოფერმენ- ლუციის პროცესში ამჟამად ამომწყ-
ტები, დარი შიშველთესლოევანთა, სახელ–
 უვანციური – 104– ევოლუცია»

დობრ, ბენეტიტების სტრობილები- ემიჯნება წინახვეულს და არ ფარავს

დან ამ თეორიის მიხედვით, რო- მას.
მელსაც/ სტრობილურსაც უწოდებენ, ევოლუტური ნიჟარა –- იხ ევოლვენ-
ყვავილსაჯდომი სტრობილის (გირ- ტური ნიჟარა,
ჩის) დამოკლებული ღერძია, ხოლო ევოლუცია
–- რისმე ცვლის, განვითა-
მტვრიანები და ნაყოფის ფოთლები რების პროცესი,
სახეშეცვლილი სპოროფილებია, თა- ევოლუცია კვანტური –- ევოლუციის
ნამედროვე ფარულთესლოვანები- ფორმად რომელიც მიმდინარეობს
დან ასეთი ტიპის ყვავილები აქვს რეაქციის „ყველაფერი ან არაფერი4
მაგნოლიასებრთა ბაიასებრთსVს და ტიპის მიხედვით. კვანტური ეგოლუ-
სხე.,, ოჯახების წარმომადგენლებს. ციის დროს გადარჩევის ძლიერი ზე-
ევანციური თეორია
-- ის.ს ევანთიური მოქმედებთ ხდება ბიოლოგიური
თეორთა. პოპულაციის “შედარებით სწრაფი
ცვაპარაცია –- აორთქლება ნიადაგის ზე- ძერა ერთი ადაპტური წონასწორო-
დაპირიდან. ბის მდგომარეობიდან ახლისაკენ;
ცვგენიკა-- ცრუ მეცნიერება ხელოვნუ- ე. ი. ერთი აღაპტური "ზონიდან
რი შერჩევის გზით-· ადამიანის ბიო- მეორისაკენ რომელთა შორის არ
ლოგიური ბუნების ანუ ადამიანთა არის გარდამავალი ფორმები.
ჯიშის გაუმჯობესების შესახებ მას ცვოლუცი კონვერგენციული -- განს-
საფუძელად უდევს ადაძიანთა და- ხეავბული ჯგუფის ორგანიზმთა
ყოფა მაღალ და დაბალ რასებად ფორმებში „ისეთი მსგავსი ნიშანდვი–-
ღა წარმოადგენს ცდას ბიოლოგიუ- სებების განვითარება, რომელიც არ
რად დაასბუთოს კოლონიალიზმი გააჩნდა მათ ახლოს მდგომ წინაპარ
ღა რასობრიეი დისკრიმინაცია, ფორმებს; უმთავრესად უეს ხდება
ცვდიომეტრი –- ხელსაწყო, რომელსაც მსგავს საარსებო პირობებთან შე-
იყენებენ ფოტოსინთეზისა და სუნ- გუების შედეგად.
თქეის დროს მიმდინარე აირმიმოცვ- ევოლუცია მიმართულებითი –– ერთი ხა-
ლის შესასწავლად, ზის შთამომავლობის ევოლუციური
ევდღიომეტრული მეთოდი –- ფოტოსინ- ცვლილება რომელიც გრძელდება
თეზის დროს გაზთა ცვლის შესწავ- ხანგრძლივი დროის განმავლობაში
ლის ერთ-ერთი მეთოღიდ რომლის იმავე ხარისხით და ერთნაირი მი-
დროსაც ხდება როგორც დაზარჯუ- მართულებით.
ლი ნახშირორჟანგის, ისე გამოყო- ევოლუცია ნახზტომისებრი –- ორგანიზმ-
ფილი ჟანგბადის რაოდენობის აღ- თა ახალი ტიპების ან ჯგუფების ჰი-
რიცხეა. პოთეზური, ნახტომისებრი წარმოქმ-
ევოკატორი –ორგანული ან არაორგანუ- ნ, რაღიკალური მემკვიდრული
ლი ბუნების ქიმიური ნივთიერება, ცვლილებების უეცარი მოხდენის შე-
რომელიც მოქმედებს როგორც ში- დეგად, ორი ერთმანეთის მომდევნო
ნაგნი გამლიზიანებელი და იწვეეს შთამომავლობის განმავლობაში,
განვითარების პროცესებსა. ევოლუცია პარალელური –- დამოუკი-
ევოკაცია –- ემბრიონალური დიფერენ- დღებლდ მიმდინარე ევოლუციის
ცირების გამოწვევა ევოკატორის ინ- ერთნაირი მიმართულება ინდივიდთა
დუქციური მოქმედების მეშვეობით. ნათესაურ ჯგუფებში. თუ ჯგუფები
ევოლვენტური ნიჟარა –– მუცელფეხია- ნათესაური არ არის მაშინ საქმე
ნი მოლუსკების ნიჟარა, რომლის გეაქვს ე. წ. კონვერგენციულ ეევო-
ახალგაზრდა მსხვილი ხვეულები ლუციასთან.
ევოლუტი”ჯ – 105 ევრიტოპული-

ევოლუცია პროგრაზული –- ევოლუციის ორგანული სამყაროს ისტორიული

ფორმა, რომელიც ხასიათდება, საერ– განვითარების პროცესების შესახებ,
თო წინაპრის მქონე განსხვავებული ორგანული სამუაროს ევოლუციის.
სისტემატიკური ერთეულების, ანა- ყველაზე სრული, მატერიალისტური:
ლოგიური და პარალელური ეეოლუ- დასაბუთება მოგვცა ჩ. დარვინმა,
ციური ცვლილებებით. რისთვისაც თანამედროვე ევოლუ-
ევოლუციის ტემპი –– ევოლუციის სიჩ- ციურმიძ მოძღვრება დარვინიზმი”
ქარის ზღვარი გარკვეული ინდივი- სახელწოდება მიიღო.
დების ჯგუფისა. ევოლუციის ტემპი ევრიადღაპტური ორგანიზმები -- ორგა-
დამოკიდებულია ორი ჯგუფის ფაქ- ნიზმებ,„ი რომლებიც შეგუებულია
ტორებზე 1), ფაქტორები, რომლებიც მრავალნაირ გარემო პირობებს,
მოქმედებენ ორგანიზმის შიგნით და ევრიაპსიდული ტიპინ თავის ქალა –
2. ფაქტორები რომლებიე ორგა- ქვეწარმავლების (რეპტილიების) თა-
ნიზმზე მოქმედებენ გარედან. ვის ქალა, რომლისათვისაც დამახა-
ევოლუციის შეუქცევაღლობის კანონი –- სიათებელია საფეთქლის ერთი ჩაღრ-
ამ კანონის თანახად ორგანიზმი მავება, ფოსო, რომელიც თვალის
არასოდეს არ დაუბრუნდება საწყის უკანა და ქერვლოვანი ძვლების ზე–-
რფინანდელ) მდგომარეობას, მაშინაც მოთ მდებარეობს,
კი, როცა ის მოხვდება იმ პირობე- ევრიბათული ორგანიზმები –- ორგანიზ-
ბის მსგას საარსებო „პირობებში, მები, რომლებსაც აქვთ ფართო ეერ-
რომელიც მან გამოიარა (ეხ კანონი ტიკალური გავრცელება წყალსატე-
ცნობილია აგრეთვე ლუი დოლოს ვებში,
კანონის სახელწოდებით), ევრიბათულობა -- ფართო ვერტიკა-
ევოლუციონიზმი –-– მოძღვრებ,ი რომ- ლური გავრცელება წყალსატევებში,
ლის თანახმადაც ყოველივე არსე- ევრიბიონტული ორგანიზმები –- ორგა-
ბული განიცდის ევოლუციას -- ნიზმებ,ი რომელთაც “შეუძლიათ
მუღდმი განეითარებს და რომ ეს სხეადასხვა პირობებში არსებობა,
განეითარება ზდება მხოლოდ განუწ- ევრიბიონტულობა -- სხეადასხვა გ+-
ყეეტელი და თანდათანობითი (ცვლი- რემო პირობებში არსებობის, ცხოე-
ლების ნიადაგზე; ევოლუციონიზმი რების უნარი.
განვითარების პროცესში უარყოფს ევრითერმული ორგანიზმები –– ორგა–-
ნახტომისებურ თვისებრივ ცვლილე– ნიზმებიი რომლებსაც აქვთ ტემპე-
ბების აუცილებლობას, რატურის ღიღი ცვლილებებისადმი
ცრთეული –- ერთმანეთ- შეგუების უნარი.
ევოლუციური
თან, დროში დაკავშირებული ინდი- ევრითერმულობა –– ტემპერატურის დი-
ეიდთა ჯგუფი ი რომელიც შომა- ღი დცვალებადობისადმი “შეგუების
ეალში იძლევა საერთო "შთამომავ– უნარი.
ლობას. თავისი სიდიდით, გამრაგლე– ევრითული ზონა -- წყალსატევის კარ-
ბის სისტემასთან დაკავშირებით, ასე– გად განათებული ზონა.
თი ჯგუფი შეიძლება იკოს სახეო- ევრიტოპული არეალი
-–– ღიღი (ფარ-
ბაზე მცირე, სახეობის ტოლი, ან თობის მიხედვით), ფართო არეალი.
შეიძლება მოიცავდეს რამდენიმე სა- ევრიტოპულობის ზღვარს კოსმოპო–-
ხეობას. ლიტური არეალი წარმოადგენს,
ევოლუციური თეორია-- იხ. ევოლუ– ევრიტოპული მცენარეები – მცენარეე-
ციური მოძღვრება. ბი, რომელთა) აქვთ ფართო ეკო-
ევოლუციური მოძღვრება –– მოძღვრება ლოგიური ამპლიტუდა და თითქმის
:ევრიფაგი – 106 ეთიოლირებული

ყველგან არიან გავრცელებული. მათ ცელილება გარემო პირობების გაუმ-

ეკუთვნის, მაგ., მხოხავი ჭანგა, უფხო ჯობესების შედეგად.
შვრიელა, მდელოს თივაქასრა და ევქხეროფიტები –- იხ. ეუქსეროფიტები.
სხვა. ევპალოქსეროფიტები – ევჰალოფიტები;
:ეერიფაგი –- პოლიფაგიის უმაღლესი მარილგამძლე მცენარეებიდ რომლე-
ფორმა. ბიც თავის ორგანიზმში მარილს აგ-
ევრიფაგია –- სხვადასხვაგეარი საკვებით როვებენ-
კვება. : ეზოგენეზი -- სინცენოგენეზისა და ფი-
ევრიფოტული ორგანიზმები –- ორგა- ტოცენოგენეზის ერთ-ერთი გზა; ერ-
ნიზმები რომლებსაც აქვთ სინათ- თი ფიტოცენოზის ან ასოციაციის
ლის პირობების დიდი ცვლილებები- გარდაქმნა მეორე ფიტოცენოზად
სადმი შეგუების უნარი. ცენობიონტების როლის შეცელის
ევრიფოტულობა –- სინათლის პირობე–- გზით მაგ, როდესაე დომინანტი
ბის დიღი (ვლილებებისადმი შე- თავის ადგილს უთმობს სხვ” სა-
გუების უნარი. ხეობას. '
ევრიქორული მცენარეები –- ფართოდ ეზოფაგოტომია -- საყლაპავი მილის გა-
გავრცელებული მცენარეები. დაჭრა მის ზედა ნაწილში და გადა-
ჟერიპალინობა –- მარილიანობის დიადი პრილი ბოლოების გარეთ გამოყვა-
მერყეობის, ცვალებადობის ამტანო–- ნა. მიმართავენ სხვადასხვა ფიზიო-
ბა. . . ლოგიური ცდების დროს საჭმლის
ევრიპალინური ორგანიზმები –- ორგა- მომნელებელი სისტემის ფუნქციის
ნიზმები,ი რომლებიც იტანენ მარი–- შესასწაგლად.
ლიანობის დიდ მერყეობას. ეთეოგენეზი –-- მამრობითი პართენო-
ევრიპიგრობიონტური ორგანიზმები –-- გენეზი, ე. ი. ორგანიზმის განვითა-
ორგანიზმები, რომლებიკც იტანენ რება მამრობითი გამეტიღან განაყო-
ჰაერს ტენიანობს დიდ მერ- ფიერების გარეშე.
ყეობას. ეთერზეთოვანი მცენარეები –- მცენა-
ევროპეოიდი –- ევროპეოიდული რასის რეები რომლებიც შეიცავენ ეთე-
წარმომადგენელი. როვან ზეთებს. .,
ევროპეოიდული რასა –- კაცობრიობის ეთერი
–– 1. გარემომცეელი საჰაერო
ერთ-ერთი რასა, რომლისთვისაც და- სივრცე, ჰაერი, სადაე ვრცელდება
მახასიათებელია რბილი (სწორი ან რადიოტალღები. 2. აქროლადი ორ-
ზხუჭუპჭი) თმა, ღია ფერის კანი, სუს- განული ნივთიერება, დამახასიათებე-
ტად გამოწეული ღაწეები და სხვ.; ლი მწვავე სუნით; იყენებენ მედი-
გავრცელებულია ევროპის, წინა, შუა ცინაში, პარფიუმერიაში, ტექნიკაში.
და სამხრეთ აზიის, აღმოსაგლეთ და 3. იხ. ეფირი,
სამხზრეთ აფრიკის და სხვა ზალხებში. ეთიოლაცია–- მცენარის ან მისი მიწის-
უვსტაქის მილი –– სასმენი მილი„ რომ- ზედა ცალკეული ორგანოს ანომალუ-
ლითაც შუა ყურის ღრუ დაკავშირე- რი განვითარება სიბნელეში ყოფნი-
ბულია ცხვირ-ხახასთან; მასში გამა–- სას.
ვალი ჰაერი აწონასწორებს წნევას ეთიოლირებული მცენარეები (ეთიოლა–
დაფის აპკის ორივე მზარეზე. ციიდან) –– სიბნელეში გაზრდილი
-ევსტახის მილი –- იხ. ევსტაქის მილი. მცენარეები რომლებიე მოკლებუ-
ოვტროფული მცენარეები –– იხ. ეუტრო- ლი არიან ქლოროფილს; აქვთ მკრთა-
ფული მცენარეები. ლი ფერი, გრძელიდლ სუსტი ღერღ,
უვფენიკა –- ადამიანის პოპულაციების წერილი ფოთლები ღა უჯრედების
ეთიოპიის – 107 ეკობიომორფები

სუსტად განვითარებული გარსი. მართულებითი სხეულაკი. ამ პრო-

ეთიოპიის ოლქი –-- ზოოგეოგრაფიული ცესის დროს ქრომოსომთა რაოდე-
ოლქი, რომელიც მოიცავს აფრიკის ნობა ჰაპლოიდურია, ეკეაციური გა-
მატერიკს საქარის სამხრეთით, არა- ყოფა პრინციპში არაფრით არ გზანს-
ბეთის სამხრეთ ნაწილს, კუნძულ ხვავდებ ჩვეულებრივი მიტოზისა-
სოკოტრასა და აფრიკის დასავლე– გან. ზოგჯერ ეს ტერმინი იხმარება
თით მდებარე კუნძულებს. უფრო ზოგადი გაგებით ჩეეულებ-
ეთნოგენეზი –- ხალხის ტომის წარმო- რივი მოტოზის აღსანიშნავად.
შობა. . ეკვიფაციალური ფოთლები –- ფოთლე-
უთომერული –-– ქრომოსომთა ნორმალუ- ბი, რომელთაც ერთგვაროვანი მე-
რი რიცხვის შემცველი. უფრო ფარ- ზოფილი გააჩნია, ე. ი. არ არის დი–-
თო გაგებით –- ნორმალური რიცხ- ფერენცირებული მესრისებრდ და
ვის, ნაწილების ან სეგმენტებისაგან ღრუბლისებრ ქსოეილებად. დამახა–
"შემდგარი. სიათებელია ისეთი მცენარეებისათ-
ცირემი –- სახეობა, რომელიც წარმოქმ- ვეის, რომელთა ფოთლებსაე) ვერტი-
ნილია მოცემული ტერიტორიის ფარ- კალური მდებარეობა აქვთ (მაგ.,
გლებს გარეთ. ნარგიზი, ვერტიკალურად მდგომ
ეკადა
–– ეკოლოგიურ პირობებთან შე- ფოთლის ფირფიტაში ორივე მხარეს
გუებული ·ფორმა რომელიც წარ- კანი და ბაგის აპარატიც ჩვეულებ-
მოქმნილია გარეგანი გარემოს სე– რივ თითქმის ერთნაირია. ასეთ ფოთ-
ლექციური ზემოქმედების შედეგად. ლებს ხშირად იზოლატერალურსაც
უკალი
–– ფოთლის ან დამოკლებული უწოდებენ.
ტოტის (ღეროს) ერთ-ერთი სახე- ეკზალტაცია –- გადაჭარბებული აგზნე-
ცვლილება. ფოთლისეული ეკლები ბადობა.
შეიძლება წარმოქმნილი იუოს ან ეკზაუტოგამონტი –- იხ. ექსაუტოგა–
მთლიან ფოთლის სახეცელილებით მონტი. '
(კოწასურის,ი ხურტკმელის და სხვ. ეIზ8ინა
–- იზ. ეგზინა.
ეკლებიე ან .ფოთლის ძარღვების ეკზოგამია –- იხ. ექსოგამია.
(ბაძგის გლერძას, ნარშავის ეკლე- ეკზოპლაზმა –- იხ. ექტოპლაზმა,
ბიე ანდა თანაფოთლების (ძეძვის, ცკზოტი -- იხ. ეგზოტი.
ცეცხლეკალას) სახეცვლილებით. ღე- ეკზუვიუმი–– ძელი საფარველი, რო-
როსეული წარმოქმნის ეკლები აქვს: ზელსაეც აგდებს მწერი კანის ცვლის
პანტას ფშატს, კერინჩხს, კუნელს დროს.
ღა სხვ. ეკალი მცენარეს იცავს ეკს ფისტულა -- ფისტულა რომლის
მწერებისა და ცხოეელებისაგან და საშუალებითაც ხდება ღვიძლის გა-
წყლის ზედმეტი აორთქლებისაგან. მოთიშვა საერთო სისხლის მიმოქცე-
ეკვატორიალური ფირფიტა -- ქრომო- გიდან.
სომების თავმოყრა თითისტარას მე- ეკლიზეტრი –– ხელსაწყო, რომლითაც
დიალურ სიბრტყეში მიტოზის და ადგენენ ზეებისა და ზეთა იარუსე-
მეიოზის მეტაფაზის დროს. ბის სიმაღლეს.
ეკვაციური გაყოფა
-- სასქესო უჯრედე- ეკობიომორფები –- სასიცოცხლო ფორ-
ბის მომწიფების მეორე გაყოფა, რომ- მები, რომელთაგან თითოეული, თა–
ლის შედეგად მეორე რიგის სპერ- ვის მხრივ, წარმოადგეს მორფო-
მატოციტისაგან წარმოიქმნება ორი ლოგიურ და ეკოლოგიურ მსგავს.
სპერმატიდა; მეორე რიგის ოეოცი- სახეობათა ჯგუფს. ასეთი მსგავსება
ტისაგან კი კეერეხუჯრედი და მი- შეიძლება იყოს სახეობათა ნათესაო-
 იეკოგეზეზი _–)ს)სყბპ -– ეკოლოჯიური«

ბის, ან, უფრო ხშირად, ადაპტურა პირობები სპეციფიკურობის” გამო

კონვერგენციის შედეგი. აქ დასახლებულ ორგანიზმებში იწ-
ეკოგენეზი –-– ორგანიზმებსა და გარე- ვევს განსაკუთრებული შესაგუებე-
მოს შორის ურთიერდამოკიდებულე- ლი ნიშნების წარმოქმნას. 2. გარე–
ბის ისტორიული განეითარების პრო- მოსა დაე ორგანიზმს შორის ურთი-
ცესი. ერთდამოკიდებულების სპეციფი-
ეკოდიმი
-– იხ. დიმი. კური სისტემა, რომელიც მყარდება
–– გარეგანი
ეკოკლიმატი გარემოს ფი- ყოველი საზეობისათვის გარემო პი-
ზიკურ-ქიმიური პირობებს ერ- რობებისადმი მის მოთხოვნილებასა
თობლიობა, რომელიც აუცილებელია და ადგილსამყოფელის პირობებს შო-
ორგანი”ზმს„ ნორმალური ცხოველ- რის ურთიერთმოქმედების შედეგად.
მოქმედებისათვის (ტემპერატურა, წყა– ეკოლოგიური ოპტიმუმი ორგანიზმისა--
ლი, ჟანგბადი და სხვ.). პირობები რომელშიც ორგანიზმი
ეკოკლინი –- შიგასახეობრივი ვარია-
ამჟღავნებს ყველაზე უკეთეს ცხო-
ციები, რომლებიც წარმოიქმნება სა– ველუნარიანობას –- სიცოცხლისუნა-
ხეობის არეალში შემავალი ეკოლო- რიანობას.
გიური ზონების სხვადასხვა პირო-
ეკოლოგიური პოპულაციები –- პოპუ-
ბებზე რეაქციის შედეგად.
ლაციები, რომლებსაც სახეობის არეა–
ეკოლოგია
–– ბიოლოგიის დარგი, რო-
ლის ფარგლებში უკავიათ სასიცოცხ-
მელიც სწავლობს ორგანიზმებსა და ლო პირობების მიხედეით მსგავსი
გარემო პირობებს შორის ურთიერთ
უბნები.
დამოკიდებულებას.
ეკოლოგიური ამპლიტუდა – სახეობის ეკოლოგიური სუქცესია
-- ერთ” ბიო-
შეგუების ზღვარი საცხოვრებელ პი- ცენოზის თანმიმდევრობით ”შეცვლა
რობებთან. მეორე ბიოცენოზით განსაზღვრულ
იკოლოგიური ანატომია მცენარეების
–-
რაიოწში.
მცენარეთა ანატომიის დარგი, რომე– ეკოლოგიური ტიპი –- სისტემატიკურად
ლიც შეისწავლის მცენარის შინაგან განსხეავებული ორგანიზმების ჯგუ-
აგებულებაში მომხდარ ცვლილებებს ფები, რომლებიც შეგუებულია რო-
სხვადასხვა გარემო პირობებში. მელიმე გარკვეულ გარემო ფაქტორს,
ეკოლოგიური ვალენტობა –-- ორგანიზ- და ამასთან დაკაეშირებით, გააჩნიათ
მის უნარი შეეგუოს განსხვავებულ რიგი საერთო ნიშნები (მაგ, ჰიგ-
(სხვადასხვაგვარ) საცხოვრებელ პი- როფიტები, ჰალოფიტები ღა სხვ.),
რობებს. ეკოლოგიური ფაქტორები –-- გარეგა-
ეკოლოგიური იზოლაცია
-- ერთსა და ნი გარემოს ფაქტორები, რომლებიც
იმავე გეოგრაფიულ არეში არსებულ გავლენხს ახდენენ ამ გარემოში
ცხოველთა ჯგუფების მიერ სხვადა- მცხოვრებ ცხოველთა და მცენარეთა
სხვა ადგილის შერჩევა საცხოვრებ- ცხოველმოქმედების ძირითად პროცე–
ლად. სებზე.
ეკოლოგიური კლასიფიკაცია –- ფიტო- ეკოლოგიური ჯგუფები ცხოველებისა
–-
ცენოზთა კლასიფიკაციას, რომელსაც ცხოველების ჯგუფებად დაყოფა მა-
საფუძვლად უდებენ ედიფიკატორე- თი ადგილსამყოფელისა და გარეგან
ბის ეკომორფების ანალიზს. გარემოსთან დამოკიდებულების მი-
ეკოლოგიური ნიში) ლოკალური, ხედვით, მაგ., ძუძუმწოვრებს ყოფენ:
ვიწროდ გამიჯნული ადგილსამყოფე- მიწისზედა, მთხრელების, მიწისქვეშა
ლი (საცხოვრისი), რომელიც გარემო და სხვა ჯგუფად.
უკომორფა – 1098 -– ელემენტარული

ეკომორფი –- მცენარის სასიცოცხლო მომადგენელში ღა ზოგიერთ ორ-

ფორპა რომელი) განისაზღვრება ლებნიან მცენარეში,
მისი დამოკიდებულებით გარემო პი- ელასტიკური ბოჭკოები –- შემაერთებე–
რობებთან. ლი ქსოვილის არაუჯრედული ნიევ-
ეკოსიხტემა
–- ამა თუ იმ ტერიტორიის თიერების ბოჭკოები.
ფიზიკური ფაქტორებისა და ბიომის ელასტინი –- ცილოენი ნივთიერება,
ერთობლიობა, რომელიც შედის კანის, იოგების, არ-
ეკოტიპი –- მოცემული სახეობის გე-
ტერიის კედლების ღა სხვ. ელასტიკუ-
ნეტიყჟურდ და ფიზიოლოგიურად რი ბოქკოების შემადგენლობაში.
გამიჯნულ “ინდივიდთა ჯგუფი (სა- ელასტინური ძაფები –- თევზის ფარფ-
ზესხვარბა ან რასა, რომელიც შე-
ლების გარეგანი ჩონჩხი რომელიც
გუებულია გარკვეული გარემო პი- კანიდანაა წარმოქმნილია და წარმოდ-
რობების მქონე ადგილსამუოფელს
გენილია წერილი, რადიალებზე მი-
Cდაცხოვრისს),) გენეტიკური თვალ-
მაგრებული, ძაფების სახით.
საზრისით ეკოტიპები წარმოადგენენ
ერთი სახეობის ბიოტიპების ჯგუფს, ელატერები –-–!), ზამბარები; გრძელი
რომელიც სასიათთღებ ალელების ძაფისებრი უჯრედები სპირალური
გარკვეული კომბინაციით მორფო- გამსხეილებებით, რომლებიც განლა-
გებულია ღვიძლის ხავსების სპორო-
ლოგიურად განსხვავებულ ეკოტი- გონიუმებში სპორებს შორის ჰაე-
პებს ზშირად ცალკე ტაქსონომიური
ერთეულის –- ქვესახეობის სახით გა- რის ტენიანობის ცვალებადობის მი-
ნიხილავენ. ხედეით ელატერებს შეუძლიათ დაიგ-
ეკოტონი –- მეზობელ. ბიომეს შორის რიხონ და გასწორდნენ რითაც
საკმაოდ ფართო გარდამავალი ზონა, ხელს უწყობენ სპორების მასის გა-
რომელშიც გეხვდება ორივე ბიომის ფუხვიერებს და გაერცელებას 2.
ზოგიერთი წარმომადგენელი და მო- სპირალურად დახვეული თასმები
ცემული ეკოტონისათვის დამაზასია- შეიტების სპორებზე რომელთა ერთ-
თებელი ორგანიზმები თანასაზოგა- მანეთში დახლართვით წარმოიქმნება
დოებებს შორის გარდამავალი ზონა, სპორების ფაშარი კოშტები რაც
ეკოტოპი –- აღგილსამყოფელის განსა- ხელს უწყობს მათ ქარით გადატა-
კუთრებული მნიადაგობრივ-ეკოლო- ნას და გაერცელებას.
გიური პირობები. გარეგანი გარემო, ელატოფორი –- ღვიძლის ხავსების ზო-
რომელშიც ჰპოვა თავისი განეითა- გიერთი ჯგუფის (იუნგერმანიალესე–
რება ფიტოცენოზმა. ბის) წარმომადგენლის სპოროგონიუ-
უკოფენები –- ფენოტიპებს მწკრივი, მში წარმოქმნილი წანაზარდი, რო-
რომელიც დამახასიათებელია გარ–- მელზედაც ზის ზამბარების (ელატე-
კვეული გენოტიპისათვის მისი ბუ- რებისა კონები ზოგჯერ ელატო-
ნებრივი არეალის ფარგლებს შიგ- ფორს ზამბარების მთელ შეკვრას
ნით. უწოდებენ.
კლაიოპლაზტები –-– სფერული ან მტეე- ელემენტარული მემბრანა –- უჯრედე-
ნისებრი სხეულაკები რომლებიც ლი ორგანელების შემბრანული
გვხედები პროტოპლაზმაში და შედ–- სტრუქტურის ელემენტი, რომელიც
გება პლაზმური ფუძისა ღა ცხიმის შედგება ცილის ორი მოლეკულისა-
მრავალრიცხოვანი წვეთისაგან აქვთ გან, რომელთა შორის იმყოფება ლი-
'სხივის ძლიერი გარდატეხის უნარი. პიდური ან სხვა მოლეკულების ფე-
გეხედება ერთლებნიანთა ბევრ წარ- ნა.
 ელემენტარული – 110 -- ცლიზი»

ელემენტარული ანუ ნორმალური ფი- წარმოქმნილი ელექტრული იმპულ-

ტოცენოზი –- მონოდომინანტური, სებს გრაფიკული რეგისტრაციის
სრული, ხშირად ერთი ხნისა და ნორ- გზით; აწარმოებენ სპეციალური აპა-
მალურად განვითარებული, ფიტოცე- რატის––ელექტროკარდიოგრაფის სა-
ნოზი. ელემენტარული შეიძლება იყოს შუალებით,
ფიტოცენოზის ცალკეული ფენაც. ელექტრონების გადატანის სისტემა –
ელემენტარული ხახეობა -- იხ. რასა. მიტოქონდრიებში არსებული ფერ-
ელემენტი–- 1, მთელის შემადგენელი მენტების სისტემა, რომელსაც საკვე–
ნაწილი. 2. მარტივი ქიმიური ნივთი- ბი ნივთიერებს მოლეკულებიდან
ერება, რომელიც წარმოადგენს სხვა ელექტრონბი გადააქვს ჟანგბად-
რთულ ნივთიერებათა შემადგენელ ზე.
ნაწილს. 3. ქიმიური ენერგიის ხარჯ- 0ლეპტრონიკა –-– ელექტრონული და
ზე მცირეძალიანი ელექტრული დე- რადიოტექნიკური გამოყენება ბიო-
ნის მისაღები ხელსაწყო (გალვანუ–- ლოგიური მოვლენების შესასწაე–
რი ელემენტი; მშრალი ელემენტი). ლად. |
4 ბუნების ერთ-ერთი ძირითადი ელეპტროტონი –- ქსოვილის აგზნება-
შემადგენელი ნაწილი მაგ. წყალი, დობისა და გამტარებლობის ჯ„ცელი-
ჰაერი, მიწა (ძველ ბერძნულ მატე- ლებები მუდმივი დენისს გატარები-
რიალისტურ ფილოსოფიაში). სას. '
ელეობლასტები –- დიდი ზომის, ცხი- ელექტროფიზიოლოგია –- ფიზიოლოგიის
მით მდიღარი უჯრედების გროვები დარგი, რომელიე სწავლობს ორ-
ზოგიერთი ქორდიანი ცხოველის ჩა- განიზმში მიმდინარე ელექტრულ
ნასახის ბოლო ნაწილში, რომელიც პროცესებს.
კუდის ან ქორდის რუდიმენტს წარ- ელექტრული ორგანოები --· ზოგიერთი
მოადგენს. თევზის (ელექტრული გველთეეზა,
ილეოციტები –- მრავალჯაგრიანი ჭიების ელექტრული სკაროსი და ·სხვ.) კა-
სხეულის მეორადი ღრუს (ცელომის) ნის სახეშეცვლილი ჯირკვლები, რო-
სითხეში შემავალი სისხლის სახე- მელშიც წარმოიქმნება '"ელექტრო-
ცვლილი თეთრი სზეულაკებ,ი რომ- დენი. წარმოადგენს თავღაცვისა და
ლებიც ცხიმოვნი მნივთიერებითაა თავდასხმის ორგანოს.
მდიდარი. ელიპტური გარემო –– ხელოვნური სა-
ელექსირი --, მცენარეული ნივთიერების კვები არე, რომელშიც შეუძლია გან–-
ნაჟური ან სპირტით, ეთეროვანი ვითარდეს მიკროორგანიზმების მზო-
ზეთით და მისთანებიძთ დამზადებუ- ლოდ ერთ რომელიმე ' ჯგუფს; მაგ.
· ლი მაგარი ნაყენი; იყენებენ მეღი- უაზოტო საკვებ არეზე მხოლოდ
ცინაში, კოსმეტიკაში და სხვა. აზოტის მაფიქსირებელ -ბაქტერიებს
ხლემტროაგზნებადობა -–- ცოცხალი ქსო- შეუძლით განვითარება; ორგა–
ვილის აგზნებადობის თვისება მას- ნულ ნიეთიერებებს ; მოკლებულ
ში ელექტრო დენის ჩართგისას. არზე შეუძლით განვითარდნენ
0ლიქტროკარდიოგრამა –– გულის მოქ- მხოლოდ ავტოტროფული ორგანიზ-
მედების გრაფიკული გამოსახულება მები და ა. შ.
სპეციალური აპარატის –– ელექტრო- 0ხლექპტური კულტურები –- იხ ამორ-
კარდიოგრაფის საშუალებით.
·. ჩევითი კულტურები. ·-
გლემტროკარდიოგრაფია.–– გულის ფი- ელიზია –- “სახეობის გამორიცხვა თანა–-
ზიოლოგიურ თვისებათა გამოკვლე- "საზოგადოებიდან. ხდება“ სხვადასხვა
ვის მეთოდი გულის· მოქმედ კუნთში მიზეზის გამო; , პირველ. რიგში კი
ელიმინაცია: – 111 ემბრიონული:

სახეობათაშორისი დამოკიდებულე– დაცობა სისხლის ნაკადით მოტანი–

ბის პროცესში დაღუპეისა და (ვა- ლი ნაწილაკებით (თრომბით, უჯრე-
ლებად საცხოვრებელ პირობებთან დით, ცხიმით და სხვ. მისთ.).
დამოკიდებულების შედეგად. ემბოლუსი –- ნემსისებრი წარმონაქმნი,
ელიმინაცია
–- 1, ნიშანთა თანმიმდევრო– რომლითაე აღჭპჭურვილიაის ობობას-
ბითი გენეტიკური ცვლილება, ალე- ნაირთა შემაუღლებელი ორგანო.
ლების შემთხვეეითი დაკარგეის შე- ემბრიოგენეზი –- ჩანასაის ჩამოყალი–-
დეგად პოპულაციის გავრცელებისას, ბების პროცესი; ემბრიონალური გან-
რაც შეიცნობა როგორც გენის გა- ვითარების პროცესი.
მოვლენის“ გეოგრაფიული საფეხუ- ემბრიოგონია –- მწოველებისს (ტრემა--
რებრივი ცვლილება. ეს პროცესი ტოდების) განეითარების პერიოდი,
ზოგჯერ რასების წარმოქმნით მთავრ- რომელიც მთავრდება მირაციდიუ–-
დება 2. ჩანასაზოვანი უჯრედების მის წარმოქმნით.
ან ზიგოტის დაკარგვა გარკვეული გე– ემბრიოლოგია –-– ბიოლოგიის დარგი,
ნური ან ქრომოსომთა სტრუქტურუ- რომელიც სწავლობს ემბრიონის (ჩა–
ლი ცვლილებებით, რაც ცხოველუნა- ნასახის) განვითარებას.
რიანობასს აქვეითებს, ელიმინაცია ემბრიონული –- ჩანასახოვანი, ჩანასა–
გამეტებზისა და ზიგოტისა იწვევს შე- სის; რაც ჩანასახთანსჩა დაკავშირე–
ფარდებს დარღვევს დათიშვის ბული.
დროს. ემბრიონული ბლახტემა –– მორფოლოგი-–
ელიტა
–“– მცენარის ან ცხოველის საუ–- ურად არადიფერენცირებული უჯL-
კეთესო ეგზემპლარი,. ჯიშის გასაუმ- რედებს ერთობლიობა რომელიც.
ჯობესებლად შერჩეული. თავის მხრიე წარმოადგენს ფუნქციო-
ელიტორალური სარტყელი სბენთოსი- ნალურ სისტემას, რომლის „ცალკეუ-
ხა -– ბენთოსის გავრცელების სარტ- ლი ნაწილები ერთმანეთზე ახდენენ·
ყელი 40 მ-ზე მეტ სიღრმეზე. გავლენას. პირველადი მარტივი გან-
ელიტრები
–- სოჭოებისა და რიგ სხვა ეითარების ბლასტემიდან„ ფორმათა--
მწერების წინა წყვილი,„დ მაგარი, წარმოქმნისა და დიფერენციაციის
ძლიერ ქიტინოვანი ფრთები; დაკე- პროცესში, თანდათან წარმოიქმნება-
ეილ მდგომარეობაში ფარავენ მწე– სხეულის ძირითადი ნაკვთები.
რის სხეულის ზედა ნაწილს ფრე- ემხრიონული ბუხსუხი„ ღინღლი –- თმის
ნის დროს ჩვეულებრივ ასრულებენ საფარი, რომელიც ჩნდება ემბრიო-
სიბრტყეში დამაკავებელ როლს. ნული განვითარების პერიოდში და
ელიტური თეხლი -- საუკეთესო, გა- ქრება დაბადების შემდეგ.
დარჩეული თესლი, რომელიმე ჯი- ემბრიონული განვითარება--კვერეცზში ან
შის- გასაუმჯობესებლად. დედის ორგანიზმში (ცოცხბალმშო-
ემალი –- მინანქარი; კბილის ზედაპირუ–- ბიარობის შემთხვევაში0ე განეითარე–
ლი ფენა, რომელიც გარედან ფარავს ბის პერიოდი.
გვირგვინს; მკვრივი, მაგარი ქსოვილი, ემბრიონული ეტაპი ონტოგენეზისა –-
რომელიც შედგება ექესწახნაგოვანი ის.ა „ონტოგენეზის ემბრიონული:
მკვრივი ჰპრიზმებისაგან. ' ეტაპი.
ემალის ორგანოები –- ემბრიონული ორ- ემბრიონული პარკი -- ის ჩანასახის.
“ განოები რომელთა უჯრედებიდან „ „პარკი.
„(ადამანტობლასტებიდა) ფორმირ- ემბრიონული პარკის დედა უჯრეღი ––
· დება კბილის · ემალი. -ის დედა „უჯრედი - ემბრიონული
ემბოლია – სისხლძარღვის სანათურის პარკისა.
უმბრიონული – I2-– ენდოგენური

უემბრიონული ქსოვილი –- იხ. მერისტემა, დანული მიმართულებით, ამასთან

ემბრიონული სამარჯვები, შეგუებანი –- კონი პირველი ელემენტები წარ-
ორგანოები რომლებიც არსებობენ მოიქმნიეიბა ფორმირების პროცესში
მხოლოდ განეითარების ემბრიონელ მყოფი კონის იმ მონაკვეთზე, რომე-
(ჩანასახოვან) სტადიაში, ლიც ყველაზე ახლოს მდებარეობს
„უეუმბრიონი
–- იხ. ჩანასახი. ორგანოს ცენტრთან.
„ემერგენცები –– მცენარის ზედაპირუ- ენდემი
–- სახეობ,„ რომელიც გავრცე-
ლი გამონაზარდები, რომლებიც წარ- ლებულია მხოლოდ ერთ განსაზ-
მოქმნილია არამარტო ეპიდერმისი- ღერულ გეოგრაფიულ ოლქში (ან
დან, არამედ უფრო ღრმად მდება- მხარეში).
რე ქსოვილებისაგან (ჭინჭრის მსუს- ენდემი%ზმი
–- ამა თუ იმ სახეობის არსე-
ხავი ბუსუსები, ვარდისა და მაყვ- ბობა დედამიწის სფეროს მხოლოდ
ლის ეკლისებრი ქაცეები და სხვე. ერთ გარკეეულ რაიონსა ან მხარეში,
„ემიგრაცია
–– ცხოველების მასიური გა- ანსხვავებენ რელიქტურ და პროგრე-
დასახლება თავის სამშობლო ადგი- სულ ენდემიზმს. პირველი წარმოად-
“ლიდან; რაც მეტწილად საკვების გენს წარსულში ფართო არეალის
სიმცირესთანაა დაკავშირებული, შემცირების ”შედეგს ხოლო მეო-
:ემპირია-–-–1). ადამიანის გამოცდილება, რე -- ახლად წარმოქმნის შედეგია.
გარეშე სამყაროს აღქმა გრძნობის ენდემური –- მხოლოდ გარკვეული ადგი-
ორგანოების საშუალებით 2. დაკ- ლისათვის, მხარისათვის დამახასია-
ვირევება ბუნებრივ პირობებში, თებელი.
;ემულხია
–– ორი, ერთმანეთში გაუხსნე- ენდერგონული რეაქცია
––- რეაქცია, რო-
ლი, სითხის ნარევი, რომელშიც ერ- მელსაც თან სდევს ენერგიის შთან-
თი სითხე შეტიეტივებულია მეორე- თქმა; ასეთი რეაჭციი” მიმდინარეო-
ში წვრილწვრილი წვეთების” სა- ბისათვის აუცილებელია გარეშე
ხით; მაგ., წყლისა და „ბიმის ნარევი. წყაროდან მიღებული ენერგია.
“ემულსინი –– ფერმენტული პრეპარატი, ეცნდიტი –– კბილისებრი ზგამობურცუ-
რომელიც ნუშიდანა მიღებული; ლობა უმაღლესი კიბოსნაირების
შეიცავს აქტიურ გლუკოზიდს. ზედა ყბაზე.
;ემფიზემა –- 1. ჰაერის დაგროვება რაიმე ცნდოგამია –– 1. გამრავლების ყველა
ქსოვილში „ ორგანოში. 2. ფილტვე– ფორმა, როღესაე შესაწყვილებელი
ბის მოცულობის ავაღმუოფური გა- ინდივიდები იმყოფებიან მეტად ახ-
დიდება. ლო ნათესაობაში ენდოგამიის ყვე-
;:ენა –– კუნთოვნი ორგანო, რომელიც ლაზე ვიწრო ფორმას თვითდამტვერ-
მოთავსებულია ხერხემლიანი ცხოვე- ეა წარმოადგენს. 2. ჩეეულება, რომ-
ლებისა და აღამიანის პირის ღრუში. ლის მიზედვითაე ქორწინება დასა-
“ცნაკი ანუ ენა -- იხ. ლიგულა. შეებია მბზოლოდ ერთი და იმავე სა-
„ენაკით მყნობა -- იხ. კოპულირება. ზოგადოებრივი ჯგუფის (ტომის, გვა-
„ენაციები
–- ღერძითი ორგანოს წვრილი, რის და მისთ.) შორის. ტერმინი პირ.
ფოთლისებრი გამონაზარდები, რომ- ველად შემოილოღ შოტლანდიელმა
ლიდანაც ევოლუციის პროცესში გან– მეცნიერმა მაკ-ლენანმა 1865 წელს.
ვითარდა უმაღლესი სპოროვანი მცე- ენდოგენური -- ქსოვილის ღრმა ფენი.
ნარეების –-– ლიკოპოდიუმებისა და დან წარმოქმნილი.
შვიტების ფოთლები. ენდოგენური კვება –- შინაგნი კვება
ჟნდარქიული მერქანი –- მერქანი, რომე– ადამიანის და ცხოველის ორგანიზ.
ლიც დიფერენცირებულია ცენტრი- მის მიერ თავისივე ორგანიზმში არ
ენდოგენური – 113-– ენდონევრალური

სებულ ნივთიერებათა გამოყენება ტყავისებრი ან გახეეებული) ნაწი-

შიმშილის დროს. ლი.
ენდოგენური ორგანოები –- გვერდითი ენდოკრინოლოგია –- მეცნიერება რო-
ორგანოები, რომლები) წარმოქმნი- მელიც სწავლობს შინაგანი სეკრე-
ლია ღერძული ორგანრსს ღრმად ციი. ჯირკვლებს, მათ აგებულებასა
მდებარე ქსოვილებისაგან (მაგ., გვერ– და ფუნქციებს.
დითი ფესვები). ენდოკრინული ჯირკვლები –- შინაგანი
ენდოგენური სპორები –- იხ. ენდოსპო– სეკრეციის ჯირკვლები რომელთაც
რა. არ გააჩნიათ საღინარები და მათ
ენდოდერმა –- 1. მცენარის პირველადი მიერ გამომუშავებული სპეციფიკუ-
ქერქის შიგნითთთ “შრე, რომელიც რი ნივთიერებანი –- ჰორმონები
ცენტრალურ დცილინდრზეას გარშე- უშუალოდ სისხლში გამოიყოფა
მორტემული„ ენდოდერმა ყველაზე (თირკმელზედა ჯირკვალი, ფარისებ-
კარგად ვითარდება ფესვებში, განსა- რი ჯირკვალი, ჰიპოფიზი და სხე.).
კუთრებით ერთლებნიანებში, ”შედ- ენლოლიმფა–– სითხე, რომლითაც ამოვ-
გება პარენქიმული უჯრედებისაგან. სებულია შიგნითა ყურის ლაბირინთი.
„2. უჯრედების ფენ, რომელიც ენდომეტრიუმი -- საშვილოსნოს კედ-
წიწვის მეხოფილისა და ტრანსფუ- ლის შიგნითა ლორწოვანი ფენა.
სიურ ქსოვილებს შორისაა განლა- ენდომიზიუმი –- განივ-ზოლიანი კუნთის
გებული. ბოჭკოების შემაერთებელ-ქსოვი–
ენდოდიჭი –- იხ. დიმი. ლოეანი გარსი.
ენდოდინამიური ცვლა –- თანასაზოგა- ენდომიტოზი –- „შიდაუჯრედული და-
დოებათა ცელა, რომლის დროსაც ყოფა"; ჩეეულებრივი მიტოზისაგან
გარემო კი არ განსაზღვრავს ამ პრო- განსხვავებბძთ ენდომიტოზის დროს
ცესის ხასიათსა და სიჩქარეს, არა- ქრომოსომებს დახლეჩვა და მა-
მეე თანასაზოგადოებათა შეცვლა თი რიცხვი გადიდება ხდება ბირ-
განსაზღვრას გარეგანი გარემოს თვის შიგნით, მისი გარსის შენარჩუნე–
შეცელას. ენდოდინამიური ცვლა გან- ბით (გაუყოფლაღ) და თითისტარას
საზღერას ბიოგეოცენოზებიას და წარმოქმნის გარეშე, რის შედეგაღაც
ლანდშაფტების ევოლუციას. ყველა ქრომოსომი რჩება ერთი ბირ-
ენდოზოოქორია –- მცენარის თესლები- თვის შემადგენლობაში და ევღებუ-
სა და სპორების ცხოველებით (გან- ლობთ ტეტრაპლოიდურ ბირთეს. ღა-
საკუთრებით ფრინველებით) გავრ- ყოფის ასეთი ტიპი გვხედება პომი–-
ცელების ერთ-ერთი სახე როდესაც დორის, ისპანაის და სხვ. ტაპე-
თესლების გადატანა ზდება დცხოვე- ტუმში.
ლის საჭმლის მომნელებელი ტრაქ- ენდომიქსისი –- ბირთვული აპარატის პე–
ტისა და იქიდან ექსკრემენტებთან რიოდღული ფცვლილება,ა გარდაქმნა
გარეთ გამოყოფის გზით. ინფუზორიებშიი რატ სქესობრივი
ენდოთელიუმი-–-სისხლის ძარღვების შიგ- პროცესის სახეცვლილებას წარმოად-
ნითა გარსი, კედელი. გენს. ხდება იმ შემთხეევაში, როდე–
საე კონიუგაციის პროცესი შეუძ-
0წდოკარდი -–- გულის კედლის შიგნითა
გარსი, რომლითაც გულის ღრუ ამო- ლებელია.
ფენილია შიგნიდან. ენდონევრალური ნერვული სისტემა --
“ენდოკარდიტი –– ენდოკარდის ანთება. სხეულის ზურგის მხარეზე რად–ა-
უნდოკარპიუმი -- ნაყოფსაფარის ანუ პე- ლურად განლაგებული ნერეული ღე-
როები„ ტოტები, შტოები, რო:;ლე-
რიკარპიუმის "შიგნითაა (აპკისებრი,
ენდონევრიუმი – 114 –- ენდოსპორ.

ბიც ერთდებიან აბორალურ პოლუს- ლი ნივთიერებების შეღწევის პრო-

ზე დამახასიათებელია კანეკლიანე- ცესი გარემოდან უჯრედში.
ბის წარმომადგენლებისათვის. ენდოხომატური ორგანოები –- ორგა-
ენდონევრიუმი –-– ნეირიტების კონების ნოებ,ი რომლები) უშუალოდ არ“
შემაერთებელქსოვილიანი გარსი. არიან დაკავშირებული გარეგან გა.
ენდოპარაზიტი –- პარაზიტები, რომლე- რემოსდან.
ენდოსპერმი –- 1. სამარაგო საკვები ნივ-
ბიე ცხოვრობენ მასპინძლის სხეულ-
ში, მის შინაგან ორგანოებში. თიერებებით მდიდარი განსაკუთრე-
ბული ქსოვილი, რომელსაც შეიცავს
ენდოპლაზმა –– უჯრედის ციტოპლაზმის
მცენარის (უმთავრესად ერთლებნია-
შიგნითა შრე, რომელიც ჩვეულებ-
ნი მცენარეების) თესლები; ფარულ-
რი მარცვლოვანია და სხვადასხვა
თესლოვან მცენარეებში ჩვეულებ-
ჩანართებსა და ორგანოიდებს შეი-
რივ ვითარდება ორმაგი განაყოფიე-
ცავს.
რები შემდეგ ამიტომ მას მეო-
ენდოპლაზმური ბადე–– უჯრედი“ ორ-
განოიდი რომელიც მონაწილეობას
რეულ ენდოსპერმასაც უწოდებენ,
2. შიშველთესლოვან მცენარეთა წი-
იღებს ცილების, რთული შაქრებისა ნაზრდილი, რომელიც ვითარდება ჩა-
და ცხიმების სინთეზში; აგრეთვე უჯ- ნასახის პარკში (მეგასპორაში).
რედში სხვადასხვა ნივთიერების ეწდოსპერმის განვითარების ბირთვული
ტრანსპორტირებასა და დაგროვებაში. ტიპი –– ის, ენდოსპერმის განვითარე-
არჩევენ ენდოპლაზმური ბადის ორ ბის ნუკლეარული ტიპი.
ტიპს: ხორკლიანს (წაზნაგოვანს), რო- ენდოსპერმის განვითარების ნუკლეარუ-
მელიც ზედაპირზე შეიცავს მრავალ- ლი ტიპი --–- ენდოსპერმის განვითარების
რიცხოვან რიბოსომას, და გლუეს, რო- ბირთვული ტიპი, რაც ”შემდეგნაი-
მელიც მოკლებულია რიბოსომებს. რაღ მიმდინარეობს: ორმაგი განა-
პირველი ტიპის ენდოპლაზმურ ბადეს ჟუოფიერების შემდეგ ჩანასახის პარ-
ერგასტოპლაზმასაც უწოდებენ. კის ცენტრალური უჯრედის ბირთვი
ენდოპლასტი -- ზოგიერთი უმარტივესი იწყებს დაყოფას მრავალ ბირთვად,
ცხოველის პატარა ბირთვი.
რომლებიც ლაგდებიან კედელთან მდე-
ბარე პროტოპლაზმაში; შემდეგ მათ
ენდოპოდიტი – კიბოსნაირებს ორად
შორის ერთდროულად წარმოიქმნე-
გაყოფილი კიდურის შიგნითა, სხეუ-
ლთან ახლოს მდებარე, ნაწევარი ბა უჯრედული ტიხრები; მეტწილად
დამახასიათებელია ერთლებნიანი მცე–
(ტოტი). ნარეებისათვის.
ენდოზიმბიოზი –- შინაგნი სიმბიოზი. ცნდოსპერმის განვითარების უჯრედუ-
ორი ორგანიზმის თანაცხოვრება, რო- ლი ტიპი -––- იხ. ენდოსპერმის განვი-
დესაც ერთი ორგანიზმი ცხოვრობს თარების ცელულარული ტიპი,
მეორე ორგანიზმის სხეულში, მაგ., ენდოსპერმის განვითარებისს ლცელულა-
ინფუზორიაები მცოხნელი ცხოველე–
რული ტიპი ––- ენდოსპერმის განვი-
ბის ფაშვში. თარების უჯრედული ტიპი, რაც იმა-
ენდოსკოპი –- ზელსაწყო სხეულის მი- ში მდგომარეობს, რომ ენდოსპერმის
ლოვანი და ღრუ ნაწილების (მაგ., განვითარებისს ბირთვების დაყო-
საყლაპავი მილი, საშარდე ბუშტი ფას მაშინათვე თან სდევს ტიხრების
და სხვ. შიგნიდან გასაშუქებლად და წარმოქმნა,
თვალით გასასინჯად. ენდოსპორა -- სპორა რომელიც წარ-
ენდოსმოსი
–– წყლისა და მასში გახსნი- მოიქმნება უჯრედის ან სპორანგიუ-
უნდოსპორიუმი – 115-– ენტომოფილია

მის შიგნით (მაგ., ბაქტერიების სპო– ქვეშ პირის დიაფრაგმის ზემოთა ზე-
რა, სპორანგიოსპორა და ასკოსპორა დაპირზე,
სოკოებში და სხვ.) ენტელეჭია –- განსაკუთრებული „ზე-
ენდოსპორიუმი –- იხ, ინტინა, ბუნებრივი“ ძალა, რომელიც განა-
ენდოტეციუმა –- 1. სამტვრეების ეპი- გებს სასიცოცხლო მოვლენებს. იხ.
დერმისის ქვეშ განლაგებული უჯრე- ვიტალიზმი.
დების დუბეპიდერმული უჯრედების) ენტეროკინაზა –- ფერმენტიი რომელ-
შრე; ამ შრის უჯრედების გარსებს საც შეიცავს ნაწლავის წეენი;: ააქ-
აქს ბადისებრი ან სპირალური ტიურებს ტრიპსინოგენსს მოქმედე–
გასქელებებიდ„ რის გამოც მას სხვა- ბას,
ნაირად ფიბროზული ან ბოქკოვანი ენტეროცელური თეორია –- ცელომის
შრე ეწოდება, ხელს უწყობს სამ- წარმოშობის ერთ-ერთი თეორია,
ტერეების გახსნას, 2.
ზავსების სპო- რომლის თანახმად ცელომი განიხი-
როფიტის შიგნითა შრე, რომლიდა– ლება როგორც ორგანო, რომელსაც
ნაც სპოროგონიუმის ფეხი წარმოი– აქს ნათესაური დამოკიდებულება
ქმნება. სავარცხლისებრთა გასტროვასკუ-
ენდოტროფული – მასპინძლის ორგა– ლარული გამონაზარდები სისტე–-
ნიზმის შიგნით მცხოვრები. მებთან.
ენდოტროფული მიკორიზა –- მიკორიზა, ენტეროცელური განვითარება მეზო-
რომლის დროსაც სოკოს ჰიფები დერმიხა –- მეზოდერმის განვითარე–
უმაღლესი მცენარის ფესვი” უჯრე- ბა, კანეკლიან და ქორდიან ცხოვე-
დების შიგნითაა შეჭრილი; გვხვდება ლებში, ჩანასახის შიგნითა შრის (ენ–-
მანანასებროა და ჯადვარისებრთა ტოდერმის) ორი ჯიბისებრი გამობე–
ოჯახის თითქმის ყველა წარმოძადგე- რილობიდან გასტრულის სტადიაში.
ნელში, ენტობლასტი -- შიგნითა, ჩანასახოვანი
ენდოფერმენტები –-– უჯრედის შიგნით
მოქმედი ფერმენტები.
ფურცელი.
ენტოდერმა –- 1. უჯრედების შიგნითა
ენდოფიტები –-- მცენარეები რომლე-
შრე ჩანასახის (ემბრიონის) განვითა–-
ბიც ცხოვრობენ ქეის ქანებში (ზო-
გიერთი წყალმცენარე) სხვა მცე- რების დროს, 2, ორშრიანი სხეულის
ნარისა (ენდომიკორიზა) და ჯ„ხოვე- მქონე ცხოველების (ნაწლავღრუიანე–
ლის ორგანიზმში (მაგ., ბაქტერიები).
ბი, ღრუბელები) შიგნითა შრე.
ენდოფრაგმული ჩონჩხი –- კიბოსნაირ- ენტოიკია –-- ორი ფორმის თანაცხოვ-
თა გარეგანი ჩონჩხის -–- ჯავშნის რებ, რომლის დროსა, ე. წ.
ნაწილი, როპელიც ჩაზრდილია სხეუ- „მდგმური“ სახლდება მასპინძლის
ლის შიგნით. სხეულის შიგნით, ისე რომ კვების
ენდოცელულარული ფერმენტები -–--' იხ. მხრივ მასთან არ არის ურთიერთო-
ენდოფერმენტები. ბაში,
ენდოციტოზი – იხ, ციტოზი, ენტომოგამია –- იგივეა რაც ენტომო-
ენერგეტიკული „ცვლა--იხ, დისიმილაცია. ფილია,
ენზიმები –- ის ფერმენტები. ენტომოლოგია – მეცნიერება, რომე-
ენზიმოლოგია –- ბიოქიპიის დარგი, რო- ლიც სწავლობს მწერებს: მათ აგე-
მელიც შეისწავლის ენზიმებს – ბულებას, განვითარებას, სასიცოცხ-
ფერმენტებს. ლო პროდტესებს, გავრცელებას, შედ-
ენისქვეშა ჯირკვალი –- სანერწყვე ჯირ- გენილობას და სხე.
კეალი, რომელიც მდებარეობს ენის ენტომოფილია –- ჯვარეღინი დამტეერ–
ენტომოფილური – 116 -– ეპიზოოტია

"ვის ერთ-ერთი სახე, როდესაც რი შეგრჭპნების ორგანოების განლა–-

მტვრის გადატანა ერთი ყვავილიდან გება ლაყუჩების ახლოს ზოგიერთ
მეორე ყვავილის დინგზე ხდება მწე- მოლუსკებში (გვერდნერვიანნი მო-
რების მეშვეობით. ლუსკებო).
ენტომოფილური მცენარეები –- მცენ- ეპიგამია –- მრავალჯაგრიანი ჭიების სას-
რეები, რომელთა ყვავილის დამტვერ– ჭქესო პროდუქტებს განეითარება
ვა ხდება მწერების მეშვეობით. სხეულის წინა ან ბოლო ნაწეერებ-
ენტომოცენოზი –- მწერთა ჯგუფი, რომ- ში. ეს ნაწეერები შეიძლება მოწყ-
ელიც შეგუებულია გარკვეულ აღ- ღეს ჭიის სხეულს ამოცურდეს
გილსამყოფელის პირობებს. წყლის ზედაპირზე და გამოყოს სას-
ენცეფალიტი –- თავის ტვინის ანთება. ქესო პროდუქტები გარემოში,
ენხილემა –- 1. უჯრედის წვენი, ანუ ეპიგენეზი –- ერთ-ერთი მიმდინარეობა
ციტოლიმფა. 2. ციტოპლაზმი” ძი- ბიოლოგიაში (XVIII საუკუნეში),
რითადი ნივთიერება 3. პროტო- რომელიც განვითარებას განიხილაეს,
პლაზმის ალვეოლური ნივთიერება. როგორც ორგანოების ხელახალ წარ-
ეოზინოფილური უჯრედები -- იხ. აცი- მოქმნას უსტრუქტურო მასიდან. გან-
დოფილური უჯრედები. სხვავებით პრეფორმიზმისა (ი:ხ.).
ეოზუზები -- ნამარხი ქვეწარმავლების ეპიგინა –-– მდედრობითი ობობას სას-
ერთ-ერთი ჯგუფი. ფიქრობენ რომ ქესო ფორის წინ არსებული ქიტი-
მათგან საწყისს იღებს ის შტო, რომ- ნოვანი ფირფიტა. მისი აგებულება
ლებიდანაე,ე წარმოიქმნენ ნიანგები, და ფორმა, სხვა ნიშნებთან ერთად,
დინოზავრები და ფრთიანი ხელიკები. წარმოადგენს სახეობათა დადგენის
ეპენდიმა –- ერთმრიაი ეპითელიუმი, სისტემატიკურ ნიშანს,
რომლითაც ამოფენილია თავის ტვი-
ეპიდემია--რაიმე გადამდები სენის ფარ-
ნის პარკუჭები და ზურგის ტევინის
ცენტრალური არხი. თოდ გავრცელება.
ეპიბლასტი –- 1, მრავალი მარცვლოვა– ცბიდერმისი –- კანის გარეთა შრე; მაგ.,
ნი მცენარის ჩანასახში, ფარის მო- მცენარის (ფოთლისა და ღეროს)
პირისპირედ განვითარებული, ფირ- პირველადი ერთშრიაი მფარავი
ფიტა, რომელსაც ბეერი ბოტანიკო- ქსოვილი, რომელიც შედგება მჭიდ-
სი მეორე, განუვითარებელი ლეზნის როდ განლაგებული ცოცხალი უჯრე-
პომოლოგად მიიჩნევს, 2. ყვითრის დებისაგან.
ირგვლივ შემოზრდილი ექტოდერმის ეპიდიდიმისი –- სათესლის დანამატი
უჯრედების შრე. (ძლიერ დაკლაკნილი მილის სახით),
ეპიბლემა –- ფესვის ბუსუსების შემცვე- რომელშიც სპერმა ინახება.
ლი მფარავი ქსოვილი, წარმოიქმნება ეპიდურალური სივრცე –- ზურგის ტვი-
ფესვის წვერის ახლოს. ნის მაგარი გარსისა და ხერხემლის
ეპიბხოლია –-- ჩანასხის განვითარების არხის კედელს მორის არსებული
ორშრიანი სტადიის წარმოქმნის სა- სივრიე.
ზე. რომლის დროსაც ერთშრიანი ჩა- ეპიზოი -- სიმბიოზის ფორმა, როდესაც
ნასხის (ბლასტულის) უჯრედების ცხოველი ან მცენარე უმოძრაოდ
(უფრო პატარა ზომის) ნაწილი ჩა- ცხოვრობს ცხოველის სხეულის ზე-
მოეზრდება ბლასტულის მეორე ნა- დაპირზე (მაგ, ზოგიერთი წყალმცე-
წილს, მაგ, სავარუცხლურებსა და ნარე ცხოვრობს მტკნარი წყლის კუს
ზოგიერთ ქიებში, ჯავშანზე).
ეპიბრანქიალური ბორცვები –- ქიმიუ- ეპიზოოტია –– გადამდები სენის ფარ–
 ეპიზოოტოლოგია – 17 ეპიპლაზმა

თოდ გავრცელება ცხოველთა შო- ნიმე სახეს ცილინდრულს,. კუბი-

რის; ცხოველებიას ინფექციური დაა- სებრს, მოციმციმეს და სხვ.
ვადება. ეპითემა –– ჰიდღატოდების ფაშარი ქსო-
ებიზოოტოლოგია –- მეცნიერება, რო- ვეილი, რომელიც შექმნილია ფოთლის
მელიც სწავლობს ცხოეელების მა- მეზოფილს განსაკუთრებული ნა-
სობრივ ინფექციურ დაავადებებს. წილით; შედგება ცოცხალი, თხელ-
ეპიზოოქორია –- მცენარის ნაყოფებისა გარსიანი, წყლის გამომყოფი უჭრე-
და თესლების ცხოველებით გავრცე- დებისაგან,
ლების ერთ-ერთი სახე, როდესაც ეპიკარდი –– გულის კედლის გარეთა
ნაყოფი ან თესლი მიმაგრებულია გარსი,
ცხოველის სხეულზე გარედან სხვა- ეპიკოტილი –-– ლებნისზედა მუხლი; აღ-
დასხვანაირი მისაჭიდებით, მონაკენს ლებნებსა და პირველ
ეპითეკა –- 1. კაჟოვანი (დიატომისებრი) ნამდვილ ფოთოლს შორის მონაკვე–
წყალმცენარეების ორი საგდულიდან თი.
უფრო დიდი საგდული. 2. მარჯწის ეპიმერიტი –-– გრეგარინებს სხეულის
პოლიპის სხეულის ქვედა კიდეზე წინა ნაწილი, რომელიც წარმოად-
არსებული კირიაი რგოლისებრი გენს ექტოპლაზმოვან კაუჭებიან წა-
გარეთა ლილვაკი. ნაზარდს, რითაც მასპინძელი ცხოვე–
ეპითელიუმი –- იხ. ეპითელური ქსო- ლის კუპ-ნაწლავის კედლებზე ემაგ-
ეილი, რება.
ეპითელურ-კუნთოვანი უჯრედები –– ეპიმორფოზი –- მრავალფეხიანების და
ნაწლაეღრუიანების გარეთა და შიგ- მწერების რიგ სახეობათა განვითა–-
ნითა შრის უჯრედებიდლდ რომელთა რება, რომლის დროსა) კვერცხიდან
მეშვეობით ხღება ცხოველის სხეუ- გამოჩეკილ ორგანიზმს გააჩნია სეგ-
ლისა და საცეცების დამოკლება ან მენტების სრული რიცხეი, რის შე-
შეკუმშვა. დეგადაც მატლობის დროს პოსტემ-
ეპითელური სხეულაკები –- პატარა ზო- ბრიონულ პერიოდში ხდება მხო-
მის, ოვალური ჯირკვლოვანი 4 სხეუ– ლოდ სეგმენტების ზრდა და აგებუ-
ლაკი, რომელიც მდებარეობს ფარი- ლების დეტალების შეცვლა–- განვი-
სებრი ჯირკვლის ახლოს გამოყო- თარება არასრული გარდაქმნით.
ფენ პარათირეოიდულ ჰორმონს (პა- უპინახტია –- მცენარის ორგანოს მორ-
რათოჰორმონს, რომელიე არეგუ- ფოლოგიურად ზედა მბარეზე მდე-
ლირებს ნივთიერებათა ცვლის ზო- ბარე ქსოეილები“ უფრო სწრაფი
გიერთ მხარეს და ·კუნთოვან-ნერ- ზრდა რის შედეგადაც ორგანო
ვული სისტემის აგზნებადობას. იღუნება ქვევით ან გეერდზე.
ეპითელური ქსოვილი –- საფარველი, ეპინევრიტი –– ნერვს შემაერთებელ
მფარავი ქსოვილი, რომელიც შედ- ქსოვილოვანი გარსი..
გება მქიდროდ მიჯრილი გამომყოფი ეპინეფრინი –-– ადრენალინის ერთ-ერთი
უჯრედებისაგან. ეპითელური ქსოვი- სახელწოდება.
ლით შექმნილია ცხოველის სხეულის ეპიოიკია -– ორი ფორმის თანაცხოვრე-
გარეგანი საფარველი და ამოფენი- ბა, რომლის დროსაც ე. წ. „მდგმუ-
ლია შინაგნნ ორგანოთა მრავალი რიის დასახლებულია მასპინძლის
ღრუ. ამავე ქსოვილით ამოფენილია სხეულზე, ისე, რომ კვების მხრიე
მცენარის სხვადასხვა ღრუ (მაგ., ფი– მასთან ურთიერთობაში არ არის.
სის 'სავალები წიწვოვანებში) არჩე–- ეპიპლაზმა –- სპორების წარმომქმნელი
ვენ ეპითელური ქსოვილის რამდე- დღეღა უჯრედის ციტოპლაზმა, რომე-
ეპისპორიუმი – 118 ერგატოიდური

ლიც რჩება ასკოსპორების წარზ?ო- ბის, ფოთლებზე. ეპიფილები მეტწი-

ქმნის შემდეგ ჩანთიანი სოკოების წილად გავრცელებულია ტროპიკებ-
(ასკომიცეტების) ჩანთაში, სა და სუბტროპიკებში. ეპიფილებს
ეპისპორიუმი –- ის. პერინიუმი. შორი უფრო ქარბობენ ზაესები,
ეპიხსტომი –- ხავსელების პირის ხვრელ- წყალმცენარეები და მღიერები,
ზე არსებული გამონაზარდი, რომე- ეპიფალური მღიცრები -- ქაფისებრი
ლიც ფარაეს პირს,' მღიერებსი რომლებიც ლცხოვრობენ
ეპინტროფი–- კისრის მეორე მალა, რო– ზოგიერთი უმაღლესი მცენარის
მელსაც გააჩნია ე. წ კბილისებრი ფოთლებზე. გვხვდება, მაგ. ბზის და
გამონაზარდი, რომელზედაც ჩამოც- რიგ ტროპიკულ მცენარეთა ფოთ-
მულია პირველი მალის სხეული. ლებზე.
ეპიტოკია
–- იხ. ეპიგამია. ეპიფიტები –- მცენარეები რომლებიც
ეპიტროპული თესლკვირტი –- თესლ- სახლდებიან და („ცხოვრობენ სხეა
კვირტი, რომელიც მოხრილია ნასკვის მცენარეზე (მეტწილად ღეროებსა და
წვერთან; გეხედება ქოლგოსნებში, ტოტებზე, ზოგჯერ ფოთლებზე), მაგ–
ნემსიწვერასებრთა და სხეა ოჯახის რამ კვებით კი დამოუკიდებლად იკ-
წარმომადგენლებში. ეებებიან”ი მასპინძელ მცენარეს კი
ეპიტროფია -–- იხ. ეპიქსილია. ისინი იყენებენ როგორ/) მისამაგრე–
ეპიფაუნა
–- ბენთოსის ნაწილი წყალ- ბელ ადგილს. ეპიფიტურ ცხოვრებას
სატევის ფსკერზე მცხოვრები დცხო- ეწევა ბევრი მღიერი, ხავსი„ გვიმრა
ველებით რომლებიც ეწევიან მი- და აგრეთვე თესლოვანი მცენარე.
მაგრებულ (მჯდომარე) ცხოვრებას. ეპიფიტებს, რომლებიე დასახლებუ-
ეპიფიზი–-– 1. ტვინის ზედა დანამატი; ლია ფოთლებზე ეპიფილებს უწოდე-
პინეალური ჯირკეალ; კოხისებრი ბენ ეპიფიტები განსაკუთრებით
ჯირკვალი. ზოგი მკვლევრის აზრით მრავლადაა ტროპიკებში,
ეპიფიზი გამოიმუშავებს ჰოლრმონა- ეპიფრაგმა–– 1. მუცელფებხიანი მოლუს-–
ლურ ნივთიერებას, რომელიც აფერ- კების სხეულის მიერ გამოყოფილი
ხებს გონადოტროპული ჰორმონისა აპკი რომლითაც გადაკრულია ნი-
ღა ზრდის პორმონისს მოქმედე–- ჟარის ზერელი. 2. თხელი ფირფიტა,
ბა. რიგ ავტორთა ექსპერიმენ- რომლითაც დახურულია ზოგიერთი
ტული ღა კლინიკური ღაკვირეე– ზავსის (გუგულის სელი) სპორანგიუ-
ბით გამოირკვ,ი რომ ეპიფიზის მის კოლოფის ზვრელი. :
ამოკვეთა აზალგაზრდა ცხოველებში, –- მერქნს
ეპიჭვხილია უფრო ძლიერი
ან მისი დესტრუქციული ცვლილება განვითარება ექსცენტრული აგებუ-
ბავშვებში იწვევს ადრეულ სქესობ- ლების მქონე ორგანოს ზედა მხარე-
რიე მომწიფებას ღა არანორმალერ ზე. გეხედება ბევრი ფოთლოეანი ხე
ზრდას. ეპიფიზის, როგორე ენდო- მყენარის მოღუნულ ღეროსა და ტო-
კრინული ჯირკელის როლი საბო- ტებზე.
ლოოდ ჯერ არ არის დამტკიცებული, ეპოიკია –- ერთი ცხოველის დასახლება
2, გრძელი, მტლისებრი ძვლების გა- მეორის სხეულზე.
ფართოებული სასახსრე ბოლო. ერგანტოპლაზმა -- იზ, ენდოპლაზმური
ეპიფილები –- ეპიფიტები (იზ), რომ- ბადე.
ლებიც დასახლებული არიან. არა ღე- ერგატოიდური ფორმები -- ჭიანჭველე–
როებსა და ტოტებზე არამედ. ფოთ- ბის ინდივიდები, რომლებიც თავისი
ლებზე უმთავრესად მარადმწვანე ნიშნებით შუალედურია მდედრობით
მცენარეების (მათ შორის წიწვიანე–- და მუშა ჭიანჭველებს შორის.
ურგოგრამა – 118 -– ეროტიზმი

ცრგოგრამა –- დაღლილობის პროცესის ერთუჯრედიანნინ ორგანიზმები -- ორგა-

გრაფიკული გამოსახვა. ნიზმები, რომლებიე შედგება ერთი
ცრეპსინი –– ნაწლავის წვენის ფერმენტი, უჯრედისაგან-ი მათ უმარტივეს ორ-
რომელიც მოქმეღებს ცილებზე და განიზმებსაც უწოდებენ.
ხელს უწყობს მათ გადამუშავებას. ერთუჯრედიანი ჯირკვლები –- იხ, ჯირკე-
ერექცია
––- სასქესო ასოს გაბერვა და ლოვანი უჯრედები.
გამაგრებ სქესობრივი აგზნების ერთფილტვიანები –– ორმაგდ მსუნთ-
ღროს, რაც ბზდება სისხლის დიდი ქავი თევზების ერთ-ერთი ოჯაზი,
რაოდენობით მიწოლის შედეგად. რომლის წარმომადგენლებს, ლაყუე-
ერთარეალიანი ფრინველები –- ფრინეე- ჩების გარდა, გააჩნიათ ერთი ფილტვი.
ლები„ რომელთა) ბუდობისა და ერთწლოვანი მცენარეები –- მცენარეე-
ზსამთრობის ოლქი არა აქეთ გან- ბი რომლებიე „ცოცხლობენ ვ3ხო-
ცალკევებული. ლოდ ერთი სავეგეტაციო პერიოდის
ცრთგახავლიანი ანუ კლოაკიანი ლცხოვე- განმავლობაში,
ლები –-- პრიმიტელი, უმარტიეესი ერითემა–- კანის გაწითლება სისხლის
ძუძუმწოვარი ცხოველები რომელ- მოწოლის შედეგად.
თათვის დამახასიათებელია კლოაკის ერითრობლასტი –– სისხლს წითელი
არსებობა და კვერცხით გამრავლება სხეულაკების
–– ერითროციტების გან–
(იხვნისკარტა, ექიდნა). ვითარების საწყისი სტადია.
ერთვვაროვნობის კანონი –-- იხ. მენდე– ერითროდექსტრინი--იხ, ღექსტრინები.
"ლის პირველი კანონი. ერითროკრფარინი –- სისხლის პიგმენტი
ერთლებნიასი მცენარეები –- ფარულ- სოგიერთ უხერხემლო (ლხოეელში.
თესლოვანი მცენარეების ერთ-ერთი შეიცაეს რკინას.
კლასი, რომლის წარმომადგენლებისა– ერითროპენია –- ერითროციტები” რი-
თვის ჩვეულებრივ დამახასიათებე- ცხვის შემცირება სისხლში,
ლია: ჩანასახში, როგორც წესი, ერთი ერითროფორები –- წითელი პიგმენტუ-
ლებნის არსებობ, პარალელურ რი უჯრედები (მაგ. ზოგიერთი თეე-
ძარღვიანი ფოთლები, 3 ან 6-წევ– ზის კანში და სხე.).
რიანი ყეავილი, ფუნჯა ფესვთა სის- ერითროციტები – სისხლის წითელი
ტემა და სხვ. სხეულაკები; სისხლის პლაზმაში შე–-
ერთსახლიანი მცენარეები –- მცენარეე- მავალი უჯრედები (ფორმიანი ელე-
ბი, რომელთა ერთსქესიანი ყვავილე– ?ენტები), რომლებიც შეიცავს” ჰე-
ბი განვითარებულია ერთ და იმავე მოგლობინს,
მცენარეზე (ინდივიდზე) მაგ, სი–- ერითროციტოზი--ერითროციტების მო-
მინდი, თხილი, არყი და სხვა, მატება სისხლში,
ერთსახლიანობა –- იხ. მონეცია, ცრნიკი –– ბუჩქნარის სახელწოდება
ერთსქესიანი ჟყვავითლი
–-. ყვავილი, რო- ციმბირსა და შორეულ აღმოსავლეთ-
მელშიეყ მხოლოდ მტერიანები ან ში: მეტწილად ხმარობენ არყის ბუჩ-
ბუტკოა (ან ბუტკოები) განეითარე- ქნარის აღსანიშნავად.
ბული. თუ ყვეავილმი მხოლოდ ეროზია –- 1. ნიადაგის დაშლა, ნგრევა
მტვრიანებიი განეითარებული მას და წარეცხვა ღვარებისაგან. 2. რაი-
მამრობითი ანუ მტერიანიანი ყვავი- მე ორგანოს ლორწოვანი გარსის ზე-
ლი ეწოდება, ხოლო თუ მხოლოდ დაპირული დაწყლულება.
ბუტკოა (ხნ ბუტკრები) –- მას ეროტიზმი –– გადაჭარბებული სქესობ–-
მდედრობითს ანუ ბუტკოიანს უწოდე- რივი აგზნებულობა, მეტისმეტი ვნე-
ზენ. ბიანობა.
ცროტომანი» – 120– ეფეზერიღი

ცროტომანია –- ავადმყოთურად გადა- რომლის ქრომოსო?თა რიცხვი ჰაპ-

ჭარბებული სქესობრივი აღგზნებუ- ლოიდურია ან მისი ჯერადი.
ლობა: ფსიქიკური ამლილობა მე- ეუსინდეზი –- ქრომოსომთა ნორმალუ-
ტისმეტი ვნებიანობის ნიადაგზე. რი კონიუგაცია მეიოზში,
ეხსთეზიოლოგია –- ანატომიის დარგი, ეუსპორია –- სპორების 'წარმოქმნა ნორ-
რომელიც სწავლობს გრძნობის ორ- მალური მეიოზის პროცესში,
ჯანოებს. 0უხტელე-– ნამდვილი სტელე; ცენტრა-
ეხსთერაზები –- ფერმენტები რომლე- ლური ცილინდრი, რომელიც შედღ-
ბიც მონაწილეობენ რთული ეთერე- გება რგოლებად განწყობილი ყოლა-
ბის (ესთერების, ჰიდროლიზისა და ტერალური გამტარი კონებისაგან.
სინთეზის რეაქციაში, როგორც კატა- დამაზასიათებელია · შიშველთესლო-
ლიზატორებიი (ლიპაზა ქლოროფი- ეანებისათვის და უმეტეს ორლებ-
ლაზა და სხვ.). ნიანთათვის.
ეუსთეტები –- მგრძნობიარე უჯრედების ეუტროფული მცენარეები –- მცენარეე-
ჯგუფები, რომლებიც განლაგებულია ბი, რომლებიც საჭიროებს საკვები
“გვერდნერვინი მოლუსკების ნიქა- ნივთიერებებით მღიდარ ნიადაგს
რის არხებში და ზემოდან გადაფა»- (ვერხვი, სათითურა და სხვ.).
რებულია ქიტინოვანი ჩაჩით, ხუ- ეუქრომოსომები -–- იხ, აეტოსომები,.
ფით. ეუქსეროფიტები –- ნამდვილი ქსერო-
ესტეტები–- ის, ესთეტები. ფიტები რომელთათვისაც დამაზა–-
ესტრალური ციკლი –- ცხოველების სიათებეელა ძლიერ შებუსული
(პრიმატების გარდა სქესობრივი ფოთლები, მაღალი ოსმოსური · წნე-
ციკლი. ვა, დიდი სიცხის სიმშრალისს და
ეხტროგენი -–- ერთ-ერთი მღედრობითი უწყლოობის ატანა (უდაბნოს, ნახევ-
ჰორმონი, რომელიც გამოიყოფა სა- რადუდაბნოს და ველის უმეტესი
კეერცხეებში; სტიმულირებას ახდენს მცენარე).
მეორადი სასქესო ნიშნების განვითა- ეუპალოქსეროფიტები –- იხ. ევჰალოქ-
რებაზე. სეროფიტები,
ესტრუხი -- -ხ, მძუნაობა. ეუპერმაფროდიტი –- ნამდვილი ჰერმა-
ეტალიუმი -- ზოგიერთი ლორწოიანი ფროდიტი, რომელსაც, განსხვავებით
სოკოს (მიქსომიცეტების) სპორების, გინოჰერმაფროდიტისა და ანდრო-
დიდი ზომის სათავსი, რომელიც რამ– ჰერმაფროდიტისა, გააჩნია ერთმანე-
დენიმე სპორანგიუმის შერწყმის შე–- თის გვერდით განლაგებული სრუ-
დეგადაა წარმოქმნილი. ლიად ნორმალურად მოქმედი მდედ–
ეტე –– იხ. ჰილეა. რობითი და მამრობითი ორგანო.
ეუანციური თეორია
-- ის, ევანთიური ეფებოჯენეზი –- იხ. ეთეოგენეზი.
თეორია, ეფემერები –- ერთწლოვანი მცენარეები
ეუაპოგამია--–სპოროფიტის უშუალო გან- მეტად ხანმოკლე განვითარების ციკ-
ვითარება გამეტოფიტისაგან გაუნა- ლით. ბევრი მათგანი მთელი “ ()იკ-
ყოფიერებლად და ზიგოტის წარ- ლის გავლას (თესლის ჯგაღივებიდან
მოქმნის გარეშე, ნაყოფმსხმოიარობამდე) ასწრებს რამ–
ეუასოციაცია –- ასოციაცია, რომლის მე- დენიმე კვირაში. უმთავრესად ·ნახე-
ორეხარისხზოვანი ფენა არ არსებობს ვრადუდაბნოსა და უდაბნოშია გაერ-
დამოუკიდებლად. ცელებული. '.
ეუპლოიღი – უჯრედი ან ორგანიზმი ეფემერიდი–- ფრთოსანი მწერი, :რომე-
ისეთი ქრომოსომული ანაწყობით, ლიე) მხოლოდ ერთ ან რამდენიმე
ეფემეროძდები – 121 ექსკ6რეტორულ.

დღეს ცოცხლობს; მედღეურა (მოძ- ექვხნფეხიანები –- ექვსფეხიანებს უწო-

ველებული ტერმინია). დებენ მწერებს, მათთვის დამაზასია–-
ეფემეროიდები -–- მრავალწლოვანი (მეტ- თებელი სამი წყვილი სასიარულო.
წილად ბოლქვოვან) მცენარეები, ფეხის გამო.
რომელთაც ეფემერების მსგავსად ექინოკოკი –– 1. თასმისებრი ჭიების
გააჩნით მეტად მოკლე სავეგეტა- ერთ-ერთი წარმომადგენელი რო-
ციო პერიოდი (ჩიტისთავა ტიტა, მელიც პარაზიტობს ძაღლის, მგლისა.
ცისთვალა და სხე.), დღა ტურის ნაწლავებში, 2. ამ ჭიის
ეფემეროფილები –- მცენარეები რომ- მატლი; გეხვდება ადამიანის, მსხვილ–
ლებიც პერიოდულად კარგავენ ფოთ- ფეხსა ღა წვრილფეხა რქოსანი სხა-
ლებს გეალვის დროს (მაგ., გლეღდი- ქონლის სხეადასხვა ორგანოში და-
ჩოა). · .' იწეევს მძიმე დაავადებას,
ეფემეროფიტები – მცენარეები რომ- ექინოკოკოზი (ექინოკოკიდან) –– მსხვილ–
ლებიც) გამოჩნდებიან ამა თუ იმ ად- ფეხა და წერილფეხა რქოსანი სა-
გილზე მცირე დროის განმავლობაში ჭქონლია და აგრეთვე ადამიანის.
და ·მალევე ქრებიან ადგილობრივ საშინელი დაავადებ,ი რომელსაც
პარობებთან შეუგუებლობის გამო. იწვეს თასმისებრი ჭიების ერთ-
ეფემერული –- სანმოკლე,,„ არამყარი, ერთი პარაზიტი წარმომადგენელი ––
სწრაფწარმავალი, ექინოკოკი; მისი ძირითადი მასპინძე–-
ეფერენტული წერვული ბოჭკოები – ლია ძაღლი, მგელი ღა ტურა.
ნერვული ბოჭკოები რომლებიც ექინოპლუტეუსი –- ზღეის ზღარბის.
' აკავშირებენ ცენტრალურ ნერვულ ლარვა.
სისტემას ეფექტორებთან. მათი სა- ექსაუტოგამონტი –– ინდივიდი, რომე–
შუალებით ხდება აგზნების გადაცემა ლიე წარმოქმნილია აუტოგამიის შე–
ცენტრალური ნერეული სისტემიდან დეგად.
ეფექტორულ (მუშა) ორგანოებთან. ექხკლავი –– არეალის ნაწილი, რომ?ე–
0ფექტორები, ეფიქტორული ორგანოე- ლიც გამოყოფილია მისი მთავარი-
ბი --- ადამიანის და ცხოველის ყვე–- ფართობიდან, მაგ, ზოგიერთ მცე-
ლა ორგანო, რომელიც თავისი მოქ- ნარეს აქვს მთავარი დიღი არეალი
მედებით. უზრუნეელყოფს გაღიზია- არქტიკაში, ხოლო ალპებში და სხეა.
ნების საპასუზო რეაქციას. მაღალ მთებში –- მცირე, პატარ-პა–-
ეფიპი –- დაფნიების (კიბოსნაირებიდან) ტარა არეალი (ექაკლავი).
ზამთრის კვერცხებს ფუტლარი, ექსკონიუგანტი –- კონიუგაციის შემ–
დამცველი გარსი, რომელიც წარმოი- დეგ გაცილებული ინდიეიდი.
ქმნება გამოსაჩეკი კამერის კედლე- ექნკრემენტი –- საკვებს მოუნელებე–-
ბის. ხარჯზე. დაფნიებისს მომდევნო ლი ნარჩენები,
კანის ცვლის დროს ეფიპიები თავი- ექსკრეტი
–– ნიეთიერებათა ცვლის სა-
სუფლდება ღა ფსკერზე ეშვება ან ბოლოო პროდუქტი, რომელიც წარ-
წკლის ზედაპირზე რჩება; ამის შე- მოიქმნება უჯრედში და მის მიერვე.
საბამისად არჩევენ ჩამძირაპვ და გამოიყოფა გარეთ.
მცურავ ეფიპიებს. ექსკრეტორული სისტემა –– ის. გამომ–
ეფირი –- სციფოიდური მედუზების გან- ყოფი სისტემა.
ვითარების თავისუფლად მცურავი ექსკრეტორული ხხეულაკები (ექსკრე–
სტადი,ა რომელიც წარმოიქმნება ტიდან) –– წყალში გაუხსნელი პრო-
სციფისტომის (ის.) დაკვირტვის დუქტები, რომლებიც ჩნდება ერთ-
გზით, უჯრედიანი ორგანიზმების პროტო-
ექსკრეტორული – I2-– ექსტრაპერიტონიალური

პლაზმში ნივთიერებათა ცელის ექსპირაცია –- ამოსუნთქვა.

დროს კრისტალების ან მარცელების ექსპლანტაცია –– ისს ქსოვილის კულ-
სახით; აქვთ სინათლის ძლიერი გარ- ტერა.
დატეხის თვისება. ექსპოტენციურა ზრდა –- ორგანიზმის
ექს რეტორული უჯრედები (ექსკრეტი- · ზრდა შედარებით მუდმიეი, თანაბა-
დან) –– უჯრედებიდ„ რომლები) გა- რი სიჩქარით.
მოყოფენ ამა თუ იმ ნივთიერებას ექსპერსულობა –– მემკვიდრეობითი ნიშ-
გარეთ, მაგ. ჯირკვლოვანი ბეწვების, ნის გამოვლინების ხარისხი ინდი-
სანექტრეების და სხვ. უჯრელები. ვიდში, რომელსაც გააჩნია მოცემუ-
ექსკრეტორული ჩანართები –- შიდა- ლი ნიშნის განმსაზღვრელი მთავარი
უწრედულ ნიეთიერებათა ცელის სა- გენი.
ბოლოო პროდუქტები რომლებიც ემსპლერენტი–--მცენარე, რომელსაც ფი-
საჭირო არ არის ან მაენეცა: ორგა–- ტოცენოზის პირობებში არსებობი-
ნიზმისათეის, სათვის ბრძოლაში გააჩნია მეტად
ექხკრეცია
–– ნივთიერებათა ცვლის გა- დაბალი ლ„ენოტიკური სიმძლავრე,
მოუყენებელი ან მავნე პროდუქტე- მაგრმ აქვს განთავისუფლებული
ბის ორგანიზმიდან გამოდევნა, გა- ტერიტორიის დაკავების მეტად სწრა–
მოყოფა. ფი უნარი, თუმცა ხანმოკლე პერიო-
ეჭხნოგამია –- არანათესაური განაყოფიე- დის განმავლობაში: ექსპლერენტებს
რება; როდესაც შეწყვილება ხდება მიეკუთვნება ბევრი სარეეჯელა მცე-
არანათესაურ ან შორეულ ნათესაურ ნარე.
ინდივიდებს შორის. ექსოგამიის გე- ექსტენზორები ––- გამშლელი კუნთები,
ნეტიყჟური შედეგი მდგომარეობს ექსტერორეცეპტორები -- სხეულის ზე-
პოპულაციების ჰეტეროზიგოტუ- დაპირხე განლაგებული გრძნობათა
ლობის ამაღლებაში. ორგანოები, რომლებიც იღებენ გარე–
უქსოდინამიური ცვლა ანუ ხუქცესია
–- მოდან მომდინარე გაღიზიანებებს.
ფიტოცენოზის ცვლა, რომლის დრო- ექსტერორეცეპტური გაღიზიანება --
საც (ყოეელ შემთხვევაში დასაწ–- სხეულის ზედაპირიდან მომდინარე
ყისში) მთელი პროცესი განისაზღვ- გაღიზიანება,
რება გარეგანი გარემოს ცვლილებე- ეპხტირპაცია–-- ორგანოს მოცილება, მო-
ბით, ანსხვავებენ პიროგენურ (მცე- შორება ოპერაციის გზით,
ნარეულობის ხანძრით განადგურების ეჭქსტრაზონალური მცენარეულობა –
შემდეგ), ჰიდროგენურ (წყლით დატ- მცენარეულობა რომელიც ახლოს
-ბორვის, წალეკვის, ამოშრობის შემ- დგას რომელიმე ზონის მცენარეუ-
დღეგ), პსამოგენურ (ქვიშის ნამქერის ლობასთან” მაგრამ იმყოფება არა
ან დეფლაციის შემდეგ), ჰალოგენურ ამ ზონაში (მაგ. ფიჭენარი ტყე ვე–
(ნიადაგის დამლამშების ან გაუმლა– ლის ზონაში).
შოების შედეგად) სუქცესიას. ეპხტრამიტოზი –- დამატებითი მიტოზი,
'"ექსოპოდიტი –– ის, ეგზოპოდიტი. რომელიე დგება ორი მეიოზური
უქსოხმოსი -- იხ. ეგზოსმოსი.
დაყოფის შემდეგ; უმთაერესად ას-
„ექსპერიმენტი -– 1. მეცნიერულად დაყე– კომიცეტებში შეიმჩნევა. '
ნებული ცდა, რომლის საშუალები- ექსტრაპერიტონიალურია ორგანოები -
თაც შეგვიძლია ვაწარმოოთ დაკვირ- ორგანოები, რომლებიც მდებარეო-
ვება საკვლეე მოვლენახბე ზუსტად ბენ მუცლის აპკის გარეთ (თირკმე–
აღრიცხსად პირობებში. 2 საერ- ლები, კუჭქვეშა ჯირკვალი, შარდსა-
·თოდ ცდა. წვეთი და სხვ.).
უქსტრაპირამიდული – 123“ ექტოზოოქორია

ექსტრაპირამიდული ხისტემა –– სისტემა, როდაა განვითარებული (ერთ მხარეზე

რომლითაც ტვინის ქერქი დაკავშო–- უფრო მეტად, ვიდრე შეორეზე), რის
რებულია მამოძრავებელ ეფერენ- შედეგადაც გულგული მოთავსებულია
ტულ ნეირონებთან თავის ტვინის აჭა ღეროს ცენტრში, არამედ ერთ
ეფერენტული ბირთვების გზით. მას- მხარეზე.
მი შედის პრემოტორული ზონა, ექტაზია -- რომელიმშე ღრუ ორგანოს
ღრუ სხეული როლიაი სხეული), (ბრონქების, სისზლძარღეების და
შავი სუბსტანცია, წითელი ბირთვი სხე) დაჭიშვა,
და ლუისის სხეული, შესაძლებე- ეპტობლახტი – გარეთა ჩანასაზოვანი
ლია აგრეთვე ნათხემი. ფურიელი.
ექსსტრაფოლარული სანექტრეები –- სა- ექტოგენეზი –1. მიმართულება ეეო–
ნექტრეები, რომლებიც ყვავილის გა– ლუციურ მოძღერებაში, რომლის
რეთაა განლაგებული (ჩვეულებრივ თანასმდ ევოლუციის პროცესებს
სანექტრეები ყვავილშია მოთავსებუ- იწეეეს, გარეგანი ფაქტორებით გა-
ლი). პირობებული, მიმართულებითი
ექსტრაქტი -- გამონაწური; პრეპარატი, ევლილებები, რომელზედაც სახეობე–
რომელსაც იღებენ სამკურნალო ბი რეაგირებენ მათი საერთო აგებუ–-
ნივთიერების გამოწურეით მცე- ლების ”შესაბამისაღ. 2. ემბრიონის
ნარეული ან ცხოველური ქსოვილე- განვითარება კელტურაში 1ი VIVი.
ბიდან რაიმე გამხსნელის (წყლის, ეჰტოგონია
–– დეღა ორგანიზმის ნაწი-
სპირტის და სხე.) საშუალებით.
ლების ცვლილება ჰიბრიდული ემ-
ეპსტრა,ტელულარული ფერმენტები – ბრიონის გავლენით, რაც არ არის
იხ. ექტოფერმენტები. ქრომოსომულ მემკვიდრეობასთან და-
ექსტრაცეპტური გზა -- ნერვული ბოქ- კავშირებული.
კოების სისტემა, რომლითაც აგზნება იქტოდერმა–-–1. უჯრედების გარეთა
კანის რეცეპტორებიდან გადაეცემა
შრე ჩანასახის (ემბრიონის) “განეითა–
მხედველობის ბორცვის გზით დიდი
რების დროს. გასტრულის გარეთა ჩა–
ჰემისფეროვბის ქერქს.
ნასახოვანი ფურცელი, რომლიდანაც
უქსტრორზული სამტვრე –- სამტვრე,
წარმოიქმნება კანი და ნერვული სის–
რომელიე გახსნილი სნაპრალებით
ტემა. 2, ნაწლავღრუიანების და ღრუ–
მიმართულია ყევავილსაფარისაკენ.
ბელების სხეულის გარეთა შრე.
უქსუდატი–– სითხე, რომელიც გამოდის
წერილი სისხლძარღვების კედლები- ექტოდერმული წარმოშობა –- ორგანოს
დან ანთებითი პროცესის დროს და ან მისი ნაწილის განვითარება ექტო-
გროვდება ქსოვილებში ან რომელი- დერმიდან.
მე შინაგან ორგანოში, ექტოენდოტროფული მიკორიზა -- მი-
ექსუდღაცი ა (ექსუდატიდან) –- სითხის კორიზა რომლის დროსაც სოკოს
გამოსვლა ანთებითი პროცესის ჰიფები შეჭრილია როგორც ფესეის
უროს, წერილი სისხლძარღეების კედ– ქერქს უჯრედშორისებში ასევე
ლებიდან და მისი დაგროვება ქსო- ფესვის დაბოლოების უჯრეღებ.-
ელებში ან რომელიმე შინაგან ორ- შიც.
განოში. ექტოზოოქორია –- მცენარის თესლების
ექსუმბრელა -- ჰიდროიდული მედუზის ან სპორების გავრცელება ცხოველე–
ზურგის მხარე, ბის მიერ სხეულის ზედაპირით, რის-
ეკსცენტრული ღერო
–– ღერო, რობპლის თვისაც თესლებს და სპორებს გააჩ-
მერქნის წლიური რგოლები უთ»თანაბ- ნი სპეციალური სამარჯეები (კაუ-
ეჭტონერვალური – 124– ვაზომოტორები

პები, წებოვანი ზედაპირი და ეპტოფლოიური სიფონოსტელე –- სი-

სხვ). ფონოსტელე რომელსე ფლოემა
ეპტონერვალური წერვული სისტემა – მხოლოდ ქსილემის გარეთ აქვს გან–
კანეკლიანთა ნერვული სისტემა, რო- ვითარებული; ევოლუციის პროცეს-
მელიც შედგება, სხეულის ქვედა ში ამ ტიპის სიფონოსტელედან გან–
მხარეს მდებარე, ნერეული რგოლი–- ვითარდაო შიშველთესლოვანთა და
საგან, · რომლიდანაც გამოდის ხუთი ფარულთესლოვანთით ლცენტრალური
რადიალური ნერვული ღერო. ცილინდრი.
ეპტოპარაზიტები –- პარაზიტები რომ- ეშვები ––- 1. ძუძუმწოვარი ცხოეელების
ლებიც ცხოვრობენ მასპინძლის კბილების ერთ-ერთი სახე; ძლიერაა
სხეულის ზედაპირზე. განვითარებული და ჩვეულებრივ
ექტოპლაზმა –– უჯრედის ციტოპლაზმის პირიდანაა გამოშვერილი (მაგ., ღო–-
გარეთა შრე (იხ, პლაზმალემა). რის ლომვეშაპის და სხვ. ეშვები).
ექტოსიმბიოზი –- სიმბიოზის მოვლენა, 2. ადამიანის ერთფესვიანი კბილე-
როდესაც ერთი ორგანიზმი დ„ცხოვ- ბი.
რობს მეორეზე (მაგ., კიბო –- გან- ეცეზინხი
–- ორგანიზმების შეგუება ახალ
დეგილი და აქტინია). ” ბიოტოპთან. ამ ტერმინ მეტწილად
ექტოსპორა
-- იხ, ეგზოსპორა, ინგლისელი და ამერიკელი მკვლევ-
იქტოტროფული მიკორიზა –- გარეგანი რები იყენებენ.
მიკორიზა; როდესაე სოკოს ჰიფები ეციდიოკლიმატი –- მცენარის კრონისა
გარედან ა ახალგაზრდ,ს გეერდით (ეარჯისა) და კრონისირგვგლივი სიგრ-
ფესყებზე შემოხვეული და შეჭრი- ცის კლიმატი.
ლია პირველადი ქერქი” უჯრედშო- ეციდიოსპორები –- ჟანგა სოკოების ორ-
რიასებში, შაგნით უჯრედებში კი არაა ბირთვიანი სპორები, რომლებიც
შესული, წარმოიქმნება ეციდიუმში,
ექტოფერმენტები –- ფერმენტები, რომ– ეციდიუმი
-–- ჟანგა სოკოების სპორების
ლებიც, უჯრედს მიერ გარეთაა გა- მატარებელი სხეული, -რომელშიც
მოყოფილი. წარმოიქმნება ეციდიოსპორები.

ვაგატონინი –- პანკრეასის ექსტრაქტე- ვაზის ნაცარი

-- ვაზის სოკოვანი დაავა–
ბიდან მიღებული ცილოვანი ნიეთიე– დება.
რება. ვაზიცენტრული პარენქიმა –-- პარენქიმა,
ვაგინა -- 1. ზალთა; ფოთლის ყუნწის რომელიც განლაგებულია პჭურჭლე-
ან ფირფიტის ქვედა, ღარივით გაფარ- ბის ირგვლიე: (გვხვდება, მაგ., იფნის
თოებული ნაწილი, რომელიც ხშირად მერქანში).
მილის მსგავსად ღეროზეა „ცოტად ვაზოდილატატორები –- სისხლძარღვთა
თუ ბეერად შემოხვეული. დამახა–- გამაფართოებელი ნერვული ბოჭკოე–
სიათებელეია· მარცვლოვნებისათვის, ბი.
ისლებისათვი, ქოლგოსანთა ბევრი ვაზოკონსტრიქტორები –- სისხლძარღე–
წარმომადგენლისათვის და სხე. 2. ქა– თა შემავიწროებელი ნერვული ბოჭ-
ლის სასქესო სისტემის ნაწილი–- საშო. კოები, '
ვაგოტონია–– ცთომილი ნერვი” მოქმე- ვაზომოტორები -- სისხლძარღვთა ·· “მა-
დების დარღვევა. მოძრავებელი ნერვული ბოჭკოები,
ვაზოპრესინი – 125 ვებერ-ფეზნერი

ვაზოპრესინი –- ჰორმონი, რომელიც გა- ვარიაკია ჰომოლოგიური -- იხ, . ჰომო-

მოიყოფა პიპოფიზის უკანა განყო- ლოგიური ვარიაცია, .
ფილებაში,:, ახდენს სისხლძარღვთა ვარიაციული მრუდი – ნიშან-თვისების
კედლების შევიწროებას და იწეეეს ცვალებადობის გრაფიკული გამოსახ-
სისხლის წნევის გადიდებას. ვა.
ვაისმანიზმი –- იხ. ვეისმანიზმი. ვარიაციული მწკრივი –– ამა თუ იმ ნიშ-
ვაკუოლი –-– პროტოპლაზმაში არსებუ- ნის რაოდენობრივი გამოსახულებე-
ლი ღრუები რომლებიც უჯრეღის ბის დალაგება შემცირების ან მატე-
წვენითაა ამოვსებული და პრო- ბის თანმიმდევრობით.
ტოპლაზმისაგან მემბრანითაა გა– ვარირება ––- სახის შეცვლა, გადასხვაფე–
მოუოფილი, ჩვეულებრივ მცენარეუ- რება.
ლი უჯრედებისათეისაა დამახასიათე- ვაროლის ზიდი –– ნერვული ბოჭკოების
ბელი. ზოგიერთ ერთუჯრედიან ცხო- ჯგუფი, რომელიც აერთებს ნათხემის
ეელში (ქალამანა ვაკუოლი შეი- მარცხენა და ' მარჯვენა ნახევარსფე-
ცავს საჭმლის მომნელებელ წეენს, როებს ძუძუმწოვარ ცხოველებში.
ამიტომ მას საჭმლის მომნელებელი ვარხკვლავისებრი განგლიუმი –- თავფე-
ვაკუოლი ეწოდება, ხოლო ზოგ ხიანი მოლუსკების მანტიის შიგნი-
ცხოველში (ამება) საჭმლის მომნე–- თა კედელზე არსებული მსხეილი,
ლებელი ვაკუოლის გარდა წარმო- წყეილი ნერვული კვანძი რომელიც
იქმნება ე. წ. მფეთქავი ვაკუოლიც, წარმოადგენს მანტიის რიტმული
რომელშიც მონელებული პროდუექ- მოძრაობის ცენტრს.
ტები გროვდება და შემდეგ გარეთ ვარჯი –- ზემცენრრეთთდ ტოტებისა და
გამოიყოფა, ყლორტების ერთობლიობა.
ვაკუომი –– უჯრედის ვაკუოლების ერ- ვაქცინა –– სპეყეყიალური ვირულენტული
თობლიობა. პრეპარატის რომელიც შეიცავს ინ-
ვაკუუმ-ინფილტრაცი -–- მცენარეულ ფექციის გამომწვევ დასუსტებულ ან
ქსოვილში ამა თუ იმ ხსნარის შეყ- მკედარ ბაქტერიებს ანდა მათი ()ზო-
ეან:, ცოცხალ უჯრედში ფერმენტე– ეელმოქმედების პროდუქტებს. ვაქ-
ბის მოქმედების აქტიეობის შესას- ცინით უქრიან ადამიანს ან ცხოველს
წავლად. ინფექციურ დაავადებათა წინააღმდეგ
ვანილინი
–– ორგანული ნაერთი „ი რო- აქტიური იმუნიტეტის შესაქმნელად.
მელსაც შეიცავს მცენარე ვანილის ვაქცინაცია –- ვაქცინის შეყეანა ადამია-
ნაყოფი გლუკოზიდის სახით აშეა- ნის ან ცხოეელის ორგანიზმში, ვაქ-
მაღ ამზადებენ ზელოვნურად. იყე- ცინით აცრა,
ნებენ კულინარიაში და პარფიუმე- ვაცი
–– მამალი თხა.
რიაში. ვებერის აპარატი
-- ზოგიერთი ძელიანი
ვარეკი –– ხმელეთზე გამორიყული ზღვია თევზის თავისებური ორგანო (ძელე-
წყალმცენარეები. ბის სისტემა), რომელიც აკავშირებს
ვარიაცია
–- 1. მცენარის ან ცხოველის საცურაე ბუშტს წონასწორობის ორ-
ერთგვარი გადახრა, მცირე ცვლი- განოსთან (შიგნითა ყურთან); მისი
ლება ტიპთან შედარებით; სახეცვლი– საშუალებით ზდება, წნევის გადაცემა
ლება, სახესხვაობა, 2. მოდიფიკა– საცურავი ბუშტიდან შიგნითა ყურში.
ციური ან გენოტიპური ცვლილების ვებერ-ფესხსნერიხ კანონი – კანონზო-
გაჩენა ინდიეიდებს შორის. მიერება, რომელიც განსაზღვრავს
ვარიაცია სომატოგენური –- იხ. სოზა- კავშირს შეგრძნების ინტენსიობისა
ტოგენური ვარიაცია, და გამღიზიანებლის ძალას შორის.
ვეგეტარიანელობა – 126 –-- ვეგეტატიური

ვეზეტარიანელობა –– კვების სისტემა »ნ ვიგეტატიური დაახლოების მეთოდი

მარტო მცენარეული საკვებით ან შეიმუშავა ი. მიჩურინმა ურთიერთ-
მცენარეული საკვებით, რძის ნაწარ- დაშორებული (ისტემატიკურად) სა-
მით და კვერცხით; ამ დროს დაუშვე- ხეობების სქესობრივდ შეუჯვარებ-
ბელია ზორცეულის ჭამა. ლობის დასაძლევად მდგომარეობს
ვეგეტარიანობა –- იზ. ვეგეტარიანელო- შემდეგში: შესაჯვარებელი მცენარის
ბა. ახალგაზრდა ნათესარის კალამს დაამ–
ვებეტატიური –- მცენარეული, მცენა- ყნობენ მეორე, მოზრდილ მცენარეზე,
რესთან დაკავშირებული; წინააღმდეგ რომელთანაც განზრახულია მისი შე–
ანიმალურისა –- ცხოველურისა. ჯვარება რამდენიმე წლის შემდეგ
ვეგეტატიური ბირთვი –– მტერის მარცვ- სანამყენ, როგორც ჩამოუყალიბე-
ლის ვეგეტატიური უჯრედის ბირთ- ბელი ახალგაზრდა ორგანიზმი, თან-
ვი, რომელიც იმყოფება მისი ჩაზრდი– დათან იცვლება მძლავრი საძირის
ლი ნაწილის ბოლოში. გეხვდება ზეგავლენით,
შიშველთესლოვა და ფარულთეს- ვიბეტატიური კვირტები –– ფარულთეს-
ლოვან მცენარეთა მტერის მარცეალ- ლოვან მცენარეთა კვირტები-„ რო-
ში. მულიც არ შეიცავს ყვავილის ჩანა-
ვიბეტიტიური გამრავლება –- გამრავ- სახს, მათგან სხოლოდ ვეგეტატიუ-
ლების ერთ-ერთი სახე, როღესაც რი ყლორტები ვითარდება,
ახალი ორგანი“ზმი წარმოიქმნება ვეგეტატიური ნევროზი –- ვეგეტატიუ-
დედისეული ორგანიზმიისს რომელიმე რი ნერვული სისტემი ფუნქციური.
ნაწილიდან დაკვირტვით ან დაყოფით. დაავადება,
გამრავლების” ეს სახე ფართოდაა ვეგეტატიური ნერვული სისტემა --
გავრცელებული, განსაკუთრებით მცე- ადამიანისა და ცხოველის ნერვულთ
ნარეებში, ე. წ. ვეგეტატიური ორ- სისტემის ნაწილი, რომელიც აწესრი–
განოებით ან მათი ნაწილებით, რასა/) გებს შინაგანი ორგანოების (სისხლის.
საფუძვლად უდევს მცენარეთა ზორის მიმოქცეეის, საქმლის მომნელებელი,
ფართოდ გაერცელებული რეგენერა- სუნთქვისა და სხე., მოქმედებას; შე–
ციის უნარი. დგება სიმპათიკური და პარასიმპა–
ვეგეტატიური განაყოფიერება--მტვრის თიკური ნაწილისაგან.
მარცვლის მეორე სპერმიის ბირთვის ვეგეტატიური ორგანოები –- ორგანოე–-
შეერთება პოლარულ –- დიპლოიღურ ბი, რომელთა ძირითადი დანიძნულე–
ბირთვთან ორმაგი განაყოფიერების ბაა მცენარის კვება და ზრდა: უმაღ-
დროს ფარულთესლოვან მცენარეებ- ლეს მცენარეთა ვეგეტატიური ორ-
ში, განოებია: ფესვი, ღერო და ფოთო-
ვეგეტატიური განვითარება მცენარი- ლი.
ხა -–– ონტოგენეზის პერიოდი, როე- ვეგეტატიური პოლუხი კვერცხისა –-
ლის დროსაე მიმდინარეობს ვეგე- იხ. კვერცხის ვეგეტატიური პოლუ-
ტატიური ორგანოების (ფესვი, ღე- სა,
რო, ფოთოლი) დეტერმინაცია და ვეგეტატიური უჯრედი მტვრის მარცვ-
“სრდა–განვითარება; ამ პერიოდში არ ლისა
–– მტერის მარცვლის ორი უჯ-
ხდება სქესობრივი და ეეგეტატიური რედიდღან დიდი უჯრედ, რომელიც
გამსწაელების ორგანოების წარმოქმ- (დამტვერვის”ს შემდეგ) ჩაიზრდება.
ნა ვეგეტატიური განვითარება მოი- ბუტკოში მტვრის მილად.: განაყო-
ცავს ემბრიონულ და იუვენილურ ფიერებაში არ მონაწილეობს,
ეტაპს. ვეგეტატიური ულორტი –- ყლორტი,
ვეგეტატიური – 12 ვენესეჭცი>

რომელსაც არ გააჩნია თესლით გამ- ბა ბიოლოგიამეი მემკვიდრეობითო-

რავლების ორგანოები, ბის მოძღერების შესახებ. სახელწო-
ქეეგეტატიური პიბრიდი –- მცენარე, რო- დება მიიღო ამ მიმდინარეობის ფუ-
მელიც შედგება ორი, გენოტიპურად ძემდებლის გერმანელი ბიოლოგის.
განსხეავებული, ქსოვილთა სისტემი– ა, ვეისმანის მიხედვით. ვეისმანიზმი
საგან. წარმოიქმნება ორი მცენარის უარყოფს შეძენილ ნიშანთვისებათ.-
'სანამყენისა და საძირის) ხელოვნუ- მემკვიდრეობით გადაცემს იღე-
რად შეზრდის გზით, რაც უმთავრე- ას
სად მყნობით ხორციელდება ვეგე- ვცლამენი
–- მკედარი უჯრედების რამ-
ტატიური ჰიბრიდიზაციის შედეგად ღენიმმეე ფენა რომლითაც დაფა-
მიღებული ჰიბრიდი, რული ზოგიერთი ეპიფიტურით
ვეგეტატიური პიბრიდიზაცია -–- მცენა- ჯადეარის დამატებითი საჰაერო ფეს-
რეთა ახალი ფორმების მიღება სხვა- ვები; მისი საშუალებით ხდება ატ-
დასზვა ჯიშის ან სახეობის ერთმანეთ–- მოსფერული ნალექის წყლის შეს-
ოან შეზრდის გზით რაც უმთავრე- რუტეა.
სად მყნობით ხორციელდება. ველდი – სავანისებრი მაღალბალაზეუ–
ლობის მცენარეულობა სამხრეთ.
ვიბეტაცი>-მცენარს ტცხოველმოქმედე– აფრიკაში.
ბის აქტიური მდგომარეობა, რაც
ველისერი –- ზოგიერთი მუცელფეხიანი
მის კვებასა და ზრდაში ვლინდება.
ლოკოკინის ახალგამოჩეკილი ლარეა,
ვეზეტაცაურა მეთოდი –-– მცენარის აგ-
როქიმიურად და ფიზიოლოგიურად
რომელიც თავისუფლად ღაცურავს
წუალში; გააჩნიათ მოძრაობის სპე-
შესწავლის სამეცნიერო-საკველევი ციალური ორგანო –- კანის და?ოკ-
მუშაობს მეთოდი რაც მდგომა–- ლებულე გამონაზარდი (აფრა, იალ–-
რეობს მცენარის გამოზრდაში სპე- ქანი) წამწამებით,
ციალურ ეეგეტაციურ სახლში მო- ველუმი
–– იალქანი, აფრა; 1. ზოგიერ-
თავსებული ლითონის ან მინის ჭურ- თა ნაწლავღრუიანი ცხოველის (მაგ.
ჭლებში. ფართოდაა გამოყენებული პიდროიდული მედუზა) ღა მოლუსკის
მცენარის“ დამოკიდებულების გაჭმო- გოძრაობს ორგანო, 2 ლანცეტას
სარუ,ევდ სასუქები,ს სინათლის, პირის წინა ძაბრისა და ხახის ღრუს
სითბოს, ტენიანობის და სხეათა მი- შორის არსებული ნაოჭი.
მართ. ვილური ხაძირე
–- ხეხილოვანი მცენ>
ვეგეტაციური პერიოდი –- წელიწადის რის დაუმყნობელი ეგზემპლარი, რო–
დროის ის პერიოდი, რომელშიც მელიც თესლიდანაა გაზრდილი.
მცენარე ავლენს თავისი ზრდა-გან- ველ-უდაბნოს მცენარეულობა
–- იხ, ნა-
ვითარების სრულ ციკლს: ერთწლო- ხსევრადუდაბნოს მცენარეულობა.
ვან მცენარეებში ეს მთავრდება მწი- ვენა -- სისხლძარღვი, რომლითაც) სისხ-
ფე ნაყოფების და თესლის წარმოქმ- ლი ორგანოებიდან და ქსოვილები-
ნით მრავალწლოვანი მცენარეები დან მიედინება გულისაკენ.
კი შემდეგ გადადიან ე. წ.- სვენების ვენეპუნქცია–– ვენსს პუნქცი; ენის
პერიოდში. გაჩხვლეტა ღრუ ნებსით სისხლ-ს
ვეგეტაციური სახლი -- მინის,ედლებია- გამოსაშვებადდ გადასხმისათვის ან
ნი და სახურავიანი შენობა, სადაც რაიმე სამკურნალო ნავთიერების შე-
ატარებენ ცდებსა და დაკვირვებას საყვანაღ.
მცენარეზე. ვენესეჭცია-- ვენისს გაკვეთა სისხლის
ვეახმანიზმი –_ ერთ-ერთი მიმდინარეო- გამოსაშეებად,
 ვენტრალური – 128-– გიკარული

ვენტრალური
–- მუცლისა; მუცელზე ან ვეტერინარია –- 1, ზოგადბიოლოგიური
მუცლის მხარეზე განლაგებული; და სპეციალურ მეცნიერებათა კომპ-
მუცლისაკენ მიმართული, ლექსი, რომელიც სწავლობს სხასოფ-
ვენტრალური ჯორჯალი –– კუჭის, თორ- ლო-სამეურნეო ცხოველთა დაავადე-
მეტგოჯა ნაწლავისა და თირკმლების ბებს და მათ მკურნალობას. 2. ცხო-
არეში მოთავსებული ჯორჯალი. ველთა მკურნალობა და მათი დაცეა
„ვენური გულები –- სისხლძარღვების დაავადებისაგან. ·
დამოკლებული კუნთოვანი გაფარ- ვეშაპიხ ულვაში -- უკაილო ვეშაპების
თოებანი, რომელსაც სისხლი მიაქვს ზედა ყბაზე განლაგებული მრავალ–
თაეფეხზიანი მოლუსკებს ლაყუჩებ- რიცხოვანიდ რქოვანი ფირფიტები,
ში. რომლებიც ჩამოშეებულია · ხახაში.
„კენური ხიხტემა
-- სისხლძარღვთა სის- წარმოადგენს ერთგვარ საცერს, რომ-
ტემა რომელშიც ორგანოებიდან ლითაც ზდება ზღეის წვრილი ცხო-
მომდინარე სისხლი მიედინება გუ- ველების გადაწურვა.
ლისაკენ, ვიბრაკულიარები –– სპეციალიზირებული
ვენური ხისხლი
-– სისხლი რომელიც ინდივიდები ხავსელების კოლონიაში,

მდიდარია ნახშირორჟანგით და უჯ- რომელთაც გააჩნია გრძელი საცე-

ცები –- ეიბრაკულები; საცეცების
რედში მიმდინარე მნიეთიერებათა
ცელის პროდუქტებით. რხევითი მოძრაობით ფანტავენ და
ვერტებრალური კვანძები -- იხ. აძევებენ უცხო სხეულაკებსს და არ
ლატე– უშვებენ კოლონიასთან.
რალური კვანძები,
ვიბრიონები –-– ბაქტერიები, რომელთაც
უერტიცილეზი –-– კარტოფილის, ბამბის,
აქვთ ცილინდრული, მოღუნული უ#-
პომიდორის, მზესუმზირისა და სხე.
რედები (მაგ., ქოლერის ბაქტერიებიV
მცენარეთთ დაავადებ,ა რომელიც
ვიბრისები
––- ის, ულვა<ი.
აზიანებს გამტარ სისტემას; დაავა–- ვივარიუმი –- სპეციალური სადგომი
დების გამომწვევია უსრულო სორ- ცხოველების შესანახად მათზე ლდა-
კოების ზოგიერთი წარმომადგენელი, კვირვების ან ცდების ჩასატარებლად
ვერტლუგი –- იხ. ტაბუზი.
და თვალსაჩინოებისათვის; მაგ., აკ–-
ვერცხლისებრი გარსი
-–- გარსი რომე- ვარიუმი –- თევზებისათვის, ინსეკ-
ლიც მდებარეობს თევზის თვალის ტარიუბი –-- მწერებისათეის,; ტერა-
ცილოვან და სისხლძარღვოვან გარსს
რიუმი –– წყალხმელეთა დცხოველე-
შორის.ს შეიცას წვრილ, კირიან ბისათვის და ქეეწარმავლებისათეის,
კრისტალებს რომელიე არეკლავს ვივიპარია –– ცოცხლად შობა, ცოცხალ-
სხივებს. მბადობა.
ვესტიბულური აპარატი –- წონასწორო- ვივისექცია –– ცხოველის ცოცხლად. გა-
ბის ორგანო რომელიც მოთაევსე- კვეთა რაიმე ორგანოს აგებულებისა
ბულია შიგნითა ყურში; აღიქვამს და ფუნქცის შესწავლის მიზ-
თავის და სხეულის მდგომარეო– ნით
ბის შეცვლას სიერცეში, აგრეთვე ვიკარიანტები
–– იხ. გვიკარული სახეო-
სხეულის მოძრაობის მიმართულებას, ბები.
დიდი მნიშვნელობა აქვს სხეულის ვიკარი%მი –– ერთი სახეობის შენაცელე-
წონასწორობს შენარჩუნებისათვის ბა მეორე, ახლოს მდგომი სახეობით
მოსეენებისა და მოძრაობის დროს. სივრცეში (სივრცითი ვიკარიზმი) ან
ვეტერინარი –- ვეტერინარიის სპეცია- დროში (სეზონური ვიკარიზმი).
ლისტი, საქონლის ექიმი, ბეითალი. ვიკარული სახეობები –- შემნაცელელი
ფიკარული – 129 -– ვისცერალური

Lახვკობები: სისტემატიკურად ახლოს ვირულენტური – ავადმყოფობის გა-

მდგომი სახეობები, რომელთაც უკა- ზომწეევი (ითქძის მიკრობებზე).
ვიათ განსხვავებული არეალი (მაგ., ჭქირუხები-- ბაქტერიულ ფილტრში გა-
ჩვეულებრივი ნაძვი და ციმბირის ნა- მავალი მიკროორგანიზმები” უმცი-
ძვი), ან გვხვდებიან ერთი არეალის რესი არაუჯრედოვსნი ფორმები,
ფარგლებში მაგრამ განსხვავებულ რომლებიც მრავლდებიან მხოლოდ
ეკოლოკიურ პირობებში (მაგ., ვე- ცოცხალ უჯრედში აღმოაჩინა დ.
ლისა და ქვიშნარების ურცი), ახ- ივანოვსკიმ 1892 წელს, ვირუსი შედ-
და ერთძანეთს ენაცელებიან დროში გება ცილოეანი გარსისაგან –– კაპსი-
ერთ და იმაეე ადგილზე (მაგ., კორ–- დისაგან და მასში მოთავსებული შემ–
ღასკბილას გაზაფხულისა და ზაფხუ- „ცეელობისაგან –– ნუკლეოკაპსიდისა–
ლიას ფორმები), გან ეს უკანასკნელი ძირითადად
ვიკარული ფორმაცია –- ფორმაცია, შედგება ნუკლეინის მჟავებისაგან.
რომლის მთავარი ფენა (საფეხური) ბევრ ეირუსს გააჩნია აგრეთვე ზე-
წარმოადგენს ვიკარულს, ე. ი. წარ- დაპირული გარსი, რომელიც ფარავს
მოქმნილია სახეობებით რომლებიც ცილოვან გარსს. ეირუსები «წეეეენ
ერთი და იგივე ეკობიომორფას მიე- მცენარეთა, ცხოველთა და ადამიანის
კუთენება. მრავალ ინფექციურ საშიშ დაავადე-
ვილტი
–– მკენარეთა დაავადება (ჭკნო- ბას, რითაც დიდღ ზიან აყენებენ
ბა), რომელსაც იწვექს უსრულო სო- ადამიანის ჯანმრთელობას და სა-
კოების ზოგიერთი წარმომადგენელი. ხალხო მეურნეობას. ცნობილიაა აგ-
ვიოლენტები –- სახეობები, რომლებსაც რეთეე ისეთი ვირუსები რომლებიც
გააჩნსთ თანასაზოგადოების შმექმ- სახლდებიან ბაქტერიების უჯრედებ-
ნის ან მასში მტკიცედ შეჭრის დიდი ში და სპობენ მათ. ასეთ ვირუსებს
უწარი, ბაქტერიოფაგებს ან მოკლედ ფაგებს
ვირილიზმა –– იხ. მასკულინიზაცია. უწოდებენ.
ვირთონი, ვიროსპორა -- ვირუსის” მომ- ვირუხოლოგია –– მეცნიერება ვირუსე-
წიფებული ნაწილაკები რომელთა ბის შესახებ.
საშუალებით ხდება არახელსაყრელი ვირუსოსკოპია –-- ეირუსებს მორფო-
პირობებს გაღატაა ორგანიზმის ლოგიის შესწავლის მიკროსკოპიული
გარეთ. ამ დროს ისინი არ ამჟღავ- მეთოდი.

ნებენ სიცოცხლის არავითარ ნიშანს; ვირუსული (ვირუსისაგან) ·- ეირუსის

მაგრამ როგორც კი მოხვდებიან ორ- შემცეელი; ვირუსით გამოწეეული.
განიზვში, რომელი, ამ ვირუსისაღმი ვისცელარული –-– ცხოველის შინაგან
მიდრეკილებას იჩენს, ვიროსპორები ორგაწოებთან, შიგნეულობასთან და-
მაშინათვე გადადიან განეითარებისა კავშირებული,
და გამრავლების სტადიაში, ვისცერალური ვანგლები –- ნერვული
ფიროსჰორა
-- იხ. ვირთონი. კვანძებიდ„ რომლებიც განლაგებულია
ვირულენტობ» –- პათოგენური მიკრო- კუჭ-ნაწლაის ზემოთ, –- ანალუ4
ორგანიზმების დაავადების გამომწვევ ხვრელთან ახლოს, რბილტანიან ცხო-.
თვისებათა აქტიურობა რომელიც ველებში (მოლუსკუბში).
განისაზღვრება მასპინძელ ორგანიზმ- ყისცერალური წუცრის აპკი -- მუცლის.
ში მიკრობის შეჭრის სიჩქარით, მა- „პკის ნაწილი, რომელიც თზელ ბუშ-
თი იქ გამრავლებით, შხამიან მნივ- ტად გადაკრული აქეს მუცლის ღრუ-
თიერებათა გამოყოფის უნარიანობით ვი მოთავსებულ შინაგან ორგა-
და სხვ. თვისებებით. წოებს.
სვიხცერალური – 130 – ვორობევის

ვისცერალური ნერვული სიხტემა -- იხ. დენობით შეიცავენ ერთ ან რამდე-

ვეგეტატიური ნერეული სისტემა. ნიმე ვიტამინს ან პროვიტამინს, ასეთ
ვისცერალური ტომარა, ჩანთა –- მუ- მცენარეებს“ იყენებენ საკვებ,სდ ან
ცელფეხინი მოლუსკებს თავის ვიტამინებსა და ეიტამინირებული
უკან მდებარე ტომარა, რომელშიც პროდუქტების მისაღებად.
ძირითადი შინაგნი ორგანოებია ვიტამინოლოგია –– ბიოქიმის დარგი,
მოთავსებული, რომელიც: სწავლობს ვიტამინებს” და
კისცეირალური ფურცლები –- სხეულის მათ როლს ნივთიერებათა ცვლაში,
მეორადი ღრუს კედლები, რომლებიც ვიტასტერინები –- იხ. ლიპოვიტამინე-
მიკრულია კუჭ-ნაწლავზე სეგმენტე–
ბად დაყოფილ დცხოეელებში, მაგ.
ვიტიკულტურა –- ვენახის გაშენება; მე–
რგოლოვან ჭიებში,
ვენახეობა.
ვიხცერალური ღრუ -–– ღრუ, რომელშიც
განლაგებულია მხარფეხიანი. მო- ვიტრიფიკაცია –– ცხოველის ან მცენა–
ლუსკების შინაგანი ორგანოები, რის უჯრედის პროტოპლაზმის „გა-
ვიტალიზმი -–– იდეალისტური მიმართუ- ყინვ·,„ გამაგრებ ხელოვნურად
ლება ბიოლოგიაში, რომელიე სი- ტემპერატურის სწრაფი დაწევით –
ცოცხლის მოვლენებს ხსნის ცოცხა- 159ი0-.ზმ? გრადუსამდე; ამ დროს
ლი ორგანიზმისათვის დამახასია- წყალი იყინება ამორფული სახით,
თებელი„ არამატერიალური რაღაც კრისტალების წარმოუქმნელად, რაც
„სასიცოცხლო ძალის“ არსებო- ხელს უწყობს ორგანიზმის გადარ–-
ბით, ჩენას.
ვიტალური –-– სიცოცხლისს მოელენებ–- ვოლეენტები–– პატარა ზომის, მსხლი–
თან დაკავშირებული; სასიცოცხ- სებრი მოყვანილობის მსუსხავი უჯ-
ლო. რედები ნაწლავღრუიან ტცხოეელებ-
ვიტალური შეღებვა –- ცოცხალი ორგა» ი.

ნიზმის ან მისი ნაწილის შეღებვა ვოლიერი –– შემოღობილი ადგილი ცხო-

შესწაგლის მიზნით მათს სიცოცხლე- ველებისს და ფრინველების მოსა–-
შივე; ცოცხლად შეღებვა. თავსებლად.
ვიტამინი -- სხვადასხვაგვარი ქიმიური
ვოლტინიზმი –– აბრეშუმის ჭიის მიერ
შემადგენლობის ორგანული ნივთიე-
რამდენიმე თაობის მოცემის უნარი
რებან,ი რომლებიც აუცილებელია
წლის განმავლობაში.
ადამიანისა და ცხოველთა სასიცოცხ-
ლო პროცესებისათვის” ტერმინი შე- ვოლუტინი – სამარაგო ნივთიერება,
რომელიც შედგება ნუკლეინის მჟქა-
მოიღო პოლონელმა მეცნიერმა კაზი-
ვას, მეტაფოსფატისა და ცილისაგან.
მირ ფუნკიმ 1912 წელს საკვებში
პირველად აღმოჩენილი იყო ბაქტე-
რომელიმე ვიტამინის ნაკლებობა იწ-
რიის, სახელდობრ 5#IIIსთ V01ს-
ვევს დაავადებას –– ავიტამინოზს (იზ.).
Lგუვ-ისს უჯრედში, შემდეგ კი სხვა
ეიტამინებს დიდი რაოდენობით შეი-
ბაქტერიებში, საფუარებში და
ცავს ბოსტნეული და ზილი; გვხვდება ლურჯმწვანე წყალმცენარეებშიც.
ცხოველურ საკეებშიც. ,მათ აღნიშნა–
ვენ ლათინური ასოებით #, 98, C,.ნ ვოლფის ხხეული –- იხ. მეზონეფროსი.
და ა. შ. დღეისათვის 40-მდე ვიტამი– ვორობევის ხლართი -- ერთ-ერთი ნერ-
ნია ცნობილი. · ვეული ხლართი,. რომელიც განლაგე–
ვიტამასნიხ შემცველი მცენარეები – ბულია -კუჭი“ კედლებში; მდება-
მცენარეები, რომლებიც დიდი «აო- რეობს სეროზული გარსის ქვეშ,
სზალენსკიხ – 131 ფზეხახეობა

ზალენხსკის კანონი -- ფოთლის მდება- ლია მხოლოდ ნაყოფის ფოთლები-

რეობასთან დაკავშირებული ანატო- საგან.
მიურ-ფიზიოლოგიურ თავისებურე- %ედა ნისკარტი –- ფრინველების ნის-
ბათა კანონზომიერება, რაც იმაში კარტის ზედა ნახევარი; იხ. ნისკარტი,
მდგომარეობს რომ ფოთლის ანა- ზედა ფრთები ხოჭოების და სხვა
ტომიური აგებულების ტცელილებანი, მწერების წინა წყვილი, მაგარი, ქი–
მიმდინარეობს ჭსერომორფიზმის ტინოვანი ფრთა, რომელიც
გახრდით ქვედა იარუსიდან ზედა მდგომარეობაში
დაკეცილ
ფარას მწერის
იარუსის მიმართულებით. სზეულის ზედა ნაწილს, ელიტ
რი,
ზამთარგამძლეობა –- მცენარის უნარი ზეზეურად გამხმარი -_
სეებზე მდგა–-
გადაიტანოს ზამთრის მძიმე პირო- რი გამხმარი ხე; ძირზე. მსმარ
ი, შა
ბები. ზეთოვანი კულტურები -- სასო
ზამთრის ძილი--არახელსაყრელი დროი- სამეურნეო
-
მცენარეების /გუფი,
სადმი შეგუება რომლის დროსაც რომელთა ნაყოფი ან თესლი
ცხოველი წვება ბუნაგში ან სხვა შეიცავს
25-60% „ცხიმს. მაგ., მზესუმზირა,
თავშესაფარში და ეძლევა ძილს. სა–- ბამბა, სელი,
სიცოცხლლო პროცესები ამ დროს სოია, და სხვა.
ზეინი -- სამარაგო ცილა,
მკვეთრად ეცემა ღა შიმდინარეობს პროლამინე–
ბის ჯგუფიდან, რომელსაც შეიცა
სხეულში დაგროვილი სამარაგო ვს
სიმინდის მარცვლები,
ნივთიერებების” (უმთავრესდ ცხი-
ზეკლახი –- ტაქსონომიური
მის) ხარჯზე. ერთეული,
რომელიც აერთიანებს რამდენიმე
ჭრაფხულის სპორები –-- იხ, ურედოს- კლასს ტიპის ფარგლებში,
პორა.
ზაფხულმწვანე მცენარეები –-- ზომიერი ზეპარაზიტები -- ორგანიზმები,
რომ–
და ციეი კლიმატის მცენარეები, რომ- ლებიც სხვა პარაზიტების კმაყოფა–
ლებსაე ზამთრობით ფოთლები ზე არიან, მაგ. კომბოსტოს თეთრუ-
'სცვივათ. ლას მუხლუსში პარაზიტობს მხედა-
%აქი –- კამეჩის ნაშიერი დაბადებიდან რი აპანთელესი, რომელშიც თავის
მხრივ პარაზიტობენ რიგი სხვა წვრი-
3 წლამდე. ლი სიფრიფანაფრთიანი მწერები. მათ
ბზეაქსანტინი –- ქსანტოფილთან ახლოს
მდგომი ყეითელი პიგმენტი, რომელ– მეორადი პარაზიტებიც ეწოდე-
საე შეიცავს სიმინდის მარცელისა ბათ.
და ქაცეის ნაყოფის ქრომოპლასტე- ზერაზმი –- ტაქსონომიური ერთეული,
ბი. რომელიც . აერთიანებს რამდენიმე
ზებზროიდი --. ზებრისას და ცხენის (ან რაზმს კლასის ფარგლებში.
სახედრის) ნაჯვარი. შზეხახეობა -- 1, მონოფილეტური ჯგუ-
“ზ“ებუ--კუზიანი ხარი (ან ძროხა); მინაუ- ფი ალოპატრიული სახეობებისა,
რი ცხოველი, რომელიც გავრცელე- რომლებიც წათლად გამოსახული
ბულია აზიასა და აფრიკაში. „ მორფოლოგიური განსხეავების გამო
ზედა ნასკვი
–- ნასკვი, რომელიც თავი–- არ შეიძლება გაერთიანდნენ ერთ, სა-
სუფლად ზის ამოზნექლ ბრტყელ ხეობაში (მაიერი, 1942). 2. საზეობა,
ან ჩაზნექილ ყეავილსაჯდომზე, ყვა- რომელიც წარმოქმნილია '-პირველა–
ვილსაფარი კი მის ქვემოთაა მოთავ- ღი სახეობისაგან- ქრომოსომული
სებული. მისი კედლები წარმოქმნი- ანაწყობის გაორკეცები ან მრავალ–
რჭრიგაპოფიზი – 1მ2– ფოიდიოგამია

ჯერადი გადიდების შედეგად (ლამ- დღა აღაოეცენებს იწყებს ცოტად

პე“სტი, 1945), თუ ბევრად ხანგრძლივი მოსვენე-
რ)იგაპოფიზი –- მალების მორჩების ბის მდგომარეობაში ყოფნის შემ-
წყვილად შენაწევრება, შესახსრება. დეგ.
რ“იგოგამეტა
–– უმოძრაო გამეტა (იგი- ზიგოტა –-- გამეტების შერწყმს (კო-
ვეა რაც აპლანოგამეტა), პულაციის) "შედეგად წარმოქმნილი
ჭიგოგამია–- ორი უჯრედის შერწყმა, უჯრედი (განაყოფიერებული კეერცხ-
ღოპელთა შიგთაესი არ არის დი- უჯრედი)! რომლიდანაც ახალი ორ-
ფერენცირებული განსაკუთრებულ განიზმი ვითარდება უფრო ფართე
ცალკეულ გამეტებად (მამრობით და გაგებეთ -- ზიგოტიდან განვითარე-
მდედრობით სასქესო ელემენტებად). ბული ორგანიზმი.
გეხედება უმდაბლეს სოკოებში (ზი- ზიგოტენა
-- ის, ზიგონემა.
გომიაცეტებში); ზიგოგამია შეესაბა- ზიჯოტური ლეტალურობა - ზიგოტის
მება ზოგიერთი მწვანე წყალმცენა- უუნარობა (რაე გენეტიკურადაა
რის (კონიუგატებს) სქესობრიე გაპირობებული) დაასრულოს თავისი
პროცესს –- კონიუგაციას. განეითარება.
შზ%იგოზისი
-- ორი გამეტის შერწყმა, ზ“იგოფაზა -- ორგანიზმის განვითარების
რიგოზოოსპორა –- მოძრავი უჯრედი, ფასა განაყოფიერების მოხდენასა
რომელიც წარმოიქმნება ორი ერთ- ე. ი. ზიგოტის წარმოქმნასა და მეიო-
ნაირი უჯრედის შერწყმის დროს. ზის დაწუებასს შორის; იგივე რაც
ზსიგომორფული ყვავილი –- ყეავილი, დიპლოფაზა.
რომელზედაე შეიძლება ერთია სი- შ%იმაზა
––- სპაარტი დუღილის ფერმენ-
მეტრიის სიბრტყის გავლება, რომე- ტები როპლებიც იწვევედ- ნახშირ-
ლიე მას ყოფს ორ თანაბარ – წყლების გახლეჩვას ანაერობულ პი-
მარჯვენ და მარცხენალთყ ნახევრად რობებში; გვხვდება საფუარებში.
ფშაგ, ითაჟუჟუნას, სალბის, ბარდას, ფჯინჯანთროპი –- უძველესი განამარხე-
.· დევისპირას და სხვათა ყვავილი). ბული ადამიანს,ი რომლის ნაშთები
%აგონემა –- ლეპტონემას (იხ. შემდე– ნახული იყო ტანგანიკის ჩრდილოეთ
გი სტადია პირველი რიგის ოვოცი- ნაწილში.
ტის და სპერმატოციტის მეიოზას ზ%იპი –- ნახევრადთხევადი ცხიმი (ქონი),
პროფაზაში, რომელიც ზასიათდება ჰო– რომელიც უვითარდება ზღვის ძუ-
მოლოგიური ქრომოსომები” დაახ- ძუმწოვარ ცხოველებს (ვეშაპისნაი-
ლოებით და წყვილთა წარმოქმნით, რებს და თეეზებს კანქვეშ დიდი
იგივეა რაც ზიგოტენა ანუ სინაპტე–- რაოდენობით მოძველებული ტერ-
ნური სტადია. მინია; შეცვლილია ტერმინით „ქონი“,
ზჯიგოსომა -. ჰომოლოგიური ქრომო- მაგ., ვეშაპის ქონი, თევზის ქონი და
სომების წყვილ წყვილად შეერთება ა, შ.
ზიგონემაში. ზოარია –-- ზოგიერთი ბრტყელი ჭიის
ჭიგოსპორა –- სქესობრივი პროცესის რტავსელები) კოლონიის ჩონჩხი, რო–
დროს ორი ერთნაირი სასქესო უ/ჯ- მელიც შედგება ზოეციისაგან.
რედის შერწყმის შედეგად წარმოქმ- ზოეცია -- ზოგიერთი ბრტყელი ჭიის
ნილი სპორა ზოგიერთ მწვანე. წყალ– (ხავსელები) გარეთა რქოვანი ან კი-
მცენარეში (კონიუგატებია და უმ- რიანი ჩონჩხი.
დაბლეს სოკოში (რიგომიცეტები). 4ჭოიღიოგამია –- განაყოფიერება მოძრა-
ჩამოყალიბებული ზიგოსპორა ჩვეუ- ვი სპერმატოზოიდებით ან ანთერო-
ლებრივ დაფარულია სქელი გარსით ზოიდებით.
ზოლიანი – 133
– შფზოონოზები

როლიანი სხეული –- რუხი ნივთიერების ფ%ოოგამია –- მტერის მარცვლის გალა–

ძლიერი თავმოყრა დიდი ნახევარსფე– ტანა ცხოველებით.
როების სიღრმეში. ზოოგეოგრაფია –- ცხოველთა გეოგრა-
ზონა –- რაიმე საერთო ნიშნის მიხედ– ფია; ზოოლოგიის დარგი, რომელიც
ვით გამოყოფილი სივრცე: ზოლი, სწავლობს ცხოველთა გავრცელება-
რაიონი, მაგ, ტყის ზონა; ველის სა და განაწილებას დედამიწაზე,
ზონა, ზოოგეოგრაფიული ოლქები –- ცხოველ-
ზონალობა, ზონალურობა -- ძირითადი
თა განსახლების გერგრაფიული ოლ-
გეოგრაფიული კანონზომიერება მცე-
ქები. ანსხვავებენ შემდეგ ზოოგეოგ–
ნარეულობის, ნიადაგის და ცხოველ- რაფიულ ოლქებს პალეარქტიკულა,
ნეოარქტიკულს, ინდომალაიურს, ეთი–-
თა სამყაროს განლაგებისა დედამიწის
ოპურს, ნეოტროპიკულს და ავსტრა–
ზედაპირზე მზის სითბოს განედურ
განაწილებასთან დაკავშირებით. ზო-
ლიურს. ხშირად პირეელ ორ ოლქს
აერთიანებენ ჰოლარქტიკული ოლქის
ნალობა ირღვევა მთაგორიანობით,
სახელწოდებით.
სადაც ვერტიკალური სარტყელიანო-
ზოოგეოგრაფიული რუკა –- რუკა, რო-
ბა ვლინდება.
მელზედაც აღნიშნულია ზოოგეოგრა-
ზონალური –-- ზონასთან დაკავშირებუ-
ლი, ამა თუ იმ ზონისათვის დამახა–-
ფიული ოლქები და ქვეოლქები.
ბზოოგლეა –- წყალში მცხოვრები ბაქ-
სიათებელი. ტერიების ლაბრეანი გროვად რომე-
ზონალური მცენარეულობა –- 1. მცე- ლიე წარმოიქმნება ბაქტერიების
ნარეული საფარი, რომელი) ქმნის ლორწოვანი გარსების შეწებებით.
მცენარეულობის ზონებსა და ქვე- სოოგონიდიუმი –- იზ, ზოოსპორა.
ზონებს ტიპიურად გამოსახულია ზოოიღდი –- კოლონიური ხავსელების
წყალგამყოფ გავაკებებზე და მთიანი (ზღვის ბრტყელი ჭიები) ცალკეული
ქედებს ზონალურ ფერდობებზე. ინდივიდი.

2. მცენარეულობა, რომელიც) განვი- სჯოოლატრია –- ცხოველთა თაყვანის-

თარებულია შესატყეისი ზონის ცემა ძეელი ხალხების (ინდოელე-
ფარგლებში, მაგ., მარცვლოვნები ვე– ბის, ეგვიპტელების და სხვათა) ლრე–-
ლის ზონაში, წიწვოეანები –- ტაი- ლიგიაში.
გაში და ა. შ. ფდოოლოგია –- მეცნიერებ, რომელიც
%გონდი –- 1. სამედიცინო იარაღი; წვრი- სწავლობს ცხოველთა სამყარო",
ლი მილი ან ღარი, რომელიც შეჰ- ზოოლოგიური პარკი –- სპეციალური
ყავთ სხეულის ღრუში გამოკვლევის პარკი (ბაღი), სადაე თავმოყრილია
ან მკურნალობის მიზნით. 2, ბურღი, საჩვენებლად და მეცნიერული დ»
რომლითაც იღებენ ნიადაგის ქვედა კვირვებისათვის სხვადასხვაგვართ
ფენებს ნიმუშეს გამოკვლევის (მეტწილად გარეული) ცხოველები.
მიზნით, ე. პატარა აეროსტატი, რო- ფ%ოომორფიზმი –-– რელიგიური მსოფლ-
მელიც· ავტომატურად იწერს მე- მხედეელობა რომლის მიმდევრებს
ტეოროლოგიურ მონაცემებს ატმოს- ღმერთები წარმოდგენილი ჰყავთ
ფეროს ზედა ფენებში, ცხოველების სახით.
ზ%ოობენთოსი -- წყალსატევების ფსკერ- პოონოზები -- ცხოველთა ინფექციუ-
ზე მცხოვრები ცხოველების ერ- რი დაავადებანი, რომლებიც შეიძ-
თობლიობა, ლება გადაედოს ადამიანსა, (მაგ.,
ზ%ოოგამეტა -- მოძრავი გამეტა რო- ციმბირის წყლული, ქოთაო, ცოუი
მელსაც პლანოგამეტასაც უწოდებენ. და. სხვ.).
დოოპათოლოგვია» – 134 “ზრდა

ზოოპათოლოგია –- მეცნიერება რო- გააჩნიათ ცხოველებისაგან თავდასაცა–

მელიც სწავლობს ცხოველთა დაავა- ვი სამარჯვეები. ამ ჯგუფს ეკუთვნის
დებებს. ეკლიანი, შხამიანი და სხვა მისთანა
ზოოპალეონტოლოგია -=- იხ, პალეოზო- მცენარეები.
ოლოგრია. “ზოოქორები (სოოქორიიდან) –- მცენარე–-
ზოოპარკი –- იხ. ზოოლოგიური პარკი, ები, რომელთა ნაყოფების, თესლებისა
ზოოპლანქტონი –- პლანქტონის ცხოვე- და სპორების გავრცელება ზდება ცხო–
ლური ორგანიზმები. ველების საშუალებით, რისთვისაც გა–
ბსოოსპორა –- ზოგიერთი აჩნიათ თავისებური სამარჯეები საჭმე–
წყალმცენა-
ლად ეარგისი ყეავილსაფრის, კაუჭია-
რისა და უმდაბლესი სოკოს მოძ-
რავი სპორა, რომლითაც ხდება მათი სებრი წარმონაქმნებისა და სხვათა სა-
უსქეო გამრავლება წარმოადგენს
ხით.
“%ოოქორია –- მცენარის ნაყოფების, თე-
სფერული ან მსხლისებრი ფორმის
სლებისა დღა სპორების გავრცელება
უჯრედ, რომელიც აღჭურვილია ცხოველების მიერ.
ორი (იშვიათად ოთხი ან მეტი) შოლ-
გოოცენოზი –-- ბიოცენოზში შემავალი
ტით, რომელთა საშუალებით მოძ-
რაობს წყალში. ცხოველთა ორგანიზმები.
“ბ%ოოცეციდიები –- მცენარის არანორმა-
ზოოსპორანგიუმი –- ზოგიერთი წყალ- ლურად გაზრდილი ნაწილები მათზე
მცენარის და უმდაბლესი სოკოს მწერების დასახლების შედეგად (იხ.
უსქესო გამრავლების ორგანო, რო-
მელშიც ზოოსპორები ვითარდება. გალები).
ფ“ოოზორია –- იხ. ზოოქორია.
ზ“ოოსტერინები –- ცხოველური წარმო-
გოომიგიენა – მეცნიერება ცხოველთა
შობის ნივთიერებაი სტერინების
ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ. ·
ჯგუფიდან. %რდა ორგანიზმისა –- ორგანიზმის ან მი-
ზოოტექნიკა –- მეცნიერება სასოფლო- სი ცალკეული ორგანოს მასის გადიდე-
სამეურნეო ცხოველების მოშენების,
ბა, (გაზრდა) ინდივიდუალური განვი-
მოვლისა და სწორთ გამოყენების
თარების პროცესში.
შესახებ. ზრდის კონუხი მცენარისა –-- ზრდის წერ-
როოტომია –- ზოოლოგიის ნაწილი; ტილი; მცენარის ღერძული ორგანოს
ცხოველთა კერძო ანატომია, რომე- (ღეროსა და ფესვის) წვერი, სადაც მი–
ლიც სწავლობს ცხოველთა შინაგან მდინარეობს სიგრძეში ზრდა უჯრედე-
აგებულებას. ბის დაყოფის ხარჯზე; შედგება პრომე-
როოფაგები –- ცხოველები, რომლებიც რისტემისაგან –– პირველადი წარმო-
იკვებებიან ცხოველური საკვებით. მშობი ქსოვილისაგან.
ზოოფილია –- მცენარეთა ყვავილის დამ– %რდის ნივთიერებები – მცენარის უIჯ-
ტეერვა ცხოველების დახმარებით: მწე- რედში გამომუშავებული ან სინთეზუ-
რების (ენტომოფილია), ფრინველე- რად მიღებული ზრდის დამაჩქარებე-
ბის (ორნიტოფილია) ან ლოკოკინე- ლი ან შემაჩერებელი ნივთიერებანი
ბის (მალაკოფილია) საშუალებით. (იხ. აუქსინები)
“«ოოფიტები -- ძველი სახელწოდება ისე- გრღის პროცესი –- ორგანიზმში მიმდი-
თი უხერხემლო ცხოველებისა (ღრუ- ნარე ცვლილებანი, რომელიც დაკავ–
ბელებოსა და სხვა მისთ), რომლებიც შირებულია დაშლილი უჯრედების შე-
მიაჩნდათ გარდამავალ ფორმებად ცელასა და მათი რიცხეის გადიდებას-
მცენარეებსა და ცხოველებს შორის. თან; ამ უკანასკნელის შედეგად ხდება
4“ოოფობები –-- მცენარეები, რომელთაც ორგანიზმის მასის გადიდება.
“ზრდა -- 135 --

%რდის სტიმულატორები -- იხ. ნტიმუ- ტეინის და პერიფერიულ "ნაწილს

ლატორები ზრდისა. ფორის. '
“+რდის ყლორტი –- მცენარის ყლორტი, “%ურგის ტვინის არხი –- ზურგის ტვინის
რომელიც წლიდან წლამდე აგრძელებს შიგნით მდებარე ღრუ, რომელიც ზუ-
სიგრძეში ზრდას (განსხვავებით სანა–- რგის ტეინის სითხითაა ამოვსებული.
ყოფე ულორტებისა, რომლის წვერზე ზურგის ტვინის ხითხე –– ლიმფის მსგავსი
წარმოიქმნება ყვავილი და ზრდა ჩერ- სითხე,ე რ#ომლითაე ამოვსებულია
დება). ზურგის ტვინის არხი და თავის ტვი-
4“%რდის წერტილი მცენარისა -–- იხ. ზრდის ნის პარკუჭები.
კონუსი მცენარისა. ფურგ-ნათხემის ტრაქტი –– ნერვული ბო-
4რდის ჰორმონი
-- ჰიპოფიზის წინა ნა- ჭკოება, რომელი/) მოემართება ზურ-
წილში გამომუშავებული ერთ-ერთი გის ტეინის გვერდითი ღეროს გარეთა
ჰორმონ,ი რომელიც არეგულირებს ნაწილიდან ნათხემის ქერქის უჯრედე–
ორგანიზმის ზრდას. ბამდე-
ზურგის სიმი -- იხ. ქორდა. ჩჯლღვის თევზები
–- იხ. თევზების ბიოლო-
ჭურგის ტვინი -- ცენტრალური ნერეუ- გიური ჯგუფები.
ლი სისტემის ნაწილი, რომელიც მო- %ღვის ფაუნა -- ოკეანეებსა და ზღეებში
თავსებულია ხე#4ტიმლის არზფ.. წარ- მცხოვებ დლცხოველთა ერთობლი-
'მოადგენ შუალეC რჯოჯს თავის ობა, .

თავაკი
– მარტივი ბოტრიული ყვავილე- ან მრავალყვავილიანი ყვავილედები,
დის ერთ-ერთი სახე, რომლის მთავა– რომლებიც შეკრებილია საგეელასებ “,
რი ღერძი დამოკლებულია და მის თავთავისებრ, იშვიათად მტევნიLებრ
წეერზე უყუნწო ან მოკლეყუნ5წიანი საერთო ყვავილედში. დამახასიათებე-
ყვავილებია მჭიდროდ შეკრებილი ლია მარცვლოქვნებისათვის.
(მაგ, ზოგიერთი სამყურას ყვავი- თავთუნის კილები -– თავთუნზე შემოს-
ლედი). ვეული სხვადასხვა ზომის უნაყოფო
თავთავი–– მარტიეი ბოტრიული ყვავი- კილები, რომლებიც მფარაე ფოთლებს
ლედის ერთ-ერთი სახე, რომელშიც შეესაბამება; ჩვეულებრივ ოროა: ზე–
დაგრძელებულ მთავარ ღერძზე მჯდო– და და ქეედა კილი (მარცვლოვან მცე–
მარე ყვავილებია განლაგებული (მრა. ნარეებში).
ვალძარღვას ვერბენას ზოგიერთი თავის ტვინის პარკუჭები –– თავის ტვინის
მარცელოვანს და სხვათა ყვავი- ურთიერთ დაკავშირებული ღრუები.
თავის ტვინიხ ჰემიხფეროების ქჭერქი –-
ლედი).
თავთავიანი მარცკვლეული შცენარეები
– ადამიანისა და უმაღლეს ხერხემლია–
კულტურული ხორბლეული მცენარე- ნიყ „ცხოველებს თაეისს ტეინის
ები, რომელთა ყვავილედი თაეთავია ღიდი ჰემისფეროების ზედაპირული
(სორბალი, ჭვავი). შრე.
თავთავის გაკეთება –-– მარცვლოეან მცე- თავიხ ქალა –– ხერხემლიანი ცხოველების
ნარეთა განვითარების ფაზა, რომე- თაეის ჩონჩხის ნაწილი, რომელშიც
ლიც ხასიათდება თავთავის გამოჩენით თავის ტეინია მოთავსებელი.
ზე დაფოთლების ვაგინიდან. თავის ქალას პარაპხიდული ტიპი =- იხ,
თავთუნები პატარა ზომის, 1-2 პარაპსიდული ტიპის ქალა.
 – (36 თანაჟვავილი

თავიხ ქალიანი ცხოველები –- იხ. ხერხემ- თალომიანი მცენარეები-- იხ. თალოფი–

ლიანი ცხოველები. ტებო.

თავკომბალა –– უკუდო ამფიბიების (უკუ- თალოფიტები–– თალუსოვანი ანუ უმდა
დო წყალზმელეთა ცხოველების) ლარ– ბლესი მცენარეები; მარტივი აგებუ-
ვა, რომელიც პირველ ხანებში, აგე– ლების მქონე მცენარეები, რომელთა
ბულებით თითქმის სრულიად განსხ- სხეული არ არის დანაწევრებული,
ვავდება ზრდასრული მშობლებისაგან ფესვად, ღეროდ და ფოთლად (ბაქტე-
და ძალიან ჰგავს პატარა თევზს. მა- რიები წყალმცენარეები, სოკოები,
საც თევზების მსგავსად აქვს ორსაკ- მღიერები).
ნიანი გული, სისხლის მიმოქცევის ერ- თალუხი –– იხ. თალომი.
თი წრე, გეერღითი ხაზი, სუნთქავს თალუსოვანი მცენარეები
-- ი. თალო-
ლაყუჩებით, გააჩნია კუდი, რომლის ფიტები.
საშუალებით ის ღდაცურაეს წყალ- თანაბარღერძიანი თორგანიზმები -- ყოვე–
ში და ა. შ. ლმხრვგ სიმეტრული ორგანიზმები,
თავმკერდი –– კიბოსწაირების და ობობას– რომელთა სხეულზე ყოველი მიმარ-
თულებით შეიძლება გავატაროთ ცენ–
ნაირების სხეულის წინა ნაწილი, რო-
მელიც წარმოქმნილია თავისა და მკე– ტრზე გამავალი წარმოდგენითი სიმე–
ტრიის სიბრტყე.
რდის სეგმენტების შეზრდის შედეგად.
თანაგვირგვინი –- ზოგიერთი მცენარის
თავშეხაყარი –– ცხოველთა, ჩვეულებრივ
ყვავილის გვირგვინზე განვითარებუ-
ფარფლფესხიანების თავმოყრის ად-
ლი გამონაზარდი.
გილი, სადაც ხდება მათი შეწყვილება თანათეხლები –- იხ. კარუნკულები.
და ნაშიერის გაჩენა. თანამგზავრი უჯრედები –- ლაფანში არ-
თათი
–- ზოგიერთი ცხოველის (ძაღლის,
სებული საცრიანი მილების გეერდით
ლომის, ვეფხვის, კატისა და სხვ., აგ–
მდებარე ვიწრო უჯრედები, რომელ-
რეთვე მწერების) ფეხის ქვედა გან- თა დანიშნულებაა პლასტიკურ ნივ-
ყოფილება. თიერებათა გატარება.
თათისებრ-რთული ფოთოლი – რთული თანასაზოგადოება–- იხ ბიოცენოზი.
ფოთოლი, რომლის ფოთოლაკები სა- თანასაზოგადოება მცენარეული – იხ.
ერთო ყუნწიდან რადიალურადაა გან- მცენარეული თანასაზოგადოება.
ლაგებული (ცხენის წაბლას, კანაფის თანაფარდობითი ცვალებადობა –- ორგა-
და სხვ. ფოთლები). ნიზმის ერთი ნაწილის ცვლილებით
თათისებრძარღვიანი ფოთოლი –- ფოთო- მისი სხვა ნაწილის ცვლილებ“ს გაპი-
ლი, რომელიც ზასიათდება თათისებ- რობება (დარვინი).
რი, თანაბრად განვითარებული რამ- თანაფოთლები –– ფოთლის ყუენწის ძირ-
დენიმე ძარღვით და მთავარი ძარღვი ში წარმოქმნილი წყეილი გამონაზარ–
არა აქვს გამოსახული (ჭადარის, ნე– დი სიფრიფანების, ქერქლების, პატა.
კერჩხლის და სხვ. ფოთოლი). რა ზომის ფოთოლაკების, ჯაგრების,
თალასოდღრომული მიგრაცია–– ცხოველთა ეკლებისა და სხვათა სახ«თ.
მიგრაცია მდინარეებიდან ზღვაში, თანაჟვავილაკი –– იმ შემთხვევაშ, როდე–
თალაზოთერაპია –- ზღვის ჰავით. ღა საც მფარე ფოთოლს უწოლებენ
ზღვაში ბანაობით მკურნალობა. თანაყვავილს, მაშინ ყვავ ლის ყუნწ-
თალომი–– თალუსი; უმდაბლესი მცენა- ზე მჯღომ პატარა ფოთოლს თანა-
რეების სხეული, რომელიც არაა და- ყვავილაკი ეწოდება.
ნაწევრებული ღეროდ, ფოთლაღ და თანაყვავილი –– ყვავილის ყუნწზე განვი-
ფესვად. თარებული ეოთი (ერთლებნიანებში)
თანდაყ ოლილი – 137- თელიგენია-

ან ორი (ორლებნიანებში) პატარა ზე- თბილსისხლიანი ცხოველები -- მუდმივი

და ფოთოლი. ტემპერატურის მქონე ცხოველები (იხ.
მასაკიოლალი, „რიფლექხი – ხს. უპირო- ჰომოიოთერმული ცხოეელები).
ბო რეფ თბილსისხლიანობა –- ცოცხალი ორგანიზ...
თანმზლები =)
ლექი ა –- ბაგეების «რგე-
მის ტემპერატურის მუდმივობა, რო-
ლივ მდებარე კანის უჯრედები, რომ- დესაც ორგანიზმს აქვს ერთი გარკვე–-
ლებიც სხვა უჯრედებისაგან განსხვავ– ული ტემპერატურა და არ არის და-
დება ზომით. მოკიდებული გარემოს ტემპერატუ-
თაობა –– საერთო წინაპრებთან ნათესაუ–-
რაზე. დამახასიათებელია ფრინველე-.
რად ერთნაირი დამოკიდებულების
ბისათეის და ძუძუმწოვრებისათვის.
მქონე ინდივიდების ჯგუფი პოპულა-
თებოს ჯირკვლები –-– ის. ქონის ჯირკვ-.
ციაში.
თაობათა მორიგეობა ლები.
-- გენერაციების
თევზების ბიოლოგიური ჯგუფები –– თევ-
ცვლა; ერთი და იგივე სახეობის უს-
ზების ღაყოფა: მტკნარი წყლების,.
ქესო და სქესიანი თაობების თანმიმ–
დევრული ცვლა –– მორიგეობა თავი- ზღვებისა და გამსვლელ თეეზებად.
თევზთმოშენება ––- ღონისძიება ძვირფა--
სი განვითარების ციკლში.
თაობათა მორიგეობის იზომორფული ტი- სი თევზების ქვირითის ზელოვნური-
განაყოფიერების, მათი ლიფსიტების
პი – თაობათა მორიგეობა როდესაც
გამოყვანისა ღა წყალსატევებში შეუ–-
სქესიანი და უსქესო თაობები მსგავ-
ვანის შესახებ.
სნი არიან გარეგნულად, მაგრამ განსL-
თევზი” სხასუქი -- ორგანული სასუქი,
ვავდებიან ციტოლოგიურად და ფიზი-
რომელსაც ამზადებენ გადამუშავებუ-
ოლოგიურად, გვხვდება, მაგ., მწვანე,
ლი თეეზის ნარჩენებისაგან,
წაბლა და წითელი წყალმცენარეების თევზის შსამი --- შხამიანდლ ნივთიერება,
“ზოგ სახეობაში.
თაობათა მორიგეობის. პეტერომორფული რომელიც წარმოადგენს ბაქტერიების
ტიპი -– მორფოლოგიურად განსხვავებუ- ცხოველმყოფელობის პროდუქტს. შე--
ლი თაობების მორიგეობა, როდესაც «ცავენ, მეტწილად, ზუთხისებრი თეე–
ერთი თაობა დომინანტობს მეორე თა- ზები.
ობაზე, მაგ, ზოგი მ/ენარის .(ხავსები) თევზისნაირნი–– ცხოველთა ჯგუფი, რო-
სასიცოცხლო ციკლში გაბატონებეუ- მელშიც გაერთიანებულია მრგვალ--
ლია გამეტოფიტი (სქესიანი თაობა), პირიანთა და თეეზების კლასი.
ზოგში (გვიმრები) კი –- სპოროფი- თეთრი ნივთიერება ტვინიხა--იხ. ტვინის.
ტი (უსქესო თაობა). თეთრი ნივთიერება.
"თაობათა ცვლა –– ის, თაობათა მორიგე- თეინი -– იხ. კოფეინი.
ობა. თეკა
–– მარჯნის პოლიპის სხეულის ქევ–
თაფლოვანი მცენარეები –- მცენარეები, დღა ნაწილის ირგვლივ არსებული
რომლებსაც ფუტკარი იყენებს ნექტ- რგოლისებრი კირიანი (შიგნითა) ლი- ·
რის შესაგროეებლად. (ცაცხვი, სამ- ლვაკი, რომლიდანაც: გარეთ-გამოცტალ- ·
ყურა, მზესუმზირა და სხვა მრავალი). კავებულია მეორე- კირიანი “ (გარეთა)
თაჟირი-- სწორი ღელუვიალური ს“ერ- ლილვაკი –– ეპითეკა. :
ცე, რომელიც ჩვეულებრივ მოკლე- თეკოდონტური კხილები -– კბილები, რო-.
ბულია უმაღლეს მცენარეებს, მაგ– მლებიც სხედან «ბის ძვლის ფოსოებ-
რამ ხასიათდება წყალმცენარეების მა- ში (ორმოებში).
სიური განეითარებით გაზაფხულზე. თელიბლასტი –– მომწიფებული მდედრო-.
(უმთავრესად გაერცელებულია· შუა ბითი ჩანასახოვანი უჯრედი.
აზიაში). თელიგენია
–– მოვლენა, როდესაც მეტ--
=თელიკარიონი – 138 -- თერმოტროპიზმი

წილად (ან მარტოოდენ) წარმოიქმ- შეიცავს შოკოლადის ზის თესლები.

ნება მდედრობითი თაობა. თერიაკი –– ფისისებრი მომწვანო ფერის
'თელიკარიონი –-. კვერცხუჯრედის ბირ- -ნივთიერება, ·· რომელიც გამოიყოფა
თვი. · ინდური კანაფის ღეროების ' წვენი-
-თელიკარიოტული –– ორგანიზმი“ რომ- “დან.
ელიც განვითარებულია გაუნაყოფიე- თერიოლოგია -––- „ს, მამალიოლოგია.
რებელი კვერცზუჯრედიდან. თერმოგენური მიკროორგანიზმები, ბაქ-
«თელიტოკია
–– პართენოგენეზის ერთ-ერ ტერიები -–- მიკროორგანიზმები, ბაქტე-
თი ფორმა, როდესაც გაუნაყოფიერე- რიები, რომლებიც «წვევენ ორგანულ
ბელი კვერცხიდან ვითარდება მხო- ნივთიერებათა (მაგ.,, ტორფის, თივის,
ლოდ მღედრობითი სქესის ინდივი- ბამბის ზვინების) ჩახურებას.
დები. თერმონახტიები –– ნასტიური მოძრაობა-
უფთელომი
–– უმაღლეს მცენარეთა უძვე- ნი, რომელიც გამოწეეულია ტემპერა-
ლესი ფორმების (ფსილოფიტების) ტურის ცვალებადობით (მაგალითად,
პირველადი მიწისზედა, დიქოტომი- ზაფრანას ან ტიტას ყვავილების გაშ–-
„ურად ღატოტეილი, პატარა ზომის ცი-
ლინდრული ღერძული ორგანო. უმ-
ლა სიცივიდან
ტანით).
თბილ შენობაში გადა–-

დაბლეს მცენარეთა თალუსისაგან გან– თერმოპერიოდიზმი –– ორგანიზმის რეაქ-

სხვავებით თელომი ზასიათდება სტე- ცია მაღალი და დაბალი ტემპერატუ-
ლის (ცენტრალური ცილინღრის) და რის პერთოდულ ცელასთან, რაც გა-
ეპიდერმისის შემცველობით. მოიხატება ორგანიზმის ზრდა-განვი-
ლთელომური თეორია
–– ეს თეორია ემყა- თარებისს „ცვლილებებში არჩევენ
რება ზოგიერთი პალეობოტანიკოსისა დღეღამურ და სეზონ 5 თერმოპერი-
დღა მორფოლოგის. აზრს იმის შესა- ოდიზმს.
ხებ რომ უმაღლესი მცენარეების თერმორეგულაცის –- ფიზიოლოგიუ-
-. ყველა ძირითადი ორგანო შმეიძლება რი პროცესების ერთობლიობა, რომე-
გამოვიყვანოთ „თელომებიდან“ –– (+ – ლიც შესაძლებე
უს ხდის სხეულის
ლინდრული ღერძული ორგანოები- ტემპერატურის შენარჩუნებს ერთ
„დან, რომლისგანაც აგებული იყო ხმე- . გარკვეულ დონეზე (ფრინველებსა და
ლეთის პირველადი უმაღლესი მცენა- ძუძუმწოვრებში).
-რეები –– ფსილოფიტები. ამ თეორიის თერმორეცეპტორები –- ტემპერატურუ-
- თანახმად თელომებიდან, მთელი რიგი ლი გაღიზიანების მიმღები რეცეპტო-
სახეცვლილების შედეგად შეიძლება რები.
წარმოძობილიყო მტვრიანები და ნა–- თერმოტაქსიხი
–– 1. ორგანიზმების გადა-
“ყოფის ფოთლები; მაგალითად, მტვრ– ადგილება ტემპერატურული გამღიზი-
იანები შეიძლება წარმოვიდგინოთ, ანებლის გავლენით 2. მცენარის ორგა-
“როგორც სისტემა შემდგარი ოთხი ნოებსს მოძრაობა ტემპერატურის
შეზრდილა თელომისაგან, რომელთაც ცალმხრიეი მოქმედების გავლენით.
ქონდა კენწრული სპორანგიუმები; ეს არჩევეინ უარყოფით და ღადებით
უკანასკნელები შეიზარდა და წარმო- თერმოტაქსისს.
-იქმნა სამტვრე –– 4 სპორანგიუმისაგან თერმოტროპიზმი
–– ორგანიზმთა (ან მა-
შემდგარი სინანგიუმი. ამ თეორიის თი ორგანოების) მოძრაობა ან ორი-
მიხედვით გეირგვინის ფურცლები გა- ენტირება გარემოს ტემპერატურის
Lიხ-ლება, როგორც სტერილიზებული ცვალებადობის ზემოქმედებით. ოპ-
მტვრიანებ-. ტიმუმზე დაბალი ტემპერატურის
ჟლეობრომინი –– ალკალოიდი, რომელსაც დროს მოძრაობა ხდება უფრო თბილ
დერმოფილები – (39 -- თვალი

მხარეზე, ოპტიმუმზე მაღალი ტემპე- გუმენტზე თესლის ყუნწის მიზრდის

რატურისას კი ციე მხარეზე. შეღეგად წარმოქმნილი ერთგვარი გა-
თერმოფილები –- სითბოს მოყვარული მონაზარდი. მისი სიდიდე, ფორმა, შე-
ორგანიზმები, რომლებიც ვითარდე- ფერილობა და სხვ. თავისებურებანი
ბიან მაღალი ტემპერატურის პირობე- სისტემატიკურ ნიშნად ითვლება თეს-
ბში (ცხელ წყაროებში, ძლიერ გახუ– ლების რკვევის დროს.
რებულ ნიადაგის ფენებში და სხე.). თეხლინს ჭიპი –– იხ, ჭიპი 3.
თერმოფილია -– ორგანიზმის განეითარე- თეხლკვირტი –– ფარულთესლოვან მცენა-
ბა მაღალი ტემპერატურის პირობებ- რეთა მეგასპორანგიუმი.
"ში; სითბოს მოყვარულობა. თესლმიმღები–- იხ. სპერმათეკა.
თერმოფილური ორგანიზმები –- «ხ. თერ- თეხლოვანი მცენარეები –– უმაღლეს მეცე-
მოფილები. ნარეთა ჯგუფი, რომელთა თესლკვირ-
დთერმოფობები –- ორგანიზმები, რომლე– ტიდან (განაყოფიერების შემდეგ) ვი–
ბიც ვერ ვითარდებიან შედარებით მა– თარდება თესლი და ამ უკანასკნელის
ღალი ტემპერატურის პირობებში. საშუალებით მრავლდებიან.
თერმული -– სითბოსთან, მაღალ ტემპე- თეხსლურა -–– მშრალი, ერთბუდიანი და
რატურასთან დაკავშირებული; სით- ერთთესლიანი თვითუზსნადი ნაყოფი
ბური. ტყავისებრი ნაყოფსაფარით. დამაზხა-
თერმული რეჟიმი -- სითბოს კანონზო- სიათებელია, მაგ.,, რთულყვავილოვანი
მიერი ცვალებადობა კლიმატური პი- მცენარეებისათვის.
რობების გათვალისწინებით. თეძოს სფეროხებრი ფოსო, ღრმული --
თეზხლების ბიონტიზაცია –– იხ. ბიონტიზა- მენჯის წინა ძვლების შეერთების ად-
ცია თესლებისა. გილას წარმოქმნილი ფოსო, რომელ–
დეხლი--1. განაყოფიერების შემდეგ გან- შიც შედის ბარძაყის ძვლის თავი.
ვითარებული თესლკეირტი (მეგასპო- თვალაკები–– მარტივი აგებულების შუქ-
რანგიუმი), რომელშიც მოთავსებუ- შემგრძნები ორგანოების რომელიც
ლია ჩანასახC და მისი საკვები მარაგი განლაგებულია ბეერი უხერხემლო
ნიეთიერებ.ა ონტოგენეზში თესლი ცხოველის სხეულზე, მაგ., ზოგიერთი
მცენარის ჩანასახოვანი საფეხურია. მოლუსკის მანტიის კიდეზვ.
2. სპერმიების ერთ-ერთი სახელწო- თვალბუდე –– თავის ქალას პირისახის ნა-
დება. წილში მდებარე წყვილი ღრმა ფოსო,
თესლის აქტივირება -- თესლების დამუ- რომელშიც თეალის კაკალია მოთაგსე–
შავება სხვადასხვა წესით მათი გაღი- ბული.
ვების დასაჩქარებლად. თვალი –– მხედეელობის ორგანო.
დთეხლის გალივება ––- თესლის ემბრიონუ- „თვალის კბილები“ –- ზედა ეშვები, რომ-
ლი ნაწილიდან (ჩანასახიდან) მცენა- ლებიც მდებარეობს თვალების ქვე–
რის განვითარების საწყისი პროცესი, მოთ.

როდესაც ჩანასახიდან განვითარებას თვალის ლაქები

–– მედუზების მხედვე-
იწყებს ფესვი, ღერო და ფოთოლი, ლობის ორგანო, რომელიც შედგება
რომელთა ზრდა თესლში არსებული მგრძნობიარე და პიგმენტური უჯრე–
მარაგნივთიერებათა ხარჯზე მიმდინა– დებისაგან; მდებარეობს ექტოდერმა–-
რეობს. ში საცეცების ძირთან.
თესლის გაჩირჯვება –- წყლის შთანთქმა თვალის ორმოები, ფოსოები
-- მედუზე–
მცენარის თესლებით, რასაც თან ბის მხედველობის ორგანო: წარმო-
სდევს მათი მოცულობაში გადიდება. ადგენს მგრძნობიარე და პიგმენტური
თესლის ნაკერი -–- თესლკვირტის ი«ნტე- უჯრედების ჩაღრმაეებებს, რომელიც
თვალი – 140– თილები

ლაბოვანი ნივთიერებითაა (მინისებრი თვითჩასახვის თეორია–- მცღატი თეო-

სხეული) ამოესებული. რია დუოცხლ არსებათა უეცარი,
თვალის რეფრაქცია -- თვალის უნარი თვითნებური, ნახტომისებრი წარმოქ-
გარდატეხოს სინათლის სხივები. მნის შესახებ არაცოცზალისაგან (იხ.
თვალის უკანა კამერა -- ფერად გარსსა აბიოგენეზური თეორია).
ღა ბროლს შორის მოთავსებული პა- თვისობრივი ცვალებადობა
–- იზ. ცეალე–-
ტარა სივრცე, რომელიც ამოვსებუ- ბადობა თვისობრივი.
ლია გამჭვირვალე სითხით, ე. წ. თვა– თიამინი -- იხ. ანეერინი,
ლის „ცვარით. თივთიკი –– მოკლე, რბილი ბეწვი, რომე–
თვალის წინა კამერა, ხაკანი
–– თვალის ლიც განლაჯებულია ძუძუმწოვართა
რქოვანასა და ბროლს შორის არსე- ბალნის უფრო მსხვილი და გრძელი
ბული სივრცე, რომელიც ამოვსებუ– ბეწვის ქვეშ.
ლია სითხით. თითებზემოსიარულე ცხოველები –- ცხო-
თვალის ცვარი––სითხე, რომლითაც ამოე- ველები, რომლებიც სიარულის დროს
სებულია ხერზემლიანი ცხოველებისა ეურდნობიან თითებს (ჩლიქოსნები
და ადამიანის თვალის წინა და უკანა და სზე.).
კამერა ბროლსა და რქოვანას შორის. თითების ფალანგები -- ხმელეთის ზერ-
თვითგანაყოფიერება –– ის, ავტოგამია, ხემლიანი ცხოველების მტევნის” ან
თვითდამტვერვა –- ორსქესიანი ყეავი- ტერფის ბოლო განყოფილქბა; თი–

ლის ბუტკოს დამტვერვა იმავე ყვა- თების ჩონჩხი.

ვილის მტერით, ე. ი”. როდესა) ერთი თითიხსებრი წირკვლები
–“– ი.ა სანაჭუჭე
ყვაეილის მტვრის მარცვლები მოხე– ჯირკვლები.
დება (დაეცემა) იმავე ყვავილის ბუტ- თითისტარა –- უჯრედის აქრომატული
კოს დინგზე. კომპონენტი, რომელიც შედგება ცი-
თვითდიფერენცირება -– ჩანასახის ნაწი- ლოვანი ძაფებისაგან ძაფები ჩვეუ-
ლების დიფერენცირება, რომელიც მი–- ლებრივ გაჭიმულია თითისტარას ორ,
მდინარეობსს სხვა ნაწილების გაე- მეტნაკლებად მკვეთრად ხილვად პო-
ლენის დამოუკიდებლად. ლუსს მორის თითისტარას საშუა-
თვითნაყოფიერი მცენარე –- იხ. თვითფე- ლებით ხორციელდება ქრლომოსომთა
რტილური მცენარე. მოძრაობა ანაფაზაში. ცენტროსომის
თვითხტერილობა –-- თვითუნაყოფობა; რაოდენობის მიხედვით აქრომატული
როდესაც თვითდამტეერვისას თესლი აპარატი შეიძლება იყოს უნი, ბი და
არ ვითარდება. მულტიპოლარული.
თვითხსტერილური მცენარე – მცენარე, თითისტარან ძაფები–– თითისტარას ძა-
რომელიც თვითდამტეერვისას თესლს ფისებრბი სიგრძიი ელემენტები,
არ იძლევა (ჭეავი, სიმინდი, ბრინჯი, რომლებიც შედგება ცილებისა-
წითელი სამყურა და სხვ). ან.
დვითუნაკოფო მცენარეები--იხ თვით- თიიოსტარისებრი უჯრედები–-– უჯრედები,
სტერილური მცენარეები, რომელსაც აქვს თითისტარის ფორმა.
თვითფერტილობა -- თვითნაყოფიანო- გვხვდება უმაღლესი მცენარეების პა–
ბა; როდესაც მცენარე თვითდამტვერ- რენქიმასა და კამბიუმში.
ვ-სას სავსებით ჯანსაღ (აღმოცენების თიკანი–– თხის ნაშიერი ერთ წლამდე;
უნარის მქონე) თესლს იძლევა. ციკანი.

თვითფერტილური მცენარე -- მცენარე, თილები -- ბუშტისებრი წარმონაქმნები,

რომელიც თვითდღამტვერვისას სავსე– რომლითაც ამოვსებულია მცენარის
ბით ჯანსაღ თესლს იძლევა. პურჭლების შრეები. წარმოიქმნება
 – I4 – «აკობსოზის

თხელგარსიანი პარენქიმული უჯრედე- თმის ძიძიბი–-შემაერთებელქსოვილოვანი

ბის შეჭრით ჭურჭლებში. წარმონაქმნი რომელიც შეჭრილია
თიმინი -–- აზოტის შემცველი ორგანული თმის ფესვის ქეედა გაფართოებულ
ნაერთი; შედის თიმინოვანი ნუკლე- ნაწილში ––- თმის ბოლქეში; შეიცავს
ოტიდის შედგენილობაში. მრავალ სისხლის კაპილარს და ნერ-
თაობაქტერიები –- გოგირდის ბაქტერიე- ეულ ბოჭკოს.
ბ”, რომლებიც გოგირდიან წყლებში თორაქსი –– იხ. გულმკერდი.
ცხოვრობენ. თორმეტგოჯა ნაწლავი –– წერილი ნაწლა-
თირკმელი –– ხერხემლიან ცხოველთა გა– ეის, შედარებით უფრო ფართო, ნა-
მომუოფი ორგანო. წილი, რომელშიც კუჭიდან გადადის
თირკმლების კარის ვენები –- სისხლძარ- საჭმელი. მასში იხსნება პანკრეასისა
·- ღვები, რომლითა) სისხლი თირკმ-
(ყუჰქვეშა ჯირკელის) და ღვიძლის სა-
ლებიდან გამოდის. დინარი.
თირკმელზედა ჯირკვალი –– პატარა ზო- თორუსი –- -ხ. ტორუსი.
მის შინაგანი სეკრეციის ჯირკვალი, თრომბი -- სისხლის კოლტი, რომელიც
რომელიც მდებარეობს“ თირკმლის ჩნდება სისხლძარღვებში,
ზემოთ. გამოყოფს ჰორმონ ადრენა- თრომბინი –– ფერმენტი, რომელიც აპი-
ლინს. (ის, ადრენალინი). რობებს სისხლის შედედებას.
დირკმლისწინა ––- ის. პრონეფროსი. თრომბოზი –– სისხლძარღვებში სისხლის
თიროზინაზა –- ამინომჟვეა თიროზინის
კოლტის -–- თრომბის წარმოქმნის
დამჟანგეელი ფერმენტი. პროცესი.
თიროზინი –– ერთ-ერთი ამინომჟავა.
თიროქსინი–– ფარისებრი ჯირკვლის ჰო- თრომბოკინაშზა –- ფერმენტი, რომელიც
რმონი. მონაწილეობას იღებს ნიეთიე– აჩქარებს სისხლის შედედებას.
თრომბოპენია -- თრომბოციტების რაო-
რებათა ცვლის პროცესების, ძვლის
დენობის შემცირება სისხლში.
ზრდისა და ეეგეტატიური ნერვული თრომბოფლებიტი –– თრომბების გაჩენა
სისტემის აგზნებადობის რეგულაცია-
ში.
ვენების ანთების დროს.
თმის ბოლქვი –-კანში მჯდომარე თმის თრომბოციტები –- სისხლის ფირფიტები;

ფესვის ქვედა გამსხვილებული ნაწილი, სისხლის სხეულაკები, რომლებიც ად-

თმის დვრილი-– ის. თმის ძიძიბი ვილად იშლება სისხლძარღვებიდან
თმის ღეროს გული -- ფაშარი ქსოვილი, სისხლის გამოსვლის დროს; ათავისუ–-
რომლითაც ამოვსებულია თმის ღე–- ფლებენ ფერმენტ თრომბოკინაზას,
როს შუა ნაწილი. რაც ხელს უწყობს სსხლის შედედე–-
თმის ჩანთა –- შემაერთებელქსოვილოვა-
ნი ჩანთა, რომელშიც თმის ფესვია თურქული კეხი
-– ტვინის ქალას ძირითა-
მოთავსებული. დღი ძელის ზეღა მზარეზე არსებული
«თმის ძირი, ფეხვი –– თმის ნაწილი, რომე- ჩაღრმავება, რომელშიც მოთაევსებუ-
ლიც კანშია ჩამჯდარი. ლია ტვინის დანამატი
––- ჰიპოფიზი.

გაბო –– დაკოდილი მამალი ცხენი. ქვეყნის მაღალმთიან რაიონებში.

აკი –– ტიბეტური ხარი; მომინაურებუ- იაკობსონსს ორგანო -- ზერხემლიანი
ლი ჰყავთ ცენტრალური აზიის, ზოგი ცხოველების, (მაგ- რეპტილიებში,
იაროვიზაცია –142- იდიოპლაზმ»

“სოგიერთ ძუძუმწოვარ ცხოველში) ლებიც ემსახურება რაიმე ნ«ივთიერე-

გემოვნების ორგანო. წარმოდგენილია ბის (მარილების კრისტალების, მთრი-
ყრუდდღაბოლოებული წყვილი ღრუს მლავი ნ«ვთიერების და სხვ.) დაგრო–-
სახით, რომელიც იხსნება პირის ღრუ- ვებას. 2. ჰიპოთეზური უწვრილესი,
ში ორი ხვრელით. „ნივთიერების ნაწილაკები“, რომლე–
იაროვიზაცია-- მცენარის თესლების თე– ბიც ლოკალიზებულია იდიოპლაზმაში.
სვისწინა სპეციალური დამუშავება ან მემკვიდრულ სუბსტანციაში. იდი-
დაბალი ტემპერატურის მოქმედებით ობლასტებს მიაწერენ განსაკკუთრებუ–-
გარკვეულ პერიოდში, რაც აჩქარებს ლი თვისებების მატარებლის როლს
მათ გაღივებას. უმთავრესად მიმართა- და მიიჩნევენ როგორც ორგანიზმის
ვენ. ერთწლოეან და ორწლოვან ზცენა– მრავალრიცხოვანით მორფოლოგიურ
რეთა საშემოდგომო ფორმების განვი– და ფიზიოლოგიური ნიშნების განვი-
თარების დაჩქარებისათვის. თარების პასუხისმგებელს, უზრუნვე–
თარუხი ფიტოცენოზისა –- ფიტოცენოზის ლმყოფს. ·
სტრუქტურის ერთ-ერთი შემადგენე- იდიოგამია –– თვითდამტვერვა. ეს ჯჭაგე-
ლი ელემენტი, რომელიც წარმოდგე– ბა მოიცავს: აუტოგამიას –– ბუტკოს
ნილია ფიტოცენოზის შემქმნელ მცე– დინგი“ დამტვერვა «მავე ყვავილის
ნარეთა ინდივიდების მიწისზედა ან მი– მტერით, და იგეიტენოგამიას –- ერთი
წისქვეშა ნაწილების სხვადასხვა სიმა– ყვავილიდან მტვრის გადატანა მეორე
ღლეზე (ან სიღრმეზეე განლაგებით. ყვავილის ბუტკოს დინგზე ერთი მცე–
არჩევენ მიწისზედა და მიწისქვეშა ია– ნარის ფარგლებში.
რუსიანობას. ფიტოცენოზი შეიძლება იდიოგენეტიკა–– ჭენეტიკის დარგი, რო–-
იყოს 1--2-3 და მრავალიარუსიანი. მელიც შეისწავლის იდიოპლაზმის ბუ-
იგაპო –– იხ. ჰილეა. ნებისა და ლოკალიზების პრობლე-
იდანტი –- ქრომოსომებს აღრინდელი მებს.
აღმნიშვნელი ტერმინი, იდიოგრამა –– ქრომოსომული ანაწყობის
იდენტური –- მსგავსი, ერთნაირი, თანა– გრაფიკული გამოსახვა, რომელიც უჩ-
ბარი. ეენეს ცალკეული ქრომოსომის
იდიოადაპტა(სია–– ევოლუციის პროცტეს- სტრუქტურულ დამახასიათებელ თა-
ში გარემოს სზეადასხვა განსაზღვრულ ეისებურებებს (ნავაშინი, 1922). მსგა–
პირობებთან ორგანიზმების კერძო ხა- ვსი გაგებით ზმარობენ აგრეთვე ტერ–
სიათის შეგუება, რომელსაც თან არ მინს –- კარიოგრამას (ჩიარუგი,
სდევს ორგანიზაციის საერთო დონის 1933 და კარიოტიპს (დელონე,
ამაღლება, მაგ., მფარველობითი, თავ– 1922).
დასაცავი შეფერვა, მღვიმეში ცხოე- იდიობლაზმა –– ჩანასახოვანი პლაზმა; ჰი–-
რებისადმი სპეციალიზირება და ა.შ. პოთეზური „მემკვიდრეობითი ნიეთი–-
(ტერმინი შემოიღო ა. სევერცოემა). ერება“, რომელიც, ვეისმანისტების
იდიობლასტები –– 1. მარტოული უჯრე– აზრით, წარმოადგენს უკვდავს და და–
დები, რომლებიც ფორმითა და ფუნქ- მოუკიდებელია გარემო პირობებისა–-
ცი-თ მკვეთრად განსხვავდებიან მეზო– გან. მათ მიაჩნიათ, რომ ჩანასახოვანი
ბელი, გარემომცველი ქსოვილების პლაზმისაგან დამოკიდებულია ორგა–
უჯრედებისაგან; მეტწილად გვხედება· ნიზმის ცხოველმოქმედება და მემკვი–
მცენარის ფოთლებში, მაგ., ზოგიერთ დრეობითი თე«”სებები. თანამედროვე
მცენარის ფოთლის ფირფიტის მეზო- გაგებით იდიოპლაზმაში გულისხმობენ
ფილში არსებული გაქვავებული უჯ- -უჯრედის, იდენტურად რეპროდუცი-
რედები; აგრეთვე ის უჯრედები, რომ- „რებული ყველა ელემენტის ერთობ-
იდიოზინკრაზია – 141 -- იზოთერმულთ

ლიობას, რომელიც გენეტიკურ ფუნქ. ბაზები, რომლებიც აერთიანებს რო-

ციას ასრულებს. მელიმე სახეობის (მცენარის) ერთდ–-
იდიოსიწკრაზია –– ორგანიზმის მეტისმე– როული ყვავილობის დაწყების პუნქ-
ტი, ავაღმყოფური მგრძნობიარობა ტებს.
ზოგიერთ” ნივთიერებისაღმი (რაიმე იზობარები –- თანბარი ატმოსფერული
საჭქმლისადმი, სუნისადმი, გემოსადმი წნევის ადგილების შემაერთებელი ხა–
და სხე.). ზები რუკაზე.
იდიოსომი –- 1. სპერმატიდის ციტოპლა- იზოგამეტები –– ერთნაირი ზომის, ერთ–-
ზმს უსტრუქტურო ნაწილისა და ბირთვიანი მოძრავი გამეტები (სასქე–
დიქტიოსომების კომპლექსი, რომელიც სო უჯრედები).
გაყოფის მსვლელობის დროს იშლება იზოგამია –– სქესობრივი პროცესის ფორ–
უფრო წვრილ ნაწილაკებად. 2. ზოგ მა, რომლის დროსაც „არ არის სქესის
შემთხვევაში ტერმინი „ქრომოსომის“ მორფოლოგიური დიფერენციაცია,
სინონიმი. 3. ცენტრიოსომის ირგვლივ ე. ი. როდესაც ორივე საკოპულაციო.
შემოხვეული არამარცვლოვანი პლაზ. გამეტა მოძრავია და ერთნაირი ზომ>
მის ზონა, რომელიც დანარჩენ პლა- და ფორმა აქვს; იზოგამეტების შერწ–
ზმისაგან განსხვავდება წებოვნების ყმა; დამახასიათებელია მწვანე წყალ–
მიხედვით. მცენარეებისა და ზოგიერთი უმარტი–-
იდღიოტიპი –– «ნდიევიდის მემკვიდრული ვესი, ერთუჯრედიანი ცხოველებ-სათ–
ფაქტორების ერთობლიობა ღა მისი ის.
სპეციფიკური სტრუქტურა. სხვადასხ- ი “ზოგამონტია – მორფოლოგიურად ერთ-
ვა გარემო პირობებში ერთი და იგივე ნაირი გამონტების მონაწილეობა გა–
იდიოტიპმა შეიძლება · განაპირობოს მონტოგამ-ის დროს.
განსხვავებული ფენოტიპების წარმო- იზოგამური კოპულაცია (იზოგამიიდან) –-
ქმნა. ერთუჯრედიანი ორგანიზმების ერთნა–
იდიოქრომატინი -– ბირთვული ქრომატი– «რი სქესის ინდივიდების შერწყმა.
ნის ნაწილი, რომელსაც მიაწერენ გე– იზოგენეტური უჯრედები ––- პისტოლოგი–
ნერაციულ ანუ რეპროდუქციულ ფე- ურად ერთტიპიანი შეილეული და.
ნქციას, განსხეავებით ე. წ. ტროფოქ- შეილისშვილეული უჯრედები, რომ-
რომატინისა, რომელსაც გააჩნია მე– ლებიც წარმოიქმნება საწყისი უჯრე–
ტაბოლური, ვეგეტატიური ანუ ტრო- დიდან ერთმანეთის მომდევნო რამდე–
ფიული აქტიურობა. ნიმე დაყოფის შედეგად.
იდიოქრომოსომი-–იგივეა, რაც სასქესო იზოგენომური ინდივიდა – ერთნაირთ
ქრომოსომი. გენომების მქონე ინდივიდი.
ივანთროპი–– კუნძულ იპვაზე აღმოჩენი- იზოგენური ზაზი
–- ერთნაირი გენოტი–-
ლა ნამარხი ადამიანი. პის მქონე ინდივიდთა ჯგუფი.
იზიდიუმი
–– ზოგიერთი მღიერის ვეგე- იზოგენური ჰპიბრიღები –- ჰიბრიდები
ტატიური გამრავლების ორგანო; წარ- ერთგვაროვანი მემკვიდრეობითობით.
მოადგენს მღიერის თალუსის ზედაპი–- იზოზიგოტურობა –- გენოტიპის. პომოზი–
რზე წარმოქმნილ მარტიევ ან დღატოტ- გოტურობა - მთელ ლოკუსში.
ვილ გამონაზარდს, რომელიც დედა იზოთერმული -- 1. რაც ერთნაირი, მუდ–
თალუსიდან მოცილების (ქარით ან მივი ტემპერატურის პირობებში ხდე–-
წვიმით) შემდეგ აზალ თალუსს აშყ- ბა. მაგ, იზოთერმული პროცესი. 2.
ლევს საწყისს. რაც ერთნაირ, მუდმიე ტემპერატუ–
იზოანტები –– ყვავილობის იზოფენა, ე. ი. რას ინარჩუნებს. მაგ, იზოთერმული-
გეოგრაფიულ რუკაზე გავლებული ორგანიზმი –– მუდმივი ტემპერატუ»
«ოზოლატერალური – I4- იზოტონური

რის მქონე ორგანიზმი (თბილსისხლი- იზომერია -- იზომერიის შესასებ ლაპა–-

ანები). | რაკობენ იმ შემთხვევაში, როდესაც
'ი“ზოლატერალური ფოთლები -- ფოთლე- მრავალი ექვივალენტური, ერთნაირად
ბი, რომლებსაც მესრისებრი ქსოვილი მოქმედი გენებიდ-ნნ თითოეულს
უვითარდებათ როგორც ზედა, ისე ცალ-ცალკე შეუძლია განაპირობოს
ქვედა მხარეზე, ხოლო ღრუბლისებრი ერთი და იგივე ფენოტიპური ეფექტი;
ქსოვილი ცენტრშია მოთავსებული. ხოლო მათი საერთო არსებობა გენომ-
აზოლატორი--1. ნივთიერება, რომელიც ში ან აძლიერებს მოცემული ნიშნის
არ ატარებს ელექტროდენს; 2. სპე- გამოელინებას ან ის ისეთივე რჩება,
ციალურად მოწყობილი ადგილი, სა- ე. ი. ფენოტიბური ეფექტი «ქნება
დაე ათავსებენ გადამდები სენით ისეთიეე როგორიც იქნებოდა ამ გე-
დაავადებულ ან სხვა ავადმყოფ- ნომშიი ერთი გენს არსებობის
ებს დროს.
იზოლაცია
-- 1. ცალკე გამოყოფა, გამიჯ- იზომორფიზმი - მორფოლოგიური მსგა-
ვნა. 2. გარემოსთან ურთიერთობის სა- ესების არსებობა უმდაბლეს მცენა-
შუალების მოსპობა. 3. გენების გაცე- რეთა (წყალმცენარეებში0) ურთიერთ
ლის ნაწილობრივი ან სრული შეზ- შემნაცელელ (მორიგეობით) დიპლოი-
ღუდეა პოპულაციების ან სახეობე- დურ და ჰაპლოიდურ თაობებში.
„ბის ინდივიდებს შორის, რაც სხვადას–- იზომორფული დაჟოფა --
ბაქტერიებში
ხვა გზით ხდება. იზოლაცია თავის ჩხირისებრი ბაქტერიების გამრავლე-
მხრიე წარმოადგენს ევოლუციურ ფა- ბის ყველაზე გავრცელებული ფორმა,
ჭქტორს, რომელიც ზღუდავს პანმიქ- როდესაც გაყოფის შედეგად მიიღება
·სიას და პოპულაციის სიდიდეს, იზო- თანაბარი ზომის ორი უჯრედი.
-ლაციის უამრავ ფორმებს ყოფენ ორ იზომორფული ტიპი თაობათა მორიგეო-
ძირითად ჯგუფად: ბიოლოგიური (ანუ ბისა –– ის, თაობათა მორიგეობის იზო-
რეპროდუქციული, გენერაციული) და მორფული ტიპი.
"ტერიტორიალური (ანუ გეოგრაფიუ- იზოპიკნოზი –- ქრომოსომთა ცალკეულ
ლი, სივრცითი) იზოლაცია. უბნებს შორის მსგავსება მათი სიმ-
იზოლირებული კულტურები -–- მცენარე- კერივისა და შეღებეის უნარის მიხედ-
თა წყლის კულტურები როდესაც ით.
“მცენარის ფესვები განაწილებულია აზოპლოადური – ქრომოსომული ანაწ-
-ორ სხვადასხვა საკვები ხსნარის შემ- ყობის წყვილი რიცხვის შემცველი
ცველ პურჭელში. იყენებენ ფესვთა (დიპლოიდი, ტეტრაპლოიდი და ა. შე).
სისტემის როლის შესასწავლად მცე- დიზოსპორია–– ტოლსპორიანობა, ერთნაი-
ნარეთა კეებაში. რი სპორების წარმოქმნა.
'რ'ზოლირებული ორგანო –– ორგანიზმიდან იზოტიპი –- ჰოლოტიპის ყველა დუბლი-
ამოკვეთილი და ზელოენურ გარემოში კატი, ე. ი. ტიპიური ეგზემპლარის
მოთავსებული ორგანოდ რომელიც დუბლიკატები, რომლებიც კოლექტო-
გარკვეული ღროის განმავლობაში რის მიერ ერთი და იმავე დროსაა შე-
ანარჩუნებს მისთვის დამახასიათებელ გროვებული.
ფუნქციურ თვისებებს. თზოტ ფენოტიპური მსგავსება პი–-
---იპია
დზომერები -- ერთნაირი შედგენილობი- „ რგელი თაობის შთამომავლობაში.
სა და მოლეკულური წონის, მაგრამ იზოტონური -- ხსნარი,
ხსნარ ი რომლის
სხვადასზგანაირი აგებულების და განს– ოსმოსური წნევა ტოლის» მცენარეუ-
ზვაეებული ფიზიკურ-ქიმიური თვგისე– ლ“ და ცხოველური უჯრედის ან სი-
2ბების მქონე ნაერთები. სხლის პლაზმის ოსმოსური- წნევისა;
 იზოტოპები – 145 იმპულსი

ხელოვნურ იზოტონურ ხსნარებს მინს ხმარობს სოკოსა და წყალმცე-

ფიზიოლოგიური სსნარები ეწოდე- ნარის დამოკიდებულების აღსანიშნა–-
ბა, ვად მღიერებში ტერმინი შემოღე-
იზოტოპები -- ერთი ღა იმავე ქიმიური ბულია ეარმინგის მიერ;
ელემენტის ატომები რომელთაც ილხი –– იზ. რემა.
აქვთ სხვადასხვა ატომური წონა, მაგ– იმაგინალური ღისხკოები -- მწე რების მა-
რამ ქიმიური და ფიზიკური თვისებე–- ტლის უჯრედების ჯგუფები, რომლე-
ბით თითქმის არ განსხეავდებიან ერთ– ბიდანაც ფორმირდება ზრდასრული
მანეთისაგან და ელემენტთა პერიო- მწერის ორგანოები.
დულ სისტემაში ერთსა და «მაეე ად- იმაგინალური სტადია –– იხ. იმაგო.
გილას არიან მოთავსებული. იმაგო –– მწერების განეითარების ზრდას-
იზოფენები
–– გეოგრაფიელ რუკაზე გავ- რული სტადია.
ლებული ხაზები, რომლებიც აერთია- იმბიბიციური წყალი -- კოლოიდების მი-
ნებენ რომელიმე სახეობის გა“კვეუ- ერ მტკიცედ შეკრული წყალი, რო-
ლი ფაზის ერთდროულად დაწყების მელიც მცენარისათეის მიუწედომე-
პუნქტებს. ლია; ასეთი წყალი განსაკუთრებით
იზოფენოგამია –– უფრო სშირი შეწყეა- ბევრია ტორფიან ნიადაგებში.
ლება (შეუღლება) ერთნაირი ან მე– იმიგრანტი
-–– 1. უცხოელი, რომელიც) სა–
ტად მსგავსი ფენოტიპის მქონე ინდი- მუდამოდ დასახლდა ამა თუ იმ ქვეყა–-
ვიდებს შორის, ვიდრე ეს შემთხვევი–- ნაში. 2. ცხოველი, რომელი ოდეს–-
თი შეწყვილების დროსაა მოსალოდ- ღაც გადასახლდა თავისი სამშობლო-
ნელი. დან სხვა ქეეყანაში და შესულია მო–-
იზოფენური გენები, ინდივიდები ––- გენე- · ყტემული ქეეყნის ფაუნის შემადგენ-
ბი, რომლებსაც გააჩნითს ერთნაირი ლობაში.
ფენოტიპური გამოვლინებ: ინდივი- იმიგრაცია –– 1. უცხოელთა შესვლა ამა
დები ერთნაირი ფენოტიპებით. თუ იმ ქვეყანში (სახელმწიფოში)
თიზოცენოზი –- გარეგნულად მსგავსი, მაგ– მუდმივ საცხოვრებლად. 2. ცხოველ–-
რამ ფლორისტული შედგენილობით თა გადასახლება, მათ სამშობლოდ
რამდენაღმე განსხვაებული ფიტო- მიჩნეული ქვეყნიდან სხვა ქვეყანაში.
დფენოზების ჯგუფი. ვ, ცალკეული უჯრედის ჩასახლება
იალეგიტიმური დამტვერვა –– ნაირსვეტია- მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის ჩანა-
ნი (მეტეროსტილური) მცენარეების სახში ბლასტულის სტადიაში. გას–
დამტვერვა, როდესაც მტერის მარცე- ტრულის წარმოქმნის პროცესი.
ლები ხედება იმავე ტიპის ყვავილის ამიგრირება =– იხ. იმიგრაცია.
დინგზე. მაგ, გრძელსვეტიანი ყვავი– იმპლანტაცია –- 1. უმაღლესი ძუძუმწო-
ლის მტერის მარცვლები. გრძელსვე- ვარი ცზოველებისა და ადამიანის ჩანა-
ტიანისავე ყვავილის დინგზე, ან მოკ– საზის ჩანერგვა საშვილოსნოს ლორ-
ლესვეტიანი ყვავილის მტერის მარე- წოვან გარსში. 2. ცოცხალი ორგანიზ-
ეალი მოკლესეეტიანი ყვავილის დინ–- მის ქსოვილის ან ორგანოს ჯადანერგ-
გზე: ამ შემთხვევაში თესლები ან ვა ერთი ადგილიდან მეორეზე სხეუ–
სრულიად არ ვითარდება (მაგ., ორფერ- ლის ღრუში.
ში) ან უფრო ნაკლები რაოდენობით იმპოტენცია –- მამაკაცის სქესობრიეი უძ-
წარმოიქმნება (წიწიბურაში). ლურება; ცეედნობა.
ილეოცეკალური კარი –- ისს ბაუგინის იმპულხი –- 1.შინაგანი მისწრაფება, ბიძ-
კარი. გი, რაც იწვევს რაიმე მოქმედების შე–
ილოტიზში –- ზოგი ბოტანიკოსი ამ ტერ- სრულებას. 2. აღგზნების ტალღა, რ «
იმუნიზაცია – 146– ანდიგო:

მელიც ვრცელდება ნერეულ სისტე- ფერმენტების შექცევად და შეუქცე–

მაში. ვად ინაქტივირებას.
იმუნიზაცია (იმუნიტეტიდან) –- ორგანიზ- ინბრედული ხაზი –- ერთიმეორის მომ-
მის მიერ იმუნიტეტის გამომუშავება. დევნო ინბრედული თაობების რიცხევრტ.
იმუნიზება -- იხ. იმუნიზაცია. (ის. ინბრიდანგი).
იმუნიტეტი -- 1.ორგანიზმის თავდაცვითი ინბრიდინგი –– ახლო მონათესავე ინდივი-
ხასიათის რეაქცია, რაც მიმართულია დებს შორის შეჯვარება, მაგ., შეჯვარე–
იმ ცოცხალ სხეულთა და ნივთიერება- ბა ძმებსა და დებს შორის, ან მშობ-
თა წინააღმდეგ, რომლებიც ატარებენ ლებსა და შთამომავლობას შორის.' ამ
გენეტიკურად უცხო ინფორმაციას 2. გზით მიღებული ცხოველი. ინბრი-
ორგანიზმის შეუვალობა შხამის, დას– დინგის უკიდურეს ფორმას თვითდამ-
ნებოვნების მიმართ; მისი თვისება არ ტვერვა წარმოადგენს; ალოგამურ პო–
დაავადდეს ამა თუ იმ გადამდები სნე– პულაციებში ინბრიდინგი იწვევს: 1.
ულებით. ვეგეტაციური და რეპროდუქციულ
იმუნოლოგიური ტოლერანტობა -- იმუ- ფაზების შესუსტებას ანუ ცხოველუ-
ნოლოგიური არააქტუალობა გარკ-
ნარიანობისა და პროდუქტიულობის
ვეულ ანტიგენზე; აღინიშნება ზრდას–- დაქვეითებას; 2. ჰომოზიგოტურობის
რულ · ორგანიზმში იმ შემთხეევაში, გაზრდას პეტეროზიგოტურობის შემ-
ცირების ხარჯზე; 3. საწყისი მასალის
თუ ამ ორგანიზმმა თავისი განვითარე–
ბის ადრეულ სტადიაში უკვე განიცა- გენეტიკურ დიფერენციაციას. სასოფ–
და მოცემული ანტიგენის მოქმედება. ლო-–სამეურნეო ცხოველებში ახლო
ნათესაურ შეჯვარებას იყენებენ იმ შე–
ტოლერანტობა შეიძლება გამოწვეუ- მთხვევაში, როცა სურთ ჯიშის გენების
ლი იყოს დასხიეებით, მედიკამენტე– ღიდი უმეტესობა გადაიყვანონ ჰომო–-
ბით და იმუნოგენეზის სხვა ინჰიბიტო-
რებით.
ზიგოტურ მდგომარეობაში.
ინგიბიტორი -– იხ. ინჰიბიტორი.
იმუნური ორგანიზმი
-- ორგანიზმი, რო-
ინგრეგაცია–- ასოციაციების” ციკლი ან
მელსაც იმუნიტეტი აქვს გამომუშავე-
ბული.
ერთობლიობა, რომლებიც მიეკუთვ-
ნება სხვადასხვა ფორმაციას, მაგრამ
იმუნური რეაქცია
-- ორგანიზმის სპეცი-
გააჩნიათ დამაკავშირებელი ფენები.
ფიკური რეაქცია გენეტიკურად უცხო ინგრედიენტები –- ასექტატორები; თანა–-
ინფორმაციის მატარებელ ანტიგენურ საზოგადოების მუღმივი, მაგრამ არა–
გაღიზიანებაზე. დომინირებული კომპონენტები:
ინადაპტაციური რედუქცია–- ისტორი- ანდეტერმინიზმი –- ანტიმეცნიერული,
ულ პროცესში ჩლიქოსან ცხოველთა იდეალისტური შებედულება, რომე-
კიდურის გამარტივება და შეცვლილ ლიც უარყოფს აუცილებელ მიზეზობ-
საარსებო გარემო პირობებთან შეგუ- რივ კავშირს, ობიექტურ კანონზომი-
ება, რომლის დროსაც) თითქმის არ ერებას ბუნებისა და საზოგადოებრივ
ირღვევა უფრო პრიმიტიულ წინაპრე– მოვლენებში.
ბისაგან მიღებული მემკვიდრული და- ინდექსი
–- რისამე ჩამოთვლა, სია; მაგ.,
მოკიდებულება ჩონჩხის ელემენტებს მცენარეთა ან ცხოველთა ჩამოთვლა;
შორის. მაჩვენებელი.
ინაქტივირება ფერმენტებისა
–- ფერმენ- ანდიგო–– მუქი ლურჯი საღებავი ნიეთი-
ტების. აქტიურობის (მოქმედების . ერება, რომელსაც შეიცავს ზოგიერთი
უნარი) დაკარგვა არაზელსაყრელი ტროპიკული მცენარე. იღებენ ხელოე–
ფაქტორების მოქმედებით. არჩევენ წურადაც ქიმიური გზით.
 – 1427-– ინვაზია

ინდიგოს შემცველი მცენარეები

-- მცე– გულგრილი, განურჩეველი დამოკიდე-
ნარეები, რომლებიდანაც ღებულობენ ბულება «.აიმესადმი.
ორგანულ საღებავ ნივთიერებას ·- ინდიფერენტული –– რაიმესადმი გულგ-
ინდიგოს. რილი, განურჩეველი, უინტერესო.
ინდივიდი –- იზ. ინდივიდუუმი. ინდომალაის ოლქი –– ზოოგეოგრაფიული
ანდივიდუალური არეალი –- ფართობი, ოლქი, რომელიც მოიცავს ინდოეთს,
რომელზედაც მიმდინარეობს ცალკე– კუნძულ ცეილონს, ინდოჩინეთს და
ული ცხოველის ან მცენარის ცხოველ–- · მალაის არქიპელაგს ფილიპინებამდე
მოქმედება. (ჩათვლით).
ინდივიდუალური გადარჩევა –- მცენარე- ინდუზიუმი –-– საბურველი, რომლითაც
თა სელექციის ერთ-ერთი მეთოდი, დაფარულია სპორანგიუმების ჯგუფე-
როდესაც ხდება ცალკეული ინდივი ბი (სორუსები) გვიმრების უმეტესო-
დების გამოყოფა და მათგან შთამომა- ბის ფოთლებზე; წარმოიქმნება ფოთ-
ვლობის მიღება. შეიძლება იყოს ერთ– ლის ეპიდერმისისაგან პლაცენტიდან
ჯერადი და განმეორებითი. (რომლებზედაც სხედან სპორანგიუ-
ინდივიდუალური ცვალებადობა – იხ. მები) ან ფოთლის გადაკეცილი კიდი–
ცვალებადობა განუსაზღვრელი. საგან,
ინდივიდუუმი
–– 1.დამოუკიდებლად არ- ინდუქცია –– ემბრიონის ნაწილებს შო-
სებული ორგანიზმი; არსი. 2. ცალკე რის ურთიერთმოქმედება რომლის
ადამიანი, პიროვნება. დროსაც ერთი ნაწილი იწვევს გარკ–-
ინდივიდუუმის ფართობი -- საშუალო ვეულ მორფოგენეზურ ეფექტს მეო-
ფართობი, რომელიც მოდის ერთ ინ- რე ნაწილში.
დივიდზე მცენარეთა თანასაზოგადოე- ანდუქცია უჯრედებისა
–- უჯრედების გ+–
ბაში, ინდივიდუალური ფართობის სი– ნვითარება სხვა უჯრედებისაგან გამო–
დიდის მიხედვით მცენარეებს ყოფენ ყოფილი ნივთიერებების გავლე–
შემდეგ ჯგუფებად: ლეპტოტოპი
-- 1 ნით.
სმ2-მდე; ნანოტოპი–-1-დან–-10 სმ2- ინერვაცია–-– ორგანოებისა და ქსოვილე–
მდე; მიკროტოპი––-10-დან –– 100 სმ2- ბის კავშირი ცენტრალურ ნერვულ
მდე; მეზოტოპი –- 1-დან–-20 მ2- სისტემასთან ნერვული უჯრედების სა–
-მდე; მაკროტოპი –- 10-დან--100 მ2- შუალებით; ორგანოების მომარაგება
მდე; მეგატოპი –- 100 მ2-ზე მეტი. ნერვული ბოჭკოებით.
ინდიკატორი –– ნივთიერებ,ა რომელიც ინერტული-- უმოძრაო, უსიცოცხლო,
შეჰყავთ ხსნარში მასში მიმდინა“ე ქი- უმოქმედო დუნე. «ნერტული გაზე-
მიური პროცესის გამოსამჟღავნებ–- ბი –– გაზები, რომლებიც სხვა ნიეთიე–
ლად (მაგ., ლაკმუსი, რომელიც ფერს რებებს არ უერთდება.
იცვლის მჟავა ან ტუტე არეში). ინექცია –- იზ. ინიექცია.
ინდიკატორი ორგანიზმები –- მცენარეთა ინვაგინაცია –– 1. ორშრიანი ჩანასახის
ან ცხოველთა სახეობები, რომლებიც (გასტრულის) წარმოქმნა ერთშრიანი
დამახასიათებელია გარკეეული პირო– ჩანასახის (ბლასტულის) კედლის უჯ-
ბებისათვის (ნიადაგობრივი, გეოლო–- რედების ნაწილის შედრეკით პირვე–
გიური, კლიმატური); მათ მიხედვით ლად ღრუში. 2. ნაწლავის გაუვალო–-
შეიძლება ვიმსჯელოთ მოცემული ად- ბის ერთ-ერთი სახე; ნაწლავის ერთი
გილის ნიადაგობრიეჟ ან სხვა თეისებე- ნაწილის ჩანერგვა მეორეში.
ბზე წინასწარი გასოკვლევის გარე- ინვაზია –- 1.ადამიანის .·ცხოველის ან
შე. მცენარის დასნებოვნება პარაზიტი
ინდიფერენტიზმი – ანდიფერენტული, ცხოველებით (ჭიებით, მწერებით და
 ინვაზური – (48 – ინკუბატორიუმი

სხვ). 2. მცენარეთა საზოგადოებაში ყეელა დანარჩენ წინა ხვეულს ფა-

მისთვის ახალი სახეობის ჩართ- რავს,
ვა. ინვოლუცია
–– 1. რაიმე ორგანოს აგებუ-
ინვაზური ხტადია –- პარაზიტის განეითა- ლების გამარტივება უკუგანვითარე-
რების სტადია, როდესაც მისი მოხ- ბა, 2. ბაქტერიების გადაგვარება გარ-
ვედრა მასპინძლის სხეულში იწვევს კვეულ სასიცოცხლო პირობებში.
მოწამვლას. ანვოლუციური ფორმები ბაქტერიები-
ანვენტარიზაცია ფაუნიხ,ს «ფლორისა
–- "სა –- ბაქტერიის რომელიმე სახეობი"
გარკვეულ ტერიტორიაზე მცხოვრებ უჯრედების უჩვეულო (გაბერილი, და-
ცხოველების (ან მცენარეების) სახეო– ტოტვილი, თითისტარისებრი და სხვ.)
ბათა სიის შედგენა. ფორმები, რომლებიც წარმოიქმნება
იწვერხია–– 1, ატმოსფეროს ჰაერის ტემ- არახელსაყრელი პირობების მოქმედე-
პერატურის მატება ქვევიდან ზედა ბით; ამ პირობების მოქმედების შეწ–
ფენებისაკენ 2. რთული შაქრების უვეტისას უჯრედებს შეუძლიათ ისევ
დაშლა მარტივ შაქრებად მჟავებისა მიიღონ ნორმალური სახე.
და ფერმენტების გავლენით. 3. ში- ინიექცია-- ხსნარის მცირე დოზის შეყვა–
დაქრომოსომული სტრუქტურული ნა სხეულის კანქეეშ, კუნთებში ან
ცვლილება, რასაც თან სდევს ქრომო– სისხლძარღვებში; შეშზაპუნება.
სომული ან ქრომატიღული სეგმენ- ინიციალური ხახეობები ანუ პიონერი ხა-
ტის გადაბრუნება 1805-ით. ხეობები -- მცენარეები, რომლებიც ას-
ანვერტაზა
–- საქაროზას (ლერწმის შაქ- რულებენ ასოციაციის შექმნის დამწ-
რის) მაჰიდროლიზებელი ფერმენტი, ყებთა როლს.
რომელიც იწვეს და აჩქარებს მის ინიციალური უჯრედები ––- ზრდის წერ-
გახლეჩს (დაშლას) გლუკოზაღ და ტილის უჯრედები, რომლებიც გ:ყო-
ფრუქტოზად. მას საქაროზის ინეერ- ფის შედეგად მერისტემული რჩება.
ტინსაც უწოდებენ; საქარაზა, მცენარეების ნაწილს (ხავსები, ბეერი
ინვერტინი –– იზ, ინვერტაზა. გეიმრანაირი) ზრდის წერტილში მხო–
ინვერტირებული თვალი, თვალუკები
-– ლოდ ერთი ინიციალური უჯრედი
ზოგიერთი ჭიის თვალი, რომელიც შე- აქვს. '
დგება პიგმენტური ამონაფენის მქო– იანკაპხბულირება
–- მკვრივი გარსით და-
ნე ფიალისა და მასში ჩაყურსული ფარვა, რითაც ორგანიზმი იზოლირე-
მხედველობის კოლბებისაგან„ რომ- ბულია გარეგანი გარემოსაგან.
ლებიც თავის მხრივ წარმოადგენენ ინკების ძვალი
–-– ადამიანის თავის ქა-
ფიალის ზემოდან მდებარე მხედეე- ლას აგებულების ანომალია.
ლობის უჯრედების გაგრძელებას. ამი– იწკრეტი
–– იხ. სეკრეტი.
ტომ მზის სხივი ეცემა ჯერ მხედვე- ინკრეტორული ჯირკვლები–– იზ. ენდოკ-
ლობის უჯრედებს, ზოლო შემდეგ მსე– რინული ჯირკვლები.
დველობის კოლბებს. ინკუბატორი–- აპარატი, რომელშიც ზე–
ინვერტული შაქარი–- გლუკოზისა და ლოვნურად ქმნიან ცხოველის ნორმა–
ფრუქტოზის ნარევი, რომელიც ჩვეუ- ლური განვითარებისათვის საჭირო პი-
ლებრივ მიიღება საქაროზას გახლეჩ- რობებს (ტემპერატურა,„ ტენიანობა
ეით, რაც ინვერტაზისი მოქმედებით და სხე); იყენებენ მაგ. წიწილების
ხდება. გამოსაჩეკად (გამოსაყვანად) კვერცხე–
ანვოლუტური ნიჟარა –- მუცელფეხიანი ბიდან კრუხის გარეშე და აჭრეთვე
მოლუსკების ნიჟარა, რომლის უფრო სხვა მიზნით.
ღიდი ზომის ახალგაზრდა ხვეული ინკუზატორიუმი ––- სპეციალური შენობა,
ინკუბაცია – 149– ინტერკინეზი

რომელშიც მოთავსებულია ინკუბა- ლი) მიზანშეწონილი სასარგებლო მო-

ტორები და ხდება ინკუბაცია; ჩაინკუ- ქმედებანი, რაც გამოიხატება მის ქცე–
ბატორო. ვაშა შინაგანი ან გარეგანი გარემოს
ინკუბაცია––- 1, კვერცხებიდან წიწილები- შეცვლის საპასუზოდ. 2. შეუგნებელი,
სა და მისთ, გამოჩეკვა ინკუბატორში. ანგარიშმიუცემელა ლტოლვა რაიმესა–
2. ავადმყოფობის ფარული პერირდი ნ.
დასენიანების მომენტიდან დაავადე– ინხულიარული ორგანო–-– ისს ლანგერ-
ბის პირველი სიმპტომების (დამახა– ჰანსის კუნძულები.
სიათებელი გარეგნული ნიშნების) გა–- ინხულინი
––- 1. ჰორმონი, რომელიც გა
მოჩენამდე. მომუშავდება კუჭისქვეშა ჯირკეალის
ინკუბაციური პერიოდი
–“- 1. ჩანასახის ქსოვილში ე, წ. ლანგერჰანსის კუნძუ-
კვერცხში განვითარებისათვის საჭირო ლებში; არეგულირებს შაქრის შემ-
დრო. 2. ის. ინკუბაცია 2;საინკუბაციო ცეელობას სისხლში. 2. სამკურნალო
პერიოდი. პრეპარატი, რომელსაც იყენებენ დია–
ინოზიტი–- 8 ჯგუფის ვიტამინი; გეხვდე– ბეტისა და სხვა დაავადებების შემთზ–-
ბა მცენარეებისა და ცხოველების ვევაში.
თითქმის ყველა ქსოვილსა და უჯრედ- ინსულტი
–– ტვინში სისხლის მიმოქცევის
ში. მკვეთრი დარღვევა, რასაც თან სდეეს
ინოკულაცია –- ცოცხალი მიკრობების უეცარი გულისწასვლა და დამბლა;
შეყვანა საკვებ არეში (თესვა), ნია– მეტწილად ზდება ტეინში სისხლის ჩა–-
დაგში და ცხოველის ან მცენარის ჭცევის დროს.
ორგანიზმში; მიკროორგანიზმების თე– ინტეგუმენტი –– თესლკვირტი”ს საფარი
სვა. შმშიშველთესლოეან და ფარულთეს-
ინოპლაზმა –- კუნთოვანი ქსოეილის უჯ- ლოვან მცენარეებში, განაყოფიერე–
რედების დიფერენცირებული პრო- ბის შემდეგ ინტეგუმენტიდან თესლის
ტოპლაზმა, რომელიც შეისავს შემ- კანი წარმოიქმნება.
კუმშველ ბოჭკოებს –– ფიბრილებს. ინტერაქცია –- ორგანიზმთა ერთმანეთთან
ინოტრობია
–– გულის შეკუმშვის ამპლი– და გარემოსთან ურთიერთმოქმედება
ტუდის შემცირება. ინტერკალარული ზრდა –- ჩამატებითი
ინხექტარიუმი -- სპეციალური სათავსი, ანუ ჩართული ზრდა; დამაჩასიათებე–
სადაც ცოცხლად ინახავენ და ამრაე–- ლია მარცვლოვან მცენარეთა ღეროსა–
ლებენ მწერებს მეცნიერული დაკეირ- თვის (მაგ, თითოეული მუხლთშორი-
ვებისათვის. სის ფუძეში ზრდა).
ინსექტიხიდები -–- იხ. ინსექტიციდები. ინტერკალარული მერისტემა –– ჩართული
ინსექტიხიდური მცენარეები –- მცენარე- მერისტემა, წარმომშობი ქსოვილი,
ები, რომლიდანაც შეიძლებ» მივიღოთ რომელიც მდებარეობს არა ორგანოს
მავნე მწერების საწინააღმდეგო მომ– წვერზე, არამედ მუდმივი ქსოვილების
წამვლელი ნიეთიერებანი (თამბაქო, არეებს შორის (გეხვდება მარცვლოვან
დალმაციური გვირილა და სხვ.). მცენარეთა ღეროში, ფოთლების ფუ-
ინხექტიციდები -- ქიმიური ნივთ«ერება- ძეში).
ნი, შხამები მავნე მწერების მო- ინტერკალარული ზეგმენტი –– მრავალფე–
სასპობად. სიანებისა და მწერების თავის პირვე–-
ინსექტოლოგია
–- იგივეა რაც ენტომო- ლი სეგმენტი, რომელიც მოკლებუ–
ლოგია (მოძველებული ტერმინი). ლია კიდურებს.
ინსტინქტი--1. ცხოველის თანდაყოლი- ინტერკინეზი -- უჯრედის მდგომარეობა
ლი, მაგრამ არაცნობიერი (მეუგნებე- მეიოზის ორ მომდევნო გაყოფას შო–-
ინტერკინეზული – 150 – ინტროდუქცია

რის, „შესეენები“ შემოკლებული ნების წარმოქმნაში. 2. მსუსხავ ნაწ..

სტადია პირველი მეიოზური გაყოფის ლავღრუიანთა გარეთა შრის (ექტო-
დამთავრების შემდეგ. დერმის) პატარა ზომის უჯრედები,
ანტერკინეზული ბირთვი –- ინტერკინე- რომლებიდანაც ვითარდება მსუსხავი
ზის მდგომარეობაში მყოფი უჯრედე- უჯრედები.
ბის ბირთვი, ე. ი. დაუყოფელი უჯრე- ინტერტარზალური შენაწევრება -–- ფრინ-
დის ბირთვი; ზოგჯერ ასეთ ბირთვებს ველებისა და ძუძუმწოვარი ცხოეელე-
„მსვენებარე ბირთვებს) უწოდე- ბის კოქწვივის ”შენაწევრება, რომე-
ბენ, რაც არა სწორია, ვინაიდან ინ- ლიც მღებარეობს წინატერფის ძვლებს
ტერკინეზის დროსაც ბირთვში გრძე- შორის.
ლდება რთული სასიცოცხლო პროცე- ინტერფაზა –- 1, უჯრედის „მოსვენების“
სები. სტადია ორ გაყოფას შორის. ხშირად
ინტერმედინი – ჰიპოფიზის შუამდებარე ამ ტერმინს იყენებენ ინტერკინეზის
მონაკვეთის ჰორმონი, რიგ ხერხემ- სინონიმად.
ლიან ცხოველებში (თეეზები, ამფიბი- ინტერფერენცია, -- ორ ჰომოლოგიურ
ები) გარკვეულ როლს ასრულებს შე- ქრომოსომებს შორის ახალი კროსინ-
ფერვის ჯ(ვეალებადობის პოოცეს- გოვერის მონაკვეთების გაცვლის დაბ–-
ში. რკოლება იმ მონაკვეთებზე, რომლე–
ინტერორეცეპტორები –- შინაგან ორგა- ბიც უკეე განხორციელებული კრო-
ნოებში, სისხლძარღვებსა და კუნთებ- სინგოვერს ადგილების მეზობლად
ში განლაგებული რეცეპტორები, რო- იმყოფებიან.
მლებიყ გაღიზიანებას იღებენ ამ ინტერფერონი –- ანტივირუსული თვისე-
ორგანოების მოქმედების შეცელისა ბების მქონე ორგანული ნიეთიე-
და სისხლის წნევის ან ქიმიური შედ- რება. ·
გენილობის ცვლილების დროს. ინტინა–-1, მტვრის მარცელის გარსის
ინტერპერიტონეალური ორგანოები – შიგნითა თხელი შრე შიშველთესლო-
შინაგანი ორგანოები, რომლებიც ყო– ვან და ფარულთესლოვან მცენარეებ–-
ველი მზრიდან დაფარულია მუცლის ში. 2.სპორის გარსის შიგნითა შრე
აპკით (წვრილი ნაწლავი, ბრმანაწლა- სპოროვან მცენარეებში.
ვი დ სხვ). ინტოქსიკაცია
–– ორგანი“ზმის მოწამელა
ინტერრადიუსი –- მიმართულება პირის შხამიანი ნივთიერებებით (ტოქსინე–
ცენტრიდან დისკოს კიდისაკენ ორ ბით). ,
სხივს შორის (კანეკლიანებში). ინტრაზონალფრი მცენარეულობა –- მცე-
ინტერრენალური სისტემა –– თირკმელზე- ნარეულობა, რომელიც არასდროს არ
და ჯირკელის გარეთა ნაწილის (ქერ- ქმნის დამოუკიდებელ ზონას და ჩარ-
ჭის) ქსოვილი.
ინტერხექსები –- საშუალო სქესის ნიშნე-
თულია მცენარეულობას რომელიმე
ძირითად ზონაში, მაგ, ტუნდრისა და
ბის მქონე არანორმალური ბუზები. ტყის ზონაში ტორფიანი ჭაობები.
ცნტერხექსუალობა –- ერთ ინდივიდში ინტრამოლეკულარული სუნთქვა –- იხ.
ორივე სქესის ნიშნების არსებო– ანაერობული სუნთქეა.
ბა ინტროჯგრესია-- იხ. პჰიბრედიზაცია ინტ-
ინტერხტიციალური უჯრედები –- 1. ძუ- როგრესიული.
ძუმწოვარ ცხოველთა საკვერცხეების ინტროგრესიული მიბრიდიზაცია––იზ. ჰიბ-
სტრომაში და სათესლეების მილაკებს რიდიზაცია ინტროგრესიული _
შორის მდებარე უჯრედები, რომლე– ინტროდუქცია –- რომელიმე სახეობის
ბიც მონაწილეობენ სასქესო ჰორმო–- ან ჯიშის შეტანა მისთვის უჩეეულო
ინტრორეზული – 151 -– იანპიბიტორი

კლიმატური პირობების მქონე ქვეყა- ანფიცირება -- დაავადება ინფექციის შე-

ნაში, მზარეში, სადაც არ უცხოვრია დეგად.
მანამდე. ინფლუენტები -- ცხოველები, რომლებიც
ინტრორეზული სამტვრე -–– სამტვრე, რო- ითვლებიან ფიტოცენოზის წევრებად
მლის ნაპრალები (ნასერეტები)ა მიმა- და იმყოფებიან მის რომელიმე ფენა-
რთულია გინეცეუმისაკენ. ში ან იარუსში, ანსხვავებენ შემდეგი
ინტუხუსცეპცი –- უჯრედის გარსის სახის ინფლუენტებს: გეობიებს (ნია-
ზრდა (გასქელება) ახალი ნაწილაკე- დაგის პოპულაციები); ჰერპეტობიებს
ბის ჩაზრდის გზით მისი გაჭ«მეის “(ნიადაგის ზედაპირის) ბრიობიებს
პროცესში. (ხავსის ფენის) და ფილობიებს (მცე–
ინულინი
–– ფრუქტოზას შემცველი მცე- ნარეთა მწვანე ნაწილების).
ნარეული წარმოშობის რთული ნახ- ინფორმაცია გენეტიკური –– ინფორმაცი),
.. შირწყალი, რომელიც გეხვდება რო- რომელიც გადაეცემა უჯრედს დეზო-
გორც სამარაგო ნიეთიერება რთულ- ქსირიბონუკლეინს მჟავას (დნმ-ის)
ყვავილოვანთა, მაჩიტასებრთა, შრო- მ–ერ.
შანასებრთა და სხვა ოჯახი, წარმო- ინფორმაციული რნმ -– რიბონუკლეინის
მადგენლების უჯრედთა წეენში. გან– მეაეა, რომელსაც რიბოსომებში მი-
საკუთრებით ბევრ ინულინს შეიცავს აქვს ინფორმაცია ცილის შედგენილო-
გეორგინას, მიწავაშლას და.» სხე. ტუ- ბის შესახებ
ბერები. ინფუზორული მიწა –- იხ.დიატომიტი,
ინფანტილიზმი -- ორგანიზმის ან ცალკე– ინცისტირება –- ერთუჯრედიანი ორგანი-
ული ორგანოს განვითარების მეტ-ნაკ- - ზმებირს (ქალამანა, ამება და სზე.)
ლები ჩამორჩენა; განუვითარებლობა; მკვრივი, დამცეელი გარსით–-ცისტით
ადამიანის ფაზიკური ან ფსიქიკური დაფარვა არახელსაყრელი პირობების
განვითარების შეჩერება ბაეშვობის დადგომისას ასეთ მდგომარეობაში
საფეხურზე. “მყოფი ორგანიზმი კარგადაა დაცული
ინფარქტი –– ზოგი ორგანო“ (გულის, უწყლოობით ან უსაკვებოდ დაღუპვი-
ფილტვების და სხე.) ან ქსოვილის საგან. როდესაც ასეთი ინცისტირებუ-
კვდომის კერა, რომელიც ჩნდება არ- ლი ორგანიზმი კვლავ მოხედება მის–-
ტერიების სანათურის გაუვალობის თვის შესაფერის საარსებო პირობებ-
ში, მას მოძვრება ცისტა და ·ნორმა-
შედეგად.
ითნფაუნა –- ცხოველები, რომლებიც ლურ ცხოველმოქმედებასს განაგრძ-
ცხოვრობენ გრუნტის სიზ“ქეში. ობს.
ინფექცია –– აეადმყოფობის გამომწვევი ინცუბტი -- იხ. ინბრიდინჯი.
ბაქტერიების ან ვირუსების შეჭრა "ინჰალაცია
–– ზედა სასუნთქი. გზების
ორგანიზმში. მკურნალობა გაზად ან ორთქლად ქცე-
ინფექციური მემკვიდრეობითობა –- შემ- ულ სამკურნალო ნივთიერებათა შე-
კვიდრეობითობა როცა ემბრიონის სუნთქვით; ჩვეულებრიე სწარმოებს
დაავადება გამოწვეულია დედისაგან განსაკუთრებული აპარატით -- ინჰა-
მისი დასენიანებით – ინფექციით. ლატორით.
ინფილტრატი –– ორგანიზმის ქსოვილის ინმიბიტორი -- 1, ნიეთიერება, რომელიც
ადგილობრივი გამკვრივება და გადი- აკავებს რაიმე პროცესს. მაგ., ფერმენ-
დება ინფილტრაციის შედეგად. ტების მოქმედებას, ზრდას და-ა. შ.
ინფილტრაცია
–– 1. გაჟონვა. 2. რაიმე 2. დომინანტური გენები, რომლებიც
„თხევად ნივთიერებათა შეჭრა ორგა- ხელს უშლიან ნიშნის გამოჩენას,
ნიზმის ქსოეილებსა და უჯრედებში. თუმეა ამ ნიშნის გამოვლინებისათვის
 –- 152– იუვენილური

საჭირო ყველა გენი გენოტიპშია აქ- ბორეალურ ზონაში მცხოვრები ორგა-

ტიური ალელების ფორმით წარმოდ- ნიზმები.
გენილი. ირგვლივპოლარული ორგანიზმები –- ორ–
იოგი –- შემაერთებელ-ქსოვილოვანი ჭი- განიზმებ,: რომლებიც ცხოვრობენ
მი, რომლითაც დამაგრებულია ჩონ- ჩრდილო პოლარულ მსარეში,
ჩხის ცალკეული ნაწილები ან შეერ- ირგვლივტროპიკული ორგანაზმები -–
თებულია ცალკეულ· ორგანოე- ტროპიკებში მცხოერები ორგანიზმე-
ო, ბი,
აოდოფორში –- იოდის ორგანული ნაერ- ირიგაცია –- ) მიწების ხელოვნური
თი; მძაფრი სუნის მქონე, ყვითელი რწყვის ღონისძიებათა სისტემა მიწათ.
ფერის კრისტალური ფხვნილი; იყენე- მოქმედებაში. 2. წყლით ან სამკურნა-
ბენ მედიცინაში სადეზინფექციო სა–- ლო ხსნარებით მორწყვა-მობანა ღრუ
შუალებად. ორგანოების ან ჭრილობების ზედაპი--
იონთა ანტაგონიზმი იონთა ერთმანე- რისა,
თის საწინააღმდეგო მიმართულებით «ირიდოციკლ-ტი –- იხ. ირიტი.
მოქმედება. ირიხი -- თვალის ფერადი გარსი.
იონიზაცია
–- 1, იონების წარმოქმნა. 2. არატი -- თვალის ფერადი “გარსის ან-
სამკურნალო ნივთიერების შეყვანა თება.
სხეულში იონებით, რომლებიც წარ–- ისტერია –- ფუნქციური ნერვულ-ფსიქი–
მოიქმნება ამ ნიეთიერებაში ელექტ- კური დაავადება, რომელსაც ახასია-
როდენის გავლით. თებს თავისებური ტირილი, სი-
ითონოთერაპია –“- სამკურნალო ნივთიერე– ცილი, კრუნჩხვები, შეგრძნებადობის
ბათა შეყვანა ორგანიზმში გალვანური სხვადასხვაგგრი მოშლილობა და
დენის საშუალებით. სხვა.
იონოხსფერო
–- ატმოსფეროს ზედა ნაწი- ისტერიოზისი –– ცენტრალერი ნერვული
ლი (100--400 კმ სიმაღლეზე), რომე– სისტემის აღგზნებადობის მომატება,
ლიც საკმო რაოდენობით შეიცავს რაც გამოწვეულია წყვეტილი გამღა-
იონებსა და თავისუფალ ელექტრო- ზიანებლის ხანგრძლივი მოქმედებით
ნებს. რომელიმე ნერეზე.
იპოლოგია
–-– ზოოლოგიის დარგი, რომე- იუვენილური ეტაპი ონტოგენეზისა –--
ლიც სწავლობს ცბენებს; მათ ანატო–- ორგანიზმის ინდივიდუალური განვი-
მიას, ფიზიოლოგიას, მოშენებას, მოვ– თარების ერთ-ერთი ეტაპი, რომელიც
ლას, გამოყენებას და ა. შ. მოიცავს ემბრიონული ეტაპის დამ-
იპოქონდრია –- ავადმყოფური შიში, თავრებიდან სიმწიფეში შესვლამდე
რაც გამოწვეულია საკუთარ ჯანმრთე– პერიოდს, თესლოვან მცენარეებში ეს
ლობაში დაეჭვებით. ეტაპი იწყება თესლის გაღივებით ღა
ირაღიაცია –- 1. ნერვული აღგზნების ან მთავრდება ყვავილის ან ვეგეტატიური
შეკავების პროცესის გავრცელება ცე– გამრავლების სპეციალური ორგანოე-
ნტრალურ ნერვულ სისტემაში. 2, ტკი- ბის (ბოლქვის, ტუბერის და სზეათა)
ეილის შეგრძნების გავრცელება ნა- ჩასახვით.
ტკენ უბანს ან ორგანოს დაშორებულ იუვენილური ინდივიდები –- აზალგა-
ნაწილში. 3. ოპტიკური მოვლენა, რო– ზრდა, ზრდასრულ მდგომარეობამდე
დესაც ნათელი საგნები ბნელ ფონზე მიუღწეველი მცენარეები.
უფრო დიდად ჩანან, ვიდრე სინამდვი– იუვენილური სტადია -- ადრეული, სქე–
ლეში არიან. სობრივაღ მოუმწიფებელი სტადია,
ირგვლივბორეალური თორგანაზმები -- რომლის დროსაც, სპეციალური კელე–
იუვენილური – 153 კაკალი

ვის გარეშე, შეუძლებელია გონაღების იქთიოლოგია -– ზოოლოგიის დარგი, რო”

სქესის დადგენა. მელიც სწავლობს თევზებს, მათ აგე-
აუვენილური ფორმები –- ამა თუ იმ ბულებას, ცხოვრების ნირს, მოშენება-
ორგანოს ფორმა. რომელიც დამახასი– სა და ა, შ.
ათებელია ორგანიზმისათეისს ”ზრდა- იქთიორნისი –– უძველესი ნამარხი მფრი-
სრულ მდგომარეობამდე; მაგ., ნეკერ– ნავი ფრინველი, რომელსაც ყბებზე
ჩხლის და აგრეთეე ბევრი სხვა ფო- განვითარებული ქონდა კბილები; მი–
თლოვანი ხე მცენარის, აღმონაცენის სი ნაშთები ცნობილია ცარცის პერი-
ფოთლები, რომლებიც ფორმით მკვე– ოდის ფენებიდან.
თრად განსხვავდება ზრდასრული მცე- იქთიოსტეგები –- კუდიანი ამფიბიები».
ნარის ფოთლებისაგან. უძველესი ნამარხი ჯგუფი, რომელთაც
აუნიონი -- იხ. უნიონი. გააჩნდათ ლაყუჩის სახურავები; ცხო–-
იქთიოგრაფია –- თევზების აღწერა. გა- ვრობდნენ ქვედა კარბონში.
რეგანი და შინაგანი აგებულების და–- იქთიოფაგია –– თევზით კეება,
ზასიათება. იქთიოფაუნა –– თევზების ფაუნა.
იქთაოზავრები –- ნამარხი ქვეწარმაელე- აღლიის კვირტი –- იგივეა,ა რაც უბის-
ბი, რომლებიც გადაშენდნენ ცარცის კვირტი.
პერიოდში. იხსტიოგრაფია
–- იხ, იქთიოგრაფია.
იქთიოზი -- კანის თანდაყოლილი სნე- იხტიოზი –- ის. იქთიოზი.
ულება, რომლის დროსაც კანი დაფა- თისტიოზავრები –- იხ, იქთიოზავრები.
რულია მაგარი ხორკლიანი ქერე- იზტიოლი -- ის. იქთიოლი.
ლით. ისტიოლოგია –- იხ. იქთიოლოგია.
იქოთიოლი – ზეთისებრი სამკურნალო ისტიორნიხი -- იხ. იქთიორნისი.
ნივთ«ერება, რომელსაც იღებენ ნა- დხსტიოსტეგები –- იხ. იქთიოსტეგები.
მარხი თევზების ნარჩენების შემცეე- იბტიოფაგია –- იხ. იქთიოფაგია.
ლი ქანებიდან. იხტიოფაუნა -- იხ. იქთიოფაუნა.

კაატინგა -- ქსეროფილური ტყის ერთ- საღებავების, პლასტიკურ» მასების

ერთი ტიპი, რომელიც გვხვდება სა- და სხე. მისთ. წარმოებაში.
მხრეთ ამერიკაში (ბრაზილია), გამო–- კათხახებრი ყვავილედი –- იხ. ციათიუმი.
ირჩევა კაკტუსებისა და ეკლიანი მცე- კაინოზოური ერა -- უახლესი ერა დე–
წარეების სიუხვით. დამიწის გეოლოგიურ ისტორიაში;
კაბერის ორგანოები -- მრავალი მოლუ- იყოფა ორ პერიოდად: მესამეულ და
სკის გამომყოფი ორგანოები, რომზლე- მეოთხეულ პერიოდად (უკანასკნელ.
ბიც ფორმირდება პერიკარდიუმის კე– პერიოდს მიეკუთვნება თანამედროვე
დლის ჯირკვლოვანი უჯრედებისაგან. ეპოქაც); ამ ერის მეოთხეული პერიო–
კავები –- იხ. ლართხები. დის ყველაზე მნიშენელოვანი მოვლე–
კავერნა –– 1. ღრუ, რომელიც ჩნდება რა ნაა ადამიანის წარმოშობა.
იმე ორგანოში ქსოვილების დაშლის კაკალი––მცენარის ნაკოფის ტიპი; მშრა.
შედეგად, მაგ, ფილტვის კავერნა ტუ- ლი თვითუხსნელი ერთთესლიანი ნა–-
ბერკულოზის დროს. 2. კანში წარმო- ყოფი, რომლის ნაყოფსაფარი (პერა–
ქმნილი სიცარიელე. კარპიუმი) გახევებულია (თბილის, მუ–
კაზეინი –– რძის ცილა. იყენებენ წებოს, ხის, წაბლის და სხვა ნაყოფი).
კაკლუპი – 154 – კამბიუმი

კაკლუპი –– მცენარის ნაყოფის ტიპი; იგი– მოყოფილი სითბოს რაოდენობის გა-

ვეა, რაც კაკალი, მხოლოდ უფრო მცი- ზომეა.
რე ზომის და სხვადასხვაგვარი სამა– კალუსზი ––- 1. მცენარის დაზიანებულ ორ-
რჯვი«ით აღჭურვილი (ცაცხვის, კანაფის, განოს ზედაპირზე გაჩენილი.. კოქრი,
სვიის და სხე. ნაყოფი). რომელიც წარმოიქმნება გაშიშელებუ–
„კაკოგენეზი -- შეჯვარების უუნარობა. ლი ქსოვილების უჯრედების გაძლი-
„კალა-აზარი –- ადამიანისა და რიგ (ფხო- ერებული გაყოფისა და გაზრდის შე–
ეელთა დაავადება, რომელსაც იწ- დეგად; ჩვეულებრივ გვხედება თესლი–
ვევს პარაზიტული შოლტოსნები. გა- ანი მცენარის ორგანოებზე, იშვიათად
ერცელებულია სამხრეთ ევროჰასა და კი სპოროვან მცენარეებზე. მყნობის
სამზრეთ და შუა აზიაში. გადამტანე– დროს ხელს უწყობს სანამყენისა და
ბია –- მოსკიტები (ქინქლებ-). საძირის შეზრდას; კალმებით გამრა-
„კალათა –- მარტივი ბოტრიული ყვაეილე– ვლებისას წარმოადგენს დამატებითი
დის ერთ-ერთი საზე, რომლის გაფარ- ფესვებისა და კვირტების ჩასახვის
თოებულ საერთო ყეავილსაჯდომზე ადგილს. 2. კოქჟრიანი სხეული, რომ.
(ღერძზე) ჩვეულებრივ მრავალი ყვა– ლითაც ხდება საცრიანი მილების და–-
ვილი ზის. კალათას გარშემო შემოხეე– ცობა.
ული აქვს საერთო საბურველი, რის კალციფილები –– მცენარეები, რომლებიც
გამოც ის ერთი ყვავილის შთაბეჭდი- ეტანებიან კირით მდიდარ ნიადაგებ“
ლებს ტოეებს: დამახასიათებელია (კირქვიანი ადგილების უმეტესი მცე-
რთულყეავილოვანთა ოჯახისათვის. ნარე).
„კალამი –– ფართო გაგებით კალამი ეწო– კალცეფილური მცენარეები –- იხ..კალცე–
დება მცენარის ყოველ აჭრილ ნაწილს, ფილები.
რომლითაც კი შეიძლება მისი ეეგეტა- კალცეფიტები –- იხ. კალცეფილები.
ტიური გამრავლება. კალამი შეიძლება კალცეფობები –– მცენარეები, რომლებიც
იყოს როგორც ღეროს ნაწილი (ყლო- გაურბიან კირით მდიდარ ნიადაგებს
რტი) ასევე ფესვისა და ფოთლის ნაწი- (ტორფის ხავსები, მანანა, ზანჭკოლი,
ლიც. ვიწრო გაგებით, როდესაც კალა– წყლის ბამბა და სხზე.).
მზეა ლაპარაკი, ღეროს კალამს გუ- კალცეფობური მცენარეები –- იხ. კალ
ლისხმობენ. ცეფობები.
„კალიპტრა -- 1. ჩაჩი, რომლითაც დაფა- კამბიალური უჯრედები –- ორგანიზმის
რულია ზავსის სპოროგონიუმის კო- ქსოვილის გამრავლებისა და- ხპეცია-
ლოფი ზემოდან. 2. ფესვის შალითა. ლიზაციის უნარის მქონე უჯრედები.
„კალიპტროგენი -- ფესვის ზრდის წერტი- კამბიუმი –- მეორადი წარმომშობი ქსო-
ლის გარეთა შრე, რომელიც საწყისს ვილი მცენარეთა ორგანოებში, რომე-
აძლევს ფესეის შალითას. ლიც მღებარეობს მერქანსა "და ლა-
კალიქსი –- იხ. ჯამი. ფანს შორის. მისი უჯრედების გაყო-
„კალმით მუნობა -- იხ, კოპელირება. ფის გზით წარმოიქმნება .მეორადი
-„კალოზა –- წყალში უხსნადი პოლისაქა- მერქანი და ლაფანი, რაც უზრუნველ-
რიდღი (ან პოლისაქარიდებთან ახლოს ყოფს ღეროს სისქეში ზრდას. გვეხვდე–
მდგომი ჯგუფი), რომელიც ჰიდროლი- ზა შიშველთესლოვან და უმეტეს ორ–
“ზის დროს იძლევა გლუკოზას; გვხვდე- ლებნიანთა ღეროსა და ფესვებში;
ბა საცრიანი მილების კოერებში და გეხვდება აგრეთვე ზოგიერთ ერთლე-
ზოგიერთი წყალმცენარისა და სოკოს ბნიან და ჭჯვიმრანირ მჯცენარეშიც.
უჯრედების გარსში. წარმოიქმნება პროკამბიუმისაგან.
„კალორიმეტრია –- ორგანიზმის მიერ გა- კამბიუმის რგოლი –- კონათაშორისის და
კამბიფორმი - 155– კანი

კონის კამბიუმის შეერთების შედეგად ძარღვები რკალისებრაა განლაგებული,

წარმოქმნილი მთლიანი რგოლი. რომელთაგან ქვედა ძარღვები გრძე-
კამბიფორმი –-– ლაფნის (ფლოემის) წა- ლია ყველია მომღევნო ძარღვზე;
გრძელებული, ცოცხალი პროტოპლა- ამასთან გვერდითი ძარღვები ფოთლის
სტის შემცველი, თხელკედლიანი, ტრა- კიდისაკენ შემოტრიალებულია. ზევით,
ქეიდების მსგავსი უჯრედები. წარმო- თანდათანობით უახლოედება ერთმა-
იქმნება პროკამბიუმის ან კამბიუმისა– ნეთს, წვრილდება და ქრება. გეხვდე–
ზან. გვხვდება, მაგ. გოგრისებრთა ღე– ბა, მაგ. ურცის ზოგიერთ წარმთმად-
როში. გენელში,
კამერალური დამუშავება –“- ველის პი- კანი –- 1. ცხოველთა სხეულის გარეთა
რობებში შეგროვებული მასალის და- საფარეელი; უხერხემლო ცხოველების
მუშავება კაბინეტებსა და ლაბორატო- კანი მეტწილად შედგება ერთშრიანი
რიებში. ეპითელიუმისაგან; ხერხემლიან ცხო-
კამპლოტრობული თესლკვირტი –- მო- ველებში კი შედგება მრაეალშრიანი
ხსრილი თესლკვირტი, ე. ი. თესლკვი– ეპითელიუმისა (ეპიდერმისისგან) და
რტი, რომელსაც ნუცელუსი და ინტე– საკუთრივ კანისაგან (კუტისი, -კორი–
გუმენტები ძლიერ აქვს მოხრილი, ისე უმი), რომელიც შეიცავს შემაერთებე–
რომ მტვრის სავალი (მიკროპილე) თი– ლი ქსოვილის ელემენტებს; ძალიან
თქმის ქალაძასთან ომყოფება (მიხაკი- ხშირად კანი გამოყოფს კანზედა: სხვა–
სებრში მნაცარქათამასებრში, ზოგი- ღასხეუას გარეთა წარმონაქმნს +მაგ.,
ერთ ჯვაროსანში და სხვ.); ზოგი აე– ფეხსახსრიანთა ჯაეშანი, ძუძუმწოვარ–
ტორი კამპილოტროპულად თელის, თა ბეწვი და სხვ); ასრულებს. დამზც-
კერძოდ, ისეთ თესლკვირტს, რომელიე ეელ ფუნქციას, მონაწილეობს გაზთა
მოხრილია მხოლოდ ბოლოში, იქ, სა– ცელაში, დაშლის პროდუქტების გა-
დაც მტერის სავალი მდებარეობს (ბა– მოყოფაში და ორგანიზმსა და გარეგან
ლბასებრთა, ჯიჯალაყასებრთა და სხვ. გარემოს შორის ურთიერთდამოკიდე-
ოჯახებში), ხოლო ისეთ თესლკვირ– ბულების სხვადასხვა პროცესებში.
ტებს, რომლებიც შუაშია მოხრილი 2. იხ. ეპიდერმისი.
ამფიტროპულს უწოდებენ. კანზედა –- 1. იგივეა, რაც კუტიკულა. 2.
კამპოდეოვიდური მატლი–-–მატლების ტი- ცხოეელთა კანის გარეთა შრე.
პი, რომელიც დამახასიათებელია ხე– კანიბალიზმი ––- 1. ბუნებაში შემჩნეული
შეშფრთიანი და ბადისებრ ფრთიანი მოვლენა, როდესაც ერთი სახეობის
მწერების ზოგი წარმომადგენლისათ- ინდივიდები ერთმანეთს ჭამენ; თავი–
ვის. ჩასიათდება წაგრძელებული სხე– სიეე სახეობის ინდივიდების შეჭმა. 2.
ულით და კარგად განვითარებული კაციჭამიაობა.
მკერდის ფეხებით მუცლის ბოლოზე, კანით სუნთქვა –- გაზთა ცვლა ცხოეელის
როგორც წესი, ატარებს ცერკებს ან კანში დატოტვიელ სისზლძარღვთა
სხვა დანამატებს. გზით; დამახასიათებელია, მაგ., ამფი-
კამპოსი -- სამხხეთ ამერიკული ტიპი ბიებისა და სხეათა წარმომადგენლები-
საგანისა რომელიც შექმნილია დაბა–- სათვის.
ლი, ტანბრეცილი, ქოლგისებრი ვა“- კანთ შეგრძნება –- კანში არსებული
ჯის მქონე ხეებისაგან და მარცვლო- მგრძნობიარე ნერვების დაბოლოებე-
ვანებისა და ისლებისაგან. ბის საშუალებით სხვადასზეაგვარი გა-
კამპტოდრომული ტიპი დაძარლვისა –- ღიზიანების, მაგ. შეხების, სითბოს,
რკალისებრი დაძარღვის ტიპი, როდე– სიციეის შეგრძნება.
საც ფოთლის ფირფიტის ჯგეერდითი კანის კბილები --- ხრტილოვანი თეეზების
კანი –- 156 კაპი

კანზე არსებული ქერცლები, რომელ- შრე, რომელიც მდიდარია ცხიმის მა-

თა განვითარების პროცესი ჰგავს ნა- რაგით-
მდვილი კბილების წარმოქმნას. კანცერი –- იხ. კარცინომა.
კანის ლაყუჩები -- კანეკლიანთა ზოგი– კანცეროგენური ნივთიერება -- ნიეთიე–
ერთი ცხოველის სუნთქვის სისტემა, რება, რომელიც იწვევს ავთვისებიან
რომელიც მოთავსებულია სხეულის სიმსივნეს.
ღრუში პირის მახლობლად. წარმოად– კანჭი –- იხ. წვივი.
გენს სხეულის კედლის გამობერილო- კანჭმაღლიანები –- იხ. წვივმაღლიანები.
ბებს, კაპარჭი –-– ზოგიერთი მწერის, კერძოდ
კანის რეცეფცია –– სხეულის ზედაპირით ფუტკრის უკანა ფეხის წვივის კოვზი-
ტემპერატურული, შეხებითი და წნე- სებრი ჩაღრმავება, რომელშიც ხდება
ეითი გაღიზიანების მიღება, მცენარეთა ყვავილის მტერის დაგრო>
კანის ცვლა –- 1. ქიტინის საფარველის ვება.
მოცილება კიბოსნაირების, ობობასნა- კაპილარი –- უწვრილესი სისხლძარღვი,
ირების, მრავალფეხიანებისა და მწე– რომელშიც მიმდინარეობს ნივთიერე-
რების ზრდა-განვითარების პროცესში. ბათა ცვლა სისხლისა დღა ორგანიზმის
2. ზედაპირული რქოვანი გარსის რა- ქსოვილებს შორის, კერძოდ ჟანგბადი–
მდენჯერმე მოცილება სხეულიდან სა და საკვებ ნივთიერებათა გადაჰე-
მშრალი თხელი აპკისებრი ნაფლეთე–- მა ქსოვილებში და ქსოვილებიდან ნა–
ბის სახით ქვეწარმავლებში: შეესატ- ხშირორჟანგის, ნივთიერებათა ცვლის
ყვისება ფრინველებისა და ძუძუმწოვ– პროდუქტებისა და აგრეთეე შინაგანი
რების განგურს. სეკრეციის ჰორმონების გადაცემა სი–-
კანის ძვლები –- ძვლოვანი ელემენტები, სხლში; ფილტვების კაპილარებში მი-
რომლებიც წარმოიქმნება კანში; თა- მდინარეობს გაზთა ცვლა ორგანიზმსა
ეისი არსებობის დასაწყისიდანვე შე- და ატმოსფეროს შორის.
დგება ძველის ქსოეილისაგან (განსხვა– კაპილარული წუალი –– წყლის ის ნაწილი,
ვებით შემცვლელი ძვლებისა, რომ- რომელიც იმყოფება ნაადაგის წერილ
ლებიც ზრტილისაგან ფორმირდება). კაპილარებში, სადაც მენისკების ზე-
კანის ჯირკვლები –– სხვადასხვა აგებულე– დაპირული დაჭიმულობის ძალა მტკი-
ბისა და დანიშნულების ჯირკვლები ფცედ აკავებს მას და ვეღარ იწევა და
ცხიმის საოფლე, სარძევე და სხვ.), ბლა სიმძიმის ძალის ზეგავლენით.
რომლებიც განლაგებულია ზერხემლი– კაპილიციუმი –– სპირალური ან სხვა სა-
„ან ცხოველთა კანში. ხის გამსხვილებული ჰიფებით (ძაფები)
კანკროილი –- კანის კიბო, რომელიც ხა– შექმნილი განსაკუთრებული წარმონა-
სიათდება ნელი ზრდით და მეტწილად ქმნი, რომელიც ვითარდება ზოგიერთი
კანის ზედა ფენებში გავრცელებით. ლორწოიანი სოკოს ( მიქსომიცეტების)
კან-კუნთოვანი პარკი, ტომარი –- ეპითე- სპორანგიუმებში ან გასტერომიცეტე-
ლური და კუნთოვანი ქსოვილის შრე– ბის ნაყოფსხეულებში; ხელს უწყობს
ების ერთობლიობა ბრტყელ, მრგვალ სპორების მასის გაფხვიერებასა და გა–
და რგოლიან ჭიებში. ფანტვას.
კანტაროფილია –- მცენარეთა დამტვერვა კაპის ოლქი –– ფლორისტული ოლქი, რო-
ზხზოჭოებისს დახმარებით რომლებიც მელიც მოიცავს აფრიკის სამხრეთ-
იკვებებიან ყვავილის მტვერით ან დასავლეთით მდებარე მცირე ნაწილს.
მისი რომელიმე წვნიანი ქსოვილით. მდიდარია ზეშეშფოთლიანი მარად.
კანქვეშა უჯრედისი –- კანქვეშ მდებარე მწვანე ბუჩქებითა და მრავალწლოვანი
ფამარი შემაერთებელი ქსოვილის ბალახოვანი მცენარეებით მანანასებრ-
კასიდი == IM7- კარიცხი

თა, ამარილისებრთა და სხვა ოჯახები- თება, ზოგ/ერ ვგით»არტე”/ა რიმღლეჩიმე

დან. ძირმაგარის («ყკურუხკულიას) შერყევის
კასიდი –- ვირუსის ცილოეანი გარსი შედეგით,
(იხ. ვირუსი). კარდინალური კუჭი –– საყლიბ,ეი მილის
კაპხომერები –- ეირუსის ცილოვანი გარ- მომდევნო განყოფილება კიბოსნაირე–
სის –- კაპსიდის ცალკეული ელე- ბის წინა ნაწლაეში.
მენტები. კარდინალური წერტილები –- სქემებში
კაპსული –- იხ. კაფსული. აბსც-სის ღერძზე აღნიშნული წერტი-
კაჟიანი ღრუბელები –– ღრუბელები, რო- ლები, რომლებიც გამოხატავს ფიზიო-
მელთაც აქვთ კაჟიანი ჩონჩხი. ლოგიური პროცესების დამოკიდებუ-
კაჟმინისს წემსები –- მტკნარი წყლის ლებას რაიმე ფაქტორის (მაგ., ტემპე–
ღრუბელების სხვადასხვა ფორმის ნემ– რატურის) შეცვლაზე. ეს წერტილე-
სები, რომლითაც) წარმოქმნილია მე– ბია; მინიმუმი, ოპტიმუმი და მაქსი-
ზოგლეაში არსებული ჩონჩხი. მუმი.
კაჟოვანი წყალმცენარეები –- პატარა ზო- კარდინალური ჯირკვლები –- საჭმლის
მის, მიყროსკოპული ერთუჯრედიანი ან მომნელებელი ჯირკვლების ჯგუფი,
კოლონიური წყალმცენარეები, რო- რომელიც მდებარეობს, კუჭის შესა-
მელთა გარსი (ჯავშანი) კაჟოვანია და ვლის ირგვლიე.
ორი ნაზევრისაგან ანუ საგდულისაგან კარდიოგრამა –– გულის კუნთების შეკუ–-
შედგება; ეს ნახევრები ერთიმეორეზეა მშვისას წარმოქმნილი ბიოდენების ჩა-
ჩამოცმული, როგორე ხუფი კოლო- წერა; გულის მოძრაობის გრაფიკული
ფზე. გამოსახულება.
კარაგენი –-- ტექნიკში გამოყენებული კარდიოგრაფი –- გულის მოძრაობის ჩა-
ზღეის წითელი წყალმცენარეების სამ- საწერი აპარატი,
რეწველო სახელწოდება. კარდიოგრაფია –- გულის მოძრაობის,
კარანტინი –- ღონისძიებათა სისტემა, რო- გულის ბიძგების ჩაწერა კარდიოგრა–
მელიც მიმართულია ავადმყოფობის ფის საშუალებით.
გამომწვევებისა და პარაზიტული ფო– კარდიოლოგია––მედიცინის დარგი, რო-
რმების შემოჭრის წინააღმდეგ. კარან- მელიც სწავლობს გულის დაავადე-
ტინს მიმართავენ სხვა ქვეყნიდან ან ბებს.
მხრიდან ცხოველებისა და მცენარე- კარდიოსკლეროზი –– გულის კუნთის და
ების შემოტანისას. სისხლძარღვთა სკლეროზი; დაავადება,
„კარაპაქსი –- იხ. ბაკანი. რომელიც გამოწვეულია გულის კუნ-
კარბამილი –– იგივეა რა, შარდოვანა. თში შემაერთებელი ქსოვილის გა-
კარბოანპიდრაზა –- ფერმენტი, რომელიც ზრდით.
ხელს უწყობს ნახშირმჟავას დაშლის კარიბჭე –– შიგნითა ყურის ერთ-ერთი გა-
რეაქციას. ნყოფილება (ლოკოკინასა და სამ ნა-
კარბოქნილაზა –- ფერმენტი, რომელიც ხევარრკალოვან არზთან ერთად).
ხელს უწყობს ნახშირორჟანგის შე- კარიბჭე პირისა –-– ღრუ, რომელიც მო–
ერთებას ორგანულ მჟავებთან. თავსებულია ტუჩებს, ლოყებსა. და
კარბოპიდრაზები –- ფერმენტები ჰიდრო- ყბებს შორის; გააჩნიათ მზოლოდ ძუ-
ლაზების ჯგუფიდან, რომლებიც ხელს ძუმწოვარ ცხოველებს.
უწყობენ დისაქარიდებისა დღა პოლი- კარიესი -- ძვლისა ღა ძვლისაზრდელას
საქარიდების ჰიდროლიზის პროცესს. ქსოეილებში მიმდინარე ანთებითი
კარბუნკული –- კანის შიგნითა ფენებისა პროცესი, რომელიც იწვევს ძელის
და კანქეეშა უჯრედისის ჩირქოვანი ან– ლპობას და მთლიან დაშლას. უფრო
კარიოგამია – 158 – კარმინთ

ზშირია კბილის კარიესი, რის შედეგა- გამეტის შერწყმის დროს; კოპულაცია.

დაც ხდება ემალისა და დენტინის და–- კარიოპლახტი –– უჯრედის ბირთვი მთლი–
შლა, რაც ხელს უწყობს ბაქტერიების ანად.
შეჭრას კბილის ღრუში. კარიოსომა –– ამ ტერმინით აღნიშნავდ–-
კარიოგამია –- 1. სასქესო უჯრედების ნენ უჯრედის ბირთეის სხვადასხვა ელე–
ბირთვების შერწყმა, რაც განაყოფიე– მენტს. 1. ბირთვის ბადის ქრომატი.
რების ძირითად პროცესს წარმოად- ნული გამსხეილებები ან კვანძები, რო–
გენს. 2. ბირთვების ნივთიერებათა გა– მლებიც უჯრედის გაყოფის დროს .თა-
ცვლა კონიუგაციის დროს ინფუზორი– ეის ნივთიერებებს აძლევენ განვითა–-
ებში. რებად ქრომოსომებს. 2, მომრგვალო
კარიოგენი –– ბირთვის გენი; განსზვავე– მკვრივი ქრომატინული სხეულაკები,
ბით ე. წ. პლაზმაგენისა და პლასტო- რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგე–
გენისაგან. ნენ ცალკეულ ქრომოსომს ან მათ ჯგუ-
კარიოგრამა -- თითოეული სახეობისა. ფებს და შემორჩენილი არიან ბირთვში.
თეის დამაზასიათებელი ქრომოსომთა უჯრედის გაყოფის დამთავრების შემ–
გარკვეული ანაწყობი, რომელიც კარ- დეგ. 3. დიდი ზომის სფერული სხეუ-
გადკა გამოსახული მეტაფაზაში მი- ღები, რომლებიც გარკვეული სტადი–
ტოზის დროს. ის დროს შეიცავენ უჯრედის მთელ
კარიორენქიმა –- იგივეა რაც კარიოლიმფა. ქრომატინს და საწყისს აძლევენ ქრო–
კარიოზი -- იხ. კარიესი, მოსომების მთელ ერთობლიობას, თა-
კარიოთეკა –- იხ. ბირთეის მემბრანა. ნამედროვე ლიტერატურაში ტერმინი.
კარიოკინეზი –- იხ. მიტოზი. კარიოსომა თითქმის არ იხმარება.
კარიოლიმფა –- უჯრედის ბირთეის თხე- კარიოსფერო –-- ქრომოსომები, რომლე–
ვადი ჰომოგენური ძირითადი ნივთი- ბიც კონდენსირებულია პატარა გუნ-
ერება. იხ. კარიოპლაზმა, დად, ზრდის პროცესში მყოფი კვე–-
კარიოლოგია-–– ციტოლოგიის დარგი, რო- რეცხუჯრედის, კარიოლიმფით მდიდარ
მელიც სწავლობს უჯრედის ბირთვს. მოსეენებულ ბირთეში.
კარიომემბრანა –- იხ. ბირთვის მემბრანა. კარიოტიპი –– უჯრედის ბირთვის მორფო–
კარიომერები -- ბირთვის წვრილი ბპუშ- ლოგიური დახასიათება ქრომოსომე–
ტუკისებრი ნაწილები, რომლებიც წა– ბის წარმოქმნის დამთავრების სტადი–-
რმოიქმნება ცალკეული ქრომოსომის აში; განისაზღვრება ქრომოსომთა რი-
ირგვლივ ატიპიური მიტოზის ზოგიერ- ცხვით, ზომით და რიგი მორფოლო–-
თი ფორმის დროს. გიური თავისებურებებით; მოცემული
კარიომერია –– უჯრედის ბირთვის სტრუ- სახეობისათვის დამახასიათებელი ქრო–
პტურის შეცვლა, რომლის დროსაც მოსომთა ანაწყობი.
ხდება მისი ნაწილებად დაყოფა და კა– კარიოქოლოზი –- ბირთვის დეგენერაცი–
რიომერული ბუშტუკების ანუ კარიო- ის ფორმა, რომელიც დაკავშირებუ-
მერების წარმოქმნა. ლია ნიეთიერებათა ცვლის შესუსტე–-
კარიომერიტი –– ბირთვის ნაწილი, რომე– ბასთან და გამოიზატება ბირთვაკის ნი–
ლიც შეიცავს ერთ ან რამდენიმე ქრო- ვთიერების რაოდენობის არანორმა–-
მოსომს. ლური გაზრდით და ქრომატინის შემ-
კარიონი –- უჯრედის ბირთეი. ცველობის შემცირებით.
კარიოპლაზმა –– ცხოველური ან მცენა. კარიოხოლოზი –-- იხ, კარიოქოლოზი.
რეული უჯრედის ბირთვის პლაზმა. კარლიკი –- ქონდრისკაცი, ჯუჯა.
კარიოპლაზმოგამია – უჯრედული პრო- კარმინი –- ჭიაფერი: წითელი საღებავი,
ცესი, რომელიც მიმდიწარეობს ორი რომელიც მზადდება ზოგი მწერისაგან-
კარნოზინი – 159 კატალეფსია»

კარნოზინი –- დიპეპტიდი, რომელსაც კუ- ნარეების სასიცოცხლო ციკლის დი-

ნთები შეიცავს. პლოადური უსქესო ფაზა –- უსქესო-
კაროტიდული ხინუსი –– საერთო საძილე. თაობა; ცხოვრობს გამეტოფიტზე და
არტერიის გაფართოებული ნაწილი. ძალიან დღემოკლეა.
კაროტიდული ჯირკვალი –- ენდოკრინუ- კარპოფორი –- განსაკუთრებული ორგა-
ლი ჯირკვალი, რომელიც მდებარეობს ნო, რომელზედაც განლაგებულია ზო...
საერთო საძილე არტერიის შიგნითა გიერთი მცენარის (მაგ., ქოლგოსანთ»,
ღა გარეთა საძილე არტერიად გაყო- მიზაკისებრთა წარმომადგენლების) ნა–
ფის ადგილას. გამოყოფს ადრენალინს. ყოფები; წარმოადგენს ყვავილის ყუნ–
კაროტინი –- ნარინჯისფერ-ყვითელი პი–- წის გაგრძელებას.
გმენტი„ რომელიც გეხვდება ყველა კარუნკულები –– თანათესლები; ზოგიერ-
მცენარის ქლოროპლასტებსა და აგ- თი მცენარის (ბუჩქისძირა, აბუსალა–-
რეთვე ქრომოპლასტებშიც; წყალში თინი, ია, ქრისტესისხლა და სხე.) თეს–
არ იზსნება, მაგრამ იხსნება ორგანულ ლე?ბზე განვითარებული პატარა გამო–
გამხსნელებში დიდი რაოღენობით ნაზარდები; შეიცავს ცხიმებს, რითა(.
გეხვდება სტაფილოს გამსხვილებულ იზიდავს ჭიანჭველებს.
ფესვში. კარცინომა -- ავთვისებიანი სიმსიგნე;.
კაროტინოიდები –- ყვითელი ან ნარინ- კიბო.
ჯისფერი პიგმენტების ჯგუფი, რომე– კარცინოლოგია –-– ზოოლოგიის დარგი,.
ლიც წყალში არ იხსნება; მათ ეკუთვ– რომელიც სწავლობს კიბოსნაირებს.
ნის კაროტინი და მასთან ქიმიური კასტრატი –-- კასტრირებული მამაკაცი;:
ბუნებით ახლოს მდგომი პიგმენტები: საჭურისი.
ქსანტოფილი, ლიკოპინი, ფუკოქსან–- კანტრაცია –- სასქესო ჯირკელების: სა–
ტინი და სხვ. კვერეზეების ან სათესლეების ამოკვე–
კაროტინოლი –- ის. ქსანტოფილი. თა; დაკოდვა, დასაჭურისება.
კარპოგონი -- წითელი წყალმცენარეების კასტრაცია, კახტრირება ჟვავილისა--მო–-
მდედრობითი სასქესო ორგანო; წარ- უმწიფებელი მტერიანების მოცილება
მოადგენს კოლბისებრ უჯრედს, რომე- ორსქესინ ყვავილში მიმართავენ
ლიც შედგება გაფართოებული მუ- თვითდამტვერვის თავიდან აცილების.
ცლის ნაწილისა და ზედა ძაფისებრი მიზნით.
წაგრძელებული –_ ტრიქოგინისაგან. კატაბოლიზმი --- იხ. დისიმილაცია.
მუცლის ნაწილში მოთავსებულია ბირ- კატადრომული მიგრაცია –- თევზების გა-
თვი და ქრომატოფორები. დაადგილება წყლის დინების მიმართუ–
კარპოლოგია –- მცენარეთა მორფოლო- ლებით.
გიის დარგი, რომელიც სწავლობს ნა- კატალაზა –- ფერმენტი რომელიც ახ–
ყოფებსა და თესლებს. დენს წყალბადის ზეჟანგის. დაშლას
კარპონპორა –– სპორა, რომელიც ვითარ- წყლად და მოლეკულურ ქანგბადაღ.
დება წითელი წყალმცენარეების მდე- გეზვდება თითქმის ყველა ორგანიზ-
დრობით სასქესო ორგანოში (კარპო- მში.
გონში) განაყოფიერების შემდეგ; სა- კატალეფსია –- ორგანიზმის ან ორგანოს
წყისს აძლევს ახალ მცენარეს. სრული ან ნაწილობრივი გაშეშება,
კარპოსპორანგიუმი –- ცისტოკარპიუმის რაც მდგომარეობს ჩონჩხის კუნთე-
პერიფერიული უჯრედები წითელ ბის ერთ გარკვეულ მდგომარეობაში:
წყალმცენარეებში; მასში ვითარდება (შეკუმშვის ან გაშლის) ღარჩენაში.
კარპოსპორები. ხდება დიდი მღელეარების, ზოგი ნერ-
კარპოსპოროფიტი -– წითელი წყალმცე- ეული ან ფსიქიკური დაავადებისა და
კატალიზატორი – 160-– კაუჩუკი

სხვათა შემთხვევაში თავის ტვინის ქე- კაუღდეჭქსი –- 1. შტამბი, ღერძი, ღერაკი.

რქის მოძრაობის ზონის შეკავების შე– ძეელ ლიტერატურაში კაუდექსში იგუ-
დეგად. ლისხმება მცენარის ღერძული სისტე–
კატალიზატორი -– ნივთიერება, რომელიც მა, არჩევენ აღმავალ ღერძს, ანუ მთა-
აჩქარებს ან ანელებს ქიმიურ რეაქ- ეარ ღეროს და დაღმავალს, ანუ მთა–-
ციას, მაგრამ თვითონ არ იცელება. ეარ ფესეს. თანაპედროგვე ლიტერა-
კატალიზი –- ქიმიური რეაქციის გამო- ტურაში, განსაკუთრებით საბჭოთა ბო-
წვევა ან მისი სიჩქარის შეცელა კატა– ტანიკოსების ნაშრომებში ამ ტერმი-
ლიზატორის მეშეეობით. ნით აღინიშნება მცენარის გახეჟებუ-
კატაპლაზმატური ქსოვილი –- მცენარის ლი მონაკვეთი, რომელიც ესაზღვრება
ქსოვილი არანორმალურად გაზრდილი საყვაეილე ყლორტს, ფესვს ან ფესუ-
უჯრედებით. ვითარდება ჭრილობის რას. 2. ხისებრი გეიმრებისა და პალ–-
ადგილას. მების შტამბი.
კატარაქტი –- 1, თვალის ბროლის შემ- კაუზალგია -- გამუდმებული მწეელი ტკი–
ღვრევა, რაც ხელს უშლის თვალში ეილი, რომელიც უფრო მტკივნეული
სინათლის სზივების გავლას და იწვეეს ხდება ზედაპირული შეხებით, გათბო-
მზედველობი”“ შესუსტებას და და- ბითა და სხეა. ჩვეულებრივ ჩნდება
კარგვას. პერიფერიულ ნერეთა დაზიანების (და-
კატარი –- რაიმე ორგანოს (ცხვირის, ყე- წვის, დაჭრის) შედეგად.
ლის, კუჭის და სხე.) ლორწოვანი გარ- კაულიფლორია –- ყვავილების განვითა-
სის ანთება. რება მერქნიანი მცენარის ღეროზე ან
კატარობიონტები -- ორგანიზმები, რომ- ძეელ ტოტებზე, ღა არა ახალგაზრდა
ლებიც ცხოვრობენ სუფთა, ორგანულ საყვავილე ყლორტებზე: განსაკუთრე–
ნივთიერებებს სავსებით მოკლებულ, ბით დამახასიათებელია ტროპიკული
მაგრამ ჟანგბადით მდიდარ წყლებში. მცენარეებისათვის (პურის ხე, შოკო-
კატარობული წყალხატევები –- სუფთა ლადის ზე და სხე.) ; გეხვდება აგრე–-
წყალსატევები, რომლებიც არაა დანა– თეე ჩვენში გავრცელებულ ზოგიერთ
გვიანებული და გაჭუჭყიანებული. ბუჩქზე (არღავანი, მაჯაღვერი და სხე.).
კატატონიზი -. ოსმოსური წნევის შე- კაულოიდი _ ზოგიერთი წყალმცენარის

მცირება უჯრედებში (მაგ., შაქრის გა- თალუსის ქვედა ნაწილი, რომელიც

დასვლისას სახამებე ლში). უმაღლეს მცენარეთა ღეროს მოგვაგო–
კატაფიალები –- ქერქლები (სახეცვლილი ნებს.
ფოთლები), რომლებიც დაზიანების- კაულომი –“– ერთუჯრედიანი წყალმცენა-
გან იცავენ ფესურის, ბოლქვისა და რეების სხეული, რომელიც დანაწევ-
ტუბერის ეეგეტატიურ კვირტებს. რებულია უმაღლეს მცენარეთა ღე–-
„კატაქრომაზია -- მიტოზის ტელოფაზაში როს, ფოთლისა და ფესვის მსგაეს გა–
მიმდინარე ცვლილებ, რომლის მონაზარდებად; თუმცა ეს მხოლოდ
მსვლელობის დროს ქრომოსომები ნა- ერთი გაზრდილი უჯრედია.
წილდება შვილეულ ბირთვებში და კაუსტობიოლიტები -– ნამარხი საწვავი
თანდათან კარგავენ შეღებეის უნარს. ნივთიერებანი, რომელიც ორგანული
კატიონი –- დადებითი ელექტროდებით წარმოშობისაა: ბუნებაში გვხვღება
დამუხტული იონი, რომელიც ელე- მყარ, თხევად და გაზისებრ მდგომარე–
ქტროლიზის დროს მიისწრაფვის კა- ობაში, მაგ., ქვანახშირი, ტორფი (მყა–
თოდისაკენ. რი) ნავთი (თხეეადი) და ბუნებრივი
კაუდალური -- კუდის, კუდისეული; რაც საწვავი გაზი (გაზისებრი).
კუდთანაა დაკავშირებული. კაუჩუკი –– მაღალმოლეკულური ნაზშირ–
კაუჩუკოვანი – 161 კინწრული

წყალი; ელასტიკური ნივთიერება, რო– კენკრას: 1. როდესაც კენკრა მთლიანად

მელსაც იღებენ ზოგიერთი მცენარის ხორცოვანია დღა ძალიან თხელკანი-
(ქოქ-საღიზის, ტაუ-საღიზის და სხვა- ანია, როგორე, მაგალითად, ყურძნის,
თა) რძეწვენისაგან; ამზადებენ ხელო– პომიდორის, მოცხარის და სხე, ნაყო–
ვნურადაც; თყენებენ რეზინის წარ- ფი. 2. ქერქიანი კენკრა, რომლის ნა–
მოებაში. ყოფსაფარი სქელქერქიანია, როგორე,
კაუჩუკოვანი მცენარეები –- კაუჩუკის მაგალითად, ციტრუსების ნაყოფი.
შემცველი მცენარეები (ქოქ-საღიზი, კენკროვანები –– ეელურაღდ მზარდი ღა
ტაუ-საღიზი, გვაიულა, ჰევეია და სხვ.). კულტურული მცენარეები, რომლებიც
კაფსული –- 1. გარსი, აპკი, რომელშიც იძლევიან ე. წ. კენკრა ნაყოფს (ვაზი,
გახვეულია ზოგი ორგანო (მაგ., თი#'კ- პომიდორი, მოცხარი, ციტრუსები და
მელი) ან რაიმე პათოლოგიური წარ- ა. შ.).
მონაქმნი (პარაზიტი, უცხო სხეულაკი კენკროვანი მცენარეები –- იხ. კენკროვა–
და სხვ.). 26. ლორწოვანი ფენა, რომე– ნები.
ლიც გარშემორტყმულია ზოგიერთი კენტფრთისებზრ რთული ფოთოლი––რთუ-
ბაქტერიის (მაგ., ახოტობაქტერიების) ლი ფოთოლი, რომლის საერთო ყუნწი
გარსზე. წვერში ერთი ფოთოლაკით ბოლოვდე-
კაზექსია –- ორგანიზმის ღრმა დაუძლუ- ბა (ცრუაკაციის, იფნის, ჯონჯოლის,
რება, გამოფიტვა. ესპარცეტის და სხვათა ფოთლები).
კბილები –- განსაკუთრებული ძვლოვანი კენტჩლიქიანები –- ჩლიქიანი ცხოველე–
ორგანოები, რომლებიც განვითარებუ– ბის ერთ-ერთი ჯგუფი, რომლებსაც თი-
ლია უმრავლესი ხერხემლიანი ცხოვე– თოეულ ფესზე თითების კენტი (ერთი
ლის პირის ღრუში. ან სამი) რაოდენობა აქვთ განეითარე«
კბილის საღეჭი ზედაპირი -–- იხ. საღეჭი ბული და ჩლიქით დაფარული, მათ
ზედაპირი კბილისა. ეკუთვნის ცხენი სახედარი,„ ზებრა
კბილის ფეხვი –- კბილის ნაწილი, რომე- ფათ თითოეულ ფეზზე თითო ჩლიქი
ლიც ზის ფოსოში, აქვთ), მარტორქა Cდამი ჩლიქი აქვს)
კბილის ფორმულა –- კბილების სხვადა– და სხვ.
სხვა ჯგუფის აღნიშვნა მათი ლათინუ–- კენწრული კვირტი – მზარდი ღეროს
რი სახელწოდების საწყისი ასოებით (ყლორტის) წვერზე მჯდომარე კეირ-
და რიცხვის ჩვენებით წილადის სა– ტი, რომელიც შედგება ზრდის კონუ-
ხით. სისა და მასზე მჭიდროდ განლაგებუ–
კეისრული გაკვეთა-- მუცლისა და საშვი- ლი ჩანასახოვანით ფოთლებისაგან;
ლოსნოს გაკეეთა ბავშვის ამოსაყვანად, წარმოადგენს მომავალ ყლორტს.
როდესაც შეუძლებელია ნორმალური კენწრული მერისტემა –- მცენარის ყლო-
მშობიარობა, რტის ან ფესვის წვერში არსებული
კემბრიული პერიოდი –- დეღამიწის ის- არადიფერენცირებული ემბრიონალუ–
ტორიის პალეოზოური ერის პირველი რი ქსოვილი.
პერიოდი. ამ პერიოდში ზღვა კვლავ კენწრული ფოთლები –– ფოთლები, რომ-
სიცოცხლის პირველი გარემოა, რომე– ლებიც განლაგებულია ყლორტის წვე–
ლშიც ბინადრობენ ბაქტერიები, წყალ- რზე და ყვავილების ან ყვავილედების
მცენარეები და უხერხემლო ცხოვე- არეში. დანარჩენი ფოთლებისაგან ჩვე–
ლები. ულებრიე განსხვავდება მცირე ზომით
კენკრა –- მცენარის ნაყოფის ტიპი; წვნი– და ფირფიტის ნაკლები დანაწევრებით.
ანი, უხსნელი, ერთ--ან მრავალთეს- კენწრული ჟვავილი –– სულ ბოლო ყვა–
ლიანი ნაყოფი. არჩევენ ორი სახის ვილი ყვავილედში.
კენწრული – 162– კვერცხცოცხალშობა

კენწრული ყლორტი -- მთავარი (ცენ- ყოველი რგოლი (ორგანიზმი) მომდევ–

ტრალური) ყლორტი მცენარისა. ნო რგოლის საკვებს წამოადგენს. კვე–
კერატი –- 1. დაუკოდავი მამალი ღორი. ბის ჯაჭვი იწყება ე. წ. პროდუცენ-
2. პარკოსანთა ოჯახის ერთ-ერთი სა- ტებით ე. ი. ორგანიზმებით, რომლებ–
ხეობა (C06-ი10»MLი §1110V0 L.); ამ მცე– საც აქვთ არაორგანული ნივთიერები–
ნარის ნაყოფი. დან ორგანულ ნიეთიერებათა შექმნის
კერატინები –- პროტეინოიდების ჯგუ- უნარი,
ფის ცილოვანი ნივთიერებანი. · კვერცხი –- 1. ცხოველური ორგანიზმის
კერატიტი –-– თვალის რქოვანი გარსის მდედრობითი სასქესო უჯრედი (კვერ–
ანთება. ' ცხუჯრედი) 2. ფრინველის ან ქვე-
კერატოპლასტიკა –– თვალის რქოვანი გა–
წარმავალი ცხოველის მიერ დადებუ–
რსის პატარა ნაჭრის გადანერგვის ოპე– ლი ასეთი უჯრედი (განაყოფიერებუ-
რაცია. ლი), რომელიც ნაჭუჭშია მოთავსე-
კერიტომი –- უჯრედების წარმოქმნა ბული.
ლურჯ-მწვანე წყალმცენარეების ქრო- კვერცხიხ გული –– იხ. ყვითრი.
მატოპლაზმასა და ცენტროპლაზმაში. კვერცხის ვეგეტატიური პოლუხი -- კვერ-
კესონური ავადმგვოფობა –- ატმოსფერუ- ცხის ის მხარე, რომელიც მოპირდაპი–
ლი წნევის მკვეთრი ცვლილებით გა- რეა იმ ნაწილისა, რომელზედაც ჩანა–
მოწვეული ავადმყოფობა. სახის ზურგის მზარე ვითარდება.
კეტგუტი-წვრილფეხა რქოსანი საქონლის კვერცხის უვითრის პარკი –- ფრინველე–
ნაწლავებისაგან დამზადებული ძაფი, ბის, ქვეწარმავლების, ხრტილოვანი და
რომელსაც იყენებენ ქირურგიული ძელიანი თევზების ჩანასახის სუნთ-
ოპერაციების დროს შიგნითა ნაკერე–- ქვისა და კეების ორგანო.
ბის დასადებად. კვერცხსადები –“– გარეთა სასქესო ორგა-
კეტოგენური ბაქტერიები -- ძმარმჟავა ნო ბევრ მწერსა და ზოგიერთ თევზში;
ბაქტერიების ზოგიერთი სახეობა, რო- საკვერცხე პარკი.
მელიც იწვევს სპირტის დაჟანგვას. კვერცხსავალი –– კვერცხგამტარი; გამტა.
კყტონური სხეულები –- ცხიმის მჟავების რი მილი, რომლის გზითაც) ხდება მომ–
არასრული დაჟანგის პროდუქტე- წიფებული კვერცხუჯრედის გადაადგი–
ბი; მაღალი კონცენტრაციის დროს ლება საკვერცხიდან საშვილოსნოსა–
ტოქსიკურია; გამოედინება შარდთან კენ.
ერთად. კვერცხუჯრედი –- მდედრობითი სასქესო
კვკასტური ევოლუცია –- იხ. ევოლუცია უჯრედი.
კეანტური. კვერცხსცოცხალმშობი ცხოველები–-
ცხო
კვარტერონი -- ადამიანი, რომელი, და– ველები, რომლებსაც ახასიათებთ კვე–
იბადა თეთრკანიანისა და მეტისის შე– რცხცოცხალშობა.
უღლების შედეგად. კვერცხცოცხალშობა –- შთამომავლობის
კყება –- საკვების მიღება; ცოცხალ ორგა– (შვილების) გაჩენის (შობის) ერთ-
ნიზმში მიმდინარე მნიეთიერებათა ერთი სახე, როდესაც ჩანასახი სრულ
ცვლის უმნიშენელოვანესი პროცესი. განვითარებას აღწევს დედის სხეულ-
კვება მცენარის –- შცენარეთა ცხოველ- შივე მყოფ კვერცზში და გარსისაგან
მოქმედებისათვის აუცილებელი ნივ- (ნაჭუჭისაგან) თავისუფლდება კვერ–-
თიერებების შეთვისება გარემოდან. ცხის დადებისთანავე. დამახასიათებე-
კვების (აჭვი –- კვებითი ურთიერთობით ლია ზოგიერთი უხერხემლო (მორიე–-
დაკავშირებულ ორგანიზმთა მწკრივე– ლებიდან) და ხერხემლიანი ცხოველი–-
ბი –– ჯაჭვები, რომელთა შემდგენელი სათვის (გვე ლგესლა).
კვინიზი – 163 -–– კირიანი

. კვინიბი –– თავის სარქველი. ჩონჩხის ნაწილი, რომლითაც ზემო და

კვირტვა –– ის. დაკვირტვა. ქვემო (წინა და უკანა) კიდურები შე–-
კვირტშეკრულობა –– ის კვირტთწყო- ნაწეერებულია სხეულთან.
ბა. კიდური –- ორგანო, რომელიც უმთავრე-
კვირტთწუობა –- კვირტში ფოთლების, სად ცხოველის მოძრაობას ემსახუ-
განსაკუთრებით კი მათი კიდეების, რება,
ურთიერთ განლაგების წესი; ფოთლე– კინეზისი –– ორგანიზმის აქტიურობის მო–
ბი შეიძლება ეხებოდეს ერთმანეთს მატება, რომელიმე გამღიზიანებლის
კიდეებით; თითოეული გარეგანი ფო- ზემოქმედებით; ტაქსისისაგან განსხვა–
თოლი შეიძლება ფარავდეს მის შიგ- ვებით, კინეზისის დროს მოძრაობის
ნით მდებარე ფოთლების ნახევარს ან მიმართულება არ განისაზღვრება იმ
ყეელა ფოთოლს და ა. შ. მიმართულებით, რომლითაც მოქმე–
კვირტი –- 1, გაუშლელი ყლორტი; ჩა- დებს გამღიზიანებელი.
ნასახი ყლორტისა ან ყვავილისა. 2. კინესტეზია –- სხეულის ნაწილების მდგო–
ზოგიერთი უმარტივესი ცხოეელის მარეობისა· და მოძრაობის გრძნობა,
სხეულის გამონაზარდი, რომლიდანაც რაც გაპირობებულია პროპრიორეცეპ–
(უსქესო გამრავლების დროს) ახალი ტორების (კინესტეტიკური რეცეპტო–
ინდივიდი ვითარდება. რების) ფუნქციებით.
კვირტით მყნობა -- «ხხ. ოკულირება. კინეტინი –- ჰორმონული მოქმედების
კვირტის მფარავი ქერქლები –- მრავალ– ნივთიერება, რომელიც მონაწილეობს
წლოვანი მცენარის კვირტის გარეთა, მცენარის ზრდის პროცესში და გამწვა–
სახეცვლილი მფარავი ფოთლები, რო- ნებაში.
მლებიც იცავს კვირტის ნაზ ნაწილებს კინეტონემა –- თითისტარას მიმაგრების
დაზიანებისაგან. ადგილი ქრომოსომებთან.
კვირტის რგოლები –- მცენარის დაგრძე- კინეტოქორი –- იზ. ცენტრომერი.
ლებული ყლორტების ძირში დარჩე- კინინი –- 1. პოლიპეპტიდური ბუნების
ნილი ნაჭდევები, რომელიც წარმოიქ- მქონე ნივთიერებათა ჯგუფი, რომე–-
მნება კეირტის გარეგანი ქერქლების ლიც წარმოიქმნება სისხლსა და ქსო–
ჩამოცვენის შედეგად. მათი საშუალე–- ვილებში; მოქმედებს სისხლძარღვებ–
ბით შეიძლება ხის წლიური ნამატის ზე, გლუვ კუნთებსა და ნერვულ და–
განსაზღვრა. ბოლოებებზე,. 2. ადენინის შემცეელი
კვირტობა =- იხ. დაკვირტვა. ნიეთიერება, რომელიც სტიმულს აძ-
კვირტწარმომქმნელი სტოლონი –– ქორ- ლევს უჯრედის გაყოფასა და ზრდას
დიანთა ზოგიერთი წარმომადგენლის მცენარეული ქსოვილის კულტურებ-
(მაგ, ასციდიის) სხეულის მუცლის ი.
მხარეზე არსებული გამობერილობანი, კინოლოგია –- ძაღლთმცოდნეობა; მეც-
რომლებიც საწყისს აძლევენ კვირტებს ნიერება ძაღლების ჯიშების შესწაე–-
უსქესო გამრავლების (დაკვირტვის) ლის, მოშენების, მოვლისა და გამოყე–
დროს. · ნების შესახებ.
კვიცი –- ცხენის ნაშიერი სამ წლამდე. კინოციტები –- უჯრედები რომელთაც
კიბო მცენარისა –– მცენარეთა დაავადება, აქვთ გადაადგილების (მოძრაობის)
რომელიც გამოიხატება სიმსივნის წარ– უნარი თავისი შოლტების მეშვეობით.
მოქმნით და გამოწვეულია სოკოები. კირიანი ღრუბელები –– ღრუბელები, რო–
თა და ბაქტერიებით. მელთა ჩონჩხი შედგება კიროვანი ნიე–
კიდურებინ ზარტყელი –- ადამიანისა და თიერებისაგან ზღვის ბინადარი ერ-
უმრავლესი ხერხემლიანი ცხოველის თეული ან კოლონიური ცხოველებია.
კიროვანი – 164 – კლიმატობი

კიროვანი ჯირკვლები –– იხ. მორენის ჯირ- ტეგორიებია: ტიპი, კლასი, რიგი, ოჯა–
კვლები. სი, გვარი, სახეობა.
კისტა –- პარკის მსგავსი სიმსივნისებრი კლასიფიკაცია ფიტოცენოზებისა -- მცე-
წარმონაქმნი, რომელი() სავსეა სითხით ნარეულობის შეცნობის ერთ-ერთი მე–
ან ფაფისებური მასით (მაგ., საკეერც- თოდი, რაც მდგომარეობს მსგავსი ფი–
ხის კისტა), ჩვეულებრივ საჭიროებს ტოცენოზების დაჯგუფებაში (მეტნაკ-
ამოკვეთას.
ლებად უფრო მსხვილ ჯგუფებში) ყვე–
კიუვეხ ორგანო –- კანეკლიანთა დამცვე– ლაზე არსებითი ნიშნების საფუძველ-
ლი ორგანო, რომელიც მრავალი მი– ზე. ანსხვავებენ ფიტოცენოზების მო–
ლაკის სახითაა წარმოდგენილი. გაღი- რფოლოგიურ, ეკოლოგიურ, ბიოეკო-
“სიანების დროს ეს მილაკები კლოაკი– ლოგიურ, ფლორისტიკულ, დინამიურ
დან გამოისროლება გარეთ. და გენეტიკურ კლასიფიკაციებს.
კიუვეს ხადინარი –- ხერზემლიან „ცხო- კლეასტოგამია –– თვითდამტვერვა ზოგი–
ეელთა სისხლძარღვები ( განივი სადი– ერთი მცენარის დახურულ ანუ ჯგაუ-
ნარები), რომლებიც შექმნილია წინა შლელ ყვავილებში.
და უკანა კარდინალური ვენების შე– კლეისტოგამური ყვავილები –- ყვავილე-
ერთებით. კიუვეს სადინარი კარგადაა ბი, რომლებიც არ იშლება და თესლებს
გამოხატული ყველა ხერხემლიანი მხოლოდ თვითდამტეერვით იძლევა
ცხოველისა და ადამიანის ჩანასახში, როგიერთი ია, უკადრისა, მჟაველა,
ზრდასრულ ორგანიზმებში კი სრულ- მრავალი მარცვლოვანი და სზვ.).
ჭოფილად განვითარებული აქვთ მზო- კლებსტოკარპიუმი –– დახურული ნაყოფ-
ლოდ თევზებს და კუდიან ამფიბი–- სხეული, რომელიც დამახასიათებელია
ებს. ჩანთიანი სოკოების ბევრი წარმომად–
კიფოზი –- ხერხემლის გამრუდება (მკერ- გენლისათვის.
დის განყოფილებაში), რომელიც გა- კლიისტოტიციუმი –-– იხ. კლეისტოკარპი–
მოზნექილობით უკანაა მიმართული. უმი.
კლადოდიუმი –– გაბრტყელებული სახე– კლიმატი –– ჰავა; ამა თუ იმ ადგილის მე–
ცვლილი ღერო, რომელიც ჩვეულებ- ტეოროლოგიურ პირობათა ერთობლი–
რივ მწვანეა და ფოთლის ფუნქციებს ობა.
ასრულებს. ფილოკლადიუმისაგან გან– კლიმატიპი –- ეკოტიპი, რომელიც ფორ-
სხვავებით კლადოდიუმი გარეგნულად მირებულია გარკვეული კლიმატური
ფოთლებს არ ჰგავს ღა ღეროსავით პირობების ზეგავლენით.
დიდხანს იზრდება სიგრძეში (სატა- კლიმატოლოგია –– მეცნიერება, რომელიც
ცურში, ზოგიერთ კაკტუსში). ბევრი სწავლობს კლიმატს, მის წარმოქმნას,
ავტორი ამ ორ ტერმინს ერთიმეორის გეოგრაფიულ განაწილებას და გავლე–
სინონიმად იხილავს. ნას სიცოცხლეზე.
კლასი –– მცენარეთა და ცხოველთა კლა– კლიმატოგრაფია -- კლიმატოლოგიის ნა-
სიფიკაციის ერთ-ერთი მსხვილი ტაქ– წილი, რომელიც სწავლობს დედამი-
სონომიური ერთეული, მაგ., ძუძუმწო– წის სხვადასხვა ნაწილის კლიმატს და
ვართა კლასი. მისი გეოგრაფიული განაწილების კა–
კლასიფიკაცია –– ცხოველთა და მცენარე– ნონზომიერებას.
თა სისტემატიზაცია (სისტემაში მოყვა- კლიმატოთერაპია –- ამა თუ იმ ადგილის
ნა), რომელსაც საფუძველად უდევს კლიმატური პირობების გამოყენება
ფილოგენეტიკური ურთიერთდამოკი– სამკურნალოდ.
დებულება ჯგუფებსა და სახეობებს კლიმატოპი –– ეკოტიპის კლიმატური პა–
შორის. კლასიფიკაციის ძირითადი კა– რობების ერთობლიობა.
კლიმატოფიზიოლოგია – 165 კოაგულაცია»

კლიმატოფიზიოლოგია –- ფიზიოლოგიის კლოაკა –– სწორი ნაწლავის გაფართოე-

დარგი, რომელიც სწავლობს ცხოეელ– ბული ნაწილი,„ რომელშიც იზსნება
თა და ადამიანთა ორგანიზმის სხეადა–- საჭმლის მომნელებელი, გამომყოფი დღა
სხვა კლიმატურ პირობებთან შეგუების სასქესო სისტემა დამახასიათებელია
საკითხებს. ამფიბიების, ფრინეელების, ქეეწარმავ«
კლიმაქსი –– 1. სასქესო ჯირკვლების მოქ- ლებისა და ზოგიერთი თეეზისა (ზეი-
მედების ჩაქრობის პერიოდი. 2. სუქ- გენი) და ძუძუმწოვარი ცხოველისათ–
ლესიის (იხ.) შედეგად უკვე ჩამოყალი– ვის (იხენისკარტა).
ბებული მცენარეული დაჯგუფების გა– კლოაკიანები –– იხ. ერთგასავლიანი ანუ
ნვითარება. კლოაკიანი ცხოველები.
კლიმაქტერია –– სქესობრივი ფუნქციის კლონი –- მცენარისს ერთი ინდივიდის,
ჩაქრობა. გენეტიკურად ერთგვაროვანი შთამო-
კლიმაქტერიუმი –-– იხ. კლიმაქსი. მავლობა, რომელიც მიღებულია ვეგე–
კლიმოგრამა –– მრუდე, რომელზეც ასა- ტატიური გამრავლებით.
ხულია ამა თუ იმ ადგილის (რაიონის) კლონუხი –– ცალკეული კუნთის ან კუნ-
კლიმატის დამახასიათებელი მაჩვენებ– თების ჯგუფის რიტმული სწრაფი ტო–
ლები. კეა, შეზრიალება, რომელიც წარმოიქ–
კლინი –- ზოგიერთი ნიშანთვისების თან- მნება უნებლიედ ან გარეგანი გაღიზი–-
დათანობითი, განუწყეეტელი (ვლი- ანების ზეგავლენით; ერთ-ერთი ნიშა-
ლება საზეობის არეალის ფარგლებში, ნი ნერვული სისტემის დაავადები–-
მაგ, მცენარის ზომის (სიმაღლის) თან– სა.
დათანობითი შემცირება ზღვის დონი- კნიდოცალი =- მსუსხავი უჯრედების ზე-
ჯან სიმაღლის მატებასთან დაკავშირე– დაპირზე არსებული მგრძნობიარე ბე–
თ. წვი; მასზე შეხებით ზდება გაღიზიანე-
კლინოსტატი -- ზელსაწყოი რომელსაც ბა, რასაც მოჰყვება უჯრედის სწრაფი
იყენებენ მცენარის ფიზიოლოგიური შეკუმშვა და მსუსხავი ძაფის გამოს-
გამოკვლევის დროს გარეშე ფაქტორე- როლა.
ბის, მეტწილად სიმძიმის ძალის ან სი– კნუტი, კნოტი –– კატის ნაშიერი.
ნათლის „ცალმხრივი ზემოქმედების კოაგულატი –- ნალექი, რომელიც ჩნდე–
თავიდან ასაცილებლად; მაგ., გეოტ- ბა კოლოიდური ხსნარის კოაგულაცი–
როპიზმის და ფოტოტროპიზმის ცდე- ის შედეგად.
ბის ჩატარებისას, კოაგულაცია –– კოლოიდურ ხსნარში ნივ–
კლიტელუმი––საწელური; მცირეჯაგრია- თიერების ნაწილაკების წალექად გჯა–
ნი ჭიების სხეულის ზედაპირზე (30-- მოყოფის, შედეღების პროცესი.
37 ნაწევარს შორის) წარმოქმნილი კოაგულაცია ცილებისა –- ცილების შე-
გამსხვილება, რომლის უჯრედები გა- დედება; ცილის კოლოიდური ნაწილა–
მოყოფენ ლორწოვან პარკს, სადაც კების გამსხვილება მათი ერთმანეთზე
იდება კეერცხები. მისი წარმოქმნა მიწებებით, მიცელების ურთიერთ მი–
ჩვეულებრვ ხდება გამრავლების ზიდულობის შედეგად; ეს კი იწვევს
დროს. მათ ნალექად გამოყოფას. კოაგულაცია
კლიტორი –- ძუძუმწოვარი მდედრობი- შეიძლება იყოს შექცევადი (მაგ., ტუ–
თი ცხოველის გარეთა სასქესო აპარა- ტე მეტალების მაღალი კონცენტრა-
ტის ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც შე- ციის მარილებით მოქმედებისას) ან შე–
ესაბამება მამრობითი ცხოველის ასოს, უქცევადი (მაგ, მაღალი ტემპერატუ–
მაგრამ მისგან განსხვავებით მეტად რის დროს, მძიმე მეტალების მარილე–
მცირე ზომისაა. ბით მოქმედებისას).
კოაქცია კოლატერალური

კოაქცია –-– ორგანიზმთა ურთიერთმოქმე- ჩებლად და ნარკოტიკულ საშუალებად.

დება, ურთიერთდამოკიდებულება ფი- კოკაინიზმი –- ნარკომანიის ერთ-ერთი
ტოცენოზში. სახეობა –- ავადმყოფური მიდრეკი-
კოაცერვატები –- კოლოიდურ ხსნარში ლება კოკაინის, როგორც გამაბრუებე–
წარმოქმნილი გროვები წვეთის ან ლი საშუალების, ხმარებისადმი.
შრის (ფენის) სახით, რომელსაც აქვს კოკი –- სფეროსებრი ბაქტერიები; ხში-
კოლოიდის უფრო მაღალი კონცენ- რაღ ეს ბაქტერიები შეერთებულია
ტრაცტია, ვიდრე ხსნარის დანარჩენ ნა- წყვილებად (დიპლოკოკი), ძეწკვებად
წილს. (სტრეპტოკოკი) ყურძნის მტევნის
კოაცერვაცია –– კოლოიდური სისტემის მსგავსად (სტაფილოკოკი); უმეტეს
შრეებად დაყოფა, რომლის დროსაც სფეროსებრ ბაჭტერიას არა აქვს შო-
წარმოიქმნება კოლოიდური გროვები ლტები და არ წარმოქმნიან სპორებს.
(კოაცერვატები) თხევადი შრის ან წეე- კოკორი –- საყვავილე კვირტი, გაუშლე-
თის სახით; კოაცერვაცია ხდება კო- ლი ყვავილი.
ლოიდის დისპერსული ფაზის ნაწი- კოკხალური ჯირკვლები –“– ობობასნაირთა
ლობრივი დეჰიდრატაციის შედეგად გამომყოფი ორგანოები (გარდა მალპი–
და წარმოადგენს კოაგულაციის საწყის ღის მილებისა), რომელი() წარმოდგე–
სტადიას; ცოცხალი უჯრედის პროტო– ნილია ერთი ან ორი წყვილი ჯირკვ–
პლაზმა აგებულია კოაცერვატული ლით და იზსნება სასიარულო ფეხე-
ტიპის მიხედვით; ა. ოპარინის თეო- ბის პირველ-მესამე წყვილ სეგმენტზე.
რიის თანახმად კოაცერვაციის მოე- კოკსოპოდიტი –- ზოგიერთი ფეხსახსრი-
ლენამ დიდი როლი შეასრულა სიცოც- ანის (უმაღლესი კიბოების) ორად
ხლის წარმოშობის გარკვეულ ეტაპზე. დატოტვილი კიდურის ძირითადი ნა-
კობალამინი –– ვიტამინი 8 ,ე, ნივთიერე- წილის პირველი ნაწევარი, ტოტი.
ბა, რომელიც აუცილებელია ერითრო– კოკციდიოზი –- ავადმყოფობა, რომელსაც
ციტების წარმოქმნისათვის. იწვეს ზოგიერთი ერთუჯრედიანი
კობალტოვანი ხინ/ი –- მცენარის ფოთ- ცხოველი, სახელდობრ კოკციდიები,
ლების მიერ წყლის აორთქლების ინ- დამახასიათებელია ბოცვერების, ფრი-
ტენსიურობის აღრიცხვის მეთოდი ნველებისა და სხვ. ცხოველებისათვის,
3%-იანი ქლოროვანი კობალტის ხსნა– აგრეთვე ადამიანისათვისაც.
რით გაჟღენთილი ფილტრის ქაღალ- კოლაგენი –– შემაერთებელ-ქსოვილოვანი
დის საშუალებით. ბოჭკოს შემადგენლობაში შემავალი
კოდომინანტი –- იხ. კონდომინანტი. პროტეინოიდების ჯგუფის ცილოვანი
კოდომინანტობა –- მოვლენა, როდესაც ნივთიერებ, რომელიც დუღილის
ჰეტეროზიგოტაში წარმოიქმნება ორი- დროს გარდაიქმნება უელატინად.
ვე ალელის ნიშნები. კოლაგენური ბოჭკოები –- შემაერთებე–
კოენზიმი –- იხ. კოფერმენტი. ლი ქსოვილის უჯრედშორისი ნივთი-
კოზაკი –– აქლემის ნაშიერი. ერების ბოჭკოები ცხოველურ ორგანი-
კოზიშაზა –- კოდეჰიდრაზა; დამჟანგველი ზმებში.
ფერმენტების აქტიური ჯგუფი. მონა– კოლატერალური დამემკვიდრება ––- ერთ-
წილეობს მრავალ ფერმენტატიულ რე- ნაირი მემკვიდრული ნიშნების გამო-
აქციაში (მაგ, დუღილმში). ჩენა გვერდითი ხაზით მონათესავე ნა–
კოკაინი –– ალკალოიდი, რომელსაც შეი- თესავებში (მაგ., ბიძასა და ბიძისშვი-
ცავს მცენარე კოკა (ცენტრალურ ამე– ლებში).
რიკაში გავრცელებული ტროპიკული კოლატერალური კვანძები -- იხ. პრევერ–
ბუჩქი), იყენებენ ტკივილების გასაყუ- ტებრალური კვანძები.
კოლატერალური – 167 კოლონიურ«

კოლატერალური კვირტები –- ფოთლის მოხვეულია ჩანასახის ფესვზე თესლში

უბეში ეთმანეთის გეერდით განლაგე– დღა იცავს მას დაზიანებისაგან. ფესეის
ბული კვირტები. განვითარებისას კოლეორიზა იხევა და
კოლატერალური კონა –- მცენარეთა გამ–- რამდენიმე ხანს საყელოს მსგავსადაა
ტარი კონა რომელშიც მერქანი დღა ფესეზე შერჩენილი (უმთავრესად
ლაფანი ერთიმეორის გვერდითაა გან- გვხვდება მარცვლოვან მცენარეებში).
ლაგებული (მერქანი გასწვრივი ღერ– მასს ფესეს “შალითასაე უწოდე-
ძის ახლოს, ლაფანი კი პერიფერიისა- ბენ,
კენ) ისე, რომ წრე არ იქმნება, ისეთ კოლექცია –- ერთგვაროვანი საგნების
კოლატერალურ კონა, რომელსაც კრებული, რომელიც რომელიმე გარ–
კამბიუმი არ გააჩნია, უწოდებენ დახუ- კეეული სისტემითაა დალაგებული,
რულს (ერთლებნიანთა ღეროში და მაგ., მწერების, ფრინეელების, მცენა–
მცენარეთა უმეტესობის ფოთოლში), რის ნაყოფების, ყეავილებისა და სხვა–
ხოლო კამბიუმის მქონეს ღია კონა თა კოლექცია.
ეწოდება (ორლებნიანთა და შიშეელ- კოლინი –– ბიოლინის ერთ-ერთი ჯგუფი,
თესლოვანთა ღეროში). რომელსაც გამოყოფს უმაღლესი მ-ე–
კოლატერალური სიხხლძარღვები-–სისხლ– ნარეები და სპეციფიკურად მოქმედე–
ძა“ღვთა განშტოებები, რომლებიც გა– ბს ფიტოცენოზში უმაღლეს მცენარე–-
მოდის მსხვილი სისხლძარღვებიდან და თა სხვა სახეობებზე. კოლინებს მიე–
მათ პარალელურად მიედინება. კუთვნება, მაგ. ვაშლის ნაყოფებისა–-
კოლაფხი –- სისხლის წნევის და გულის გან გამოყოფილი ეაშლის ეთილინი
მოქმედების ერთბამად დაქვეითება, (ვაშლის გაზი), რომელიც აფერზებს
რასაც ხშირად თან სდეეს გონების და– ყლორტებისა და ფესეების სიგრძეში
კარგვა. ზრდას, აჩქარებს ნაყოფის მომწიფე–-
კოლბები -– მოკლე, ძირში გამობერილი, ბას და იწეეეს ფოთლების ნაადრევ
შუქმგრძნობიარე უჯრედები, რომლე- ჩამოცვენას.
ბიც განლაგებულია თვალის ბადურა- კოლინჯი –- 1. მსხვილი ნაწლავის ზედა
ში. განყოფილება (ბრმი ნაწლავიდან
კოლენქიმა –– ცოცხალი მექანიკური ქსო- სწორ ნაწლავამდე). 2. ამ ნაწლავის
ვილი არათანაბარი გასქელებებით. ავადმყოფობა.
მეტწილად გეხვდება ნორჩ მზარდ ნა– კოლოდაიუმი ––- სქელი წებოვანი ხსნარი
წილებში, სადაჯ) სხვა მექანიკური ქსო– ცელულოზასა, სპირტისა და ეთერის
ვილი ჯერ კიდეე არ არის დიფერენ- ნარევთან ერთად. იყენებენ მედიცინა–
ცირებული. უმთავრესად გავრცელე– ში, ფოტოგრაფიაში და სხე.
ბულია ორლებნიან მცენარეებში, არ- კოლონია -- 1. ერთი სახეობის ინდივიდ–
ჩევენ კუთხურ, ფირფიტოვან და შე- თა ერთად ცხოვრება. 2. ყველაზე მარ–
რეულ კოლენქიმას. ტივი პროტცენოზი; წარმოიქმნება მცე–
კოლეოპტილე –- მარცვლოვანთა ღივის ნარის, ცოტად თუ მეტაღ, თავისუფალ
პირეელი ფოთოლი (უფერული, მწვა- ადგილზე ან შეუკერელ ფოტოცენოზ-
ნე ან მოწითალო), რომლის შიგნით ში დასახლებისას.
შემდეგი ფოთლებია მოთავსებული; კოლონია ბაქტერიებისა –- ერთი სახეო-
აქვს ჩაჩის ფორმა, თესლის გაღივები– ბის გროვები, რომელთაც აქვს გარკვე–
სას თავისი მაგარი წვერით მიიწევს ული ფორმა, შეფერეა და წარმოქ-
ნიადაგში და იცავს შიგნით მდებარე მწილია მყარ სუბსტრატზე.
კვირტს. კოლონიური ორგანიზმები –– ორგანი-
კოლეორიზა –- ქსოვილი, რომელიც შე- ზმები, რომლებსაც უსქესო (ვეგეტა–
კოლოფი კონათშორიზი

ტიური) გამრავლების შემდეგ მომდეე– ევანი ფოთლებისა და დამოკლებულ

ნო (შვილეული) თაობები არ სცილ- ღეროსაგან.
დებიან და მათთან ერთად ქმნიან კო– კომენხალიზმი –- სიმპიოზის ნაირსახეო–-
ლონიებს. კოლონიური ორგანიზმები ბა; ორი საზეობის თანაცხოვრება, რო–
უმთავრესად გეზვდება წყალმცენარე- ლის დროსაც ერთი მათგანი იკვებება
ებში, ღრუბელებში, ნაწლავღრუიანებ- შეორე სახეობის საკვების ნარჩენებით
ში და სხე. და არავითარ ზიანს არ აყენებს მას,
კოლოფი –- 1. მცენარის ნაყოფის ტიპი; კომენხალიხტი –- ორგანიზმი, რომელიც
ერთი ან მრავალბუდიანი მშრალი, იკვებება მასპინძლის საკვების ნარ-
თვითხსნადი ნაყოფი, რომელიც წარ– ჩენებით.
მოქმნილია ორი ან რამდენიმე ნაყოფ– კომიხური –- 1. ტყუპი ნაყოფის (თესლუ-
ფოთლისაგან; იხსნება ან სახურავით რა) ერთმანეთთან შეხების სიბრტყე
(ლენცოფას, მრავალძარღვას და სხვა– (ქოლგოსან მცენარეთა ნაყოფში). 2.
თა კოლოფი), ან ხვრელებით (ყაყაჩოს, განივი ზღუდარი (ყელი) რომლითაც
დევისპირას, მაჩიტას), ან კბილებით ნერვული კვანძებია შეერთებული.
(ფურისულას, მიხაკის) ანდა გასწვრი–- კომპახი მცენარეები –- მცენარეები, რო–
ვი ნაპრალებით, რომელიც წვეროდან მელთა ფოთლების ფირფიტა ვიწრო
ფუძისაკენ მიემართება (ლემას, რძია– მხრით მიმართულია სამზრეთისა და
ნას); ნაპრალი "შეიძლება გადიოდეს ჩრდილოეთის მიმართულებით, ზოლო
ტიზარების გასწვრივ, ზურგის ნაკერ- ფართო მზრით –– დასავლეთით და აღ–
ზე და ა. შ. 2. სპორების სათავსი ხაე– მოსავლეთით. ასეთი მცენარეები გან–
სებში, საკუთრებით ბეერია ამერიკაში; ჩვენ–
კოლტი –- 1. ღორის ჯოგი; 2. შედედებუ– თან აღსანიშნავია გეარი L86სსC0-ს
ლი სისხლი. ზოგიერთი წარმომადგენელი.
კოლუმელა –– 1. სპორანგიუმის სვეტი, კომპენხაციური წერტილი –- გარემო პი-
რომელიც წარმოადგენს სპორანგიუმ- რობებს ერთობლიობა რომლის
ში შეზრდილ იმ ჰიფის ნაწილს, რო- დროსაც მცენარის ფოტოსინთეზი
და
მელზედაც სპორანგიუმი ზის (ზავსებ- სუნთქვა გათანაბრებულია.
ში). 2. მტერიანების ცენტრალური ნა– კომპლექხი ახოციაციებისა –- იხ. ასოცია–-
წილი ძაღლყურძენასებრთა სამტვრე- ციის კომპლექსი.
ებში. 3. სპორების წარმომქმნელი ორ– კომპლექსური ნაერთი –- ნივთიერება, რო-
განოების შიგნით განვითარებული უნა– მელიც მიიღება 2 ან მეტი ქიმიური
ყოფო ღერძული სხეული ზოგიერთ შენაერთის მოლეკულების შეერთე–-
სოკოში. ბით.
კომა –- უგონო მდგომარეობა, რაც მეტ- კომპონენტი –- რისიმე შემადგენელი ნა–
წილად ცენტრალური ნერვული სის- წილი; მაგ, რომელიმე მცენარეულო-
ტემის ძლიერი დაქვეითების შედეგა- “ბის კომპონენტი.
დაა გამოწვეული; მოგვაგონებს ღრმა კომპოსტი –- ორგანული სასუქი; წარმო–
ძილს. “ ადგენს სხვადასხვა ნარჩენისა და მი-
კომბინირებული საკვები –- გარკვეული წის ან ტორფის ერთად გამომწვარ,
შეფარდებით აღებული სხვადასხვა სა- მიწისებრ მასის ნარევს. იყენებენ თი–-
კვების ნარევი. თქმის ყველა კულტურისათვის, განსა–-
კომბონტოს თავი –- კომბოსტოს სიცოც- კუთრებით ბოსტნეული, ბაღჩეული და
ხლის პირველ წელში მეტისმეტად გა– კენკროვანი კულტურებისათვის.
ზრდილი, მაგრამ გაუშლელი კენწრუ– კონათშორისი კამბიუმი –- კონებს შო-
ლი კვირტი; შედგება მრავალრიცხო- რის არსებული პირველადი გულგუ–-
კონასოციაცია – 169 კონვერგენციული

ლის სხივებში წარმოქმნილი კამბია- ნაწილი, რომელიც აერთებს ნერვულ

ლური ზოლები, რომლებიც უკავშირ- კვანძებს.
დებიან კონის კამბიუმს და იქმნება კონექტორები –– დომინანტები, რომლე–
ერთი მთლიანი კამბიალური რგოლი. ბიც ვეგეტატიური გამრავლების უნა-
კონახოციაცია –-- მეტნაკლებად ხანგრძ- რის მეშვეობით ქმნიან ფიტოცენოზის
ლივად არსებული თანასაზოგადოებათა ხშირ, გადახლართულ, ერთ მთლიან
ერთობლიობას რომელთაც გააჩნია ფენას; მაგ, ლელი, ლაქაში და სხვა.
მსგავსი ვიკარირებპული ან კორესპონ– კონვარიეტეტი –– კულტურულ მცენარე-
დირებული ფენები; მიეკუთვნება ერთ თა „ხელოვნური“ ჯგუფი, რომელიც
ან ახლო ასოციაციების ჯგუფს და კო- მოიცავს მარტიე, მაგრამ სელექციისა
მპლექსირდება პროგრესირებული, დე– დღა მეურნეობისათვის მეტად მნიშ-
მუტაციური ან დღიგრესიული სერიის ვნელოვანი მორფოლოგიური ნიშნების
ახლო თანასაზოგადოებებისაგან. მიხედვით გაერთიანებულ, რამდენიმე
კონგლომერაცია –- რაიმე ნაწილების ან ჯიშსა და ჯიშთა ჯგუფს.
საგნების შეკავშირება, რომლის დრო– კონვერგენცია –- 1. სხეადასხვა სახეობის
საც ისინი ინარჩუნებენ თავიაანთ თვი- ორგანიზმებში მსგავსი გარეგანი ან ში–
სებებს ნაგანი ნიშანთვისებების გაჩენა, რაც
კონგრეგაცია –- ფიტოცენოზების გენე- გაპირობებულია არა მათი საერთო
ზური კლასიფიკაციის კატეგორია; კო- წარმოშობით, არამედ ამ ორგანიზმე-
ნასოციაციების ერთობლიობა, რომ- ბის შეგუებით შედარებით ერთნაირ
ლებშიც ძირითადი თანასაზოგადოებე–- საარსებო პირობებისადმი. კონვერგენ-
ბის მთავარი ფენის დომინანტები მიე– ციის შედეგია, მაგ., ამერიკული კაქტუ–
კუთვნება სხეადასხვა სახეობას ან სებისა და აფრიკული რძიანების მორ–
გვარს, მაგრამ როგორც ზრდის ფორ- ფოლოგიური მსგავსება; აგრეთვე ზო–
მით, ისე ეკოლოგიით, ეკუთენის ერთ გიერთი ვეშაპისნაირისს და თევზის
ეკობიომორფას. სხეულის ფორმის მსგავსება. 2. თეა-
კონგრუენტული ზედაპირები -- ურთი- ლის უნარი ახლოს მყოფი საგნის
ერთშესატყვისი შემბები ზედაპირუბი, ცქერისას მიიღოს ისეთი მდგომარე–-
მაგ., ერთი ზედაპირი ამოზნექილია, მე– ობა, რომლის დროსაც ორივე თვალის
ორე – შესაბამისად ჩაზნექილი. მხედველობის ღერძი მოცემული საგ-
კონდენსაცია –- 1, შესქელება, გამკერი– ნისაკენაა მიმართული.
ვება, დაგროვება (მაგ., ენერგიისა). 2. კონვერგენციაი ფიტოცენოზებისა –- 1.
ორთქლის ან გაზის თხევად მდგომა–- მსგავსება თანასაზოგადოებებისა, რომ–
რეობაში გადასელა. ლებიც განვითარებულია ანალოგიურ
კონდიოლომი –– კანის დვრილისებრი გა– კონასოციაციებში და მსგავს, მაჯრამ
მონაზარდები, რომლებიც ჩნდება ჩირ- გეოგრაფიულად დაშორებულ ლანდ-
ჭოვანთ გამონადენით გაღიზიანების შაფტებში. 2. ორი მეზობელი თანასა–
შედეგად; უმთავრესად ვითარდება სა– ზოგადოების ერთ თანასაზოგადოება-
სქესო ორგანოების ირგვლივ. შია გაერთიანება სინცენოგენეტიკური
კონდომინანტი –- თანადომინირებული ცვლის გზით. 3. განსხვავებული თანა–
მცენარის სახეობა ფიტოცენოზში; წა– საზოგადოებების მოჩვენებითი მსგავ-
რმოადგენს მნიშვნელოვან ედიფიკა- სება მათი განეითარების ერთ რომე-
ტორს. კონდომინანტები მონაწილეო- ლიმე ეტაპზე, მაგრამ დიდი განსხვა-
ბენ მთავარი ფენის წყობაში ორი ან ვებით სხვა ეტაპებზე.
მეტი სახეობის რაოდენობით. კონვერგენციული ევოლუცია –- იხ. ევო–
კონექტივი –– სიგრძივი ნერვული ღეროს ლუცია კონეერგენციული.
კონეულსია – 170 – კონხსტანტური

კონვულსია –– ძლიერი კრუნჩხვები მთე– კონიფერინ –- არომატული შენაერთი

ლი სხეულისა. გლუკოზიდების ჯგუფიდან. გვხვდება
კონიდიომტვირთი –- იხ. კონიდიოფორი, წიწვოვანთა კამბიალურ შრეში და ბე-
კონიდიოსპორა –- იხ. კონიდიუმი. ვრი სხვა მცენარის ახალგაზრდა ქსო-
კონიდიოფორი –- კონიღიუმის მატარე- ვილებში,
ბელი; ჰიფების განშტოებები რომლებ- კონკურენცია –– მეტოქეობა ორგანიზ-
ზედაც სხედან კონიდიუმები, მებს შორის გარემოს საარსებო პირო–
„კონიდიუმი –- უსქესო გამრავლების სპო–- ბებში უპირატესობის შესანარჩუნებ-
რა უმაღლესი სოკოების უმეტეს და ლად.
უმდაბლესი სოკოების ზოგიერთ წარ- კონსერვატიზმი მემკვიდრეობისა -- იხ.
მომადგენელში, წარმოიქმნება მიცე- მემკვიდრეობის კონსერვატიზმა_
ლიუმის ეერტიკალური განშტოების კონსერვაცია –- გაფუჭებისაგან, დაშლი–-
განსაკუთრებულ ბოლოებზე –- კო- საგან დაცვა სპეციალური დამუშავე–-
ნიდიოფორებზე, მას კონიდიოსპორა- ბისა და პირობების შექმნით, მაგ. სა-
საც უწოდებენ, კეების კონსერვად დამზადება; შეგრო-
„კონიუგატები ––- 1. მტკნარი წყლის მწვა– ვებულ ცხოველთა და მცენარეთა შე–-
ნე წყალმცენარეები, რომელთათვისაც ნახვა, ჩვეულებრივი ფიქსატორების–-–
დამაზასიათებელია კონიუგაციის ტი- სპირტის, ფორმალინის და სხვათა გა-
პის სქესობრივი პროცესი. 2..სიგრძი- შოყენებით,
ეი ზომები მენჯისა. კონხერვირება -- იხ. კონსერვაცია.
„კონიუგაცია –- 1, სქესობრივი პროცესის კონხორცია –- ცხოეელთა და მცენარეთა
ფორმა, რომლის დროსაც ხდება ორა სახეობების ჯგუფი, რომლებიც ცოტად
ტოლფასოვანი უჯრედის (ერთნაირი თუ ბევრად დაკავშირებულია ერთ-
ფორმის უჯრედები, რომელთაც გარე– ერთ ინდივიდუმთან კონსორტული
გნულად არ ემჩნევა სქესობრივი დი– კავშირები უწინარეს ყოვლისა გამო–
ფერენცირება მამრობით და მდედრო– ხატულია პარაზიტიზმის დამოკიდებუ–
რობით ელემენტებად) შერწყმა, დამა– ლებაში და სიმბიოზის მეტად სხვადა-
ხსასიათებელია მწვანე წყალმცენარე- სხვაგვარ ფორმაში.
ებისათვის (კონიუგატები), ზოგიერთი კონსორციუმი -–- ორგანიზმი, რომელიც
კაჟოვანი (დიატომებიე წყალმცენა- სინამდეილეში შედგება ორი, ერთად
რისათვის და აგრეთვე უმდაბლესი მცხოვრები სზვადასხეა ორგანიზმისა-
სოკოებისათვის (რხიგომიცეტები); კო- გან, მაგ., მღიერები.
ნიუგაციას ხშირად ზიგოგამიას უწოდ–- კონსტანტები –- ფიტოცენოზის ან ასო-
ებენ. 2. სექსობრივი პროცესი ინფუ– ციაციის სახეობები, რომლებსაც გა-
ზორიებში, რომლის დროსაც ხდება აჩნია შეხვედრილობის მაღალი პრო-
ბირთვების გაცვლა-გამოცვლა ორ ინ- ცენტი (60 –– 100 %).
დივიდს შორის, 3. ქრომოსომთა კონსტანტური ნიშნები –- ამა თუ იმ ორ-
წყვილ-წყვილად შეერთება მეიოზში. განიზმისათვის დამახასიათებელი შე–-
„კონიუქტივი –– თვალის შემაერთებელი დარებით მუდმივი, მყარი, უცვლელი
ანუ ლორწოვანი გარსი რომელიც ნიშნები,
ფარავს ქუთუთოებს შიგნითა მხრიდან კონსტანტური სახეობები –“- ასოციაციის
და გადადის თვალის კაკლის წინა მხა– მუდმიეი სახეობები; არჩევენ დომი-
რეზე. ნანტ კონსტანტებს (რომლებიც ყველა–
კონიუნქტივიტი –- თვალის შემაერთებე- ზე დიღი რაოდენობით გვხვდება ასო-
ლი ქსოვილის (კონიუნქტივის) ანთე– ციაციაში), საერთო კონსტანტებს
ბა. (გეხვდება ასოციაციის ყველა ცენოზ-
კონსტანტური _–171- კოპროლიტები

ში) და ადგილობრივ ანუ ლოკალურ წლაგების მიხედვით არჩევენ შემდეგი

კონსტანტებს (გვხვდება მხოლოდ ერთ ჯგუფის ბუმბულს: საქნევი, ზედა სა–-
რომელიმე ცენოზში). ფარი, კუდისა ღა სხვ,
კონსტანტური პიბრიდი -- ჰიბრიდი, რო- კონქიოლინური შრე ––- მოლუსკების ნი–-
მელიც არ იძლევა დათიშევას თავის ჟარის გარეთა ორგანული შრე: შედ-
შთამომავლობაში, მიუზედავად იმისა, გება (ეილოვანი ნივთიერებისაგან რო–
რომ ის წარმოადგენს” შეჯეარების მელიც შეიცავს 50 %-მდე ნახშირბა–-
პროდუქტს, ე. ი. ჰეტეროზიგოტას. დს, 16,5 % –– აზოტს, 0,8 % – გო-
კონსტანტურ ჰიბრიდს მუდმივ ჰიბრი- გირდს და სხვ,
დსაც უწოდებენ. კონცენტრატი –- 1. სპეციალურად დამუ-
კონსტანტურობა სახეობისა –- სახეობის შავებული მშრალად დაწნეხილი სა-
მუდმივი შეხვედრილობა ფიტოცენო- კვები პროდექტები, რომლებიც მეტად
“სის სხვადასხვა ნაწილში, რაც გაპირო- მოსაზერხებელია შესანახად და საჭმ-
ბებულია მისი ინდივ«დების თანაბარი ლის სწრაფად დამზადებისათეის, 2.
განაწილებით, საქონლის მეტად ყუათიანი საკვები
კონსტიტუციური წივთიერება- უჯრედში (მარცვლეული, ქატო, კოპტონი და
მუდმივად არსებული ნივთიერებანი. სზვ.).
მათგან აგებულია ცოცხალი უჯრედის კონცენტრაცია –- 1, ხსნარის გაჯერების
პროტოპლასტები და გარსი. ზარისხი. 2. რისამე ღაგროვება, თავ-
კონსუმენტები –- ორგანული ნივთიერე- მოყრა, ერთად დაჯგუფება,
ბის მომხმარებლები––ცხოველები და კონცენტრული კონა –- მცენარის ჭურ-
მცენარეთა ზოგიერთი ჯგუფი, პე–ლ-ბოქჭკოვანი კონა, რომელშიც ერ–
კონტინენტური ჰავა –- ზღვებიდან ან თი სახის ქსოვილი, მაგ, მერქანი
ოკეანეებიდან დაშორებული ოლქების მთლიანდ გა“შემორტყმულია მეო–
ჰავა, რომელიც ხასიათდება ტემპერა- რე სახის ქსოვილზე, მაგ. ლაფანზე
ტურის დიდი და მკვეთრი მერყეობით (ამფივაზალური კონა) ან პირიქით,
(როგორც წლიური ისე დღე-ღამური), ლაფანია გარშემორტყმული მერქან-
სიმშრალით და ნალექების მცირე რაო- ზე (ამფიკრიბრალური კონა).
დენობით, ამის შესაბამისად კი ცხელი კონცეპტაკული –- იხ. სკაფიდიუმი.
საფხულითა და ცივი ზამთრით; მშრა– კოორდინაცია ––- 1, ორგანოთა ურთიერთ
ლი ჰავა. კავშირი ისტორიული განვითარების
კონტრაქტურა -–- 1. კუნთების სანგრძლი–- პროცესში. 2. სხეადასხვა ორგანოების
ვი, ზოგჯერ შეუქცევადი შეკუმშვა, შეთანხმებული მოქმედება ცხოველურ
დამოკლება, 2. სახსრების მოძრაობის ორგანიზმებში,
შეზღუდვა. კოორტიკალიზაცია ფუნქციების –– რთუ-
კონტუზია--ორგანიზმის საერთო დაზია- ლი ნერვული ფუნქციების გადაადგი–-
ნება, შერყევა მისი გარეგანი საფარ- ლება თავის ტვინის დიდი ნახევარსფე–
ეელის (კანის) მთლიანობის დაუზია- როების ქერქში.
ნებლად. საერთოდ კონტეუეზიაში ჩვეუ- კოპეპოიდური მატლი, ლარვა –– მატლო–
ლებრივ გულისხმობენ მექანიკურ ზე– ბის უკანასკნელი სტადია ზოგიერთ
მოქმედებას სხეულის დიდ ნაწილზე უმდაბლეს კიბოსნაირებში (ნიჩაბფე-
(მაგ., ყუმბარის გასკდომის შედეგად). ხიანები).
კონტურული ბუმბული«-––ბუმბული, რომ- კოპეცო -- სანაყოფე ყლორტის ტიპი
ლითაც დაფარულია ფრინველის სხე– თესლოეან ზეზილოვან ჯიშებში.
ულის ზედაპირის დიდი ნაწილი და გა– კოპისებრი ჯირკვალი –- იხ. ეპიფიზი.
რკვეულ ფორმას აძლევს მას. მათი გა- კოპროლიტები –– გადაშენებული ცხოეე–-
კოპროფავგია – 172-– კორინობაქტერიები

ლების გაქვავებული ექსკრემენტი; კო– ლია მცენარის ზრდა-განვითარებისა–-

პროლიტების მიხედვით შეიძლება ვი– თვის.
მსჯელოთ ზოგიერთი გადაშენებული კორაკოიდი –- მზრის სარტყლის ერთ-
ცხოველის არსებობის შესახებ, რომე– ერთი ძვალი ხერხემლიან „ხოეელე-
ლთა ნაშთები ნაპოვნი არ არის. ბში; კარგად აქვთ განვითარებული
კოპროფაგია –- ექსკრემენტებით კვება. ფრინველებს, ძუძუმწოვარ ცხოველე–
კოპულაცია –- სქესობრივი უჯრედების–– ბში შემორჩენილია რუდიმენტის სა-
გამეტების (მრავალუჯრედიან ორგა- ხით, რომელიც ბეჭთანაა შეზრდილი
ნიზმებში) ან ინდივიდების (ერთუჯრე– (ნისკარტისებრი მორჩი).
დიან ორგანიზმებში) შერწყმის პრო- კორალიტი –- მარჯნის პოლიპის ცალკე-
ცესი; კოპულაციას, სიტყვის ვიწრო ული ინდივიდის ჩონჩხი.
გაგებით, უწოდებენ უმეტესი უმდაბ- კორაციდიუმი –- ზოგიერთი ბრტყელი
ლესი ოგანიზმების (წყალმცენარეები, ჭიის კვერცხიდან გამოსული მატლის
სოკოები და სხე.) სქესობრივ პრო- სტადია, რომელსაც აქეს წამწამისებ–
ცესს, რი საფარი.
კოპულირება –- ხეხილოვან მცენარეთა კორდაიტები –-- შიშველთესლოვანთა
კალმით მყნობა, რაც შემდეგში მღგო- ერთ-ერთი რიგი; გადაშენებული მერ–
მარეობს: იღებენ ერთნაირი სისქის ქნიანი მცენარეები, რომლებიც არსე–
საძირე და სანამყენე კალამს, გადაჭრი– ბობდნენ პალეოზოურ ერაში,
ან ირიბად, ისე რომ მათი გადაჭრილი კორდი–– ნიადაგის ზედა ფენა, ერთმა-
ზედაპირები მტკიცედ დაემთხვეს ერ–- ნეთში მჭიდროდ გადახლართული ბა-
თმანეთს და ხრალით ან რაფიით მჭი–- ლახოვანი მცენარეების ფესვებითა და
დროდ შეკრავენ. შეერთების სიმტკი– ფესურებით.
ცისა და უკეთესი შეზრდისათვის სა–- კორელაცია -- ორგანიზმის „ცალკეულ
ძირეზე და სანამყენეზე ხშირად აკეთე– ორგანოებს და ნიშნებს შორის შეთან–
ბენ ერთიმეორის შესატყვის ამონაკვე– ზმებული ურთიერთმოქმედება, რაც
თს. ასეთ მუნობას, ენაკით მყნობა იმაში მდგომარეობს, რომ ერთი ორ–-
ეწოდება. როდესაც საძირე სანამყენე– განოს (ან ნიშნის) შეცვლა იწვეეს მე–
ზე უფრო მსხვილია, ამ შემთხვევაში ორე ორგანოს (ან ნიშნის) შეცელას;
მიმართავენ გვერდით მყნობის ანუ ორგანიზმში მიმდინარე ფიზიოლოგი-
მიმყნობას, ან გახლეჩით მყნობის ური პროცესების ურთიერთდამოკიდე–
სხვადასხვა ვარიანტს, ბულება, მაგ., კვებისა და სუნთქვის
კოჟრი -- ზე მცენარეთა ღეროზე წარმო- პროცესების ურთიერთ გაპირობება;
ქმნილი ოვალური ფორმის გამსხვილე– კავშირი მთავარი ღერძის ზრდასა ღა
ბა, რომელიც ჩნდება ქსოვილების არა– გვერდითი ორგანოების ზრდას შორის
ნორმალური გაზრდით, რაც ქსოვილზე და ა. შ-
სხვადასზვა ზემოქმედების (ყინვის, და– კორელაციური ცვალებადობა –- მოვგლე–
სერვის, დაჭდევის, ჩხვლეტის და სხე.) ნა, როდესაც ერთი გარკვეული ორგა-
შედეგადაა გამოწვეული. ნოს შეცვლა იწვევს სხვა ორგანოების
კოქრის ბაქტერიები -- პარკოსან მცენა- შეცვლას,
რეთა ფესვებზე მცხოვრები აზოტო- კორემია –– სოკოს ჰიფების წვრილი კონა,
ბაქტერიები, რომლებიც წარმოქმნიან რომლის, წვერზე გარეგანი სპორები
კოქჟრებს;; მათ აქვთ უნარი ატმოსფე– წარმოიქმნება.
რული აზოტის შეთვისებისა, რის შე- კორინობაქტერიები –- ბაქტერიების ჯგუ–-
დეგადაც ამდიდრებენ ნიადაგს აზოტის ფი, რომლებიც ახლოს დგას სხივისებრ
მარილებით რომლებიც აუცილებე- სოკოებთა. კორინობაქტერიებიდან
კორიუმი
უმთავრესად დიფთერიის გამომწეეეი
ბაქტე რიებია ცნობილი,
კორიუმი –- ხერხემლიანი ცხოველების
კანის გარეთა შრის (ეპიდე“მისის)
ქვეშ მდებარე ღრმა შრე, რომელშიც
ჩვეულებრივ შემაერთებელქსოვილო–
ვანი ბოჭკოებია განლაგებული.
ვეა რაც დერმა.
კორმიდიები –- ზღვის ჰიდროიდული კო–
ლონიური პოლიპების (სიფონოფორ-
ები) სპეციალიზირებული ჯგუფი,
რომელიც კოლონიის ღეროზე ზის.
კორმოფიტები -- მცენარეთა ჯგუფი, რო-
მელთა სხეული დაყოფილია ღეროდ
და ფოთლად; მათ ღეროფოთლიან ანუ
უმაღლეს მცენარეებსაც უწოდებენ
” (ხავსნაირწნი, გვიმრანაირნი, შიშ-
შე ლთესლოვანნ,ი ფარულთესლოვან-
).
კორმუსი –- 1. უმაღლესი მცენარის სზე-
ული; 2. ყლორტი; 3, მიწისზედა ღე–
რო; 4. ღეროს ან მისი ძირის ბოლქვი–
სებრი გამსხვილება,
კორნეაგენური უჯრედები –- კიბოსნაირ-
თა თვალის უჯრედები, რომლებიც გა–
მოყოფენ გამჭვირვალე რქოვანას (კო–-
რნეალურ ბროლს).
კორნელურით ბროლი – კიბოსნაირთა
თვალის რქოვანა, რომელიც წარმოქ-
მნილია გამჭვირვალე, ქიტინოვანი
ფიარფიტისაგან (კუტიკულისაგან),
კოროლა –- იზ. გვირგვინი,
კორპი –- მცენარის მეორეული
ვი ქსოვილი, რომელიც შედგება სუ-
ბერინით გაჟღენთილი გარსის
მკვდარი უჯრედებისაგან; ფელემა.
კორპის კამბიუმი –- იხ. ფელოგენი.
კორპუსი –– 1 ადამიანის ან ცხოველის
სხეული. 2. მცენარის ზრდის კონუსის
(წერტილის) მიგნითა ცენტრალური
ნაწილი, რომლის უჯრედების
ფით წარმოიქმნება ღერძული
დრი და პირველადი ქერქი.
კორპუსკული-––-1.შიშველთესლოვანი
ნარეების მდედრობითი სასქესო ორ–
განოს –– არქეოგონიუმის მოძველებუ-
– 173 კოსმოპოლიტები
ლი სახელწოდება. 2. მატერიის ნაწი–
ლაკი.
კორტიის ორგანო –- მაღალორგანიზებუ-
ლი ხერხემლიანი ცხოველების ბგერე–
ბის მიმღები აპარატი, რომელიც მდე–
ბარეობს შიგნითა ყურის ლოკოკინაში.
იგი– კორტიკოსტეროიდები –- თირკმელზედა
ჯირკვლის ქერქოვანი შრის ჰორმონე-
ბი
კორტიკოსტერონი –- ჰორმონული ნიე-
თიერების ჯგუფი, რომელიც გამოიყო–
ფა თირკმელზედა ჯირკვალის ქერქის
შრეში.
კორტიკო-ბულბარული გშა -–- ნერვული
გზები, რომლები/) მოედინება ქერქის
წინა ცენტრალური ხვეულის უჯრედე–
ბიდან სახისა და ენისქვეშა ნერვების
ბირთევებთან,
კორტიკო-ვისცერალური ურთიერთობანი
–- ფუნქციური ურთიერთობა თავის
ტვინის დიდი ნახევარსფეროების ქერ–
ქსა და შინაგან ორგანოებს მორის.
კორტიკო-ხიდური გზა -- ნერვული გზე-
ბი, რომლებიც აკავშირებს თავის ტეი-
წის ქერქს ნათხემის ქერქთან.
კორტინი –- თირკმლისზედა ჯირკელის
ქერქოვანი შრის ჰორმონალური პრე–
ი.
კორძიანი სხეული--1. თეთრი ნივთიერე–-
ბის გარდიგარდმო ნაწიბური წინა ტვი–
ნის ორივე ნახევარსფეროს შორის. 2.
ცილოვანი ნივთიერების თითისტარის
მფარა- მოყეანილობის გუნღა რომელი0
ჩნდება მცენარის საცრიანი მილების
მქონე ახალგაზრდა უჯრედში.
კოზმოიდური ქერცლები -–- ფოჩფრთიანი
თეეზების ქერცლები; შედგება მომ-
რგვეალო ან რომბისებრი ფორმის სქე–
ლი ფუნჯა ფირფიტებისაგან, რომლებ–
იც ზემოდან კოსმინითა (სახეცვლი-
დაყო- ლი დენტინით) და ემალის თხელი ფე–
ცილინ- ნითაა დაფარული.
კოსმოლოგია –- მოძღვრება სამყაროს,
მცე- #ოგორეც ერთი მთლიანის შესახებ.
კოსმოპოლიტები – მცენარეთა ან ცხო-
ეელთა. სახეობები, რომლები() ძალიან
კოხმოსი – 174-- კრეოლი

ფართოდაა დედამიწის თითქმის ყვე–- კრანიალური –- თავის ქალასი; თავის ქა–

ლა კონტინენტზე გავრცელებული. კო- ლასთან ახლოს მდებარე.
სმოპოლიტი მცენარეა, მაგ, ლაქაში, კრანიოლოგია –- ანთროპოლოგიისა და
ლემა, ბირკა და სხვ. ზსოოლოგიის ნაწილი, რომელიც სწა-
კოხმონი –– სამყარო, როგორც მთლიანო– ვლობს ადამიანისა ღა „ცხოველების
ბა. თავის ქალას და მისი ნაწილების
კოსმოსური გამოხხივება –- ყოველგვარი აგებულებას,
გამოსხივებ,ი რომელი) მოედინება კრასულები –- ტრაქეიდების გარსის გას–-
კოსმოსიდან და აღწესს დედამიწა- ქელებული უბნები, რომლებიც წარ–
ზე. მოქმნილია ფირფიტის შუალედების.
კოტილოზავრები –– უძველესი ქვეწარმაე– გასქელების შედეგად. აქვს სწორი ან.
ლები, რომლებიც ცნობილია ზედა მოხრილი ლილვაკის ფორმა; განლაგე–
ქვანახშირის ნალექებში; ახლოს დგა–- ბულია გაქვავებული ფორების ახლოს.
ნან ჯავშნიან ამფიბიებთან ––- სტეგო–- გეხვდება შიშველთესლოვან მცენარე-
ცეფალებთან. ებში (მაგ. ფიჭეში),
კოტიპი –- მცენარის სახეობის ეგზემპლა- კრეატინი –– ორგანული ნივთიერება, რო–
რი, რომელიც ტიპისა და მისი დუბლი– მელსაც შეიცავს ზერხემლიანი (ცხო-
კატების (იზოტიპების) გარდა ციტი- ეელებისა და ადამიანის ქსოვილები
რებულია სახეობის პირველ აღწერი- (განსაკუთრებით განიკზოლიანი კუნ-
სას; იგიეეა რაც პარატიპი. თების ქსოვილები); მონაწილეობს
კოფეინი –- ალკალოიდი, რომელსაც შე– ნივთიერებათა ცვლის პროცეს-
იცავს ყავის ხის თესლები და ჩაის ში.
ფოთლები. იყენებენ სამკურნალოდ, კრეაციონიზმი –- ერთ-ერთი მიმდინარე-
აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას და ობა ბიოლოგიაში მე-18 საუკუნეში და
გულის მუშაობას. მე-19 საუკუნის დასაწყისში; ამ მიმ-
კოფერმენტი –- ორგანულიდ„ დაბალმო- დინარეობის თანახმად ორგანული სამ–
ლეკულური ნწიეთიერებანი, რომლებიც ყაროს მრავალგვარობა წარმოადგენს
ცილებთან ერთად შეადგენენ ორკომ- ღმერთისეული შემოქმედების აქტს და
პონენტიანი ფერმენტების მოლეკუ–- უარყოფ) ფორმათა ცვალებადობას
ლებს. კოფერმენტი დამახასიათებელია ისტორიული განვითარების პროცესში
დესმოლიზის ბევრი ფერმენტისათვის (კ. ლინე, ჟ. კიუვე და სხვ.)
და გარკვეულ როლს ასრულებს ფერ- კრემაცია –– მიცვალებულის გეამის დაწვა
მენტაციული რეაქციების მსვლელო- სპეციალურ ღუმელში.
ბაში, ბევრი კოფერმენტი მონაწილე– კრეოდონტები -–- უძველესი ძუძუმწოვა-
ობს ეიტამინების წარმოქმნაში. რი ცხოველების რაზმი რომელთაც
კოქნალური ჯირკვალი –- ობობასნაირთა გააჩნია ნაკლებ დიფერენცირებული
გამომკოფი სისტემის ერთ-ერთი შე- კბილები.
მადგენელი ნაწილ. ჩვეულებრიე კრეოლი – 1. პირველი ეგროპელი კო–
ერთი წყვილია. - ლონიზატორების (უმთავრესად ესპანე–
კოჭწვივის სახსარი –- წინატერფის შესახ- ლების) შთამომავალი ლათინერი ამე–
სრება წვივთან. რიკის ქვეყნებში 2. ბრაზილიაში
კოხლეარული აპარატი –– ბგერითი გაღი– კრეოლს უწოდებენ პირველი მონა–
ზიანების მიმღები აპარატი, რომელიც ზანგების შთამომავალს. 3, ალიასკაში.
მოთავსებულია შიგნითა ყურის ლაბი- დასახლებული რუსები კრეოლს უწო–
რინთში. დებენ რუსი მამაკაცისა და ესკიმოსით
კრავი –- იგივეა რაც ბატკანი. ქალის შთამომავალს; კრეოლს უწოდე–
კრეტინიზმი – 175 - კრისტალოიდები

ბენ აგრეთეე ესპანელი მამაკაცისა და ვანი გარსის მილისებრი ჩაღრმავებები,

ინდიელი ქალის შთამომავალს. ღრმულები.
კრეტინიზმი –- გონების სიჩლუნგე, რო- კრიპტოვაძები -- ფარულად ქორწილო-
მელსაც თან ახლავს ფიზიკური განვი- ვანნი; მოძველებული ტერმინია. შემო–
თარების მკვეთრი შეფერხება; გამოწ- იღო კ. ლინემ ყველა იმ მცენარის
ვეულია ფარისებრი ჯირკელის ჰორ- აღსანიშნავად, რომელთაც არ გააჩნი-
მონის მცირე რაოდენობის გამოყო- ათ მტვრიანები, ბუტკო და სპორე-
ით. ბით მრავლდებიან; სპოროვანი მცე-
კრიზისი – დიდი გარდატეხა, მკეეთრი წარეები.
კრიპტომერია –- 1. ნიშნის დამოკიდე–
ცვლილება, მძიმე გარდამავალი პერი–-
ოდი, მაგალითად, ავადმყოფობის მ.8- ბულება მრავალ, კომპლემენტალურად
დინარეობაში გარდატების მომენტი, მომქმედ გენების წყეილზე, რომლებიც
რომელსც მოსდესს ავადმყოფის მენდელირებენ (იხ) დამოუკიდებლად
მდგომარეობის გაუმჯობესება ან გაუა- ღა თითოეული მათგანი ცალკე არ
რესება. იწვევს არავითარ ფენოტიპურ ეფექტს.
კრინოიდული კირქვები –– კირქვები, რო– ნიშანი წარმოიქმნება მხოლოდ იმ შემ–
მლებიც უმთავრესად შედგება კანეკ– თხვევაში, თუ მისი განვითარებისათვის
ლიანთა ზოგიერთი კლასის წარმომად– აუცილებელი გენები შეერთდებიან და»
გენელთა (კერძოდ ზღვის შროშანე- ერთად მოქმედებენ ერთ ინდივიდში.
ბის) ნარჩენებისაგან. 2. შიშველთესლოვან მცენარეთა ერთ-
კრინოპალოფიტები –– მარილგამძლე მცე- ერთი გვარი.
ნარეები, რომლებიც ფოთლებზე არსე- კრიპტოპლაზმა –– ციტოპლაზმის არამარ–-
ბული განსაკუთრებული ჯირკვლებით ოვანი ნაწილი.
გამოყოფენ ჭარბ მარილებს ხსნარის კრისტ ორსიზმი აწ არანორმალური განვი–
საზით (ნახევრადბუჩქისებრი შმორაქა- თარება როდღესაე ერთი ან ორივე
ნი, ია. ნი სხვე). სათესლე არ ჩადის სათესლის პარკ-
კრინობალექსეროფიტები <-– მარილგამძ– ში და რჩება მუცლის ღრუში ან ჩერ-
ლე ქსეროფილური მცენარეები (იხ. დება საზარდულის არხში.
რინოჰალო. ბი). კრიპტოფიტები –– მრავალწლოვანი ბალა–
კრიოგენური. აფიტები ტემპერატურას- ზხოვანი მცენარეები, რომელთაც ზამ–
თან დაკავშირებული. თრისათვის უხმებათ მიწისზედა ორგა-
კრიომეზოქსეროფიტი –- ცივი ადგილსამ- ნოები და იზამთრებენ ფესურის, ბო-
ყოფელის, საცხოვრისის მეზოქსერო–- ლქვის ან სხვა მიწისქვეშა ორგანოების
ფილური მცენარეები. სახით, ამ ორგანოებზე ისახება და ვი–
კრიოფილური ორგანიზმები –- ის. ფსხი- თარდება განახლების კვირტები.
ხროფილური ორგანიზმები. კრიპტოქსანტინი –- ყვითელი პიგმენტი
კრიოფიტები -- სიცივის ამტანი მცენარე- კაროტინოიდების ჯგუფიდან; გვხედება
ები, რომლებიც ცხოვრობენ ციეი და სიმინდის მარცვალში, მანდარინის ქე–
მშრალი საცხოვრისის პირობებში, მ»გ., რქში და სხვა.
პამირისა და ტიანშანის მაღალმთის კრისტალები მცენარეულ უჯრედში --
უდაბნოებში მოზარდი ბალიშა მცენა–- არაორგანული და ორგანული ნივთიე–
რეები წარმოადგენენ კრიოქსეროფი- რებების გროვები უჯრედის წეენში.
ტებს ან კრიომეზოქსეროფიტებს. კრისტალოიღები –– ცილოვანი ნივთიერე–
კრიოქსეროფიტები--ქსეროფილური მიეე- ბების კრისტალისებრი დანალექი სხე–
ნარეები, რომლებიც ცხოვრობენ ცივი ულები მცენარეში. ტიპიური კრისტა–
საცხოვრისის პირობებში. ლებისაგან განსხვავებით ისინი წყალ-
კრიპტები –- წერილი ნაწლავის ლორწო- ში ჯირჯვდება, რომლის დროსაც კარ–
კრიტიკული – 176 კულტურული

გავენ ფორმის სიმკვრივეს და წიბოე– კუდის განჟოფილება –- სხეულის ნაწილი,

ბის სწორსაზოვნებას. რომელიც მღებარეობსს ანალური
კრიტიკული სახეობები –- ფენოტიპურად ხერელის შემდეგ.
ძალიან მსგაესი სახეობები რომლე- კუდის ფარი –- ზოგიერთ ფეხსახსრიან-
ბიც ნორმალურად არ ეჯვარებიან თა (ტრილობიტების) ზურგის ფარის
ერთმანეთს. უკანა (ბოლო) განყოფილება.
კრომანიონელი ადამიანი –– გვიანი პალე– კუღდუსუნი--ზოგიერთი ცხოველის (ფრი-
ოლითის ეპოქის ადამიანი, რომელიც ნველები) ხერხემლის ბოლო ნაწილი,
მიეკუთვნება ადამიანის თანამედროვე რომელიც წარმოდგენილია რამდენიმე
სახეობის ეეროპეოიდულ რასას. მისი შეზრდილი მალით.
ჩონჩხი პირველად ნახული იყო კრო–- კუთხური კოლენქიმა--კოლენქიმის ერთ-
მანიონის გამოქვაბულში (საფრანგეთ- ერთი სახე, რომელშიც უჯრედის კედ-
ში). ლების გასქელება ზდება კუთხეებში, ე.
კრონა –- იზ, ვარჯი. ი. გარსის იმ ნაწილში, სადაც რამდე-
კროსბრიღდინგი –- სხვადასხვა ჯიშის ცხო- ნიმე უჯრედი ერთმანეთს ეხება.
ველების შეჯვარება (ინბრიდინგის–– კულტიგენი –- სახეობა, რომელიც არსე-
ახლონათესაური შეჯვარების საწინა- ბობს მხოლოდ კულტურის სახით და
აღმდეგო). ფართოდ იყენებენ სასო- წარმოქმნილია ადამიანის მოღვაწეო-
ფლო-სამეურნეო ცხოველების მოშე- ბის შედეგად.
ნებაში. კულტივაცია –– მოხნული ნიადაგის დამუ–
კროსინგოვერი –– მეიოზის დროს მიმდი– შავება კულტივატორით.
ნარე პროცესი (სინაპსისის სტადიის კულტივირება ––- 1, კულტივაცია. 2. რო–
დროს, როღესც ჰპომოლოგიურ მელიმე მცენარის მოყვანა, გაშენება,
ქრომოსომებს შორის ზდღება ჰომო- დანერგვა.
ლოგიური მონაკვეთების გაცვლა.
კულტურა –- 1, რაიმე მცენარის მოყვანა,
კროცინი –- ყეითელი პიგმენტი, რომელ–
გაშენება., კულტივირება, მაგ., შაქრის
საც შეიცას ზაფრანასს ყვავილის
ჭარხლის კულტურა. 2. ადამიანის მი–
დინგი. გამოიყენება ქსოვილების შესა-
ღებად და საკონდიტრო წარმოებაში.
ერ გაშენებული, კულტივირებული
კრუნჩხვა –– კუნთების არანებისმიერი შე.
მცენარე, მაგ, სუბტროპიკული კულ-
ტურები, მარცვლოვანი კულტურები
კუმშვა. არჩევენ კლონურ (როდესაც და ა, შ. 3. ლაბორატორიულ პირობე–
კუნთის სწრაფი შეკუმშეა მოსდევს ბში რაიმე საკვებ არეზე მოშენებული
მის სწრაფსავე მოდუნებას) და ტონუ-
მიკროორგანიზმები.
სურ (როდესაც შეკუმშვა ზდება ნელა კულტურული ლანდშაფტი –- ოაზისების,
და მოდუნებაც დიდხანს არ იწყება)
პლანტაციების, მინდვრების, სათიბი
კრუნჩხვას.
კრუპი -- ხორხის ლორწოვანი გარსის ან- მდელოების, გაკულტურებული სათი-
ბების, ბაღების, პარკებისა და ტყე-პა-
თება, რომელსაც თან სდევს სულის
რკების ლანდშაფტი.
ზუთვა.
კულტურული მცენარე –– ადამიანის მიერ
კრუზად ჯდომა –– ფრინველის, ჩვეულებ- წინასწარ დამუშავებულ ნიადაგზე გა–-
რივ დედლის, კვერცხებზე ჯდომის პე-
რიოდი კვერცხების დადებიდან შთა- შენებული მცენარე.
მომავლობის (წიწილების ან ბარტვე- კულტურული მცენარეულობა -- კულტუ-
ბის) გამოჩეკამდე. ყოველ ფრინველს რული ლანდშაფტების მცენარეულო-
კრუხად ჯდომის თავისი გარკვეული ბა; უმთავრესად შედგება აგროცენო-
პერიოდი აქვს. ზებისაგან.
კულტურფიტოცენოზი –I77- კუჭი

კულტურფიტოცენოზი -- იხ. აგროცენო- კურკიანი მცენარეები –- კურკიანა ნაყო-

ზი, ფის მქონე ხეხილიანი მძენარეები (ბა–-
კულტურფიტოცენოლოგია -- იხ, აგრო. ლი, ატამი, ქლიავი, ალუბალი, ჭერა-
ცენოლოგია, მი და სხვ.).
კუმარინი ორგანული ნაერთი, რომე- კურკოვანი მცენარეები –- იზ. კურკიანი
ლსაც შეიცავს ბევრი მცენარე (მაგ., მცენარეები.
ყვითელთავთავა); იყენებენ საპარფი- კურტინი –- 1, კვალი ყვაეილების ან სხეა
უმერო, საკონდიტრო და სხვა წარმო- მცენარეებისათვის. 2. ნაკვეთი, სადა()
ებაში, როგორც სურნელოვან ნიეთი- დარგულია მცენარის ერთი რომელიმე
ერებას. სახეობის (სახესხვაობის ან ფორმის)
კუმულაცია–-–სამკურნალო ან შხამიან ნი- ეგზემპლარები.
ვთიერებათა დაგროვება ორგანიზმში
მათი განმეორებითი, ხანგრძლივი ხმა–
კუტიკულა
–- 1. ეპითელიუმის უჯრედე-
ბის მიერ გამოყოფილი ნივთიერებები-
რების გამო; ასეთი დაგროვების შედე-
საგან შექმნილი მკერივი წარმონაქმნი,
გად ადგილი აქვს ამ ნივთიერების მოქ– როპლითაც დაფარულია ჭიების დ.
მედების მკვეთრ ზაძლიერებას.
რიგი სხვა ცხოველების სხეული. 2.კან–
კუნთოვანი კუჭი –– ფრინველების და ზო-
ზედა; გამქვირეალე აპკი, რომლითაც
გიერთი სხვა ცხოველის კუჰჭის უკანა,
დაფარულია მცენარის ფოთლებისა და
სქელკედლიანი განყოფილება, სადაც ნორჩი ყლორტების კანი (წყდება მხო.
ხდება საჭმლის მექანიკური დაქუცმა- ლოდ ბაგეებთან), უმთავრესად შედგე-
ცებ.
ბა კუტინისაგან; ზოგიერთ მცენარეში
კუნთოვანი ქსოვილი -- ქსოვილთა ჯგუ-
შეიცავს ცვილს. იცავს მცენარეს გა-
ფი, რომელთა მეშეეობით ხორციელ-
მოშრობისაგან და ბაქტერიებისა და
დება ადამიანისა და (ც)სოველის მოძ-
სოკოთი დაავადებისაგან წყალქვეშ
რაობა,
მყოფ მცენარეთა უმრავლესობას კუ-
კუპერის ჯირკვლები –- ის, ბულბოურეთ-
ტიკულა არ გააჩნია.
რალური ჯირკვლები.
კუპულა –- 1. ფიალა, ბუდე: თანაყვავი–- კუტინ –- მცენარეული წარმოშობის
ლების ერთმანეთთან შეზრდის შედე- ცხიმოვან ნივთიერებათა ნარევი, რომ-
გად წარმოქმნილი საბურველი, რომ- ლითაც თხელი, ცვილისებრი აპკის სა–
ლითაც მთლიანად ან ნაწილობრიე და- ხით დაფარულია ფოთლის ან ნორჩი
ფარულია მუხის, წაბლოს და სხვა მცე– ღეროს ზედაპირი და იცავს გამოშრო-
ნარეთა ნაყოფი. 2. ფიალისებრ გაფა- ბისაგან.
რთოებული ყვავილსაჯდომი, რომელიც კუტინიზაცია –- 1. კუტინის დაგროვება
მონაწილეობს ნასკვის წარმოქმნაში. კანის (ეპიდერმისის) უჯრედების გარ-
კურკა, კურკიანა –- მცენარის ნაყოფის სის ზედაპირზე ან მათ ცელულოზურ
ტიპი; წვნიანი ნაყოფის ერთ-ერთი ტი- შრეებში, 2. ეპიდერმისისა და უჯრე-
პი, რომლის ნაყჟოფსაფარი ”შედგება დების გარსის გაჟღენთა კუტინით.
სამი შრისაგან” გარეთა სიფრიფანა კუტიხი -- იხ. დერმა. :
შრე –– ეგზოკარპიუმი, შუა –- მეზო- კუჭი –- საჭმლის მომნელებელი მილის.
კარპიუმი და შიგნითა –- ენდოკარპი- მნიშენელოვნად გაფართოებული ნაწი-.
უმი; ჩეეულებრივ ერთბუდიანია და ლი; ზოგიერთი ცხოველის კუჭში ხდე-
ერთთესლიანი, მაგრამ არის გამონაკ- ბა საჭმლის დაგროვება, ზოგის კუჭ-
ლისებიც,დ კურკიაა ნაყოფი აქვს ში კი საჭმლის მონელების ძირითაღი.
ბალს, ალუბალს ატამს, ჰერამს და პროცესები.
სხვა.
იკუჭის ხავალი გზა“ -- კუჭის სიგრძივი
კუჭი – )78- ლამელუმი

ნაოჭები, რომლებიც მდებარეობს კუ– კუპის წვენი –- პეპსინისა და მარილმჟეა–-

ჭის მცირე სიმრუდის გასწვრივ საყლა– ვას ნარეეი, რომელიც გამოიყოფა კუ-
პავი მილიდან კუჭის ბოლომღე. პის კედლებში მდებარე ჯირკვლები-
კუპის ხარქველი -–- კუჭის შევიწროებუ- დან, მისი მოქმედებით ხდება ცილების
ლი ნაწილი, რომელი() გადადის თორ– დაშლა, ·
მეტგოჯა ნაწლავში. კუჭ-ნაწლავს ტრაქტი -- იხ. საჭმლის
კუჭის სარქველის წვენი –- საჭმლის მომ- მომნელებელი ტრაქტი.
ნელებელი წვენი რომელსაც გამო- კუპქვეშა ჯირკვალი –- იხ. პანკრეასი.
ყოფს კუპის სარქველის ჯირკვლები.

ლ
ლაბიალური მხარე კბილისა –- კბილის ლაკმუსის ქაღალდს უწოდებენ) იყე–
გვირგვინის ის მსარე, რომელიც ტუ– ნებენ როგორც ინდიკატორა: მას მჟა–
ჩებისკენაა მიმართულა. ვა აწითლებს, ტუტე კი –– ალურჯებს.
ლაბილური –– არამტკიცე; მერყევი, არა– ლაკუნა –– ქსოვილებს ან ორგანოებს შო-
მდგრადი; მოძრავი, რის არსებული ღრმული, ფოსო, რო-
ლაბილური ცენობიონტები –- თაეისუფ-
ლად მოძრავი ორგანიზმები ბიოცენო–
მელიც ჩვეულებრივ ამოესებულია
ლიმფით ან ჰემოლიმფით (უხერ-
ზში (პლანქტონური წყალმცენარეები, ხემლო ლცხოველებში რომელთაც
უმარტივესები და სხვა უხერხემლო ღა არ გააჩნიათ სისხლის მიმოქცევის და–
ხერხემლიანი ცხოველები). ხურული სისტემა).
ლაბილურობა –-- 1.აგზნების პროცესის
ლაკუნალური სისტემა –– ზოგიერთი წუ-
მიმდინარეობის სიჩქარის სიდიდე. 2.
რბელის (სამედიცინო წურბელა) სის–
ორგანიზმის მერყეობა (არამდგრადო-
ხლის მიმოქცევის ფუნქციის შემსრუ-
ბა) გარემო პირობების ცვლილებები–
სადმი. 3. აგზნებადი ქსოვილის ფუნ- ლებელი სისტემა, რომელიც ცელო–-
მური ნაშთების სახითაა.
ქციონალური მოძრაობა.
ლამარკი%ზში
–– ცოცხალი ბუნების განვი-
ლაბირინთი –– ხერხემლიანი ცხოველების
შიგნითა ყური. არჩევენ ძელოეან და თარების ევოლუციური თეორია, რო-
აპკისებრ ლაბირინთს, ძვლოვანი ლა– მელიც წამოაყენა ფრანგმა ბუნების-
ბირინთი მოიცავს: ლოკოკინას, კარიბ–
მეტყველმა ქ. ბ. ლამარკმა: ამ თეო–
რიის თანახმად ყველა ცოცხალ არსე-
ჭეს და სამ ნახევარრკალოვან არსს.
ლაბოვანი დიხკო –- მალებსშორისი ბო- ბას ახასიათებს შინაგანი მისწრაფება
გართულებისაკენ .–-– გრადაციისაკენ,
ჭკოვან-ხრტილოვანი დისკოს ცენტრა-
ლერი ნაწილიდლ რომელიც ქორდის · რაც ევოლუციის საერთო მიმართუ-
ნაშთს წარმოადგენს. ლებას წარმოადგენ. ორგანიზმთა
ლავიწი –- ხმელეთის ზერჩემლიანი ცხო– გართულება მიმდინარეობს ერთია
ველების წინა, ანუ მხრის სარტყლის მხრი ორგანიზმში „შემოქმედის“
მიერ ჩანერგილი შინაგანი მიზეზების
ჩონჩხის წყვილი ძვალი.
ლაკმუსი –- საღებავი ნიეთიერება, რომე– და მეორეს მხრივ ორგანიზმზე გარე–
ლსაც იღებენ ზოგი სახეობის წყალ- მო პირობების მოქმედების შედეგად.
მცენარისა და მღიერისაგან. ლაკმუსის ლამარკიხ თეორია –- იხ. ლამარკიზმი.
წყალხსნარს და ამ ნივთიერებით გაე– ლამელუმი –-– მწერების (მაგ, ოთახას
ღენთილ საშრობ ქაღალდს (რომელსაც ბუზის) მლოკავი პირის ორგანოს ქვე-
ლამინალური – 179– ლატერალური

ღა ტუჩის ბოლოზე არსებული დის- გაზრდა სტადია რომელთა) აქვს

კოს შემადგენელი ნაწილი; არჩევენ ისეთი ორგანოები (ე. წ. პროვიზორე-
მარჯვენა და მარცხენას ლამელუმს, ლი ორგანოები), რომლებიც არ გააჩ-
რომლებზედაც კბილაკების ოთხი კონ– ნია ზრდასრულ ფორმებს,
ცენტრული რიგია მოთავსებული. ლარვალური სეგმენტები -- სეგმენტებ-,
ლამინალური პლაცენტაცია –– თესლკვი- რომლებისგანაც შედგება მრავალჯაგ–
რტების განლაგება ნაყოფფოთლების რიანი ჭიების სხეული განვითარების
ფირფიტების შიგნითა თავისუფალ ზე- ადრეულ სტადიაში.
დაპირზე. ლართხები –- ზოგიერთი მცენარის (კიტ-
ლამინარიწნი –- წყალში ხსნადი სამარაგო რის მიწაზე გართხმული, მოკლე
რთული ნახშირწყალი, რომელსაც შე– მუხლთშორისების მქონე ღეროები,
იცავს წაბლაწყალმცენარეები. ლარინგიტი –– ხორხის ლორწოვანი გარ-
ლანგერჰანსიხ კუნძულები –- კუჭქვეშა სის ანთება.
ჯირკვლის ქსოვილებში მდებარე უჯ- ლარინგოლოგია –- მეცნიერება, რომე-
რედების ჯგუფი, რომლებიც გამოყო- ლიც სწავლობს ხორხის ანატომიას,
ფენ ჰორმონ ინსულინს. ფიზიოლოგიას და დაავადებებს.
ლანდები –- მარადმწვანე ბუჩქნარებისა- ლარინგოსკოპია –– ხორხის გამოკვლევის
გან (განსაკუთრებით ერიკასგან) შექ- მეთოდი (მეტწილად ზორხის გასასი-
მნილი ფორმაცია (ხშირად მეორადი), ნჯი ხელსაწყოს –- ლარინგოსკოპის
რომელიც დასავლეთ ევროპის ტენიან საშუალებით).
ოლქებშია გავრცელებული. ლარინგოსპაზმ. –- ხორსის კუნთების
ლანდშაფტი –- 1. რაიმე ადგილის (სო- კრუნჩხეითი მდგომარეობა,
ფლის, მინდვრის, ტყის და სხვ.) საერ– ლატა-ტიპი –– ტერმინი იხმარება ერთი
თო ხედი; ასეთი ადგილის ამსახველი ან რამდენიმე ჭარბი ქრომოსომის მქო–
ნახატი, სურათი –- პეიზაჟი. 2. ისტო–- ნე, ჰეტეროპლოიდური ინდივიდების
რიულად ჩამოყალიბებული დედამი–- აღსანიშნავად.
წის ზედაპირის გარკვეული ნაწილი, ლატენტური პერიოდი –- 1. ფარული, გა–-
რომლისთვისაც დამახასიათებელია მოუმჟღავნებელი პერიოდი პროცესის
ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობების დაწყებიდან მის გამოვლინებამდე,
(რელიეფი, ჰავა, ნიადაგი და სხვ.), მცე– მაგ., ავადმყოფობის ფარული პერიო-
ნარეულობის, ცხოველებისა და სხვა- დი სიმპტომის (გარუგნული ნიშნის)
თა კანონზომიერი შეხამება, რითაც გამოელინებამდე; 2. დროის მონაკ-
განსხვავდება სხვა ნაწილებისაგან. ვეთი კუნთის გაღიზიანების მომენტი–
ლანოლინი –- ცხიმოვანი ნიეთიერება, დან. მისი ხილეადი შეკუმშვის დაწყე-
რომელსაც შეიცავს ცხვრის მატყლი, ბამდე (0.01 წამი).
იყენებენ მედიცინაში, კოსმეტიკაში ლატენტურობა –- მოვლენა,ა როდესაც
(მალამოების დასამზადებლად), საპნის გარკვეული გენი, მიუხედავად მისთ
წარმოებაში და სხვ. არსებობისა გენომში, ფენოტიპურად
ლანუგო –- ძუძუმოწვართა ჩანასახის არ ელინდება.
ემბრიონული ბეწვის საფარი. ლატერალური გინანდრომორფები –- ინ-
ლანჩა ––- ჰიდრას სხეულის ის მხარე (ბო- დივიდები (მწერებში), რომელთა სხე
ლო), რომლითაც სუბსტრატზეა მი- ულის ნახევარი (ფენოტიპისა და სა-
მაგრებული. სქესო ქრომოსომების ანაწყობის მი-
ლაპი –- ზოგიერთი ფრინველის –- ხოხ- ხედვით წარმოადგენს მამრობითს,
ბის, კაკბის ახალგამოჩეკილი. ხოლო მეორე ნახევარი –- მდედრო-
ლარვა –– ცხოველთა განვითარების ახალ– ბითს (იხ. გინანდრომორფიზმი).
ლატერალური -– 180 – ლაყუჩი

ლატერალური კვანძები –- ვეგეტატიური ჯირკვლების მიერ. 2.-სარძევე ჯირკე–

ნერველი სისტემის ნერვული კვანძე- ლების ინტენსიური მოქმედების პე-
ბის ორი მწკრივი, რომელიც სიმეტრი- რიოდი.
ულადაა განლაგებული ზურგის ტვი- ლაქტობაცილინი –- 1. ერთგვარი სოკო,
ნის ღეროს მარჯვნიე და მარცხნივ, და- რომელიც ადედებს რძეს და სძენს მას
წყებული თავის ქალას ფუძიდან კუ– სამკურნალო თვისებებს. 2. ამ სოკოს
დუსუნამდე. საშუალებით შედედებული მაწონი.
ლატერალური მერისტემა –- გვერდითი ლაქტოგენური პორმონი –– ის. პროლაქ-
მერისტემა,ა წარმომშობი ქსოვილი, ტინი.
რომელიც განლაგებულია ღერძული ლაქტოზა –- რძის შმაქარი; დისაქარიდი,
ორგანოების გასწვრივ და უზრუნველ- რომლის შემადგენლობაში შედის
ყოფს მათ სისქეში ზრდას (კამბიუმი, გლუკოზა და გალაქტოზა. იყენებენ
კორპის კამბიუმი). მედიცინასა და ბაქტერიოლოგიაში.
ლატერალური ორგანოები -- გვერდითი ლაქტომეტრი –- რძის ხვედრითი წონის
ორგანოები; უპირისპირებენ ღერძულ გამოსარკვევი ხელსაწყო.
და კენწრულ ორგანოებს, ლაქტოსკოპი –- რძის ცხიმიანობის გამო–-
ლატექსი –– რძეწვენი; ზოგიერთი მცენა- საკვლევი ზელსაწყო.
რის სარძევე მილების უჯრედების წვე– ლაყუჩები –- წყლის ბინადარი უმეტესი
ნი, რომელიც შეიცავს ცილებს, შაქ– ცხოველის სუნთქვის ორგანოები; წარ-
რებს, ალკალოიდებს, კაუჩუკს, ფისს, მოადგენენ სხეულის თხელ ფირ-
სახამებელს, ცვილს და სხვა ნივთიე– ფიტისებრ გამონაზარდებს რომ-
რებას, ლებიცყ უამრაი სისხლძარღვები-
ლაურერის არსი -- მოკლე არხი, რომე- თაა დაქსელილი.
ლიტ გამოდის კვერცხგამტარის ბოლო– ლაჟუჩებსირგვლივი ღრუ –- იხ. ატრია-
დან და იხსნება გარეთ სხეულის ზურ- ლური ღრუ. ·
გის მხარეს ზოგიერთ მწოველებში, ლაყუჩთა ფხაჭები –- თევზების სალაყუ-
ემსახურება ან სპერმატოზოიდების ჩე რკალების შეზნექილ ზედაპირზე გა-
შეღწევა ”შეუღლების დროს, ანდა ნლაგებული მრავალი ღერო, რომელ-
სბეულიდან ზეღმეტი სასქესო პრო- თა ერთობლიობა ქმნის ე. წ. „საწუ-
ღდუქტების გამოდენას. რავ აპარატს“. ამ უკანასკნელის საშუ-
ლაფანი –– Cხ. ფლოემა. ალებით ხდება ლაყუჩებში გამავალი
ლაფნის ბოქკოები –- მცენარის ლაფნის წყლის „გაწურვა" -- მასში მყოფი სა-
გამტარ კონებში განლაგებული მექა- კვების შეკავება, რომელიც შემდეგ
ნიკური ქსოვილის ბოჭკოები. საყლაპავ მილში გადადის.
ლაფნის კულტურები –- ბოჭკოვანი მცე- ლაჟუუჩითმსუნთქავნი –– წყლის ბინადარი
ნარეების ჯგუფი, რომელიც იძლევა ცხოეელები რომლები) ზსუნთქავენ
ლაფნის ბოქკოებს; სელი, კანაფი, ჯუ– ლაყუჩებით (კიბოსნაირები, თევზები,
თი, რამი და სხე. ზოგიერთი მოლუსკები და სხე.).
ლაქიანობა მცენარისა -- იხ, მცენარის ლაყუჩის ზახურავი –- ბრტყელი, ტყავი–
ლაქიანობა. სებრი ან ძვლოვანი წარმონაქმნი, რო–
ლაქტაზა -–- ფერმენტი, რომელიც ხელს მელიც გარედან ფარავს და იცავს ლა–
უწყობს რძის შაქრის (ლაქტოზის) გა–- ყუჩებს.
ხლეჩას გლუკოზად და გალაქტოზად. ლაყუჩის ფურცლები –- წვრილი სისხლ-
ლაქტამი –- ზოგადი სახელი სხვადასხეა მილებით დაქსელილი თხელი ფურც-
ორგანული ნაერთისა, ლები, რომლის კედლებშიც ხდება გა–
ლაქტაცია –- 1, რძის გამოყოფა სარძევე %ზთა ცვლა.
ლებანი – 181 – ლეიკოციტები

ლებანი –- ჩანასახის პირველი ფოთოლი ზოგიერთი წარმომადგენლის გრძნობის

თესლოვან მცენარეებში-ი მრავალი ორგანო, რომელიც მდებარეობს თვა–
მცენარის (პარკოსანნი, ჯვაროსანნი და ლის სკლერიტის წინა კუთხეში.
სხვ) ლებნებში დაგროვებულია ჩანა- ლეიკემია –- თეთრსისხლიანობა; სისხლ–
სახის განვითარებისათვის საჭირო სა– ში ლეიკოციტების რაოდენობის მნი–-
კვებ ნივთიერებათა მარაგი; ამიტომ შვნელოვანი ზრდა; ერთ-ერთი ავთვი-
ამ მცენარეთა ლებანი მსხვილია, ხორ- სებიანი ქრონიკული დააეადება.
ცოვანი და (კალ მხარეზე ცოტად თუ ლეიკოზინი –– ცილა ალბუმინების ჯგუ-
ბევრად გამობერილი. მცენარეთა უმ- ფიდან; გვხვდება ხორბლის მარცვლის
რავლესობას, თესლის გაღიეების შემ- ჩანასახში.
დეგ. ლებნები მიწის ზევით ამოაქვს, ლეიკომა –– თვალის რქოვანი გარსის
მწვანდება და წარმოადგენს ახალგაზრ– თეთრი შემღვრევა, ბისტი„ ლიბ-
და მცენარის პირეელ ფოთლებს. რი.
ლებნისქვეშა მუხლი –- იხ. ჰიპოკოტილი. ლეიკონოიდური ტიპი –- ღრუბელების
ლეგიტიმური დამტვერვა –– ჩვეულებრივი აგებულების ტიპი, რომლის დროსაც
დამტვერვა პეტეროსტილურ (ნაირ- საყელოიან შოლტიანი უჯრედები წარ–-
სვეტიან) მცენარეებშიიდ როდესაც მოქმნიან საკნებს, რომლებიც არხების
გრძელსვეტიანი ყვავილის მტვრის მა- საშუალებით დაკავშირებულია გარე–-
რეცვლები მოხვდება მოკლესვეტიანი გან გარემოსთან და შინაგან (პარაგას–
ყვეავილის დინგზე და შებრენებით; ტრალურ) ღრუსთან.
ლეგიტიმური დამტეერვა იძლევა უფ- ლეიკოპენია –-– ლეიკოციტების რიცხვის
რო უკეთეს შედეგს, ვიდრე ე. წ. ილე– შემცირება სისხლში.
გიტიქური (უკანონო) დამტვერვა, ლეიკოპლასტები –- სფეროსებრი ან თი-
ლეგუმელინი –– ცილა ალბუმინების ჯგუ- თისტარისებრი ფორმის უფერული
ფიდან; გამოყოფილია ბარდას თესლე– პლასტიდები, რომლებიც უმთავრესად
ბიდან, გეხვდება უმაღლეს და ზოგიერთ უმ-
ლეგუმინი –– ცილა გლობულინების ჯგუ- დაბლეს მცენარეთა უჯრედებში; სამა-
ფიდან; გვხვდება ბარდისა და ზოგი- რაგო ქსოვილების ლეიკოპლასტებში
ერთი სხვა პარკოსანი მცენარის თეს- ხდება მეორადი სახამებლის მარაგად
ლებში. დაგროვება; ფოთლებისა და ღეროს
ლევადა –- ბუნებრივი ან ნათესი საძოვ- ახალგაზრდა უჯრედებში ლეიკოპლას-
რის შემოღობილი მონაკვეთი, სადა0 ტებიდან ქლოროპლასტები წარმოიქმ-
უშვებენ საჯიშე „ცხენებს საძოვრად ნება,
და გასასეირნებლად. ლეიკოპოეზი --–- სისხლის თეთრი სხეულა–
ლევულინი-–– დისაქარიდი, რომელიც შე– კებს (ლეიკოციტების) წარმოქმნა,
იცავს ფრუქტოზას ორ ნაშთს, ნანა–- განვითარება და მომწიფება.
ხია ჭეავის ღეროში. ლეიკოფილი –– იხ. პროტოქლოროფილი.
ლევულოზა –– იხ. ფრუქტოზა. ლეიკოციტები –– სისხლის თეთრი ბურ-
ლეთარგია –– ავადმყოფური მდგომარეო– თულები (სხეულაკები); სისხლსა და
ზა, რომელიც ჰგავს ღრმა ძილს; ხა- ლიმფაში შემავალი ამებისებრი უჯრე–
სიათდება სიცოცხლის გარეგანი ნიშ- დები, რომლები) დიდ როლს ასრუ-
ნების ძლიერი დაქვეითებით. შეიძლე– ლებენ ორგანიზმის ინფექციური და-
ბა გრძელდებოდეს რამდენიმე საათს აგადებისაგან დაცვის საქმეში. მათი სა–
ან რამდენიმე დღეს; საღათას ძილი შუალებით ხდება ორგანიზმში შეპჭრი–
(ხალხური სახელწოდება). ლი დაავადების გამომწვევი მიკრობე–
ლეიდინის ორგანო –- მრავალფეხიანების ბისა და სხეა უცხო ნაწილაკთა შთან-
ლეიკოციტოზი – 182-- ლექტოტიპი

თქმაა ამიტომ ლეიკოციტებს მე- ლეპტომი –– უმაღლესი მცენარეების გამ-

ორენაირადღ ფაგოციტებს ანუ ტარი კონის ნაწილი, რომელიც მოა-
„მთანმთქმელ” უჯრედებს უწოდებენ. ცავს საცრიან მილებს თანამგზავრ
ლეიკოციტოზი –- ლეიკოციტების რაო- უჯრედებს და ლაფნის პარენქიმას:
დენობის გაზრდა სისხლში, ლეპტომის გზით ხდება ორგანულ
ლეიკოციტური ფორმულა –- სხვადასხვა ნივთიერებათა მოძრაობა (მოძველე–
ფორმის ლეიკოციტების შემცეელობის ბული ტერმინია).
შეფარდება სისხლში. ლეპტონემა –– მეიოზური პროფაზის სა-
ლეიოტროპული ნიჟარა –- მარცხნიევ- წყისი სტადია, როდესაც პირველი რი-
მხსვევგ ნიჟარა დამახასიათებელია, გის ოვოციტებსა დღა სპერმატოციტე–
მაგ. მეცელფეხიანით მოლუსკებისა- ბში გამოვლინდება გრძელი, წერილი
თუ–ს. დესპირალიზებული ძაფები, რომელთა
ლეიშმანები –– შიგაუჯრედული პარაზიტი რიცხვი დიპლოიდურია. ლეპტონემას
შმშოლტიანები პროტომონადინების რი– სხვანაირად ლეპტოტენურ სტადიასაც
გიდან; იწეევენ რიგ დაავადებას ადა- უწოდებენ.
მიანსა და ცხოველებში. ლეპტოსპიროზი –– მწეავე ინფექციური
ლეიშმანიოზი –- ავადმყოფობა, რომელ- ავაღმყოფობა (ციებ-ცხელება), რომ–-
საც იწვევს შიგაუჯრედელი პარაზიტი ლის გამომწვევია განსაკუთრებულია
ფმოლტიანები პროტომონადინების რი- სპიროქეტები, ე. წ. ლეპტოსპირები. –
გიდან. ლეპტოტენა –– იზ. ლეპტონემა.
ლეიცინი -- ორგანული ნივთიერება ამი- ლეპტოტოპი--–ის ინდივიდუევემის ფარ-
ნომჟავების ჯგუფიდან. წარმოადგენს თობი.
ერთ-ერთ შეუცვლელ ამინომჟავას. ლეპტოპორმონები –– მოძველებული სა–-
ლეკვი –– მტაცებელ ცხოეელთა და ფარ- ხელწოდება იმ ნივთიერებებისა, რო-
ფლფეხიანების ნაშიერი, მლებიც მოძრაობს ლაფანში და გრო-
ლემნისკები –- ჰიპოდერმის გამონაზარ- ქედება დაზიანებულ ზედაპირზე, სადაც
დები, რომლებიც განლაგებულია ზო- ხელს უწყობს უჯრედესის დაყოფას
გიერთი პარაზიტი ჭიის (თავეკლიანე- და კალუსის წარმოქმნას; უკანასკნელი
ბ-ს ტიპი) სხეულის ღრუში ხორთუ- გამოკვლევებით ლეპტოჰორმონები
მის ფუპის გვერდებზე. აუქსინებს შეესაბამება.
ლემურები –- იხ. ნახევრადმაიმუჩები. ლერწი –- საერთო სახელწოდება მოქნა-
ლეპიდოპტეროლოგია –– ენტომოლოგიის ლი ყლორტისა (ტირიფის, ვაზის და
დარგი„ რომელიც სწავლობს პეპ- სხე.); წნელი.
ლებს, ლერწმის შაქარი –- იხ. საქაროზა.
ლეპოციტი –– უჯრედი, რომელიც კარგად ლეტალური -–- სიკვდილის გამომწვევი,
გამოსასულ გარსშია მოთავსებული სასიკვდილო.
(ეზ. გიმნოციტი). ლეტალური მუტაცია –- მემკეიდრეობი-
ლეპროზორიუმი –– კეთროვანთა სამკურ- თი ცვლილებები, რომლებიც პომოზი-
ნალო დაწესებულება ან კოლონია. გოტურ მდგომარეობაში ორგანიზმის
ლეპროზული ფორმები მღიერებისა--მღი- ღაღუბვას იწვევს.
ერების ფორმები, რომელთა თალესი ლეტალუროზა -–- სიკვდილიანობის სიხში-
არ არის სხულად ჩამოყალიბებული რე ავადმყოფთა, დაჭრილთა ან უბე-
სორედიების (ვეგეტატიური გამრავ- დურ. შემთხვევის მსხვერპლთა შო-
ლების საშუალებანი) გროვების არა- რის.
ხელსაყრეC პირობებმი მოხეედრის ლეტარგია –– იხ. ლეთარგია.
გამო. ლექტოტიპი –- მცენარის ის ეგზემპლარი
ლეშიპამია – 183-– ლიზოგენიზაცია

(ან სხვა ელემენტი), რომელიც ამორ– ლიგნინი –- 1, წყალში უხსნადი რთული

ჩეულია პირველსაწყისი ორიგინალი ორგანული ნიეთიერება არომატული
მასალიდან ნომენკლატერულ ტიპად რიგიდან, რომლითაც იოჟღენთება მცე–
იშ შემთხვევაში, როდესაც ტაქსონის ნარის უჯრედების გარსი მათი გახევე–
აღწერისას ავტორისაგან არ იყო ჰო- ბის დროს. 2. ჭრილობის შესახვევი
ლოტიპი მითითებული ან როცა ჰო- მასალა სიფრიფანა ფურცლების სა-
ლოტიპი დაკარგულია. ლექტოტიპი შე ზით, რომელსაც უმთავრესად იღებენ
იძლება გამოყოს ან ტაქსონის ავტორ- წიწვოეანი მცენარეების შერქნისაგა:;
მა (აღწერის შემდეგ) ან მომდევნო „ხის ჭამბა“.
მკვლევარმა. ლიგნიფიკაცია –– გახევება; მცენარის უჯ-
ლეშმიპამია ფრინველები –- ფრინეელები, რედების გარსის ლიგნინით გაქღენთა.
რომლებიც იკვებებიან ლეშით (მძო- ლიგულა –– ენაკი; სიფრიფანა გამონაზარ-
რით), მაგ., სვავი. დი, რომელიც მდებარეობს ფოთლის
ლეციტინაზა –– ფერმენტი, რომელიც ხე- ფირფიტის ძირში; გვხვდება ბევრ მარ–
ლს უწყობს ლეციტინის დაშლას. ცვლოვან მცენარეში, აგრეთვე სელა–
ლეციტინი –- ფოსფატიდების ჯგუფის გინელებსა და იზოეტინეებში.
ორგანული ნაერთი, რომელსაც შეი- ლიზიგენური საცავი –- იხ. ლიზიგენური
ცავს მცენარეული და ცხოველური უჯრედშორისები.
ქსოვილები. ' ლიზიგენური უჯრედშორიხები –- უჯრედ-
ლიაზები –- ფერმენტები, რომლებიც ხე– შორისები, რომლებიც წარმოიქმნება
ლს უწყობენ ორგანული ნაერთების მცენარის ქსოვილში ზოგიერთი უჯ-
არაჰიდროლიზურ დაშლას. რედის გარსისა და შიგთაესის დაშლის
ლიანები –- ბალახოვანი ან მერქნიანი შედეგად. წარმოადგენს ჰაერის,
ხეიარა და მცოცავი მცენარეები, წყლის და სხეა ნივთიერებათა სა-
რომლებიე ემაგრებინ მეზობელ თაესს (მაგ.,, ციტრუსოვანთა ნაყოფის
მცენარეებს (ან რაიმე სხვა საყრდენს) ქერქში წარმოქმნილი საცავები, რომ–
სხვადასხვა მისაკიდების (ქიცეების, ლებიც ეთერის ზეთითაა ამოვსებუ-
ულვაშების) საშუალებით ან მათზე ლ“).
შემოხგევით და მიიწევენ ზევით, სინა– ლიზიკარპული გინეცეუმი –- ცენოკარ-
თლისაკენ. პული გინეცეუმი ერთბუდიანი ნას-
ლიანოსი –– საეანის ტიპი სამხრეთ ამერი- კეით ღა ღერძული პლაცენტებით
კის ჩრდილო-აღმოსსელეთით. ცენტრში: წარმოიქმნება ნაყოფფოთ-
ლიბერკიუნის ჯირკვლები –- პატარა ზო–- ლების ნაპირების მოხეევისა და შეზრ-
მის მილისებრი ჯირკვლები, რომლე- დის შედეგად ონტოგენეზის ადრეულ
ბიც განლაგებულია წვრილი ნაწლავის სტადიაში, რომელსაც მოსდევს გვერ–
ზედა განყოფილების შიგნითა ლორ- დითი კედლების დაშლა (გეხედება
წოვან გარსში; იხსნება ზარებს შორის. მაგ., ფურისულაში).
ლიბრიფორმი–– მერქნის ბოჭკოები; მერქ- ლიზინები –- სისხლის პლაზმაში წარმო=-
ნის მექანიკური ქსოვილი (სკლერენ- ქმნილი ნივთიერებანი, რომლებიც იწ-
ქიმა წარმოადგენს ფოთლოვან ხე ვევენ მიკრობების დაშლას,
მცენარეთა მერქნის მნიშვნელოვან ლიზოგენია –- ბაქტერიული უჯრედის მი–
ნაწილს. ერ ბაქტერიოფაგის შექმნისა და გა-
ლიგამენტი –– ელასტური ჭიმი, რომლი- მოყოფის უნარი.
თაც ერთმანეთთან დაკავშირებულია ლიზოგენიზაცია--–ზომიერი (არავირულენ-
ორსაგაულიანდ მოლუსკების (მაკ., ტური) ბაქტერიოფაგბს პროფაგის
უკბილო) ნიჟარის საგდულები. მდგომარეობაში გადასვლის პროცესი,
 ლიზოგენური – 184 ლინეონი

ლიზოგენური ბაქტერიები--ბაქტერიები, ლიმფადენიტი –- ლიმფური კვანძების

რომელთაც გააჩნიათ მემკეიდრულად (ჯირკვლების) ანთება.
გაპირობებული უნარი ბაქტერიო- ლიმფანგიტი -- ლიმფური ძარღვების
ფაგის შექმნისა და გამოყოფისა. ანთება.
ლიზოგენური შტამი –- ბაქტერიული ლიმფოგრანულომატოზი -- ლიმფური
შტამი, რომლის თითოეული უჯრედი სისტემის ქრონიკული დაავადება, რო–
ლიზოგენურია, ე. ი. გააჩნია მემკეიდ– მელიც უმთავრესად ხასიათდება ლიმ-
რულად გაპირობებული უნარი ფაგე- ფური კვანძების მკვეთრი გადიდებით.
ბის შექმნისა და გამოყოფისა. ლიმფოეპითელიალური ორგანო – ხერ-
ლიზოსომები –– უჯრედის ორგანოიდები, ხემლიანი ცხოველების გულმკერდში
რომლებშიც კონცენტრირებულია ფე– მდებარე ენდოკრინული ჩანგლისებრი
რმენტები მონაწილეობენ საკვების ჯირკვალი, რომელი() მოიცავს ეპითე-
შიდაუჯრედულ მონელებაში. უმთაე- ლიალურ და ლიმფოიდურ ქსოვილს.
რესად დამახასიათებელია ცხოველუ- ლიზფოციტები –- სისხლის თეთრი სხეუ-
რი უჯრედებისათვის; ნანახია მცენა- ლაკების (ლეიკოციტების) კერძოდ აგ–
რეულ უჯრედებშიც. რანულოციტების (იხ) ერთ-ერთი სა–
ლითიაზი მსხლისა –- მსხლის ნაყოფში ხე; ხასიათდება მეტად მცირე ზომით
გაქვავებული უჯრედების გაძლიერე- და მრგვალი ბირთვით. წარმოიქმნება
ბული წარმოქმნა გვალვის ზემოქმედე- ლიმფურ კვანძებსა და ელენთაში.
ბის შედეგად; მსხლის გაქვავება. ლიმფური „გულების -- ლიმფერი ძარ-
ლითოსფერო –- დედამიწის მტკიცე ქვი–
ღვების კუნთოვანი გაფართოება ვე–
ერი გარსი; დედამიწის ქერქი. ნებთან შეერთების ადგილას. მათი შე–
ლიკოპინი –– პიგმენტ კაროტინის იზომე– კუმშვის მეშეეობით ბორციელდება
რი, რომელიც გეხვდება ქრომოპლას- ლიმფის მოძრაობა.
ტებში და განაპირობებს პომიდორის, ლიმფური კვანძები –– ლიმფური სისტე–
საზამთროს და სხვათა ნაყოფების წი–- მის ორგანოები, რომლებიც ლიმფური
თელ ფერს. ძარღვების გაყოლებითაა განლაგებუ-
ლიკოფორა -- ზოგიერთი თასმისებრი ლი. დიდ როლს ასრულებენ სისხლის
კიის სფეროსებრი ლარვა, რომელსა) წარმოქმნაში, მათში ხდება ლეიკოცი-
აქვს 10 ქიტინოვანი კაუჭი. ტების, სახელდობრ ლიმფოციტების
ლიმიტირებული ქრომოსომები –– ქრო- წარმოქმნა; მათივე საშუალებით ზდე-
მოსომები, რომლებიც გვხვდება მხო– ბა ლიმფის გაფილტერა.
ლოდ გარკვეულ ქსოვილში. ლიმფური სისტემა –– ლიმფური ძარღეე-
ლიმნოლოგია –– ჰიდროლოგიის დარგი,
ბისა და ლიმფური კეანძების ქსელი
რომელიც სწავლობს დედამიწის შიდა (ერთობლიობა), რომელშიც ხდება ლი–-
წყალსატეეებს: ტბათმცოდნეობა, მფის მოძრაობა, ასრულებს სისხლის
ლიმფა –– უფერული გამჭვირვალე სითხე, წარმოქმნისა და დამცველ ფუნქციას.
რონელი) მოძრაობს ხერხემლიანი
ცხოველებისა და ადამიანის ლიმფურ
წარმოადგენს სისხლძარღგთა სისტემის
სისტემაში. წარმოიქმნება ქსოვილუ–- დამატებით აპარატს.
რი ანუ უჯრედშორისული სითხიდან, ლიმფური ჯირკვლები –- იხ. ლიმფერი
რომლითაც ამოვსებულია უჯრედშო- კვანძები.
რისი არეები. თავისი შემადგენლო- ლინეონი –– ტერმინი შემოიღო ჰოლანდი–
ბით სისხლის პლაზმას მოგვაგონებს; ელმა ბოტანიკოსმპათ ი. ლოტსიმ
შეიცავს ლეიკოპლასტებს. (1916 წ) ცოცხალ არსებათა კლასი-
ლიოფილური – 185 ლიქენები.

ფიკაციის უმდაბლესი ერთე ულების-- წარმოადგენენ პროტოპლაზმის აუცი-

ჟორდანონის (იხ. ჟორდანონი) ერთო- ლებელ შემადგენელ ნაწილს,
ბლიობის გამოსახატავად. ი. ლოტსის ლიპოკაინი –– კუჭქვეშა ჯირკვლის ჰორ-
შეხედულებით ლინეონი თითქოს შე- მონ, არეგულირებს ლიპოიდების.
ესატყვისება კ, ლინეს სახეობის მნი- ცელას ორგანიზმში.
შვნცკლობას. ლიპომა –– კეთილთვისებიანი სიმსიენე
ლიოფილური კოლოიღები –– ორფაზოეა- ცხიმოვანი ქსოვილიდან; ცხიმოვანა,
ნი სისტემები, რომლებიც შედგება შე- ლიპოპროტეიღები –– რთული ცილების
ტად დაქუცმაცებული მაგარი ნივთი- ჯგუფ, რომლი” შემადგენლობა–
ში შედის ცხიმისმაგვარი ნივთიერება-
ერებებისაგაი” რომლის ნაწილაკები
ნი –– ლიპოიდები; გეხვდება პლასტი–
მტკიცედაა დაკავშირებული თხევად
დისპერსიულ გარემოსთან.
დებისა და ბიოლოგიური მემბრანების.
შემადგე ნლობაში.
ლიოფობური კოლოიდები –– ორფაზოვა-
ლიპოქონდრიები –- ცხიმის შემცველი-
ნი დისპერსიული სისტემები, რომლებ-
ნაწილაკები გოლჯის აპარატის სფე-
შიც მოლეკულური ურთიერთკავშირი როში, რომლებიც იღებებიან ეიტალუ-
დისპერსიულ ფაზასა და დისპერსიულ რი საღებავებით. ლიპოქონდრიებს გო-
გარემოს შორის (ორივე ფაზის საზ- ლჯის აპარატის საწყის ნივთიერებებად.
ღვარზე) გამოხატულია ძალიან სუს- მიიჩნევენ.
ტად. ლიპოქრომები –– მცენარეული და ცხოვე–
ლიპაზა –– ესტერაზების ჯგეფის ფერ- ლური პიგმენტები, რომლებიც არ ის-
მენტი, რომლითაც ხდება უხიმების სნება წყალში. მათ ეკუთვნის კაროტი–
გახლეჩვა (დაშლა) გლიცერინად და ნოიდები,
ლიტორალური ზონა -- ზღვის სანაპირო
ცხიმის მჟავებად; შეიცავს კუპის, კუ-
ნაწილი, რომელიც მოიცავს მოქცევის»
პქვეშა ჯირკვლისა და ნაწლავის წვენი-
და უკუქცევის ზონას, “შიშვლდება
ფართოდაა გავრცელებული ცხოველე–
ბში. უკუქცევის, ხოლო წყლით იფარებ»>
მოქცევის დროს.
ლიპემია –- ცხიმის შემცველობის მომა-
ლიტორალური ორგანიზმები –– ორგანიზ-
ტება სისხლის პლაზმაში.
მები, რომლებიც ცხოვრობენ ზღვის.
ლიპიდები –- ნივთიერებან, რომლე– სანაპიროს მოქცევისა და უსჯუქცევის
ბიც არ იხსნება წყალში, მაგრამ ზონაში,
იხსნება ორგანულ გამხსნელებში (ეთე– ლიტორალური სარტყელი ბენთოხისა –-
რი, ბენზინი, ბენზოლი, ქლოროფორ- ბენთოსის გავრცელების ზონა, რომე-.
მი და ა. 9.); ლიპიდებს ეკუთვნის ცხ4- ლიე მოიცავს ზღვის მოქცევისა და
მები და ცხიმისმაგარი ორგანული უკუქცევის ფარგლებს. ამ სარტყელში
ნიეთიერებანი –– ლიპოიდები. მცენარეებიდან გაბატონებულია მწვა–
ნე და წაბლა წყალმცენარეები.
ლიპოვიტამინები –– ცხიმში ხსნადი ვიტა-
ლიტოფილური მცენარეები –- ის. ლიტო–
მინები (ვიტამინი /#, ს, L და II).
ფიტები.
ლიპოიდები –- „ცხიმისმაგვარი ორგანუ- ლიტოფიტები –- მცენარეები, რომლებიც.
ლი ნივთიერებანი, რომლებიც ცხიმე–
ბის მსგავსად არ იხსნება წყალში, მაგ– ცხოვრობენ ქვებზე და კლდეებზე.
ლიტოცისტები –- მცენარის უჯრედები,
რამ იხსნება ორგანულ გამხსნელებში; რომლებიც შეიცავს გაქვავებულ ჩა>
ლიპოიდებიდან უფრო დიდი მნიშვნე– ნართებს –– ცისტოლიტებს.
ლობა აქვს ფოსფატიდებს, რომლებიც ლიქენები –- იხ. მღიერები.
„ღიქენები – 136-– ლოფოტრიქები

ლიქენების ლეპროზული ფორმები – ადგენს ხვეულ მილს. მასში მოთავსე–-

იხ. ლეპროზული ფორმები მღიერები- ბულია კორტიის ორგანო.
სა. ლოკომოტორული მოძრაობა მცენარისა--
:ლიქენინი –– რთული ნახშირწყალი, რო- მცენარეთა აქტიური გადანაცვლება,
მელიც დიდი რაოდენობით გვხვდება გადაადგილება, რომელიც დამახასი–-
მღიერების სხეულში ღა მათი უჯრე- ათებელია ბაქტერიებისათვის, ზოგიე-
დების გარსის ძირითადი შემადგენე- ტთი წყალმცენარისათვის; მოძრა-
ლი ნაწილია. უჯრედანასაგან (ცელუ- ობა ხდება თხევად გარემოში.
ლოზასაგან)! განსხვავებით ლიქენინი ლოკომოცია –- მოქმედებათა კომპლექსი,
იზსნება ცხელ წყალში. რომლის საშუალებით სდება ადამიანი–
ლიქენოლოგია –- ბოტანიკის ნაწილი, სა და ცხოველის გადაადგილება სიერ–-
რომელიც სწავლობს მღიერებს –– ცეში.
ლიქენებს. ლოკუსი –– გარკვეული გენის ლოკალიზა-
ლობელინი –- ალკალოიდი, რომელსაც ციის ადგილი ქრომოსომში, გენის ლო-
შეიცავს ლობელიასებრთა ოჯახის მცე– კუსს, როგორც ფიზიოლოგიურ ერთე-
ნარეები. გამოიყენება მედიცინაში რო– ულს, შეუძლია დაიკავოს ქრომოსომის
გორც ამგზნები საშუალება ასფიქსიის, მეტნაკლებად მნიშვნელოვანი მონაკვე–
მოწამვლის ღა სხე. შემთხეევის თი,
დროს. ლოლუა–-ზოგიერთი მცენარის (მაგ., მა-
ლობეჭტომია –-– ფილტვის ნაწილის ამო- ტიტელასებრთა წარმომადგენლებში)
კეეთის ოპერაცია. ფოთლების ძირში ერთმანეთთან შეზრ-
ლობოპოდიუმი –“- სარკოდინების ფრთი–- ღილი ღა ღეროზე შემოხვეული, სი-
სები ცრეფეხი (ფსევდოპოღიუ- ფრიფანა თანაფოთლები.
მი). ლორდოზი-- ხერხემლის მკვეთრი გაღუნ-
ლოგოპათია –– მეტყველების მოშლილო– ულობა წინისაკენ.
ბა; ენაბლუობა. ლორწოვანი გარსი –- თხელი შემაერთე-
ლოგოპედია -- მეცნიერება მეტყველე– ბელქსოვილოვანდ შრე, რომლითაც
“ის სხვადასხვა ნაკლისა და მათი მკუ- ამოფენილი და ღაფარულია ხერხემ-
რნალობის შესახებ. ლიანი ცხოველებისა და ადამიანის სა–
ლოდიკული –– ზოგიერთი მცენარის, მაგ., ჭმლის მომნელებელი ორგანოების, სა–
მარცელოვანების ყვავილსაფარი, რო- სუნთქი და შარდსასქესო გზების, აგ-
მელიც წარმოდგენილია პატარა, 0,5–– რეთვე თვალის ქუთოთოსა ღა ჯირ-
1.5 მმ ზომის რედუცირებული სიფ- კვლების სადინარების შიგნითა კედე-
რიფანების სახით. მათ ყვავილის სიფ- ლი.

რიფანებსაც უწოდებენ. ლორწოვანი პარკები –- თხელკედლიანი

ლოკალური –– განსაზღვრული ადგილისა– ღრუები რომლებიც ამოვსებულია
თეის დამახასიათებელი; ადგილობრი- ლორწოსებრი სითზით. განლაგებულია
ე”. კუნთებისა და მყესების სრიალის ად-
ლოკალური მოდიფიკაცია –- ინდივიდის გილებში ძელების გამონაშეერებზე:
ფენოტიპის ცვლილება (რაც მოცემუ- ამცირებს ხახუნს.
ლი ადგილის გარემო პირობების შეც- ლოფოდენტური კბილები -- კბილები,
ვლითაა გამოწეეული), რომლის დრო– რომლებსაც აქვს სავარცხლისებრი შე–
საც გენოტიპი უცვლელადაა დარჩენი–- მაღლებანი საღეჭ ზე დაპირზე.
ლო. ლოფოტრიქები –- ბაქტერიები, რომელ–
კლოკოკინა (ყურისა) –. შიგნითა ყურის თაც უჯრედის ერთ ბოლოზე აქვთ შო–
ძირითადი ნაწილი, რომელიც წარმო- ლტების კონა.
ლოფოფორი – 187– მაკარონეზი

ლოფოფორი –- კოლონიური სხსავსელების კულობზით (ლუპუსით) დაავადღებულ-

(8IVი70ი) ცალკე ინდივიდის სხეუ- თათვის.

ლის წინა ნაწილი, რომელზედაც გან– ლუპუხი –- კანის ტუბერკულოზის ერთ-

ე”თარებულია პირის ზერელი საცეცე–- ერთი სახე; მჭამელა.
ბის გვირგვინით. ლუტეინის უჯრედები –- ჯირკვლოვანი
ლოჟის პარკები –- ლორწოეანი გარსის უჯრედები, რომლებიც ვითარდება ე. 7.
ნაოჭები, რომლებიც გააჩნია მაიმუნე– ყეითელ სხეულში გამსკდარი გრააფის
ბისა და მღრღნელების ზოგიერთ წარ- ბუშტუკის აღგილას; ამ უჯრედების
მომადგენელს ე. წ. პირის კარიბჭეში: შიგნით გროედება ლუტეინი –- ლი-
ლოყის პარკებში ცხოველი აგროეებს პოქრომას ჯგუფის, ყვითელი ფერის
მოპოვებულ საკვებს, რომელსაც შემ- _ ნივთიერება.
დეგ ჭამს. ლუტეოსტერონი –- ქალის სასქესო ჯირ-
ლპობას ზრწნა -- მიკროორგანიზმების კვლების (საკვერცხის) ერთ-ერთი ჰო-
მოქმედებით აზოტის შემცველ ნივთი–- რმონი. იგივეა რაც პროგესტერონი.
ერებათა (ცილების, ამინომეაეების) ლუტუულორტები-–-–სის ხნიერ ტანზე ან
დაშლის პროცესი. ტოტებზე მძინარე კვირტებიდან გაჩ-
ლპობის ბაქტერიები –- ბაქტერიები, რო- ეითარებული ყლორტები, რომლებიც
მლებიც იწვევენ ლპობას, უფრო სწრაფად ეითარდება ვიდრე
ლუთეოსტერონი -- იხ. ლუტეოსტერონი, ჩეგულებრივი ყლორტები და ივითა-
ლეი დოლოს კანონ, –- ის. ევოლუციის რებს შედარებით უფრო ღიღი ზომის
შეუქცევადობის კანონი. ფოთლებს.
ლუიხის სხეული –- შორისული ტვინის ლუციფერაზა -- ზოგიერთი მნათი ორგა-
ცენტრალური ნაწილი ბორცქვეშა ნიზმის (მაგ.. მნათი ბაქტერიები, ობის
არეში. სოკოები და სხე. ფერმენტი, რომე-
ლუიციფერაზა--გნათი ბაქტერიების, ობ ლიკ მოქმედებს ლუციფერინზე («ხ.)
ოს სოკოების ღა სხვა მნათი ორგანიზ- და იწვევს ნათებას.
მების ფერმენტი. ლუციფერინი –- ნიეთიერება, რომელიც
ლუმბაგო –- წელის ტკივილი კუნთების იწვევს ნათებას მასზე ფერმენტ ლუ-
ან ნერვების ღაავადების შედეგად: წე- ციფერაზას მოქმედებით. დამახასიათე.
ლკავი. ბელია ზოგიერთი ბაქტერიის, ობის
ლუპოზორიუმი –- სპეციალური სამკურ- სოკოს და სხეა მნათი ორგანიზმისათ-
ნალო დაწესებულება კანის ტუებერ- ვიL.

მადაგასკარის ოლქი –- ზოოგეოგრაფი- მის კიროვანი ფირფიტა. რომელიც

ული ოლქი, რომელიც მოიცაეს კუ§- ფორებითაა დასერეტილი. ფორების
ძულ მადაგასკარს და სეიშელის, ამი- გზით ხდება ამბულაკრალური სისტე-
რანტიის კომორის და მასკარენის მის წყლით მომარაგება.
კუნძულებს. : მათრახოვანი კამერები –– ღრუბელების
მადრეფორიტი –- იხ. მადრეფორის ფირ- სხეულის კედელში არსებული, რთუ-
ფიტა. ლი აგებულების ჩაღრმავებული კამე-
მადრეფორის ფირფიტა –- კანე ჯლიანთა რები, რომლებიც საყელოიან მათრა-
რყღვის ვარსკვლავა) სხეულის აბო- სოვანი უჯრედებითაა ამოფენილი.
რალურ მხარეზე არსებული დიდი ზო- მაკარონეზიის ქვეოლქი –– პოლარქტიკუ-
მაკეობა მაკროხკლერები

ლი ფლორისტული ოლქის მცირე ნა- ობაზე უფრო მაღალი სისტემატიკური

წილი, რომელიე მოიცავს” აფრიკის კატეგორიების წარმოქმნა. საპირისპი–-
ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე ატ- როდ მიკროევოლუფიისა.
ლანტის ოკეანს კუნძულებს (კანა- მაკროელემენტები –- ქიმიური ელემენ–
რის, აზორის და სხე.) ხასიათდება ტები, რომლებიც აუცილებელია მცე-
მრავალი ენდემური საზეობით (კანა- ნარის ზრდა-განვითარებისათვის (კეე–-
რის ფიქვი, დევის ხე და სხე.). ბისათეის) დიდი რაოდენობით (გან-
მაკეობა –- პროცესი, რომლის დროსაც სხვავებით მიკროელემენტებისა); მათ
განაყოფიერებული კვერცხუჯრედიდან ეკუთენის აზოტი, ფოსფორი, გოგირ-
ცოცხალმშობი ცხოველების ორგანიზ- დი, კალიუმი, მაგნიუმი; კალციუმი;
მში ვითარდება ნაყოფი. მათვე შეიძლება მიეკუთვნოს ნახშირ-
მაკვისი –- ხმელთაშუაზღვის მბარეში ბადი, ჟანგბადი და წყალბადი.
გაერცელებული მცენარეულობა, რო- მაკროერგული ბმა, კავშირი –- ენერგი-
მელიც შექმნილია ხეშეშფოთლიანი და ით მდიდარი ქიმიური კავშირები ო“-
წკეპლისებრტოტებიანი ქსუეროფილუ- განულ ნივთიერებათა მოლეკულებში
რი მარადმწვანე დაბალტანიანი ხეები– (მაგ., ფოსფატური კავშირები ადენო–
სა და მაღალტანიაი ბუ”ქებისაგან. ზინტრიფოსფატში); ეს კავშირები ქი–
განსაკუთრებით ფართოდაა გავრცე- მიური ენერგიის მარაგია ცოცხალ ორ-
ლებული კორსიკაში. განიზმში.
მაკკია –- იზ. მაკვისი. მაკროერგული ნაერთები –- ენერგიით
მაკროგამეტა –- ორი მაკოპელირებელი მდიდარი ნაერთები,
გამეტიდან უფრო დიდი გამეტა; შეიძ- მაკროკეფალია –- დიდთავიანობა ან თა-
ლება მიჩნეული იყოს მდედრობით გა– ვის უკან წაგრძელებულობა.
მეტად. მაკროკლიმატი –– დედამიწის ზედაპირის
მაკროგამეტანგიუმი –- გამეტანგუაუმი, დიდი სივრცეების კლიმატი.
რომელშიც მაკროგამეტები წარმოიქ- მაკროკონიუგატები –- ზოგიერთი ინფუ-
მნება, ზორის მდედრობითი სასქესო ინდივი-
მაკროგამეტოფიტი –– 1. მდედრობითი დები, რომლებიც მონაწილეობენ სქე–
გამეტოფიტი განსხვავებულსპორიან სობრივ პროცესში (კონიუგაციაში).
(ჰეტეროსპორიან) მცენარეებში. 2. მაკრომერებ.---დიდი ზომის უჯრედები,
ყვავილოვან მცენარეთა ემბრიონალუ–- რომლებიც წარმოიქმნება კვერცხის
რი (ჩანასახის) პაკი. არათანაბარი დანაწევრების დღოს.
მაკროგამეტოციტი -- ზოგიერთი ერთუჯ- მაკრონუკლეუსი –– ვეგეტატიური, პოლა-
რედიანი ცხოეელის (მაგ., კოკციდი- პლოიდური, დიდი ბირთვი ინფუზო-
ები) სასქესო ელემენტი, რომელიც რიებმი რომელიც ნივთიერებათა
შემდეგ მაკროგამეტად გადაიქცევა- ცვლას ემსახურება. კონიუგაციის
მაკროგამია –– იხ. ჰოლოგამია. დროს ის იშლება და იხსნება.
მაკროგლია –– ნერვული ქსოვილის სახე– მაკროპეტალიქიღები –- ზრტილოეანი
ცელილება; შედგება უჯრედებისაგან, თევზების ერთ-ერთი ნამარხი ჯგუფი,
რომლებიც გარეგნულად ნეირონებს რომელთაც აქვთ გარეთა ჯავშანი.
ჰგავს, მაგრამ არა აქეთ გაღიზიანების მაკროპლანქტონი –- წყლის სიზრქეში
გატარების უნარი. გვხვდება ნეიროგ- მცხოვრები (პლანქტონური) ორგანიზ-
ლიის შემადგენლობაში. მები, რომლებიც ზომით 5 მმ-ს აღე–
მაკროევოლუცია –– ევოლუციური პრო- მატება.
ცესი, რომლის დროსაც ხდება ორ- მაკროსკლერები –– ღრუბელების ჩონ-
განიზმთა მსხვილი ჯგუფების –- საზე- ჩხის დიდი ზომის ელემენტები (სპი–-
მაკრონკლერიტები – 189 მალპიღი

კულები); განსხვავებით უფრო მცირე მაგ., გვარი, ოჯახი და ა. შ., განეითა–

ზომის –- მიკროსკლერიტებისაგან. რება.
მაკროსკლერიტები –– იხ. მაკროსკლერე- მაკროცეფალია –- იხ. მაკროკეფალია,
ბი. მაკროციტები –– დიდი დიამეტრის მჭქო-
მაკროხსმატიკი –– ცხოველი, რომელსაც - ნე ერითროციტები.
ძლიერ აქვს ყნოსვა განვითარებული. მაკჩია –- მარადმწვანე ხეშეშფოთლიანი
ასეთ ცხოველებს მიეკუთვნება ძუძუ- ბუჩქნარი (იხ. მაკვისი).
მწოვართა უმრავლესობა. მალაკოლოგია –- ზოოლოგიის დარგი,
მაკროხნპორა –- იხ. მეგასპორა. რომელიც სწაელობს მოლუსკების სი-
მაკრონპორანგიუმი -- იხ. შეგასპორანგი– სტემატიკასა და ბიოლოგიას.
უმი. მალაკოფილია –– მცენარეთა ყეავილის
მაკრონპოროგენეზი –- იხ. მეგასპოროგე- დამტვერვა მეცლით მხოხავი მოლუს-
ნეზი. კების მონაწილეობით.
მაკროსპოროფილი –- ის. მეგასპოროფი- მალარია –– ციება, ციებ-ცხელება; ადამში–
ი. ანისა და რიგ ხერხემლიან ცხოველთა
მაკროსპოროფოთოლი –- იხ. მეგასპო- დაავადება, რომელსაც იწვევს მალა-
როფილი, რიის პლაზმოდიუმი (ერთუჯრედიანი
მაკროსფერული ინდივიდები, ფორმები–– უმარტივესთა წარმომადგენელი, რო-
სღვის ნიჟარიანი ამებების (წნ0LX8- მელიც სისხლში პარაზიტობს).
ხი1იIწიმი) წარმომადგენელთა, (მაგ., მალარიის გამომწვევი პლაზმოდიუმი –
მრავალბიჩას (00IV6სიი.ლ0)ს) უს- ერთუჯრედიან უმარტივესთა (სპორი-
ქესო გამრავლების დროს მიღებული ანების კლასის) ერთ-ერთი წარმომად-
ინდივიდები, რომლებიც საწყისი ფორ- გენელი, რომელიც პარაზიტობს აღა–-
მისაგან განსხვავდებიან იმით, რომ მა– მიანის სისხლში და იწვევს მალარიას.
თი ნიჟარის ჩანასაზოვანი საკანი უფ- მისი გადამტანია კოღო ანოფელესი.
რო დიდი ზომისაა. მალთუსიანობა –- რეაქციული თეო-
მაკროტოპი –- იხ. ინდივიდუუმის ფარ- რია, რომლის მიხედვითაც ყველა სო-
თობი. ციალური უბედურების მიზეზია მო-
მაკროფაგები –- დიდი ზომის უჯრედები, სახლეობის მეტისმეტად სწრაფი ზრდა
რომლებსაც აქვთ ორგანიზმში მოხვე- და არა კაპიტალისტური სისტემა (ინ–
დრილი მიკრობებისა და უცხო სხეუ- გლისელი ბურჯუაზიელი ეკონომის-
ლაკების მოსპობის უნარი ფაგოციტო- ტის მალთუსის გვარის მიხედვით).
ზის გზით. მათ ეკუთენის შემაერთე- მალპიღის ბეწვები –– ორბოლოიანი ან
ბელ ქსოვილთა უჯრედები --– ჰისტიო- ორად გაყოფილი ბეწვები, რომლებიც
ციტები, ლიმფოციტები და სხვ., ას- შუა ნაწილითაა მიმაგრებული; დამა-
რულებენ დამცველ ფუნქციას. ხასიათებელია პარკოსნების და ჯვარო–-
მაკროფანეროფიტები –– დიდი ზომის ზე– სანთა ზოგიერთი წარმომადგენელისა-
ები, რომელთა განახლების კვირტები, თვის,
ისევე როგორც სზვა ფანეროფიტები- მალპილის მილები –- მწერების, ობობას-
სა, განლაგებულია ნიადაგის ზედაპი–- ნაირთა და სხვ. გამომყოფი ორგანო.
რიდან მაღლა. ზოგჯერ მათ ყოფენ: მალპილის ხხეულაკები --–- უმაღლესი ხერ-
მეგაფანეროფიტებად (30 მეტრზე მა- ხემლიანი ცხოველების თირკმელების
ღალი ხეები) დღა მეზოფანეროფიტე- ბაუმანის კაფსულის შიგნით არსებუ-
ბად (8-დან 30 მ-მდე სიმაღლის). ლი სისხლძარღვთა გორგლები.
მაკროფილოგენეზი –-– უმაღლესი სისტე– მალპილის შრე –- ძუძუმწოვარი ცხოვე-
მატიკური ერთეულების, როგორიცაა, ლების ეპითელის ქვედა ძირითადი
მალხეკო – 190– მარაღმწვანე

შრე, რომლის უჯრედების დაყოფით მამრობითი ყვავილი –– ყეავილი, რომელ-

ხდება ზედა რქოვანი შრის შევსება. შიც მხოლოდ მტერიანებია განვითარე–
მალსეკო –-– ციტრუსოვანთა (უმთავრე- ბული; მს მტვრიანიაინ ყვავილსაც
სად ლიმონის) სოკოვანი დაავადება, უ?ოდებენ.
რომელიც იწვევს ხმობას. მანათობელი ცხოველები –- ცხოველე-
მალტაზა –- ფერმენტი, რომელიც აჩქა–- ბი რომლებსაც "ნათების უნარი
რებს მალტოზის ჰიდროლიზს (გახლე- აქვთ.
ჩას) ყურძნის ”შაქრამდე; მალტაზას მანგროს მცენარეულობა –- ტროპიკების
შეიცავს, მაგ., ნერწყეი. თავისეიბური მცენარეულობა, რო-
მალტოდექსტრინი –– იზ. დექსტრინები. მელიც გვხვდება ზღვის თხელ-
მალტოზა –- ალაოს შაქარი; დისაქარიდი; ს და ლამინ ლაგუნებში ან
წარმოადგენს სახამებლის გახლეჩის მდინარეთა ქვედა დინებასა და შე-
შუალედ პროდუქტს და წარმოიქმნება სართავებში ხშირი რაყის სახით. ძი-
სახამებლის ჰიდროლიზის დროს. რითადად შექმნილია რიზოფორისებრ-
მამალიოლოგია –– ზოოლოგიის ნაწილი, თა ოჯახის წარმომადგენლების დაბალი
რომელიც სწავლობს ძუძუმწოვარ ხეებისა და ბუჩქებისაგანნ”„ რომელ–-
ცხოველებს; მათ სისტემატიკას, ბიო–- თაც გააჩნია თავისებური სამარჯვები:
ლოგიასა და მნიშვნელობას (სხვანაი– საბჯენი და სასუნთქი ფესვები.
რად თერიოლოგია). მანდიბულები –- ნიჩაბფეხიანების (ციკ-
მამალიოქორია –– მცენარის ნაყოფებისა ლოპი), უმაღლესი კიბოების (მდინა–-
და თესლების გავრცელება ძუძუმწო- რის კიბო), ტარაკანების წყვილი ზედა–
ეარი ცხოველების დახმარებით. ყბა.
მამოთროპული ჰორმონი -- ჰიპოფიზის მანტია –– 1. ზოგი უხერხემლო ცხოველის
(ტვინის დანამატის) ერთ-ერთი ჰორ- (მაგ., მოლუსკების) ნიჟარის ქვეშ მ+ი-
მონი, რომელიც) მოქმედებს რძის სეკ– თავსებული კანის რბილი ნაოჭი, რო–
რეციაზე; პროლაქტინი. მელი() ფარავს სხეულს; მისგან გამო-
მამოლოგია –- იხ. მამალიოლოგია. ყოფილი ნივთიერებისაგან წარმოიქმ–
მამოძრავებელი ერთეული –- ჩონჩხის კუ- ნება ნიჟარა. 2. ერთშრიანი ეპითელი–
ნთოვანი ბოჭკოების ერთობლიობა, საგან შემდგარი კანის თხელკედლიანი
რომელიც ნერვირდება ერთი მამოძრა- პარკი, რომლითაც დაფარულია ზოგი
ვებელი ნეირონით. უმდაბლესი ქორდიანის სხეული; გამო–
მამოძრავებელი ნერვები –- კუნთებში ჟოფს უჯრედისის შემცველ გარეთა
დაბოლოებული ნერვებიყდ რომელთა საფარს (ტუნიკას).
ბოჭკოებში მიმდინარე აგზნება იწვევს მანტიის ღრუ –-– მოლუსკების მანტიასა
კუნთების შეკუმშვს და ორგანოს და სხეულის ზედაპირს შორის მოთავ–
მოძრაობას, სებული ღრუ.
მამრობითი გირჩა –-- შიშველთესლოვან მარადი ქსოვილი –- მცენარის ქსოვილი,
მცენარეთა მიკროსპოროფილების კრე- რომელიც, როგორც წესი, სხვა ქსო–-
ბული. თითოეული მიკროსპოროფი- ვილებს არ წარმოქმნის ან მხოლოდ
ლის ძირში მოთავსებულია ორი მიკ- განსაზღვრულ პირობებში შეუძლია
როსპორანგიუმი, რომელშიც უამრავი ეს თვისება გამოამეღავნოს. მარად
მიკროსპორა ეითარდება. ქსოვილს აკუთვნებენ” მაგალითად,
მამრობითი პართენოჯენეზი –– ინდივიდის მფარავ, გამტარ, შექანიკურ, მომმარა–
განვითარება მამრობითი სასქესო გებელ და საასიმილაციო ქსოვილს.
უჯრედიდან განაყოფიერების პროცე- მარადმწვანე მცენარეები –- მცენარეები,
სის გარეშე. იხ ანდროგენეზი. რომლებიც მთელი წლის განმავლობა-
მარაზმინი – 191 -– მარწუხები:

ში მწვანე ფოთლებით არიან შემოსი–- რი. შეიძლება იყოს ჯამისებრთ ან გვი–-

ლი. მათ ძეელი ფოთლები დროთა გან– რგვინისებრი.
მავლობაში ცვივათ, ახალი ფოთლები მარტივი შაქრები –- იხ. მონოსაქარიდები.
კი ვითარდება თანდათანობით (ფიჭვი, მარტივჟვავილსაფრიანსდ მცენარეები --
ნაძვი, სოჭი, ბზა, ბაძგი და სხვ.). ყვაეილოვანი მცენარეები, რომელთა
მარაზმინი –- პიოლინების ერთ-ერთი ყვავილსაფარი მარტივია, ე. ი. შედ-
გუფი; ორგანული ნივთიერება, რო- გება მხოლოდ ჯამისაგან ან გეირგვი–
მელსაც გამოყოფს მიკროორგანიზმე- ნისაგან.
ბი. მარაზმინის შემადგენლობაში შე- მარცვალა –– ერთთესლიანი ნაყოფი, რო-
დის ამიაკი, ალდეჰიდები და სხვა აქ– მლის ტყავისებრი ნაყოფსაფარი მჭიდ–
როლადი ნიეთიერება. გავლენას ახ- როდაა თესლის კანთან შეზრდილი.
დენს უმაღლეს მცენარეებზე. დამახასიათებელია მარცელოეანებისა--
მარარ –– ფრინველის ბუმბულის ფირფი– თვის.
ტოვანი ნაწილი; შედგება ერთ მთლიან მარცვლეული კულტურები –– კელტუ-
ფირფიტად მიმაგრებული გვერდითი რული მცენარეები რომლებიც მო-.-
ტოტებისაგან რომლებიც ბუმბულის ყავთ მარცვლის მისაღებად (ხორბა-
ღერძზე სხედან. ლი, ქერი, სიმინდი, ბრინჯი, ბარდა,
მარგალიტი –– ზოგიერთი ორსაგდულიანი წიწიბურა და სხე),
მოლუსკის ნიჟარისა და მანტიის შო- მარცვლის აოდვ> –-– ვადაზე ადრე დამ--
რის მოხვედრილი კენჭი ან სხვა უცხო წიფებული და დაუსრულებელი, ბქი-
სხეული, რომელიც სადაფის შრითაა რი მარცელის მიღება. ადგილი აქვს.
ღაფარული და თავისუფლად ღევს ჰაერის მაღალი ტემპერატურისა და
ნიჟარის სიღრმეში ან მის კედელზეა დიდი სიმშრალის დროს, როდესაც.
მიკრული. ირღვევა საკვებ ნივთიერებათა ნორმა-
მარგალიტის გამონაყარი –- გარქოვანე- ლური ღენა ფოთლებიდან მობწიფარ
ბული კანის ხორკლები, რომლებიც თესლებში.
უჩნდება ზოგიერთ თევზს „საქორწი- მარცვლის ფქვილოვნება, სახამებლოვნე-.
ნო“ (გამრავლების) პერიოდში. ბა –- მარცვლოვან მცენარეთა მარცვალ--
მარილგამძლეობა მცენარისა –– მცენარე– ში სახამებლის დიდი რაოდენობით და.
ული ორგანიზმების შეგუება ნიადაგის წებოვანას შედარებით მცირე რაოდე-
ან წყლის დამლაშე ბასთან. ნობით შემცველობა. განაჭერში ასე–
მარტივი თვალი –- კიბოსნაირების ლარ- თი მარცვალი ფქეილისებრ თეთრი-
ეისა და ზოგიერთი ზრდასრული უმდა ფერისაა.
ბლესი კიბოს კენტი თვალი. მარცვლოვანების დაკუტვა –– მარცელო-
მარტივი ნახშირწყლები -- ის. მონოსაქა– ვანების, განსაკუთრებით შვრიის ვი-
რიდები. რუსული დაავადება.
მარტივი ფოთოლი –- ფოთოლი, რომლის მარცვლოვანთა შალითისებრი ავაღმჟო-
ფირფიტა მთლიანია და არ არის ცალ- ფობა–– მარცვლოვანი მცენარეების ობი-
კეულ ნაწევრებად ანუ ფოთოლაკებად სებრი ავადმყოფობა, რომელსაც იწ–
დაყოფილი. პრაქტიკულად ადღეილად ვევს ჩანთიანი სოკოები.
გამოირჩევა იმით, რომ მის ყუნწზე მარწუხები –- ზოგიერთი კიბოსნაირის-
მხოლოდ ერთი ფირფიტაა განვითარე– (მაგ., მდინარის კიბო) მკერდზე არსე–
ბული (წიფლის, ატმის, ვაშლის, ვერ- ბული პირველი წყვილი კიდურის მა–
ხეის და სხე. ფოთოლი). რწუსხისებრი ან მაკრატლისებრი ზედა-
მარტივი ჟვავილხაფარი –– ყვავილსაფარი, ნაწილი, რომელიც მსხეერპლის დასა–
რომელიც ერთგვაროეანია და ერთფე–- პერ ორგანოს როლს ასრულებს.
შარჯანი – 192 – მაჭიკი

მარჯნის რიფები –- წყლის ზედაპირიდან პები (კამერები); მიტოქონდრიების

ამოწეული სერი, რომელიც წარმოქ- მატრიქსი შეიცავს ზსნად ცილებს და
მნილია კოლონიერი მარჯნის პოლიპე- ფერმენტებს. ჩვეულებრიე ერთგეარო-
ბის ჩონჩხისაგან. ვანია, მაგრამ ზოგჯერ მასში იმყოფება
“მასა (წონა მცენარისა –- ფიტოცენო- მცირე ზომის მკვრივი მარცვლები
ზის პროდუქტიულობის მაჩვენებე- (გრანულები).
ლი. მატრიქსი ციტოპლაზმისა –- ციტოპლაზ-
მასკულინიზაცია –-– მდედრობით ცხოვე- მის ძირითადი ჰომოგენური ნიეთიერე-
ლში მამრის მეორადი სასქესო ნიშნე–- ბა, რომლითაც ამოვსებულია ენდო-
ბის გამოჩენა. პლაზმატური ბადის მემბრანების, ორ–
·მახობრივი გადარჩევა –– სელექციის ერთ- განოიდების, მეტაპლაზმური წარმონა.
ერთი მეთოდი, როდესაც საწყისი მა– ქმნების, ჩანართებისა და სხვა სტრუქ–
სალიდან ახდენენ ინდივიდთა იმ მთე- ტურათა შორისი სიგრცეები. მატრიქ-
ლი ჯგუფის გადარჩევა, რომელსაც სში მიმდინარეობს პიოქიმიური რეაქ-
გააჩნია სელექციონერისათვის სასურ- ციები რომლებიც აპირობებს უჯ-
ველი ნიშან-თვისებები. გადარჩევის ეს რედის სასიცოცხლო აქტიურობას;
მეთოდი შეიძლება იყოს ერთჯერადი მათივე მეშვეობით ზორციელდება
ან განმეორებითი. ნიგეთიერებათა გადატანა.
«მახტაკხი –– მრგვალი ჭიების ზოგიერთი მატროკლინია –– რეციპროკული ჰიბრიდე-
ჯგუფის (80Iი-ი) წარმომადგენლე- ბის დედასთან მსგავსებ,„ რაც
ბის ხახის გაფართოება, რომელიც ამო- შეიძლება გაპირობებული იყოს: 1.
ფენილია ქიტინით; ეს უკანასკნელი ციტოპლაზმური შემკვიდრულობით,
წარმოქმნის ქიტინოვან ყბებს, როჭ- რომელიც უმთავრესად კვერცხუჯრე-
ლის საშუალებით ხდება საჭმლის და– დის გზით გაღაეცემა, 2. დედისეუ-
ქუცმაცება. ლი ეფექტით და 3. მშობლების პო-
'მასტიქნი––მასტიკის ფისი; მერქნიანი მცე- ლიპლოიდიზაციის არათანაბარი ხარის-
ნარის არომატული ფისი. ზით. '
მასტოდონტები –- გადაშენებული, ზორ- მაქ–ილარული ჯირკვალი –- უმდაბლეს
თუმჭმიანი (სპილოს მსგავსი) ცხოველე- კიბოსნაირთა (დაფნიების, ციკლოპე–
ბი. ბის) გამომყოფი სისტემა, რომელიც
-მახულა –- 1. მიკროსპორების მომრგვა– შედგება ცელომური პარკისაგან.
ლო გუნდები ზოგიერთი წყლის გვი- მაქსილები ––ნიჩაბფეზიანების (ციკლოპი)
მრის სპორასგიუმებში (მაგ. სალვინი- და უმაღლესი კიბოების (მდინარის კი–
ასებრთა ოჯახის გვარ აზოლლაში), 2. ბო) ორი წყვილი ქვედაუბა,
იხ. პოლინიუმი. მაქსილოპედები –- იხ. ყბაფეხები.
“მატლი –– მწერების განვითარების ახალ– მაცერაცია –- ქსოვილის უჯრედების
გაზრდა სტადია. ურთერთ დაცილება (ბუნებრივად ან
„-მატრანხფორმირებელი ფაქტორი –- პნევ- ხელოვნურად) უჯრეღშორისი ნივგთი-
მოკოკე?ბისაგან და ზოგიერთი სხვა ბა– ერებათა დაშლის შედეგად. მაცერა-
ქტერიისაგან გამოყოფილი ნივთიერე- ცია შეიძლება იყოს მთლიანი და ნწა–
ბანი, რომლებიც იწვევს იმავე ტიპის წილობრივი. ნაწილობრივი მაცერაცი–
ბაქტერიების სხვა შტამის მყარ მემ- «ს დროს უჯრედი მხოლოდ ზოგიერთ
კვიდრულ ცვლილებას. ნაწილში სცილდება მეზობელ უჯრედს.
“მატრიქსი მიტოქონდრიების –- ნივთ0ე- მაჭიკი-–- მცოზნელი ცხოველების ოთს–
რება, რომლითაც ამოვსებულია მიტო- განყოფილებიანი კუპ-ს ერთ-ერთი
ქონდრიების შიგნითა მემბრანის ნაო- განყოფილება, სადაც გამოიყოფა კუ“
მაჯა –. 193 მეგახპორა

ჰის წვენი. მაჭიკიდან საკვები გადა- რომელიც დაფარულია ბუწებრივი ან

დის წვრილნაწლავში, ხელოვნურად დათესილი მრავალწ-
მაჯა
–– ხელის მტევნის პირველი ვგანყო- ლოვანი ბალაზით. 3. მცენარეულობის
ფილება, რომელიც შედგება ორი რი– კლასი. ·
გი, თითქმის ერთნაირი სიგრშის, სიმ–- მდელოთმცოდნეობა –– ის მემდელოება-
სხოს და სიგანის, წვრილი ძელები- მებაღჩეობა -- ბაღჩეული კულტურების
საგან. (საზამთრო, გოგრა, ნესეი) მოყვანა;
მბგერი აპარატი
-- ხორხის ნაწილი, რო- მემინდერეობის დარგი.
მელიც ხმის წარმოქმნაში მონაწილე– მეგაგამეტა -- მდედრობითი სასქესო 'შჯ-
ობს. რედის ერთ-ერთი სახელწოდება.
მბგერი იოგები
-- ხორხის ღრუში განი- მეგაგამეტოფიტი -- მდედრობითი სქესი-
ეად გაჭიმული ორი ელასტური შემა- ანი თაობა; წარმოიქმნება განსზვავე-
ერთებელ ქსოვილოვანი ნაოჭი, რო- ბულ სპორიან მცენარეებში მეგასპო-
მელთა შორის მოთავსებულია ყია. რიდან.
მათი საშუალებით ხდება ხმის წარ- მეგათერმები –- იზ. მეგათერმული მცენა-
„ მოქმნა. სახელდობრ, როდესაც ამო- რეები (ტერმინი შემოიღო დეკანდო-
სუნთქული ჰაერის ნაკადი ყიაში გა- ლიგა).
"ივლის, ხორხის კუნთების შეკუმშვის მეგათერმული მცენარეები –- მცენარე-
შედეგად დაჭიმული იოგები იწყებს ები რომლებიც საჭიროებენ მაღალ
რხევას და ხმა წარმოიქმნება. რა”) ტემპერატურას (+ 20%-ზე ზევით)
მეტია მბგერი იოგების რხევის სიხ- მთელი თავისი სიცოცხლის განმაელო–
'შირე, მით უფრო მაღალია ხმა. ხაში. ·
მგრძნობელობა –- ცოცხალი ორგანიზმის მეგაკარიოციტი
–- ძელის წითელი'ტვინის:
„მიერ გაღიზიანებათა შეგრძნების უნა–- გიგანტური უჯრედები ერთი ან. რამ–
დენიმე ბირთვით; ემსახურებიან სხს-
მდგმურობა–– ერთი სახეობის ინდივიდ- ხლის ფირფიტების "წარმოქმნას.
თა დასახლება მეორე სახეობის ან მეგაკარბია ––- მსხვილნაყოფიანობაX:
იმაეე სახეობის
· ინდივიდებზე რაიმე მეგალობლაზტები –- მოუმწიფუბელი
ზიანის მიყენების გარეშე. ერითროციტები. (სასხლის წითელი
მდედრობითი გირჩა- შიშველთესლოვან სხეულაკები,კ რომლებიც შეიცავენ
მცენარეთა მაკროსპოროფილების კრე- · ბირთვს.
ბული. შედგება ღერძისა ღა მასზე მეგალოპა –– კიბორჩხალების განვითარე-
“განლაგებული გახევებული ქერქლე-. ბის ლარვული სტადია. მოგვაგონებს
ბისაგან; ქერქლები ორი სახისაა: მფა– ზრდასრულ ფორმას,. მხოლოდ“ მას
„რავი და სათესლე. თითოეული სათეს- აქეს უფრო განვითარებული მუცული
ლე ქერქლის ძირში ორი თესლკვირ– და მუცლის კიდურები, ეიღრე ზრდა-
ტია (მაკროსპორანგიუმი) მოთავსე– დასრულებულ კიბორჩხალებს.:
“ბული. შეგაპლანქტონი –– წყლის სიზრქეში მცხ“
მდედრობითი ყვავილი–-ყეავილი, 'რომე– ოვრები' დიდი“ ზომის ორგანიზმები,
ლშიე მხოლოდ ბუტკოა (ან ბუტკო- რომლებიეყ პასიურად გადაიტანება
ები) . განვითარებული; მას ბუტკოიან წყლის დინებით.
(ბუტკოებიან)! ყვავილსატ უწოდებენ. მეგასპორა. -–-. განსხეივებულ -სპორიანი
მდელო –- 1, მრაეალწლოვაწი, ” ძირითა– ზ?ცენარეების უფრო დიდი, ჩვეულებ-
დად მეზოფილური ბალახების (მარ- რივ მდედრობითი სპორა, რობლადა-
'0ცგლოეანთა და ნაირბალახოვანთა) ნავ. მდეღრობითი გამეტოფიტი ეჯთა-
მცენარეულობა, 2, მიწის- მონაკვეთი, დება: „უმაღლეს. სპოროეან 2ყენირე-
მეგასპჰ ორანგიუმი -- 194 – მეზამთრე,

ებში (იზოეტები, სელაგინელები) მე– ცოდნის საფუძველზე რჩეეა-დარიგე–

გასპორა საწყისს აძლევს მდედრო- ბის მიცემა მემკვიდრული სენით დაა–
ბით წინაზრდილს; თესლიან მცენარე- ვადებულ პირთათვის,
ებში კი მეგასპორიდან ჩანასახის პარ- მცდიოპათია –– ორგანიზმთა ერთიმეორე ·
კი ვითარდება. ზე გავლენა მათი ერთად ცხოვრებისას
მეგახპორანგიუმი –- სპორანგიუმი,„ რომ- შექძნილი ფიტოცენოზური გარემოს
ელშიც მეგასპორები ვითარდება; თეს- მეშვეობით, „ცხოველმოქმედების შე–
ლოვან მცენარეებში მეგასპორანგიუმს დეგად გამოყოფილი პროდუქტებით
თესლკვირტი წარმოადგენს. ან, პირიქით, რომელიმე ნიეთიერების
მეგასპოროგენეზი -- მეგასპორების წარ- წართმევით.
მოქმნის პროცესი. უფრო ვიწრო გა- მედუზები
-- ზღვის თავისუფლად მცუ–-
გებით -– ფარულთესლოვან მცენა- რავი ცხოველები, რომლებიც თავის
რეები ემბრიონული პარკის, ე. ი. მხრივ წარმოადგენენ ჰიდროიდული
მდედრობითი გამეტოფიტის წარმოქ- ძციდრომედუზები0 და სციფოიდური
მნა თესლკვირტის სუბეპიდერმალური (სციფომედუზებია ნაწლავლრუიანე–-
შრის ერთი ან რამდენიმე უჯრედიდან. ბის სქესიან თაობას. აქვს გამქვირვა-
მეგასპოროფილი –- სახეშეცვლილი ფო- ლე, ქოლგისებრი სხეული, რომელ–
თოლი, რომელზედაც მეგასპორანგიუ- საც პირის ირგვლიგ და ნაპირებზე
მები ვათარდება, შიშველთესლოვან საცეცები გააჩნია.
მცენარეებში მეგასპოროფილს სათეს–- მედუზოიდი -- ჰიდროიდული პოლიპების
ლე ქერქლი წარმოადგენს, ფარულთეს- “სქესიანი ინდივიდიდ„ რომელსაც შე-
ლოვანებში კი –– ნაყოფფოთლები. ნარჩუნებული აქვს მედუზასთან მსგა–
მეგასპოროციტი-- მეგასპორის დედა უჯ- ვსება, მაგრამ მიმაგრებული რჩება
რედი, დიპლოიდური უჯრედი, რომ- კჟოლონიაზე არ გააჩნიათ პირი დ»
ლიდანაც რედუქციული დაყოფის შე– გრძნობის ორგანოები.
დეგად 4 მეგასპორა წარმოიქმნება. მედულარული კვალი, ღარი –– ღარი, რო-
მეგახფერული ინდივიდები, ფორმები
–– მელიც წარმოიქმნება ქორდიანი ცხო–-
იზ. მაკროსფერული ინდივიდები. ველების ჩანასახის ზურგის მხარეს
მეგატოპი -- იხ, ინდივიდუუმის ფართო- გასტრულის სტადიაში და საწყისს
ბი. აძლევს შემდგომში ნერვულ მილს.
მეგაფანეროფიტები –- მერქნიანი ხე- მედულარული სათავსი –– იხ. პერიმედუ–
მცენარეები, რომელთა სიმაღლე 30 ლარული ზონა.
მეტრზე მეტია. მედულობლასტები -- ემბრიონული ნერ–
მეგაპეტეროქრომატული –- სახეობა ან ეული მილაკის არადიფერენცირებული
პოპულაცია, რომელიც ზასიათდება უჯრედები, რომლიდანაც შემდგომში
პეტეროქრომატინის დიღი შემცვე–- წარმოიქმნება ან ნეირობლასტები ან
ლობით ქრომოსომულ ანაწყობში, 'სპონგიობლასტები.
მედიანური ანუ შუათანა სიბრტყე ყვა- მევალონაზ მჟავა –- ქსოვილებში ქოლე–
ვილისა––ის ვერტიკალური სიბრტყე, რო– სტერინის სინთეზის შუალეღი პრო-
მელიც გაივლის ყვავილის შუაგულს დუქტი.
და მფარავი ფოთლის შუა ძარღვს. მეზამთრე კვირტები –– მოსვენების პერი-
მედიატორი -- ცხოველურ ორგანიზმებში ოდღის მქონე კვირტები რომლებიც
ნერვული აგზნების გადამცემი ნივთი- უვითარდება ცივი დღა ზომიერი კლი–
ერება. - მატის ზეებსა ღა ბუჩქებს ყლორტე-
მედიკურ-გენეტიკური კონსულტაცია -- ბის წვერსა ღა ფოთლების უბეში.
მემკეიდრულ დაავადებათა გენეტიკის გამოზამთრების შემდეგ, ე. ი. გაზაფ–
მეზანთები – 195-– მეზოკარპიუმი

ხულის დასაწყისში ამ კვირტებიდან ნების სხეულის გარეთა (ექტოდერმი-

ახალი ყლორტები ვითარდება. სა) და შიგნითა ფენებს (ენტოდერმის)
მეზანთები –- მცენარეები, რომლებიც შორის,
ზომიერ განედებში ყვავილობენ ვეგყ- მეზოდერმა –– მრავალუჯრედიანი ორგანი-
ტაციური პერიოდის შუაში. ან ჯგუფს ზმების ჩანასახის შუაჩანასაბოვანი
ეკუთვნის ზომიერი განედის უმეტესი ფურცელი, რომელიც მოთაესებულია
მცენარე. ენტოდერმასა და ექტოდერმას შორ-
მეზარქული მერქანი -- მერქანი, რომლის ის. მეზოდერმიდან ვითარდება კუნ-
პირველსაწყისი უჯრედები წარმოიქ- თები, ძელები, სისხლძარღვთა სისტე–
მნება ჩამოუყალიბებელი კონის ცენტ- · მა, ხრტილები, სასკესო და გამომყო–
რში, შემდეგ დიფერენცირება ვრცე– ფი სისტემის ნაწილი და სხვა.
ლდება სხვადასხვა მიმართულებით: მეზოდეუმი –- რგოლიან ჭიების შუ,
ჩვეულებრიე პირველად დცენტრისკე- ნაწლავი.
ნული, შემდეგ კი ცენტრიდანული. მეზოზავრები -- ნამარხი ქვეწარმავლები,
გვხედება ზოგიერთის გვიმრანაირისა მეზოზოური ერა--დედამიწის გეოლოგი-
და · შიშველთესლოვანთა ღეროში, ური ისტორიის მეოთხე ერა (პალეო–-
მეზაფხულე მცენარეები –- დეკორაციუ- ზოურსას და კაინნოზოურს შორის);
ლი მცენარეები, რომლებსაც აშენებენ შედგება სამი პერიოდისაგან ტრია-
მხოლოდ ერთ სავეგეტაციო პერიოდ- სული, იურულისა და ცარცულისაგან.
ში (იაჟუჟუნა, ვერბენა, მიხაკი და ამ ერისათვის დამახასიათებელია უზ-
სხვ.). არმაზარი ქვეწარმავლების (დინოზაე-
მეზენტერიალური ძაფები -– მარჯნის პო–- რებისა და მისთანების) გაბატონებუ-
ლიპის გასტროვასკულარულ ღრუს ლი მდგომარეობა, ძელიანი თევზების,
სეპტაზე (ტიხზარზე) არსებული ძაფე– ფრინველებისა და ძუძუმწოვართა
ბი (გამსხვილებები), რომლებიც მდი– წარმოშობა, შიშველთესლოვან, ხო-
დარია ჯირკვლოვანი უჯრედებით. ლო შემდეგ ფარულთესლოვან მცე–
მეზენტერიუმი
–- რგოლიანი ჭიების ნა- ნარეთა გაბატონება,
წევრებში (სეგმენტებში სხეული" მეზოთელიუმი -– ეპითელური ჭსოვილი,
მეორეული ღრუს (ცელომის) კედლე–- რომლითაც ამოფენილია ე. წ. სერო–
ბის ზურგისა და მუცლის მხარე. ზული ღრუების (მუცლის აპკი, პლევ–
მეზენქიმია –-- ემბრიონული ქსოეილი, რა) გარსი ხერხემლიან ცხოველებშ»
რომლიდანაც ზდება ყველა სახის შემა– და ადამიანში.
ერთებელი ქსოვილის განვითარება. მეზოთერმები -- ის მეზოთერმული მცე–
მეზობლასტები –- უჯრედები, რომლიდა- ნარეები.
ნაც ხდება მესაშე ჩანასახოვანი ფურ- მეზოთერმული მცენარეები –- მცენარე–
ცლის––მეზოდერმის განვითარება ჭი- ები, რომლებიც თავის განვითარები-
ებში, მოლუსკებსა და ფეხსაზსრიანე- სათვის საჭიროებენ ზომიერ ტემპერა–-
ბში. ტურას (+15-20უ; სითბოს მოყვა-
მეზოვამია
–– მტვრის მილის შეჭრა თეს- რული მცენარეები,
ლკვირტში ინტეგუმენტების (თესლ- მეზოკარპიუმი -- ნაყოფსაფლიის (პერი-
კეირტის საფრის) გავლით გვურდი- კარპიუმის) შუა შრე, ე. ი. ენდოკარ-
დან. გეხედება გოგრაში მარმუჭში პიუმსა და ეგზოკარპიუმს შორის მდე–
და სხვა. ბარე შრე მცენარის ნაყოფში. ეს შრე
მეზოგლეა –– ლაბოვან,V, უსტრუქტურო მეტწილად უფრო მეტადაა განვითა-
ნივთიერება, რომელიც მოთავსებუ- რებული ვიდრე ორი დანარჩენი შრე
ლია ღრუბელებისა და ნაწლაეღრუია- და სხვადასხვა ნაყოფში სხვადასხვა–
მეზოკოტილე მეზოქნეროფიტები

ნაირი აგებულება აქვს; მაგ. ალუბ- რებებით (განსაკუთრებით ამინომჟა-

ლის, ქლიავის, ჭერმისა და სხვ. ნა– ვებით და ამიდებით) საშუალოდ და–-
ყოფში მეზოკარპიუმი წვნიანი რბი- ნაგვიანებულ წყალსატევებში (ზოგი
ლობია. სოკო, წყალმცენარე და სხვ)...
მეზოკოტილე –- ღივის მთავარი ღერძის ზეზოხაპრობული წყალსატევები -- საშუ-
მონაკვეთი ჰიპოკოტილესა და ეპიკო- ალო დანაგვიანების წყალსატევები,
ტილეს შორის; გეხვდება ზოგიერთი რომლისთვისაც დამახასიათებელია გა–
მარცვლოვანის (სიმინდი, ქერი) ღი- რკვეული ფაუნა და ფლორა.
ვებში, სადაც წარმოდგენილია წაგრ- მეზოსომა –– ქელიცერიანების (ობობები,
ძელებული მუხლის სახით ფარსა და მორიელები) მუცლის წინა ნაწილი,
კოლეოპტილის მიმაგრების ადგილს რომელზედაც) კიდურების რუდიმენ-
შორის. ტებია განვითარებული.
მეზომიტოზი-- მიტოზი უმარტივესებში, მეზოტოპი
–- იხ. ინდივიდუუმის ფართო-
რომლის დროსაც ცენტრიოლი ბი,
ლოკალიზებულია ბერთვის პერიფე- მეზოტროფული მცენარეები –- მცენარე-
რიულ ნაწილში, ქრომატინი კი ან იქ- ები, რომლებიც ნიადაგისადმი ამქ-
ვეა ან კარიოსომაშია. ღავნებენ ზომიერ მოთხოვნილებას;
მეზონეფროზი -- ის მეზონეფროსი, უკავიათ შუალედი ადგილი ეუტრო-
მეზონეფროსი –- პირველადი თირკმელი; ფულ და ოლიგოტროფულ მცენარე-
ხერხემლიან ცხოველთა ჩანასახში გა- ებს შორის.
ნვითარებული გამოყოფის ორგანო, მეზოფანეროფიტები – ხეები და ბუჩქე–
რომელიც სცვლის ჩანასახის განვითა– ბი, რომელთაც აქვთ 8-დან 30 მ-მდე
რების ადრეულ სტადიაში წარმოქმ– სიმაღლე.
ნილ გამოყოფის ორგანოს –- პრონე- მეზოფილი–– მცენარის ფოთლის ·ძირი-
უროსს. მეზონეფროსი თაეის მხრიე, ' თადი პარენქიმა; ფოთლის რბილობი,
უმაღლეს სხერხემლიანებში, იცელება რომელიც მდებარეობს ზედა” და ქვე–
მეტანეფროსით–– საბოლოო თირკმე–- და ეპიდერმისს შორის; ჩვეულებრივ.
ით. დიფერენცირებულია ე.წ. ღრუბლი-
მეზოპერიტონეალური ორგანოები – სებრ და მესრისებრ პარენქიმად.
ორგანოები, რომლებიც სამი მხრიდან მეზოფილური ორგანიზმები -- ორგანიზ-
დაფარულია მუცლის აპკით (აღმავალი მები, რომლებიც ცხოვრობენ ზომიერი.
და დაღმავალი კოლინჯი). ჰავის პირობებში და უკავიათ შუალე-
მეზოპლაზმა -- პროტოპლაზმის ძირითა-, ღი ადგილი სითბოსმოყეარულ და სი-
ღი მასა. უჯრედის შიგნითა· თხევადი ცივისმოყვარულ ორგანიზმებს შორის.
პლაზმა, რომელიც შემოფარგლულია, მეზოფიტები –- მცენარეებიდ„დ რომლებიც
პლაზმოლემითა და ტონოპლასტით. მე– ცხოვრობენ ზომიერ-ტენიან ადგილე-
ზოპლაზმა, პლაზმოლემასთან შედა- ბში. მათ ეკუთვნის ზომიერი ჰავისა
რებით, ხასიათდება მცირე ელასტი- და ზომიერ-ტენიანი ადგილების უმე-
ურობით წყლის აღვილად ”შთან- ტესი მცენარეები და აგრეთეე კულ-
თქმითა და გაცემით. ... ტურულ მცენარეთ. უმრავლესობა;
მეზოპლანქტონი –- წყლის... „სიზრქეში წარმოადგენენ შორისულ ტიპს ქსა..
მცხოვრები 1 მმ-დან 5 მმ-მდე სიდიდის როფიტებსა და პიგროფიტებს შორის.
ორგანიზმები, რომლებიც. პასიურაღ მეზოქსეროფიტები -- მცენარეები,: რომ–
გადაიტანებიან წყლით. + ლებიც შეგუებულია საშუალოზე: რამ-”
მეზოსაპრობები -- ორგანიზმები, რომლე– დენადმე უფრო მცირე სიმშრალის
ბიც ცხოვრობენ ორგანული 'ნივთიე- „ ნიადაგებს, ე. ი. ქსეროფიტებისა....და
მეზოქსილოფიტები – 197 –- მემკვიდრეობითი

ქსერომეზოფიტებს შორის გარდამა- რომელიც მოთავსებულია კუჭის კედ-

ვალ. პირობებს. ლის ლორწოვანი გარსის ქვეშ.
მეზოქნილოფიტები –- იგივეა, რაც ოქსი- მცლანიზმი –– ცხოველური ორგანიზმის
ლომეზოფიტები. · საფარში -- (კანში, ბუმბულში, ბეწვში
„მეზოპალოფიტები -–- იხ. ჰალომეზოფი- და სხე. პიგმენტ მელანინის დიღი
ტები, რაოდენობით არსებობა.
მეზოპიდროფიტები –- ის. ჰიგროფიტები. მელანინი –– მუქი მურაფერის ან შავი
მეთანური დუღილი –- მეთანის წარმოქ?- პიგმენტი გეხედება ხერხემლიანი
ნა სხვაღასხვა ორგანული შენაერთე– ცხოველების კანში ბუმბულსა და
ბის დუღილის შედეგად. ბეწვში, უხერხემლო ცზოეელების ზო-
მეიბომის ჯირკვლები -–- თვალის ქუთუთ- გიერთ გარეგან ორგანოში,
ოების ქსოვილში არსებული ცხიმის „მცლანოფორები –- ეპიდერმისში და სა-
ჯირკვლები, რომელთა გამონაყოფით კუთრივ კანში განლაგებული პიგმენ–
იპოზება ქუთუთოების ნაპირები, რაც ტური უჯრედები, რომლებიც შეიცა-
ხელს უშლის ცრემლის დენას. ვენ მუქი მურაფერის პიგმენტს –– მე–
მეიოზი -- მცენარეთა და ცხოველთა სას- ლანინს (ამფიბიებსა და რიგ სხვა ცხო–
ქესო უჯრედების გაყოფის პრო- ველებში).
ცესი რომლის შედეგადაც ხდება მელიორაცია –– ღონისძიებთა სისტემა
ორგანიზმის სხეულის უჯრელდებისა- (ფაობების ამოშრობა, მშრალი მიწე-
თვს დამახასიათებელი„ ქ4ომო- ბის ზელოვნური მორწყვა, ხეთარგვა
სომთა რიცხვის ორჯერ შემცირება · და სზეა.), რომელიც მიზნად ისახავს
(განახევრება, ნორმალური მეიოზის ” მიწის არახელსაყრელი ბუნებრივი პი-
დროსაც, ისევე როგორც მიტოზში, რობების გაუმჯობესებას, მისი ნაყო-
არჩევენ შემდეგ სტადიებს: პროფაბა, ფიერების გაზრდის მიზნით.
მეტაფაზა, ანაფაზა, ტელოფაზა. მელისის ხხეულაკები-––- წერილი ჯირკე–
მეიოსომები –- პლაზმის სუბმიკროსკოპი- ლების ჯგუფი, რომელიც გარშემოკ-
ული ნაწილაკები; რომელსაც მიკროს- რულია პატარა პარკისებრ ოოტიპზე,
ომებსაც უწოდებენ. სადაც კვერცხსავალი ჩაედინება; და–-
მეიოსპორა ––მეიოზის შედეგად წარმოქ- მახასიათებელია ზოგიერთი ბრტყელი
მწნილი თითოეული სპორა, ჭიისათეოს.
მეიოციტი -- სასქესო “უჯრედი ზრდის მემბრანელები –– ფირფიტები, რომლებიც
პროცესში; უმეტეს მდედრობით ცხო- შექმნილია წამწამების” შეწებებით
ველში ეს არის პირველი "რიგის ოეო- ინფუზორიებში.
ციტი, რომლიდანაც შემდგომში წარ- მემბრანოპლასტი –– უჯრედი რომელიც
მოიქმნება ერთი კვერცხუჯრედი და სა- გარსითაა შემოვლებული (განსხვავე–
მი მიმმართეელი სხეულაკი; მამრობით ბით გიმნოპლასტისა).
ცხოველში კი –– პირველი რიგის სპე– მემდელოება -- მემცენარეობის დარგი
რმატოციტი, რომლიდანაც 4 სპერმა- მდელოთა (სათიბ-საძოვრების) სწო-
„ტტოზოიდი წრმოიქმნება.ა მცენარეთა რად გამოჟენების, მათი გაუმჯობესე-
უმეტესობაში მეიოციტი წრმოადგენს ბისა და აგრეთეე ახალი ნათესი მდე–
სპოროციტს (იზ.). ლოების შექმნის შესახებ.
მეიხწერის სხეულები –- კანში განლაგე- მემკვიდრეობით გადაცემა, დამემკვიდრე-
ბული ნერვული დაბოლოებები, რომ- ბა -- მშობლის ნიშნების გადაცემა შთა-
ლებითაც ხდება შეხებით გამოწვეუ- მომავლობაზე.
ლი-გაღიზიანების მიღება... მემკვიდრეობითი ნიშან-თვიხებები –
მეიხნერის წნული->- ნერვული წნული, ” “ მშობლებისაგან მიღებული, თანდაყო–
წემკვიდრეოზათი მენტორი

ლილი ნიშნები, რომლებიც დამოკი– რების განაწილების კანონზომიერება-

დებულია სასქესო უჯრედების საშუა- ნი რომლებიც პირველად დაადგინა
ლებით გენების გადაცემაზე. ჩეხმა მეცნიერმა გრეგორ მენდელმა
მემკვიდრეობითი ცვალებადობის პომო- 1855 წელს. ეს კანონებია: 1. ჰიბრი-
ლოგიური რიგების კანონი –– ამ კანონის დების პირველი თაობის (LI) ერთგვა-
არსი იმაში მდგომარეობს, რომ გე5ე– რობა, რაც იმაში ვლინდება, როე ერ-
ტიკურად ერთმანეთთან ახლო მდგომ თი ნიშანთვისება ახშობს საპირისპი-
სახეობებსა და გვარებს მემკვიდრეო- რო ნიშანთვისების გამოვლინებას. 2.
ბითი 0ვალებადობის მსგავსი რიგები დათიშვის კანონი, რომლის თანახმად
აზასიათებთ. ჰიბრიდთა პირველი თაობის შთამო-
მემკვიდრეობითობა –– ორგანიზმის თვი- მაელობაში, ე. ი. მეორე თაობაში(L),
სება შეუნარჩუნოს და გადასცეს შემ- ხდება დათიშვა: მათ შთამომავლობაში
დგომ თაობას, წინაპრებისაგან მიღებუ- ხელახლა ჩნდება რეცესიული ნ«შან-
ლი ნიშანთვისებები და განვითარების თვისების მქონე ინდივიდები, რომლე-
თავისებურებანი. ბიც შთამომავალთა მთელი რაოდენო-
მემკვიდრეობის კონხერვატიზმი –– ნიშან- ბის დაახლოებით მეოთხედ ნაწილს
თა მდგრადობა, სიმტკიცე მემკვიდ- შეადგენს. 3. გენების (მემკეიდრულ.:
რეობაში, შთამომავლობაში, ფაქტორების) დამოუკიდებლად განა-
შემკვიდრული ხტრუქტურა –– იდიოტიპი, წილების კანონი, რომლის თანახმად
რომელიც განსაზღვრავს მომავალი დათიშვა თითოეული წყეილი · ნიშან–
და არსებელი ცოცხალი არსების რეა–- თვისების მიხედვით მიმდიწარეობს
ქციის ნორმას. ასეთი სტრუქტურა დანარჩენ ნიშანთვისებათა წყვილები-
მოთავსებულია განაყოფიერებულ საგან დამოუკიდებლად.
კვერცხუჯრედში ან სპორაში და უც- მენდელირება –- „მენდელირებისი“ შესა–
ვლელად გადაეცემა უჯრედის გაყო- ხებ ლაპარაკობენ «იმ შემთხეევაში,
ფისას, როდესაც გარკვეული ნიშანი, ცდებ-
მემკვიდრულობა –- იზ. მემკვიდრეობი– ში, იქცევა მენდელის კანონების შე–
თობა. საბამისად.
მემკვიდრულობის ქრომოსომული თეო- მენიხკი
–– 1. წვრილ, კაპილარულ მილში
რია –- ის ქრომოსომული თეორია მემ- მოთავსებული სითხის ჩაზნექილი ან
კვიდრეობითობისა, ამოზნექილი ზედაპირი; 2, ხრტილო–
შემცენარეობა–- 1, მეცნიერება კულტუ- ეანი დისკო ძუძუმწოვართა მალების
რული სასოფლო სამეურნეო მცენა- სხეულებს შორის.
რეებისა დ მათი მოვლა-მოყვანის შე– მენოპაუზა -- მენსტრუალერი ციკლის
სახებ. 2..სოფლის მეურნეობის წარ- შეწყვეტის დრო (ხდება 40-50 წლო-
მოების ერთ-ერთი ძირითადი დარგი. ვანებში).
მენდელიზმი –- ჩეხი მეცნიერის გრეგორ მენსტრუალური -–- მენსტრუაციასთან და–
მენღელის მიერ მემკვიდრეობითობის კავშირებული.
შესახებ ჩაპოყალიბებული დებულებე- მენსტრუაცია –- პერიოდული (ყოველ–
ბი, რომელიც საფუძვლად დაედო ნი– თვიური) ფიზოლოგიური სისხლდეზა
შანთა მემკვიდრეობით გადაცემის კან– ქალის საშვილოსნოდან რეპროდუქ-
ონზომიერებათა შესწავლას. ციულ ზნოვანებაში, თვიური; რიგი.
მენდელის კანონები –– სქესობრივი გამ– მენტორი –- აღმზრდელი, ზრდასრული
რავლების დროს მომდევნო თაობებ- მცენარე, რომელიც მუნობის
· საშუა-
ში ნიშანთვისებათა მემკვიდრეობით ლებით შეზრდილია ახალგაზრდა ნათე–
გადაცემის, ე. ი. მემკვიდრული ფაკტო- სართან, რათა ამ უკანასკნელს გადას–
შენტორი – 199 – მეორეული

ცეს გარკვეული თვისებები. მენტორი თიანებს ისეთ მცენარეებს, რომელთა

შეიძლება იყოს როგორც საძირედ, გვირგვინის ყველა ფურცელი შეზრ-
ისე სანამყენედ. დილია და თესლკვირტი ერთი ინტეგ-
მენტორის მეთოდი –- მცენარეული ჰიბ- უმენტითაა; მათ ფურცლებშეზრდი-
რიდების აღზრდის მეთოდი, რომე- ლიანებსაც უწოდებენ (მანანასებრნი,
ლიც შეიმუშავა ი, მიჩურინპა, ეს მე–- ფურისულასებრნი, ხეართქლასებრნი,
თოდი იმაში მდომარეობს, რომ გარ- ძაღლყურძმენასებრნი და სხვ).
კვეული საძირის შერჩევით (მენტო- მეორე რიგის ოვოციტები – იხ. ოვო-
რით) შეიძლება ზემოქმედება მოვაზ- ციტები მეორე რიგისა.
დინოთ სანამყენეზე და პირიქით. მეორე რიგიხ ხპერმატოციტები –- იზ.
შენჯი –- 1. მწერის ფეხის პირველი გან- სპერმატოციტები მეორე რიგისა.
ყოფილება, რითაც ფეხი მკერდს შე– მეორეული ბირთვი –– ფარულთესლოვან«
ენაწევრება. 2. ქვემო კიდურის სარ- მცენარეების ჩანასახის პარკის დიპ.
ი. ლოიდური ბირთვი, რომელიც წარმო–
შენჯა სპარტყელი –- უკანაკიდურის სარ-
იქმნება ზედა და ქვეღა პოლარულა
ტყელი; მენჯი; ხმელეთის ხზერზემლია– ბირთვებიდან (ოთხ-ოთხია) ცენტრი-
ნი ცხოველების ძვლებას სისტემა, საკენ გამოცალკევებული ორი ბირთ-
რომელიც უკანა კიდურის ჩონჩხის
ვის შეერთებით,
საყრდენს წარმოადგენს. შედგება ერ- მეორეული ენდოსპერმი -– საკვები წივ-
თმანეთთან შეზრდილი მენჯისა (ორი) თიერები ”შემცეელი ქსოვილი ფ–.-
ა გავის ძვლისაგან. რულთესლოვანი მცენარეების თესლ–
შეორადი გამსხვილება ღეროსი –– ღეროს ში; წრმოიქმნება ჩანასახის პარკის
დიამეტრის გაზრდა კონისა და კო- მეორეული ბირთვის და მეორე
ნათაშორის კამბიუმი“ მოქმედების იის შეერთების შედეგად.
ხარჯზე. ჩეეულებრივ დამახასიათებე- მე საერშიის «რდა მეე ნარის ორგანოს
ლია ორლებნიანი მცენარეებისათვი»ა. ზრდა კამბიუმის (მეორეული წარმომ-
შეორადი გულგულის სხივები
–- კონებს შობი ქსოვილის) მოქმედების შედე-
შორის არსებული ძირითადი ქსოვი-
ლის ზოლები რომლებიე მეორად მეორეული თმა, ბალანი,
–> მუდმიეი თმა,
მერქანსა და ლაფანაშია განვითარე- ბალანი, რომელიც ამოდის ე. წ. მუც-
ბული. ლის–– პირველადი თმის გაცეივნის აღ-
მეორადი ლაფანი –– ლაფანი, რომლის წა– გილზე.
რმოქმნაში,„ კამბიუმიც ღებულობს მეორეული პირი
-- პირის ზერელი, რო-
მონაწილეობას. მელიც წარმოქმნილია ჩანასახის პირ
მეორადი მერქანი–– მერქანი, რომლის ეელი პირის საწინააღმდეგო მზარეს
წარმოქმნაში კამბიუმიც ღებულობს (კანეკლიანებში, ქორდიანებსა და სხვა
მონაწილეობას. ხო ბში).
მეორადი პარაზიტები –- იხ. ზეპარაზიტე- მააეელეე ე ი, –- ანტისხეულების
ბი. სწრაფი წარმოქმნა, რომელიც) გამოწ-
მეორადი უფრთო მწერები -- უფრთო ვეულია ანტიგენისს განმეორებითი
მწერები რომელთაც ევოლუციის ინექციით, პირველი ინექციის რამდე–-
პროცესში დაკარგეს ფრთები დცხოე- ნიმე დღის, კეირის ან თვის შემდეგ.
რების ნირთან დაკავშირებით (ტილი, მეორეული ხახქესო ნიშნები -- მდედრო-
ბაღლინჯო და სხეა). ბითი და მამრობითი ცხოველის გა–
მეორადსაფრიანი, მეორეულსაფრიანი რეგანი განმასხვავებელი ნიშნები, რო–
მცენარეები – ორლებნიან მცენარეთ» მელიც უფრო მკვეთრად ელინდება
ერთ-ერთი ქვეკლასი, რომელიც აერ– სქესობრივი სიმწიფის პერიოდში.
 მეორეული – 200 –- მეროკრინული

მეორეული ქხოვილი – მცენარეული ოდებენ წარმომშობი ქსოვილის ზრდ-

ქსოვილი (დიფერენცირებული), რო- ის წერტილს, ე. წ. პრომერისტემას.
„მელსაც დაკარგული აქვს წარმოქმნი- წარმოადგენ არადიფერენცირებულ
თი ფუნქცია (გამტარი, სამარაგო, მფა– ქსოეილს, რომლის უჯრედები იმუო–-
რავი, გამომყოფი და სხვ. ქსოეილი). ფება დაყოფისათვის მუდმივ მზაღ-
მეორეული ღრუ სხეულისა -- იხ. ცელო- ჟოფნაში. მისი უჯრედები, დიფერენ-
მი. ცირებული ქსოვილების უჯრედებთან
მეორეული წარმომშობი ქსოვილი –– წარ შედარებით, ძალიან მცირე ზომისაა
მომშობი ქსოვილი (კამბიუმი, ფელო– და თხელკედლიანია,
გენი), რომელიც წარმოიქმნება პი#ვე– მერკელის სხეულები–-კანის ეპითელიუმ-
ლადი წარმომშობი ქსოვილისაგან (მე– შა განლაგებული შეხების დისკოები.
რისტემისაგან) და «ძლევა სპეციალი- მეროამიტოზი – ამიტოზის ერთ-ერთი
ზირებულ უჯრედულ ელემენტებს: სახე, რომლის დროსაც წარმოიქმნება
მერქანს, კორპს, ლაფანს. სხვადასხვა ზომის შვილეული უჯრე-
მეორეული ჭურჭლები
-– იხ. ტრაქეები, დები (ერთი დიდი, მეორე უფრო
და ტრაქეიდები. მცირე ზომის).
მეორეულპირიანები –-– ცხოველები, რო- მეცროგჯამია
–– განაყოფიერების პროცესი
მელთაც ემბრიონალური განეითარები- უმარტივესებში, რომლის მსგლელო–
სას პირი წრმოექმნებათ არა პირველა- ბის დროსაცე კოპულირებენ არა მთლი-
დი: პირისაგან (ბლასტოპორისაჯგა5), ნად ორგანიზმები (როგორც ამას ად
არამედ ჩანასახის ბლასტოპორის "- გილი აქვს ჰოლოგამიის დროს), არა-
წინააღმდეგო მხარს (კანეკლიანე– მედ ამ უკანსკნელთა დაყოფის შედე–
ბი, ქორდიანები და ზოგიერთი სსხე.). გად წარმოქმნილი მცირე ზომის მერო-
მეორეულხაფრიანი მცენარეები –- იხ. გამეტები. მეროგამია შეიძლება დაკ4უ–
მეორედსაფრიანი მცენარეები. კავშიროთ იზოგამიას,_ „ანიზოგამიას ან
მეორეულღრუიანები – ცხოველთა Iჯუ- ოოგამიას,
ფი, რომელთაც გააჩნია სხეულის მე– ზეროგონია –- (ვერ/»” –ჯრედის უბირთეო
ორეული ღრუ –– ცელომი, მათ ეკუთ- მონაკვეთის , დ-: ესვლა ნორმალური
ვენის რგოლოეანი ჭიები, ფეხსახსრია– სპერმიებით იროომელთა ბირთვი და
ნები, მოლუსკები, კანეკლიანები, ქო– ცენტროსომა იწვევს კვერცხის გან-
რდიანები. ვითარებას; ანდროგენეზის მნაირსა-
მერიკარპი, მერიკარპიუმი –– მშრალი ხეობა. ' '
„დანაწევრებული ნაყოფის-–სქიზოკარ- მეროზიგოტა -- ბაქტერიების გენეტიკა-
პის (იხ) ცალკეული ნაწილი (ნაყო- ში –– „ნაწილობრივი ზიგოტა“, რომე–
ფის ცალი). ლიც შეიცავს უჯრედ რეცეპიენტის
მერისტელები
-– მცენარის გამტარი კო–- სრულ გენომს და უჯრედ დონო-
ნები, რომლებიც თავის მზრიე წარმო– რის ნაწილს, ეს უკანასკნელი შეიძლე–
ადგენენ იმ რგოლებს (ნაწილებს), რო– ბა სხვადასხვა ზომის იუოს.
მლიდანაც დანაწევრდა სიფონოსტე- მეროზოიტი
–-– ზოგიერთი უმარტივესას
ლა ევოლუციის პროცესში. დამახასი–- (სპორიანების) შვილეული ინდივიდე-
ათებელია ღერძული ორგანოებისათ- ბი. რომლებიც წარმოიქმნება შიზონ-
ვის., ტიდან მრავალგზისი უსქესო გამრავ-
მერისტემა –– წარმომშობი ქსოვილი მცე- ლების (შიზოგონიის) გზით. .
ნარეში. არჩევენ კენწრულ, გვერდით მეროკრინული ჯირკვლები –– ჯირკვლები,
და. წართულ მერისტემას; მერისტემას, რომლებიც სეკრეტის გამოყოფისას
სიტყვის ვიწრო გაგებით, ზშირად უწ- არ კარგავენ თავისი პროტოპლაზმის
მერომიქსისი –2 –– მეტაბოლიზმი-

შესამჩნევ ნაწილს (განსხვავებით აპ- შედგება ქსილემის ელემენტებისა-.

ოკრინული და ჰოლოკრინული ჯირკე- გახ (ჭურჭლები) ღა შეიმჩნევა ხნიერ
ლებისა, რომელთა სეკრეტში ნაწილო– ხე მცენარეთა ღეროს განიე გადან .–
-ბრივ-ან მთლიანად შედის მათი პრო- ჭერზე.
ტოპლაზმა). მერქნის ტექსტურა
-- მერქნის მოხატუ-
მერომიქხისი -– მეროზიგოტის წარმოქ- ლობა ღეროს გადანაჭერზე,
მნა.გენეტიკური მასალის ნაწილობრი- მერქნის ცილა –– მერქნის გარეთ», უფ-
ვი გადატანის გზით ტრანსფორმაცი- რო ახალგაზრდა შრე ხის ღერო-
ის, ტრანსდუქციის ან კონიუგაციის ში.
მსვლელობაში, რომლის დროს ხდება მერქნიჭამიები –– 1. ღამის პეპლების.
დონორის გენეტიკური მასალის მონა- ერთ-ერთი ოჯაზი, რომლის წარმომად–
კვეთის უშუალო ჩართვა რეციპიენტის გენლების მატლები დიდ ზიანს აყენე–
გენეტიკურ მასალაში · ბენ ზოგიერთი ხემცენარის მერქანL;
მეროპლანქტონი –-– ცხოველები, რომლე– როგორც კი მატლები მოზედებიან მე–
ბიც მხოლოდ დროებით, განვითარების რქანში, ღრღნიან მას და აზიანებენ. 2..
გრკეეულ სტადიაში ცხოვრობენ წყლ– ორსაგდულიანი მოლუსკებისა და კიბ-.
“ სიზრქეში, მაგ-, ფსკერზე მცხოერებ ოსნაირთა ის წარმომადგენლები, რო–
ხო: არვები. მლებიც აზიანებენ ხომალდის ხის ნა--
მეროს
რზე მია == კვერცხის ნორმალური
წილებსა და ზღვის სანაპირო ზის ნა-
დათესვლა სპერმიით, რომლის ბირ- გებობებს.
თვი არ ერწყმის კვერცხის ბირთვს მეხამე ქუთუთო –- იხ. სახამხამო აპკი,
არამედ იღუპება ის პლაზმაში, ბუნებ- მესრისებური პარენქიმა –- ფოთლის მე-.
რივი პროცესის სახით მერო„პერმია ზოფილის ერთ-ერთი შემადგენელი:
შეიმჩნევა ნიადაგის მრგვალ ჭიებში ქსოვილი, რომელიც შედგება ფოთ-
(ნემატოდებში). ლის ზედაპირის მიმართ პერპენდიკუ-
მერქანი -- იხ. ქსილემა. ლარულად მჭიდროდ განლაგებული,.
მერქნიანი მრავალწლოვანი მცენარეე- ქლოროფილის მარცვლებით მდიდარი:
ბი –– მცენარეები, რომლებიც ცოცხლო- წაგრძელებული უჯრედებისაგან.
ბენ ორ წელზე მეტხანს და აქვთ გა- მესტომი–- გამტარი ქსოვილების ერთობ-.
ხევებული კორპის თხელი ფენით. და- ლიობა მცენარის გამტარ კონებში-
ფარული -ღერო. ; რიოძველებული ტერმინია).
მერქნის ბოჭკოები--იზ. ლიბრიფორმი.
მეტაბიოზი –- სხვადასხვა სახეობის ორგა--
მერქნის გული –– მერქნიან მცენარეთა
ნიზმთა ურთიერთკავშირი;აბასთან ეს
მერქნის ცენტრალური ნაწილი.
ორგანიზმები ერთმანეთთან არც ისე:
მერქნის მეტატრაქეალური პარენქიმა ––
მჭიდრო თანაცხოვრებაში არიან, რო–-
მერქნის პარენქიმა, რომელიც განლა–
გორც ამას ადგილი აქვს სიმბიოზის.
გებულია ტანგენტალური ნაფენების მდგო–
დროს; მათი ურთიერთკაეშირი
სახით, რაც მეტწილად დამოკიდებული მარეობს იმაში, რომ ერთი ორგანიზმი-
არ არის პურჭლების განლაგებაზე. ნივთიერებას.
წარმოქმნის აუცილებელ
მერქნის სიდამპლე–- ხის მერქნის დაავა-
მეორე ორგანიზმისათვის; ან რო-
დება, რომელსაც იწვევს პარაზიტი დესაც ერთი ორგანიზმი ქმნის ზელ-
სოკოები (აბედის სოკო, მანჭკვალა და საყრელ პირობებს მეორე ორგანიზ--
სხე.). მის სიცოცხლისათეის.
ი მერპნეს სხივები <– მერქნის მონაკვეთები,
მეტაბოლიზმი –- ნივთიერებათა ცვლა,
რომელიც გამოდის ღეროში რადია-
ანუ ასიმილაციისა და დისიმილაციის-
ლურად ცენტრიდან პერიფერიისაკენ
ერთობლიობა; მეტაბოლიზმი (|ოცბა-
და გრძელდება გულგულის ნაწილში.
მეტაბოლირება – 202
– მეტანეფროხი

ლი ორგანიზმის ძირითადია თვისებაა, ზრდის მქონე ორგანოს დანაწეერება,

მეტაბოლირება--სხეულის ფორმის დრო- რამდენიმე განმეორებად ერთსახოვან
ებითი შეცელა (უმარტტვესებში). მონაკვეთებად –- მეტამერებად, მაგ.,
-მეტაბოლიტები –– ორგანიზმის” უჯრედე- ყლორტის მუხლებად და მუხლთშო-
ბის ცხოველმყოფელობის (ნივთიერე- რისებად დანაწევრება.
ბათა ცელის) შუალედი პროდუქტები. მეტამიტოზა –- მიტოზი უმარტივესებშა,
მეტაბოლური წყალი -– წყალი, რომელიც რომელიც უმაღლეს ცხოველთა ნორ-
წარმოიქმნება ცხიმის გახლეჩის შედე– მალურ მიტოზს შეესატყვისება,
გად (მაგ. განვითარებული კვერცხის მეტამორფოზი –- რისამე სახეცვლა, გარ-
ყეითრში). დაქმნა. 1. მეტამორფოზი ცხოველებ-
მეტაგენეზი–- გამრავლება თაობათა კა ში –– ცხოველის გარდაქმნა თავისი
ნონზომიერი ცელით, როდესაც ერთი ინდივიდუალური განეითარების პრო-
თაობა მრაელდება სქესობრივად, ხო- დესში, რაც გამოიზატება მისი აგებე-
ლო მეორე
–– უსქესოდ. დამახასია- ლებისა და ცხოვრების ნირის მკვეთრ
თებელია ზოგი უხერხემლო ცხოვე- შეცვლაში; მაგალითად. თავკომბალას
ლისათვის (ღრუბელების მნაწლავ- გადაქცევა ბაყაყად. მწერების მატ-
ღრუიანების და სხვათა წარმომადგენ– ლის გადაქცევა ჭუპრად, ზოლო პუ+-
ლისათეის). რისა ზრდასრულ მწერად, 2. მეტამო-
შეტაგინია ––- მოელენა, როდესაც განსხვა– რფოზი მცენარეებში-- მცენარის ძი-
ვებულსქესიანი ყვავილების მქონე რითადი ორგანოების (ფესეი, ღერო,
მცენარეში მამრობითი ყეავილები ფოთოლი) ფორმისა და აგებულების
მწიფდება მდედრობით ყვავილებზე სახეცვლილება მათი ისტორიული გან–
ადრე. ვითარების პროცესში ფუნქციის შეც-
“მეტაზოა –– მრავალუჯრედიანი ცხოველე- ვლასთან დაკავშირებით; მაგალითად,
ბის საერთო სახელწოდება. კარტოფილის ტუბერი წარმოადგენს
'მეტაკინეზი –- 1. ქრომოსომთა ნახევრე–- სახეცვლილ ყლორტს, კოწახურის ეკ-
ბის დათიშვა,ა დაცილება მიტოზის ალი –– სახეცვლილ ფოთოლს,
ანაფაზაში. 2. ქრომოსომთა ”შესელა მეტამორფოზული პოლიემბრიონია –- იხ.
ეკვატორულ ფირფიტაში (იგივეა რაც პოლიემბრიონია.
კონგრესია). მეტანაუპლიუსი -- კიბოსნაირთა ლარ-
შეტამერები-––ცხოველური და მცენარეუ– ვული (მატლის) განვითარების მეორე
ლი ორგანიზმების სხეულის სიგრძივი სტადი,ა რომლის დროსა) ხდება
ღერჰის გასწერივ თანმიმდევრულად მკერდისა და მუცლის სეგმენტების
განლაგებული, მსგავსი აგებულების გამოცალკევება.
ნაწილები, ნაწევრები. ცალკეულ ნა- მეტანდრია
-- მოელენა, როდესაც განსხ-
წევარს კი მეტამერი ანუ სეგმენტი ვავებულსქესიანი ყვავილების მქონე
ეწოდება. მცენარეში მდედრობითი ყვავილები
“მეტამერი -- იხ. მეტამერები. მწიფდება მამრობით ყვავილებზე ად-
'მეტამერია· –- სხეულის დანაწევრება რე.
ცალკეულ, ერთმანეთისს მომდევნო ი მეტანეფრიდიები – ზოგიერთი უხერზემ-
მონაკვეთებად (მეტამერებად, სეგმენ- ლო ცხოველის (მცირეჯაგრიანი ჭიე-
ტებად), რომლებშიც ჩვეულებრივ ცო– ბი, წურბელები) მილისებრი ფორმის
ტად თუ ბევრად მეორდება ორგანოთა გამოყოფის ორგანოები; მათ სეგმენ-
სისტემა, მაგ. რგოლიან ჭიებში. მას ტურ ორგანოებსაც უწოდებენ.
სეგმენტაციასაც უწოდებენ. მეტანეფროსი –- მეორადი თირკზელი;
:მეტამერია მცენარეებში -- სიგრძეში რეპტილიების, ფრინველების, ძუძუ–
შეტანტები – 203-– მეტიზაცია

მწოვრებისა და ადამიანის გამოყოფის ყოფის მიტოზის ან მეიოზის მეორე

წყვილი ორგანო, რომელიც წარმოიქმ- (პროფაზის მომდევნო) ფაზა, რომლას
ნება ორგანიზმის ჩანასახოვანი განვი- დროსაც ქრომოსომები განლაგებუ-
თარების პროცესში პირველადი თირკ- ლია უჯრედის ეკვატორიალურ სიბრ-
მელის –– მეზონეფროსის ნაცელად. ტყეში და ეარსკვლავს შთაბეჭ-
პმეტანტები -- ზომიერი განედის მცენარე- დილებას სტოვებს.
ები, რომლებიც ყვავილობენ ვეგეტა- მეტაფლოემა -–– ფლოემის ნაწილი, რომ-
ციური პერიოდის სულ ბოლოს (მაგ., ლის უჯრედებსაც აღარ აქეს. სიგრ-
ეელის ზოგიერთი ხახვი). ძეში წაგრძელების უნარი. წარმოად-
მეტაპლაზმა –– ციტოპლაზმის ჩანართე- გენს მცენარის ღერძული ორგანოების
ბი, რომლებიც წარმოადგენენ არა უჯ- ორგანული ნივთიერების გამტარი სი-
რედის ჩანართებს, არამედ სამარაგო სტემის ნაწილს, რომელიც გამოირჩე–
ნივთიერებებს ან ნივთიერებათა ცელ– ვა ფართო სანათურიანი ელემენტე–
ის პროდუქტებს. ბით.
პეტანომა-ქელიცერიანების (მაგ., ობო- მეტაქრომატინი –– იხ. ეოლუტინი,
ბასნაირთა) მუცლის უკანა ნაწილი, მეტაქნენიები
–- მეორე რიგის ქსენიები;
ანუ უკანა მუცელი, რომელსაც კი- თავის მხრივ წარმოადგენს ნაყოფ.
დურები არ გააჩნია. საფარისა (პერიკარპიუმის) ღა თესლის
შეტახტაზი
–- |. სისხლის ან ლიმფის ნა–- კანის (ე. ი. მდედრობითი მცენარის
კადით ორგანული ნაწილაკების (მიკ- ქსოვილების) ფორმის, შეფერევისა და
რობების, სიმსივნის უჯრედების ან სხვლ თვისებების ცვლილებას, რაც
მარილების) გადატანა, რაც იწვევს და– მამისეული ორგანიზმის მტერის §არ-
ავადების ახალ კერებს, ·2. ასეთი გა- ცვლების ზეგაელენის შედეგადაა მომ–
დატანის შედეგად გაჩენილი მეორეუ- ხდარი, :
ლი კერა დაავადებისა. მეტაქნილემა
–- მცენარის ღერძული ორ-
შეტატრაქეალური პარენქიმა მერკნიხა --· განოების წყლის გამტარი სტრუქტუ-·
ის. მერქნის მეტატრაქეალური პარენ- რის ელემენტები, რომელიც ყალიბდე–
ჭიმა. ბა ორგანოს სიგრძეში ზრდის დამთა-
შეტატროფული ორგანიზმები -- იგიეეა ვრების შემდეგ. წარმოადგენს პირეე–
რაც ჰეტეროტროფული ორგანიზმები; ლადი მერქნის ნაწილს, რომლის უჯ-
ეს ტერმინი ძირითადად იხმარება მიკ- რედებსაც, განსხვავებით პროტოქსი–
როორგანიზმების მიმართ. ლემის უჯრედებისა, არა აქვს წაგრძე-
მეტატროქი მეტატროზი –- რგოლოვანი ლების უნარი. მის შემადგენლობაში
ჭიების ლარეის წამწამების ქვედა სარ– შედის პურჭლები (კიბისებრი, ბადი–-
ტყელი. სებრი და წერტილოვანი გასქელებე–
მეტატროქოფორი –– მრავალჯაგრიანი ჭი– ბით) და ფართოფორიანი ტრაქეითდე–-
ების განვითარების ერთ-ერთი სტა- ზი.
დია. ამ სტადიის დროს ლარვა, წინა მეტაცელი –– იხ. ცელომი.
სტადიაში განვითარებული ლარვისა– მეტაცერკარია
–– მწოეელა ჭიების ლარ–-
გან –– ტროქოფორისაგან, განსხვავდე– ვის სტადია; წარმოიქმნება მეორე შუ-
ბა სეგმენტირებული სხეულით; სე– ალედი მასპინძლის სხეულში; აქედან
გმენტების რაოდენობა ჩვეულებრივ (მასპინძელთან ერთად) უნდა მოზევდეს
3-9; ამასთან ბევრი ოჯახის წარმო– საბოლოო (მუდმივ) მასპინძლის სზე–
მადგენლისათვის ეს რიცხვი მუღმი- ულში, სადაც ხდება მისა სქესობრივი
ვია. მომწიფება.
მეტაფაზა
-- უჯრედის არაპირდაპირი გა- მეტიზაცია –-- იხ. მეტისაცია.
 მეტიხი < 204– მთავარი

მეტისაცია -- სხვადასხვა ჯიშის სასოფ- როლს ცოცზალი ბუნების ისტორიუ-

ლო-სამეურნეუო ცხოველების შეჯვა- ლი განვითარების პროცესში და აღC-
რება ჯიშის გასაუმჯობესებლად. არებენ თავდაპირველი მიზანშეწონი–
მეტიხი--1. მეტისაციის შედეგად მიღე–- ლობის არსებობას.
ბული ცხოველი. 2. ადამიანი, რო- მექანორეცეპტორები -- შეხების რრგა–
მელი) წარმოშობილია სხვადასხეა რა– ნოები.
სის · წარმომადგენელთა ქორწინების მექანოქორია -- მცენარის თესლების გავ-
შედეგად; კერძოდ, ადამიანი, რომე« რცელების ერთ-ერთი საშუალება;
ლიც წარმოშობილია ინდიელებისა და ამ დროს მწიფე (შემოსული) ნაყოფი
ევროპეოიდული რასის წარმომადგე– სწრაფად იხსნება (სკდება) და მკვეთ-
ნელთა შეუღლების შედეგად. რი ბიძგის შედღეგად თესლები იფან-
მეტრატერმი -– მწოველი ჭიების საშეი- ტება (ყვითელ აკაციას, მჟავე ლას, კიტ-
· ლოსნოს დაბოლოება. რანას, უკადრისას და სხვ).
მეყვავილეობა ––- მემცენარეობის დარგი,
მეტრომორფული –-- სრულიად დედის რომელი) აწარმოებს დეკორაცი-
მსგავსი. მეტრომორფული ნაჯვარი პა»–
ტრომორფულთან ერთად მიეკუთვნე- ულ-ყვავილოეან მცენარეთა მოშე-
ბა ე. წ. ცრუ ჰიბრიდს და წარმოიქმნე– ნებას,
მეჩხერბუჩქიანი მარცვლოვნები«--მარცვ-
"ბა პართენოგენეზის გზით.
ლოვნები, რომელთა ღეროები მეჩხე-
მეტყევეობა –- მეცნიერება ტყის მოვლა–
რადაა განლაგებული ბუჩქმი და
გაშენებისა და ექსპლოატაციის სწო- ბარტყობის მუხლში მიწის ზედაპირის
რად წარმოების შესახებ.
ქეეშ (ტიმოთელა, კოინდარი და სხეა).
მექანიკური ქსოვილი მცენარისა
-- ქსო-
მეწამული ბაქტერიები –- ბაქტერიებ-ს
ეთლთა სპეციალურ-C სისტემა, .რომე– ჯგუფი, რომლებიც შეიცავს წითელ და
ლიც სიმტკიცეს აძლევს ცალკეულ იისფერ პიგმენტს.
ორგანოსა და მთლიანად მცენარეს; მეჭეჭები მცენარის -- მცენარის მფარავ
სკლერენქიმა. ქსოვილში ბაგეების ნაცვლად განვი-
მექანიციზმი ბიოლოგიაში –– ანტიდიალე– თარებული ბორცვისებრი წარმონაჰშ-
ქტიკური მოძღვრება, რომელიც უარ- მნები, რომელთა საშუალებით. ხდება
ყოფს თვისობრივ განსხვავებას ცოც- უჯრედშორისების ატმოსფეროს-
ხალ ბუნებასა და არაცოცხალ ბუნე- თან დაკავშირება. ეითარდება ეპიდე-
ბას შორის და ბიოლოგიური მოვლე– რმისის კორპით შეცვლის პროცესში.
ნები დაჰყავს ფიზიკურ და ქიმიურ
წარმოადგენენ მეორეული აგებულე-
„ მოვლენებამდე. ბის პნევმატოდებს. '
მექანოლამარკიზმი -- ერთ-ერთი მიმარ მზიხ წნული –- სიმპათიკური ნერეული
· თულება ორგანული სამყაროს ისტო- სისტემის ერთ-ერთი ნერვული წნუ-
რიული განვითარები მოძღერებაში. ი.
ამ მიმართულების თანახმად ორგანიზ– მთავარი გენი –- ის ოლიგოგენი.
მი "წარმოადგენს ინერტულ სხეულს, მთავარი ფეხვი
-–- ფესვი, რომელიც ჩა-
“ რომელიც პასიურად იცვლება გარეგა– ნასახის ფესვიდანაა, თესლის გაღივე-
ნი ძალის ზემოქმედებით; მექანოლა- ბის შემდეგ, განვითარებული და ღე–
მარკისტების მტკიცებით ორგანიზმთა როს გაგრძელებას წარმოადგენს. გან-
განეითარება ხდება ორგნიზმისა და საკუთრებით კარგადაა გამოსახული
გარემოს მექანიკური წონასწორობის მთავარღერძიანი ფესვის მქონე მცე–
დარღვევს შედეგად; ამით “ისინი ნარეებში, · ·
უარყოფენ ბუნებრიი შერჩევის მთავარი ჩანახაზოვანი პლაზმა –- ვეისმა–
მთავარღერძიანი - 205 მიკობაქტერიები

ნის მიერ შემოღებული ტერმინი, რო-, მიასთენია -- ნერვული სისტემის მძიმე

მელშიც ნაგულისხმევია ჩანასახოვანი ქრონიკული დაავადება, რომლისთეი–
პლაზმა, რომელიც ფუნქციონირებს სა დამახასიათებელია კუნთების
უსქესო გამრავლების დროს. მას კვი– სწრაფი დაღლა.
რტების ან სპორების პლაზმასაც უწო- მიგრანტი -- ცხოველი ან მცენარე, რო-
დებენ. ამ ტერმინს ამჟამად ისტორი- მელიც მ”-გრაციას განიცდის.
ული მნიშვნელობა აქვს, მიგრაცია –- განსახლება, გადაადგილება,
მთავარღერძიანი ფესვთა სისტემა
–– მცე- გადასახლება. 1. ცეხოეელთა ან მცე–
ნარის ფესვთა სისტემა, რომლის მთა– ნარეთა კანონზომიერი განსახლება
ვარი ფესვი კარგადაა განვითარებული მისი წარმოშობის კერიდან სხეა მხა–-
და სიგრძითა და სიმსხოთი სჭარბობს რეში, რაც მიმდინარეობს გარკვეული
დანარჩენ (გვერდით) ფესვებს. "გზითა და გარუაეეულ დროში მათი
მთავარღერძიანი ფეხვი –- ის, მთაეარღე- ისტორიული განვითარების პროცეს--
რძიანი ფესეთა სისტემა, ში. 2. გენოტიპის ჩართვა მოცემულ
მთის ავადმყოფობა
–- ავადმყოფური 'მო- პოპულაციაში სხვა პოპულაციიდან.
ელენა, რომელიც გამოწვეულია უმაღ- მიგრირება –– იხ. მიგრაცია.
ლესი ნერვული მოქმედების დარღვე– მიელინი-- ცხიმისებურ ანუ ლიპოიდურ
„ვით დიდ სიმაღლეზე ასვლის დროს ნივთიერებათა ნაერთი, რომელიც შე–
(ატმოსფერული წნევის შემცირებას- ღის ნერვული ბოჭკოს გარსის შემადღ–-
„თან დაკავშირებით). ადგილი აქეს (ჯან– გენლობაში,
მრთელ ადამიანებში) 3-––-4 კმ სიმაღ- ზიცელინის გარხი –- ნერვული ბოჭკოს
ლეზე (ზღეის დონიდან) ასვლისას, შიგნით. გარსი„ რომელიც შეიცაეს
მთის ფაუნა -- მთის ცხოველთა ერთობ- ეხიქს.
ლიობა, მიელოციტები –– ძვლის წითელი ტეინის
მთლიანი ფოთოლი-–-ფოთოლი, რომლი" უჯრედები, რომლებიდანაც) წარმოიქ–
კიდე ფირფიტის სიგანის მეოთხედზე მნება გრანულოციტები.
ნაკლებაა ან სრულებით არაა ამოკეე– მიზანშეწონილობა ორვჯანიზმისა---იზ: ბუ
თილი, ' ოლოგიური მიზანშეწონილობა.
მთლიანობა ორგანიზმისა -- ორგანიზმის მიზიდური სტადია -- ზოგიერთს უმაღ-
თვისება გაბაროს ონტოგენეზის თან- ლესი კიბოს განვითარების ლარეული
მიმდევრული ეტაპები ორგანიზმის სტადია, რომელიც სხეულის ფორმითა
ყეელა ორგანოსა და მარეგულირებელ და დანაწევრებით მოგეაგონებს კი-
სისტემათა ფუნქციებს შორის ურთი- ბოსნაირთა ზოგიერთი გვარის (MIს-
ერთმოქმედების საფუძველზე. 819-ის) ზრდასრულ ორგანიზმს.
მთრიმლავი მცენარეები –- მცენარეები, მიკობაქტერიები –- ჩხირისებრი ბაქტერი-
რომლებიც ღიღი რაოდენობით შეი- ების ჯგუფი რომლებიც , ქმნიან.
ცავენ მთრიმლავ ნივთიერებებს ანუ გრძელ ძაფებს განშტოებებით; „მმრავ-
ტანიდებს (თრიმლი, მუხა ტირიფი და ლდებიან გაყოფით ან დაკეირტეით,.
სხე). აგრეთვე ძაფის გაყოფით სფერო-
მთრიმლავი ნივთიერებანი ანუ ტანიდე- სებრ უჯრედებად, რომლებიც მოგეა–
ბი –– გლუკოზიდებთან ახლოს მდგომი გონებს აქტინომიცეტების სპორებს;
ნივთიერებანი, რომელთაც ძველთა- უმეტესი მათგანი მიეკუთვნება · საპ-
განეე იყენებენ, ტყავის გმოსაქნე–- როფიტებს,დ გეხვდება პათოგენური
ლად, სათრიმლაეად, ტანიდები ტყავ– ფორმებიც (მაგ, _ ტუბერკულიო–
თან ქმნიან მტკიცე შენაერთებს; იღე- ზისა და დიფტერიის გამომწვევი.
ბენ ზოგიერთი მცენარის ქერქისაგან. 'ბაქტერიები). ..
მიკოზი – 206 -– მიკროელემენტებ“

მიკოზი –- სოკოვანი დაავადების საერთო მიკრობთა კულტურა –– იხ. მიკროორგა-

სახელწოდება ადამიანსა და ცხოვე ნიზმების კულტურა.
ლებში. მიკრობი –– მიკროსკოპული ორგანიზმის.
მიკოლიტური ბაქტერიები -–- ბაქტერიები, საერთო სახელწოდება; მიკრობებს
რომლებიც იწვეეენ სოკოს მიცელიუე- მიეკუთვნება: ბაქტერიები, საფუარე–-
მის გახსნას, დაშლას; მათ დიდი მნიმ– ბი აქტინომიცეტები და სხე. (იხ.
ვნელობა აქვს ფიტოპათოგენურ სო- მიკროორგანიზმი).
კოებთან საბრძოლველად. მიკრობიოლოგია–– ბიოლოგიის ნაწილი,
მიკოლოგია –– ბოტანიკის” დარგი, რომე- რომელიც მიკროორგანიზმებსს სწავ-
ლიც სწავლობს სოკოებს; მათ სისტე– ლობ, არჩევენ მიკრობიოლოგიის.
მატიკას, აგებულებას, განეითარება- რამდენიმე დამოუკიღებელ დარგს:
სა და სამეურნეო მნიშენელობას, სამედიცინო სასოფლო-სამეურნეო,
მიკორიზა –- „სოკო-ფესვი, სიმბიოზში ტექნიკურ და სზვა მიკრობიოლოგიას.
მყოფი მრავალი მერქნიანი და ბალა- მიკრობმტარებელი –– ორგანიზმი, რომე–
ხოვანი მცენარის ფესვების დაბოლო–- ლიც წარმოადგენს მიკრობების გამავ–
ებებისა და სოკოს მიცელიუმის ერ-
რცელებელ წყაროს,
თობლიობა, არჩევენ მიკორიზის ორ მიკროგამეტა –- პატარა გამეტა ორი მა–
ტიპს: ენდლოტროფულ და ექტოტრო- კოპულირებელი გამეტიდან, ჩვეუ–-
ს. ლებრივ თელიან მამრობით გამეტად
მიკოტროფული მცენარეები –- მცენარეე- (სასქესო უჯრედადღ); მეტწილად მოძ-
ბი, რომლებიც «კვებებიან მათ ფესვე–
რავია.“
ბზე დასახლებული სოკოების დახმა–- მიკროგამეტანგიუმი –- გამეტანგიუმი,
რებით; მათ ეკუთვნით მერქნიანი და რომელშიც მიკროგამეტები წარმოიქმ–
ბალახოესნი მცენარეთა უმრავლე- ნება.
სობა მიკოტროფულ მცენარეებად, მიკროგამეტოფიტი <–- მამრობითი სქესია–
სიტყვის” ვიწრო გაგებით, ზოგჯერ ნი თაობა; ვითარდება მიკროსპორისა-
თვლიან ისეთ უმაღლეს მცენარეებს, ან.
მიკროგამეტოციტი –- ზოგიერთი ერთუჯ-
რომლებიც ყველა ნივთიერებას, ნაზ-
შირბადის ჩათელით, ღებულობენ სო– რედიანი ცხოეელის (მაგ., კოკციდიები)
კოს დაზმარებით. სასქესო ელემენტი, რომელიც შემდეგ
მიკოტროფიზმი -- იხ. მიკოტროფულობა. მიკროგამეტად გადაიქცევა.
მიკოტროფულობა--მიკოტროფული კვე- მიკროგლია
-– ცალკეული, პატარა ზომის,
ბა, უმაღლესი მცენარის კეება მათ უჯრედები, რომლებიც შედის ნერვუ–
ფესვებზე დასახლებული სოკოების ლი ქსოვილის საყრდენ (ძირითად)
მონაწილეობით სიმბიოტროფიზმის სისტემაში.
ერთ-ერთი ფორმა, მიკროდისექცია. –- იხ. მიკრურგია.
მიკროასოციაცია –- მსგავსი მიკროცე- მიკროევოლუცია –– ევოლუციური პრო-
ნოზების ერთობლიობა. ცესი (ადაპტაცია და დიფერენცია-
მიკრობების ანტაგონიზმი -- ერთი სახის ცია), რომლის დროსაც ხდება ორგა-
მიკრობების შემაფერხებელი მოქმე- ნიზმთა პატარა ჯგუფებისა და წვრილი
დება სხვა მიკროორგანიზმების ზრდა- სისტემატიკური კატეგორიების (საზე–
სა და განვითარებაზე. ობის, სახესხვაობის და ა. შ.) წარმოქ–-
მიკრობეწთოსი -- ფს.ერზე მცხოვრები მნა. საპირისპიროდ მაკროევოლუცი–
უწვრილეს (ათეული და ასეული ისა, ·
მიკრონის ზომის) ორგანიზმები. მიკროელემენტები --- ქიმიური ელემენ–
მიკრობთა ახოციაცია -- სხვადასზვა სა- ტები, რომლებიც აუცილებელია მცე–
ხის მიკრობთა გაერთიანება. ნარეული და ცხოველური ორგანიზ-
მიკროთერმები – 207 მიკროსმატიკთ

მების სასიცოცხლო პროცესებისათ- მიკროორგანიზმების კულტურა –– თხევად

ვის მეტად უმნიშვნელო მცირე რაო- და მკვერიე საკვებ ნიადაგზე გამრავ–
დენობით (მანგანუმი, ბრომი, სჰი- ლებული მიკროორგ:ნიზმები.
ლენძში, მოლიბღენ, თუთია და მიკროორგანიზმი -– შეუიარაღებელი თეა–
სხვ.). ლით უხილავი მცენარეული ან ცხოვე–
მიკროთერმები -- იხ. მიკროთერმული ლური ორგანიზმი.
მცენარეები. მიკროპილე
–– 1. მტვრის სავალი; თესლ––
მიკროთერმული მცენარეები –- მცენარე- კეირტის საფარის –– ინტეგუმენტების
ები, რომლებიც საჭიროებენ ნაკლებ ნასვრეტი (ხერელი), როემლ.ს გზითაც
სითბოს (0--დან + 14-მდე წლიური სდება სამტვრე მილის ჩაზრდა უმე–-
საშუალო ტემპერატურა) და ეითარდე– ტეს უმაღლეს თესლოვან მეენარეში.
ბიან შედარებით ცივ და მოკლე ზაფ–- 2. მწერების, ობობასნაირების, ზოგი–
ხულის პირობებში, ერთი მოლუსკის, თევზისა და სზეათ>.
მიკროკეფალიი –– თავის ჭალას არანორ- კეერცხის გარსში არსებული ხვრელი,
მალური სიპატარავე. რომლის გზითაც ხდება სპერმატოზო-
მიკროკლიმატი –– კლიმატური პირობების იღების შეჭრა.
ერთობლიობა რომელიმე პატარა მო- მიკროპლანქტონი – წყლის სიზრქეში
ნაკეეთზე. ფორმირდება ფიტოცენო- მცხოვრები პატარა ზომის (50-დღან
ზების, წყალსატევებისა და რელიეფის 100 მიკრონამდე სიდიდის) ორგანიზ-
ადგილობრივ თავისებურებათა გავ- მები.
ლენით. მიკროპოპულაცია –– მიკროცენოზში შე–
მავალი ერთი სახეობის ინდივიდთა
მიკროკოკები –– ერთეული სფეროსებრი
უჯრედების ფორპის ბაკტერიები. ერთობლიობა.
მიკროპროცენოზი -–- მიკროდაჯგუფება;
მიკროკონიუჯატები -- ზოგიერთი ინფუ-
ასოციაციისათეის ტიპიური მიკროცე–
ზორიის მამრობითი სასქესო ინდივი
ნოზის ჩამოყალიბების ერთ-ერთი ფ>–
დები რომლებიც მონაწილეობენ ზა,
სქესობრივ პროცესში (კონიუგაცი:-
მიკროხახეობა –- 1. მიკროსახეობ. ანუ.
ში).
მიკროტიპი –- სახეობის ბიოტიპ»ა,
მიკროლანდშაფტი –– ლანდშაფტის ტერი- რომელიც თავის კონსტანტობას ინარ-
ტორიის ნაწილი. ჩუნებს აპომიქსისი მეშვეობით. 2.
მიკრომანიპულატორი -- ხელსაწყო, რომ- წერილი სახეობა რომელსაც ჟორ-
ლის საშუალებითაც შეიძლება ძალიან დანონსაც უწოდებენ.
რთული დღა ზუსტი ოპერაციების ჩა- მიკროსკლერები –– ღრუბელები” ჩონჩ-
ტარება ცალკეული უჯრედის სუბმი- სის წვრილი ელემენტები (სპიკულე-
კროსკოპული აღნაგობის ”შესასწავ- ბი); განსხვავებით უფრო დიდი ზო-
ლად. მის ელემენტებისა –- მაკროსკლერე-
მიკრომერები –- მორულის ან ბლასტუ- ბისა.
ლის ანომალურ პოლუსზე მდებარე მიკროსკლერატები –– მიკროსკლერები.
წვრილი უჯრედების რომლიდანაც მიკროსკოპი -–-– ოპტიკური ხელსაწყო
წარმოიქმნება მრავალუჯრედიანთა ჩა- თვალით უხილავი საგნების დასანახა–
ნასაბის გარეთა შრე (ექტოდერმა). ვად და შესასწავლად.
მიკრონუკლეუსი –– ინფუზორიები” (ქა- მიკროხკოპული –– რაც მხოლოდ მიკ-
ლამანას) გენერაციული ბირთვი: ორი როსკოპით შეიძლება დაეინახოთ; ძ:-
ბირთუიდან პატარა ბირთეი, რომელიც ლიან პატარა, პაწაწინა.
გამრავლებას ემსახურება. მიკროსმატიკი –– ნაკლებგანვითარებული.
"მიკროსომები – 208
– მიკროპეტეროქრომატული

ყნოსეის მქონე „ცხოველი (მაგ., პრი- შისაგან) გახსზვავდებიან იმით, -რომ

მატები).. მათი ნიჟარის ჩანასახოვანი საკანი
4იკროსომები –– უჯრედის ციტოპლაზმის უფრო პატარაა.
სუბმიკროსკოპული გრანულები, რო– მიკროტომი –– ხელსაწყო, რომლითაც
მლებიც შეიცავენ რიბოსომებს, ენ- ამზადებენ მცენარეთა და ცხოველთა
დოპლაზმური ბადის ნაგლეჯებს და რომელიმე ნაწილის თხელ ანათლებს
შიდაუჯრედული ეაკუოლების წვრილ– მისი აგებულების შესასწავლად,..
მარცვლოვან შიგთავსს. ზშირად მიკ- მიკროტობი .–– იხ. ინდივიდუუმის ფარ-
როსომებს აიგივებენ რიბოსომებთან, თობი. ·
მაგრამ ტერმინი მიკროსომა უფრო მიკროფაგი
-- სისხლის თეთრი სხეულა-
ფართოა შინაარსით. კებს (ლეიკოციტების) ერთ-ერთი
შმიკროსპორა –– სპორა, რომელიც საწყისს ფორმა.
აძლეს მამრობით გამეტოფიტ"; მიკროფანეროფიტები -- ხემცქნარეება
წულის გევიმრებში„ სელაგინელებ”ი 2-დან მ-მდე სიმაღლის.
მიკროსპორიდან ვითარდება მამრობი– მიკროფოილია -- წერილფოთლიანობა.
თი წინაზრდილი. თესლიან მცენარე- მიკროფილოგენეზი – იგივეა, -რაც მიკ-
ებში მიკროსპორას მტვრის მარცეალი როეეოლუცია.
წარმოადგენს. მიკროფლორა –- მცენარეული მიკროორ-
მიკროხპორანგიუმი –– სპორანგიუმი, რო- განიზმების (მიკრობების) ერთობლიო–
მელშიც მიკროსპორები წარმოიქმნე- ბა, რომელიც გვხედება გარკეეულ
ბა; თესლიან მცენარეებში მიკროსპო- ბუნებრივ გარემოში (ნიადაგში,.წყალ–-
რანგიუმს სამტვრე პარკი წარმოად- ში და ა.შ).
გენს. მიკროქრომოხომები
-– 1. გცირე ზომის
მიკროსპოროგენეზი –- მიკროსპორების. ქრომოსომები, რომლებსაც ზოოლო-
წარმოქმნის პროცესი. გიურ ობიექტებში უკავიათ თ”თისტა-
მიკრონპოროფილი · _– სახეშეცვლილი რას ცენტრალური. ნაწილი მიტოზში
ფოთლება, რომლებზედაც მიკროსპო- და მეიოზში, 2. მცირე ზომის ქრომო-
რანგიუმები ვითარდება; ფარულთეს- სომები ზოგიერთ მწერებში (ბაღლინ–
ლოვან მცენარეებში მიკროსპოროფი- ჯოში), რომლებიც კონიუგირებენ მხო–-
ლებს მტერიანები წარმოადგენს. ლოდ მეიოზის მეტაფაზაში,
მიკროსპოროფოთოლი –– იხ, მიკროსპო– მიკროცენოზი –– მცენარეულობის მცირე
როფილი, თანასაზოგადოება რომელთც, როგ-
მიკროსპოროციტი -–– მტერის მარცელის ორც წესი, შედის ფიტოცენოზის (ან
დეღა უჯრედი, რომლიდანაც მეიო- პროცენოზის) ერთი ფენის ფარგლებ-
ზის მიმდინარეობისას ოთხი ჰაპლოი- ში და მის ფიტოცენოზურ გაცლენის
დური მიკროსპორა წარმოიქმნება. ქვეშ იმყოფება. :
მიკროსუქცესია –- მიკროპროცენოზების მიკროცეფალია–– იხ. მიკროკეფალია.
ცელა მიკროცენოზის ჩამოყალიბების მიკროციტი –– ერითროციტი (სიხხლის
დროს, წითელი სხეულაკი) მცირე (საშუა-
მიკროსფერული ინდივიდები„ ფორმე- ლოსთან შედარებით) დიამეტრით».
ბი –- ზღვის ნიჟარიანი. ამებების (I0L8- მიკროპეტეროქრომატული ––- სახელბა ან
თიიწი-მ) წარმომადგენელთა, მაგ., პოპულაცია, რომელიც ხასიათდება”ჰე–
„მრაეალპირას (20IV5100:00118) სქესობ–- ტეროქრომატინის დაბალი (მცირე).
რივი გამრავლების დროს მიღებული შემცველობით ქრომოსომულ .· ანაწ-
ინდივიდები, რომლებიც საწყისი ინ- ყობში, საპირისპიროდ მეგაპეტერო-
დივიდისაგან (მაკროსფერული ფორ- ქრომატულისა.
მიკრურგია – 209-–- წიონემა

მიკრურგია
–– ოპერაცია ძალიან პატარა მინერალური კვების პირობები. გა-
ზომის ობიექტზე; ტარდება მიკროს- ნისაზღვრება ნიადაგის მინერალების
კოპი“ ქვეშ მიკრომანიპულატორის შემადგენლობით, მათი ხსნადობით
დახმარებით. და დისოციაციით ანიონებად და კათი-
მიკტონი –– ფართოდ გავრცელებული პო- ონებად.
პელაციას, რომელიც წარმოქმნილია მინიმუმ-არეალი –– მინიმალური ფართო-
ორი ან რამდენიმე სახეობის ინდივიდ– ბი, რომელზედაც ყოველთვის აღირი-
თა შეჯვარების გზით, ასეთი პოპულა- ცხება თანასაზოგადოების ჟველა კონ
ციის წევრები სავსებით ნაკოფიერია სტანტური სახეობა.
„როგორც ერთმანეთთან, ისე საწყის მინიხებრი სხეული–– გამპვირვალე ლა-
გენოტიპთან შეჯეარების დროს. ბოვანი ნივთიერება, რომლითაც ამოე–
მიკტომაპლონტი ––- ჰპალოიდური ორგა- +“ სებულია თეალის კაკლის ღრუ.
ნიზმი გენეტიკურად განსხვავებული მიობლასტები –– აზალგაზრდა ერთბირთ-
ბირთვებით. ვიანი, მეტწილად თითისტარისებრი უ/-
მილიხებრი ჯირკვლები –- მრავალუჯრე– რედები, რომლებიც საწყისს აძლევენ
დიანი ჯირკვლების ერთ-ერთი ფორმა; განივზოლიანი კუნთის ბოჭკოებს.
აქვს მილის მოყვანილობ.,, რომლის მიოგლობინი -– კუნთის ჰემოგლობინი;
ერთი ბოლო ყრუდაა დაბოლოებული. რთული ცილი, რომელიც შემადგენ–-
მიმართულებითი აღზრდა ორგანიზმი- ლობითა და თვისებებით ახლოს დგას
ხ» –– ორგანიზმისათვის ისეთი პირობების სისხლის ჰემოგლობინთან; შეიცავს
შექმნა, რომელიც იწეეეს გარკვეული, კუნთები და ასრულებს სისხლის ჰე-
წინასწარ დასახული, ნიშა5-თვისებე- მოგლობინის ანალოგიურ ფუნქციებს;
ბის განეითარებას. ჟანგბადთან ერთად ქმნის არამდგრად
წმიმართულებითი ევოლუცია
–– ის. ევო- შენაერთს –– ოქსიმიოგლობინს.
ლუცია მიმართულებითი. მიოზინი––- ხსნადი ცილა, რომელსაც შე-
მიმეტიზმი -- მიმიკრიის სახე როდესაც იცავს კუნთები; წარმოადგენს მიო-
ზოგიერთი ცხოველი ემსგავსება იმა- ფიბრილის მთავარ შემადგენელ ნა-
ვე ადგილზე მცხოერებ სხეა ცხო- წილს.
ველს. მიოკარდი -–– გულის კედლის შუა კეუნთო-
მიმიკი –- იხ. მიმიკური გენები. ეანი შრე; გულის კუნთი. .
მიმიკრია –– ორგანიზმის თავდაცეითი „შე- მიოკარდიტი –– გულის კუნთის, მიოკარ-
გუება ––.როდესაც ის ფერით ან ფო- დის ანთება.
რმით ემსგავსება რომელიმე სხვა, საკ– მიოლოგია–– ანატომიის ნაწილი, რომე–
ეებად უვარგის, ცხოველს, მცენარეს ლიც სწავლობს კუნთებს.
ან რაიმე საგანს. მიომერი
–- კუნთოვანი სეგმენტი, რომე–
მიმიკური გენები –– ერთნაირი ან მეტად ლიც გაყოფილია მიოსეპტ აო.
მსგავსი მოქმედების არაალელური გე– მიომეტრი ––- საშვილოსნოს კედლის შუა
ნები; მიმიკები. შრე, რომელიც შედგება სამ ფენად
მიმმართველი სხეულაკი, –– კეერცხუჯრე- განლაგებული გლევი კუნთოვანი
ღის არათანაბარი დაყოფის შედეგად ქსოვილისაგან.
წარმოქმნილი უჯრედი (იხ. პოლოცი- მიონემა –– ციტოპლაზმური შემკუმშავი
ტები). ძაფი, რომელიც მოთავსებულია ზო-
მინდორსაცავი ზოლეზი -- ტყის ნარგაო–- გიერთი ერთუჯრედიან ცხოველის
ბა არასაკმარისი დატენიანების მქო- (ინფუზორიების) ექტოპლაზმაში; მი–-
ნე რაიონების მინდვრებზე. სი შეკუმშვის შედეგად ხდება ამ ცხო–
მინერალური კვების რეჟიმი –- მცენარის ველთა სხეულის ფორმის შეცვლა.
მიოპია – 210 -–- მიტოსომა

მიოპია –- იხ. ახლომხედველობა. ტისთავა, ისლურა, ქრისტესისხლა და

მიოხეპტი –– შემაერთებელქსოვილოვანი სხვ.).
ფენა, რომელიც ყოფს კუნთოეან სეგ- მირმექოქორია – მცენრრის თესლებისა
მენტებს წმიომერეის). გვხვდება ქორ– ღა ნაყოფების გავრცელება ჭიანჭვე-
დიან ცხოველებში (ლანცეტა, თევზე- ლებით. ზოოქორიის ერთ-ერთი სახე.
ბი და სხე.). მიტოჯენეზი -- ბიოლოგიის დარგი, რომე-
მიოტიპი–- ქორდიანი ცხოველების ჩ>- ლიე სწავლობს მიტოგენური სხი-
ნასახის სომიტების ის ნაწილი, რომე- ვების პრობლემას.
ლიც უმთავრესად კუნთებად გადაიქ- მიტოგენური სხივები –- მცენარეული და
ცევა. უკხოველური ქსოვილებიდა5 გამოსხი-
მიოფიბრილი
–– კუნთოვანი ელემენტების ვებული სზივებ,დ რომლებიც წარ-
ციტოპლაზმაში განლაგებული მიკრო- მოიქმნებ ეგზოთერმული (კერძოდ
სკოპული შემკუმშავი ბოჭკოები, რო1– ფერმენტაციული) რეაჭციების შედე-
ლებიც შედგება მიოზინისა და აქტ- გად. ეს სხივები ა. გერვიჩის (მის
ნისაგან. მიერ იჟო · აღმოჩენილი 1921 წელს)
მიოცენი–– დედამიწის ისტორიის მესაზე- წარმოდგენით მოქმედებენ როგორც
ულ პერიოდის ერთ-ერთი დიდი მო- სტიმულიატორები და ხელს უწყობენ
ნაკვეთი. უჯრედის გაყოფას – მიტოზს..
მირაციდი- მწოველა ჭიების (მაგ., ღვი2- მიტოზი –- უჯრედის ბირთვისა და უჯრე-
ლის ორპირა) კვერცხიდან გამოსული დის გაყოფის ერთ-ერთი ტიპი, რო-
პირველი ლარვული სტადია, რომე- მელსაც არაპირდაპირ გაყოფასაც ანუ
ლიე წამწამებითაა დაფარული და კარიოკინეზსაც უწოდებენ, მიტოზის
თავისუფლად მოძრაობს წყალში. დროს წარმოქმნილი ორია შვილეული
მირაციდიუმი –- იხ. მირაციდი. უჯრედის ბირთვი იღებს ქრომოსომთა
მირმეკოფილები -–– მწერები. რომლებიც ისეთსავე ანაწყობს, როგორიც
ვითარდებიან ჭიანჭველებოან ცოტად გააჩნდა საწყის დედა უჯრედს (იხ.
თუ ბევრად მჭიდრო თანაცხოვრებ> კარიოკინეზი). მიტოზის დროს უჯრე-
ში. ღის ბირთვი გადის შემდეგ ფაზებს:
მირმეკოფილია -- 1. უმაღლესი მცენარე– პროფაზა, მეტაფაზა, ანაფაზა და ტე–-
ების სიმბიოზის ერთ-ერთი ფორმა ლოფაზა.
ჭიანჭველებთან. ამ შემთხვევაში მცე– მიტოზის გენები-- გენები რომლებიც
ნარე წარმოქმნის ჭიანჭველისათვის არეგულირებენ მიტოზისა და მეიოზის
საჭირო საკვებ ნივთიერებებს, ჭიან- მსვლელობას. გენების ამ ჯგუფს ეკუთ-
ჭეელები კი თავის მხრივ იცავენ მცე– ვნის აგრეთვე ის გენები, რომლებიც
ნარეს ფოთლის მღრღნელი მწერები- არეგულირებენ ბირთვის თითისტარას
საგან. 2, მცენარის დამტვერვა მწერე– სტრუქტურასა და აქტიურობას.
ბის საშუალებით. მიტოზისხ ნტიმულიატორები –- მიტოზის
მირმეკოფილური მცენარეები –– 3-ანჭეე- გამომწვევი ფაქტორები. მათ ეკუთ-
ლის მოყვარული მცენარეები, რომ- ენის უჯრედების ან ორგანოების დაშ-
: ლებზედაც სახლდებიან ჭიანჭველები ლის პროდუქტები, მიტოჰორმონები
და მცენარის ამა თუ იმ ორგანოში და სხვა აგენტები.
პოულობენ თავშესაფარს და საკეებს. მიტოსომა -- 1. ციტოპლაზმატური სხეუ-
მირმეკოქორები –– მცენარეებე:. რომელ- ლი, რომელსაც წინა მიტოზის თითის-
თა ნაყოფებისა და თესლების გავრცე- ტარას ძაფების ნარჩენად თვლიან. 2.
ლება (გადატანა) ხდება ქ“ა“პეელე– მეტ-ნაკლებად კომპაქტურ: სხეულე-
ბის საშუალებით (ია, ბუჩქისძირა, ჩი ბი, ანუ „თანაური ბირთვები“, რომ-
მიტოჭონდრიები – 21 მკერდი

ლებიც ზოგჯერ წარმოიქმნება ქონდ- მიქნოპლოიდი

–- ორგანიზმი, რომელშიაც
რიოსოზებისაგან სპერმატოგენეზის შერეულია პოლიპლოიდური და არა-
დროს. პოლიპლოიდური ქსოვილები (იგივეა
მიტოქონდრიები –- სფერული ან მარცე- რაც პოიკილოპლოიდური).
ლის ფორმის ქონდრიოსომები; ზოგი მიქსოტროფული კვება --– იხ. მ-ქსოტრო-
ავტორი ამ ტერმინს იკენებს ყველა ფულობა.
ქონდრიოსომის მიმართ მათი ფორმის მიქნოტროფული ორგანიზმები –- ორგა–
დამოუკიდებლად; წარმოადგენენ უჯ- ნიზმები, რომელთაც ახასიათებს შე-
რედის მუღმიე ორგანოიდებს, რო- რეული კვება (ფოტოსინთეზის პრო–-
მელთა მეშვეობით ხორციელდება უჯ- ძესთან ერთად ითვისებ!ს მზა ორგა-
რედის სუნთქვა და ენერგიის უნი- ნულ ნიეთიერებასალ), მაგ., შოლტოს-
ეერსალური წვაროს –- ატფ-ს წარ- ნები, ლურჯმწვანე წყალ?ყკენარეებისა
მოქმნა. და მწვანე წყალმცენარეების ზოგი
მიტოჭორმონი –– დაზიანებულ ან დაღუ–-
წარმომადგენელი.
პულ უჯრედში არსებული, აგრეთეე მიქსოტროფულობა, მიქსოტროფული
ქსოვილის ნაწილებიდან მიღებულ
კვება
–- შერეული კვება, როღესაც ფო-
ექსტრაქტში მყოფი აგენტი, რომელიც ტოსინთეზთან ერთად ორგანიზმი (სა-
სტიმულს აძლევს უჯრედის გაყოფას. ფროფიტების მსგავსად) ითეისებს მზა
მიტრალური უჯრედები – უჯრედები. ორგანულ ნივთიერებასაც.
რომლებიც განლაგებულია თავის ტვი– მიქსოცელი -– ფეხსახსრიანთა ცხოველე-
ნის ქერქის უჟნოსვის დცენტრში; აქვს
ბის სხეულის ღრუ, რომელიც წარ-
გრძელი დენდრიტები რომლებიც მოქმნილია სხეულის ზჭეორეული
ქმნიან ყნოსვის გორგალს, ხლართს.
ღრუს (ეელომ-ს) და პირველადი
მიულერის ხადინარი -–- ის კვერცხსავალი.
ღრუს ნაშთის შერწყმის შედეგად.
მიქსამებები –– ლორწოიან სოკოების
მიქტიური მდედრები–– ზოგიერთი ჭიის
(მიქსომიცეტების) უჯრედები, რო
(ციბრუტელა –- Mი0IIწიია) შემოდგო-
ლებსაც არ გააჩნია მ,ვრივი გარსი და
მის მდედრობითი თაობა, რომელთა
ცრუფეზებით მოძრაობენ. მიქსამებები
კვერცხიდან გაუნაყოფიერებლად ვი–
ეითარდება ზოოსპორებ“დან შოლტე-
თარდებიან მამრები: ეს უკანასკნელე–
ბის დაკარგვის შემდეგ.
მიქსობაქტერიები –- ბაქტერიები” ბი ანაკოფიერებენ მიქტიურ მდედ-
(ჩხი-
რისებრ-) ჯგუფი, რომელთაც სხვა ბა– რებს, რის შედეგადაც განაყოფიერე–
ქტერიებისაგან განსხვავებით, გააჩნი- ბული კეერცხიდან, მათი გადაზასთ-
ათ ბირთვი და განვითარების რთული რების შემდეგ ეითარდებიან ე. წ.
ციკლი, გამოყოფენ ლორწოს და წარ- ამიქტური მდედრები, რომლებიც დე-
მოქმნიან მკვეთრად შეფერილ ნაყოფ- ბენ პართენოგენეზურ:დ განვითარე-
სხეულს; აქტიურ მონაწ-ლეობას იღე- ბად კეერცხებს.
მიცელები -- უწვრილესი ძაფისებრი წა-
ბენ მცენარეული ნარჩენებ-ს, კერძოდ
რმონაქმნები, რომლისგანაც შედგება
უჯრედანას. დაშლაში.
მიქსომიცეტები –– ლორწოიანი სოკოები, მიოფიბრილი,
რომლებიც ახლოს დგანან მცენარეუ– მიცელიუმი -– სოკოს ვეგეტატიური სხე-
ლი ტიპის უმდაბლეს სოკოებთან და ული, რომელიც შედგება ერთმანეთში
უმთავრესად გვხვდება მცენარეულ გადახლართული ძაფებისაგან ანუ ჰ“-
ნარჩენებზე სპოროფიტის სახით; მათ ფებისაგნ და ჩვეულებრივ რაიმე
მთავარ დამახასიათებელ ნ-შნად პლა- სუბსტრატშია შეჭრილი.
ზმოდიუმის სახის ვეგეტატიური სხე- მკერდის ქედი –- ფრინველების მკერდის
ული ითელება. ძეალზე არსებული სიგრმივი ქედი,
მკერღი –222-– მოზაიკური

რომელზედაც გულმკერდის კუნთებია რომელიც გადადის ზურგის ტვინში.

მიმაგრებული. მოდგმის ზე –- მცენარეთა და ცხოველთა
მკერდის ძვალი ანუ მკერდი –– გულმკერ- სამყაროს ან მათი ცალკეული ჯგუფე-
ღის ბრტყელი ძვალი, რომელთანაც ბის ისტორიული განვითარების გრა-
ნეკნებია შეერთებული. შედგება სამი ფიკული გაწოსახეა, სქემა.
ნაწილისაგან ზედა -- ტარი, შუა ––- მოღელური მცენარეები –- მცენარეები,
ტანი, ღა ქვედა –- მახვილისებური რომელთა წონის ან მოცულობის გა-
ნაწილი ანუ ბოლო. მას გულის ფი- ზომვით საზღვრავენ ტყის, ბუჩქნარისა
ცარსაც უწოდებენ. ღა ნახეერადბუჩქნართა ფიტოცენო-
მკეტავი აპკი ფორიხა
––- მცენარის უჯრე- ზის ნაყოფივრებას.
დის გარსის გაუსქელებელი (თხელი) მოდიფიკაცია –– ორგანიზმთა ფენოტიპუ-
მონაკვეთი, რომელიც ფორის მოეა- რი, არამემკვიდრული ცვლილება, რო–
ლეობას ასრულებს. მელიც წარმოიქმნება გაბატონებული
მკეტავი კუნთები -- ზოგიერთი მოლუს- გარემო პირობებისა და განვითარების
კის (უკბილოს) ნიჟარის დამკეტი კუნ- ზემოქმედებით და გავლენას არ. ახ-
თები, რომლის საშუალებით იხურება დენს გენოტიპზე.
ნიჟარა. მოდიფიკაციური პერიოდი -- დროის მო-
მკეტავი უჯრედები–– მცენარას ბაგეების ნაკეეთი, რომლის განმივლობაში შეიძ-
ხვრელის შემომსახღვრელი დასპეცი– ლება გარკვეული ნიშნის მოდიფიკა-
ალებული ორი უჯრედი, რომელთა ციის გამოწვევა.
მეშვეობით ხდება ხვრელის გაღება და მოდიფიკაციური ცვალებადობა –-- ცვა–
დაკეტვა. ლებადობის ფორმა რომელიც არაა
მკეტავ შრე გაკორპებულგარსიანი დამოკიდებული გენოტიპის ცვალება-
მრავალწახნაგოვანი უჯრედების ერთი დობაზე და არ ეხება მემკვიდრულ
ან რამდენიმე წყებისაგან შემდგარი ფაქტორს (გენოტიპს).
ფირფიტა, რომელიც წარმოიქმნება მოდულაცია –- დროსთან დაკავშირებუ-
მეჭეჭებში. ლი შექცევადი დიფერენცირება.
მკვდარი პლანქტონი –- იხ. ნეკროპლან- მოზაიკური დაავადება მცენარისა > მცე-
ქტონი. ნარეთა გადამდები დაავადება, რო-
მკვდარი საფარი –- მცენარის ნაწილები მელსაც იწვევს ვირუსები; გამოიზატე-
(ჩამოცვენილი ტოტები, ღერო, ქერ- ბა ფოთლების უჩეეულო შეფერვი
ქი, ფოთლები და სხე, რომლებსაც თა და ფორმით.
აღარ აქვთ კავშირი მცენარესთან და მოზაიკური მხედველობა
-- რთული თვა-
ნიადაგის ზედაპირზეა გაშლილი. ლის მქონე რიგ ცხოველთა მხედვე-
მკლავი –– იზ. ფოჩი. ლობა, როდესაც საერთო სურათი
მლაშობის მცენარეები-- იხ. ჰალოფი- კომბინირებულია მრავალი წვრილი,
ტები. ცალკეული გამოსაზულებისაგან; და–-
მლივი ნაწლავი –– წვრილი ნაწლავის გან–- მახასიათებელია ფეხსახსრიანთა ბევ-
კოფილება რომელიც მოსდევს თორ–- რი სახეობისათვის.
მეტგოჯა ნაწლაეს. მოზაიკური ფიტოცენოზი -- მცენარეთა
მლოკავი პირის აპარატი–– უმეტესი ბუ- თანასაზოგადოება, რომელიც წარმოქ-
ზის პირის აპარატი, რომლის მთავარ მნილია თანაბრად განლაგებული შრა-
ნაწილს მასიური, ქეეღა ტუჩი წარ- ვეალრიცხოვაი მიკროცენოზისაგან.
მოადგენს. მოზაიკური ფიტოცენოზის ტიპიურ
მოგრძო ტვინი –– ხერხემლიან ცხოველთა მაგალითს კოლბოზიანი ჭაობი წარმო-
და ადამიანის თავის ტვინის ნაწილი, ადგენს.
მოზაიკური – 23 –- მონოგამი>

მოზაიკური პიბრიდი –- ჰიბრიდი, რომე- რების წარმომქმნელი დედა უჯრედის

ლშიც მშობლების ნიშნები მოზაიკუ- არასწორი მეიოზური გაყოფის შედე-
რადაა სხეულის სხვადასხვა ნაწილში გად.
განაწილებული. მონწანდრია –- ერთქმრიანობა.
მოზარდი, შიმალი –– ერთ წელზე მეტი მონგოლიზმი –– თანდაყოლილი ანომა-
ხნის ნორჩი მცენარეების ერთობლი- ლიას,,„ რომელიც ხასიათდება სახის
ობა, რომელთაც არ მიუღწევიათ სა- ჩონჩხის, ქუთუთოების, ენისა და სხე-
ზეობის ზრდასრული ინდივიდების სი- ულის სხვა ნაწილების განვითარების
მაღლისათვის. დარღვევით და აგრეთვე ფიზიკური და
მოზვერი –- სახარე ხბო ერთ წელზე მე- გონებრივი განვითარების შეყოვნებით.
ტი ზნის. მონერები –– ერთუჯრედიანი ორგანიზმე–
მოკლე დლის მცენარეები –– მცენარეები, ბი, რომელთა ბირთვი ჯერ კიდევ არ
რომლებსაც განეითარებისათვის, კერ– არის გამოყოფილი პლაზმიდან. ტერ-
ძოდ ყვავილობისა და ნაყოფიერები- მინი შემოიღო ე. ჰეკელმა. ამჟამად
სათვის ესაჭიროებათ მოკლე დღე და ამ ტერმინს მხოლოდ ისტორიული
გრძელი ღამე (ფეტვი, სორგო, ბრინ- მნიშვნელობა აქვს.
ჯი და სხვ.). მონეცია -- ერთსახლიანობა; როდესაც
მოლარები–- დიდი ძირითადი კბილები. ერთსქესიანი ყვავილები –– მდედრო-
მოლეკულა –- ნივთიერების უმცირესი ნა ბითიც და მამრობითიც ერთ მცენარე–
წილაკი, რომელსაც აქვს ამ ნიეთიე- ზეა განვითარებული (სიზინდი, გოგ”
რების ძირითადი დანახასიათებელი რისებრთა წარმომადგენლები, მუზა,
თვისებები, შედგება ერთმანეთთან და სხე.)-
ქიმიურად დაკავშირებული ატომები- მონიდები --– პოლიპეპტიდური ჯაჭვები,
საგან. რომლისგანაც შედგება ქრომოსომის
მოლეკულური ბიოლოგია –- მეცნიერება, სხეული.
რომლის ამოცანაა შეისწავლოს ძირი- მონიეზიოზი
-- ცხვარია და მსხვილი
თადი სასიცოცხლო მოვლენები (ნივ- რქოსანი საქონლის მძიმე დაავადება,
თიერებათა ცვლა, მემკვიდრეობითო- რომელსაც იწვევს მონიეზია –– მსხვი -
ბა, გაღიზიანებადობა) უჯრედის შემა- ლი ძეწკვურა (თასმისებრი ჭიებიდან).
დგენელი მოლეკულების დონეზე. მონოარეალის ფრინველები –- იხ. ერთა–
მოლეკულური შრე –- თავის ტვინის ქერ- რეალიანი ფრინველები.
ქის ზედაპირული შრე. მონოგამები –– ცხოველები, რომელთა შე–
მოლუზკები ანუ რბილტანიანები –- უხე- უღლების (საქორწინო) პერიოდში მა-
რხემლო, რბილსხეულიანნი დცხოვე- მალი ეწყვილება მხოლოდ ერთ ღე-
ლების ერთ-ერთი ტიპი რომელთა ღალს რამოდენიმე სეზონის განმავ–
უმრავლესობის სხეული ნიჟარითაა ლობაში.
დაფარული. მონოგამია ––1. ქორწინების ფორმა,
ზომთაბარე -- ვინც ერთი ადგილიდან რომლის დროსაც მამაკაცს შეიძლება
მეორეზე გაღაღის საცხოვრებლად: ჰყავდეს მხოლოდ ერთი ცოლი და
მოხეტიალე, არამკვიდრი მცხოვრები. ქალს მხოლოდ ერთი ქმარი; ერთქორ-
მომთაბარეობა –- ერთი ადგილიდან წინება. 2. ცხოველებში: მამლის შე–
მეორეზე გადასვლა საცხოვრებლად. წყვილება მხოლოდ ერთ დედალთან
მომჟოლი –- იხ. პლაცენტა 1. ერთი ან რამდენიმე სეზონის განმავ-
მონაგები ––- იხ. ნაყარი 2. ლობაში. ამ შემთხვევაში მამალი, ჩვე–
მონადა –– ერთეული უჯრედი. რომელიც ულებრივ მონაწილეობს შთამომაე–-
წარმოიქმნება ტეტრადის მაგიერ სპო– ლობის გამოკეებაში,
 – 214 მონოპოდიური

მონოგენები –– ცალკეული გენები, რომ- მოფიტეას და მოსავლიანობის შემცი-

ლებიც ქრომოსომში სწორზაზოვნადაა რებას.
განლაგებული –- მათ ქრომოსომის მონოლეპსისი -- ჰიბრიღის მთლიანი
შიგნითა გენებსაც უწოდებენ. მსგავსება დედასთან, რომლის დრო-
მონოგენეზი –– უსქესო გამრავლება. საც ჰიბრიდი, თავის მზრიე, იძლეე:
მონოგენეტიკური მწოველები -- ბრტეუქ- აგრეთვე დედის მსგაეს შთამომავლო-
ლი ჭიების კლასი რომელიც უმთავ– ბას.
რესად აერთიანებს გარეგან პარაზი- მონომერი –- არართული ქიმიური ნაერ-
ტებს (ექტოპარაზიტებს) რომელთა თი, რომლის შედარებით მცირე მო-
განვითარება მიმდინარეობს მასპინძ- ლეკულებს, ერთმანეთთან ”შეერთე-
ლის შეუცვლელად. ბით შეუძლიათ წარმოქმნან პოლი–
მონოგენია -–- ერთსქესიანი შთამომავლო- მერი.
ბის წარმოქმნა. მონომერია -- ნიშნს დამოკიდებულება
მონოჯგენიზმი -- მოძღვრება ადამიანთა ერთი წყეილი ალელისაგან,
რასების ერთიანი წარმოშობისა და მონომორფულინ კოლონია –- კოლონია,
სისხლთნათესაობის შესახებ- რომელიც შედგება, თავისი აგებულე-
მონოგონია –– უსქესო ვეგეტატიური გამ- ბით, ერთნაირი ინდივიდებისაგან.
რავლება. მონომორფული პოლიპი – მტკნარი
მონოდომინანტური ფიტოცენოზი - წყლის ჰიდრა და სოგიერთი ჰიდროი-
მცენარეთა თანასაზოგადოება ერთი ღული პოლიპი, რომელსაც სცილდება
დომინირებული სახეობით და, მაშა- კვირტები და ცალკეულ ინდიეიდაღჯ
სადამე, შემდგარი ერთი ფენისაგან. ვითარდება.
მონოზები -- იხ. მონოსაქარიდები. მონოპლაზმა–– ცოტად თუ ბევრად ერთ-
მონოზიგოტური––ერთიკეერცხისანი (იდე- გვაროვანი სტრუქტურის მქონე ცა-
ნტური ტყუპები რომლებიც წარ- ტოპლაზმა, რომელიც მკეეთრად არ
მოქმნილია ერთი ზიგოტიდან). არის გაკოფილი ენდოპლაზმად და
მონოკარიონი –- განაყოფიერებული კვეე- ექტოპლაზმად, როგორც ამას ადგილი
რცსხუჯრედი ცალკეული პრონუკ- აქვს ე. წ. დიაპლაზმაში.
ლეუსი. მონოპლოიდი –- ინდივიდის ან გარკეეუ-
მონოკარპები
-- იხ. მონოკარპული მცე– ლი სისტემატიკური ერთეულის პირ-
ნარეები. ველადი სასქესო უჯრედები ყველაზე
მონოკარპული მცენარეები –- მცენარეე- მცირე ეუპლოიდერი ღა ჰაპლოიღუ-
ბი, რომლებიც ერთხელ ყვავილობენ რი ქრომოსომთა რიცხვით.
სიცოებლის განმავლობაში და ნაჟოფ- მონოპლონტი -–– ინღუვიდი, რომელიც) მო-
მსხმოიარობის შემდეგ იღუპებიან. მო- ნოპლოიდურია სიცოცხლის ეეგეტა-
ნოკარპულებია უმეტესა ერთწლოვა- ციურ ფახაში.
ნი და ორწლოეანი, აგრეთეე ზოგიერ- მონოპოდიუმი –- ის მონოპოდიური და-
თი მრავალწლოვანი მცენარე (აგავა, ტოტიანება.
ბამბუკი, ზოგიერთი პალმა. და სხე.). მონოპოდიური ღდატოტიანება –- მცენა-
მონოკლინური მცენარე-–მცენარე, რომ- რის დატოტიანების სახე. როდესაც
ლის მამრობითი და 7დედრობითი აპა- მთავარი ღერძი არ წყვეტს სიგრძეზე
რატი იმყოფება ერთ ყვავილში. “ზრდას და ზრდის წერტილია" ქვემოთ,
მონოკულტურა –– წლების განმავლობაში ჩეეულებრივ აღმავალი თა5მიმდეერო-
ერთ. და იგივე სასოფლო-სამეურ- ბით, წარმოქმნის გვერდი» ტოტებს.
ნეო კულტურის მოყვანა ერთსა და ტიპიურ მონოპოდიუმში გეერღითი
იმავე ადგილზე; იწეევს ნიადაგის გა- ტოტები უფრო ნაკლებაა განვითაCე–
მონოსაქარდიები – 215– მონოცენტრიზმი

ბული, ვიდრე მთავარი ღერძი; დამა- მთა რომელიმე ჯგუფის წარმოშობა,

ხასიათებელია უმეტესი თესლოვანი მათი ისტორიული განვითარების პრო-
მცენარისათვის, რომელთაგან ტიპიუ- ცესში, ერთი საერთო წინაპრიდან.
რი მაგალითია ნაძვი, სოჭი, ფიჭეი, და მონოქაზიუმი –– 1. ერთსხივიანი კენწ-
·
სხე. რულყვაეილა ყეავილედი; ციმოზური
ი მონოზიქარიდები –- მარტივი შაქრები ანუ ყვავილედის ერთ-ერთი ტიპი, როდე–
მარტივი ნახშირწყლები, მონოზები; საც მთავარ ღერძზე მოთავსებულია
წარმოადგენენ ალდეჰიდოსპირტებს ან ერთი კენწრული ყვავილი და მის
კეტონოსპირტებს. მათ შორის არჩე- ქვემოთ ვითარდება მეორე წყების
ვენ ტრიოზებს (გლიცერინის ალდეჰი- ღერძი, რომელიც სიმაღლით მთავარ
დი), პენტოზებს (არაბინოზა, ქსილო- ღერძს უსწრებს და ბოლოვდება ერთი
ზა), ჰექსოზებს (გლუკოზა, ფრუქტო- კენწრული ყვავილით; ეს უკანასკნე–
ზა) და სხე. ლი უფრო გვიან იწყებს გაშლას; შემ-
მონოხომი –- უჯრედი ან ინდივიდი, რომ- დეგ მის ქეევით კიდევ ვითარდება მე–
ლის დიპლოიდურ ანაწუობში აკლია სამე წყების ღერძი, რომელიც უსწ-
ერთი ქრომოსომი (2ი –– 1). რებს მეორე წყების ღერძს და ა. შ.
მონოსპერმია -- განაყოფიერების მეტად იმის მიხედეით ერთ მხარეზე ვითარ-
გავრცელებული სახე, როდესაც კვერ– დება ტოტები თუ სხვადასხვა მხარე-
ცხუჯრედს ერწყმება ერთი მამრობი- ზე, ერთ სიბრტყეში თუ სხვადასხვა-
თი გამეტა. ში, მონოქაზიუმებში არჩევენ ყვავი–
მონოხპორა –- ზოგიერთი წითელი წყალ- ლედის რამდენიმე ტიპს. 2. ღეროს
მცენარის მარტოული (ერთი) სპორა. სიმპოდიური დატოტიანების ერთ-ერ-
რომელიც ეითარდება სპორანგიუმის თი საზე, როდესაც კენწრული კვირ-
შიგთავსიდან; წარმოადგენს უსქესო ტის ქვეეით მდებარე ერთი გვერდითი
გამრავლების საშუალებას. კვირტიდან განვითარებულა ყლორტი
მონოსპორანგიუმი –- ზოგიერთი წითელი სიმაღლით უსწრებს მთავარ ღერძს,
წყალმცენარის სპორანგიუმი, რომელ- შემდეგ ის წყვეტს ზრდას და განეითა–
შიც ვითარდება ერთი სპორა (მონო- რებას იწყებს მის კვევით მდებარე მე–
სპორა). სამე წყების კვირტიდან წარმოქმნილი
მონოტიპური გვა გვარი,
–- რი რომლის ულორტი, რომელიც უსწრებს მას (მე–
შემადგენლობაში შედის მხოლოდ ორეს) და ა. შ. ამ ტიპის დატოტიანე–
ერთი სახეობა (მაგ., გინკო). ბა დამახასიათებელია ფცაცხვისათეის,
რიქებ ი –- გაქტერ იები, რომელთაც თელისათვის და სხვა.
მონოტ
იკა–
აქუთ ერთი შოლტი, მაგ., ნიტროფ მონოქრომოსომები – ნორმალური მი-
ციის ბაქტერ იები: ნიტრო ზომონ ასი ტოზური მონოცენტრული ქრომოსო-
და ნიტრობაქტერი. მები, რომლებიც შედგება ორი ქრო-
პა–
მონოფაგები –- სპეციალიზირებული მატიდისაგან.
რომლე ბიც მხოლო დ ერთ მონოცენოზი –- ერთსახეობიან· ცენოზი;
რაზიტები,
გარკეეულ სახეობაზე პარაზიტობენ. მცენარეთა თანასაზოგადოება, რომე–
ით კვე–
მონოფაგია –– ერთი სახის საკვებ ლშიც უმთავრესად გვხვღება უმაღ-
სახის საკვებ ის ხარჯზე არ- ლესი მცენარეების ერთი სახეობა. ძა–
ბ.. ერთი
სებობ.. ლიან იშვიათი მოვლენაა.
მონოფილეტური -–– ერთი საწყისი ფორ- მონოცენტრიზმი –– მოძღერება თანამედ-
მიდან წარმოშობილი. როეე ადამიანების ყველა რასის ერთი
მონწოფილეტურ ობა ––- იხ. მონოფილია. რასიდან –– ნეანდერტალელისაგან წა–
მონოფილია –- ორგანიზმის, ან ორგანიზ- რმოშობის შესახებ.
მონოციკლური – 216 – მორფინი

მონოციკლური ზღვები -- ზღეები, მათში ში (ამერიკელი ბიოლოგის ტ- მორგა-

პლანქტონის განვითარების ერთი მთა- ნის მიხედვით).
ვარი მაქსიმუმით. მორჯანის კანონები –- მემკვიდრეობის
მონოციტები –– ხერხემლიანი ცხოველე- კანონზომიერებანი, რომლებიც ძირი-
ბისა და ადღამიანის სისხლის თეთრი თადად შეიმუშავა მორგანას სკოლამ.
სხეულაკების ერთ-ერთი ჯჯუფი, რო- ამ კანონების თანახმად: 1. გენები იმ-
მელთაც აქვთ ყველაზე დიდი ზომა ყოფება ქრომოსომებში დ»: ერთი
(ადამიანში, მაგ., 20 და მეტი მიკრონის ქრომოსომის ფარგლებში წარმოქმნი–
დიამეტრისა); გიგანტური ლეიკოცი- ან შეჭიდულობის ერთ ჯგუფს; 2. გე-
ტები. ნები ქრომოსომებში განლაგებულია
მონომაპლოიდი –– ჰაპლოიდური ფორმა, სწორხაზოვნად; 3. მეიოზის პროცესში
რომელიც წარმოქმნილია ჩვეულებ- ჰომოლოგიურ ქრომოსომებს შორის
რივი დიპლოიდური სახეობისაგან. შეიძლება წარმოიქმნას კროსინგოვე–-
მონოჰიბრიდი-–ჰიბრიდი, რომელიც ჰეტე– რი, რომლის სიხშირე პროპორციუ-
როზიგოტურია მხოლოდ ერთი წყვი- ლია გენებს შორის მანძილისა.
ლი ალელის მიხედვით. ამის შესაბამი– მორენის ჯირკვლები – მცირე ჯაგრიანი
სად ინდივიდებს, რომლებიც ჰეტერო– ჭიების (ჭიაყელა) საულაჰავის გვერ-
ზიგოტურია ორი, სამი და ა. შ. წყეი– დებზე (სხეულის მეათე, მეთერთმეტე
ლი ალელის მიხედეით უწოდებენ ღა მეთორმეტე სეგმენტზე) განლაგე–
დიჰპიბრიდს ტრიჰიბრიდღს და ა. შ. ბული ჯირკვლები, რომლებიც გჯამო–
მონოპიბრიდული შეჯვარება –– როდესაც ყოფენ კირიან ნივთიერებას (ნახშირ–
ერთმანეთთან აჯვარებენ ისეთ ფორ- შჟავა კირს). ეს უკანასკნელი ანეიტრა–
მებს, რომლებიც განსხვავდებიან მხო– ლებს ჰუმუსის მჟეავასსს რომლითაც
ლოდ ერთი ნიშნით და ეს ნიშანი ეხე– მდიდარია ამ ცხოველთა საკვები. მათ
ბა ორგანიზმის მხოლოდ ერთ თავი– კიროვან ჯირკვლებსაც უწოდებენ.
სებურებას. მორიგეობითი ფოთოლგანლაგება
–- ფო-
მოპირიხპირე ფოთოლგანლაგება –- ფ.ათ- თლების განლაგების სახე, როდესაც
ლების განლაგების სახე როდესაც ღეროზე თითო მუხლში თითო ფოთო-
ღეროზე თითოეულ მუხლში ერთიმე- ლი ზის; მას სპირალური განლაგებაც
ორის პირდაპირ ორი ფოთოლი ზის, ეწოდება.
მორბენალი ფრინველები –- ფრინველები, მორულა –– მრავალუჯრედიანი ცხოველე-
რომლებიც არ ფრენენ და შეუძლიათ ბის ჩანასახის განვითარების ერთ-ერ-
მარდად სირბილი, (სირაქლემა, კა- თი ადრეული სტადია, რომელიც თ>
ზუეარი). ვის მხრივ წარმოადგენს ერთმანეთზე
მორგანდია
–– ორ გენურ ლოკუსთა შო- მიწყობილი უჯრედების (ბლასტომე-
რის მანძილი, რომელიც ხასიათდება რების) ერთიან თავმოყრას.
კროსინგოვერის გარკვეული სიხმშა- მორფები
–– ცალკეული ჯგუფები სახეო-
რით. ბის შიგნით, რომელთა სისტემატიკუ-
მორგანიზმი –– მიმდინარეობა ბიოლოგია– რი მდგომარეობა გაურკვეველია.
ში მემკვიდრეობის მექანიზმის შესა- მორფიზმი –– გენეტიკურად განსხვავებუ–-
ხებ, რომელსაც საფუძვლად უდევს ლი ფორმების ბალანსირებული თანა–-
გენი; წარმოადგენს მემკვიდრეობის არსებობა პოპულაციაში.
ქრომოსომული თეორიის საფუძველს. მორფინი -- ოპიუმის ძირითადი ალკალო-
მორგანიზმი უარყოფს ბენებრივი გა- იდი, რომელსაც ზმარობენ ნარკოტი-
დარჩევის როლს ცოცხალი ბუნების კულ (ტკივილები” გამაყუჩებელ და
ისტორიული განვითარების პროცეს- ძილის მომგვრელ) საშუალებად.
მორფინიზმი –_ 27 –- მრავალსახლიანი-

მორფინიზმი -- ავაღმყოფური მიდრეკი- მოშინაურება ––- გარ.ული ცსხოეელების

ლება მორფინის, როგორც ნარკოტი- მოჩვევა ღა მათი შემდგომი მოშენება.
კისადმი. რაიმე გარკვეული მიზნით; დომესტი-
მორფოგენეზი –- ორგანიზმთა მორფო- კაცია.
ლოიგური სტრუქტურის (გარკვეული მოჩვენებითი კვება –- სპეციალურად
ორგანოს ან სხეულის ნაწილის) წარ– ოპერირებული ცხოეელის კეება, რო–
მოქმნისა და განვითარების პროცეს“ დესაც გადაკლაპული საკეები ცვივა
ონტოგენეზსა და ფილოგენეზში. გარეთ საყლაპავი მილის ფისტელი-
მორფოგენეზიხი –- ფორმათა წარმოქმნა; ან,
ორგანული სტრუქტურების განეითა- მოციმციმე უჯრედები –– ეპითელური უჯ.

რების პროცესი.
რედები, რომლებსაც წამწამები გააჩ–
მორფოზი -- განვითარებული ორგანიზ- ა.
მოციმციმე წამწამები – წამწამების
მის ცვლილებანი, რომელიც გაპირობე–
მკვრივი კონა, რომელიც განლაგებუ-
ბულია სხვადასზეა ქიმიური ნიეთიე–-
ლია ე. წ. ტერმინალურ უჯრედებშ-,
რების ანდა მაიონიზებელი გამოსზივე-
რომლებითაც იწყება პროტონეფრი-
ბის ზემოქმედებით.
დიები –– ბრტყელი ჭიების გამომყოფი
მორფოლოგია -–– მეცნიერება ორგანიზ-
სისტემა.
მების და ორგანოების აგებულები» მოძრაობა მცენარისა ––- მცენარის ორგა-
შესახებ. ნოების მღგომარეობის შეცვლა სივრ-
მორფოლოგია მცენარეებისა –- იხ. მცე- ცეში, რაც გამოწეეულია სხვადასხვა
ნარეთა მორფოლოგია. ფაქტორით; ოსმოსუ4“ი წნევის მეცე–-
მორფოლოგია ცხოველებისა
–- იხ. ცხო- ლით (სეისმონ-სტიური მოძრაობა),
გველთა მორფოლოგია. სხვადასსბა ორგანოთა ნაწილების
მორფონემი -- ჩონჩხოვანი ბოჭკოები ზო- ზრდის სზვაობით (ნასტიები, ტროპიზ-
გიერთი ერთუჯრედიანდ ცხოველის მები), ან მთელი ორგანიზმის მდგო-
პროტოპლაზმაში, მარეობის შეცვლით სივრცეში (ტაქ-
მოსავლიანობა -–– სასარგებლო პროდუქ- სისები,. მოძრაობა შეიძლება გამოწ-
ციის რაოდენობა ფოტოცენოზის ან ეეული იყოს გარეგანი გამღიზიანებ-
აგროცენოზის გარკვეული ფართობი-
ლების (სინათლე, ტემპერატურა, ღა
დან. დამიწის მიზიდულობა, ქიმიერი აგენ-
მოსახლეობის სიმჭიდროვე –– ორგანიზმ-
ტები) მოქმედების შეღუგად.
თა რაოდენობა ფართობის ან მოცუ- მოძრაობის კოორდინაცია
–- სწორი, მო–
ლობის (პლანქტონური ფორმებისათ–- წესრიგებული (ორგანოთა შორის შე-
ვის) ერთეულზე. თანხმებული) მოძრაობ, როგორც
მოსვენება მცენარეებში–-იხ. სგენება მცე– სიძლიერს ასევე მიმართულები»
ნარეებში. მხრივ
მოტონევრონი –– ნევრონი, რომლის ნერ- მოხრი –- იხ. ხაოები.
ვული ბოჭკოებით (აქსონებით) ჩონ- მოხრილი თესლკვირტი –- იხ. კამპილოტ–
ჩხის კუნთებს გადაეცემა იმპულსები. როპული თესლკვირტი.
მოფრენილი, შემოფრენილი ფრინველე- მრავალგზისი გაჟუოფა–- მარტივი გაყო-
ბი-- ფრინველები, რომლებიც იმყოფე- ფის მოდიფიკაცია უსქესო გამრაელე-
ბიან რომელიმე ადგილზე მხოლოდ ბის დროს, როდესაც მშობლის ღჯრე-
გადაფრენისას, როდესაც ი'ინი საზა- დი იყოფა არა ორ, არამედ რამდე5:ძე
ფხულო საცხოვრებლიდან მიფრინა- უჯრედად.
ვენ საზამთრო ადგილისაკენ და პირა–- მრავალსახლიანი მცენ:რეები –- მცენ--
ქით. რეები, რომელთაც ორსქესიან ყვავი-
მრავალუჯრედიანი 2.8 -- ზტვერი

ლებთან ერთად გააჩნია აგრეთეე ერთ– მსხვილი ნაწლავი –- კუჭ-ნაწლავის უკანა,

სქესიანი ყეავილები(), (ნეკერჩხალი, წერილი ნაწლავის შემდგომი, განყო-
ვერხვი და სხვა). იგივეა რაც პოლი–- ფილება-
· გამური მცენარეები. მსხვილი რქოსანი საქონელი
––- შინაური
მრავალუჯრედიანი ორგანიზმები -––- ორგა- წყვილჩლიქოსანი ფცხოეელები: ძროსა,
ნიზმები რომლებიც აგებულია მრა- ხარი, კამეჩი.
ვალი უჯრედისაგან. მტაცებლობა - ცოცხალ ორგანიზმთა
მრავალწლოვანი მცენარეები, –– მცენარე- შორის ურთიერთობა, რომლის დრო-
ები, რომლებიც ცოცხლობენ ორ სა- საც ერთი საზეობა ზიანს აყენებს მე–
ვეგეტაციო პერიოდზე (ორ წელზე) ორეს და მის გარეშე არ შეუძლია
მეტზანს. არსებობა; ამ დროს პირველი სახეო-
მრა:ლობითი ალელები –- სამი ან მეტი ობის მტაცებლის) წარმომადგენლები
ალტერნატური მდგომარეობა ერთი იჭერენ და ჭამენ მეორე სახეობის
ლოკუსისა, როზბელიც განაპირობებს წარმომადგენლებს.
სხვეადასზეა ფენოტიპს. მტევანი
–– 1. მარტივი ბოტრიული ჟვა-
მრაქლობითი ქრომოსომა –- ქრომოსო-
მა. რომელიც წარმოქმნილია ტრანს-
ვილედის ერთ-ერთი სახე,ე როდესაც
ყვავილედის დაგრძელებულ მთავარ
ლოკაციის შედეგად და შედგება არა- ღერძზე ცალკეული ყუნწიანი ყვავი-
ჰომოლოგიური ქრომოსომების ნაწი- ლებია განლაგებული (ხანჭქკოლი, სე-
ლებისაგან. ლიჭა, შოთხვი, შროშანა და სხვ). 2.
წ#რგვალი სარკმელი –– აპკით გადაკრული ხმელეთის ხერხემლიანთა წინა კიდუ-
ხვრელი (ნასვრეტი) ქეეწარმავლების რის ჩონჩხის ბოლო განყოფილება,
სმენის კაფსულაში. რომელიც შედგება მაჯის, ნებისა და
მრგვალი ჭიები –– ჭიების ტიპი, რომელ- თითების ფალანგებისაგან,
შიც გაერთიანებულია როგორი თავი- მტვერი ყვავილისა
–– თესლიანი მცენარე–
სუფლად მცხოვრები, ისე პარაზიტი ების(შიშეელთესლიანები და ფარულ-
ჭიები; მეტწილად ცალსქესიანი, პირ- თესლიანები) მიკროსპორები; წარმო-
ველადღრუიანი სხეულის მქონე ორ- იქმნება სამტერე პარკში.
განიზმები,ა რომელთაც არა აქვთ
მტვერხავალი–- ის. მტერის ჩავალი.
სუნთქეისა ღა სისხლის მიმოქც--
მტვრიანა–– ფარულთესლიან მცენარე-
ვის სისტემა.
შსუსხავი კაფსული ––- მსუსხავი უჯრედის ების ყვავილის ნაწილი, რომელშიც
ვითარდება მამრობითი სასქესო უჯრე-
ნაწილი. რომელშიც მოთავსებულია დები; მიკროსპოროფილი,
სპირლურად დახვეული მსუსხავი
მტვრიანიანი ჟვავილი
–- იზ, მამრობითი
ძაფი.
მსუსხავი უჯრედები
–– უჯრედები, რომ- ყეავილი.
ლებიც მოთავსებულია ნაწლავღრუი- მტვრიანის ძაფი –- მტვრიანის ქვედა
ანი ცხოველების გარეთა –– ექტოდერ– წვრილი ძაფისებრი ნაწილი.
მულ შრეზმი, შედგება ბირთვის, კნი- მტვრის მარცვალი -- თესლიანი (შიშველ-
დოცილისა დღა მსუსხავი კაფსულისა- თესლიანი და ფარულთესლიანი) მცე–
გან. ასრულებენ თავდღაცეისა და თაევ- ნარეების მიკროსპორა, რომელიც) წა-
ღასხმის თფუზქციას. რმოიქმნება სამტვრე პარკში არქეს-
მსუხხავი ძაფი -- მსუსხავი უჯრედის კა- პორიუმის უჯრედები რედუქციული
ფსულში სპირალურად დახვეული ძა– და კარიოკინეზული დაყოფით.
ფი, რომელიც უჯრედის შეკუზშვისას მტვრის მილი –– მტერის მარცვლის შიგ-
(გაღიზიანების შედეგად) გარეთ გა ნითა გარსის –– ინტინის გამონაზარდი,
მოსროლილი ადამბლავებს მსხვერპლს. რომელიც წარმოიქმნება მისი დინგზე
მტვერი – 28 - მუტაცია

მოხვედრისთანავე და სვეტში არსებუ- მუსტანგი –- გაველურებული შინაური

ლი მილის გზით იზრდება. ცხენი; გავრცელებული იყო ჩრდილო-
მტვრიხ ხავალი -- მცენარის თესლკვირტ- ეთ ამერიკის პრერიებში.
ში არსებული ნასერეტი (იხ. მიკროპი– მუტაგენები –- ფაქტორები რომლებიც
ლე!» თავისი ზემოქმედებით იწეევენ გე-
მტკნარი წყლის თევზები-- თევზების ნურ და ქრომოსომულ მუტაციებს
ერთ-ერთი ბიოლოგიური ჯგუფი; ცხო- ფემკვიდრულ ცელილებებს) ცოცხალ
ერობენ მდინარეებსა და მტკნარ წყალ- ორგანიზმში.
სატევებში. მუტაგენეზი –- მუტაციის წარმოშობის
მუღმივი პიბრიდი -- იხ. კონსტანტური პროცესი.
ჰიბრიდი. მუტანტი -- მუტაციის შედეგად წარმოქ-
მულატი –- ზანგისა დღა თეთრკანიანის შე- მნილი ორგანიზმი; ინდივიდი, რომე-
უღლების შედეგად შობილი ადამიანი. ლიც საწყისი ტიპიდან გა'სხვავდება
მულტივალენტი –– ორზგ მეტი ქრომოსო- გენის შეცელის ან ქრ-მოსომების
მისაგან შემდგარი ქრომოსომთა გაერ–- სტრუქტურული ცელილებების შედე-
თიანება მეიოზში მულტივალენტის გად წარმოშობილი ახალი ნიშნებით.
წარმოქმნაში მონაწილე ქრომოსომები მუტაქრომოსომული ფაქტორი –– გარეგა–
შეიძლება იყოს სრულიად პომოლოგი- ნი ფაქტორი, რომელსაც შეუძლია გა–-
ური, ნაწილობრივ ჰომოლოგიური და მოიწვიოს ქრომოსომთა სტრუქტურუ-
არაპომოლოგიური. ლი ცვლილება.
მულტიფუნქციონირება --– ორგანოს მიერ მუტაცია, ჩუტაციები ––-!. ორგანიზმის
რამდენიმე ფუ§5ქციის შესრულება. რაიმე ნიშანთეისების მკეეთრი, უე–
მულჩირება–- ნიადაგის ზედაპირის და- ყარი ცვალებადობა, რაც მშემკეიდრე-
ფარვა სხვადასხვა მასალით (ჩალით, ობით გადაეცემა თაობებს; გაპირობე–
ფოთლებით, ფიჩხით, ქაღალდით და ბულია გენოტიპის ტცვლილებით. 2.
ა. შ.,, რათა შეუნარჩუნონ ტენი და წყ·ეტილი „ვლილებანი ქრომოსო-
სტოუქტურა და დაიცვან სარეველები- ვებში, რომელიც გადაეცემა შთამო-
საგან: დამულჩვა. 1ავლობას და გარკვეულად მოქმედებს
მუმია
–– გაბრწნისაგან დაბალზამებით (ა5 ნიშნებზე. მუტაციები წარმოიქმნება
ბუნებრივად) დაცული ადამიანის გვა- როგორც სპონტანურად, ისე მუტაგე-
მი (ან ცხოველის ლეში). ნური აგენტების მოქმედებით. ანსხვა-
მუმიო--მცენარეული წარმოშობის სამ- ვებენ შემდეგი სახის მუტაციებს: გ ე–
კურნალო ფისი. ნური, ე, ი. მემკვიდრული ცელილე–
მუმიფიკაცია –– მუმიად ქცევა. ბანი, რომლებსაც თან სდევს ახალი
მუმიფიცირება –- ის. მუმიფიკაცია. ალელების წარმოქმნა ღს დაკაეშირე-
მუნი -- იხ. ქეცი. ბული არ არას ქრონოსომების გარდა–-
მური –- 1. სურნელოვანი ფისი. რომელ- უმნასთან, რომლის დასაბუთება შესაძ-
საე შეიცავს ზოგიერთი ტროპიკული ლებელია ციტოლოგიურად; ქ რომ ო–
სემცენარის კანი; გამოიყენება პარფი- სომული,ე. ი. ქრომოსომთა სტრუ–
უმერიასა და მედიცინაში. 2. მწერე- ქპტურის ცელილებები, რომლებიც გა–
მოწეეულია მათი გახლეჩის შედეგად:
ბის განეითარების ადრეული სტადია. გენომური,ე.ი. მთლიანი ქრომო–
მურკი –– კომბოსტოს ღეროს გამსხვილე-
სომების რიცხვის ან ქრომოსომთა ანა-
ბული, დამოკლებული ნაწილი ძირი- წყობის შეცელა; პლაზმონური,
დან ფოთლამდე; ხეიტი.
მუხკულატურა -– ორგანიზმის კუნთების ე. ი. პლაზმური მემკვიდრული კომპო-
ერთობლიობა. ნენტეუბს შეცვლა: პლასტიდღ-
მუტაცია – 220 – მფარავი

ური, ე. ი. პლასტიდების შემკვიდ- ყოფს ცხოველური ორგანიზმის ლორ-

რული ცვლილებები. 3. ყმაწვილის წოვანი ჯირკვლები.
ხმის შეცვლა (დაბოხება) ასაკში შეს- მუცლის აპკი–-თხელი ეპითელური აპ-
ვლის გამო. კი, რომლითაც ამოფენილია მუცლის
მუტაცია პროგრესიული–მუტაცია, რო- ღრუს შიგნითა ზედაპირი და მასში
მელიც აპირობებს სრულიად ახალი მოთავსებული ორგანოები.
თვისების შეძენას. ' მუცლის მილის უჯრედი
-- კვერცხუჯრე-
მუტაციური თეორია –- იღეალისტური დის ზემოთ მდებარე უჯრედი. არქე-
თეორია ორგანიზმში მემკ:ვიდრეობი- გონიუმში. '
თი ნიშნების უეცარი წარმოქმნის შე– მუცლის ნერვული ძეწკვი ––- მთელი სხე–
სახებ. ამ თეორიის თანახმად ორგა- ულის გასწვრივ მდებარე მუცლის ორი
ნიზმში ახალი მემკვიდრული ნიშანთვი- ნერეული ღერო, რომელშიც განლაგე-
სებების წარმოქმნა ხდებ. უეცრად, ბულია, ერთმანეთთან განიეი კომისუ-
ნახტომისებურად-––- მუტაციების შე- რებით შეერთებული, ნერვული კვან-
დეგად და დამოკიდებული არ არი' ძები. დამახასიათებელია რგოლოვანი
გარემო პირობებზე (წამოყენა დე- ვჭიების ფეხსახსრიანებისა ღა სხვა
ფრიზმა, 1901). : უხერხემლო ცხოველისათვოს.
მუტონი –- გენის უმცირესი ელემენტი, მუცლის პარიეტარული ფურცელი ---
რომლის ცვლილებას მოსდევს ორგა- თხელი გარსი, რომლითაც ამოფენი–-
ნიზმის ახალი მუტანტური ფორმების ლია მუცლის ღრუს კედლები.
წარმოქმნა. მუცლის პრესი –- მუცლისა და დიაფრაგ-
მუტუალიზმი–-–ნამღვილი სიმბიოზი; სხეა–- მის კუნთების ჯგუფი, რომლის მთა-
დასხვა ორგანიზმის მჭიდრო თანაცხო– ეარი ფუნქცია. გარკეეელი წნევის
ვრება, რომელთაც ერთმანეთისათვის შენარჩუნება მუცლის ღრუს შიგნით.
ყოველთვის მოაქვთ სარგებლობა (მაგ., მუცლის ღრუს სართულები -- მუცლის
სოკოს და წყალმცენარის სიმბიოზი ღრუს დაყოფა სამ განყოფილებად:
მღიერებში). ზედა სართული –-– დიაფრაგმის: და
მუშკი –– ცხოველური ან მცენარეული გარდიგარდმო კოლინჯს ჯორჯალს
წარმოშობის ძლიერ სუნააჩი, რთუ- «ორის, შუა--ქვემოთ, მცირე მენჯში
ლი შედგენილობის ნივთიერება. შეა–- შესელამდე, და ქვედა –– მცირე მენ-
ცავს ცილებს, მარილებს, აგრეთვე ქო- ჯის ღრუ.
ლესტერინის ჯგუფის ნივთიერებებს. მუცლის ჟელის უჯრედი
–- იხ. მუცლის
ცხოველური მუშკი წარმოადგენს მილის უჯრედი.
ზოგიერთი ცხოველის სპეციალური მუცლის წნული -- ის, მზის წნული.
ჯირკვლების გამონაყოფს და უმთაე- მუხლთშორისი–-მცენარის მუხლებს (ღე–
რესად ემსახურება სხვა სქესის ცხოვე- როს ნაწილი, სადა) ფოთოლი და
ლის მიზიდვას. იყენებენ პარფიუმე- კვირტია მიმაგრებული)შორის მდე-
რიაში, როგორც ფიქსატორს. ბარე ღეროს ნაწილი.
მუშკის ჯირკვლები –– ზოგიერთი ცხოვე– მუხლი ღეროხი –- ღეროს ის ნაწილი,
ლის (ნიანგი, ზხარვერძი და სხე.) კანის რომელზედაც ფოთოლი და კვირტია
ჯირკვლები, რომლები) გამოყოფენ მოთავსებული.
მძაფრი სუნის ნივთიერებას -–- მუშკს, მუხლუბსი –- ქერცლფრთიანდ მჯერების
რაც უმთავრესად მდედრების მიზა- (პეპლები) ჭიისებრი მატლის სტადია.
დვას ემსახურება. მფარავი ბუმბული –- ფრინველების კოზ-
მუცინი –– გლუკოპროტეიდელი ბუნე- ტურული ბუმბული, რომლითაც ლა-
ი
ბას ნივთ-ერება, რომელსაც გაიო– ფარულია ფრთის სიბრტყე.
მფარავი – 221 მცენარეთა

მფარავი ფოთოლი -- მცენარის ფოთო- წყალმცენარის) თანაცხოვრებით და

ლი, რომლის უბეში კვირტია მოთავ- თვისობრივად განსხვავებულია რო-
სებული, ხშირად მფარავი ფოთლის გორე ერთის, ისე მეორისაგან,
უბიდან ჟვავილი ან ყვავილედი გამო– მყეხი –– შემაერთებელ ქსოვილოვანი ჭი-
დის, მაშინ მას თანაყვავილს უწო- მები, ფირფიტები ან ზონრები, რომ-
დებენ. ლითაც) კუნთები მიმაგრებულია ძეალ–
მფარავი ქსოვილები მცენარისა
–– ქსოვი- ზე.
ლები, რომლითაც დაფარულია მცე- მჟუვირალობა-- ცხოველთა ქცევა ქორწი-
ნარის ორგანოები გარედან (კანი, ნების პერიოდში.
გარსი). მუნობა–- მცენარის ნაწილის გადანერგვა
მფარველობითი ფორმა –– ცხოველის სზე– მეორე მცენარეზე იმგეარაღ, რომ
ულის ფორმა, რობელიც ჰგავს ირგე– მოხდეს მათი შეზრდა მეტწილად
ლივ მყოფ საგნების ფორმას, რითაც მიმართავენ კალმით მყნობის და კვირ-
ცხოველი ნაკლებ შესამჩნვევია მტრი- ტით მყნობას (ოკულირება).
სათვის ან მსხვერპლის დაჭერის მშობიარობა -–- დედის სხეულიდან ნაყო–-
დროს. ზშირად მფარველობით ფორ–- ფის გამოსვლის ფიზიოლოგიური
მასთან ერთად ცხოველს აქვს მფარ- პროცესი.
ეელობითი შეფერეაც. მშრალი ნაყოფი
–- მცენარეთა ნაყოფი,
მფარველობითი შეფერვა უმეტეს რომლისთვისაც დამახასიათებელია
ცხოველთა სხეულის შეგუებითი ხა- მშრალი გაზეეებული ან ტყავისებური
სიათის გარეგანი საფარველის შეფერ- ნაყოფსაფარი„ არჩევენ თვითხსნაღ
ვა, რომელიც გამომუშავებულია ევო- და თვითუხსნელ მშრალ ნაყოფს.
ლუციის პროცესში ბუნებრივი გადა- მჩხვლეტ-საწუწნი პირის ორგანო –- მწე-
რჩევის ზემოქმედებით. რების პირის ორგანოს ერთ-ერთი ტი-
მფეთქავი ვაკუოლი –– ზოგიერთი ერთ- პი. ამ ტიპის პირის ორგანო გრძელი
უჯრედიანი ორგანიზმის სხეულში არ- ხორთუმის სახითა წარმოდგენილია;
სებული ვაკუოლი, რომელიც პერიო- შედგება ზედა და ქვედა ტუჩისა და
დულად ივსება სითხით დღ: რიტმუ- ჟბებისაგან და ჰიპოფარინქსისაგან.
ლად პულსირებს, ფეთქავს. მფეთქა- დამახასიათებელია კოღოსათვის,
ვი ვაკუოლი, ოსმორეგულიაციასთან მცენარე ინდიკატორი -- ის. ინდიკატორი
ერთად, ასრულებს სუნთქვისა და ორგანიზმები.
უვარგისი წივთიერებების გამომყოფი მცენარეთა ამოლბობა (მონოსტვა)-–– მცე–
ორგანელის ფუნქციას; ნარის დაღუპვის ერთ-ერთი მიზეზი;
მღერი –- იხ. მღიერები. უმთავრესად ადგილი აქეს გაზაფხულ-
შღვიმიანი სხეულები “– ძუძუმწოვარ ზე, როდესაც ნიადაგის ზედაპირზე
ცხოველთა მამრობითი ორგანიზმის გროვდება მდნარი თოვლის ან წვიმას
საკოპულაცო ორგანოს შიგნითა წყალი, რომელიც ვერ ჩადის მოყი-
ღრუები, რომელთაც აქვთ სისხლი.ი ნულ სნიაღაგში ღა ტბორდება, ამ
გავსების უნარი, რაც იწვევს ორგანოს დროს მცეწარე განიცდის ჟანგბადის
მოცულობის გაზრდას. ნაკლებობას და იღუპება.
მღლვიმისს ფაუნა-- მღვიმეში მცხოვრებ მცენარეთა ამოჩრა –- მცენარის (საშემო–-
ცხოველთა ერთობლიობა. დგომო ნათესის) დაღუპვის ერთ-ერთი
მღიერები –- უმდაბლესი მცენარეების მიზეზი; ხდება იმ შემთხვევაში თუ
თავისებური ჯგუფი, რომელიც წარ- გამდნარი თოვლის წყალი მოასწრებს
მოქმნილია ორი, ურთიერთისაგან გან– ნიადაგში ჩასვლას და გაიჟინება ნია-
სხვავებული ორგანიზმის (სოკოსა და დაგის გარკვეულ სიღრმეში, მისი გა-
მცენარეთა – 222 მცენარეთა

ულღობელი ფენების საზღვარზე. ამ ათი თანასაზოგადოებაში. დამოკიდე-

დროს წარმოიქმნება კ-ნულის შუაშ- ბულია სახეობის ბიოლოგიურ თვი-
რიხი, რომელიც თანდათანობით მ.- სებებზე, კერძოდ გამრავლების უნარ–
ტულობს სისქეში, რაც იწვევს ნიაღა– სა და საშუალებაზე და ფატოცენო-
გის ზედა ფენების ზევითკენ წამოწე- ზერ პირობებზე. ანსხვავ-ბენ მცე-
ვას მათში მუოფ მცენარეებთან ერ- ნარეთა განლაგების რამდენიმე
თად, რასაც თან სდევს მცენარეთა ტიპს.
„ამოჩრა“ ზეერთ. ამ დროს მცენარის მცენარეთა გეოგრაფ--ია იხ. ფიტოგეო-
ფესეები რომლებიც “შემოდგომაზე გრაფია.
მნიშვნელოვან სიღრმეზე ჩაიზარდნენ მცენარეთა დაცვა –- ღონისძიებათა სის-
წიადაგშ“, წუდება; გაზაფხულზე, რო- ტემა, რომელიც იცავს მცენარეებს მა–
დესაც ყინულის შუაშრისი გალღვება ვნებლებისა და მათგან გამოწეეული
და მის მიერ ამოწეული ნიადაგი დაჯ- დაავადებებისაგან.
დება ლფესვებწაწყ.ვეტილი მცენარე მცენარეთა ეკოლოგია –- ბოტანიკის დარ-
ნიადაგის ზედაპირზე რჩება და ადვ“ გი, რომელიც სწავლობს მცენარისა და
ლად იღუპება, გარემო პირობებს შორის ურთიერთ-
მცენარეთა ამოხუთვა -- მცენარის დაღუ- დამოუკიდებლობას.
პვის ერთ-ერთი მიზეზი; ადგილი აქვს მცენარეთ. ეკოლოვიური ანატომია --
თბილ ზამთარში ღრმა თოვლის საფა- მცენარეთა ანატომიის დარგი, რომე-
რის არსებობის პირობებში, განსაკუ- ლიც სწავლობს მცენარის შინაგან
თრებით მაშინ თუ თოვლი სველ მი- აგებულებაში მომხდარ ცელილებებს
წაზეა მოსული. იმყოფება რა 0” -=ს სხვადასხეა გარემო პირობებში მოს-
ტემპერატურისა (ამ დროს კი სუნთქ- ვედროსას.
ვა საკმაოდ ინტენსიურად მიმდინარე- მცენარეთა თანასაზოგადოება -- იხ. ფი-
ობს) და სრული სიბნელის პირობებ ტოცენოზი.
ში (რაც გამორიცხავს ფოტოსინთეზის მცენარეთა მონოხტვა –- იხ- მცენარეთა
შესაძლებლობას) მცენარე თანდათა- ამოლბობა,
ნობით ზარჯავს საკვებ ნივთიერებათა: მცენარეთ მორფოლოგია მეცნიერება
მთელ მარაგს და შიმშილისაგან იღუ- მცენარეთა რრგანოების აგებულებისა
პება. და განეითარების კანონზომიერებათა»
მცენარეთა ანატომია –- ბოტანიკის ნაწი- შესახებ ონტოგენეზსა და ფილოგე-
ლი, რომელიც შეისწაელის მცენარე– ნეზში.
თა შენაგან მიკროსკოპიულ აგებულე- მცენარეთა მოსვენება -- იხ. სვენება მცე–
ბას. ნარეებში.
მცენარეთა აღწერილობითი ანატომია–- მცენარეთა მოყინვა –– მცენარის დაღუპვა
მყენარეთა ანატომიის დაღგი, რომე- (სიკვდილი) დაბპლი ტემპერატურის
“ლიე შეისწაელის მცენარის შინაგან გავლენით; მცენარის ქსოვილებში 4ი–
აგებულებას უმთავრესად უკვე სტრუ- ნულის წარმოქმნა და უჯრედების
ქტურულად დიფერენცირებულ მცე- წყლით გაღარიბება,
ნარის ნაწილებში. აღწერილობით ანა– მცენარეთა სახიცოცხლო ფორმა –- გარე–
ტომიას ძირითადად სადიაგნოზო მი- მოს განსაზღვრულ პირობებთან შე–
ზნებისათვის იყენებენ და ჯარკეეული გუების შედეგად წარმოქმნილი მცე–
მნიშვნელობა აქვს მცენარეთა სის- ნარის გარკვეული ფორმა; კატეგორია
ტემატიკაში. · მცენარეულ ფორმათა კლასიფიკაცია:
მცენარეთა განლაგება
-- სახეობის ინდი- ში (იხ, ბიომორფა).
ეიდთა განაწილების ესა თუ ის ზასი- მცენარეთ. ზიცხეგამძლეობა –- მცენა-
მცენარეთა – 223 – მცენარის.

რეთა შეგუება ატმოსფეროს მაღალ ან მისი ნაწილის მცენარეული თანა»

ტემპერატურასთან იხ. სი.ცხეამტა- საზოგადოებების ერთობლიობა. თ>-
ნობა. ვისი განაწილებით ექვემდებარება
მცენარეთა ტოქსიკოლოგია -- იხ. ფიტო- ზონალურობისა და სარტყლიანობოს
ტოქსიკოლოგია. კანონებს, ბიოეკოლოგიური თავისებუ-
მცენარეთა ფენოლოგია -- ბოტანიკის რებების მიხედვით მცენარეულობა”
დარგი, რომელიც სწავლობს სეზო- უოფენ რამდენიმე ტიპად: ჰილეა, სა-
ნურ მოელენებს მცენარის სიცოცხ- ეანა, ველი, მდელო, ჭაობი და სხვა.
ლეში; მის განვითარების ფაზებს და მცენარეულობის ზონალობა, ზონები-–-
ამ მოელენათა დამოკიდებულებას ბუ- მცენარეულობის ტიპების განედურა
ნებრივ პირობებთან. განაწილება დედამიწის ზეღაპირზეც ცრ-
მცენარეთა ფიზიოლოგია
–- ის, ფიზიო-
ტად თუ ბევრად ერთგვაროეან ზ“-
ლოგდა 1.
მცენარეთა ფორმაცია -- იხ. მცენარეული ლებად, რაც ძირითადად კლიმატზეა
ფორმაცია. დამოკიდებული. სსრკ-ის ტერიტორია-
მცენარეთა ჯიშების ვადაშენება -- მოვ- ზე ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ
ლენა, რომელსაც ადგილი აქეს ამა თუ თანმიმდევრულად არჩევენ მცენარე-
იმ ჯიშის გაზრდისა .და მოყეანისაოღვის ულობის შემდეგ ზონებს: ტუნდრია:.
არახელსაყრელი პერობების დადგო- ტაიგის ფოთლოვან· ტყის, ველისა
მის ღროს, გამოიხატება მოსავლიანო- და უდაბნოს.
ბის შემცირეჭით და მცენარის საერ- მცენარეულობის იარუსები იარუსიანო.
თო განუვითარებლობით. ბა -- მცენარეული თანასაზოგადოების
ვერტიკალური განშრევება სხეადასხ-
მცენარეული ლაჯგუფება - ტერმინი,
რომელიც იხმარება სულ სხვადასხვა ვა სიმაღლის სტრუქტურულ ნაწილე-
ბად.
მნიშვნელობით, დაწყებული ფიტოცე- მცენარეულობის ხარტჟელები -- მთ-ს
ნოზიდან, მცენარეთ. “შემთხვევითი
მცენარეულობის განლაგება ზონებად,
დასახლებით.
რომლებიც კანონზომიერად იცვლე-
მცენარეული თანასაზოგადოება -- იხ.
ბიან მთის ძირიდან წვერიოსაკენ. სარ-
ფიტოცენოზი.
ზცენარეული ფორმაცია--ერთ-ერთი ძირ- ტყელს საზღვარი განისაზღვრებ:
ითადი ტაქსონომიური ერთეული ფი- ოლოგიური პირობებით.
მცეხარეულობის ტიპი –“- იხ. ტიპი მკებ.-
ტოცენოზთა კლასიფიკაციაში. საბჭო-
რეულობისა.
თა ბოტანიკოსთა უმრაელესობის თვა- მცენარინ არუჭჯვა, აწვა -- მცენარის ქს-
ლსაზრისით ფორმაცია არის ისეთი ვილების ადგილობრივი დაზიანება
ასოციაციების ერთობლიობა, რომლის
მთავარი ფენა (ძირითადი იარუსები)
ზედმეტი გადამეტხურების შედეგად.
მცენარის აწვა -- იხ. მცენარის არუჭეა.
ერთი და იგივე დომინანტით ან კონ- მცენრის გამოწრთობა –- მცენარის
დომინანტითაა შექმნილი და გააჩნია ზრდა-განვითარებისათვის ამა თუ იმ
ზოგიერთი სხვა მსგავსი თავისებურე-
ბა. ფორმაცია შეიძლება იყოს მონო-
არახელსაყრელი კლიმატური ფაქტო–-
რისადმი გამძლეობის გადიდება (ყინ-
დომინანტური და კონდომინანტური, ვაგამძლეობის ან გვალვაგამძლეობიას
ფორმაციები თავის მხრივ ერთიანდე- გადიდება).
ბა ფორმაციათა ჯგუფში ან კლასში. მცენარიხ გამტარი ქსოვილები -- ქსოვ”-
მცენარეული ქიმერები –- გენეზურად ლები, რომელთა საშუალებითაც ხდე.
სხვადასხვა ქსოეილისაგან შემდგარი ბა ნივთიერებათა მოძრაობა მცენა-
მცენარეები. რეში.
მცენარეულობა –- დედამიწის სფეროს მცენარის ზრდის წერტილი –- ერთი ან
მცენარის – 224– მწვანე

რამდენიმე კენწრული უჯრედი, რომ- მცოხნწელი ცხოველები

-- ბალახით მკეე-
ლის დაყოფის ხარჯზე იზრდება მცე- ბავი წყვილჩლიქიანი „)სხოველების
ნარე. ჯგუფი, რომელთა კუჭი ჩვეულებრივ
მცენარის ლაქიანობა
-- მცენარის ავადმ- შედგება 4 განყოფილებისაგან: ფაშვი,
ყოფობა, რაც გამოიხატება ფოთლებ- ბადურა, წიგნარა და მაჭიკი;: ასეთი
ზე ლაქების გაჩენით ქსოვილების ცხოველებია: ძროსა, კამე5ი, აქლემი,
კვდომის შედეგად. ცხვარი, ირემი, თხა და სხვა. ისინი
მცენარრს მოძრაობა
-- იხ, მოძრაობა მოძოვილ ბალაზს დაუღეჭავად ყლა-
მცენარისა. პავენ; როდესაც ფაშვი და ბადურა
მცენარის პოლარობ--
ა უჯრედის, ქსოვი- გაივსება, იქიდან ნაწილ-ნაწილ ამო-
ლისა და მთლიანად მცენარის მოპი- ბოყინებული დამბალი საკეები ბრუნ–
რისპირე ბოლოების მორფოლოგი– დება უკან პირის ღრუში, სადაც ხდე-
ურ-ფიზიოლოგიური თავისებურება, ბა მისი სრული დაღექვა–– ცოსნა.
4ცენარის ხიშავე –- მცენარეთა დაავადე- კარგად დაღეჭილი და დამბალი საკ-
ბა, რომელიც გამოიხატება შავი ნა- ვები კვლავ კუჭში გადადის, მხოლოდ
ფიფქის გაჩენით რომელიმე ორგანო- ჯერ წიგნარაში, შემდეგ კი მაჭიკში.
“ზე; გამოწვეულია მცენარის კანის ზე– მძინარე კვირტი -- მერქნიან მცენარეთა
დაპირზე მცხოვრები სოკოებით. ტოტებზე შერჩენილი განუვითარებე-
მცენარის სტერილური კულტურები ––- ლი გვერდითი კვირტები. ზოგჯერ,
მცენარის კულტურა მიკროორგანიზ- მათ ზემოთ მდებარე ტოტების გადაჭ-
მებისაგან თავისუფალ არეში. რის, მოყინვის, ღეროს დაზიანების
მცენარის ხუნთქვა -- ჟანგვა-აღდგენითი და სხე. შედეგად, მძინარე კვირტები–
პროცესების კომპლექსი მცენარეში, დან მრავალი ახალი ყლორტი ვითარ-
რომლის დროსაც მცენარე მოიხმარს დება.
ჟანგბადს და გამოყოფს ნახშირორ- მძოვარი, მძოველი ცხოველები –– იხ. ბა-
ჟანგს. ლახისმჭამელი ცხოველები. .
მცენარის ტირ გადაქრილ
--ილი ღერო- მძუნაობა ––- ახურება; ხურაობა; მაქსიმა-
დან სითხის (ხის წვენის) გამოსელა. ლური სქესობრივი ლტოლვის პროცე-
(ვაზის ტირილი) სი ძუძუმწოვარ ცხოველებში (გარდა
მცენარის ქერქი
–– ღეროს და ფესვის გა–- მაიმუნებისა და ადამიანებისა); ადგი-
რეთა ნაწილი, საფარი. ლი აქვს საკვერცხე ფოლიკულების
მცენარის ქერქლები -- კანის უჯრედების მომწიფების პერიოდში.
ბრტყელი ფორმის გამონაზარდები. მწერიპამია მცენარეები –- მცენარეები,
მცენარის ჩონჩხი-- იხ. ჩონჩხი მცენა- რომლებიც უფრო უკეთესად ვითარ-
რისა, დებიან ზორციანი საკვების დამატები-
მცენარის პიდრატურა -- იხ. ჰიდრატურა სას, რისთვისაც გააჩნიათ მწერების
მცენარის. დასაჭერი სხვადასხვა სამარჯვი. მწე–
შცირე წრე სისხლის მიმოქცევისა -- იხ. რიჭამია მცენარეებიდა5 ჩვენთან ცნო.-
სისხლისმიმოქცევის მცირე წრე. ბილია: დროზერა, ბუშტოსანა, ცხი-
მცოცავი მცენარეები –- მცენარეები, რო- მურა და სხეა.
მელთა ღერო ადის (მიცოცავს) ხე- მწვანე ბაქტერიები –– ის. ქლორობაქტე–
ებზე, კედელზე ან კლდეზე და სხეა– რიები. '
დასზვაგეარი სამარჯვების (მისაკიდი მწვანე ხაკვები
-- საკვები მცენარეების
ფესვების, ულვაშების ღა სხე.) დახ- მწვანე მასა; წარმოადგენს ძვირფას
მარებით ემაგრება სუბსტრატზე (იხ. საკვეებსს სასოფლო-სამეურნეო ცხო-
ლიანები). ეელთა უმრავლესობისათვის.
მწვანე – 225
– მჯდომარე

მწვანე სასუქი -- ნიადაგში მთლიანად ან ფორმის გროეები, რომლებიც მდება-

ნაწილობრიე ჩახნული მწეანე მცენა- რეობს შორისული (შუამდებარე) ტეი-
რე, მწვანე სასუქად იყენებენ ხანჭ- ნის გვერდით კედლებზე.
კოლს, ზოგიერთ იონჯას და სხვა პარ- მხედველობის ნერვი
–– თავის ტეინის მე-
კოსან მცენარეს. ორე წყვილი ნერეი.
მხედველობის პურპური, პორფირი ––თვა-
მწვანე წყალმცენარეები –- უმდაბლესი
მცენარეების ერთ-ერთი ტიპი, რომ–- ლის ბადურის ჩხირებში (მგრძნობია–-
ლის უმრაელესი წარმომადგენელი რე უჯრედები) შემავალი წითელი ფე–
ცხოერობს მტკნარ წყლებში. მათი უჯ- რის, რთული ცილოვანი შუქმგრძნო-
რედები შეიცავს ქლოროფილს და ბიერი ნივთიერება; როდოფსინი; მხე-
მწვანეა. მათ შორის გეხვდება ერთ- ღველობის მეწამულა; მხედეელობის
უჯრედიანი, კოლონიური და მრაეალ– ძოწი.
მხედველობის ძოწი –– იზ. მხედველობის
უჯრედიანი ფორმები (ქლამიდომონა-
პურპური.
და, სპიროგირა, ულოტრიქკსი, ვოლვოქ. მხედრები –- აპკოეან-ფრთიანი მწერე-
სი და სხე.).
ბის ჯგუფი, რომლებიც თავის კეერც-
მჭადა
–– რთული, დაკიდული ყეავალედი, ხებს დებენ სხვადასხვა მწერის, მათ
რომელიც დაყვავილების ან ნაყოფის შორის მეტად მავნე მწერების, მატ-
მომწიფების შემდეგ მთლიანად ცვივა. ლებსა და ჭუპრებში.
მის მთავარ ღერძზე განლაგებულია მხვიარა მცენარეები –- იხ. ხვიარა მცენა–-
ყვავილები ან მცირე ზომის ყვავილე– რეები.
დებთ თავთავის ან მტევნის მსგავსად მხოხავი ღერო –– ღერო, რომელიც) გაწო-
(ეერხვის, ალვის ხის, მურყნის, კაკ- ლილია ნიადაგის ზედაპირზე და და-
ლის თხილის და სზე. მამრობითი მატებით„ კვირტების საშუალებით
ყვავილედი). ფესვიანდება მუხლებში (მარწყვის,
მსედველობა –– ცხოველური ორგანიზმის მარწყვაბალახას, გველის სუროს და
მიერ გარე სამყაროს საგნების აღქმის სხე).
პროცესი მხედველობის ორგანოს
–– ხრის სარტყელი –-– ხერხემლიანი ცზოვე–
თვალის საშუალებით. გარე სამყაროს ლებისა და ადამიანის ჩონჩხის ნაწილი,
საგნები მხედველობის ორგანოზე მო– რომელიც წინა წყვილი კიდურის საყ-
ქმედებენ მათ (საგნების) მიერ გამოს- რდენს წარმოადგენს.
„ სივებული ან არეკლილი სინათლით. მჯდომარე ბენთოსი -- ფსკერის ცხოვე-
მხედველობის ანალიზატორი
-- ნერეულ ლები ან მცენარეები, რომლებიც ეწე–
წარმოქმნათა რთული სისტემა, რომე– ვიან მიმაგრებულ (მჯდომარე) ცხოვ-
ლიც უზრუნეელყოფს მხედველობის რებას.
აღქმას და ანალიზს. მჯდომარე ფოთოლი, ყვავილი
–– ფოთო-
მსედველობის ბორცვები (გორაკები) –– ლი (ყვავილი), რომელსაც ყუნწი არა
რუხი ნივთიერების, კვერცხისებრი აქვს განვითარებული, ე. ი. უჟყუნწოა.

წაგალა მამრები -- მამრობითი ინდივი–- რობითი ორგანიზმის სხეულზე ან სხე-

დები, რომლებიც მკვეთრად განსხვავ– ულის ღრუში. მამრების ნაგალობა
დებიან იმავე სახეობის მდედრობითი წარმოადგენს სქესობრივი დიმორფა-
ინდივიდებისაგან ძალიან პატარა ზო- ზმის უკიდურეს გამოვლინებას. შე2-
მით. ჩვეულებრივ ცხოვრობენ მდედ- ჩნეულია ზოგიერთ მოლუსკში, კი–
ნაგალაობა – 226 –
ნამჯა
ბოსნაირშიი ობობასნაირში და სხვა ნაკადისებრი მოჭრაობა პროტოპლაზმი.
ჯგუფის ცხოველში, სა ის პროტოპლაზმის ნაკადისებრი
ნაგალაობა –– ორგანიზმის არანორმალუ- მოძრაობა,
რი მცირე ზომა; ქონდრულობა. ნაკერი –– 1, თავის ქალას ძვლების შეერ–
ნაგანა -- ჩლიქოსანი ცხოველების დაავა- თების ადგილი, სადაც ერთი ძვლის
დება სამხრეთ აფრიკაში, რომელსაც კბილები ჩამჯდარია მეორე ძვლის კბი-
იწვეს შოლტოსანთ პარაზიტი –- ლებშუა არეებში, 2. იზ. თესლის ნა–
ტრიფანოსომა; მისი გადამტანია ბუ–- კერი.
ზარების ერთ-ერთი წარმომადგენელი. ნაკრტენი –– იხ. ბუმბული.
ნავი –- იხ. ფარვანასებრი გვირგვინი. ნაკრძალი –– 1. სამეცნიერო-საკელევი და–
წათე –- სინათლის,
ბა შუქის გამოცემის, წესებულება, სადაც უშუალოდ ბუნე-
გამოსზივების უნარი. შემჩნეულია რიგ ბრივ პირობებშე სდება მცენარეთა
ცხოველებში –– უმარტივესებში, ნაწ- და ცხოველთა შესწავლა. 2. ტერიტო–-
ლავღრუიანებში, ჭიებში„ კიბოსნაი- რია, სადაც აკრძალულია ადამიანის
რებში, მოლუსკებში, მწერებში, აგ- ყოველგვარი მეურნეობის წარმოება,
რეთვე ზოგიერთ ხერხემლიან ცხოვე– რომელიც არღვეეს ბუნებრ-ვი პირო–
ლში –-- თევზებში. წარმოადგენს ბების კომპლეკსურ მთლინაობას.
ე- წ. ქემილუმინესცენციის პროცესის ნამარხებ–– მცენარეთა
ი და ცხოველთა
შედეგს, რომელიც მიმდინარეობს გან– ნარჩენები ან მათი ცხოველმოქმედე–-
საკუთრებული ნივთიერების –– ლუცი– ბის კვალი, რომელიც შემონახულია
ფერინის დაჟანგვისას ფერმენტ დედამიწის ქერქის ფენებში წარსული
ლუციფერახსას ზემოქმედებით ნა–- გეოლოგიური ეპოქიდან.
თება ფაქტიურად დამოკიდებულია ნამგლიხებრი გამონაზარდი –- კუნთი,
ამ ცხოველებზე დასახლებულ ბაქტე– რომელიც მიმაგრებულია თევზის
რიებზე. ნათებას ადგილი აქვს აგრეთ– თვალის ბროლის უკანა განყოფილები-
ვე ზოგიერთ სოკოში. ზე. მისი შეკუმშეა იწვევს ბროლის
ნათეხარი –- მცენარე, რომელიც თესლი– გადანაცელებას ბადურასთან შეფარ-
დანაა გაზრდილი. დებით და ქმნის აკომოდაციას.
ნათზემი –– ხერხემლიანი ცხოველების თა–- ნამდვილი ნაყოფი (მცენარისა)--ნაჟოფი,
ვის ტვინის ხუთი ძირითადი შემადგე- რომელიც მხოლოდ ერთი ბუტკოდა-
ნელი ნაწილიდან ერთ-ერთი ნაწილი,
ნაა განვითარებული და მარტო ნასკვი
რომელიც მოგრძო ტვინს ზემოთ იღებს მის წარმოქმნაში მონაწილეო–-
მდებარეობს. მას პატარა ან მცირე
ბას.
ტვინსაც უწოდებენ. დ:დ როლს ას-
ნამდვილი ნეკნები–- ნეკნები, რომლებიც
რულებს რთული უპირობო რეფლექ-
უშუალოდ შეერთებულია მკერდის
სური მოძრაობების შეთანხმებელო-
ძვალთან.
ბაში და სხეულის წონასწორობის შე-
ნარჩუნებაში, ნამდვილი სახსსარი––ძვლების“ მოძრავი
ნაირბალახეულობა--ბალაბოვან მცენარე- შეერთება, რომლის დროსაც წარჭო-
თა ერთ-ერთი სამეურნეო ჯგუფი. ამ იქმნება ძვალთა შორისი ღრუ და ს»
ჯგუფში, მარცვლოვანთა, პარკოსანთა სახსრე ჩანთა, რომელიიც/ სასახსრე
და ისლისებრთა ოჯახის გარდა, შე- ზედაპირებია მოქცეული.
დღის სხვადასხვა ოჯახის წარმომადგენ- –– მომკილ
ნამჯ ა ყანაში დარჩენილი პუ-
ლები. რის, ქერის, ჭვავის და მისთ. ღეროე-
ნაირსვეტიანობა –- -ს. ჰეტეროსტილია. ბის ქვეღა ნაწილი; აღებული ყანის
ნაირფოთლიანობა –- იზ, პეტეროფილია. დარჩენილი ნაწილი. მომკილი პურის,
წანიზმი – 22 –– ნაუპლიუზიბ“

ქერისა, ჭვავის და მისთ. თავთავიანი გიუმია, რომლიდანაც შემდეგ თესლი

ან უთავთავო ღეროები. ვითარდება; ნასკვიდან კი ნაყოფ.-
ნანიზმი –-– ქონდრულობა; ზრდასრული მდებარეობის მიხედვით აოჩევენ: ზე–
ადამიანის არანორმალური სიდაბლე, და, ქვედა და შუა ნასკვს,
რაც გამოწვეულია შინაგანი სეკრეცი– ნახსკვის ბუდე
–– ერთი ან რამდენიმე ნა–
ის ჯირკვლების (მაგ, ჰიპოფიზის) ყოფის ფოთლის კიდეების შეზრდის
ფუნქციის მოშლით. შედეგად წარმოქმნილი ღრუ. ნასკეი
ნანოპლაქტონი -- წყლის სიზრქეში პა- შეიძლება იყოს ერთი, ორი, სამი და
სიურად მოტივტივე უწვრილესი (20 მრავალბუდიანი.
შიკრონზე მცირე სიგრძის) ცხოვე- ნახტიები--მცენარის ორგანოების ზრდი-
ლები. სეული მოძრაობა, გამოწეეული ისეთ=
ნანოტოპი--ის. ინდივიდუუმის ფართობი. გამღიზიანებლებით (ტემპერატურის,
ნანოფანეროფიტები ––- დაბალი, 2 მ-მდე ტენიანობის, საერთო განათების შეცვ-
სიმაღლის, ბუჩქები, ლა), რომელიც თანაბრად მოქმედებს
ნარგაობა––ამ ტერმინით მეტყევეობაში მთელ მცენარეზე (ტროპიზმის საწინა–
და ტყის გეობოტანიკაში აღნიშნავენ აღმდეგოდ). ასეთი მოძრაობანი ხორ-
ტყის ან ფიტოცენოზის, როგორც ბუ- ციელდება ქსოვილების ზრდის არათა–
ნებრივ, ისე ზელოვნურ, მონაკვეთს. ნაბარი სისწრაფით ორგანოს შიგნით
ნარკოზი
-– ხელოვნური ძილის მდგომა- ღა გარეთა მხარეს, ის მხარე, რომე–
რეობა, რომელიც გამოწვეულია ცენ- ლიც უფრო სწრაფად იწყებს ზრდას
ტრალურ ნერვულ სისტემაზე ნარკო–- გამოზნექილი ხდება, ხოლო ის მხარე,
ტიკული საშუალებების მოქმედებით. რომელიეც ჩამორჩება ზრდაში –– შეზ-
ნარკომანია -– ნარკოტიკულ საშუალება- ნექილი, ამიტომ ორგანო იღუნება იმ
თა ხმარებისადმი ძლიერი, ავადღმყო- მხარეს, რომლის ზრდაც შენელებუ-
ფური მიდრეკილება. ლია.
ნარკოტიკი––ნივთიერება, რომელსაც იყე– ნასტიური მოძრაობა –- იხ, ნასტიები.
ნებენ ტკივილის გამაყუჩებელ და ძი- ნასუქობა –– ცხოველთა ინტენსიური კვე-
ლის მომგვრელ საშუალებად. ბის პერიოდი, ჩეეულებრივ, გამრავ–
ნარკოტიკული მცენარეები –– მცენარეე– ლების შემდეგ.
ბი, რომლებიც შეიცავს ცენტრალურ ნატურალიზაცია
––- მცენარის ან „ხოვე-
ნერვული სისტემის ამგზნებ ან დამა– ლის შეგუება ან გაზარება (მოშენება)
ქვეითებელ ნიეთიერებას (მაგ., ხაშხა- ახალ ადგილსამყოფელში, რომელიც
ში, შმაგა და სხვ). კლიმატური ღა სხვა პირობებით ძა-
ნარჩენი, დანაშთი ჰაერი –- ჰაერი, რომე– ლიან ემსგავსება მათ სამშობლოს.
ლიც რჩება სუნთქვსს ოოგანოებში ნატურალისტი–-–ადამიანი რომელიც სწა–
მაქსიმალური ღრმა ამოსუნთქვის შემ– ვლობს ბუნებას.
ეგ. ნაუპლიუსი –- კიბოსნაირთა ლარვის პირ-
ნასეენი მიწა –– მიტოეებული სახნავი მში– ეელი ფაზა რომელსაც აქეს კენტი
წები, რომლებიც ველური მცენარეუ- თვალი და სამი წყვილი კიდური, რო-
ლობითაა დაფარული. მელთაგან ორი წყველი ორადაა გაყო-
ნახკვი –- ბუტკოს ქვედა, უმეტესაღ გა- ფილი.
მობერილი ნაწილი, რომელიც თავისი ნაუპლიუხსის თვალი-–- ნაე“პლიუსის კენ-
ფუძით ყვავილსაჯდომზე ზის და ერთი ტი თვალი, რომელი/) შეიძლება შერ–
ა5 რამდენიმე ნაყოფის ფოთლისაგანაა ჩეს უმდაბლეს კიბოსნაირებს (ნიჩაბ–-
წარმოქმნილი. ნასკვში ერთი ან რამ- ფეზიანებს და სხე.) მთელი სიცოცხ-
დენიმე თესლკეირტი ანუ მვეგასპორან– ლის განმავლობაში.
ნაქარი – 228-_– ნაწილობრივი

ნაქარი –- ის, ძირნაყარი. მშრალ, წვნიან და სხვა ნაყოფს. 2.

ნაქურთენი –– იხ. მერქნის ცილა. ჩანასახი (ემბრიონი), რომელიც დე-
ნაღველი
–– საქმლის მომნელებელი წვე– დის ორგანიზმში ვითარდება.
ნაყოფიერება -–- ორგანიზმთა გამრაელე-
ნი, რომელიც წარმოიქმნება ღვიძლში,
და სპეციალური სადინარით გადადის ბის სიჩქარე, რაც დამოკიდებულია
თორმეტგოჯა ნაწლავში; აძლიერებს სქესობრივი მომწიფების” სიჩქარეზე,
პანკრეასის წვენის ყველა ფერ- მღედრის მიერ მოცემული მონაშენის
მენტის მოქმედებას; მისი ზემოქმედე– ოდენობასა და გამრავლების სიხში-
ბით ხდებ ცხიმების ემულგირება. რეზე.
ნაღვლის ბუშტი ––- ორგანო რომელშიც ნაუოფის სიდამპლე –- სოკოვანი დაავა-
ხდება ღვიძლში ჭარბად გამოყოფილი დება, რომელიც აზიანებს ხეხილოვან
ნაღვლის დაგროვება და შესქელება. მცენარეთა ნაყოფს.
ნაღვლის პიგმენტები
–- საღებავი ნაჟოფის ფოთლები
-- ის. ნაუოფფოთო-
ნივთი-
ერებანი რომლებიც წარმოიქმნება ლი.
ორგანიზმში (უმთავრესად ღვიძლში) ნაჟოფის ყუნწი
–- ღეროს ნაწილი, რომ-
ჰემოგლობინის ღაშლის დროს, ლითაც ნაყოფია მიმაგრებული; წარ-
ნაღვლის ხადინარი-– სადინარი, რომლი– მოიქმნება ჟვავილის ყუნწიდან.
ნაყოფხაფარი –– ის. პერიკარპიუმი.
თაც ნაღველი ჩადის ნაღელის ბუშტი–-
ნაჟოფფოთოლი –– სახეცვლილი ფოთლე-
დან თორმეტგოჯა ნაწლავში.
ნაყარი –- 1. იხ. ამონაყარი; 2. ერთდრო- ბი, რომლებისგანაც, ფარულთესლო-
ულად შობილ (გაჩენილ, ნაშიერთა ვან მცენარეებში ნასკვის კედლებია
წარმოქმნილი.
ჯგუფი; ნაყარისა და ნაშიერთა რიცხვი
ნაჟოფშორიხი –- იხ. მეზოკარპიუმი.
სხვადასხვა ცხოველში სხვადასხვაა. ნაცარი –- მცენარეთა ავაღმყოფობანი,
ნაყოფედი
–- ნაყოფების კრებული (ჯგუ– რომელსაც იწვევს ნაცროვანი სოკოე-
ფი), რომელიც წარმოქმნილია ყვავი– ბი (ჩანთიანი სოკოებიდან).
ლედის ცალკე ყეავილებიდან განვი- ნაციო–-ქვერას;: ადგილობრივი ფორ-
თარებული ნაყოფების შეზრდით და მა, რომელიც უფრო ვიწროდაა გეოგ-
ერთი ნაყოფის შთაბეჭდილებას ტო- რაფიულად ან ეკოლოგიურად შემო-
გებს (თუთის ნაყოფი). საზღვრული.
ნაყოფი –- 1. კვერცხუჯრედის განაყოფი–- ნაცროვანი ნივთიერებანი –- მცენარის
ერების შედეგად სახეშეცვლილი ბუტ- დაწვის შედეგად დარჩენილი, ნაცარში
კო, რომლის გამსხვილებულ ნასკვში შემავალი, ნივთიერებანი.
ნაწილობრივი განაყოფიერება
–- განაყო-
ერთი ან რამოდენიმე თესლია მოთავ–
ფიერების მოდიფიკაცია ტაქსონომიუ-
სებული, ვინაიდან ზოგიერთი მცენარ-
რად მეტად განსხვავებული ინდივი-
ის ყეავილში რამდენიმე ბუტკოა და ნა–
დების კოპულაციის დროს. ნაწილობ–-
ყოფის წარმოქმნაში ბუტკოს გარდა
რივი განაყოფიერება ხასიათდება სპე-
ყვავილის სხვა ნაწილებიც (ყვავილსა– რმიებისა და კვერცხუჯრედის ბირთეე-
ჯდომი, ყვავილსაფარი) მონაწილეობს, ბის ქრომოსომებსა და ციტოპლას-
ნაყოფს, ფართო გაგებით, უწოდებენ მას მორის ნორმალური ურთიერთ
ფარულთესლოვანი მცენარეების ყვა– მოქმედების დარღვევით, რის შედე-
ვილობის შემდეგ გამსხვილებულ და გადაც კვერცხის განვითარება (დანა-
სახეშე ცვლილ ყვავილს, რომელიც შე– წევრება, თუ ეს ხდება საერთოდ,
იცავს ერთ ან რამდენიმე თესლს; არ– წყდება ნაადრევად ან მიმდინარეობს
ჩევენ ნამდვილ, ცრუ, მარტიე, რთულ, პართენოგენეზურად.
ნაწილობრივი – 228 -– ნახევრადუდაბნო

ნაწილობრივი პომოლოგია
–- იხ. ჰომე- ბალახოვან მცეწარეთა შორის, რომ–-
ოლოგია; ჰომოლოგია. ლის ღეროს ქვედა ნაწილი გახევებ:-
ნაწლავები––საჭმლის მომნელებელი ტრაქ- ლია და ზამთრობით არ კვდება, ზედა
ტის ყველაზე დიდი მონაკვეთი, რო- ნაწილი კი ბალახოვანია და კედება.
მელიც იწყება კუჭის შემდეგ და მთა– ნახევრადგამსხვლელი თევზები–- თევზე-
ვრდება სწორი ნაწლაევით. ადამიანის ბი, რომლებიც ცხოვრობენ ზღვის იმ
ნაწლავებში არჩევენ; წერილ, მსხეილ ნაწილში სადღაც მდინარეები ერთვის
და სწორ ნაწლავს. და წყალი გამტკნარებულია. გასამრა.·
ნაწლავების ჩხირი (ბაცილა) –– ბაქტერია, ვლებლად, ზოგჯერ კი ზამთრის გასა–
რომელიც მუდმივად ცხოვრობს ადა- ტარებლადაც, მიდიან მდინარის აყო–
მიანისა და ცხოველის ნაწლავებში. ეს ლებით (კაპარჭინა ნაფოტა, კობრი,
ბაქტერია ნაწლავებისათვის უვნებე- ლოქო და სხვ).
ლია, მაგრამ თუ ის მოხედება სხვა ნახევრადმაიზუნები –- ხეზე მცხოვრები
ორგანოში, მაგ., თირკმლის მენჯში ან ძუძუმწოვარი ცხოველები, რომლებიც
ნაღვლას ბუშტში, შეიძლება გამოიწ- ახლოს დგანან მაიმუნებთან; მათგან
ვიოს ანთებითი პროცესი. განსხეავდებიან თავის ქალას წაგრძე–
ნაწლავის არხი –- გამჭოლი საჭმლის მომ- ლებული პირსაის ნაწილით. აქვთ
ნელებელი ღრუ დაწყებული პირით რიგი პრიმიტიული ნიშნებისა, რომ-
და დამთავრებული ანალური ხვრე- ლითაც) უახლოვდებიან მწერიჭამიებს.
ლით. უმეტესად აქვთ მრავალუჯრე- ცხოვრობენ სამხრეთ აზიასა და აფრი–
დიან ცხოველებს. კაში.
ნაწლაის ფურცელი
–- იხ, სპლანქნო– ნახევრადველი –– იხ. სავანისებური მცე–-
პლევრა. ნარეულობა.
ნაწლავის წვენი
–- წვენი, რომელსაც გა- ნახევრად პარაზიტი მცენარეები ––- მწვა–
მოყოფს წვრილი და მსხვილი ნაწლავის ნე მცენარეები, რომლებიც მასპინძელ
ლორწოვანი გარსის ჯირკვლები. მცენარიდან იღებენ მხოლოდ წყალსა
ნაწლავღრუიანები –– უმარტივესი მრავა– და მასში გახსნილ მინერალურ (არა-
ლუჯრედიანი ცხოველების ტიპი, რო- ორგანულ) ნივთიერებას (ფითრი).
მელთაც აქვთ რადიალური სიმეტრია ნახევრადსავანური მცენარეულობა -- იხ.
და სხეულის ორშრიანი აგებულება სავანისებური მცენარეულობა,
(ჰიდრები მარჯნის პოლიპები და ნახევრადსახხარი –– გარდამავალი ფორმა
სხვ.). ამ ცხოველთა პირის ხვრელის ძვლების უწყვეტი შესახსრებიდან
გაგრძელებას სხეულის შიგნით ერ- (შენაწევრებიდან) წყვეტილ შესახს-
თადერთი ღრუ წარმოადგენს, სადაც რებისკენ, როდესაც ძვლები ერთმა-
ხდება საკვების მონელება. სხეულის ნეთთან შეერთებულია ხრტილოვანი
ეს ღრუ ნაწლავის როლს ა·სრულებს ბოჭკოვანი ქსოვილით და შეერთების
და სახელწოდებაც აქედან წარმოდ- შიგნით პატარა ღრუა წარმოქმნილი.
გება. წახევრადუდაბნო–– ლანდშაფტური ქვე-
ნაჭუჭი –– კვერცხის გარეთა მაგარი გარ- ზონა, რომელიც ზასიათდება ველისა
სი; ფრინველებში ნაჭუჭი უმთავრე- და უდაბნოს ტიპის მცენარეულობით.
სად ნახშირმეავა კალციუმითაა გაჟ- ნახევრადუდაბნოს მცენარეულობა -- ვე–
ღენთილი. ლისა და უდაბნოს ზონებს შორის გა-
ნახევარრკალოვანი არხები -– იხ. შიგნითა რდამავალი ზოლის მცენარეულობა.
ყური. ხასიათღება უდაბნოს და ეელის თა-
ნახევრადბუჩქი –– ბუჩქბალაზი; შუალედი ნასაზოგადოებს კომპლექსურობით
ფორმა ბუჩქებსა და მრავალწლოვან და, ეკობიომორფების შედგენილობის
კნასევრაღქორდიანები – 230 – “ნევროფორი

მხრივ გარდამაეალი (შუალედი) თანა–- -ნეანტროპები –- თანამედროვე ადამიანის

საზოგადოების არსებობით, სახეობის ხალხი,
„,ნახევრადქორდიანები –– ზღვის ბინადარ ნები ––- ადამიანისა და ხმელეთის ხერხემ-
ცხოველთა ერთ-ერთი ტიპი, რომლის ლიანი ცხოველების მტეენის შუა გა-
წარმომადგენლები მთელი რიგი 'ნიშ- ნყოფილების ძვლები, რომლებიც ხე-
ნებით ქორდიანთა ტიპს უახლოვდება ლისგულის საყრდენს ქმნიან.
(ნაწლავითმსუნთქავთა და ლაყუჩფი- -ნეგროიდები
–– შავკანიანთა რასის წარ-
რფიტიანთა კლასი). მომადგენლები.
ნახევრადჩლიქიანები –– ბალახის მჭამელი ნეგროიდული რასა –- შავკანიანთა რასა.
ნამარხი ღა თანამედროვე ცხოეელე- ნევრასთენია
–– ნერვული სისტემის მოშ-
ბის ჯგუფი, რომლებიც კიდურების ლილობა.
ჩონჩხისა და კბილების სისტემით მო– წევრილემა –– აქსონის (ნეირიტის) ღა
გეაგონებენ ჩლიქოსნებს (ხორთუმია- დენდრიტის გარეთა, შემაერთებელ-
ნები). ქსოვილოვანი გარსი.
ნახევრად ქვედა ანუ ნახევრად შუა ნას-
ნევრიტი –- იხ. აქსონი.
კვი
–– ნასკვი, რომელიც მხოლოდ ქვედა ნევროგლია –- შემაერთებელქსოვილო-
ნაწილითაა შეზრდილი ყვავილსაჯდომ- ვანი ელემენტი, რომელიც წარმოად-
თან, ან ყვავილსაფართან და მტერია–
გენს ნერეული სისტემის ნაზი ელე-
ნებთან, მისი ზედა ნაწილი კი თავისუ–
მენტების საყრდენს.
ფალია, ამ შემთხვევაში ყვაეილსაფა–
რი ნასკვის მუა ნაწილიდან გამოდის ნევროზი –- ცენტრალური ნერეული სის-
ტემის შედარებით მსუბუქი და საკ-
(ანწლში, ცხრატყავაში, ფხიჯაში და
სხვ.). მაოდ გავრცელებული დაავადება.
ნახირი –– მსხვილფეხა
ნევროლოგია
–– ანატომიის დარგი, რომე–
რქოსანი საქოა-
ლიც სწავლობს“ სნერველ სისტე-
ლის ჯოგი, გროვა.
ნახზტომიხებური ევოლუცია––იზ. ეეოლუე- მას,
ნევრონი
–- ნერვული უჯრედი მისგან გა-
ცია ნახტომისებური.
ნახშირწულები –- ცოცხალი ორგანიზმი', მომავალი ყველა მორჩითა და დაბო-
ცხოველმოქმედებისათვის აეციალებე·
ლოებით; ნერეული სისტემის სტრუქ-
ლი ორგანული ნაერთები (სახამებე–- ტურული ერთეული.
ლი, შაქრები, უჯრედისი), რომელთა ნევროპათოლოგია –– მეცნიერება ნერეუ-
შემადგენლობაში ნახშირბადის გარდა ლი სისტემის დაავადებათა შესახებ.
შედის წყალბადი და ჟანგბალი; არჩე- ნწევროპლაზმა––ნერეული უჯრედის პრო-
ეენ მარტივ ღა რთულ ნახშირ- ტოპლაზმა.
წყლებს. ნევროპოდიტი –- მრავალჯაგრიანი ჭიების
ნეანდერტალელი ადამიანი –– თანამედ– პარაპოდიების (კან-კუნთოვანი გამონა-
როვე ადამიანის წინაპარი, #,ომელიც, ზარდის) მუცლის მხარეზე არსებული
ცხოვრობდა მეოთხეული პერიოდის ფრთეული.
უკაზასკნელი გამყინვარების ეპოქის ნევროსეკრეცია –- იხ. ნეიროსეკრეცია.
დასაწყისში. უკავია შუალედი ადგილი ნევროტომი –-– ზურგის ტვინის სეგმენტი.
პითეკანტროპსა და თანამედროვე ადა–- ნევროფიბრილი –– ნერვული უჭრედისა
მიანს შორის (გერმანიაში, ქ. დიუსე– ღა მორჩების წვრილი პროტოპლაზმუ-
ლდროფის ახლოს მდებარე ხეობის რი ძაფები; ფიქრობენ. რომ ნევრო-
ნეანდერტალის სახელის მიხედვით ფიბრილები ასრულებენ მთავარ როლს
სადაც პირეელად აღმოაჩინეს ასეთი აგზნების გადაცემაში.
ადამიანის ჩონჩხის ნაწელები). ნევროფორი –– სვრელი, რომლითაც გა-
ნევროცვლი – 23 - წვოარქტიკა

რეთ იხსნება ქორდიანთა ჩანასახის მი– პროცესის დარღვევით; ნეკროზისაგან

ლისებრი ნერვული სისტემა. განსხვავებით, ნეკრობიოტური პრო-
ნევროცელი--ქორდიანი ცხოველების მი–- ტესი არ იწვევს უჯრედის აუცილებელ
ლისებრი ნერვული სისტემის შიგნი–- სიკვდილს, ამ პროცესის გამომწვევი
თა ღრუ. პირობების შეწყეეტის შედეგად შეიძ-
ნეზვი
–- დედალი ღორი, სანაშენოდ და–- ლება უჯრედი ნორმალურ მდგომარე-
ტოვებული; ტერმინი იხმარება თხისა ობას და ნდეს.
და ფცხვეარის მიმართაც). ნოარაალხაბლა სხივები (ნეკრობიოზი–
ნეირიტი –- იხ. აქსონი. დან)––მოკლეტალღიანი ულტრაიისფე–
რი სსიეები, რომლებიც გამოიყოფა
წეირობლახტი
–– ტვინის მილის კედლის მომაკედავი უჯრედებისაგან; ფიქრო–-
შუა შრის ნერეული უჯრედი, რომლი–
დანაც ნეირონი ეითარდება. რობენ რომ მათი გამოსხივების მიზე-
ნეიროგლია –– იხ. ნევროგლია. ზი პროტოპლაზმური სტრუქტურის
ნეიროლოგია –- იხ. ნევროლოგია. დაშლა უნდა იყოს, რასაც თან სდეეს
ნეირონი –- იხ. ნევრონი. ენერგიის განთავისუფლება.
ნეიროპათოლოგია –- ის ნევროპათოლო– წეკროზი –– ორგანიზმის რომელიმე ნაწი–
გია. ლის (უჯრედის, ქსოვილის, გარკვეუ-
ლი უბნის ან ორგანოს) სიკვდილი,
ნეიროპლაზმა
–– ნერვული უჯრედის ცი- როღესაც. მთლიანად ს ორგანიზმი სი–
ტოპლაზმა.
ნეიროპოდიტი –- იხ. ნეეროპოდიტი. ო ა ო
ნეკროპლანქტონი L+ წკლის სიზრქეში მო-
ნეიროსეკრეცია –- ჰორმონი” გამომუშა-
ცურავე ცხოველთა ნარჩენი (მეტწი-
ეება ნერვული უჯრედების მიერ.
ლად ნიჟარები); მკვდარი პლანქტონი.
ნეიროფანი –– ნერეული ბოქკოების უწვ-
ნეცკროფაგია–– ლეშით, მძორით კვება.
რილესი ბადე, რომელიც ატარებს გა-
ნეკროპორმონები –– ჭრილობის ჰორმო-
ღიზიანებს და უზრუნეელყოფს ექ- ნები ტერმინი შემოიღო გ. ჰაბერ–-
ტოპლაზმაში განლაგებული წამწამოვა–
ლანდმა იმ ნივთიერებათა გამომხატვე–
ნი აპარატის შეთანხმებულ მუშაობას
ლად, რომელიც წარმოიქმნება დაზია–
ინფუზორიებში.
ნებული უჯრედების დაშლისას და იწ–
ნეიროფიბრილი ––- ის. ნევროფიბრილი.
ნეირულა
–- ჩანასახის განვითარების გას- ვევს მოსეენებული უჯრედების გაყო–
ას,
ტრულის შემდგომი სტადია ქორდიან ნემამერები –- ქრომონემების ჰიპოთეზუ-
ცხოველებში; ამ სტადიაში ყალიბდება რი უწერილესი მონაკვეთები, რომე ლ-
ნერვული ფირფიტა, რომელიც შემ- თა ფარგლებში უკვე არ შეიძლება
დეგ საწყისს აძლევს მთელ ნერველ მოხდეს გაწყვეტა. ვარაუდობენ, რომ
სისტემას, ნეირულას უწოდებენ აგ- გენი შედგება მრავალი ნემამერისაგან,
რეთვე თვით ჩანასახს ამ სტადიაში. რომლებიც ერთმანეთთან დაკავშირე–
ნეისტონი –– ორგანიზმების ერთობლიო- ბულია შეღარებით სუსტი კავშირე-
ბა, რომელიც ცურავს წყლის ზედა-
პირზე ან ცხოვრობს ზედაპირულ შრე- ი ნემატოფორი –- ის. დაქტილოზოიდი.
ში. ნემატოცისტი –- იხ. მსუსხავი კაფსული.
ნეიტროფილი–– სისხლის თეთრი სხეუ- ნემსები ცხოველებში
–- მრავალი ცხოვე–
ლაკების (ლეიკოციტების) ერთ-ერთი ლის სხეულის ზედაპირზე განეითარე-
ფორმა. ბული მაგარი, მჩხვლეტავი წარმონაქ-
ნეკრობიოზი
--- უჯრედის ან ქსოეილის მნები
კვდომის ნელი პროცესი, რომელიც ნცოარქტიკა –- პოლარქტიკის ჩრდილო-
ამერიკული ნაწილი, რომელსაც ზოგი–
გამოწვეულია ნივთიერებათა ცულის
ნეოგეა – 232-– წერგი

ერთი ზოოგეოგრაფი გამოყოფს დღამო– განსხვავებით პალეონტოლოგიისა, რო-

უკიდებელ ზოოგეოგრაფიულ ოლქად. მელიც სწავლობს წარსული, გეოლო-
წეოგეა –– ზოოგეოგრაფიული კატეგორია, გიური ეპოქის ორგანულ სამყაროს.
რომელიც მოიცას ნეოტროპიკულ ნეოპალიუმი–– წინა ტვინის ზედა შრე
ზოოგეოგრაფ ოლქს. (ფენა), რომელიც ყალიბდება გვერდი-
ნეოდარვინიზმი ში ლ ილს. სამყაროს თი პარკუჭების კედლების ნერვული
ისტორიული განვითარების დარვინის. ნივთიერებისაგან.
ტული გაგების რევიზია იდეალისტუ–- „.ნეოტენია-–- ონტოგენეზის ნაადრევი დამ-
რი პოზიციიდან. მისი ფუძემდებელია თავრება, როდესაც უფრო პრიმიტუ-
ა, ვეისმანიი რომლის მიხედვით
ლი ადრეული წინა ფაზა გადაიქცევა
ორგანისმშაი თითქოს არსებობს დეფინიტურ (დამაბოლოებელ) ფაზად,
უკვდავ, შეუცვლელი და სხეუ- ხოლო გვიანი ფაზები ამოვარდება.
ლისაგან დამოუკიდებელი შემკვიდ- სქესობრივი მომწიფება ორგანიზმის
რული ნივთიერება ე. წ. ჩანასახოვანი განვითარების ჯერ კიდევ იუვენილურ
პლაზმა. ნეოდარვინიზმი უარყოფს ბუ– სტადიაში. ამ მოვლენას ადგილი აქვს
ნებრივი შერჩევის როლს და გარე–- როგორც მცენარეებში ისე დცხოვე-
მო პირობების მოქმედების შედე–- ლებში.
გად ორგანიზმის მიერ შეძენილი
ნეოტიპი––ახალი ანუ შემცვლელი ტიპი;
თვისებების მემკვიდრეობით გადაცე–- ეგზემპლარი, რომელიც ამორჩეულია
მის შესაძლებლობას. დასაცავად (შესანახად), როგორც ტაქ–-
ნეოენდემები –- ახალი ენდემები; ახლახან
სონის ნომენკლატურული ტიპი იმ აუ-
წარმოქმნილი სახეობები, რომლებმაც
თენტიკური მასალის უქონლობის გა-
ჯერ კიდევ ვერ ჰპოეეს ფართო გავრ- მო, რომლის საფუძველზეც მოცემული
ცელება, უკავიათ გარკვეული მცირე ტაქსონი იყო დადგენილი.
არეალი და აქვთ არეალის გაფართოე–-
ნეოტროპიკული ოლქი –– ზოოგეოგრაფი-
ბის ტენდენცია.
ნეოენდემიზმი 9 ახლახან წარმოქმნილი ული და ფლორისტელი ოლქი, რო-
მელიც მოიცავს სამხრეთ და ცენტრა–
სახეობის ვიწრო გავრცელება, რაც გა-
პირობებულია მისი ახალგაზრდობით.
ლურ ამერიკს და ინდოეთის კუნ-
ნეოენდემიზმს ახალ ანუ პროგრესულ ძულებს.
ნეოფიტები -- მცენარეები, რომლებიც
ენდემიზმსაც უწოდებენ ვინაიდან
არც თუ ისე დიდი ხანია, რაც დასახ–-
აბალგაზრდა სახეობათა უმეტესობას
აქვს არეალის გაფართოების ტენდენ-
ლებული არიან ამა თუ იმ მხარის
ია. ბუნებრივ პირობებში; ჩვეულებრივ
წეოზოოლოგია – ზოოლოგიის ნაწილი, წარმოადგენენ ადამიანის თანამგზავრ,
რომელიც სწავლობს ამჟამად მცხოვ– შემოტანილ სარეველა მცენარეებს.
რებ ცხოეელებს; განსხვავებით პალე– ნეოცენტრომერები –- ნორმალურ ცენტ-
ოზოოლოგიისა, რომელიც სწავლობს რომერებთან ერთად ქრომოსომების
წარსული გეოლოგიური ეპოქების ბოლოებზე ან მათ ახლოს განლაგე-
ზო ბს, ბული მეორადი კინეტიკური მონაკვე–
წეოლამარკი%მ –- სხვადასხვა მიმართუ– თები, რომლებზედაც თითისტარას ძა–
ლებანი ბიოლოგიაში, რომელიც ლა– ფები ემაგრება.
მარკიზმბის ზოგიერთი დებულების ნეპოტენი -- ინდივიდები ჰიბრიდთა მეო-
აღიარებასთან ერთად, ავითარებს მის რე თაობიდან (V:-დან) L0--თაობამ-
უარყოფით მზხარეებსაც. დე. ჩვეულებრივ მათ, არასწორად, ჰი-
ნეონტოლოგია –- მეცნიერება თანამედ- ბრიდებს უწოდებენ.
როვე ორგანული სამყაროს შესახებ, ნერგი, ნარგავი –– ახალგაზრდა მცენარე,
ნერვაცია – 233– ნექტობენთოსი-

რომელიც ირგვება ზეხილის ან ტყის ნი მწერის (მუშა ფუტკარი) თავდასა-

ნარგაობის გაშენებისას. ცავი და თავდასასხმელი ორგანო, რო-
ნერვაცია ფოთლიხა –- იხ. დაძარღვა ფო– მელიც წარმოადგენს შხამიანი აპარა-
თლისა. ტის მჩხვლეტავ ნაწილს. მას საწრე-
ნერვი-––1. ნერვული ბოჭკოების კონა, ტელსაც უწოდებენ.
რომელიც წარმოიქმნება საერთო გარ- ნეტოქორდა--იხ. ქორდა; ზურგის სიმი.
სით დაფარული ნერვული უჯრედის ნეფრიდი –-– ზოგიერთი უხერხემლო ცხო-.
გამონაზარდებისაგან (აქსონებისაგან). ეელის (მუცელფეხიანი მოლუსკების).
2. მცენარის ფოთლის ძარღვის მოძვე– გამომყოფი სისტემა; ნეფრიდი (ბაღის.
ლებული სახელწოდება. ლოკოკინას მაგალითზე) ერთი ბოლო--
წერვ-კუნთოვანი შეცრთება –- ადგილი, თი (ფართო ძაბრისებრი წარმონაქტ--
სადაც მამოძრავებელი ნერვი შედის მნით) უკავშირდება ცელომის უბანს,.
კუნთში. ხოლო მეორე ბოლოთი იხსნება მან–-
ნერვული ბოჭკო
–- ნერვული უჯრედის ტიის ღრუში საცლელის გვერდით.
მორჩი, რომელიც ატარებს მამოძრავე– ნეფრომიქნიუმი––ორგანო, რომელიც ერ-
ბელი და მგრძნობიარე ხასიათის იმ- თდროულად ასრულებს როგორც გა–
პულსებს. მოყოფის ორგანოს, ისე სასქესო გზე-.
ნერვული დაბოლოებანი – სხვადასხვა ბის გამტარის როლს. დამახასიათებე--
ფორმისა და სტრუქტურის ნერვულ ლია მრავალჯაგრიანი ჭიების ზოგი წა-.
ბოჭკოთა დაბოლოებანი ქსოვილებში. რმომადგენლისათვის.
წერვული იმპულსი –- აგზზნებს ტალღა, ნეფრონი -–- ხერხემლიანი „ცხოველებისა.
რომელიც ვრცელდება ნერვულ ბოჭ- და ადამიანის თირკმელის სტრუქტუ-
კოში მისი დაბოლოებიდან ან ნერეუ– რული ჰისტოლოგიური ერთეული,.
ლი უჯრედის სხეულიდან მათი გაღი– რომელიც წარმოადგენს საშარდე არ--
ზსიანების დროს. ხების სისტემას და საწყის იღებს შუმ-.
ნერვული კვანძები–– ნერვული უჯრეღე– ლიანსკის კაფსულიდან.
ბის სხეულის კვანძისებრი მასა, რომე– ნეფროსტომი –- წამწამებიძთ მოფენილი.
ლიც მდებარეობს ცენტრალური ნერ- ძაბრისებრი ფოსო, რომელიც მდება--
ვული სისტემის გარეთ, რეობს სეგმენტის ღრუში, საიდანაც:
წერვულა რეფლექსური რკალი -- ნე- იწყება მეტანეფრიდიალური გამომყო-
რვული აგზნების გზა გაღიზიანების ფი სისტემა მრავალჯაგრიან ჭიებსა და.
მიმღები ორგანოდან გაღიზიანებაზე სხვა ცხოველებში.
მოპასუზე ორგანომდე ნერვული კვან- ნეფროფორა -- მილისებრი გამომყოფი-
ძის გავლით. სისტემის (ნეფრიდიალური სისტემის)-
ნერვული სისტემა –– ცხოველისა და ადა– გარეთა ხვრელი.
მიანის ორგანოთა სისტემა, რომელიც ნეფროციტები
–- 1. მწერების ცხიმოვან.
აწარმოებსს ორგანიზმის ფუნქციათა სხეულში მდებარე უჯრედების ჯგუფი,
რეგულაციასა და კოორდინაციას; მი- რომელიც ასრულებს გამოყოფის ფუ--
სივე მეშვეობით მყარდება კავშირი ნქციას. 2. ობობას გამომყოფი სისტე–
ორგანიზმსა და გარემოს შორის. მის შემადგენელი ნაწილი.
ნერვული ქსოვილი –– ნერვული სისტემის ნექტარი
–– ტკბილი წვენი, რომელიც გა--
ძირითადი ქსოვილი. მოიყოფა უმეტესი ფარულთესლოვა-.
ნერვული ცენტრების პლასტიკურობა
–- ნი მცენარის ყეავილის სპეციალურ.
ნერვული ცენტრების ფუნქციური ჯირკელებში––სანექტრეებში; წარმო–
მნიშვნელობის ცვალებადობის უნარი, ადგენს მწერების მისაზიდს.
ნესტარი–-ზსზოგიერთი სიფრიფანა ფრთია- ნექტობენთოსი –- ზღეის ფსკერზე მო–
”ეკტოწ – 234 – "ნიჟარ:

ბინადრე ცხოველები (თევზები) რომ- ნთადაგიხ წყალგამტარობა -- "ნიადაგის

ლებიც ზოგჯერ აქტიურად მოძრაობენ უნარი გაატაროს წყალი.
და ადგილს იცვლიან დიდ მანძილზე. ნიღამენტალური ჯირკვლები –-- ჯირკვლე-
'ნემტონი–. ცხოველთა ერთობლიობა, რო– ბი, რომელთა მიერ გამოყოფილი ნიე–
მელიც აქტიურად მოძრაობს და ად- “თიერებისაგან წარმოიქმნება თავგფეხი-
გილს იცვლის წყლის სიზრქეში. ანი მოლუსკების კეერცხების გარს».
'სნექტოფორები–--,საცურაო ზარები“; სი- ნიდიკოლური ფაუნა–-უხერხემლო ცხო-
ფონოფორის კოლონიის (ზღვის თავი–- ველთა კომპლექსი, რომელი) ლცხოვ-
სუფლად მცურავი ნაწლავღრუიანი რობს ნადირთა სოროებსა და ფრინ-
ცხოველები) ცალკეული ინდივიდები, ველთა ბუდეში.
რომელთა მეშვეობით ხდება მათი გა- წიდუსი
–– კულტურულ მცენარეთა კატე–
დანაცვლება (მოძრაობა). თაეის მხრივ გორია კონეარიეტეტსა და ჯიშს შო-
წარმოადგენენ სახეცვლილ მედუ- რის.
ზებს. ნივთიერებათა ბრუნვა, მიმოქცევა ღედა-
„ნექტოხეტა -- იხ. მეტატროქოფორი. მიწაზე--ნივთიერებათა გადანაცელე-
ნეშომპალა –– იხ. ჰუმუსი. ბისა ღა გარდაქმნის ციკლური პრო-
“ნიადაგის გათაბაშირიანება -- თაბაშირის ცესი დედამიწაზე.
შეტანა ნიადაგში სასუქის სახით უმთა- ნივთიერებათა და ენერგიიხ ცვლა–- უჯ-
ერესად პარკოსან მცენარეებისათეის და რედში მიმდინარე ყველა ფერმენტუ–-
ბიცობი ნიადაგების გასაუმჯობესებ- ლი რეაქციის ერთობლიობა, ე. ი. ურ-
ლად. თიერთ ღა გარემოსთან დაკავშირებუ-
“ნიადაგის დამლაშება –– ნიადაგში, სასოფ- ლი პლასტიკური და ენერგეტიკული
ლო-საშეურნეო მცენარეებისათვის, მა– ცვლის (ასიმილაციისა და დისიმილაცი–
ვნე მარილების დაგროვება. ისს) ერთობლიობა რომელსაც თან
ნიადაგის ზონალობა –- ნიაღაგის ტიპების სდევს ენერგიის შთანთქმა და განთა-
კანონზომიერი განაწილებას ზოლების ვისუფლება.
სახით, რომელიც იცვლება ჩრდილო- ნიკოტინი –– ალკალოიდი, რომელსაც შეი–
ეთიდან სამხრეთის მიმართულებით ცავს თამბაქო,
(განედური ზონალობა) და მთის ძირი- ნიკტინასტიები -––- მცენარის ორგანოების
ღან მთის წეერისაკენ (ვერტიკალური ზრდისეული მოძრაობა დღე-ღამის მო–
ზონალობა). რიგეობის შედეგად, მაგ., ყვავილის ან
ნიაღაგის კულტურები –- მცენარეთა მოჟ- ყვავილეღის გათლა დღისით და დახუ-
ვანის მეთოღი ნიადაგიან პურპლებ- რვა ღამით, ან ფოთლის მდგომარეო-
შე. ობის შეცვლა და სხვ.
ნიადაგის ტენიანობა –- ნიადაგის წყლით ნიმფა -- არასრული გარდაქცეეის (არა–-
გაჯერების (გაჟღენთეის) ხარისხი. ან- სრული მეტამორფოზის) მქონე მწერე–
სხვავებენ: ნიადაგის აბსოლუტურ ტე- ბის განვითარების უკანასკნელი სტა-
ნიანობას და შეფარდებითს ანუ აბ.ო- დია, რომელიც შეესაბამება სრული
ლუტური ტენიანობისა და ნ-აღაგის მეტამორფოზის მქონე მწერების
მინდერლლი ტენტევადობის შეფარდე- ჭუპრს.
ბას პროცენტებში. ნიჟარა -- 1. რბილტანიანი ცხოველე-
“ნიადაგის” ტენტევადობა წყალტევადო- ბის––მოლუსკების უმეტესი წარმო-
ბა––ნიადაგის უნარი შთანთქოს და და– მადგენლის სხეულის მკვრიეი საფარი,
აკავოს ტინი. არჩევენ სრულ, მინდვ–- რომელიც შედგება სამი შრისაგან:
რულ, კაპილარულ და მოლეკულურ რქოვანი, ფაიფურისმაგვარი და სადა-
ტენტევადობაა. ფისებრი, ნიჟარის ფორმას, აგებულე-
 "ნისკარტი – 235 . შნომოვენვზი

ბას, დახვევის ხასიათსა და სხვა ნიშ- დეგ კი აზოტის “რეავად (აღმოაჩინა

ნებს“ სისტემატიკური მნიშვნელობა ს, ვინოგრადოკმა 1889 წელა).
აქეს. 2. ყურის გარეთა განყოფილების ნიტროზული ბაქტერიები –- ბაქტერიები,
(გარეთა ყურის) შემადგენელი ნაწილი, რომლებიც ახორციელებენ ნიტრიფი-
რომელიც იჭერს ჰაერის ბგერით რხე- კაციის პირეელ ფაზას–- ამონიაკის
ვებს და აგზავნის სასმენი მილისაკენ. დაჟანგვას აზოტოვან მჟავად. ამ ბაქ-
ნისკარტი –- მკვრივი რქოვანი საფარი, ტერიების ყველაზე მნიშვნელოეანი
რომლითაც დაფარულია ფრინველების წარმომადგენელია ნიტროზომონასი,
ზედა ღა ქვედა ყბის წინანახევარი. მათ ნიტრიტულ ბაქტერიებსაც უწო-
ნიტრაგინი
–– ბაქტერიული სასუქის პრე–- დებენ.
პარატი, რომელიც შეიცავს კოქრის “ნიტროფილები--ის. ნიტროფილური მცე-
ბაქტერიების კულტურას; პრეპარატის ნარეები.
ხმარებისას მას ხსნიან წყალში და ნია– ნიტროფილური მცენარეები –– მცენარეე-
დაგმოი შეაქვთ პარკოსან მცენარეთა ბი, რომლებიც ამჯობინებენ და კარგაღ
ლთღესლებთან ერთაღ. ეგუებიან ნიტრატების დიდი რაოღე-
ნიტრატები –- აზოტმჟავა მარილები. ნობით შემცველ ნიადაგებს (დიდგუ-
ნიტრატული ბაქტერიები -- ბაქტერიები, ლა, ანწლი, ჭინჭარი, ვერხვი, ჟოლო
რომლებიც ახორციელებენ ნიტრიფი- და სხვ).
კაციის მეორე ფაზას ანუ აზოტოვანი ნიტროფიტები-იხ. ნიტრროფილური მცე-
მჟავას დაჟანგვას. აზოტის მჟავად. ამ ნარეები.
ბაქტერიებიდან ყეელაზე მნიშენელო– ნიქტინასტიები –- იხ. ნიკტინასტიები.
ვანია ნიტრატობაქტერი. ნიშანდება –- იხ. დარგოლვა,
ნიტრიტული ბაქტერიები -- იხ. ნიტრო- ნიშანდებულ ატომთა მეთოდი
–- ნიეთიე-
ზული ბაქტერიები. რებათა ცელის ან მათი დაგროვების
ნიტრიფიკაცია –- ამონიაკს დაჟანგვის გამოვლინების მეთოდი, მათში შემავა-
პროცესი აზოტის მჟავად (აზოტოვანი ლი ელემენტების რადიაციული გამრს–
მეავს შუალედური სტაღაის გავ- ხივების მიხედვით.
ლით), რომელიც ხორციელდება ნიტ- ნიშანდებული ქრომოსომები –- ქრომოსო-
რიფიკაციის ბაქტერიებით. ამ პროცე– მები, რომლებიც ხასიათღება გარკვეუ-
სის დროს განთავისუფლებული ენერ- ლი გენით ან გარკეეული ქრომოსო-
გია გამოიყენება იმავე ბაქტერიების მული წყობის შეცვლით.
მიერ მათი სასიცკოცხლო პროცესები- ნიშანთა დაცილება -- იხ, დივერგენცია.
სათვის, კერძოდ ნახშირორჟანგის შე- ნიშანთვისებათა გათიშვა –- 1.არაერთგქვა–
სათვისებლად (ქემოსინთეზის პროცე- როვანი შთამომავლობის მიღება გარე–
სი); დიდი მნიშვნელობა აქვს ნიაღაგის გნულად ერთგვაროვანი პიბრიდული
ნაყოფიერების გაზრდისათეის; წარმო- წარმოშობის მშობლებისაგან. 2. იხ.
ადგენს არა წმინდა ქიმიურ პროცესს, დივერგენცია.
არამედ ბიოლოგიურ პროცესსაც. ნოზემატო%ი
–- მწერების, თეეზების, ამ–
ნიტრიფიკაციიხ ბაქტერიები –- ავტოტ- ფიბიებისა და რიგი სხვა ცხოველების
როფეული ბაქტერიებ, რომელთაც დაავადება, რომელსაც იწვეეს სპო-
აქვთ არაორგანული ნიეთიერებიდან რიანების ზოგიერთი პარაზიტი. სა-
(წყალი და ნახშირორჟანგი) ორგანუ- ხელდობრ ნოზემას (X090010) წარმო–-
ლი ნივთიერების წარმოქმნის უნარი მადღგენელი.
იმ ქიმიური ენერგიის ხარჯზე, რომე- ნომადური –– მომთაბარე.
ლიც თავისუფლდება მათ მიერ ამონი– ნომენკლატურული ტიპი–- იხ. ტიპი 2.
აკის დაჟანგეისას ჯერ აზოტოვან, შემ- ნომოგენეზი–– ცოცხალი ბუნების განვი–
ნორმობლანტები – 236 – ნუკლეოპლაზმა»

თარებიდს ერთ-ერთი იდეალისტური ” ქმეღი ფერმენტები, შეღის ნაწლავისა

კონცეფცია, რომლის თანახმად ორგა– და კუჭქვეშა ჯირკვლის წვენის შემად–
ნიზმთა ისტორიული განვითარება ზო- გენლობაში და ზელს უწყობენ რთუ-
რციელდება თითქოს და ორგვარი სა- ლი ცილების დაშლას.
ხის მიზეზის მოქმედების შედეგად: ნუკლეინი –– ბირთვის ნაწილები, რომე–
შინაგანი (აეტონომიური) და გარეგა- ლიე არ იღებება სპეციალური ქრო-
ნი (ქორონომიული) მიზეზით, რომლი- მოსომული საღებაეებით. ამჟამად მათ,
დანაც მთავარი და გადამწყვეტი მნიშ– ჩვეულებრიე, აქრომატინს უწოდებენ.
ვნელობა აქვს პირველ–- შინაგან მი- ნუკლეინის მჟავები –– რთული ორგანუ-
ზეზს, რაც შეეხება გარეგან მიზეზს ლი ნივთიერებანი, რომელიც პირვგე-
მას მხოლოდ შეუძლია არა არსებითი ლად აღმოჩენილი იყო უჯრედის ბირ-
ცელილებები“ გამოწვევა ნომოგე– თვში; პოლიმერებია; მათ მონომერებს
ნეზის მიხედეით ორგანიზმთა ივალე– ნუკლეოტიდები წარმოადგენს. არსე-
ბადობა ფაქტიურად დამოკიდებული ბობს ნუკლეინის მჟავას ორი ტიპი:
არ არის გარეგანი გარემოს პირობებ- ღნმ და რნმ,
ზე. (წამოაყენა ლ. ბერგმა). ნუკლეოდესმები –– ფიბრილები, რომლი-
ნორმობლასტები –– ერითროციტებისნაი- თაც გამსჭვალულია ბირთვის გარსი,
რი ფორმისა და ზომის უჯრედები, განივი მიმართულებით და დამუარე-
რომელთაც ბირთვი გააჩნიათ. ბულია კავშირი ბირთვის შინაგან შემ-
ნორმოგენეზი –- ნორმალური განვითარე- ცველობასა და ციტოპლაზმას შორის.
ბა, განსხვავებით ანორმოგენეზისა. ამის გამო ბირთვის გარსს საცრის შე-
ნორმოციტები –- უბირთვო ერითროცი- სახედაობა აქვს.
ტები. ნუკლეოიდები -- ნუკლეოიდებს უწოდე-
ნოტოგეა –– ზოოგეოგრაფიული კატეგო–- ბენ ბაქტერიების ოპტიკურად არაღი-
რია, რომელიც აერთიანებს სამ ზო- ფერენცირებული ბირთვის ეკვივალენ..
ოგეოგრაფიულ ოლქს: ახალი ზელან– ტებს, რომლებიც უჯრედში გვხვდება
დიის, ავსტრალიისა და პოლინეზიის მარტოულად და დიდი რაოდენობით.
ოლქს. წარმოადგენენ ბაქტერიებში ლოკალი–
ნოტომორფი
-–- ჰიბრიდული ფორმა, და– ზირებული მემკვდრეობითობის ერთე–
მოუკიდებლად იმისა მიეკუთვნება ის ულებს და ქიმიურად მსგავსია უმაღ-
ჰიბრიდთა პირველ თაობას (LI), თე ლეს ორგანიზმთა ბირთვისა, რამდე-
წარმოადგენს დათიშვის ან უკუშეჯვა– ნადაც მხოლოდ ისინი შეიცავენ დნმ-ს.
რების შედეგს. ნუკლეოკაბსიდი –- ეირუსის ცილოვანი
ნოტოპოდი – მრავალჯაგრიანი ჭიების გარსის შიგნით არსებული შემცველო–
პარაპოდიების (კან-კუნთოვანი გამო- ბა (მიგთავსი), რომელიც ძირითადად
ნაზარდის) ზურგის მბარეზე არსებუ- ნუკლეინის მჟავებისაგან შედგება.
ლი ლაპოტისებრი წარმონაქმნი. ნუკლეოლი –- იხ. ბირთვაკი.
ნოტოქორდა –- ნაწლავით მსუნთქავი ნუკლეომი –– ზოგადი ცნება ბირთვის 'შე–
ცხოველების ქორდის ნასახი, საწყისი. მცეელობისა.
ნუკალური ორგანოები-–-–ღრმულები, ფო- წუკლეომიქსისი –– კავშირი მტერის მარ-
სოები რომლებიც განლაგებულია ცელის ორ დედა უჯრედს შორის.
მრავალჯაგრიანი ჭიების თავის განყო- ნუკლეოპლაზმა -–– ტერმინი, ძირითადად
ფილების ზურგის მბარეზე; წარმოად- იმავე მნიშვნელობისაა რაც „ბირთ-
გენს ქიმიურ გაღიზიანებათა მიმღებ ვის წვენი“ და „კარიოლიმფა“, მაგრამ
ორგანოეს (ყნოსვის ორგანოებს); ამ ტერმინით ამჯობინებენ აღინიშნოს,
ნუკლეაზები–– ნუკლეინის მჟავებზე მომ- ბირთვის თხევადი ან გელისებრი ძი-
ნუკლეოპროტეიდები – 237
-- ობი

რითადი ნივთივრება:, მას ხშირად ნუკრი –- ირმის, შელის, ქურციკის, და

იხილავენ როგორც ცილოეან ზოლს მისთ, ნამიერი.
ან გელს, სადაც შესაძლებელია აგ- ნულოსომი–- უჯრედი ან ინდივიდი, რომ-
რეთვე ლიპოიდების არსებობაც, რომ- ლის დიპლოიდურ ანაწყობში აკლია
ლებიც ქრომოსომთა ირგვლივ წარ- წყვილი ჰომოლოგიური ქრომოსომი
მოქმნიანნ გარსს და მნიშვნელობა (2ი –– 2).
აქქვთ ბირთვის გაყოფის ფაზების ნუჟრი -- ზოგიერთი ფოთლოვანი (იშვია-
ცვლის დროა. თაღ წიწვოვანი) ხე მცენარის ღეროს
ნუკლეოპროტეიღები –– რთული ცილები, კოჟრი, თია, რომელიც წარმოიქძნება
რომლებიც შეიცავენ ფუძე ხასიათის მძინარე კვირტების უხვად განეითარე–
მარტივ ცილებსა და ნუკლეინის მჟა- ბის აღგილზე., იყენებენ ზოგიერთი ნა-
ვებს. წარმოადგენენ პროტოპლაზმისა ხელაეის დასამხადებლად, განსაკუთ-
და ბირთვის უმთავრეს შემადგენელ რებით ძვირფასია კაკლის ნუკრი.
ნიეთიერებას, რომელიც მონაწილეობს ნუტაცია –- მცენარის მზარდი ორგანოე–
ორგანიზმის ზრდა-განეითარებასა და ბის ბრუნვითი მოძრაობა, რაც გამოწ”-
გამრავლებაში. ეეული:· ორგანოს მეტად სწრაფი
ნუკლეოსომა
-– თანამგზავრი (ქრომოსო- ზრდით ზან ერთ, ხან მეორე მზარეს.
მული სეგმენტი), რომელიც მდებარე– შესამჩნევია უმეტესი მცენარის ღე-
ობს ბირთეაკის ზედაპირზე. როს კენწეროებზე, განსაკუთრებით კი
ნუკლეოტიდები –- რთული ორგანული მოზარდ პწკალებსა და მხვიარა ღერო–
ნივთიერებანი რომლებიც წარმოაღ- ებზე. ეს მოვლენა პირველად ჩ. ღარ-
გენენ ნუკლეინის მჟავების (დნმ-ს და ეინმა აღმოაჩინა და (ირკუმნუტაცია
რნმ-ს) სტრექტურულ ერთეულებს. უწოდა, რაც ამ მოვლენის უფრო ზუს-–
შედგება აზოტოვანი ფუძის, მარტივი ტი ამსახველია. უმეტეს მცენარეებში
ნახშირწყალისა და ფოსფორმჟავასა- ბრუნვა მარცხნიდან მარჯვნივ ხდება,
გან. ნუტირებული მცენარე (ნუტაციიდან)
–-
ნუკლეოტიდების: ტრიპლეტი –- დნმ-ისა მცენარე, რომელსაც აქვს მიდრეკილე–
და რნმ-ის ჯაჭვის უბანი, რომელიც) შე–- ბა ხვიარობისაკენ მაგრამ არ ეხვევა,
დგება თანმიმდევრობით შეერთებული მაგ., გარდამავალი ფორმა კუტსა და
სამი ნუკლეოტიდისაგან. ხვიარა ლობიოს შორის.
ნუკლეუსი–– 1. ბირთეი; ცოცხალი უჯრე- ნუშა -- იხ. სკაფოგნატიტი.
დის ერთ-ერთი ძირითადი შემადგენე- ნუცილიარული ემბრიონია –- ის. ადვენ-
ლი ნაწილი. 2. აპოთეციუმის განიერი ტიური ემბრიონია.
ფენა, რომელზედაც ჩანთებია განლა- ნუცელუსი ––- თესლკვირტის ცენტრალუ-
გებული (მღიერებში). 3. პერითეციუ– რი, მრავალუჯრედიანი ნაწილი, რო-
მის ან პიკნიდიუმის ცენტრი (მიკო– მელიც დაფარულია ერთი ან ორი სა-
ლოგიაში), ფარით –– ინტეგუმენტით.

ობდიპლოსტემონური ყვავილი –– ყვავი– ბელია მიზაკისებრთა, ნემსიწვერასებ-

ლი, რომლის მტვრიანები ორწრედაა რთა და სხვათა წარმომადგენლებისათ–
განლაგებული, ამასთან გარეთა წრის ვის.
მტერიანები სხედან გვირგვინის ფურ- ობი –-- ობის სოკოების მიერ საკვებ პრო–
ფცლების მოპირისპირედ. დამახასიათე- დუქტებზე, ხილსა და გახრწნილ ორგა-
ობლიგატური –- 218 – ოვოციტები

ნულ ნივთიერებებზე წარმოქმნილი რცვალი (და საერთოდ მცენარე) ყვი–

თავისებური ნაფიფქი, თლდება, ფრჩხილის დაჭერისას იჭრე–
ობლიგატური ანაერობები –- ნამდეილი ბა და იმტვრევა. ამ დროს მარცვალი
ანუ აუცილებელი ანაერობები; ორგა– სიმაგრით სანთლის მაგვარია.
ნიზმები რომელთა განვითარებისათ- ოდოშლერი -- ის. ოდოში.
ვის აუცილებლად საჭიროა უჟანგბა- ოეციუმი–– ხავსელებიდს სხეულის წინა
დო არე, ჰაერის თავისუფალი ჟანგბა–- ნაწილის გუმბათისებრი გამონაზარ-
დის არსებობის პირობებში კი დი-- გამოსაჩეკი კამერა, რომელშიც
იღუპებინ (ერბომეაა ბაქტერი- თავსდება განაყოფიერებული კვერც-
ები). ხები და ხდება ლარეების (მატლების)
ობლიგატური პარაზიტები –- ნამდვილი განვითარება.
ანუ აუცილებელი პარაზიტები; ორ- ოვიხტები--XVII –- XVI1I საუკუნის ბი-
განიზმები, რომლებიც ეწევიან მხო- როლოგები (ჰარვეი, მალპიღი და სხე.),
ლოდ პარაზიტულ ცხოვრებს და რომლებიც თვლიდნენ, რომ კვერცხში
არ გააჩნიათ საპროფიტული კვების იმყოფება სრულიად ჩამოყალიბებუ-
უნარი (ქანგა და ნაცროვანი სოკო- ლი, მაგრამ დაპატარავებული ზომის,
ები). ორგანიზმი.
ობლიგატური პართენოგენეზი –- როდე- ოვიუმი –– კვერცხუჯრედი მიმმართველი
საც კვერცხი ყოველთვის პართენოგე- (პოლარული) სხეულაკების წარმოქმ–
ნეზურად ვითარდება თავის მხრივ ნის შემდეგ.
ობლიგატურ პართენოგენეზში არჩე- ოვოგამია
–- იზ. ოოგამია.
ვენ: 1. მუდმივ ანუ სრულ პართენო– ოვოგენეზი –– მდედრობითი სასქესო უჯ-
გენეზს (როდესაც მთელი შთამომაევ– რეღის (კეერცხუჯრედის) განვითარე-
ლობა წარმოიქმნება პართენოგენეზუ- ბის პროცესი.
რი გზით); 2. ციკლურს (როდესაც ოვოგონიუმი –- იხ. ოოგონიუში.
ერთი ან რამდენიმე პართენოგენეზუ- ოვოლემა –– კვერესუჯრედის გარსი.
რი თაობა იცვლება ჰერმაფროდიტუ- ოვოპლაჭმა –- კვერცხუჯრედის ციტოპ-
ლი შმთამომავლობით); 3. პედოგენე- ლაზმა.
ზურს (როდესაც კვერცხი პართენო- ოვოსკოპი –– ხელსაწყო, რომლითაც აშუ-
გენეზური გზით ეითარღება უკვე ქებენ ქათმისა და მისთ. კვერცხებს
ლარვაში). მათი სიახლის გასარკვევად; იყენებენ
ობლიტერაცია
-- 1. ზოგიერთი უჯრედის აგრეთვე კვერცხში ჩანასახის განეი-
(ან ქსოვილის) გაჭყლეტა (გაბრტყელე- თარებაზე დასაკვირვებლად ინკუბაცი-
ბა), რომლის დროსაც მთლიანად ჭქრე– ის დროს.
ბა უჯრედის ღრუ; ზშირაღ ?ესამჩნე- ოვოციტები მეორე რიგისა –- მდეორობი–
ვია მცენარის ორგანოების ზრდისას, თი სასქესო უჭრედები, რომლებიც
მაგ., ღეროს სისქეში ზრღის დროს. 2. წარმოიქმნებბა მეიოზის პირველი
ორგანოს ან ქსოვილის შეზრდა (მაგ, გაყოფისას პირველი რიგის ოვოციტე–
სანათუღის აზოვსება). ბისაგან” მათ აქვთ ქრომოსომთა
ოდონტოალასტები –– ეპითელური უჯრე- ჰაპლოიდური რიცხვი.
ღები, რომელთა გამონაყოფი წარმო- ოვოციტები პირველი რიგისა––-ოოგონი-
ქმნის ქიტინოვას კბილაკებს მოლუს- უმიდან განვითარებული მდედრობითი
კების სბფხეკის (რაღულას) ღაშლილი სასქესო უჯრედები, რომლებიც ოვოგე-
კბილების ნაცვლად. ნეზის დროს ზრდის პერიოღში იმყო-
ოდოში –- ხორბლის მარცვლის სიმწიფის ფება.ა მათთეის დამახასიათებელია
ერთ-ერთი ფაზა, რომლის დროსაც მა– ქრომოსომთა დიპლოიდური რიცხვი.
 ოვოციტი, – 239 -- ოლიგოდინამურით.

ოვოციტი–– კვერცხუჯრედი განვითარე–- შემსწავლელი მეცნიერება; ოკეანოგ--

ბისა და მომწიფების პერიოდში. რაფია.
ოვულაცია–– მომწიფებული კვერცხუჯ- ოკლუზია–-ზედა და ქვედა ყბის კბილების,
რედის (კვერცხის) გამოსვლა საკვერ- ურთიერთგანლაგება მოკუმულ მდგო–
ცხიდან სხეულის ღრუში. მარეობაში; თანკბილვა.
ოთოლიტები –- კიროვანი სხეულაკები, ოკლუზიური ზედაპირი კბილიხნა -- იზ. სა–
რომლებიც ყურის ლაბირინთის (შიგ- ღეჭი ზედაპირი კბილისა.
ნითა ყურში) ე. წ. სასმენ პარკებ- ოკულანტი –– 1, ოკულირებული მცენა-
შია მოთავსებული. ხელს უწყობენ რე; კვირტით დამყნობილი მტცენარე-
სხეულის წონასწორობის და საერთოდ 2. ყლორტი, რომელიც განვითარებუ–
სიერცეში ორიენტაციის მოწესრიგე– ლია ოკულირებული (დამყნობილი»
ბას. კვირტიდან.
ოთოცინტი –- წონასწორობის ორგანო ოკულირება –– კვირტით მყნობა; ამ დროს
რიგ ცხოველებში. სასმენი პარკები. სანამკენის ყლორტის შუა ადგილიდან
ოთხგანუოფილებიანი კუჭი -- მცოხნავი ააჭრიან კვირტს ქერქისა და მერქნის
ცხოველების კუჭი, რომელიც შედგე– ნაწილით და გადანერგავენ საძირეზე,
ბა: ფაშვის, ბადურას, წიგნარას და მა– რომელზედაც აკეთებენ ”L-ს მაგვარ-
ჭიკის განყოფილებისაგან. ჭრილს. ·
ოთხგორაკი –– ძუძუმწოვარი ცხოველების ოლე –– 1. პატარა ტყე ან ბუჩქნარი მინ-
შუა ტვინის შემადგენლობაში შემავა–- დორში ან მდინარის პირას, 2. საჩრ-
ლი ოთხბორცვაკიანი ფირფიტა; ბორ- დილობლად დატოვებული ზე საყანედ-
ცვაკებს შორის შინაგანი სეკრეციის გაკაფულ ტყვეში (ახოში), ნატყევარში,
ჯირკვალი –– ეპიფიზია მოთავსებული. ოლეოპლასტები –– ისს ელაიოპლასტები.
ოთხსაჭრელიანები –– მღრღნელების ერთ– ოლეოსომა
–– ცხიმოვანი ჩანართები პლა–
ურთი ჯგუფი, რომლის წარმომადგენ- ზმაში.
ლებს ზედა ყბაზე, ძირითადი წყვილი ოლიგაზები –– ფერმენტები კარბოჰიდრა-
საჭრელი კბილის უკან გააჩნია აგრეთ– ზების ჯგუფიდან; მოქმედებენ რო-
ვე მეორე წყვილი განუვითარებელი გორე კატალიზატორები დისაქარიდე–
საჭრელი კბილი (კურდღლისებრნი). ბისა და ტრისაქარიდების ჰიდროლი-
ოთხულვაშიანები –– ის: ლაყუნითმსუნთ- ზის დროს,
ქავნი. –-- გენების
ოლიგოგენი ან მუტაციების.
ოთხფება ცზოველები –-- ხმელეთის (ცხო- ტიპი, რომელიც: 1. უზრუნველყოფს
ველები, რომლებიც სიარულის დროს ე- წ. წყვეტილი ან თვისობრივი ცვა–
ორ წყვილ კიდურს ეყრდნობიან. ლებადობის წარმოქმნას რაც ადღვი-
ოიდიები–-ოვალური ფორმის, თავისებუ- ლად ვლინდება შეჯვარების დროს; 2.
რი უჯრედები, რომლებიც წარმოიქმ- დამოუკიდებლად მოქმედებს ერთ ან
ნება ობის სოკოს მიცელიუმის ჰი- რამდენიმე ნიშანზე; 3, გააჩნია თავი-
ფების დაყოფის “მედეგალ. წარმოად- სებური მოქმედება; 4. ლოკალიზებუ-
გენს ვეგეტატიური გამრავლების სა–- ლია ეუქრომატინში.
ფმუალებას. ოლიგოღინაეური მოქმედება –- ცოცხალ
ოიღდიუმი
–- ნაცროვანი სოკოების კონი–- ორგანიზმში მიმდინარე პროცესებზე
დიალური ნაყოფიანობა. ძლიერი ზემოქმედება ღაიზე ნიეთიე-
ოიკოლოგია –- მცენარეთა ეკოლოგიის რების უპცირესი რაოღენობით. ასე-
მოძველებული სახელწოდება. თი მოქმეღების უნარი გააჩნიათ აუე:–
ოკეანოგრაფია –- იხ. ოკეანთლოგია, სინებს, ვიტამინებს და მიკროელემენ–
ოკეანოლოგია-- ზღვებისა და ოკეანეების ტებს.
«ოლიგოდომინანტური – 240-– ონტოგენეზი

ოლიგოდომინანტური ფიტოცენოზი--მცე- ული თვალუკი თომატიდები ქმნიან

ნარეთას თანასაზოგადოება როპქლის რთულ ე. წ. ფასეტონურ თვალს.
მთავარი ფენა შედგებ მხოლოდ ომატიდიუმი –– ფეხსახსრიანების რთული
რამდენიმე კონდომინანტისაგან. თვალის ძირითადი სტრუქტურული
-ოლიგომერია –– გამეორებული ჰომოლო- ერთეული (იხ. ომატიდი)-
გიური ორგანოების რიცხეის შემცი- ომბროფილია –- წვიმის მოყვარულობა;
რება, მაგ., ყვავილის წვერთა რიცხეის ზოგიერთი მცენარის თვისება აიტანოს
შემცირება ყვავილის ერთ-ერთ წრე- ხანგრძლივი წვიმები, მაგ., სელაგინე-
ში; სხეულის სეგმენტების რიცხვის ლა, ჭორტანა და სხვა,
შემცირება და სხვა. ომბროფიტები – მცენარეები, რომლე-
სოლიგოსაპრობები – წყალში მცხოვრები
ბიც არსებობენ ატმოსფერული ნალე-
ორგანიზმები როუქლებიც შეიცავენ ქების ტენის ხარჯზე; ხანგრძლივი წვი–
ძალიან მცირე რაოდენობის ორგანულ მების პირობებში მოზარდი მცენარე-
ნივთიერებას, ები.
ომბროფობები--მცენარეები, რომლებიც
«ოლიგოსაპრობული წყალსატევები –- ნაკ-
ქერ იტანენ ხანგრძლივ წვიმებს.
ლებად, მცირედ გაჭუქუიანებცლი ომონიმი –– ერთი და იგივე სახელწოდება,
წყალსატევები, სადაც მიმდინარეობს
რომელიც აქვს ორ, ურთიერთისაგან
ორგანული ნარჩენების სრული მინე-
განსხვავებულ სახეობას.
რალიზაცია.
ონაგრი––გარეული სახედარი (ვირი); გაე-
ოლიგოსაქარიდები –– რთული შაქრები, რცელებულია ირანში, ავღანეთსა და
რომლებიც შედგება მარტივი შაქრების თურქმენეთში.
(მონოზების) მცირერიცხოვანი ნაშთე- ონიქოფორები
–– იზ, პირველადტრაქეანე-
ბისაგან. · ბი.
თლიგოტროფული ზონა-––საკვებით უკმა- ონკოლოგია
–– მედიცინის დარგი, რომე–
რი, ღარიბი ზონა. ლიც სწავლობს სიმსივნეებს და მათი
ოლიგზოტროფული მცენარეები –- მცენა- მკურნალობის მეთოდებს,
· რეები, რომლებიც ნაკლებ მომთხოვნი ონკომეტრია–-შინაგანი ორგანოების სისხ-
არიან მინერალური ნივთიერებები- ლსაესეობის გაზომვა.
სადმი დღა ცხოვრობენ საკეებით ლა- ოწკოსფერა – ზოგიერთი თასმისებრი
ოიბ, მწირ სუბსტრატზე (ფიქვი, მანა– ჭიის კვერცხიდან გამოსული მატლე-
ნა, ძიგვა და ხხზე.), ბის პირველი სტადია. აქვთ სფერო-
"ოლიგოფაგი––ორგანიზმი„ რომელიც იკ- სებრი ფორმა და აღჭურვილი არიან
ეებება შედარებით ერთგვაროვანი სა– 6 ქიტინოვანი კაუჭით.
კვებით და არ საჭიროებს მრავალნაი- ონტოგენეზი –– ორგანიზმის ინდივიდუა-
რი სახის საკეებს. ლური განვითარება მისი ჩასახვიდან
ოლიგოფაგია––შედარებით ერთგვაროვანი სიცოცხლის ბუნებრივ დასასრულამ-
(ერთნაირი სახის) საკვებით კვება. დე –– სიკვდილამდე. ონტოგენეზი შე–
ოლიგოცენოზი–– ფიტოცენოზი, რომლის იძლება დავყოთ ოთხ პერიოდად: 1.
შედგენილობაში შედის მბოლოდ რამ– ჩანასახის განვითარება, ემბრიონული
დენიმე უმაღლესი მცენარე. განვითარება ანუ ემბრიოგენეზი; 2.
«ოლიგურია -- შარდის წარმოქმნის მნიშე– სიყმაწვილე ანუ პოსტემბრიონული
ნელოვანი შემცირება. განვითარება; 3. სიმწიფისა და გამრავ-
ომატიდი--– ზოგიერთი ფეხსახსრიანი ცხო–- ლების პერიოდი; 4. სიბერე, რომელიC
ეელის (მდინარის კიბო) რთული თვა–- ბუნებრეი სიკვდილით მთავრდე–-
ლის შემადგენელი ნაწილი –– ცალკე– ბა,
ონტოგენეზის – 24 – თოოცისტი

ონტოგენეზის ემბრიონული ეტაპი –– ონ- ეალუჯრედიანია. ოოგონიუმში ვითარ-

ტოგენეზის საწყისი ეტაპი, რომლის დება ერთი ან. რამდენიმე კეერცხუჯ-
განმაელობაშიც ხდება ჩანასახის ჩა- რეღი. ·

მოყალიბება (თესლოვან მცენარეებ- ოოკინეზი-- მიტოზის პროცესები „კეერცხ-

ში –– კეერცხუჯრედის განაყოფიერე- უჯრედში მომწიფებისა და განაყოფი)”
ბიდან თესლის გაღივებამდე). რების დროს.
ონტოგენეზინ ეტაპები –- ონტოგენეზის ოოკინეტა –– კოღოს მუცელში: -მალარიის
თანმიმდევრული პერიოდები, დამახა– გამომწვევი პლაზმოდიუმის მიკრო და
სიათვგბელი მორფო-ფიზიოლოგიური მაკროგამეტების შერწყმის შედეგად
თავისებურებებით, იხ. ონტოგენეზი. წარმოქმნილი 8· ზიგოტა, · რომელსაც
ონტოგენია –- იხ, ონტოგენეზი. აქვს თითისტარისებრი ფორმა და მო-
როობლასტემა –– განაყოფიერებული კვერ- ძრაობის უნარი.
ცხი. ოოლოგია––ორნითოლოგიის ნაწილი, რო-
ოობლასტემური ძაფები -–- წითელი წყალ- მელიც სწავლობს ფრინეელთა კეერც-
მცენარეების კარპოგონის ქვედა გაფა–- ხებს.
რთოებული (მუცლის) ნაწილიდან ამო- ოოსომა –- ციტოპლაზმური სხეული ან
ზრდილი ძაფები რომლებიც საწყის ასეთ სხეულთა»: ჯგუფი მომწიფებულ
აძლევს ცისტოკარპიუმებს აუქსიალურ კეურცზში: მას ჩანასახის პარკის დე-
უჯრედებთან შერწყმის შემდეგ. ტერმინანტსაც უწოდებე#- ოოსომა
ოთგამია-–სქესობრივი პროცესის ფორმა, ონტოგენეზის პროცესში გაღაიქცევა
როდესაც ერთმანეთს ერწყმის ორა ჩანასახის პრიმორდიალურ უჯრედად.
სასქესო უჯრედი–– გამეტა;„ ამათგან ოოსპერმი –- განაყოფიერებელი კვერ-
ერთი უფრო დიდი ზომისაა და უძრავი ცხი.
(მაკროგამეტა) მეორე კი -–-– უფრო ოოსპორა--1. განაყოფიერებული კვერეცს-
პატარაა და მეტწილად მოძრავი (მიკ- უჯრედიდან (ხზიგოტიდან) განვითარე–
როგამეტა). ბული, სქელკედლიანი სპორა. 2. განა–
ოოგენეზი –– მდედრობითი სასქესო უჭ- ყოფიერებული კვერცხი (იგივეა რაც
რედის (კეერცხუჯრედის) განვითარება ოოსპერმი და ოობლასტემა). მქ. ოოგო–
ოოგონიუმიდან. ნიატების ზიგოტა, რომელიც წარმოიქ-
როოგონიატები (ოოგონიუმიდან) –- მცენა- მნება სქესობრიეი პროცესის –– ოოგა-
რეთა ჯგუფი, რომელთა მდედრობით მიის შედეგად.
ორგანოს ოოგონიუმი წარმოაღგენს; ოოსფერა –- კვერცხი განაუოფიერებამდე.
მათი სხეული არაა დანაწევრებული მდედრობითი გამეტა.
ღეროდ და ფოთლებად და სუბსტრა- ოოტიდები–- ოთხი ჰაპლოიდური უჯრე-
ტხე რიზოიღებითაა მიმაგრებული; დი (კვერცხუჯრედი და სამი პოლა–-
მათ ჩვეულებრივ აკუთვნებენ წყალ- რული სხეულაკი), რომლებიც ვითარ–-
მცენარეებს, სოკოებს და მღიერებს. დება მდედრობით ინდივიდში ყოველი
ოოგონიუმი--1. მდედრობითი, ჩანასახო–- ოოგონიუმიდან მეიოზის ორი გაყო-
ვანი სასქესო უჯრედები, რომლებიც ფის შედეგად.
საშეილოსნოშია მოთავსებული. 2. ოოცენტრი -- კვერცხუჯრედის გაყოფის
მდედრობითი სასქესო ორგანო ბევრ ცენტრი რომელსაც ოვოცენტრსაც
წყალმცენარესა და ზოგიერთ უმდაბ- უწოდებენ.
ლეს სოკოში; უმეტეს შემთხვევა- ოოცისტი, ორცინტა–- ზოგიერთი ერთუჯ-
ში ოოგონიუმი ერთუჯრედიანია, გა–- რედიანი ცხოველის, (გრეგარინების,
» მონაკლისს წარმოადგენს წყალმცენა- კოკციდიების) ზიგოტა, რომელიც) წარ–
რე ზარა, რომლის ოოგონიუმი მრა- „მოიქმნება · განსხვაეებული (მიკრო დ«
დრჟროციტი – 2422 ორგანოგრაფიოა.

მაკრო) გამეტების შერწყმით. ოოცის- რომლის ძირითად თვისებას ნივთიე-

ტაში სპორები ვითარდება. რებათა ცელა წარმოადგენს.
როციტი -- იხ, ოვოციტი. ორგანაზმის გაახალგაზრდავება -- ორგა-
ოპისტოსომი –- ზოგიერთ ფეხსახსრიანთა ნიზმის ცხოველმყოფელობის გაძლიე-
(ობობასნაირთა) სხეულის უკანა (მუც– რება, რაც დაკავშირებულია ცილები–
ის) განყოფილება. სა და ნუკლეინის მჟავების სინთეზის.
საარი განყოფ მალა –მალა რომლის ინტენსიფიკაციასთან, უჯრედების გა
სხეულს აქეს გამობურცული წინა და ყოფის აქტიურობასთან, ემბრიონუ-
შეწეული უკანა მხარე. ლი ქსოვილების წარმოქმნასა და ფი-
ოპიუმი--საშსაშის მოუმწიფებელი ნაყო- ზიოლოგიური პროცესების საერთო.
ფის რძიანი წვენისაგანნ მიღებული გაძლიერებასთან.
ძლიერი ნარკოტიკული ნივთიერება; ორგანიზმის დაბერება -- ორგანიზმის
მედიცინაში იყენებენ ტკივილების გა- ცხოველმყოფელობის შესუსტება ხან-.
საყუჩებლად. ში შესვლასთან დაკავშირებით. სიბე-
ოპტიმალური პირობები -- ყველაზე უკე-
რე გამოიხატება ორგანიზმის მარეგუ-
თესი პირობები ამა თუ იმ ორგანიზმის
ლირებელი სისტემის შესუსტებით,
ცხოველმოქმედებისათვის ან რაიმე
ცილების სინთეზის შემცირებით ნაკ-
პროცესის მიმდინარეობისათვის; ოპ-
· ტიმუმი. ლებაქტიურ სტრუქტურათა დაგროვე:·
ბით და ფიზიოლოგიური ფუნქციების
ოპტიმუმი -- იხ, ოპტიმალერი პირო-
ბები. საერთო დაქვეითებით, რასაც საბო-
ორალური მხარე -- არამსუსხავთა (სა- ლოოდ თან სდევს ორგანიზმის და–-
ვარცხლურები) სხეულის ის მხარე სა– სუსტება და ბოლოს, ბუნებრივი სიკვ-
დაც პირია მოთავსებული. დილი.
ორანგუტანგი–– ადამიანის მსგავსი მაიმუ– ორგანიზმის ზრდა -- ის. ზრდა ორგანიზ–
ნი გავრცელებულია სუმატრას და მისა.
ორგანიზმის შინაგანი გარემო –-– ორგანიზ-.
ბორნეოს კუნძულზე.
ორანჟეირეა––სპეციალური მომინული სა- მის სისხლი, ქსოვილური სითხე და
თავსი, სადაც სინათლისა და სითბოს ლიმფა. შინაგანი გარემოთი მყარდება.
საჭირო პირობების დაცვით აშენებენ კავშირი უჯრედებსა და გარეგან გა-
თბილი ქვეყნების მცენარეებს ანდა რემოს შორის, რომლისგანაც უჯრედე-.
აშენებენ ბოსტნეულს და ყვავილებს ბი ღებულობენ საკვებსა და ჟანგბადს
სეზონის მიუხედავად; სათბური, და აძლევენ თავისი ცხოველმოქმედე-.
ორბიტები--თავის ქალას გვერდითი კედ– ბის პროდუქტებს.
ლის ღრმა ფოსოები, რომელშიც თვა–- ორგანო–– მრავალუჯრედიანდდ ორგანიზ-.
ლის კაკალია მოთავსებული. მის სხეულის ნაწილი, რომელიც ას-
ორგაზმი –- ავხორცული გრძნობა სქე- რულებს გარკეეულ ფუნქციას ღა აქვს.
სობრივი აქტის დამთავრების მომენტ– გარკვეული აგებულება.
ში. ორგანოგენები-- მთავარი ქიმიური ელე–
ორგანელები –- ის, ორგანოიდები. მენტები, რომლებიც შედის ორგანულ:
«ორგანიზმთა ურთიერთობა -- ინდივიდთა ნივთიერებათა შენადგენლობაში (ნახ-.
დამოკიდებულების სხვადასხვა ფორმა შირბადი, წყალბადი, ჟანგბადი, აზოტი-
თანასაზოგადოებაშმინ მათი ერთად და სხე.).
ცხოვრებისას. ჩეეულებრივ ანსხვავე– ორგაწოგენეზი –– ორგანოთა ფორმირები–-
ბენ საზეობათაშორის და შიდასახეობ- სა და განვითარების პროცესი.
რივ ურთიერთობას. ორგანოგენეზისი –- ის ორგანოგენეზი.
ორგანიზმი -- ყოველი ცოცხალი არსება, ორგანოგრაფია –– აღწერილობითი მორ–
ორგანოთა –243- ორთოტროპული

ფოლოგია; ორგანიზმის ორგანოთა აღ– ლეზრივ ორეოფიტებს უწოდებენ მა-

წერი. ღალმთის (ალპურ) მცენარეებს.
ორგანოთა რედუქცია –- შემკვიდრულად ორთოგენეზი –- 1. ცოცხალი ბუნების მი-
განმტკიცებული ამა თუ იმ ორგანოს რსანმიმართული ეეღლუცია, რომელიც
განუვითარებლობა; როდესაც სახეო–- მიმდინარეობს ერთი გარკვეული მი-
ბის ან სახეობათა ჯგუფის ხანგრძლივი მართულებით და ვაპირობებულია ში–
“1 ფილოგენეზის განმავლობაში რომელი–- ნაგანი ფაქტორებით, „სწორხაზოვანი“
მე ორგანომ განიცადა საწინააღმდეგო ეეოლუცტია. 2. ამ ტერმინს ხმარობენ
განვითარება, გადაიქცა არადიფერენ- აგრეთვე იმ ფაქტის აღსანიშნავად,
ცირებულ ორგანოდ ღა დაკარგა თავი– რომ ევოლუციის მიმართულება ხა-
სი ფუნქცია, მაგ. რედუქცია განუცდია სიათდება გარკვეული ორიენტაციით.
მრავალი პარაზიტი და საფროფიტი ორთონოტი--ნამდეილი სახეობათამორი-
მცენარის ფოთლებს, რომლებიც გა- სი ჰიბრიდები წყალხმელეთა დხოვე-
დაქცეულია პატარა ქერქლებად. ლებში; ამასთან ბირთეები რჩებ.
ორგანოთა სისტემები -- ორგანოთა ჯგუ- დიპლოიდური და ინარჩუნებს ორივე
ფები, რომლებიც ასრულებენ საერ- მშობლის ქრომოსომებს.
თო ფუნქციას, მაგალითად, მოძრაო- ორთოპედია
––- მედიცინის დარგი, რომე-
ბის ორგანოები, საჭმლის მომნელებე- ლიც სწავლობს და მკურნალობს ხერ–
ლი ორგანოები და სხე. ხემლისა და კიდურების დეფორმა-
ორგანოიდები –– უჯრედის განსაკუთრე- ციებს.
ბული სტრუქტურები, რომლებიც ხა- ორთოპლოიდია –– მონოპლოიდური ქრო-
სიათდება სპეციფიკური აგებულებით, მოსომული ანაწყობის ერთჯერადი
ქიმიური შედგენილობით და ასრუე- გაზრდა წყვილი რიცხეით, რაც იწეევს
ლებენ მნიშვნელოვან ფუნქციებს უჯ- დიპლოიდურ, ტეტრაპლოიდურ, ჰექ-
რედის ცხოველმოქმედებაში. ორგა- საპლოიდურ და ა. შ. ორგანიზმების
ნოიდებია ე. წ. ქონდრიოსომები, პლას– წარმოქმნას.
ტიდები და სხვ. ორთოპნოე -– სუნთქეის გაძნელება მწო-
ორგანოპლასტოიკა
–– რაიმე ორგანოს ან ლიარე მდგომარეობაში.
ქსოვილის გადანერგვა სამკურნალო ორთოსელექცია
–– გადარჩევის პროცესი,
მიზნით. რომელიც გავლენას ახდენს ნიშანზე
ორგანოპრეპარატები –- პრეპარატები, ხანგრძლივი დროის განმავლობაში
რომლებსაც იღებენ ცხოველთა შინა– ერთი და იმავე მიმართულებით, გა–-
განი სეკრეციის ჯირკვლებისაგან და, ნაგებს შემგუებლობითი ნიშნების გან–
აგრეთვე, სხვა ორგანოებისა და ქსო- ვითარებას და შეუძლია ორთოგენეზის
ვილებისაგან. იმიტირება.
ორგანული ხამყარო –- ცოცხალი ბუნება; ორთოსტიქი-- სწორი ხაზი, რომელიც შე–
ცოცალ არსებთთა ერთობლიობა, იძლება გავავლოთ ღეროს ან ფესვის
რომლითაც დასახლებულია დედამიწის გასწვრივ, ისე რომ მის მიერ შეერთე–
სფერო. ბული იკოს ვერტიკალურ რიგებად
ორდინაცია-––მცენარეულობის ანალიზის განწყობილი ფოთლები, კვირტები ან
ერთ-ერთი მეთოდი, რაც მდგომარე– გვერდითი ფესვები.
ობს ' თანასაზოჭადოებებბას ჯანაწილე– ორთოტროპიზმი –-, მცენარის მზარდი ორ–
ბაში წინასწარ დადგენილი კლასების განოების ორიენტაცია გამღიზიანებ-
სერიებში ერთი ან ორი ორდინატის ლის მიმართულების პარალელურად.
ღერჰის მიხედვით. ორთოტროპული ორვანოები –- ვერტიკა-
ორეოფიტები –-- მთის მცენარეები; ჩვეუ– ლურად განლაგებული ორგანოები;
ორიზენინი – 244 ორნითოფილია

მათ როგორც წესი აქვთ რაღიალურ- ტიაე ჩანასახოვან პარკში შეჭრილი

სიმეტტელი აგებულება (მთავარი ორი სპერმიიდან (გენერაციული ბირ-
ღერო, მთავარი ფესვი); გარემო პი- თვიდან) ერთი ერწყმის კვერცხუჯრედს
რობების შეცვლით ორთოტროპელი (ამის გამო ის დიპლოიდური ჩზდება),
· ორგანოები შეიძლება შეიცვალოს ხოლო მეორე–– ცენტრალურს ანუ
პლაგიოტროპულ (პორიზონტალურად მეორეულ, უკვე დიპლოიდურ ბირთეს,
განლაგებულ) ორგანოებად, რაც შესა– რის შედეგადაც ის ტრიპლოიდღური
მჩნევია, მაგ, გართხმულ ფორმებში. ხდება. განაყოფიერებული კვერცხეჯ-
ორიზენინი –- ცილა, გლუტენინების ჯგუ- რედისაგან ჩანასახი ვითარდება, ხოლო
ფიდან, რომელსაც შეიცავს ბრინჯის ტრიპლოიდური ბირთვისაგან –- ენ-
მარცვალი. დოსპერმი.
ორიქტოცენოზი –- ცხოველთა და მცენა- ორმაგი ღიპლოიდი--– ორგანიზმი, რომელ-
რეთა ნამარხი ფორმების კომპლექსი, საც გააჩნია დიპლოიდური ქრომოსო-
რომელიც გვხვდება ამა თუ იმ ფენა- მული ანაწყობი ორივე მშობლიდან.
ში.
ორმაგი დომინანტი–- ორი დომინანტური
ორლაჟუჩიანები –– თავფეზიანი მოლუსკე-
კომპლომენტური გენი.
ბის ერთ-ერთი ქვეკლასი, რომლის წა- ორმაგი მონოსომი -- დიპლოიდური ინ-
რმომადგენლებს ჩვეულებრივ გააჩნია
დივიდი, რომელსაც აკლია თითო ქრო-
ორი ლაყუჩი, ორი წინაგული და ორი
მოსომი ორი სხვადასხვა წყვილი ქრო-
თირკმელი.
შოსომიდან (2ი –– 1 –– I).
ორლებნიანი მცენარეები –- ფარულთეს-
ორმაგი ნომენკლატურა
–- იხ. ბინალური
ლოვანი მცენარეების ერთ-ერთი კლა–
სი, რომლის წარმომადგენლებისათვის ნომენკლატურა.
ჩვეულებრივ დამახასიათებელია: ჩა- ორმაგი ხსპორა–– ორბირთვიანი სპორა, რო-
ნასახში, როგორც წესი, ორი მოპირ- მელიც წარმოიქმნება შეიოზის პირვე-
ისპირედ მჯდომი ლებნის არსებობა; ლი დაყოფის შემდეგ.
ბადისებრ ძარღეიანი ფოთლები; მთა- ორმაგი ყვავილხაფარი –- ფარულთესლო-
ვარღერძიანი ფესვთა სისტემა; ხუთ ვან მცენარეთა ყვავილსაფარი, რომე-
ლიც შედგება ჯამისაგან და გეირგვი-
ან ოთხწევრიანი ყვავილი და სზე.
ორმაგად მხუნთქავნი
–– თეეზების ერთ- ნისაგან. ·
ერთი ქვეკლასი რომლის წარმომა- ორმაგი ჰაპლოიდი --– დიპლოიდური ორ-
დგენლებისათვის”ს დამახასიათებელია განიზმი, რომლის ქრომოსომული ანა-
როგორც ლაყუჩებით, ასევე ფილტვე– წყობი შედგება ორი, სისტემატიკუ-
ბით სუნთქვა (ფილტვების როლს სა- რად ურთიერთ დაშორებული, სახეო-
ხეცვლილი საჰაერო ბუშტი ასრუ- ბის ჰაპლოიდური ანაწყობისაგან.
ლებს). ორნითოგამია –– იგივეა რაც ორნითოფი-
ორმაგი აკომოდაცია –– თვალის აკომოდა- ლია.
ცია ფრინველებში ბროლის ფორმისა ორნითოლოგია –– მეცნიერება, რომელიც
და ბროლსა და ბადურას შმორის მან- სწაელობს ფრინველებს; მათ სისტემა
ძილის შეცელით, რაც ხდება თვალის ტიკას, ბიოლოგიას, თავისებურებებს,
კაკლის ფორმის ცვალებადობით სკლე- გავრცელება, სასოფლო-სამეურნეო
რის ირგვლივ მდებარე კუნთების მოქ- მნიშვნელობას და ა. შ.
მედებით, ორნითოფაუნა –– ფრინველთა ფაუნა; რო-
ორმაგი განაყოფიერება
-- ფარულთეს- მელიმე გარკეეულ ტერიტორიაზე გაე–
ლოვანი ზცენარეების განაყოფიერება, რცელებულ ფრინველთა ერთობლიობა.
რომლის არსი იმამი მდგომარეობს, ორნითოფილია –- მცენარეთა ყვავილის
ორნითოქორია – 245– ოხმოსი

დამტეერვა ფრინველების დაზმარე–- გან ექტოდერმისა და ენტოდერმისა–-

ბით. გან, მათ მიეკუთცნება ღრუბელები და
ორნითოქორია
–– მცენარის” ნაყოფებისა ნაწლავღრუიანები.
ღა თესლების ფრინველებით ·გავრცე– ორწლოვან მცენარეები
–- მცენარეები,
ლება. რომლებიც ცოცხლობენ 2 სავეგეტა–-
ოროგრაფიული ფაქტორები ––- ეკოლოგი- ციო პერიოდის განმავლობაში. პირ-
ური ფაქტორები, რომლებიც დაკავში- ველ წელს უვითარდებათ ვეგეტატიუ–-
რებულია ადგილის რელიეფზე (დაქა- რი ორგანოები, მეორე წელს –- ყეავი–
ნება, ფერდობის ექსპოზიცია, სიმაღ–- ლი და ნაყოფი, შემდეგ კი მცენარე
ლე ზღვის დონიდან და ა. ჟშ.). კვდება (სტაფილო, კომბოსტო, ჭარ-
ორსაგდულიანები –– მოლუსკების ერთ- ხალი). ·
ერთი კლასი, რომლის · წარმომადგენ– ორჯერ ფრთისებრი ფოთოლი
–– რთელი
ლები ხასიათდება ორსაგდულიანი ნი- ფრთისებრი ფოთოლი, რომლის მთა-
ჟარით და დიდი ზომის ფირფიტისებ- ვარ ყუნწზე ფოთოლაკების მაგიერ
რი ლაყუჩებით. მათ ფირფიტლაყუჩი- განვითარებულია მეორე რიგის ერთა
ანებსაც უწოდებენ. ცხოვრობენ რო–- წყება ჯუუნწები, რომლებზედაც ფო-
გორც ზღეებში ასევე მტკნარ წყლებ– თოლაკები ფრთისებრაა განწყობილი
ი. (გლედიჩიას, მიმოზას და სხე. ფლრთო-
ორსაჭრელიანები––ჩანთოსანი ძუძუმწოე- ლი).
რების ერთ-ერთი ქვერიგი, რომელ– ოხეინი
–– ძვლის შემადგენლობაში შემა-
თაც ქვედა ყბაზე აქვთ ორ-ორი დი- ვალი ორგანული ნივთიერება; მისგან
დი ზომის საჭრელი კბილი (ავსტრა- შედგება ძველის ფირფიტის შორისელი
ლური კენგურუ, ჩანთოსანი ციყვი და ნივთიერების წვრილი ბოქკოები.
სხვ.). ოხიფიკაცია –– გაძვალება.
ორსახლიანი მცენარეები –- სახეობები, ოსკულუმი –– ნასვრეტი, რომელიც მიე-
რომლების ერთ ინდიეიდზე ვითარდე- დინება ღრუბელას სხეულის პარაგას-
ბა მხოლოდ მამრობითი (მტერიანია- ტრალურ ღრუში; მდებარეობს იმ მხა–
ნი) ყვავილები, ხოლო მეორეზე მხო– რის მოპირისპირედ რომლითაც ცხო-
ლოდ მდედრობითი (ბუტკოიანი) ყვა– ველი სუბსტრატზეა მიმაგრებული.
ვილები, მაგ., ვერხეი ტირიფი, კანაფი ოსმალური კები –– ის, თურქული კეხი,
და სხე. ოსმორეგულიაცია –- ოსმოსური წნევის
ორხაზლიანობა -– იზ. დიეცია. სიდიდის რეგულირება ორგანიზმში გა-
ორსქესიანი ყვავილი –– ყვავილი რომელ– რემო პირობების მოქმედების შესაბა–-
შიც განეითარებულია მტერიანებიც მისად.
და ბუტკოც (ან ბუტკოები). ოსმორეგულირება –– იზ. ოსმორეგულია-
ორფილტვიანები –- ორმაგად მსუნთქავი ა,
თევზები რომელთაც ორი ფილტვი ონმორეცეპტორები- ნორმალური ოსმო-
აქვთ (აფრიკული პროტოფტერუსი). სური წნევიდან გადახრების შემგრძ-
ორფრთიანნი –– ფრთიანი მწერების ერთ– ნები რეცეპტორები (მდებარეობენ
ერთი რიგი რომელთაც აქვთ ერ- სისხლძარღვთა კედლებში).
თი წყეილი წინა ფრთა; მეორე წყვი- ოსმოსი –- ნივთიერებათა ფშეტწილად
ლი ფრთა კი რედუცირებულია და ხსნარების) დიფუზია გამპჭოლავ ტიხ-
საბბუილედაა გადაქცეული. (კოღო, რებში რომლითაც გამიჯნულია (გა-
ბუზი და სხვ.). ჟოფილია) ხსნარი და სუფთა გამხს-
ორშრიანნი--ცხოველები, რომელთა სხეუ– ნელი ან სხვადასხვა კონცენტრაციის
ლი შედგება უჯრედების ორი შრისა- მქონე ორი ხსნარი ერთმანეთისაგან.
ოხმოხური – 246 ოფლდენა
ოსმოსური პოტენციალი –- უჯრედის ოსტეომიელიტი –- ძელის ტვინის ან-
წვენის ოსმოსური წნევა რომელიც თება,
შეუძლია ღდახძლიოს ამა თუ იმ ოსტეონი -- ძელის ქსოვილის ძირითა-
სსნარმა გარემოდან სავსებით ნახევ- დი სტრუქტურული ერთეული, რო-
რადგამჭოლეად აპკში წყლის შე- მელიც შედგება პოვერსის არხისაგან,
წოვისას; „ზელოვნურ უჯრედებზე“ მასზე გარშემორტყმული პოვერსის
ცდების დროს ოსმოსური პოტენ- ფირფიტების სისტემით.
ციალი შეიძლება გაიზომოს ეერცხ- ოსტეოპათია –- ძვლების სხეადასზვა
ლის წკლის მანომეტრით, დააეაღებს საერთო სახელწოდე-
ოსმოსური წნევა ორგანიზმინა -- წნე- ბა.
ვა, რომელიც წარმოიქმნება გახსნილ ოზტეოპოროზი -- ძელის თფორიანობის
ნივთიერებათ. მიერ გამხსნელში; გადიდება,
წარმოადგენს ერთ-ერთ მნიშენელო- ოსტეოხკლერეიღები –- გაქეავებელი
ევან ფაქტორს, რომელიც გავლენას უჯრედები, რომლებიც გაფართოებუ-
ახდენს ქსოვილებში წყლისა ღა ლია ორივე ბოლოში: გვხვდება, მაგა-
გახსნილ ნივთიერებათა განაწილება- ლითად, ჩაის ფოთლებში.
ში, ოსტეოციტები –- ძელის უჯრედები,
ოსმოტაქსიხი –- ორგანიზმების თვისება რომელთაც აქეთ მრავალრიცხოვანი
გადაადგილდეს მაღალი ან დაბალი მორჩები,
ოსმოსური წნუვის მხარეზე. ოსტია -- ფეხსახსრიანთა გულის წყე“
ოსმოფილური მცენარეები –- მცენარეე– ლი, ნაპრალისებრი ნასერეტი, რო-
ბი, რომლებიც ცხოვრობენ მაღალი მელთაც სარქეელები აქვთ.
ოსმოსერი წნევის მქონე გარემოში ოსტრაკუმი –- მოლუსკების ნიჟარის
(მლაშე ტბები–ს წყალმცენარეები, შუა, ყველაზე განვითარებული შრე,
ფიჭის თაფლის სოკოები და სხე). რომელიც შედგება ნახშირმჟავა კი-
ოსტეობლასტები –- შემაერთებელქსოეი– რისაგან.
ლოვანი, დიდბირთეიაი უჯრედები, ოსცილოგრაფ –- ელექტროხელსაწყო,
რომელთა განვითარების ხარჯზე რომლითაც შეიძლება დავაკვირდეთ
ხდება ზსრტილის შეცვლა ძელის ელექტრულ და არაელექტრულ სი-
ქსოვილით. დიღეთა სწრაფ რხევებს ან ჩავწე-
ოსტეოგრაფია -- ჩონჩხის ძვლების აღ- როთ ისინი მრუდის სახით,
წერა, ოტოლითები –- იხ. ოთოლიტები,
ოსტეოდენტინი –- ძელის ნივთიერება, ოტორინოლარინგოლოგია –- მედიცინის
რომლისგანაც შედგება თევზის პლა- დარგი, რომელიც სწავლობს ყურის,
კრიდური ქერყლი: ახლოს დგას კბი–- ცხეირის, ყელისა და მათ მომიჯნაეე
ლის დენტინთან. არეების დაავადებას.
ოსტეოკლასტები –- დიდი ზომის მრა- ოფთალმოლოგია –– მეცნიერება თვა-
ეალბირთვიანი უჯრედები, რომელთა ლის სნეულებათა და მათი მკურნა-
განვითარების ხარჯზე ხდება ძელის ლობის შესახებ.
ნაწილობრივი დაშლა მისი საბო- ოფიოპლუტეუნი –-– ზოგიერთი კანეკ-
ლოო ფორმირების დროს. ლიანი ცხოველის თავისუფლად მცუ-
ოსტეოლოვჯია -- ანატომიის დარგი, რო- რავი ლარვა.
მელიც სწავლობს ძელების ფორმასა ოფლდენა –- ძუძუმწოვრ („ცხოველთა
და სტრუქტურას. სხეულის ზედაპირზე ოფლის გამო-
ოსტეომა -– ძვლის ქსოვილის კეთილ- ყოფა რომელიც თავისი შედგენი-
თეისებიანი სიმსივნე. ლობით შარდს უახლოვდება. ოფლის
ოფტალმოლოგია _–217– პათოტიპი

აორთქლებით ხორციელდება სხეუ- ოქსილოფილური მცენარეები -- იხ. ოქ-

ლის გაგრილება. სილოფიტები.
'ოფტალმოლოგია –- იხ. ოფთალმოლო- ოქსილოფიტები –– მცენარეებ,ი რომ-
გია.
ლებიც ამჯობინებენ მეავე ნიადა-
ოქსალატური ხისხლი -- სისLლი, რომე- გებს, მათ ეკუთვნის ოქსილომეზო-
ლშიეც შეყვანილია მჟაუნმჟავა-” მა- ფიტები, ოქსილომეზოპიგროფიტე–
რილები, სისხლის შედედების თავი- ბი, ოქსილოპიგროფიტები, მაგ., ტორ-
დან აცილების მიზნით, ფიანი ჭაობის მცენარეები (ტორფის
«თქსიგენაზი -- ქსოვილებში მყოფი ორ- ხაესი, შტოში, წყლის იელი, ქონ-
განული ნივთიერება რომელსაც დარა არყი და სხვ,).
აქვს მოლეკულურ ჟანგბადთან შეერ- ოქსილოპიგროფიტები –- ჰიგროფიტები,
თების უნარი, რის შედეგადაც წარ- რომლებიც შეგუებულია მჟავე გა-
მოიქმნება ზეჟანგი (ა ბახის თეო- რემოშმი ცხოვრებას მათ ხშირად
რიის მიხედვით). ოქსილოფიტეს უწოდებენ. მაგ.,
ოქსილაზები –- დამჟანგეელი პროცესე- წყლის ბამბა,
ბის გამააქტიეებელი ფერმენტები. ოქსიტოცინი -- ჰიპოფიზის უკანა მო-
ოქსიდორედუქტაზები –- ჟანგვა-აღდგე- ნაკეეთის ჰორმონი, რომელიც ახდენს
ნითი ფერმენტები. საშვილოსნოს შეკუმშვის სტიმული-
თოკსილომეზოფიტები –-- მეზოფიტები, რებას.
რომლებიც შეგუებულია მჟავე ნი» ოქსიქრომატინი –- ბირთვის სტრუქტუ-
დაგებზე (ეხოვრებას, რის ნაწილი რომელიც იღებება
ოკსილომეზოპიგროფიტები –- მეზოჰიგ- მჟავე საღებავებით.
როფიტები, რომლებიც შეგუებულია ოქსიპემოგლობინი – ჰემოგლობინის
მუავე ნიადაგებზე ცხოვრებას, უკა- ჟანგბადთან შენაერთი (ჰემოგლობი-
ვიათ შუალედი მდგომარეობა ოქსი- ნოს ჟანგი).
ლომეზოფიტებსა და ოქსილოჰიგრო- ოძეწვენი -- იხ. ლატექსი.
ფიტებს შორის, მათ ზოგჯერ მეზოო- ოჯახი –- სისტემატიკური კატეგორია,
ქსილოფიტებსაც უწოდებენ (მცენა- რომელიც აერთიანებს ახლო მდგო3
რე ცტვილიანა). მონათესავე გვარებს.

პათაგიუმი –– აპკი ზოგიერთი ცხოველის ბის პროცესებს, 2 არანორმალურო-

კიდურებსა და სხეულს შორის, რო- ბა, სიმახინჯე.
მელიც ასრულებს პარაშუტის როლს პათოლოგიური –– 1, პათოლოგიასთან და-
(ღამურებში).. კავშირებული, მაგ, პათოლოგიური
პათოგენეზი –- ავადმკოფობის წარმო- ანატომია –- მეცნიერება რომელიც
შობის და განვითარების თანმიმ- სწავლობს ქსოვილებისა და ორგა-
დევრობა, ნოების აგებულებაში დაავადების შე-
პათოგენეზისი –- იხ. პათოგენეზი, დეგად გამოწვეულ (ცვლილებებს, 2.
პათოგენური –- ავადმყოფობის მატარე- მახინჯი: ავადმყოფურად არანოლმა-
ბელი: დაავადების გამომწვევი, მაგ,, ლური.
პათოგენური ბაქტერიები. პათოტიპი –- ინდივიდების ჯგუფი, რო-
პათოლოგია –- 1. მეცნიერება, რომელი, მელსაც აქვს ერთი და იგივე პა-
სწაუელობს ორგანიზმთა ავადმყოფო- თოლოგიური ნიშანი.
"პალეარქტიკა – 248 · პალინოლოგია

პალეარკტიკა –- 1, ჰოლარქტიკის აფრი- პირობებულია მოცემული ჯგუფის

კა-ეერაზის ნაწილი რომელსა() უძველესობით, რომლის დიღი ნა-
ზოგიერთი ზოოგეოგრაფი გამოყოფს წილი გადაშენებულია.
დამოუკიდღბელ ზოოგეოგრაფიულ პალეოზავრი – უზარმაზარი ნამარხი
ოლქად. 2 პოლარქტიკული ფლო- ხვლიკი.
რისტული ოლქის ევრაზიული ნაწი- პალეოზოოლოგია –- პალეონტოლოგიის
ლი. დარგი, რომელიც სწავლობს წარსუ-
პალეოანთროპოლოგია –- ანთროპოლო- ლი გეოლოგიური ეპოქების გადაშე–
გიის ნაწილიდ„ რომელიც სწავლობს ნებულ ცხოველებს.
განამარხებული ადამიანის ნაშთებს. პალეოზოური ერა –– დედამიწის ისტო-
პალეობიოლოგია –- მეცნიერება, რო- რიის ერთ-ერთი (პროტეროზოუვლის
მელიც სწავლობს ნამარხ გადაშენე- შემდგომი და მეზოზოურის წინა)
ბულ ორგანიზმებსა და მათ ურთი- ერა.
ერთობას თანამედროვე ორგანულ პალეონისციღები –- ძვლიანი თევზების
სამყაროსთან ისტორიული განვითა- ერთ-ერთი ეეოლუციური შტო, რომ-
რების პროცესში. ლებიც გაჩნდნენ შუა დევონში.
პალეობოტანიკა –- პალეონტოლოგიის პალეონტოლოგია –– მეცნიერება წარსუ-
დარგი, რომელიც სწავლობს წარსუე- ლი გეოლოგიური ეპოქების ნამარხ
ლი გეოლოგიური ეპოქების განამარხ ცხოველთა (პალეოზოოლოგია))ა და
მცენარეებს; ფიტოპალეონტოლო- მცენარეთა (პალეობოტანიკა) შესა-
გია. ხებ.
პალეოგეა –- ზოოგეოგრაფიული კატე- პალეონტროპი –- იგივეა რაც ნეანდერ-
გორია, რომელიც მოიცავს” მადაგას- ტალელი,
კარის ეფიოპიის და ინდო-მალაის პალეოტროპიკული ოლქი –- ფლორის-
ზოოგეოგრაფიულ ოლქს. ტული ოლქი, რომელიც მოიცავს
პალეოგეობოტანიკა –- პალეობოტანიკის აფრიკს (ჩრღილო ტროპიკებიდან
დარგი, რომელიც სწავლობს წარსუ- კაპის ოლქამდე) ტროპიკულ არა-
ლი ეპოქების მცენარეულ საფარს. ბეთს, ინდოჩინეთს, ფილიპინებს,
პალეოგნატური ფრინველები –- უძვე- პოლინეზიის მელანეზიის კუნძუ-
ლესსასსანი ფრინველების ჯგუფი, ლებს. თავს მხრივ იყოფა ინდო-
რომელშიც სასის ჩონჩხის თავისე- აფრიკის, მელანეზიის და ახალი ზე–-
ბური აგებულების ნიშანთვისებით ლანდიის ქვეოლქებად.
აერთიანებენ უქედო ფრინველებს პალიდღუმი –- ზოლიანი სხეულის ერთ-
(სირაქლემა, სამხრეთ-ამერიკული ტი- ერთი ნაწილი, რომელიე წარმოად-
ნამუ და სხვ.). გენს რუხი ნივთიერების თავმოყრას
პალეოეკოლოგია –- პალეონტოლოგიის თავის ტეინის დიდი ნახევარსფეროე-
დარგი, რომელიც სწავლობს უძვე- ბის სიღრმეში. მას მკრთალ შრესაც
ლესი ნამარხი ორგანიზმები” დამო- უწოდებენ.
კიდებულებას მათ ირგვლივ მყოფ პალინგენეზი –-– ფილოგენეზის განმეო-
ორგანულ და არაორგანულ გარემოს- რებითი სტადია ონტოგენეზში, რაც
თან. ვლინდება წინაპართა ნიშნების გამო-
პალეოენდემიზმი –- უძველესი ანუ რე- ჩენით ჩანასახის განვითარებაში, მაგ,
ლიქტური ენდემიზმი რომელიც ლაყუჩის ხვრელები ხმელეთის ხერ-
წარმოქმნილია ადრეული ფართო ხემლიანთა ჩანასახში (ტერმინი შე-
არეალის შემცირებით; ვიწრო, შე- მოლღო ე. ჰეკელმა).
მორჩენილე არეალი, რომელიც გა- პალინოლოგია –-– ბოტანიკის დარგი,
პალმელიხებრი – 249 – პანკრეასი.

რომელიც სწავლობს მცენარის მხოლოდ ბირთვში: შემდეგში კი.

მტვრის მარცვლისა და სპორების აღმოჩნდა, რომ ისინი ლოკალეზებუ--
მორფოლოგიას. ლი გ„ციტოპლაზმაშმიცტ პანგენებს.
პალმელისებრი მდგომარეობა –- უჯრე- მიიჩნევდენ ცალკეული მემკვიდრუ-
დების ლორწოვანი გროეები შოლ- ლი მონაცემების მატარებლად.
ტოსნებსა და ზოგიერთ მწვანე წყალ- პანგენეზისი –- ჩ. დარვინის მიერ შე-
მცენარეში, წარმოიქმნება გამრავლე– მოთავაზებული მემკვიდრეობითო–
ბის შედეგად მიღებული აზალი ი5- ბის ჰიპოთეზა. ამ ჰიპოთეზის თა-
დივიდების–– უჯრედების არახელსაყ- ნახმად ორგანიზმის ცალკეული ნი-
რელ პირობებში (ჟანგბადის სიმცი- შანი წარმოდგენილია ჩანასახის უო-
რე ან უწყლო, მაგრამ ნოტიო არე- ველ უჯრედში გარკვეული მატერია–
ში განეითარება) მოხვედრისას, შესა- ლური ნაწილაკებით, ე. წ. გემულე--
ფერის პირობებში მოხვედრის შემ- ბით, რომელთაც აქვთ კვებისა და.
თხვევაში ამ გროეების უჯრედები გამრავლების (დაყოფის გზით) უნა-
ივითარებს „-ოლტებს, აა იწყებენ რი, უჯრედის დაყოფისას ეს სნაწი-
ამოუკი ო, ას. ულ, უჯ-
ჰალპები ასს სრავალწაგრიანი ჭიების ლაკები ნაწილდებიან
რედებშიი ორგანიზმსშეილეულ. უჯ
უჭჯ<ედები-
პროსტომიუმის (თავის ნაწილი) განვითარების ყველა სტადიაში გა-
გვერდებზე მიმაგრებული წყვილი სა– მოყოფენ ამგვარ გემ?ულებს და აწვ-
ი, რომელი, რძნობის ორგა- ოკოფე გვაო გეწულებს დ ქ
იძ , ა დ გ შ. 2 გ დიან ჩანასახის უჯრედებს. გემულე-
პამპ ი. ითვლე მხი ს ალა · · ბი ჩანასახის უჯრედებს გადასცემენ:
ამპახები –- სამხრეთ ამერიკის ველები იმ ნიშნებს რომლებიც შეძენილი.
(სტეპები). იყო
ყო შესაფერისი
შწესაფე საწყისი
ყისი უჯრედების
უჯოედე
პანალელი –- კრებადი, საერთო "ახელი
ერთი ლოკუსის ყველა ალელისა, მიერ მათი განეითარების პროცესში,.
პან-ალოპლოიდი –– ალოპლოიდური ან პანგენოსომები –– კარიოკინეზის დროს
ალოპოლიპლოიდური ფორმები უფ-
შესამჩნევი
·
ქრომატინული კომპლექ-
რო ეიწრო გაგებით, ე. ი. ისეთი სები, რომლებსაც ადღრე პანგენების.
ფორმები, რომელთა ქრომოსომული კომპლექსებდ თვლიდენ0ი0 ამქამად-
ანაწყობი მკეეთრადაა განსხვავებუ- მათ ქრომოსომებს უწოდებენ.
ლი სტრუქტურულად. რის შედეგა- პანგრეგაცია –- გენეზისურად მსგავსი
დაც სხვადასხვა გენომის ჰომოლო–- ფრატრიების გაერთიანება; ფიტოცე--
გიური ქრომოსომებისათვის დამახა- ნოხები“ გენეზიხურ კლასიფიკა-
სიათებელი დამოკიდებულება მათ არ ციის კატეგორია.
გააჩნია. პანდემია –- ეპიდემია, რომელიც ედება
პან-აუტოპლოიდი –- მკაცრად დაცული მოსახლეობის დიდ ნაწილს, მთელ.
აუტოპლოიდური ან აუტოპოლიპ- რიგ ქვეყნებს: რახბმე დაავადების
ლოიდური ფორმები ციტოგენეტიკუ- ფართოდ გავრცელება.
რად მთლიანად ან თითქმის მთლია- პანზოოტია –- ცხრეელთა ინფექკიური.
ნად იდენტურ ქრომოსომთ. ანაწ- დაავადებ,ი რომლითაე მრავალი-
ყობით. მას მიეკუთენება წმინდა ხა- ცხოველი ავადდება. ცხოველთა რაიმე
ზის ყველა ექსპერიმენტული. აუტო- დაავადების ფართოდ გავრცელება.
პლოიდი და ზოგიერთი ბუნებრივი პანკრეასი ––- კუჭქეეშა ჯირკვალი, რომე–
აუტოპოლიპლოიდი, ლიც მდებარეობს კუჭის ქვემოთ და.
პანგენები –– უჯრედის უწვრილესი, ჰი- სადინარით იხსნება თორმეტ-.
პოთეზური ერთეულები; ფიქრობდნენ, გოჯა ნაწლავში, გამოყოფს საჭმლის
რომ ისინი ლოკალიზებული არიან მომნელებელ წევენ. პანკრეასის.
„პანკრეასი – 250 – პარაზიოზი

ქსოვილუბში განლაგებულია აგრეთვე სის ბოლოს და ცარცის პერიოდში.

ე. წ. შინაგანი სეკრეციის ჯირკვლე- საწყისი მისცა ჩანთოსან და პლა-
ბის უჯრედების ჯგუფი, ე. წ. ლან- · ცენტიან ცხოველებს.
გერჰანხის კუნძულები რომლებიც პანტოფაგია –- მრავალი სახის საკვებით
გამოკოფენ ჰორმონ ინსულინს. კვება.
პანკრეახის წვენი –- კუჭქვეშა ჯირკეალ- პანფორმაცია –-– მცენარეული ფორმა-
ში გამოყოფილი საქმლის მომნელე- ციების გაერთიანება (შვედური კლა-
ბელი წეენი, რომელიც სადღინარით _ სიფიკაციით). '
ჩაედინებ თორმეტგოჯა ნაწლაეში, პაპავერინი –- ოპიუმის ერთ-ერთი ალ-
შეიცეს ფერმენტებს რომლებიც კალოიდი; თხმარება როგორე ტკი-
მოქმედებს სამივე სახის ნიეთიერე- ვილების გამაყუჩებელი და სისხლ-
ბახე: ცხიმებზე, ცილებზე და ნახშირ- ძარღეთას გამაფართოებელი საშუა-
წყლებზე. ლება (შეიცავს ყაყაჩოსებრთა ზო-
პანკრეატული ჯირკვალი –- იხ. პანკრეა– გიერთი წარმომადგენელი).
სი, პაპაინაზები (ჰაპაინიდან) –- პაპაინის ტი-
პანმიქსიი –- ინდივიდების” სრულიად პის ფერმენტები, რომელთა) მიე-
თავისუფალი შეჯვარება პოპულაციის კუთვნება თითქმის ყველა მცენარეუ-
ფარგლებში, ამასთან "შეწყვილების ლი პროტეინაზები.
ყველა კომბინაციას აქვსს თანაბარია პაპაინი –- პროტეინაზების ჯგუფის
ალბათობა, ფერმენტი, რომელიც ხელს უწყობს
პანსპერმია –- იდეალისტური შეხედუ- ცილების პჰიდროლისს ნეიტრალურ
ლება სიცოცხლის წარმოშობის შე- ან სუსტმჟავე არეში. იღებენ ნესვის
სახებ ამ შეხედულების თანახმად სის ნაყოფის წვენიდან.
სიცოცხლე წარმოიშეა ერთი პლანე- პაპაიოტინი –- იხ. პაპაინი.
ტიდან მეორე პლანეტაზე მარადიუ- პაპილარული მოხატულობა -- მოხატუ-
ლი და უცვლელი ჩანასახის გადატა- ლობა, რომელიც წარმოიქმნება
ით. ლილვაკისებრი წვრილი ღარებით
პანსპორობლასტები –– ლორწოვანი სპო- კანის ზედაპირზე; შესამჩნევია ტერფ-
რიანების მრავალბირთვიანი ინდივი- ზე, ხელისგულზე ღა თითების ქეედა
ღების წყვილ-წყვილად კოპულირე- მხარეზე.
ბული ბირთვების ირგვლივ არსებუ- პაპილები –- შეხების ფუნქციის შემს-
ლი პლაზმის გამოცალკევებული უბ- რულებელი გამონაზარდები (მორჩე--
ნები რომლებიც შემღეგში სპო- ბი), რომლებიც ჭიებს განლაგებული
რებს იძლევა. აქეს თავის ბოლოზე, მოლუსკებს კი
პანტოკრინი –– სამკჯურნ ლო პრეპარა- მანტიის ღრუს ნაპირებზე.
ტი, რომელსაც ამზადებენ ხალიანი პარაბაბზალური ხხეული –- იხ. ბლეფა-
ირის ჩვილი რქისაგან (დოყისაგან);: რობლასტები,
იყენებენ სხვადასხა დაავადებისას პარაბიოზი –- 1. აგზნებადი ქსოვილის
ტონუსის ასაწევად. მდგომარეობა ძლიერი გაღიზიანების
პანტოპონი -- მორფის შემცეელი სამ- ზემოქმედების შედეგად რომელიც
კურნალო პრეპარატი; იყენებენ რო- ზასიათდება გამტარებლობისა და აგ-
გორც ტკივილების გამაკუჩებელს ზნებადობის დაკარგვით, ე. ი. შეკა-
და ძილის მომგვრელ საშუალებას, ვების ნიშნებით. 2. ორი (იშვიათად
პანტოტერი –- ძუძუმწოვარ ცხოველთა სამე ორგანიზმის ერთიმეორესთან
ერთ-ერთი ჯგუფი, რომელიც რო- ხელოენურად შეზრდა მათი ორგა-
გორც ფიქრობენ, წარმოიქმნა ტრიღა- ნოებ-სა და ქსოვილთა ურთიერთგავ-
პარაბლაზტი – 251 –– პარამეტრიუმი

ლენის შესწავლის მიზნით, თობლიობა (იგივეა რაეუ პარაზიტო-

პარაბლაზტი--განვითარებადი კეერცხის ცენოზი).
ზედა ბლასტომერების ქვეშ განლა- პარაზიტოცენოზი -- იხ, პარაზიტოფაუ-
გებული უყევითრის ფენა ბირთეებით ნა,
(მაგ., მრგვალპირიანები –- #ყ- პარათირეოიდული მორმონი –-– იხ, პა-
იისსი-ს კლასის წარმომადგენლებში). რათჰორმონი,
პარაბოლური ზ%რდღა -- ზრდა რომე- პარათჰორმონი –- “ჰორმონი, რომელსაც
ლიც გრაფიკული გამოსახვისს იძ- გამოყოფს ე. წ პარათირეო-ლდული
ლევა მრუდის სწრაფ და მკვეთრ ანუ ფარისებრახლო ჯირკვალი; არე-
აწეეას, “ხოლო შემდეგ იცელება გულირებს ნივთიერებათა „კვლის ზო-
ზრდის სისწრაფის დაცემით, გიერთ მხარეს და კუნთოეან-ნერვუ-
'პარაბრონქები –– ფილტვებში შემავალი ლი სისტემის აგზნებადობას.
ბრონქებს განშტოებების შემაერ- პარაკარპული გინეცეუმი –- ცენოკარ-
თებელი მილები. პული გინეცეუმი ერთბეუდიანი ნას-
-პარაგანგლიუმი –– სიმპათიკური ნერ- კეით წარმოქმნილია მხოლოდ კია-
ვული კვანძების შეერთებანი. ადრე- დეებით შეზრდილი მრაეალი ნაყოფ-
ნალინს გამომყოფ უჯრედებთან ფოთლისაგან. ასეთ გინეცეუმში პლა-
(ქრომაფინელ უჯრედებთან). ცენტები ნასკვის შიგნითა კედლების
პარაგასტრალური ღრუ – ღრუბელე- გასწვრივაა განლაგებული, ე. ი. პა-
ბის სხეულის შიგნითა ღრუ. რიეტალურია (მოცხარში ტირიფებ-
პარაგენეონი –- სახეობა, რომელიც თა- ში, იებსა და სხე. მცენარეში).
ეისი არეალის ფარგლებში, რამდენი- პარალელიზმი ––- მსგაესი ნიშნების და-
მე აბერანტული გენოტიპის გამოკ- მოუკიდებელი განვითარებს მონა-
ლებით, ამჟღავნებს მხოლოდ შედა- თესავე ცხოველების ორგანოთა აგე-
რებით მცირე გენეტიკურ ღა მორ- ბულებაში ერთნაირ გარემო პირო–-
ფოლოგიურ ქტვალებადობას, ბებთან შეგუების პროცესში,
'პარაგენოპლასტი –-– ი.ა პარაქრომატი- პარალელოტროპული ორგანოები – იხ.
ნი I. ორთოტროპული ორგანოები,
პარაზიტი –- ორგანიზმი, რომელიც პარალელური განვითარება –- ახლობე-
ცხოვრობს სხვა ცოცხალ ორგანიზმ- ლი ფორმებისაგან მსგავსი ნიშნების
ზე ან ორგანიზვში და მი” ხარჯზე მქონე ახალი განშტოებების წარმოქმ-
საზრდოობს. ნა ევოლუციის პროცესში.
პარაზიტიზმი – ორგანიზმთა ურთიერთ- პარალელური ევოლუცია –- იხ. ევო-
დამოკიდებულების ერთ-ერთი ფორ- ლუცია პარალელური.
მა. სსეადასზეა სახეობის ორი ორგანიზ- პარალელურძარღვიანი ფოთოლი –– ფო-
„მის თანაცხოვრება, როდესაც ერთი თოლი. რომელიც ხასიათდება ერთ-
ორგანიზმი (პარაზიტი0 ცხოვრობს მანეთის პარალელურად განლაგებუ-
მეორის (მასპინძლის) ხარჯზე და ლი თანაბარი სიგრძისა და სისქის
ზიანს აყენებს მას. ხშირად პარაზიტი ძარღვებით (მარცვლოვნების, ისლე–
იწვევს მასპინძლის დააეადებასა და ბის და სხვა ფოთლები).
სიკედილს. პარალიზური ხეკრეცია –- რომელიმე
პარაზიტოლოგია – მეცნიერება, რომე- სეკრეტორული ორგანოს ფუნქციის
ლიც სწავლობს პარაზიტებს და ამოეარდნა მისი ნერვაციის დარ-
მათთან ბრძოლის საშუალებებს, ღეევ-ს გამო.
პარაზიტოფაუნა -- მასპინძელ ცხოეელ- პარამეტრიუმი –-– ფაშარი შემაერთე–
ზე დასახლებული პარაზიტების ერ- ბელქსოეილოეანი უჯრედისი, რომე–
პარამილი – 252 – პარატონური

ლიც განლაგებულია საშეილოსნოს პარაპსიდული ტიპის ქალა –- რეპტი-

გეერდებზე, ლიებისს ქალა საფეთქლის ერთი
პარამილი –- საზამებელთან ახლოს ფოსოთ, „დ რომელიც მდებარეობს
მდგომი სამარაგო საკვები ნივთიერე- მუბლის უკანა და საფეთქლის ზედა
ბა, რომლის მარაგად გადადება ხდე- ძვლების ზემოთ.
ბა შოლტოსნებში უხვად კეების პარასიმპათიკური ნერვული სისტემა –
დროს, ძუძუმწოვარ ცხოველთა და ადამი»
პარამილის მარცვლები –– ევგლენას ნის ვეგეტატიური ნერეული სისტე-
სხეულის უკანა ნახევარში არსებუ- მის ნაწილი: სიმპათიკურ ნერვულ
ლი უფერული სხეულაკები, რომ- სისტემასთან ერთად მონაწილეობს
ლებიც სამარაგო ნივთიერებას წარ- შინაგანი ორგანოების მოქმედებისა
მოადგენს. და ფიზიოლოგიური სისტემების
პარამიტოზი –- მიტოზის ფორმა, რომე- (სიხხლის მიმოქცევა საჭმლის მო-
ლიც) შეიმჩნევა უმარტივესებში და ნელება, გამოყოფა) რეგულაციაში.
განსხვავდება უმაღლესი და უმდაბ- პარახინაპსისი –- იგივეა რაც პარასინ-
ლესი ორგანიზმებს ეუმიტოზური დეზი.
გაჟოფის ტიპისაგან იმით, რომ ქრო- პარასინდეზი –- ჰომოლოგიური ქრომო-
მოსომები პროფაზაში მეტაფაზასა სომებს პარალელური კონიუგაცია
და ანაფაზაში ან სრულიად არ სჰა- მეიოზის პირეელი გაყოფის პროფა-
რალდებიან ან აჭჰეღავნებენ სუსტ ზაში, რომელიც იწყება ზიგოტენაში
სპირალიზაციას. და გრძელდება პახიტენამდე,
პარამოხი –- ტროპიკული ზონის მა- პარასტროფი –-– ქლოროპლასტების გან-
ლაგება ფოთლის მეზოფილის უჯ-
ღალმთის მეზოქსეროფილური ფორ-
რედებში„ დაცემული სზივების მი-
მაყ მატყლისებრ შებუსვილი,
მართ პარალელურად მდებარე კედ-
მეტწილად დაბალ და მიწაზე, განრ-
ლებთან; შეიმჩნეეა კაშკამა განათე+
თხმული ბუჩქებითა ღა ბალახებით
ბის დროს.
(გეხვდება სამხრეთ ამერიკის ან-
პარატიპი – იხ. კოტიპი.
დებში). პარატიფი –- მუცლის ტიფის მსგავსი
პარანეფროციტები –- განსაკუთრებული
მწვავე გადამდები დაავადება.
გამომყოფი უჯრედები რომლებიც პარატომია –- ზოგიერთი მეცირეჯაგრია-
მდებარეობს ზოგიერთი მცირე ზო- ნი ჭიის უსქესო გამრავლება,დ რომ-
მის ბრტყელი ჭიის სხეულის გვერ- ლის დროსაც ჭიის რომელიმე უბანში
დების გაყოლებით. ხდება სხეულის მონაკვეთის გამო-
პარანუკლეინი –- ნივთიერება, რომლისა- ცალკევება ამ მონაკვეთების ერთ
განა) შედგება ბირთვაკი. ბოლოში (წინა მხარეს) ვითარდება
პარაპლაზმა –– იგივე, რაც დეიტოპლაზ- ჭიის სხეულის უკანა ნაწილი, ხო-
მა, ლო მეორე (უკანა ნაწილში), სხეუ-
პარაპოდიები –- მრავალჯაგრიანი ჰჭიე- ლის წინა ნაწილი. ამის შემდეგ ხდე-
ბის მოძრაობის ორგანოები, რომლე- ბა წარმოქმნილი მონაკვეთების ორ
ბიც ტანის ყველა სეგმენტის გვერ- დამოუკიდებელ ინდივიდად ჩამოყა-
დებზეა განლაგებული. წარმოადგენს ლიბება,
ახეულის სეგმენტების კან-კუთოვან, პარატონური მოძრარბა მცენარისა
ჯაგრებით მოფენილ გამონაზარდებს. მცენარის ორგანოების მოძრაობა,
პარაპოფიზი მალის სხეულის ქეედა რაც გამოწვეულია გარეგანდთდ გამლი-
განივი მორჩი (ზოგიერთ თევზში). ზსიანებლებით.
პარატრაქეალური – 253– პართენოგენეზი

პარატრაქეალური პარენჭიმა მერკნისა–- პარაპორმონები –- ტერმინი შემოიღო

მერქნის პარენქიმა, რომელიც ემიჯ- ნ. ხოლდინმა ხელოენურად სინთეზი-
ნება ტრაქეებს –- ჭურქლებს. რებული ნივთიერებების აღსანიშნა-
პარატროფები –-- ორგანიზმები, რომლე- ეადდ რომელთაც აქეთ აუქსინის,
ბიც იყენებენ მასპინძელია უჯრედე- პეტეროაუქსინისა და სხეა ფიტო-
ბის ენერგიას. ჰორმონების მსგავი ფიზიოლოგიუ-
პარატროფული ბაქტერიები –-- ბაქტე- რი მოქმედება.
რიები რომლებიე/ე ვითარდებიან პარენქიმა –- 1. შემაერთებელი ქსოვი-
მხოლოდ რთულ ორგანულ ნაერთებ- ლი, რომლითაც ამოვსებულია ორ-
ზე. უმეტესი მათგანი ადამიანისა და განოთაშორისი შუალედები ბრტყელ
ცხოველის პარაზიტია, ჭიებში და ზოგიერთ სხვა ლცხოველ-
პარატპორმონი –- იხ. პარათპორმონი. ში, 2, მცენარის ქსოვილი, რომელიც

პარაფიზები -- მრავალუჯრედიინი ან შექმნილია პარენქიმული –- თანაბა-

რი განზომილების მქონე (იზოდია-
ერთუჯრედიანი უნაყოფოდ ძაფები,
მეტრიული) უჯრედებით, მონაწილე-
რომლებიც განლაგებულია ზოგიერ-
ობს ფოტოსინთეზში ღა საკვებ ნივ-
თი წაბლა წყალმცენარის, ზავსის,
თიერებათა დაგროეებამი,ი იგივეა
ბეერი ჩანთიანი და ბაზიდიანი_ სო-
კოს სასქესო ან სპორების წარმომ- რაც ძირითადი ქსოვილი.
პარენქიმტოზული» ჭიები –- ბრტყელი
შობ ორგანოებში და იცას მათ
ჭიები.
მექანიკური დაზიანებისა და. გამოშ-
პარენქიმელა –– მრავალუჯრედიანი ცხო-
რობისაგან,
ველების წინაპრად მიჩნეული ჰიპო-
პარაქორდალიუმი > ხრტილის მონა-
თეზური ფორმა რომელი) ჰგავს
კეეთ,ი რომლითაც “შემოხვეულია
პარენქიმულას სტადიას (ი, მეჩნიკო-
ქორდის თავის ნაწილი (მრგვალპი-
ვის თეორიით).
რიანებში და სხვ.), პარენქიმულა –- მრავალუჯრედიანი ორ-
პარაქრომატინი -–- 1. ბირთვის აქრომა- განიზბის განეითარებს ორშრიანი
ტინული ნიეთიერება რომლიდანაც, სტადი, რომელიც წარმოიქმნება
როგორც ნავარაუდევია წარმოიჟმ- ბლასტოდერმი უჯრედების ჯგუფის
ნება თითისტარას ძაფები. 2, სიმ- შიგნითა მხარეზე ჩაწევითა (იმიგრა–-
სიენის უჯრედების ბირთვებში არსე- ციით) დღა მათი შემდგომი გაზრდით.
ბული ნივთიერება, რომელიც მოგვა– პარენქიმული უჯრეღები –- ცოტად თუ
გონეს ბირთვაკის ნივთიერებას, ბევრად იზოდიამეტრული ე, ი. დაახ-
მაგრამ მისგან განსხვაედება ლოკა- ლოებით თანაბარი განზომილების
ლიზაციით,
მქონე უჯრედები.
პარაქსიალური ორგანო – წაგრძელე- პარენქიზული ქსოვილი – 1. ქსოვილი,
ბული ფირფიტის ფორმის წარმო- რომელიც შექმნილია პარენქიმული
ნაქმნი რომელთანაც მორიელის უჯრედებისაგან, 2. იზ. პარენქიმა.
თესლგამტარია წინა ბოლოთი დაკაე- პართენაპოგამია –- დიპლოიდური ანუ
შირებული. თითოეული პარაქსიალუ- სომატური პართენოგენეზი.
რი ორგანო ბოლოში ვიწროვდება პართენოგამია –- 1. ემბრიონის განვი-
და წარმოიქმნება წვრილი დანამატი, თარება მამრობითი ბირთვის მონა-
რომელსაც ფლაგელემი ეწოდება. პა« წილეობის გარეშე. 2. მცენარის ნა-
რაქსიალური ორგანოს წინა ნაწილი ყოფის განვითარება განაყოფიერების
შეერთებულია და სასქესო ფორაში გარეშე.
(ნასვრეტში) იხსნება. პართენოგენეზი –- ჩანასახის განვითა-
პართენოგენონი – 254 პარკი

რება გაუნაკოფიერებელი კვერცს- ბირთვის შერწყმა ერთ მრავალბირთ-

უჯრედიდან. წარმოადგენს უსქესო ვიან ოოგონად.
გამრავლების ფორმას იმ ორგანიზ- პართენოსპერმია –- მცენარის თესლის
მებში, რომელთაც აზასიათებთ სქე- განვითარება ჩანასახის გარეშე, უჩა-
სობრივი გზით გამრავლება. პართე- ნასახსოდ; “შეიმჩნევა წიწვოვანებში,
ნოგენეზი გეხედება ბევრ უხერხემლო განსაკუთრებით ხშირია ლარიქსში.
ცხოველში: ფუტკრებში„ ბუგრებში, პართენოსპორა –- სპორა, რომელიც ვი-
ზოგიერთ კიბოსნაირში და სხვ.; იმის თარდება გაუნაყოფიერებელი კვერცხ-
მიხედვით შეიცავს თუ არა კვერცხი უჯრედიდან რედუქციული დაყოფის
განეითარების დასაწყისში რედუცი- გარეშე (აზიგოსპორა). გვხვდება, მაგ.
რებულ თუ არარედუცირებულ ქრო- წყალმცენარე ხარაში.
„მოსომთა რიცზეს ანსხვავებენ: 1. სო– პართენოტი -- ჰაპლოიდური ორგანიზმი,
მატურ ანუ ღიპლოიდურ და 2. გე- რომელიც ეითარდღება პართენოგე-
ნერაციულ ანუ ჰაპლოიდურ პართე- ნეზური გზით.
ნოგენეზს. პარიუტალური ფურცელი მუცლისა --
პართენოგენონი –- პართენოგენეზური იხ. მუცლის პარიეტალური ფურცე-
გზით განვითარებული ორგანიზმი ლი.
დამოუკიდებლად იმისა, წარმოადგენს პარიშეტალური ორგანო -- შუქშემგრძ-
ის ზრდასრულ ორგანიზმს, ემბრიონს ნები დამატებითი ორგანო, რომე-
თუ ნაყოფს. ლიც განეითარებული აქეთ ქვეწარ-
პართენოგონია –- გამრავლება გაუნაყო- მავლებს შუამდებარე ტეინის სარ-
ფიერებელი ჩანასახოვანი უჯრედის ქველზე.
ხარჯზე, პარიეტალური პლაცენტაცია –- კედლის-
პირა პლაცენტაცია; თესლკვირტების
პართენოგონიდიები –- წყალმცენარე ვო–-
განლაგება ნასკვის შიგნით. კედლე–-
ლვოქსი” შედარებით დიდი ზომის ბის გასწერივ (ნა„ყოფფოთლების კი-
სპეციალური უჯრედები რომლებიც დეების შეზრდის ადგილას). გვხვდე–
ემსახურება უსქესო გამრავლებას. ბა პარაკარპული გინეცეუმის მქონე.
პართენოკარპია –- უთესლო ნაყოფების მცენარეებში.
განვითარება მცენარეებმი განაყო- პარკი –- 1. მშრალი, ერთბუდიანი ნა-
ფიერების გარეშე, გვხვდება კულ- ყოფი, რომელიც შედგება ერთი წა–-
ტურულ მცენარეთა მრავალ ჯიშში: ყოფფოთლისაგან. ჩვეულებრივ იხს-
მსხალში, ყურძენში, მანდარინმი და ნება ორი საგლღულით წვერიდან ფუ-
სხვ., მშემკვიდრულად მუდმშიე პართე- ძის მიმართულებით (დამახასიათებე-
ნოკარპიის გარდა არჩევენ სტიმულა– ლია პარკოსანი მცენარეებისათვის ––
ციუდ პართენოკარპიას, რომელიც ლობიო, ცერცვი, იონჯა და სხვე. 2,
მიიღება სხვადასხვა ფიზიკური და ჭი- კანის ჯირკელების გამონაყოფისაგან
მიური გამღიზიანებლის ზემოქმედე– წარმოქმნილი პატარა ტოპრაკი, რო–-
ბით, : მელშიც ათავსებს კეერცხებს ზო-
პართენოკარპკული ნაჟოფი -- განაყო- გიერთი ჭია (ჭიაყელა, წურბულა და
ფიერების გარეშე ' განვითარებული სხვე). შ. სპეციალური ჯირკვლებიდან
ნაყოფი, რომელიც თესლებს არ შეი- გამონაყოფი ნივთიერებისაგან წარ-
ცავს ან შეიცავს ე, წ- „ფუჭ“, უჩა- მოქმნილი ძაფებით აგებული ”შალი-
ნასხო თესლებს, გეხვდღება კულ- თა, რომელშიც გახვეულია %ზოგიერ-
ტურულ მცენარეთა მრავალ ჯიშში. თი მწერის (აბრეშუმის ჭიის, მატ-
პართენომიქსისი –- ორი მდედრობითი ლები.
პარკული -–- 255 –

პარკული ტუე –- გამეჩხერებული ბუ- პატროგენეზი –- იგივეა რაც ანდროგე-

ნებრივი ტყე, რომელიც იზრდება ნეზი,
ტყის ზონის სამხრეთ და ჩრდილო პატროკლინია –- რეციპროკული პჰიბრი-
საზღვარზე ღა მთებში. დების ფენოტიპიური მსგავსება მა-
პარკსვევიები –- ერთობლიეი სახელწო- მასთან.
დება პეპლების ოჯაბისს წარმომად- პატროზმორფული ნაწვარი –- სრულიად.
გენლების, რომელთა მატლები მამის მსგავსო ნაჯეარი,
იჭუპრებენ აბრეშუმისებრ პარკებში პატულექტორები –- დომინანტები, რომ–-
(აბრეშუმის ჭია, რგოლური პარკხვე- ლებიც გაბატონებული არიან მცენა-.
ეთა და სზვ.). რეთა თანასაზოგადოებაშმი შედარე-
პარმა –- ნაძვნარ-სოჭნატი ტყის ადგი- ბით დიღი ზომითა და მძლავრი
ლობრივი საზელწოდებ ჩრდილო ფესვთა სისტემის მეშეეობით, მაგ–
ურალსა და მდინარე პეჩორის აუზში, რამ მთლიანად არ არიან თავისი კრო–
პაროიკია –- თანასახლობა, (ხოველთა წით შეკრული. მათ მიეკუთენება სა-.
შორის დამოკიდებულება რომლის ვანების, ეფემერებისა და ფრიგანე–-
ღროსაე ერთ-ერთი მათგანი სარ- ბის ფორმაციის მრავალი დომინანტი.
გებლობას იღებს მეორესთან სიას- პაზინემა –– მეიოზური პროფაზის ზი-
ლოვის გამო. გოტენის შემდეგი სტადია, როდესაც
პარტიკულაცია –- ფესვების სიგრძივი. მთაერდება ჰომოლოგიური ქრომო-
დახლეჩვა –- დანაწევრება, რის შე- სომების შეწყვილება. ამ დროს წარ-
-დეგადაც დედა ფესვიდან რამდენი- მოიქმნება ე. წ ბიეალენტები, რო–-
მეი ცალკეულ, დამოუკიდებელი მელთა რიცხეი ჰაპლოიდურია. პახი-
ფესვი წარმოიქმნება წარმოადგენს ნემას სხვანაირად პახიტენურ სტა-
ზოგიერთი მცენარის არახელსაყრელი დიასაც უწოდებენ.
პირობების გადატანისა და ბუნებრი- პახიტენა -- იხ. პახინემა. .
ეი ვეგეტატიური გამრავლების ერთ. პაბიტი –- მერქნისა და ლაფნის შეორა-
ერთ საშუალებას, დი ნამატი სისქეში (გამსხვილება)
პახური მიგრაცია –- ცხოველთა გა- მცენარის ღეროსა და ფესვებში,
დაადგილება-გადანაცელება წყლის პებრინა –- აბრეშუმის ჭიის დაავადება,
ან ჰაერის დინებით. რომელსაყდ იწვეს უჯრედშიგნითა
პასიური მოძრაობა -- მოძრაობა, რო- პარაზიტი სპორიანების კლასიდან.
"მელშიც კუნთები ართ მონაწილეობს; პედიპალპი –- ობობასნაირთა თავმკერ–-
მაგ, ხელების ღდაშვება კუნთების დის მეორე წყვილი კიდური; შედგე-
მოდუნების დროს სიმძიმისს ძალის ბა მენჯის, ტაბუხის, ბარძაყის, წვი–
მოქმედების შედეგად. ვის ღა ტარსალური ნაწევრისაგან.
პასტერიზაციას, პასტერირება -- მიკრო- მამრობითი ობობის პედიპალჰი თა-
ორგანიზმების მოსპობის საშუალება ეისებური აგებულებისაა და საკო--
+95-მდღე გაცხელებით ხანმოკლე პულაციო ორგანოს როლს ასრუ-
დროის განმავლობაში; ფართოდ იყე- ლებს.
ნებენ საკონსერვო წარმოებაში, ბედიცილარები –– მრავალი კანეკლიანის.
პატიენტები –- მცენარეები რომლებიც თავისებური, საზეცვლილი პინცეტი-.
არსებობისათეის ბრძოლაში იმარჯეე- სებრი ეკლები, რომლებიც ასრულე- .
ბენ თავისი ამტანიანობის შედეგად, ბენ დამცველ და სანიტარულ (ეკ–
ამ ტერმინის ავტორი ა. რამენსკი მათ ლებს შორტის გაჩხირული საჭმლის.
ხატოვანად „მცენარეულ სამყაროს ნარჩენების მოცილება) ფუნქციას.
აქლემებს“ უწოდებს. პელოგამია –- 1, ერთი და იმავე ინდივი–
„პედოგენეზი – 256 პეპტიდაზები

დისაგან წარმოქმნილი გამეტების პელორიული ჟვავილი –- აქტინომორ-

კოპულაცია. წარმოადგენს აუტომიქ- ფული კენწრული ყვავილი, რომე-
სისის ერთ-ერთ ფორმას. 2 მზიურე- ლიც ზოგჯერ ვითარდება ზიგომორ-
ბის სქესობრივი პროცესი რომლის ფული ყვავილის მქონე მცენარის სა-
დროსაც ინდივიდის გაყოფის შედე- ყეავილე ღერძის წვერზე ასეთი
გად მიღებული ორი შეილეული უჯ- ყვავილები "ზოგჯერ უვითარდება
რედი, რედუქციული გაყოფის შემ- სელიჭას, სალბს, ფუტკარას და სხე.
დეგ. კვლაე ერწყმიან ერთმანეთს და პელორიუმი –- იხ. პელორიული ყვავი-
წარმოქმნიან ზიგოტა. გვხედება
აგრეთვე საფუარების ზოგიერთ სა- პენეტრანტები –- ნაწლაგვღლრუიანი ცხო-
ზეობაში. ველების მსუსხავი უჯრედები, რომ-
პედოგენეზი –- 1. პართენოგენეზის ერთ– ლებიც გაღიზიანების დროს გამოისვ-
ერთი ფორმა, როდესაც გაუნაყო- რიან გრძელ ძაფებს.
ფიერებელი კვერცხუჯრედი ვითარ- პენეტრანტობა –– მემკვიდრული ნიშნის
დება ლარვის (მატლის) სხეულში. გამოვლინების სიხშირე იმ ინდივი-
2. ყვავილების ნაადრევი გამოჩენა დებში, რომელთაც აქვთ მისი გან-
ძალიან აზალგაზრდა მცენარეზე: მსაზღერელი გენი (ან გენების შე-
პეთერის ბალთა –- ლიმფური ქსოვილე- თავსება).
ბის გროვები, რომლებიც გაბნეულია პენიხი –-- მამრობითი შესაუღლებელი
წერილი ნაწლავის შიგნითა ზედაპი- სასქესო ორგანო.
რის გასწერიე.- პენიცილინი –- სამკურნალო პრეპარატი,
პელაგიალი –- წყლის სიზრქეში მცზოე- ანტიბიოტიკი, რომელსაც იღებენ ობის
რებნი, რომელთაც არა აქვთ უშუა-
სოკოს ზოგიერთი სახეობისაგან; ფარ-
ლო კავშირი ფსკერთან.
თოდაა გამოყენებული სხვადასხვა და–
პელაგიური ორგანიზმები -- ორგანიზმე-
ბი რომლებიც ცხოვრობენ წყლის ავადების წინააღმდეგ.
პენტაკრინუსი –- ზოგიერთი კანეკლიანი
სიზრქეში.
პელაგიური ქვირითი –- ქვირითი, რომე- ცხოველის, მაგ, ზღვის შროშანას
ლიც ვითარდება წყლის სიზრქეში; ლარვის მჯდომარე, ღერაკოვანი სტა–-
დემერსალურის (რომელიც ვითარ- დია.
დება წყლის ფსკერზე) საპირისპი- პენტაციყლური ჟუჟვავილი –- ხუთწრია-
როდ. ნი ყეავილი;: ყვავილიდ რომელსაც
პელიკულა – 1, ელასტიკური პროტო- აქვს ყეავილსაფარისა და მტვრიანე-
პლაზმატური მკვრივი გარსი, რომლი- ბის ორ-ორი წრე და ნაყოფფოთლე-
თაც შოლტიანების (ევგლენა) სხეუ- ბის ერთი წრე; გვხვდება, მაგ., მიხზა–-
ლია დაფარული. წარმოადგენ“ გას- კისებრთა ოჯახს წარმომადგენლებ-
პელებულ ექტოპლაზმას რომელიც ში.
სხეულს უნარჩუნებს“ ფორმას. 2. პენტოზანები –- მონოსაქარიდები, რო-
ზოგიერთი აეტორის შეხედულებით – მეღთა მოლეკულა შეიცაეს ნახშირ-
მეტაფაზური ქრომოსომების” მესამე ბადის ხუთ ატომს (ქსილოზა, არა-
(ქრომონემისა და მატრიქსთან ერ- ბინოზა და სზვ.); მათი საერთო ფორ-
-თად) კომპონენტი, რომელიც შეი- მულაა Cე:I,ი0ჟე.
„ეას ლიპოიდებს. ფიქრობენ; რომ პეპვლა –- იხ. შეწყვილება.
ის წარმოადგენს ზედაპირულ გარსს პეპხინი –- იხ. პეფსინი.
ან პერიქრომოსომულ მემბრანას, რომ- პეპტიდაზები (პეპტიდებიდან) –– ფერ-
უელიც ფარავს ღანარჩენ ორ კომპო- მენტები, რომლებიც ხელს უწყობენ
ნენტს. პეპტიდების ჰიდროლიზს.
პეპტიდები 257 - პერიკარდიალური

პეპტიდები –– რთული ორგანული ნიე- ხვავდება ზომით, ფორმით, სტუქ-

თიერებან,დ რომელთა მოლეკულა ტურითა და შეფერეით,
შედგება ერთმანეთთან ე, წ. პეპტი პერიგონიუმი -- 1. ის მარტიეი ყვა-
დური კავშირებით დაკავშირებული ვილსაფარი. 2. ხავსების ანთერიდიუ-
ამინომჟავას რამდენიმე ნაშთისაგან. მების ჯგუფების საფარ, რომელიც
ამინომჟავს ნაშთების რაოდენობის თავის მხრიე წარმოადგენს ანთერი-
შემყველობის მიხედვით არჩევენ დიუმის ჯგუფების გარშემო განლა-
დი ტრი და პოლიპეპტიდებს. გებული ფოთლები” (პერიგონიული
პეპტონები –- ცილების პირველადი ფოთლების) ერთობლიობას.
დაშლის, გახლეჩის პროდუქტები; პერიდერმა –- 1, მცენარის მეორეული
იძლევა ყველა ფერად რეაქციას ცი- მფარავი ქსოვილის კომპლექსი, რო-
ლებზე. მაგრაშ მათგან განსზეავებით მელიც წარმოიქმნება მცენარის ღე-
არ დედდება მაღალი ტემპერატურის როს ზედაპირზე და შედგება კორ-
ზემოქმედებით; იყენებენ მიკრობიო- პის კამბიუმისაგან (ფელოგენისაგან),
ლოგიაში საკვები არის მოსამზადებ- კორპის და ფელოდერმისაგან 2.
ლად. თხელი, გამჭვირვალე და მაგარი ორ-
პეპტონიზაცის (პეპტონებიდან) -–- რძის განული გარსი, რომლითაც დაფარუ-
ცილის (კაზეინის) ჰიდროლიზის ლია ზღვის პიდროიდული პოლიპე-
პროცესი, რის შედეგადაც რძე ხდე- ბის კოლონიის ღერო,
ბა გამჭვირვალე; გამოწვეულია ზო- პერიდიუმი –-– სოკოს ნაყოფსხეულის
გიერთი ბაქტერიით. გარეთა შეფერილი შრე, სახელ-
პერემიზიუში –- შემაერთებელქსოვილო- დობრ: 1. მიქსომიცეტებს სპორან-
ეანი გარსი, რომლითაც დაფარულია გიუმის გარსი; 2. ზოგიერთი ჩანთია-
განივზოლიანი კუნთის ბოქკოს კო- ნი და ბაზიდიანი სოკოს დახურული
ნები. ნაკოფსხეულის გარსი. 1. სქელკედ-
პერიანთიუმი –- 1, საფარველი, რომე- ლიანი უჯრედების ფენა, რომლითაე
ლიც შემოხეეული აქვსს ზოგიერთი დაფარულია ჟანგა სოკოების ეცი-
ღვიძლის სავსის არქეგონიუმს; მდე- დიუმი.
ბარეობს გარეთა საერთო საფარვე- პერიელექტროტონი––ნერეის აგზნებადო–
ლის –- პერიქეციუმისს შიგნით. 2. ბის ცვლილება დაზიანების ადგილი-
ყვავილსაფარი. დან მოშორებით,
პერიანციუმი –- იხ. ყეავილსაფარი. პერივასკულიარული სივრცე –- სივრცე,
პერიბლასტი –- იზ, პარაბლასტი. რომელიც მოქცეულია ლიმფურ ძარ-
პერიბლემა –– მერისტემული უჯრედე- ღვებს შმორის, იმ ადგილებში, სადაც
ბის ერთი ან ორი შრე, რომელიც ისინი შემოხვეულია სისხლის ძარ-.
მდებარეობს ზრდის კონუსში დერ- ღვებზე.
მატოგენისა და პლერომას შორის; პერიკამბიუმი -- იხ. პერიციკლი.
წარმოადგენ პირველად შწპრმომ- პერიკარდი –– იხ. გულის პერანგი.
შობ ქსოვილს რომლიდანაც წარ- პერიკარდიალური ორგანო –-- წითელი
მოიქმნება პირველადი ქერქი (მო- ფერის თხელი წარმონაქმნი, რომე-.
ძველებული ტერმინია). ლიც ზუთხისებრ თევზებში ემიჯნე-
ბერიგონ-რული ფოთლები –- ხავსების ბა გულს მუცლის მხრიდან. მასში.
ანთერიდიუმების ჯგუფების ირგვლივ ზდება სისხლის წითელი სხეულაკე-
განლაგებული ფოთლებიდ„ რომელთა ბის წარმოქმნა,
ერთობლიობით წარმოიქმნება პერი- პერიკარდიალური უჯრედები -–- იხ. ნე–
გონიუმი; სხვა ფრთლებისაგან განს- ფროციტები.
ჰერიკარდიუმი – 258 – პერიპროქტი

პერიკარდიუმი –- იხ. გულის პერანგი. ში გარდაიქმნება ელატერებად;

პერიკარპიუმი –– ნაყჟყოფსაფარი,„ ნაყო- წყლის გვიმრებში კი მას ქაფისებრი
ფის გარსი, რომელიც წარმოქმნილია მასის საზე აქეს და საცურაო სამარჯ-
ნასკვის კედლებისაგარ.ი ჩვეულებრივ ვის როლს ასრულებს.
ნაყოფსაფარი შედგება სამი შრისა- პერიოდონტი –- შემაერთებელი ქსოვი-
გან: გარეთა თხელი შრე (ანუ კა- ლი რომელიც კბილის ფესვზეა
ნი) –-– ეგზოკარპიუჭი, შიგნითა (აპ- შეზოხვეული,
კისებრი ტყავისებრი ა5 გახევებუ- პერიოსტი–-იხ. ძვლისსაზრდელა, ძელის-
ლი) –- ენდოკარპიუმი და მათ შო- ზედა.
რის მოთავსებული შრე –- მეზოკარ- პერიოსტრაკუმი –– მოლუსკების ნიჟა-
პიუმი. რის გარეთა შრე, რომელიც შედგება
პერიკაულომი -- ხე მცენარეების ღე- ელასტური- ორგანული ნივთიერე-
როს პერიფერიული ნაწილი –- მერ- ბის –- კონქიოლინისაგან.
ქანი და ქერქი. პერიპლაზმა –– პლაზმა, რომელიც ბირ–
პერიკლინარული დაყოფა – იხ. პერი- თვის გარსის გახსნის შემდეგ შემოს-
კლინური დაყოფა. ვეულია ქრომოსომებსა და თითის-
პერიკლინალური ქიმერები –- ქიმერები, ტარაზე. ფიქრობენ, რომ პერიპლაზმა
რომელთა ზრდის კონუსში უჯრედე–- წარმოადგენს კარიოლიმფისა და ცი-
ბის ერთი ან ორი შრე ეკუთენის ტოპლაზმის ნარევს და ორივე კომ-
ნამყენის ერთ-ერთ კომპონენტს, და- პონენტის თვისებები გააჩნია.
ნარჩენი კი მეორეს, იმგვარად, რომ პერიპლაზმოდიუმი –-– მთლიანი პროტო–
ერთის უჯრედები თითქმის საბურ- პლაზმატური მასა ბირთვებით, რო-
ეელივითაა შეორის ქსოვილებზე შე– მელიც შემოხვეული აქვს მიკროსპო–
მობვეული. რების დედა უჯრედებს; წარმოიქმნე–-
პეცრიკლინური დაყოფა – პრომერისტე- ბა სამტერის ბუდეების ან სპორან-
მის უჯრედების დაყოფა ზრდის კო- გიუმის (გეიმრებსა დღა შვიტებში)
ნუსის პარალელურად ტიზრების წარ–- გამომფენი შრის უჯრედების დაშლი-
მოქმეით. სა და გალორწოიანების შედეგად. პე-
პერილიმფა –– სითხე, რომლითაც ამოვ- რიპლაზმოდიუმი საკვებად ხმარდება
სებულია ხერზემლიანი ცხოველების განვითარებს პროცესში მყოფ
შიგნითა ყურის აპკისებრ და ძვლო- მტერის მარცვლებსა და სპორებს.
ვან ლაბირინთებს შორის სივრცე. პერიპლასტი –- ცოცხალი პროტოპლას-
პერიმედულარული ზონა –- ხე მცენარე- ტის სასახღვრო ზედაპირი, რომელიც
თა გულგულის გარეთა ნაწილი. ამ წარმოადგენს პლაზმური სხეულის
ზსონს უჯრედები დიდხანს ცოცხ- მაინტეგრირებელ შემადგენელ ნაწილს
ლობენ და ემსახურებიან სამარაგო და არეგულირებს ნივთიერებათა
საკვებ ნივთიერებათა დაგროეებას, შესვლას უჯრედებმი და მათ იქი-
პერიმეტრიუმი –- საშვილოსნოს კედლის დან გამოყოფას. აქეს რთული სუბ-
გარეთა შრე, რომელიც სეროზული მიკროსკოპძბიული სტრუქტურა მას
გარსითაა წარმოდგენილი. კუტიკულას, პელიკულას ღა ექტო-
პერინევრიუმი –- ნერეის შემაერთებელ- პლასტსაც უწოდებენ.
ქსოვილოვანი გარსი. პერიპროქტი –- ანალური არე. ზღვის
2პერინიუმი –- სპორების გარეთა გარსი, სღარბის ჯავშნის ზემო ზედაპირის
რომელიე წარმოქმნილია სპორან–- ცენტრში მდებარე რბილი აპკი, რო–
გიუმის გამომფენი უჯრედების პრო- მელშიც მოთავსებულია ანალური
ტოპლაზმისაგან, პერინიუმი შვიტებ- ხვრელი.
პერისარკი – 259 – პერიციკლი

პერისარკი –– ჰიდროიდული პოლიპების ბევ მეორაღღრუიან ცხოველში

კოლონიის ტოტების ირგვლივ არსე- (რგოლიან ჭიებში და სხვ.)
ბული ჩონჩხის გარსი. პერიტონიალური ღრუ –– ღრუ, რომე-
პერისპერმი –- მცენარის თესლის სამა– ლიც მოთავსებულია პარიეტარულ”
რაგო, საკვები ნივთიერებით მდი- და ვისცერალური მუცლის აპკს შო-
დარი ქსოვილი, რომელიე წარმოქმ- რის.
ნილია თესლკვირტის ნუცელუსისა- პერიტონიტი –– მუცლის აპკის ანთება.
გან ან ინტეგუმენტისაგან ანდა ორი- პერიტრემი –– ზოგიერთი ობობასნაირის
ვე ქსოვილისაგა. პერისპერმიანი სზეულის გვერდებზე არსებული ფირ-
თესლები აქვს, მაგ, ნაცარქათამა– ფიტა რომელშიც მოთავსებულია
სებრთა, მიხაკისებრთა,ას რდუმფარა- სასუნთქი ხვრელები –- სტიგმები.
სებრთა ღა სხვა ოჯახის მრავალ პერიტრიქები –– ბაქტერიები, რომელთა
წარმომადგე ნელს, უჯრედის მთელი ზედაპირი შოლტე–
პერისტალტიკა –- ღრუ ორგანოთა (საყ- ბითაა მოფენილი,
ლაპავი მილის, კუჭის ნაწლავებისა პერიტროფული მემბრანა –- თხელი აპ-
და სხვა მისთ.) კედლების კუნთების კი, რომელსაც გამოყოფს მწერების
რიტმული, ტალღოვაი მშეკუმშვა- შუა ნაწლავი,
გაფართოება, რომლის მეშეეობითაც პერიტროფული მიკორიზა –- მიკორიზის
ზხღება საკვები მასის მოძრაობა, თავისებური ტიპი, როდესაე სოკოს
გადანაცვლება. ჰპიფები "შემოხვეული, ფესვებზე,
პერისტომი –- 1. ხავსებრ“ სპორანგიუ- მაგრამ არ არის მის ქსოვილებში შე–-
მის ურნის ნაპირებზე განლაგებუ- ჭრილი.
ლი მოკლე კბილების მწკრივი. 2. ინ- პერიფიზები – 1. უნაყოფო ძაფები,
ფუზორიების პირის ირგელიე მდება–- რომელიც შემოხვეულია პიკნიდიუ-
რე ფოსო (ღრმული), რომლის ძირში მების ფუძეზე (ქანგა სოკოებში) 2.
მოთავსებულია პირი, ეს უკანასკნე- ბეწვისებრი ჰიფები, რომლითაც გა–-
ლი თავის მხრივ წარმოადგენს პელი– მოფენილია ზოგიერთი ჩანთიანი სო-
კულში შემავალ ხვრელს. კოს ნაყოფსხეულის გვერდითი კე-
პერისტომიუმი –- მრავალჯაგრიანი ჭიე- დელი (პერინომიცეტებში).
ბის თავის უკანა ნაწილი, რომელიც პერიქეცციული ფოთლები –- ზავსების
წარმოქმნილია ტანის 2–-4 სეგმენტის არქეგონიუმების ირგელივ განლაგე–
შერწყმის შედეგად. მის წინა ნა- ბული ფოთლები, რომელთა ერთობ-
წილში ორივე მზარეს მოთავსებულია ლიობით წარმოიქმნება პერიქეციუმი.
ორ-ორი წყვილი ულვაში, მუცლის პერიქეციუმი –- ხავსების არქეგონიუმე-
მხარეს კი პირი მდებარეობს. ბის ჯგუფების საფარი, რომელიც თ»
პერისტომური ულვაშები –- რგოლიანი ვის მხრიე წარმოადგენს არქეგონი-
ჭიების პირის განყოფილებაზე (პე- უმების გარშემო განლაგებული ფოთ–
რისტომიუმზე) განლაგებული ოთხი ლების (პერიქეციული ფოთლების) ერ–
წყვილი ულეაში. თობლიობას.
პერიტეციუმი –-– ჩანთიანი სოკოების პერიქონდრიუმი –- შემაერთებელქსოვი–
(პერინომიცეტების” რიგიდან) ქოთ- ლოვანი გარსი, რომლითაც დაფარუ–
ნისებრი ნაყოფსხეული, რომელსაც ლია ჰიალინური ხრტილი, სრტილზედა.
წეერში წერილი ნასერეტი აქვს. პერიცელულარები -- ნერეული ზოქკო–-
პერიტონიალური ეპითელიუმი –- ერთ- ების განშტოებანი განგლიოზურ ნერ–-
შრიანი ეპითელიუმი რომლითაც ვულ უჯრედებზე.
ამოფენილია სხეულის მეორადი ღრუ პერიციკლი –- მცენარის ახალგაზრდა
პერიციტები – 260 –– პიკნიდიები

ღერძული ორგანოების (ღეროს, თიერებათა მთავარი შემადგენელი

ფესვის) დცენტრალური ცილინდრის ნაწილია; გვხვდება აგრეთვე უჯრე-
გართა (პერიფერიული) ნაწილი, ღის წვენში და მცენარეული უჭჯრე-
რომელიც მეტწილად შედგება დცო- დის გარსში,
ცხალი უჯრედების ერთი ან ორი პიახავა –- ზოგიერთი პალმის ფოთლე-
(იშვიათად რამდენიმე) შრისაგან და ბის ბოქჭ კო.

განლაგებულია მთლიან რგოლებად პიგიდიუმი –- 1. მრავალჯაგრიანი ჭიების

ენდოდერმის ქეეშ. ასრულებს დროე- სხეულის ბოლო ნაწილი, რომლის
ბითი წარმომშობი ქსოვილის როლს და უკანა მხარეს “მოთავსებულია ანა-
უზრენველყოფს გუჯერდითი და დამა- ლური ხვრელი და ორი გრძელი ულ-
ტებითი ფესვების და სხეა სტრუქ- ვაში ანუ ანალური საცეცი. პიგი-
ტურების ჩასახვას. დიუმის წინა ნაწილში ზრდის შედე-
პერიციტები –– უჯრედები რომლებიც გად ახალი სეგმენტები წარმოიქმნე-
შემოხეეულია კაპილარებზე. ბა, 2. მწერების მუცლის უკანასკნელი
პეროქსიდაზა –- პოლიფენოლებისა და (ბოლო) განყოფილება.
არომატული ამინების დამჟანგველიე პიგმეი –– ცენტრალური აფრიკის და-
ფერმენტი. ბალტანიან ადამიანთა ტომის წარ-
პერტინენცია -- მცენარეთა გაელენა მომადგენელი; ჯუჯა-კაცი.
ირგელივ გარემოზე, რაც მის შეცე–- პიგმენტაცია (პიგმენტიდან) –- ცოცხა-
ლას იწვევს. ლი ორგანიზმის” ქსოვილების შე-
პერფორატორიუმი –- სპერმატოზოიღის ღებვა პიგმენტებით.
თავის წინა ნაწილი, რომლის მშეშ- პიგმენტები მცენარიხა –-- მცენარის უჯ-
ვეობთ ხდება სპერმატოზოიდის რედების პლასტიდებში (ქლორო-
შეღწევა კეერცხის გარსში, პლასტებშისი ქრომოპლასტებშიეუე ან
პერფორაცია –- ნასვრეტების გაჩენა; წვენში შემავალი საღებავი ნიეთიე-
უჯრედის კედლების დაჩვრეტა (მაგ., რებანი (ქლოროფილი კაროტინი,
საცრიან მილებში საცრიანი ფირფი- ანთოციანი).
ტის პერფორაცია). პიგმენტი –– საღებავი ნივთიერება, რო-
პერფუზია -- სითხის გატარება ორგა- მელიე ფერს აძლევს ორგანიზმს.
ნიზმის ქსოვილებსა ღა ორგანოებში, გვხვდება პიგმენტურ უჯრედებში ან
პეტალოიღები –– ამბულაკრული ზო- სხეულის საფარველში (კანმი0 გან-
ლების ფირფიტისებრი გაფართოება- ლაგებულ ქრომატოფორებში.
ნი, რომლებიც განლაგებულია ზღეის პიგმენტწარმომკმნელი ბაქტერიები --
ზღარბების სხეულის ზედა მხარეზე. საღებავი ნივთიერებების (პიგმენტე–-
პეტროფიტები –- კლდეებისა და ქვიანი ბის) სინთეზის უნარის მქონე ბაქ-
· ნაშალების მცენარეები. იგივეა, რაც ტერიები,
ლიტოფიტები, პიგოსტილი – იხ. კუდუსუნი.
პეფხინი – 1. კუჭის წვენში შემავალი პითეკანთროპი –- უძველესი ნამარხი
ფერმენტი, რომელიც ხელს უწყობს ადამიან,ი რომლის ნაშთები პირვე-
ცილების დაშლასა და მონელებას, ლად ნახული იყო კუნძულ იავაზე
2. ასეთი ფერმენტისაგანნ ღდამზადე–- 1891 წელს; მაიმუნ-ადამიანი.
ბული წამალი. პიკირება, პიკიროვკა –- იხ, ჯგუთვა.
პექტინები –- ორგანული, მაღალმოლე- პიკნიდიები –– კონიდირფორების ჯგუ-
კულარული შენაერთები, რომლებიც ფები, რომლებიც შემოხვეულია სო-
თავისი ბუნებით ნახშირწყლებს უახ- კოს “განსაკუთრებული, მპიდროდ გა–
ლოვდღებ; უჯრედშორისულ ნივ- დაბლართული ჰიფების გარსით,
პიკნიდიუმი – 261 – პირამიდული

პიკნიდიუმი –- ბევრი ჩანთიანი და ბა- წვენს რომელიც გლიკოგენს შლის

ზიდიანი სოკოს დოქისებრი ფორმის რძემჟავამდე.
ნაყოფსხეული, რომლებშიცყ -კონი- პილორუსი –- იხ. კუჭის სარქველი.
დიუმები ან პიკნოსპორები ვითარ- პინაკოციტები –- ბრტყელი უჯრედები,
დება, რომლებითაც დაფარულია ღრუბე-
პიკნოზი -- პროცესი, რომელიც მდგო- ლების სხეულის ზედაპირი გარედან.
მარეობს ქრომატინის გამკვრივებასა პინელური განყოფილება –- მრგვალ-
ღა მის ჰომოგენურ, ძლიერაღ მღებავ პირიანთა (ხერხემლიან ლცხოველთა
მასად გადაქცევაში. შეიძლება შესა- ერთ-ერთი კლასი) მორისული ტვი-
მჩნევი იყოს როგორც მოსვენებულ, ნის საბურავში განვითარებული და-
ისე მიტოზურ ბირთეში. მატებითი შუქშემგრძნები ორგანო.
პიკნოხპორა -- სოკოს პატარა ზომის, პინერაიტი –- სუბტროპიკული წიწვო-
ერთბირთვიანნდ მომრგეალო სპორა, ვანი ტყე, რომელიც შექმნილია არა–-
რომელიც ვითარდება ჟანგა სოკოე- უკარიისაგან.
ბის ნაკოფსხეულში –- პიკნიდიუმში. პინოსომები –- ვაკუოლები, რომლე–
პილიღიუმი –- იხ, დეზოროვის ლარვა. ბიც წარმოიკმნება ციტოპლაზმაში
პილომოტორული ნერვული ბოქკოე- პინოციტოზის დროს,
ბი –- სიმპათიკური ნერვული ბოვ- პინოციტოზი –- სითხის პატარა წვეთე-
კოები, რომლებიე/ე ანერვირებენ ბის შთანთქმა უჯრედის მიერ, რაც
თმის ამწეე გლუე კუნთებს. ხორციელდება უჯრედის გარე მემბ-
პილოროსპაზმი –- კუჭის უკანა, შევიწ- რანის მეშვეობით. დამახასიათებელია
როვებული ნაწილის ე. წ პილორუ- ყველა მცენარეული და ცხოველური
ლი განყოფილების კუნთების კრუნჩს- უჯრედისათვის.
ვითი მდგომარეობა. პინულები –- კანეკლიანთას ზოგიერთი
პილორული განუოფილება –- ძეძუმწო- წარმომადგენლის (რღვის შროშანები)
ვართა კუჭის უკანა შევიწროვებე- სხივებზე წარმოქმნილი ნაწევრიანი
ლი ნაწილი რომელი) გადადის დანამატები,
თორმეტგოჯა ნაწლავში. პინცირება –- მოწყვეტა, ახალგაზრდა
პილორული დანამატი--–კუქჭის ან შუა კენწრული ყლორტის მოცილება;
ნაწლავისს მილისებრი, ყრუდ დაბო- იჟენებენ მეხილეობაში ზის სიმალ–-
ლოებული გამონაზარდები კუჭის ლეში ზრდის შესაჩერებლად, რათა
ასეთი დანამატები დამახასიათებელია დაჩქარდეს გახევების პროცესი ან
თევზებისათვის, ხოლო შუა სნაწლა- გაძლიერდეს დანარჩენი (გვერდითი)
ვისა –- მწერებისათვის. ყლორტების ზრდა, მიმართავენ აგ-
პილორული კუჭი –- კიბოსნაირთა კუ- რეთვე კიტრისა და სხვა ბოსტნეულ-
ჭის მეორე (უკანა) ნაწილი, რომე- თა მოყვანისას, უფრო მეტად და-
ლიც ფილტრის მოვალეობას ასრუ- ტოტვისა და მოავალი ყვავილის გა-
ლებს; მასში გადის ნახევრად თხიე- მოტანის მიზნით.
რი ან საკმაოდ დაქუცმაცებული სა- პიონერი მცენარეები –- პირველი მცე-
კვები და შემდეგ გადადის შუა ნაწ- ნარეები, რომლებიც სახლდება მცე-
ლავში. ნარეულ საფარს მოკლებულ ადგი–

პილორული ჯირკვლები –- კუჭის შე- ლებზე, იგიეეა რაც ინიციალური

ვიწროებულ ნაწილში განლაგებული მცენარეები.
ჯირკვლები, რომლებიც გამოყოფენ პირამიდული გზები, პირამიდული ხიხ-
პეფსინისა ღა გლიკოლიტური ფერ- ტემა –- დაღმავალი ნერეული გზე-
მენტის შემცველ სუსტტუტიან ბი, რომლები, გამოდის თავის ტვი-
პირდაპირი – 262 – პირველადსაფრიანი

ნის ქერქიდან და ზურგის ტეინის ნეზის ფაზა, რომლის დროსაც ბლას-

გავლით მიდის ტანისა და კი:სურე- ტემის ჩანასახოვანი ფურცლებიდან
ბის კუნთებში: წარმოადგენსყ სა- გამოცალკევდებაი ღა დიფერენცირ-
მოძრბო ანალიზატორის ეფერენ- დება ემბრიონალური ორგანოები,
ტულ-პროექტულ ბოქკოთა სისტემას, პირველადი პირი –- ის. ბლასტოფორი,
რომლის საშუალებითაც უმთავრესად გასტროფორი.
წებისმიერი მოძრაობები ხორციელ- პირველადი სასქესო ნიშნები –-ძირითა-
დება, დი განმასხვავებელი ნიშნები მდედ-
პირდაპირი განვითარება –- განვითარე- რობით ლდა მამრობით ინდივიდებს
ბა რომლის დროსაე) კვერცხიდან შორის ცხოველებსა და ადამიანში.
გამოდის სრულიად ფორმირებული პირველადია ტრისომი –– ტრისომი (ახ),
ან ზრდასრული ფორმის მსგავსი რომელშიაც ჭარბი ქრომოსომი სრუ-
ცხოველი. ლიად ჰომოლოგიურია ორი დანარ-
პირდაპირი დაყოფა უჯრედისა – იხ, ჩენი ჰომოლოგი დიპლოიდური ანაწ-
ამიტოზი, ყობისა.
პირენოიდები –- ბევრი წყალმცენარისა პირველადი ღრუ ხზეულისა –- იხ. პრო–
და ზოგიერთი ღვიძლის ხავსის ქრო- ტოცელი.
მატოფორებში განლაგებული უფე- პირველადკბილიანებბიი –- მეზოზოური
რული, ცილოვანი სხეულაკები, რო- ერის ძუძუმწოვრების ჯგუფი მეტად
მელთა ახლოს ხდება სამარაგო სა–- მარტიეი აგებულების კბილებით.
კვები პროდუქტების (უმთავრესად პირველადლაყუჩიანები –– ზღვისს თორ-
სახამებლის) გაძლიერებული დაგრო- საგდღულიანი მოლუსკების მცირე ჯგუ–
„ვება. ფი, რომელთაც აქვთ ნამდვილი ქტე–
ბირველადი ბუშტი –-– ლანცეტას სხეუ- ნიდიუმი (და არა ფირფიტისებრი ლა-
ლის წინა ნაწილში არსებული ნერ- ყუნები,) თითო ცალი თითოეულ
ვული მილის გაფართოება, მხარეზე.
პირველაღი გულგულის სხივები –-კო- პირველადპირიანები –– ცხოველთა ჯგუ-
ნებს მორის არსებული ძირითადი ფი, რომელთა ფორმირებაში მყოფი
ქსოვილის ზოლები, რომლებიც გულ- ორგანიზმის საბოლოო პირი ვითარ-
გულიდან იწყება და პირველად ქერ- დება გასტრულის პირველადი პი-
ქამდე მიდის მათ რაღიალურ სხი- რიდან –– ბლასტოფორიდან, ამ ჯგუფს
ეებსაც უწოდებენ. ეკუთვნის ყველა სამშრიანი დცხოვე-
პირველადი ზოლი –- მეზოდერმის წარ- ლი, კანეკლიანების ქორდიანებისა
მოქმნის ადგილი ფრინველებისა და და სხეათა გამოკლებით, რომლებიც
სხვათა კვერცხში, მისი (კვერცხის) მიეკუთვნებიან ე. წ. მეორადპირია–-
განვითარების დროს, ნებს.
პირველადი თირკმელი –- იხ. მეზონეფ- პირველადხაფრიანი მცენარეები –-- ორ-
როსი. ლებნიანი მცენარეებს ერთ-ერთი
პირველადი მუტანტი –- იხ, პირეელადი ქეეკლას,ი რომელიე აერთიანებს
ტრისომი. ისეთ მცენარეებს, რომელთა ყვავი-
პირველადი ნაწლავი –– გასტრულის ცენ- ლები უყვავილსაფაროა ან მათი ყვა-
ტრალური ღრუ, «ომელიც ენტო- ვილსაფარი მარტივია ან ორმაგი
დერმითაა ამოფენილი; წარმოადგენს (ამ შემთხვევში გვირგვინი ფურც-
საჭმლის მომნელებელი სისტემის ჩა- ლებგანცალკევებულია), ხოლო თესლ–
ნასაზს. კვირტები ორი ინტეგუმენტითაა. მათ
პირველადი ორგანოგენეზი -- ონტოგე- ეკუთვნით მაგნოლიასებრნი, ბაიას-
პირველადტრაქეანები – 2631 -– პაროგენული

ებრნი, ვარდისებრნი და სხვ. პირველი სახიგნალო ხისტემა –- ტვი-

პირველადტრაქეანები–-ხმელეთზე მცხო- ნის ქერქის მოქმედება რომელიც
ვრებ ფეხსახსრიანთა ტროპიკული უზრუნველყოფს გრძნობს ორგა-
სარტყლის ჭიისებრი ფორმები, რო–- ნოების მიერ მიღებული გაღიზიანე-
მელთა სხეულს არ ემჩნევა გარეგა- ბის გადაქცევას იმ სიგნალებად, რო-
ნი სეგმენტაცია, მკეეთრად გამო- მელთა შედეგადაც ხდება ორგანიზ-
ცალკევებული თავი ღა ტანის დაყო- მის სხვადასხვაგვარი მოქმედების გა-
ფა განყოფილებებად. მოვლინება.
ბპირველადკორდიანები –- იხ. ნახევრად- პირის კარიბჭე –- იხ, კარიბჭე პირისა,
ქორდიანები. პირის ლაპოტები –- ორსაგდულიანი
პირველადღრუიანები –- ცხოველები, მოლუსკების (უკბილოს) პირთან, და-
რომელთა შიგნითა ღრუს წარმოად- ნამტის სახით, განეითარებული
გენს ბლასტოცელის ნაშთი. ხშირად ორი ლაპოტი, რომელიც დაფარულია
ამ ნიშნის მიხედვით მრგვალ ჭიებს წამწამიანნი ეპითელით. ხელს უწ-
პირველადღრუიანებს უწოდებენ. ყობს საკეების პორისაკენ მიტაცებას.
პირველფრინველები
–– მეზოზოური ერის მათ ტუჩის საცეცებსაც უწოდებენ.
გადაშენებული ფრინველები რო- პირის ფსკერი –-- პირის ღრუს ქვედა
მელთაც გააჩნდათ ქევეწარმავლებისა- კედელი,
თვის დამახასიათებელი მთელი რი- ბპირობაითთ გამლიზიანებელი –- ყოველ-
გი ნიშნები (არკქეოპტერიქაი). გვარი „ვლილება, როგორც ორგა-
პირველწყლის ცხოველები –- ცხოველ- ნიზმის გარე სამყაროში, ასევე მის
თა ფორმები რომელთა ეეოლუ- შინაგან მდგომარეობაში.
უციური განვითარება მიმდინარეობდა პიროზითი რეფლეპხი –- რეფლექსი,
2ხოლოდ წყლის გარემოში (თევზე– რომელიც ცოცხალ ორგანიზმს უმუ-
ბი და სხვა მრავალი ცხოეელი); განს- შავდება ინდივიდუალური ცხოერე-
სვაეებით ე. წ. მეორედწყლის ცხო- ბის მანძილზე უპირობო რეფლექ-
ველებისაგან რომლებიც ხმელეთზე სების ბაზაზე, პირობითი რეფლექსი
ცხოვრებიდან დაუბრუნდნენ წყალში გამომუშავდება დროებითი კავშირე-
ცხოვრებს (ფარფლფეხიანები და ბის ფორმირების შედეგად თავის
სხე.). ტვინის ნახევარსფეროების ქერქის
პირველი გაუჟოფა –- მეიოზის პირველი აუცილებელი მონაწილეობით.
გაყოფა, რომელსა) პეტეროტიპიურ პირობითი რეფლექსის გარეგანი შეკავე-
ან რეღუქციულ დაყოფასაც უწოდე- ბა –- პირობითი რეფლექსის სრული
ბდენ. ან ნაწილობრივი შეკავება დროები-
პირველი თაობა –- შთამომავლობა, რო- თი გარეგანი გამღიზიანებლის მოქ-
მელიც მიიღება შეჯვარების შედეგად მედების შედეგად.
და. თვითდამტვერვის ან პირველი პირობითი რეფლექსის შინაგანი შეკავე-
თაობის (I) ინდივიდების ერთმანეთ- ბა პირობითი რეფლექსის თანდა–-
შორის შეჯვარების დროს მიიღება თანობითი გაქრობა, რაე მეტწილად
მეორე (I) თაობა ხოლო მეორე ხდება იმ შემთხვევაში, თუ ზედი-
თაობის ინდივიდებს შორის შეჯვარე–- ზედ მრავალჯერ არ ხდება პირობითი
ბისას მესამე (77ვ) და ა. შ. გამღიზიანებლის განმტკიცება უპი-
პირველი რიგის ოვოციტები
-- იზ. ოვო- რობო გამღიზიანებლით.
ციტები პირეელი რიგისა. პიროგენული ზუქცეხია -- მცენარეუ-
პირველი რიგის სპერმატოციტები
-- იხ. ლობის აღდგენითი ცელა გველის,
სპერმატოციტები პირველი რიგისა. ტყის ან სხვათა ხანძრის შემდეგ.
პიროპლაზმები – 264 – პლაზმოდენმები

პიროპლაზმები –– ერთუჯრედოვანი პა- ერთობლიობა შეადგენს პლაზმონს,

რაზიტები (სპრორიანებს კლასიდან), პლაზმაგინოგამური განაყოფიერება –
როჭლებიც პარაზიტობენ რიგ ძუ- განაყოფიერების ისეთი ტიპი„ რომ-
ძუმწოვართა სისხლში და იწვევენ ლის დროსა) ზიგოტამი მხოლოდ
სერიოზულ დაავადებას –– პირო- დედისეული პლაზმაა მოცემული. ეს
პლაზმოზს (რქოსანი საქონლის შეიძლება მოზდეს: 1. თუ მამისეული
ტეხასის” ციებ-ცხელებასს და სხვა). პლაზმა მოცილებულია განაყოფიე-
მთი გადამტანხნა სისხლმწოველა რებამდე ან განაყოფიერების დროს,
ტკიპები, 2. მამისეული პლაზმა, მართალია, მო–
პიროპლაზმოზი -- იხ. პიროპლაზმები. ხვდება კვერცხუჯრედში, მაგრამ ან
პიროყურძნის მჟავა –- ორგანიზმში ნახ- ელიმინირდება დეგენერაციის შედე-
შირწყლების„ დაჟანგვის ერთ-ერთი გაღ, ანდა ზიგოტის გაყოფის დროს
პროდუქტი. რჩება უჯრედში, რომელიც შემდე:
პიტა –- აგავის ფოთლებისაგან მიღებე- აღარ იყოფა.
ლი ბოჭკო. პლაზმალემა –-– პროტოპლაზმის გარეთა
პიტეკანთროპი –- იზ. პითეკანთროპი. შრე, რომელიც ესაზღვრება მცენა-
პიტოცინი -- იხ, ოქსიტოცინი, რეული უჯრედის გარსს,
პიტრესინი -- იხ. ვაზოპრესინი. პლაზმატური მემბრანა –- უჯრედის
პიტუიტარული ჯირკვალი –- ზოგიერთი ცოცბალი მოქმედი ნაწილი, რომლის
ავტორის მიერ ჰიპოფიზისათვის მი- გზითაც ხდება უჯრედში შესული მთე-
ღებული სახელწოდება, ლი საკვები ნივთიერებისა და უჯრე-
პლაგიოტ როპიზმი -- მცენარის გვერ- დიდან გამოსული დაშლის პროდუქტე-
ღითი ორგანოების ზრღა გამღიზია- ბის და სეკრეტების გავლა.
ნებლის მიმრთ ჰორიზონტალურად პლაზმიდები –– (. კრებითი ცნება «მ
ან პორიზონტისადმი ირიბი კუთხით. სტრუქტურებისა, რომლებიც წარმო-
პლაგიოტროპული ორგანოები –- მცენა- ადგენენ მემკვიდრულობის არაქრო-
რის ორგანოები, რომლებიც განლაგე– მოსომულ მატარებლუბს. 2. გენებისა-
ბულია ჰორიზონტალურად ან ჰორი- გან ნაწარმი და პლაზმაში გამოჟო-
“სონტისაღმი ირიბი კუთხით (ბევრი ფილი პროდუქტები, როგოც გე-
მცენარის ფოთლები, გვერდითი ტო- ნების მოქმედებისა და ურთიერთ-
ტები, ფესვები და ფესურებუ). ქმედების შუამავლები. ვარაუდობენ,
პლაზმა –– 1. ბიოლოგიურ ლიტერატუ- რომ პლაზმიღები პლაზმაში ყალიბ-
რაში ეს ტერმინი იხმარება _პირვე- დებიან კომპლექსებდ,დ რომელთა
ლად წარმომქმნელი მასი“ ან ფორმა გავლენას ახზღენს კომპლექს-
„ცოებალი ნივთიერების მასის“ მნი- ში შემავლი პლაზმიდების აქტიუ-
შვენელობით 2. სისხლის თხელი, რობაზე.
ჩვეულებრივ უფერული ნაწილი ე.წ. პლაზმოდესმები –- 1. პროტოპლაზმური
ფორმიაი ელემენტებით. 3 პრო- თხელი ჰჭიმებსი რომლებიც გადიან
ტოპლაზმის შემოკლებულ: სახელ- მცენარის უჯრედების გარსის არ-
წოდება. ხებში ღა აკაეშირებენ მეზობელი
პლაზმაგენები –- ციტოპლაზმაში ლო- უჯრეღების პროტოპლასტებს,ს 2.
კალიზებული, მემკვიდრულობის ჰი- თხელი პროტოპლაზმური ძაფები,
პოთეზური კორპუსკულარული ერ- რომლებიც ერთმანეთთან აკავშირე-
თეულები, რომლებსაც, ბირთვის გე– ბენ ცხოველის სზხეადასხვა ქსოვი-
ნების მ»გავსად. უნარი აქვთ აუტო- ლის უჯრედებს ღა რომელთა გზით
რედუპლიეკავციტსა. ამ ერთეულების ხდება საკვები ნივთიერებისა და გ>
პლაზმოდიუმი – 265 პლანოგამეტები+

ღიზიანებს გადაცეა უჯრედიდან წყვეტა, რასაც თანსდევს პროტო-

უჯრედშ9ძი. პლაზმისა და უჯრედის წვენის გად-
პლაზმოდიუმი –- 1. ზოგიერთი სოკოს, მოსროლა; ხდება იმ შემთხეევაში,.
კერძოდ მიქსომიცეტების ეეგეტატიუ- როდესაც უჯრედის გარსი ვეღარ უძ--
რი სხეული; წარმოადგენს მრავალ– ლებს ტურგორულ წნევას.
ბირთვინ პროტოპლაზზურ მასას, პლაზმოსომები –– ). ნამდვილი ბირთ-
რომელიც ამებისებურად მოძრაობს, ვაკებ-ი 2. ციტოპლაზმური მცირე;
2. უმარტივესი ერთუჯრედიანი ცხო- ზომის ორგანელები, რომლებიც და-
ეელიდ„ რომელიც იწვეეს მალარიას; კავშირებულია ფიბრილებთან და გა-
მრავლდება სპორების წარმოქმნით. ნიხილებიან, როგორც პროტოპლაზ-.
მისი გადამტანია კოლო ანოფელესი. მი სტრუქტურის ფუნდამენტური.
პლაზმოლემა –-– იხ. პლაზმალემა, ერთეულები,
პლაზმოლიზი –- პროტოპლაზმის მოცი- პლაზმოტიპი –- ორგანიზმი,„ რომლის.
ლება გარსიდან მცენარის უჯრედში, მემკვიდრული კონსტიტუცია გაპი-
რაც გამოწვეულია უჯრედის მიერ რობებულია პლაზმით ზოგიერთი-
წყლის დაკარგვის შედეგად. პლაზმო- პლაზმოტიპი ხასიათდება პლაზმონის.
ლიზს ადგილი აქვს იმ შემთხეევაში კონსტანტური განსხვავებით,
თუ ცოცხალ უჯრედს მოვათავსებთ პლაზმოტომი. – I, პლაზმოდიუმის
ჰიპერტონულ ხსნარში, ე. ი. ხსნარ- გაყოფა რამდენიმე მრავალბირთვიან.
ში, რომლის შემწოეი ძალა სჭარბობს ნაწილად დაზონრის გზით. 2. პლაზ-
უჯრედის წვენის შემწოე ძალას. მის ან უჯრედის დაყოფა.
პლაზმოლიტიკები (პლაზმოლიზიდან) –- პლაზმოქრომატინი –- ქრომატინი, რომ-
ნივთიერებანი, რომელთა ხსნარს იყე– ლისგანაც იქძნება ბირთვაკი.
ნებენ პლაზმოლიზის გამოსაწვევად; პლაზმური მემბრანა –– უჯრედს ცოცხა-
პლაზმოლიტიკებად ჩვეულებრიე იყე- ლი მოქმედი ნაწილი, რომლის გზით
ნებენ საქაროზას და სხვა ნივთიერე- ხდება საკვები ნივთიერების, დაშლის-
ბას, რომელსაც ძნელად ატარებს პროდუქტებისა და სეკრეტების გავ--
პროტოპლაზმა,
პლაზმონი –- 1. კრებითი ცნება უჯრე- პლაკოდერმები –- ნამარხი თევზების.
დის მემკვიდრულობის მატარებელი ერთ-ერთი ქეეკლასი, რომელიც გავ-
რცელებული იყო სილურისა და დე-·
ყველა არაქრომოსომული ელემენ-
ტისა პლაზმონი აგებულია („იტო- ვონის პერიოდის ბოლოს,
პლაზმონისა და პლასტომისაგან. 2. პლაკოიდური ქერცლი -- ხრტილოვანი:
უფრო ვიწრო გაგებით პლაზმონი თევზების ქერცლი, რომელიც შედ-
წარმოადგენს მემკვიდრულობის ცი- გება ძირითადი (ფუძის) ფირფიტისა-
ტოპლაზმურ მატარებელთა ერთობ- გან რომელზედაც ამოდის კონუსუ--
ლიობას, გარდა პლასტიდების მემ- რი ან სოკოსებური ე. წ. კანის კბი-.
კვიდრული ელემენტებისა; მას პლაზ- ლი: ეს უკანასკნელი შეიძლება და-
მოტიპსაც უწოდებენ. ზოგი ავტორი ბოლოებული იყოს ერთი ან რამდე-
(ვეტშტეინი, 1917) პლაზმონის ქვეშ ნიმე წეეტით,
გულისხმობს პლაზმი გენეტიკურად პლაკორული მცენარეულობა -– წუალ–
აქტიურ ჰომოგენურ მასას, რომელიც გამყოფი გავაკებების მცენარეულო-
არ შეიცავს ბირთვის გენები” ან ბა, რომელიც ყველაზე სრულად ასა–-
პლასტიდების ტიპს სტრუქტურულ ხავს ამ ზონის ბუნებრივ პირობებს.
ელემენტებს, პლანოგამეტები –- მოძრავი სასქესო უჯ-
პლაზმ ოპტიზმი –– უჯრედის გარსის და- რედები –- გამეტებ,V რომელთაც
2ლანოზიგოტა პლაცენტა

შოლტები აქვთ. დამახასიათებელია პლასტიკური პროცესები -- იხ. ზრდის

ბევრი უმდაბლესი მცენარისათვის, პროცესები.
“პლანოზიგოტა –- ზიგოტა, რომელიც პლასტიკური ცვლა -–- იხ. ასიმილაცია.
მოძრაოოს შოლტების დახმარებით; პლახტოგამია –– ერთუჯრედიაი ინდი-
გვხვდება ზოგიერთ წყალმცენარეში. ვიდების შეერთება ციტოპლაზმების
პლანოსომა –- ჭარბი ქრომოსომა რო– შერწყმის გზით.
მელიც წარმოქმნილია ბიგალენტის პლახტოგენი –- პლასტიდების ჰიპოთე-
დაუთიმავობის შედეგად მეიოზში. ზური გენეტიკური ცენტრი, რომე-
პლანოსპორა –- იგივეა რაც ზოოსპორა. ლიც იმყოფება გენებს კომპლექ-
პლანტიგრაღული ცხოველები –– ცხოვე- სის კონტროლის ქეეშ ღა რომელ-
ლები, რომლებიც სიარულის დროს ზედაც დამოკიდებულია პლასტიდუ-
ეყრდნობიან მთელ ტერფს. რი ნიშნების წარმოქმნა.
“პპლანულა –- ჰიდროიდული მედუზის პლახტოდიმი –- იხ. დიმი.
განაყოფიერების შედეგდ წარმო- პლასტოკონტი –-– ძაფისებრი ქონდრიო-
ქმნილი თავისუფლად მცურავი, წამ- სომა.
წამებით მოფენილი, ორშრიანი ლარ- პლასტომერი –- სპერმატოზოიდის ნა-
ვა განვითარების შემდეგ საწყისს წილი, რომელიც შეიცაეს ქონდრიო-
აძლეეს პოლიპბ. პოლიპიდანდდ კი სომებს.
კვლავ მედუზა წარმოიქმნება. პლასტომი –- უჯრედის პლასტიდების
პლანქტობენთოსი – წყლის უხერხემ- მთელი სისტემა, არა როგორე მისი
ლო ცხოველები, რომლებიც იმყო- მორფოლოგიური სნაწილი„ არამედ
ფებიან წყლის ფსკერზე, მაგრამ შე- როგორე გენეტიკური სისტემის ერთ-
უძლიათ წყლის სიზრქემში ცხოვრე- ერთი (მესამე) ელემენტი,
ბაც. პლახსტოსომა –- იგივეა, რაც ქონდრიო-
«პლანქტონი –- მცენარეული და ცხო- სომა.
ველური წვრილი ორგანიზმების ერ- პლასტოქონდრიები –- იგივეა, რაც მი-
თობლიობა, რომელიც მთელი თავი- ტოქონდრიები.
სი არსებობის განმავლობაში („ც)ხოვ- პლახტრონი –- კუს ძვლოვანი ჯავშნის
რობ ზღვის, ტბის ან მდინარეთა ქვედა ფარიდ„ რომელიც შედგება
წყლის სიზრქეში რაიმე საყრდენის ოთხი წყვილი ძელოვანნი ფირფიტი-
გარეშე და წულისავე დინებას გა- სა და ერთი, წინა წყვილ ფირფიტას
დააქვს ერთი აღგილიდან მეორეზე.
პლანქტონური თევზები -- წყლის სიზრ-
შორის
გან..
მდებარე, კენტი ფირფიტისა-

ქეში მცხოვრები თევზები, რომელთა პლატიცელური მალა –- მალა, რომლის

გადანაცვლება ჩვეულებრიე ზდება სხეულს აქვს ცოტად თუ ბეერად
წყლის დინებით და აქტიურად არ ბრტყელი წინა და უკანა ზედაპირი.
ახდენენ დიდ გადაადგილებას. პლაცენტა –- 1. ნასკვის შიგნითა ქსო-
პლანქტოფიტები –- ის. ფიტოპლანქტო- ვილების გამონაზარდი, რომელზედაც
ნი, თესლკვირტია მიმაგრებული. 2. გვიმ–
პლასტიდები –- მცენარეული უჯრედის რანაირთა ფოთლის ქვედა მხარეზე
სპეციალიზირებული, უფერული ან წარმოქმნილი სქელი ამონაზარდი,
შეფერილი ორგანოიდები როგორი- რომელზედაც მრავალი სპორანგიუმი
ცა, მაგალითად, ლეიკოპლასტები, “ბზის, ვ. უმაღლეს ძუძუმწოვართა
ქლოროპლასტები, ქრომოპლასტები. ორგანო, რომლის მეოხებით ზორ-
2ლასტიდომი –– პლასტიდების ერთობ- ციელდება კავშირი დედის სხეულში
ლიობა უჯრედში. განეითარების პროცესში მყოფ ჩა--
პლაცენტაცია – 267 პლექტენქიმა

ნასახსსა და დედის ორგანიზმს შო- ნიშნების მიმრთ დომინანტური.

რის. წარმოიქმნება ქორიონისა და პლეიოტროპეული მოქმედება ფენო-
ლორწოვანი გარსისაგან. ტიპსე ერთდროულად შეიძლება
პლაცენტაცა მცენარეებში -- თესლ- იყოს დადებითი და უარყოფითი.
კვირტების განლაგების ესა თუ ის პლეიოფაგები –- იხ. პოლიფაგები.
საზე ნაყოფფოთოლზე, პლეიოქაზიუმი –– მრავალსხივიანი კენწ-
პლაცენტიანი ცხოველები –- ძუძუმწო- რულყვავილებიანი ცრუქოლგა; ყვა-
ვარი ცხოველების ჯგუფი, რომელთა ეილეღი, რომლის თვითეული ღერ-
ჩანასახი (განვითარების პერიოდში) ძიდა” რომელზედა/ ერთი კენ-
იკვებება დედის ორგანიზმში განვი- წრული ყვავილი ზის, გამოდის, ჩეე-
თარებული სპეციალური ორგანოს-- ულებრივ, ერთმანეთთან მიახლოე-
პლაცენტის მეშვეობით. მათ ეკუთვ- ბული ორზე მეტი ტოტი, რომლე-
ნით მწერიჭამიებ,ი მღრღნელები, ბიც ზრდაში კენწრულ ყვავილს უსწ-
მტაცებლები, ჩლიქოსნები, ფეხფარფ- რებენ (რძიანას ყვავილედი).
ლიანები, ვეშაპისნაირნი პრიმატები პლეირიტები –– მწერების სხეულის გეერ-
და სხე, დის მხარის ნაწევრები, იხ. სკლერ“-
პლევრა – შემაერთებელქსოვილოვანი ტები.
თხელი გარსი, რომელშიც ფილტვე- პლეისტონი –- 1. წყალსატევების წყლის
ბი მოთაესებული. შედგება ორი ზედაპირზე მოცურაე მცენარეთა
ფურცლისაგან. ერთობლიობა რომელიც ზღვებში
პლევრის ღრუ –– პლევრის ფურცლებს მეტწილად წარმოდგენილია წაბლა
შორის მოთავსებული ვიწრო, ხვრე- წკალმცენარეების დიდღი გროვის სა-
ლისებრი ღრუ. ხით, მტკნარ წყლებში კი პლეის-
პლევროვისცელარული ნერვული ლღე- ტონს ქმნის, მაგ.,, სალეინია. 2. ()ზო–
რო –- ორი ნერვული ღერო, რომე- ველები რომლებიც შეგუებულია
ლიე მდებარეობს ზოგიერთი მო- წყლის ზედაპირულ ფენაში ცხოვრე-
ლუსკი (გვერდნერეიანები0ე სხეუ- ბას.
ლის მთელ გაყოლებაზე სალაყუჩე პლეისტოცენი –- დედამიწის ისტორიის
ღარების ზემოთ, მეოთხეული პერიოდის შუა (ყინუ-
პლევროსპორა -- ბაზიდიოსპორა რო- ლოვანი) ეპოქა.
მელიც წარმოიქმნება ბაზიდიუმის პლეიქაზიუმი –– იხ, პლეიოქაზიუმი.
გვერდით ზედაპირზე. პლეომორფიზმი –- იხ. პოლიმორფიზმი.
პლეზმიანტროპი –- ადამიანის მსგაესი პლეოფაგები – იზ. პლეიოფაგები.
მაიმუნის ერთ-ერთი გვარი ავსტრა- პლერომა –- მცენარის ფესვისა ღა ღე-
ლოპითეკის ოჯახიდან, როს ზრდი კონეუსს პირველადი
პლეთიზმოგრაფია –- სისხლძარღვოვანი ქსოვილის შიგნითა შრე, რომლიდა–
რეფლექსების შესწაელის ზერხი კი-
დურის სისხლსავსეობის ცვლილების
ნაც ცენტრალური ცილინდრი ვი-
თარდება (მოძეელებული ტერმინია).
მიხედვით. პლეროცერკოიდი –- თასმინი მვიების
პლეიომორფიზმი –– ი.ი პოლიმორფიზმი. ფინი, რომელსაც ჰყავს ორი შუამა-
პლეიოტროპია––მემკვიდრული ფაქტორის ეალი მარჩენალი; აქვს ჭიისებრი
ერთდროული გავლენა რამდენიმე ფორმა რომელსაც სკოლექსი (თა-
ნიშანსე ან ნიშანთა მნიშენელოვან ვი) არა აქვს გამოცალკევებული, ვი-
რიცხეზე პლეიოტროპული გენური თარდება თევზების კუნთებში, ღვიძ-
მუტაცია შეიძლება ზოგი ნიშნის მი- ლსა და სხვა ორგანოში.
მართ იყოს რეცესიული, ზოლო სხვა პლექტენქიმა –- სოკოს „ცრუ“ ქაოვი–
პლექტოსტელა – 268-–- პოლარული

ლი, რომელიც შედგება ერთმანეთში ლის სუნთქვითი მოძრაობები» ჩაწე-

მჭიდროდ გადახლართული ჰიფებისა- რა,
გან. განიე ჭრილში ძალიან გავს ნამ- პნევმოთორაქსი –- 1. პაერის დაგროვე–
დეილ პარენქიმელ ქსოვილს. მის- ბა პლევრის ღრუში. 2. ჰაერის ”შეშ-
გან შედგება ზოგიერთი სოკოს ნა- ვება პლევრის ღრუში სპეციალური
ყოფსხეულის ქუდი და ფეხი. მას აპარატით მკურნალობის მიზნით (მი-
ცეცრუ პარენქიმასაც უწოდებენ. მართავენ ფილტვის ტუბერკულოზის
პლექტონტელა -- მეენარის ჯცენტრა- მკურნალობისას).
ლური ცილინდრი ანუ სტელა, რომ- პნეიმატოდები –- იხ. პნევმატოდები.
ლის ქსილემური ჭიმები ერთმანეთ- პნეიმატოფორები –- ის, ჰნევმატოფო-
თანაა შეერთებული და ღრუბლისებრ რები.
სტრუქტურას მოგვაგონებს. ვითარ- პნეუმოთორაქსი –- იზ. პნევმოთორაქსი.
დებ პროტოსტელიდანრ. გვხედება პოდეციუმი –-– თალუსის გამონაზარდი,
ლიკოპოდიუმებში. რომელზედაც აპოთეციუმი ვითარდე–
ბა (ზოგიერთ მღიერში).
პლიოცენი –– დედამიწის ი-ტორიის მე-
პოდი –- ჩადაბლებები, დუბეები სამზ-
სამეული პერიოდის უკანასკნელი
ფშიოცენის შემდგომი) ეპოქა.
რეთ სტეპებში, რომლებიც მდელოს
მცენარეულობითაა დაკავებული.
პლუტეუსი –- კანეკლიანთას ზოგიერთი
პოიკილოთერმული ცხოველები –- ცხო-
კლასის (ხღვის ზღარბები და სხვ)
ველები, რომლებიც ზასიათდება ნივ–
წარმომადგენლების ლარვა.
თიერებათა „ცვლის დაბალი ენერ-
ანევმატოდები –- მცენარის მფარავ ქსო-
გეტიკული დონით, სხეულის არა-
ვილებში არსებული ნაპრალები, არ- მუდმივი ტემპერატურით და მისი
ხები ან ხვრელები„ რომელთა სა- რეგულაციის მექანიზმს უვონლო-
შუალებით ხდება უჯრედშორისების ბით. იგივეა რაც ციესისხლიანი ცხო-
გარე ატმოსფეროსთან დაკავშირება
ველები,
(ბაგეები, მეჭეჭები). პოიკილოპლოიდი –- იხ. მიქსოპლოიდი.
პნევმატოფორები –- 1, სასუნთქი ანუ პოიკილოქსეროფიტები –– მშრალი ად-
სავენტილაციო ფესეები- უვითარ- გილსამყოფელის მცენარეები, რომ-
დება წყლისა და ჭაობის ზოგიერთ ლებიც ვერ არეგოლირებენ თავის
მცენარეს, მიწისქვეშა ფესვებიდან ან წყლის რეჟიმს; გვალვების დროს
ფესურებიდან წყლის ან ნიადაგის ზე– ხმებიან ჰაერმშრალ მდგომარეობა2-
დაპირზე გააჩნია უჯრედშორისები- დე და ხელახლა იწყებენ ვეგეტაციას
სა დღა აერენქიმსს რთული ბადე, წვიმის შემდეგ (ბევრი მღიერი).
რომელიც აადვილებს გაზთა ცვლას. პოიკილოციტები –– უჯრედები, როპელ–
ასეთი ფესეები აქვს მანგროს ხეს, ამე– თა) ფორმა აქვს შეცელილი, მაგ.
რიკული ჭაობის კვიპარიას და სხვ. ერითროციტებს შეიძლება ქონდეს
26 კოლონიური ნაწლავღრუიანების მსხლისებრი, ბოთლისებრი და სხე.
(სიფონოფორების), გაზით გავსებუ- ფორმა.
ლი ბუშტების სახის, (ცალკეული პოიკილოციტოზი –-– უჯრედის ფორმის
ინდივიდებ,ი რომლებიც აკავებენ, შეცელა.
ამაგრებენ კოლონიას; ჩვეულებრივ პოლარული ბირთვები –– ორი ბირთეი,
კოლონიის წვერზეა მოთავსებული. რომელთა შერწყმით წარმოიქმნება
პნევმატური ძვლები –– ღრუ ძვლები, ჩანასახის პარკის მეორეული (ენდოს-
რომლებიც ჰაერითაა ამოვსებული. პერმალური) ბირთვი ფარულთესლო-
ბნევმოგრაფია –- ადამიანისა და ცხოვე- ევან მცენარეებში.
პოლარული – 269-- პოლიემბრიონიჯ

პოლარული სზეულაკი -- მცირე ზო- ტროლებენ რაოდენობრივ გენეტიკერ

მის უჯრედი, რომელიც ბირთვის ცვალებადობებს.
გარდა თითქმის არაფერს შეიცავს; პოლიგენია –-– მოვლენა, როდესა) გა-
წარმოიქმნება კეერცხის მომწიფები- რეგნულად უბრალო განსხვაეება
სას მას ანიმალურ პოლუსზე ლაქის ფენოტიპში გაპირობებულია არა
სახით, უბრალო განსხვავებით გენოტიპში,
პოლარულობა –- მორფო-ფიზაოლოგი- არამედ მრავალი გენის მონაწილეო-
ური განსხვავება უჯრედების, ქსო- ბით ნიშნის წარმოქმნაში.
ეილების ორგანოების და მთელი პოლიგენიზმი –- ანტიმეცნიერული, რე-
ღორგანიზმის ფუეძესა და წვერს შო- აქციული თეორია, რომლის თანახმად
რის, ე. ი. ურთიერთ საწინააღმდეგო ადამიანის რასები წარმოშობილია
ბოლოებს შორის. პოლარულობა გა- ურთიერთ განსხვავებული სხვადა–-
მოხატულია, მაგ., იმაში, რომ მცეწნა- სხვა სახეობიდან; უფრო მეტი, სზვა-
რის ღეროღან აჭრილი კალამი დასხვა გვარიდანაც კი, რაც საფუძ-
ყლორტებს ინვითარებს, მორფო- ველს იძლევა ადამიანთსV განსხვავე-
ლოგიურად ზედა ბოლოდან, ხოლო ბული რასების არატოლფასიანობის
ფეხეს –– ქვემო ბოლოდან, თუნდაც 2ტკიცებისას,
რომ კალამი ზემო ბოლოთი ქეევით პოლიგენომური ჰიბრიდი –– პოლიპლოი-
იყოს მოქცეული, ღური ჰიბრიდი, რომელიც შეიცავს
პოლიაზები –- ფერმენტები კარბოჰიდ- მრავალი სახეობის გენომს,.
რაზების ჯგუფიდან, რომლებიც ხელს პოლიგენური ცვალებადობა –- იხ. ()ვა–
უწყობენ პოლისაქარიდების ჰიდრო- · ლებადობა რაოდენობრივი.
ლიზის პროცესს, პოლიგინია –- მრავალცოლიანობა.
პოლიანდრია – 1. მდედრი ცხოველის პოლიგრაფი –-– მრავალარხიანი თოსეცი-
“ რამდენიმე მამრთან შეწყვილება დაგ– ლოგრაფი;; ორგანიზმისს რამდენიმე
რილებს პერიოდში. 2. მრავალ- ფიზიოლოგიური ფუნქციის ჩამწერი
ქმრიანობა. ხელსაწყო.
პოლიარქული ფეხვი –- ფესვები პირ- პოლიდაქტილია – მრავალთითიანობა;
ველადი ქსილემის მრავალრიცხოვანი თითების მეტი რიცხვის არსებობა,
ჰჭიმებით, რომელიე განივ ჭრილში ხელზე ან ფეხზე, ნორმალურთან შე–
მრავალსზივიაინ ვარსკვლავს მოგვა–- დარებით, გვხვდება ადამიანში, ძუ-
გოჩნებს. ძუმწოვარ ცხოველებში, ამფიბიებსა
პოლიგამია –- 1. მამრი ცხოველის შეწ- და ფრინეელებში.
ყვილება რამდენიმე მდედრთან დაგ–- პოლიდომინანტური ფიატოცენოზი -
რილების პერიოდში (ან პირიქით). მცენარეთა თანასაზოგადოება რამ-
2. ქორწინების” ფორმა როდესაც დენიმე ანდა მრავალი კონდომინან–
თითოეულს შეუძლია ერთდროულად ტით.
· რამდენიმე მეუღლე ჰყავდეს. პოლიემბრიონია –- მრავალჩანასახიანო-
პოლიგამიური „მცენარეები –- მრაეალ- ბა: მცენარეებში –– ერთ თესლში
ჭქორწილოვანნი ანუ მრავალსახლიანი მრაელი ჩანასახის განვითარება.
მცენარეები, ე. ი. მცენარეები რო- მრავალჩანასაზიანობა შეიძლება წარ-
მელთაც აქვთ როგორც ორსქესიანი, მოიქმნას. რამდენიმე თესლკეირტის
ასევე ცალსქესიანი ყვავილები (ნე– შერწყმით; ნუცელუსის დაყოფით;
კერჩხალი, იფანი, თუთა და სხვ.). რამდენიმე ჩანასახის პარკის წარმოქ–
პოლიგენები –- ორი ან მეტი რიცხვი. მნით მრავალუჯრედიანი არქესპორი–
გენების წყვილისა, რომლებიც აკონ. უმიდან, ან რამდენიმე ფუნქციონალუ-
პოლიემბრიონული – 270 – პოლიპეპტიდები

რად უნარიანი მიკროსპორიდან; ნუ- რა რამდენიმე ექვივალენტური (პო-

ცელუსის ან ინტეგუმენტის უჯრე- ლიმერული) გენით, რომელთა ინდი-
დებიდან. ცხოველებში –- კვერცხი- ეიდუალური მოქმეღებ, როგორც
დან რამდენიმე ჩანასახის განვითა- წესი, უმნიშვნელოა, მაგრამ ძლიერ-
რება. დება ერთდროული მოქმედებისას.
პოლიემბრიონული დანაწევრება –- ზი- პოლიმორფიზმი –- მცენარეთა ან ცხო-
ეოტის ან ემბრიონის დაყოფა გან- ველთა ერთი და იმავე გეარისს ან
ვითარების“ ადრეულ სტადღიამი ორ სახეობსს ფარგლებში მორფოლო-
ან მეტ ნაწილად, რის შედეგადაც გიურადღ განსხვავებული მრავალი
წარმოიქმნება მრავალი ემბრიონი, ფორმის არსებობა.
ბოლიენერგიდული –– 1, მრავალბირთ– პოლიმორფული – მრავალფორმიანი,
ვიანი უჯრედი, რომელიც შეიძლება მრავალფეროვანი.
დაიყოს იმდენ მონოენხერგიდულ ნა-
პოლიმორფული კოლონია –- კოლონია,
წილად, რამდენიც ბირთვია. 2. უჯ-
რომელიც შედგება სხვევაღსხვა აგე-
რედიდლ რომელსაეტ აქვს მრავალი
ბულების ინდივიდთა ჯგუფისაგან.
ინდივიდუალიზირებული ბირთვი ან
ქრომოსომული ანაწყობი, რომელთაც პოლიმორფული ხახეობა –- სახეობა,
იზოლაციის შემდეგ აქვთ უნარი, რომელიც მოიცავს მრავალ სახესზხვა–
პლაზმის ყოველი ნაწილიდან ხელას- ობასა და ფორმას,
ლა წარმოქმნან ტიპიური, ცხოველ- პოლინარიუმი –- ჯადეარისებრთა პო-
უნარიანი უჯრედი. ლინიუმი ფეხით (საყრდენი) და წე–
პოლიკარპული მცენარეები –- მცენარე– ბოვანი ბალიშით.
ები, რომლებიც თავის სიცოცბლეში პოლინეზიის ოლქი –- ზოოგეოგრაფიუ-
ყვავილობენ და ნაყოფმსხმოიარო– ლი ოლქი, რომელიც მოიცავს ოკეა-
ბენ რამდენიმეჯერ (მრავალწლოვან ნეთა თითქმის მთელ მცირე კუნძუ-
მცენარეთა უმრავლესობა). ლებს დაწყებული ახალი კალედო-
პოლიკოტილია – მრავალლებნიანობა; ნიის, კაროლინისა და მარიანის კუნ-
ჩანასასმი ორზე მეტი ლებნის არსე- ძულებით (აღმოსავლეთით), ჰავაისა
ბობა (მიშველთესლოვანებში). (ხრდილოეთით) და ტუამოტის (სამხ-
პოლიმასტია –- ზედმეტი წყვილი ძუ- რეთით) კუნძულებამდე.
ძუს განვითარება. პოლინიუმი –-– მტერის მარცვლების
პოლიმეგალია –- გამეტების პოლიმორ- · კოშტები (შეწებებული მასა) მლცე-
ფიზმი, ე. ი. ერთ ინდივიდში სიდი- ნარის სამტვრეებში.
დის მიხედვით, ორი (დიმეგალია) ან
პოლინუკლეარული – მრავალბირთეია–
რამდენიმე სხვადასხვა ტიპის გამე–-
ნი.
ტის არსებობა.
პოლიმერაზები –– ფერმენტები, რომლე- პოლიოზები -- იხ, პოლისაქარიდები.
ბიც ხელს უწყობენ პოლიმერების პოლიომიელიტი –- ბავშეთა (მეტწილად
სინთეზს. 2-4 წლამდე) დამბლა – საშიში
ბოლიმერები –- ნივთიერებანი, რომელ- ინფექციური დაავადება რომელიც
თა) ერთნაირი მოლეკულური შედ- უმთავრესად ნერვულ სისტემას
გენილობა აქვთ, მაგრამ განსხვავდე– აზიანებს,ს პირველად აღწერა გერ–
ბიან მოლეკულაში ატომების სხვა- მანელმა ექიმმა. ი. გეინემ 1840
დასხვა რაოდენობით. წელს. გამომწვეეია ფილტრში გამავა–
პოლიმერია –- გარკვეული ნიშნის (ჩვე- ლი ძაფისებრი ფორმის ვირუსი.
ულებრივ რაოდენობრივი) განსაზლე– ბოლიპეპტიდები –- პეპტიდები, რომ
პოლიპი – 271 –- პოლიცენოზთ»

ლებიც შედგება ამინომჟავების მრავა– (გლიკოგენი, უჯრედისი და სზე.) რამ–

ლი ნაშთისაგან. დენიმე მოლეკულისაგან.
პოლიპი –- 1. ნაწლავღრუიანი ლხოეე- პოლისომა –- იხ, პოლირიბოსომა.
ლების მჯდომარე ფორმა, რომე– პოლისომატია –– დიპლოიდური და პო–
ლიც ერთი ბოლოთი მიმაგრებულია ლიპლოიდური უჯრედებს ერთდ-
უძრავად რაიმე საგანზე, ხოლო მეო- როული არსებობა ერთ ქსოეილში ან.
რე ბოლოზე აქვს პირი. 2. ლორწო- ერთ ინდივიდში,
ვანი გარსების (მეტწილად ცხვირის პოლისპერმია –- კვერცხუჯრედის განა-
ღრუს) კეთილოვისებიანი სიმსივნე. უოფიერებ რამდენიმე მამრობითი
პოლიბიდი –- ხავსელების სხეულის წი- სასქესო უჯრედით.
ნა, რბილკედლიანი ნაწილი, რომელ– პოლისტელია –- მცენარის ღერძულ ორ–
საე აქეს უნარი შეიწიოს სხეულის განთში, მაგ., ღეროში, ორი ან რამ–
დენიმე სტელის (ცენტრალური ცი-
უკან, კუტიკულით დაფარულ ნა- ლინდრის) არსებობა რომელთაგან-
წილში „ რომელსაც ცისტიდი ეწო-
დება. ცალკეული სტელა შედგება ორი ან.
პოლიპლოიდი –– ორგანიზმ,ი რომლის მეტი გამტარი კონისაგან. ხშირად.
გვხვდება გვიმრის (ჩადუნას) ფე-
უჯრედები შეიცას ორზე მეტ
სრულ ჰაპლოიდურ ქრომოსომთა სურაში.
ანაწყობს.
პოლიტელია –-– ზედმეტი სარძევე ჯირ–-
პოლიპლოიდია –– უჯრეღში ქრომოსომ- კელების განვითარება.
თა რიცხვის ჯერადი გადიღება (ორ- პოლიტოპია –- იხ, პლეიოტროპია.
ჯერ უფრო მეტჯერ, ნორმალურთან პოლიურია –- შარდის დიღი რაოდენო–-
შედარებით), რაც იწვეს ორგანიზ- ბით გამოყოფა,
მის მორფოლოგიურ და ფიზიოლო- პოლიფაგები –– 1. ორგანიზმები რომ–
გიურ ცვლილებას. ლებიც იკეებებიან როგორი) მცენა–-
რეული ისე ცხოველური საკვებით.
პოლიპნოე -- სუნთქვის სიხშირისა და
2. ორგანიზმები, რომლებიც პარაზი–-
სიღრმის (სიძლიერის) ცვლილება,
ტობენ მცენარეთა ან ცხოეელთა.
პოლირიბოსომა –- საინფორმაციო რნმ-ს ბეერ სახეობაზე.
მოლეკულაზე ერთდროულად გან- პოლიფაგია –-– შერეული, ნაირგვარი-
ლაგებული რიბოსომების ჯგუფი. მას საკვებით კეება.
შემოკლებით პოლისომას უწოდე- პოლიფილეტური –- ორგანიზმი ან ორ-
ბენ, განიზმთა ჯგუფი, რომელიც რამდე–
პოლისაპრობები –- ორგანიზმები, რომ- ნიმე წინაპრიდანაა წარმოშობილი,
ლებიც ცხოვრობენ ორგანულ ნივ- პოლიფილეტურობა -- იხ. პოლიფილია.
თიერებები“ შემცველ,„ი ადვილად პოლიფილია –– ორგანიზმის ან ორგა–
ლპობადი მცენარეული და დცხოვე- ნიზმთს რომელიმე ჯგუფის წარმო–-
ლური აბალი ნარჩენებით ძლიერ შობა რამდენიმე განსხვავებული.
დანაგვიანებულ, უსუფთაო წყლებში. წინაპრიდან,
პოლინხაპრობული წუალსატევი –- ძლი- პოლიფიოღენტურობა -- კბილები“ ახ-
ერ გაჭუჭყიანებული წყალსატევი. ლით შეცვლა მათი გაცვეთის შემდეგ.
პოლისაქარიდები –-– რთული შაქრები; პოლიქრონიზმი –– ერთი გარკვეული-
რთული ნახშირწყლები რომელთა სახეობის მრავალგზისი დამოუკი-
მოლეკულები შედგება მონოსაქარი- დებელი წარმოქმნა.
ღების (მარტივი შაქრების) ან მათ- პოლიცენოზი -- ფიტოცენოზი, რომლის.
თან ახლოს მდგომი ნივთიერებების შემადგენლობაში შედას უმაღლეს».
„პჰოლიციკლია – 272 პრაგახტროპოდი

მცენარეთა დიდი რიცხვი. პოლიცე- საშუალო რაოდენობა პოპულაციაში

ნოზებს მიეკუთვნება მცენარეთა თა- ფართობის ერთეულზე.
ნასაზოგადოების უმეტესობა. პოროგამია –- მტერის მილის შესვლა
«პოლიციკლია –- იხ, პოლიციკლურობა. ფარულთესლოვან მცენარეთა თესლ-
„პოლიციკლურობა – ),| პართენოგენე- კვირტმშმი მტვრის სავალის (მიკრო-
ზური თაობის“ მრავალჯერ შეცელა პილეს) გზით.
"სქესინი თაობით ციბრუტელებში, პორომეტრი –- მცენარეთა ბაგის გახს-
„2. დამატებითი სტელარული სტრუჰ- ნილობის საზომი ხელსაწყო,
ტურის განვითარება, დიქტიოსტელე- პოროციტები –- ფორებით დასვრეტილი
ბის და სიფონოსტელების შიგნით, უჯრედები რომლებითაც დაფარუ-
ღრუ ცილინდრების ან ჭიმების სა- ლია ღრუბელების სხეული გარედან,
ხით (ეწერის გვიმრაში), პოსტანალური დანამატი –- ქაცვისებრი
-პოლიციტემია –- ერითროციტები” C#ი- ან ბრტყელი დანამატიდ რომლითაც
ცხვის გაზრდა სისხლში. ბოლოვდება · კიბომორიელების მუ-
„პოლიჰაპლოიდი -- ჰაპლოიდური ფორ- ცელი.
მა რომელიც წარმოქმნილია პარ- პოსტგანგლი ონალური გამონაზარდები,
თენოგენეზური გზით პოლიპლოიდუე- მორჩები –- მიელინის გარსს მოკ-
რი ფორმისაგნ და ერთზე მეტი ლებული ნეირიტები, რომლებიც ვე–
ქრომოსომული ანაწყობი გააჩნია. გეტატიური კვანძების ნერვული უ|-
-პოლიპიბრიღი –- რამდენმე წყვილი რედებიდან მიღის მომუშავე ორ-
ალელის მიხედვით ჰეტეროზიგოტუ- განოებში.
რი ჰიბრიდი რომლის მშობლები პოსტემბრიონული განვითარება –- ორ-
„ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან რამ– განი–ზმს განვითარება კვერცხის
დენიმე ნიშნითა და მათი მაკონტრო- გარსიდან ან დღეღის ორგანიზმიდან
(ცოცხლადშობის შემთხვევაში) გა-
ლებელი ალელით,
-პოლოციტები –- უჯრედები რომლე- მოსვლის შემდეგ.
ბიც წარმოიქმნებიან კვერცხის ორი, პოსტკრანიალური –- თავის ქალას უკან
:ერთმანეთის მომდევნო დაყოფის მდებარე.
“დროს, შეიცავს ბირთვს და მცირე პოხტლარვალური –– ლარვის მომდევ-
რაოდენობის „ციტოპლაზმა. რო- ნო, ლარვიდან ფორმირებისას წარ-
გორც წესი, მალე იღუპება; მათ მოქმნილი ზრდასრული ფორმა,
აბორტულ უჯრედებსაც უწოდებენ. პოსტორალური – პირის ხვრელის
„პოლტავის ფლორა –- სითბოსმოყეარუ- უკან, იქით განლაგებული.
ლი, ძირითათად მარადმწეანე, ფლო- პოტომაკი ფლორა –- ქვედა ცარცის
-რა, რომელიც არსებობდა ეეროპაში ფლორა, რომელიც წახული იყო მდი-
“და აზიაში ეოცენსა და ოლიგოცენ- ნარე პოტომაკის ფენებში. ხასიათ-
ში. დება ფარულთესლოვანების განეი-
'პომოლოგია –- მეცნიერება ხეხილოვა– თარებით.
ნი მცენარეების შესახებ. პოტომეტრი –- ხელსაწყო რომლითაც
„პოპულაცია –- მოცემული სახეობის ინ- ზომავენ მცენარის მიერ წყლის შე-
დივიდთა ერთობლიობა რომელიც წოვის სიჩქარეს.
წარმოქმნილია ბუნებრივი შერჩევის პრაგახნტროპოდი –-– მუცელფეზიანი მო-
პროცესში და დასახლებულია სა– ლუსკების სავარაუდო წინაპარი, რო-
ზეობის საერთო არეალის გარკქეულ "მელსაც უნღა ჰქონოდა ორმხრივ-სი–-
უბანზე... მეტრიული სხეული და კონუსური,
პოპულაციის ხიმჭიდროვე –- ინდივიდთა ჩაჩის მაგვარი ნიჟარა.
პრეადაპტაცია – 271 – პროანტები

პრეადაპტაცია –- გარკვეული გარემო- წაელო მიზნისათვის და სხვ. 2.

საღმი შეგუების უნარის გამომუშა- ქიმიური ანალიზისათვის მომზადებუ-
ვება მცენარეში ან „ცხოველში ამ ლი ნივთიერება.
გარემოში მოხვედრამდე. პრერიები –- ჩრდილო ამერიკის ველე–
პრეგანგლიონული ბოპკოები –- მიე– ბი (სტეპები).
ლინის გარსით დაფარული ნეირიტე- პრესბიოპია –- მოხუცებულობის შორს-
ბი, რომლებიც მოედინება თავის ან მხედველობა.
ზურგის ტვინში მდებარე ვეგეტატი- პრეხორეცეპტორები სისხლძარღვებისა--
ური სისტემის უჯრედებიდან ეეგეტა- ის, სისხლძარღვთა პრესორეცეპტორები.
ტიურ კვანძებთან. პრეფორმაცია –- იხ, პრე ფორმიზმი.
პრევალიდები –-– დომინირებული მცე– პრეფორშიზმი –– იდეალისტური მიმარ-
ნარეები. თულება ბიოლოგიაში (მე-18 საუ-
პრევერტებრალური ანუ კოლატერალუ- კუნეში), რომლის თანახმად კვერცხ-
რი კვანძები –- ნერვული უჯრედების ში ან სპერმატოზოიდში არსებობს
გროვები, რომლებიც იმყოფება ჯორჯ- ზრდასრული ორგანიზმის ყველა ნიშ-
ლაა ნერვულ ხლართებში და შინა- ნების მქონე სრულიად ჩამოყალიბე–-
გან ღრუეუთა მსხვილი არტერიების ბული ჩანასახი; ამიტომ განვითარე–
ახლოს, წარმოადგენს ვეგეტატიური ბა განიხილება როგორ,ე უბრალო
ნერვული სისტემის ნაწილს. ზრდა ჩანასახში ჩანერგილი ნიშნები-
ბრეზენტაციის დრო –- გაღიზიანების სა,
ყველაზე მცირე ხანგრძლივობა, რო- პრეციპიტაცია -- ორგანიზმისათვის უც:
მელიც აუცილებელია მცენარის ხო ცილების დალექეა (ჩეეულებრივ
ხილვადი გადახრის გამოსაჩენად, გა- ფანტელების ფორმით).
ღიზიანების შეწყვეტის შემდეგაც კი; პრეციპიტინი –- სისხლის შრატის ნივ-
ეს დრო გაღიზიანები” ინტენსიობის თიერება, რომელიც იწვევს ორგანიზ–-
უკუპროპორციულია. მისათვის უცხო ცილების ღდალექვას,
პრეზინჯანთროპი – უძველესი ნამარხი პრიმატებ –- მაღალ ორგანიზებულ
ადამიანი. ძუძუზბწოევრთა რიგი რომელშიც
პრეზუმპტიული არე –-- ემბრიონის შედიან მაიმუნები. ჩვეულებრიე იმა–-
უბნები მონაკვეთები, რომელთაგან ეე რიგს აკუთვნებენ ადამიანსაც.
თითოეული, განვითარების ნორმა- პრიმატოლოგია –– ანტროპოლოგიის და–
ლურ პირობებში, წარმოადგენს საწ- რგი, .რომელიც სწავლობს პრამა–
ყის მასალას გარკვეული ორგანოს ან ტებს.
ორგანოს სპეციფიკური ნაწილისას. პრიმიტი –- გრეგარინების (სპორიანების
პრეკაპილარები –– არტერიოლების უწვ- ერთ-ერთი რიგი) მდედრობითი ინდი–-
რილესის ბოლო განყოფილებანი, ვიდი.

რომლებიც კაპილარებში გადადის, პრიმორდიალური ფოთოლი -- პირეე–-

პრემოლარიები –-– კბილები, ·რომლებიც ლადი ფოთოლი; ფოთლის ჩანასახი,
განლაგებულია ეშვებსა და ძირითად რომელიც წარმოქმნილია კვირტის
კბილებს შორის; მციბე ძირითადი ზრდის კონუსის პრომერისტემის გა-
კბილები, რეთა შრისაგან. ,
პრეორალური –- პირის ზხზერელის წინ პრიმორდიუმი –- ორგანოს ჩანასაზი; მაგ.,
განლაგებული, პრიმორდიუმ ფოთლისა -- ფოთ-
პრეპარატი –- 1. მცენარის ან ცხოველის ლის ჩანასახი კვირტში.
ორგანიზმის ნაწილი, რომელიც დამ- პროანტები –- მცენარეები რომლებიც
ზადებულია გამოკვლევისათვის, სას–- ზომიერ განედებში ყვავალობენ ეე–-
პროაუქსინი – 274 პროკამბიუმი

გეტაციის დასაწყისში, ჩვეულებრივ პროვასკულარული ჭიმები –– ბალახოვა–-

ფოთლების გაშლამდე (მურყანი, ნი მეენარეების პროკაბბიალური ჭი-
თხელი და სხე.). მები რომლიდანაც) წარმოიქმნება
პროაუკსინი –- აუქსინის წინამორბედი, გამტარი კონები.
არა აქტიური ნივთიერება, რომელიც პროვიზორული ორგანოები –- ორგა-
წარმოიქმნება ფოთლებში და გადაღის ნოები რომლებიც არსებობს მხო-
ზრდის წერტილში, სადაც ფერმენტე- ლოდ ლარვის სტადიაში და ქრება
ბის მოქმედებით გარდაიქმნება აუქ- ზრლასრული ორგანიზმის ფორმი-
სინად. რებისას; ცხოველთა ჩანასახის დროე–
პროგენეზი –- იხ. ნეოტენია. ბითი ორგანოები.
პროჯენია –- ქვედა ყბის მეტისმეტი გა– პროეიზორული ქსოვილები –-– დროები-
დადება და წინ გამოწეულობა. თი ქსოვილები, როპლებიც ფუნქ-
პროჯენომი –- უჯრედის ბირთვში ლო- ციონირებენ სხოლოდ ორგანიზმის
კალიზებული ჰიპოთეზერ ნივთიერე–- ეპბრიძონულე განვითარების პე-
ბათა (ე. წ. პროგენების) ერთობლიო–- რიოდში.
ბა, რომელიც აუცილებელია გენე- პროვიტამინები –-– ნივთიერებანი, რომ-
ბის რეპროოდუქციისათვის. ლიდანაც წარმოიქმნება ვიტამინები,
პროგესტერონი –- ჰორმონი, რომელსაც მაგ. კაროტინი წარმოადგენს # ვი-
გამოყოფს საკვერცხეების ჟყეითელი ტამინის პროვიეტავინს.
სსეულ-; ხელს უწყობს განაყოფიე- პროზენქიმა –- ქსოვილია, რომელაც შე-
რებული კვერცხუჯრედის განვითა- ქმნილია ერთი მიმართულებით წა-
რებას და ორსულობის ?ენარჩუნე- გრძელებული უჯრედებისაგან, მაგ.,
ბას. ლაფნის ბოჭკოები.
პროგესტინი –- იხ. პროგესტერონი, პროზენქიმული უჯრედები -- უჯრედე-
პროგლოტიდი –- თასმაჭიები"” დანა– ბა, რომლებიც ძლიერაა სიგრძეში
წევრებული სხეულის ცალკეული წაგრძელებული და ბასიათდება წევე–
ნაწევარი. ტიანი ბოლოებით,
პროგნათიზმი –- ყბების წინ გამოწეუ- პროზენქიმმული ქსოვილი ქსოვილი,
ლობა (ანთროპოლოგიაში). რომელიც შექმნილია პროზენქიმუ-
ბროგრამული ევოლუცია –-- იხ. ევო– ლი უჯრედებით.
ლუცია პროგრამული. პროთალიუმი –– წინაზრდილი; ზოგიერთი
პროგრესიული ჯანვითარება -–- ფორმა- სპოროვანი მცენარის (გვიმრები,
თა ჯგუფების მიერ არსებითი ბიო- ლიკოპოდიუმები„ შეიტები) სქესი-
ლოგიური უპირატესობს შეძენა, ანნ თაობ,ა რომელიც) გვითარდე-
ევოლუციური განვითარების პროცეს- ბა სპორიდან ჩვეულებრივ წარმო-
ში, რაც უზრუნველყოფს ამ ფორმა- ადგენს მწვანე გულისებრ ფირფიტას,
თა შედარებით უფრო სწრაფ გავრ- რომელიც ნიადაგზე რიზოიდებითაა
ცელებას და ნაკლებ განვითარებუ- მიმაგრებული. მასზე ვითარდება სას–-
ლი ფორმების განდევნას (ჩ. დარ- ქესო ორგანოები: არქეგონიუმი და
ვინის მიხედეით). ანთერიდიუმი.
პროგრესიული ენდემი%მი –- იხ, ნეოენ- პროთანოპია –- იხ. დალტონიზმი.
დემიზმი, პროთრომბინი –– სისხლის პლაზმაში შე–
პროდუცენტები –- ორგანიზმები რომ- მავალი ცილოვანი ნიეთიერება, რომე-
ლებიც არაორგანული ნივთიერები- ლიც კალციუმის მარილებთან ერთად
დან წარმოქმნიან ორგანულ ნივთიე- წარმოქმნის თრომბინს.
რებას. პროკამბიუმი –- პირველადი წარმომ-
პროკამბიუმის – 275 – პროტანდრია

შობი ქსოვილი მცენარის ღერძულ ნი ცხოველების გამოყოფის ორგა-

ორგანოებში. წარმოიქ:.ნება პრო?ე- ნო, რომელიც ფორმირდება ჩანა".
რისტემიდან, მისგან ვითარდება პირ- ხი. განეითარების აღრეული სტადი.»::
ეელადი ქაილემა და ლაფანი, აგ- ღროს; შემდეგში ის გარდა-ქმნება
რეთვე კამბიუმი (რორლებნიანებსა და პირეელად თირკმლად (მეზონეფ-
წიწვოვნებში). როსად), რომელიც თავის მხოივ იცე-
პროკამბიუმის ჭიმები -- იხ. პროვასკუ- ლება მეტანეფროსით (საბოლოოდ
ლარული ჭიმები. ჩამოყალიბებული თირკმლით).
პროკორაკოიდები––წინაკიღურების სა- პრონუკლეუხი –– კვერცხის ან სპერმის
რტყლის ძვლები წყალაპელეთა და ბირთვი განაყოფიერების პროცესში
სხვა ცხოველებში, სინკარიონის» წარმოქმიამდე,
პროლანი -- ჰორმონი რომელსა) გა- პროპერდინი –– სისხლის ცილა; ბუნებ-
მოყოფს პლაცენტა. შეიცავს ორსუ- "რივი იმუნიტეტის შე1ქმნელი ერთ-
ლი ქალის სისხლი და შარდი. ერთი ძირათ:დი ფაქტორი.
პროლამინები –– მარტიეი ცილების ჯგუ- პროპლასტიდები –– სომატური ქრომო-
ფი, რომელიე იხსნება 60--80%-იან პლასტების განვითარები პირეელა-
ეთილის სპირტში. გვხვდება მარცვ- დი სტადია მცენარეულ მერისტემასა
ლოვანთა თესლებში. და პრომერისტეჰაში,
პროლაქტინი –- იხ, მამოთროპული ჰორ- პროპორციოცეპტული გალიზიანება –-
მონი. გაღიზიანება, რომელიც მოდის სხეუ-
პროლიფერაცია –- 1. ცოცხალი ორგა- ლის შინაგანი ნაწილებიდან,
ნიზმის ქსოვილის ზრდა უჯრედების პროპრიორეცეპტორები –- მგრძნობიარე
გამრავლებისა და ახბხალწარმონაქმნთა ნერვული დაბოლოებები, რომლებიც
გზით. 2. იზ. პროლიფიკაცია. კუნთებშია მოთავსებული.
პროლიფიკაცია –– მცენარის ზრდადას- პროსომა –- ქელიცერიანების (ობობას-
რულებული ორგანოდან ახალი ორგა- ნაირების) სხეულის წინა–-თავმკერ-
ნოს განვითარება, მაგ, როდესაც სა- დის განყოფილება.
ყვავილე ღერძი ძლიერ გრძელდება პროსპორა –- სპორის ჩანასახი (კერ-
და ყვავილის ზევით წარმოიქმნება ძოდ, ბაქტერიებში).
შეფოთლილი ყლორტი, ან ახალი პროსტეტური ჯგუფი –- არაცილოვანი
ყეავილი; წარმოადგენს უვავილის სა–- ბუნების ნივთიერებანი რომლებიც
ხეცვლაილ ყლორტად განხილვის ცილებთან შეერთებისას წარმოქმნიან
ერთ-ერთ მაგალითს. პროტეიდს (ორკომპონენტიანი ფერ-
პრომერისტემა –- პირველადი წარმომ- მენტების აქტიური ჯგუფი).
შობი ქსოვილი, რომლისაგანაც შედ- პროსტომიუმ – ) მრავალჯაგრიანი
გება ღეროს და ფესვის ზოდის წერ- პიების (ნერეისის) თავის წინა ნა-
ტილი.
წილი რომელიე დორსოვენტრა-
პრომეტაფაზა -- მიტოზისა და მეიოზის
ლურ მხარეს გაბრტყელებულია და
სტადიას რომლის დროსაც მიმდი–- სამკუთხედისებრი ფორმა აქვს. მის
ნარეობს თითისტარს წარმოქმნა, წინა მხარეს წყეილი ანტენაა მოთავ–
ბირთეის გარსის გახსნა და ქრომოსო-
სებული, გვერდებზე კი წყვილი, უფ-
შების მიმაგრება თითისტარას ძაფებზე რო მასიური საყეცი ანუ პალპებია
ცენტრომერების არეში. მიმაგრებული. 2, მცირეჯაგრიანი ჭიე–
პრონატორები –- კუნთები რომლებიც ბის (ჭიაყელა) თავი.
კიდურებს ატრიალებენ შიგნით. პროტალიუმი -- ის. პროთალიუმი.
პრონეფროსი –- უმაღლესი ხერხემლია–- პროტანდრია–-ს.·მტვრეებს უფრო ად-
პროტანოპბია – 276 – პროტოთალომი

რე მომწიფება და გახსნა, ვიდრე ახალი სისტემატიკური ჯგუფის ნიშ-

ბეტკოი ორსქესიან ჟყეავილებში ნების გამოჩენა და მათი თანდათანო-
(დიქოგამიის კერძო შემთხვევა) ღდა- ბითი გავრცელეა ევოლუციის
მახასიათებელია მიზაკისებრთა, ნემ- მსვლელობაში უფრო გვიანდელ სტა-
სიწვერასებრთა, რთულყვავილოვანთა დიებზე.
წარმომადგენლებისათვის. ზოოლო- პროტეროგინია –- ყეავილის ბუტკოს
გიაში ეს ტერმინი იხმარება ჰერმა- მომწიფება სამტვრეებზე უფრო აღ-
ფროდიტული „ცხოველების მიმართ რე, როდესაც სამტერეები ჯერ არაა
იმავე გაგებით, ე. ი. როდესაც მამ– გახსნილი (დიჭოგამიის კერძო შემ-
რობითი სასქესო პროდუქტები უფ- თხვევა. გეხედება ლცხრატყავასებრ-
რო ადრე ხდებ ფუნქციონალურად თა, ვარდისებრთა, ჯვაროსანთა, ძაღლ–
უწარიანი ვიდრე მდედრობითი, ყურძენასებრთა და სხვათა წარმო-
პროტანოპია –- იხ. დალტონიზმი. მადგენლებში.
პროტასპისი –- ფეხსახსრიანთა ერთ- პროტისტები –-– უმდაბლეს მცენარეთა
ერთი კლასის (ტრილობიტები) მატ– და ერთუჯრედიან ცხოველთა საერ-
ლობის პირველი სტადია. თო სახელწოდება. უმარტიეესნი.
პროტეაზები -–- ფერგენტები”ს ჯგუფი, პროტისტოლოგია –-– ისე პროტოზოო-
რომელიც ხელს უწყობს“ „ცილების ლოგია.
ჰიდროლიზს (ამინომჟავათა სტადიამ- პროტოგენები -- დომინანტური ალე–
დე) და ამინომჟავებიდან ცალის სინ- ლები.
თეზს. პროტოგინია –- იხ. პროტეროგინია,
პროტეიღები –– რთული ცილები; წარ- პროტოდერმა –- ის. დერმატოგენი.
მოადგენენ „ცილების სხვა (არაცი- პროტოზავრები _ . რეპტილიების ერთ-
ლოეანი ბუნების მქონე) ნივთიერე- ერთი გადაშენებული რიგი, რომელიც
ბებთან შეერთების პროდუქტს. პრო- ცხოვრობდა მეზოზოურ ერაში.
ტეიღებს მიეკუთენება:· რიგი ფერ- პროტოზიგოტა –- ორგანიზმი, რომელიც
მენტებიდ„დ ქსოვილთა და უჯრედთა ჰომოზიგოტურია გარკვეული დომი-
ცილები“ მნიშვნელოეანი ნაწილი, ნანტური გენის მიხედვით,
სისხლის შრატები და სხვ. პროტოზოა -- ერთუჯრედიანი ლცხოეე-
პროტეინაზები –– ცილების პიდროლი- ლური ორგანიზმების საერთო სახელ-
ზის პროცესის ხელშემწყობი (კატა- წოღება. უმარტივესები.
ლიზატორი) ფერმენტები. პროტოზოეა –- უმაღლესად კიბოების
პროტეინები –- მარტივი ცილები; ნივ- მატლის ჯვანვითარებს ერთ-ერთი
თაერებანი, რომელთა მოლეკულები სტადია, რომლის დროსაც ვითარდე-
მთლიანად აგებულია ამინომჟავების ბა რთული ფასეტური თვალი, უბა-
ნაშთებისაგან, მათ საკუთრივ ცილებ- ფეხი და სხეული დიფერენცირდება
საც უწოდებენ. თავმკერდად და მუცლად.
პროტეინის მარცვლები –- იხ. ალეირო- პროტოზოოლოგია –- ზოოლოგიის ნაწი-
ნის მარცვლები. ლი, რომელიც სწავლობს ერთუჯრე-
ბპროტეოლიზი –– ცილისს პიდროლიზი დიან (უმარტივეს) ცხოველებს.
ამინომჟავამდე. პროტოზოული დაავადებანი -- დაავა-
აპაროტეოლიტური ფერმენტები – იხ. დებანი, რომლებიც გამოწვეულია პა–
პროტეაზები. რაზიტი უმარტივესი („ცხოეელებისა-
პროტერანდრია –- ის, პროტანდრია. გან (მაგ., მალარია).
პროტეროგენეზი –- წინაპარი ფორმის პროტოთალომი –-– მღიერების (ლიქენე-
ონტოგენეზის ადრეულ სტადიაზე ბის) თალუსის ჩანასახი –- საწყისი.
პროტოკონსხი – 277- პროტოპოდიტი

პროთგოკონზი –- მოლუსკები” ნიჟარის პროტოპლაზმა –- ცოცხალი უჯრედის

ს,წყისი ხვეული, რომლიდანაც იწყება ყველა შემადგენელი ნაწილის ერ-
ნარის სეზონური ნამატი. თობლიობა, უჯრედის გარსის გამოკ-
პროტ. „კოოპერაცია -- ისეთი დამოკიდე- ლებით,დ წარმოადგენს ბიოკოლოი-
“ულება აირ პოპულაციას შორის, დების უფერულ, ნახევრად თხევად,
რომლის დროსაც თითოეული სარ- გამჭვირვალე მასას, რომელიც შედ–
გებლობს მეორის თანაარსებობით, გება ციტოპლაზმისა და ბირთვისაგან.
მაგრამ შეუძლია იარსებოს მის გა- პროტოპლაზმის ბრუნვითი მოძრაობა-
რეშეც. პროტოპლაზმის მოძრაობა საათის ის–-
პროტომერიტი -- ზოგიერთი უმარტივე- რის მიმართულებით უჯრედში არსე-
სი ცხოველის, სახელდობრ გრეგა- ბული ერთი ცენტრალური ვაკუო-
რინების (სპორიანებიდან00 სხეულის ლის ირგვლიე.
წინა ნაწილი. პროტოპლაზმის მეორაღი მოძრაობა –
პროტონემა –- წინაზრდილი; ღერო- პროტოპლაზმის მოძრაობა, რომელიც
ფოთლიანი ხავსების სპორებიდან წარმოიქმნებ განსაზღვრული გა-
წარმოქმნილი გრძელი დატოტილი რეგაი ფაქტორების ზემოქმედების
ძაფისებრი სხეული, რომელზედაც შედეგად.
ვითარდება კვირტები; ამ უკანასკნე- პროტოპლაზმის ნაკადიხებური მოძრაო-
ლიდან წარმოიქმნება ღეროფოთლია- ბა –- პროტოპლაზმის მოძრაობა
ნი ხავსი. პროტონემის უჯრედები და მცენარის უჯრედებში მრავალი წვრი–-
მისგან განვითარებულ. ტიპიური ლი ნაკადის სახით სხვადასხვა მი-
ხავსი თავისი სასქესო ორგანოებით მართულებით. დროგამოშეებით ამა
შეიცას ქრომოსომთა ჰაპლოიდურ თუ იმ ნაკადს მიმართულება ეცვლე-
რიცხვს და წარმოადგენ ჰაპლოიდს, ბა და მოძრაობა ხდება შებრუნებუ-
გამეტოფიტს, სქესიან თაობას. ლი მიმართულებით.
პროტონეფრიღდები -- ზოგიერთი ჭიის პროტოპლაზმის პირველადი მოძრაობა--
(თასმაჭიებ,ი „ციბრუტელები და პროტოპლაზმის მოძრაობა, რომელიც
სხვა) გამომუოფი სისტემა, რომელიც გარემო პირობების ყოველგვარი შე-
იწყებს პარენქიმში განლაგებული ცვლის გარეშე ხდება,
მოციმციმე წამწამების მქონე საწყი- პროტოპლაზმისს ცირკულაციური მოძ-
სი უჯრედებიდან –- ტერმინალური რაობა –- ის პროტოპლაზმის ნაკა–-
უჯრედებიდან. დისებური მოძრაობა.
ბპროტონეფრიდული გამომყოფი ხიხტე- პროტოპლაზმური ეკოლოგია –- იხ. ცი-
მა -- ის. პროტონეფრიდები. ტოეკოლოგია.
პროტონიმფონი –– ზღვის ობობის კვე#- პროტოპლაზმური შეუთავსებლობა -
ცხადან გამოსული ექესფეხიანი ლარ- შეუთავსებლობა, რომელიც გამოწვე–
ვა, რომელიც პარაზიტობს ნაწლავ- ულია არა გამეტების შერწყმის პრო-
ღრუიანების ან, იშვიათად,დ მოლუს- ცესის დარღვევით განაყოფიერების
კებისა და მრავალჯაგრიანები სხე- დროს. არამედ პროტოპლაზმის შეუ-
ულზე. თავსებლობით,
პროტოპექტინები -- წყალში უხსნადი პროტოპლასტი –-– უჯრედისს ცოცხალი
პექტინოვან ნივთიერებათა ჯგუფი, მასა, რომელშიც ჩეეულებრივ გუ-
გვხვდება, მაგ., ეაშლის, მსხლის, ციტ– ლისხმობენ „ციტოპლაზმას ბირთვს
რუსოვანთა და სხვათა ნაკოფებში; და პლასტიდებს; მცენარეული უL-
ნაყოფის დამწიფებისას გადაიქცევა რედის შიგთავსი.
წყალში ხსნად ჰექტინებაღ. პროტოპოდიტი –- კიბოსნაირთა გაორ-
პროტოსტელე – 2788 – პროფილაქტორიუმ

კაპებული კიდურის ძირითადი ნაწი- ზევმა, რომელმაც პროტოთიაან

ლი, რომელიც შედგება ორი ნაწეე– უწოდა,
რისაგან: კოქსოპოდიტის,ს (სხეულზე პროტოქსილემა –- მცენარის ღერშული
მიმდებარე ნაწილი) და ბაზიპოდიტი- ორგანოების (ღერო, ფესეი· პირვე-
საგან. ლაღი ქსილემა,; გამოირჩევა ვიწრო-
პროტოსტელე –– ცენტრალური ცილინ- სანათურიანთ ტრაქეიდებით ბევრ
დრის (სტელეს) უმარტივესი პირეე- მცენარეში (მაგ., სიმინდში, შეიტებ–-
ლადი ტიპი„ რომელსაც არა აქვს ში და სსე.) პროტოქსილემა მალევე
გულგული და გულგულის სხივები; განიცდის დაშლას, რის შედეგადაც
შედგება ქსილემის ჭიმებისაგან და მის წარმოიქმნება ცოტად თუ ბევრად
ირგელივ მდებარე ფლოემისგან; არ–- დიდი ზომის უჯრედშორისები,.
ჩევენ ორი სახის პროტოსტელეს – პროტოცელი –- პირველაღი ღრუ სხე-
ჰაპლოსტელეს და აქტინოსტელეს. და- ულისა. სხეულის ღრუ, რომელსაც არ
მახასიათებელია უძველესი გვიმრანა–- გააჩნია საკუთარი კედლები (მრგვალ
ირებისა და ფსილოფიტებისათვის. ვჭიებში და ზოგიერთ სხვა (ცხოვე-
პროტოსტილია –– ტვინის ქალაზე ყბის ლებში).
რკალის მიმაგრების ერთ-ერთი ტიპი, პროტოცერებრუმი –- მწერების თავის
პროტოტალომი –- იხ. პროტოთალომი. ტვინის წინა განყოფილება.
პროტოტეკა –- მარჯნის პოლიპის ჩონჩ- პროტოცერკალური ფარფლები – ფარ-
ზის ქვედა, ლამბაქისებრი ნაწილი. ფლები, რომლებიც კუდის ღერძული
პროტოტიპი - - რისამე პირველადი ნი- ჩონჩხით გაყოფილია ორ ტოლ ნა-
მუში, პირველსაზე, დედანი. ზხევრად (მრგეალპირიანებში).
პროტოტროფული ბაქტერიები -- ბაქტე- პროტოციფალონი –- კიბოსნაირთა სხე-
რიები, რომლებიც თვითონ აწარმოე- “ულის საკუთრივ თავის განყოფილე-
ბენ ქემოსინთეზს ან ფოტოსინთეზს, ბ, რომელზედაც განლაგებულია
ე. ი. არ საქიროებენ მზა ორგანულ თვალები, ანტენულები და ანტენები
ნივთიერებებს, ხშირად მათ ავტო- პროტრომბინი -–- იხ. პროთრომბინი.
ტროფულ ბაქტერიებსაე/ უწოდებენ პროფაზა –- უჯრედის ბირთვის მიტო-
რაც უფრო მისაღებია. ზური ან მეიოზური დაყოფის პირ-
პროტოტროქი-–წამწამებიანი ზედა საწე- ეელი ფაზა (სტადია), რომლის დრო-
ლური, რომელიც გადის რგოლიანი საც ხდება ბირთვის ქრომატინის ძა-
ვიებისა და სხვათა ლარვის –– ტრო- ფების” შემჭიდროება და ქრომო-
ქოფორის სხეულის ეკვატორზე. სომთა ფორმირება,
პროტოფილინი –– ის. პროტოქლოროფი- პროფერმენტები –– ფერმენტების პირ-
ლი. ველსაწყისი არააქტიური ფორმა,
პროტოფლოემა –– პირველადი ფლოემა; რომელიც სხვადასხნვა ფაქტორების
შედგება თხელკედლიანი პარენქი- ზემოქმედების შედეგად გადადის
მული უჯრედებისა და ვიწრო საც- აქტიურ ფორმაში.
რიანი მილებისაგან. პროფილაქტიკა –- წინასწარი ღონის-
პროტოქლოროფილი – შენაერთები, პიებანი, რომელთა მიზანია დაავადე-
რომლებიც ახლოს დგას ქლოროფილ- ბის თავიდან აცილება.
თან; მისი სინთეზირება ხდება ფოთ- პროფილაქტიკური ლონისძიებანი --. გა-
ლებში სიბნელეში და ადვილად გარ- ფრთხილებითი, დაცვითი ღონისძიე–
დაიქმნება ჭქლოროფილად სინათლე– ბანი, რათა თაეიდან ავიცილოთ დაა-
ზე, წყალბადის ორი ატომის შეერ- ვადებანი.
თების გზით; აღმოაჩინა კ. ტიმირია– პროფილაქტორიუმია – სამკურნალო-
პროქსიმალური – 279 – პუდრეტი

პროფილაქტიკური დაწესებულება. პსამოქსერომეზოფიტები –- ქსერომეზო–

პროკხსიმალარი –– სხეულის შეა ხაზთან, ფიტები რომლების შეგუებულნი
ღერძთან არსებული (საპირისპ. დის- არიან ქეიშაზე ცხოვრებას.
„ ტალური!). პსამოკხეროფიტები –- ქსეროფიტები,
' პროკქსიმლური ბოლო – მორფოლო- რომლებიც) შეგუებულნი არიან ქვი–-
გიურად ღერძული ორგანოს ქვემო შაზე ცხოვრებას.
ბოლო ან ქვემო ნაწილე (მაგ., პსამოპიგრომეზოფიტები –- პჰიგრომეზო-
ღეროს ან კალმის ქვემო ბოლო ან ფიტები რომლებიც შეგუებულნი
მისი ქვემო ნაწილი). არიან ქვიშაზე ცხოვრებას.
პროქტოდეუმია –- მრავალჯაგრიანი ჭიე- პტერიგიოფორები –- თევზის ფარფლის
ბის უკანა ნაწლავი. საყრდენი ელემენტები.
პროცელური მალები –- მალები, რო- პტერილიები –- ფრინველის კანის მო-
მელთა სხეულს აქვს გამობერილი ნაკეეთებ,,„ რომელზედაც ბუმბული
უკანა და შეზნექილი წინა ზედაპი- იზრდება; ფრინველის სხეულის ბუმ-
რი. ბულით დაფარული ადგილები.
პროცენოზი –- მცენარეული დაჯგუფე- პტეროდაქტილები -_ მფრინვი ქვე–
ბა: ორგანიზმთა ერთად ცხოვრების
წარმავლების ნამარხი ჯგუფიდ რო-
მერყევი ფორმა; ფიტოცენოზის ჩა- მელთაც ქონდათ ძალიან მოკლე კუ-
მოყალიბების ფაზა სინცენოგენეზის დი და ფართო ფრთები,
პროცესში. ზასიათდება სახეობების
პტეროზავრები -- მფრინავი ხელიკები;
შემთხვევითი შერჩეეით; სახეობებით
მეზოზოური ერის ქვეწარმავლების
რომელთა დიასპორები ადგილად გა-
ერთ-ერთი გადაშენებული რიგი,
დაიტანება ქარით, წყლით და სხვ.
რომლის წარმომადგენლებს ქონდათ
აგენტებით; ისეთით საზეობების ბა-
ფრთები; ეს უკანასკნელი წარმოად-
ტონობით რომლებიე ვითარდება
სწრაფად და უხეად იძლევა ნაყოფს, გენდა სხეულის გეერდებსა და წინა
ან აქვთ ვეგეტატიურად გაბრავლე- კიდურს წაგრძელებულ მეოთხე
თათს შორის გადაჭიმულ კანის
ბის დიდი უნარი.
ნაოჭს.
პროცერკოიდი –- ლარვეის განვითარების
პტეროპოდული ლამი – ლამი, რომე-
სტაღია ზოგიერთი თასმისებრი ჭიისა,
ლიც შედგება ფეზფრთიანი მოლუს-
რომელსაც ყაეს ორი შუალედი მას-
პინძელი.
კების ნიჟარებისაგან.
პრჟევალსაკიზ ცხენი --. გარეული ცხენი, პტიალინი –- ნერწყვის შედგენილობაში
როჰელიც აღმოაჩინა გამოჩენილმა შემავალი ფერმენტი, რომელიც მოქ-
რუსმა მოგზაურმა ნყ პრეევალსკიმ მედებს რთულ ნახშირწყლებზე (სა-
ცენტრალურ აზიაში, ხელდობრ სახამებელზე) ·-და შლის
პსამოფიტები –- მცენარეები რომლე– მარტიგ ნახშირწყლებდ (გლუკო-
ბიც შეგუებულნი არიან ქვიშნარ“ სად). იგივეა რაც ამილაზა.
სუბსტრატზე ცხოვრებას დღა იზრდე- პუბერტატული ჯირკვალი -- ეპითელუ-
ბიან მხოლოდ ქვიშებზე მათ მიე– რი ქსოვილი, რომელიც მდებარეობს
კუთვნება: პსამომეზოფიტები, პსამოქ- სათესლე მილებს შორის კუნძულე-
სეროფიტები, პსამოქსერომეზოფიტე- ბის სახით.
ბი, პსამოჰიგრომეზოფეიტები. პუდრეტი –– ორგანული სასუქი; წარ-
პხსამომეზოფიტები -- მეზოფიტები, რომ- მოადგენს ხელოენურად გამომშრალ
ლებიც შეგუებულნი არიან ქეიშაზე და ფხვნილად ქცეულ ფეკალურ მა-
ცხოვრებას. სას (ის. ფეკალური, ფეკალია).
პულპა – 280 – ჟანგბადის

პულპა –- 1, კბილის სირბილე; ფაშარი ხვაევებიძთ მწერების პარკისა, რომე–

შემაერთებელი ქსოვილი რომლითაც ლიე წარმოიქმნება სპეციალური
ამოვსებულია კბილის ღრუ. 2. ელენ- ჯირკელების, ე. წ. სართავი ჯირკვლე–
თის ძირითადი მასა, რომელიც შედ- ბის გამონაყოფით. 8
გება რეტიკულური ქსოვილისაგან. პურეული, მარცვლეული მცენარეები --
პულხატორული აპარატი –- სისხლძარ- კულტურული მარცვლეული მცენა-
ღვები ან მათი ნაწილი, რომელთა რეები, რომლებიც მოყავთ მარცვლის
რიტმული შეკუმშეიით ხორციელდე- მისაღებად (ხორბალი, ქევავი, ქერი,
ბა სისხლის მოძრაობა ზოგიერთი ფეტვი).
კიის (რგოლიანი ჭიების) სხეულში. პურინი –- ორგანული ფუძე ნახშირბა-
პულსაცია –-– პულსის ქონა; გულის (ე- დისს და აზოტის ატომების ორი
მა სისხლძარღვების ძგერა (იხ, სპეციალური რგოლით; შედის ნუკ-
პულსი). ლეინის მჟავას, ატფ-ის, დპნ-ის და
პულხი –- სისხლძარღვთა კედლების სხვას ბიოლოგიურად აქტიურ ნივ-
ძგერა, რომელიც გამოწვეულია გუ- თიერებათა შემადგენლობაში.
ლის ყოველი შეკუმშვისს მისგან პურკინენს უჯრედები –- დიდი ზომის
სისხლის გამოდენით (ისინჯება. იქ, ნერვული უჯრედები ოვალური სხე-
სადა) მსხვილი არტერიები სხეუ- ულითა და მრავალრიცხოვანი დენდ-
ლის ზედაპირთან ახლოსაა, მაგ., მა–- რიტებით, რომლებიც დევს ნათხემის
ჯის შიგნითა მხარეს, საფეთქლებზე ქერქის შუა ფენაში.
და სხვ.). პუსტოში -- მარადმწვანე ბუჩქბალახე–-
პულსირება ––- იხ. პულსაცია, ბითა და მრავალწლოვანი ბალახები-
პუნა –- მაღალმთის ქსეროფილური საგან შექმნილი ფორმაცია, ჩვეუ-
მცენარეულობა ეკლიანი ბუჩქებითა ლებრივ, ხავსების თანასაზოგადოე-
ღა მრავალწლოვანი ბალახებით ბებთ–ნ მონაწილეობით (გავრცე-
სამხრეთ ამერიკაში, ანდის მთებში. ლებულია ევროპის ტენიან ატლან-
ბუპარიუმი –– ცრუ პარკი; ლარვის (მატ- ტურ ნაწილში).
ლის)კანის ცვლის დროს მოუშორე- პუშტები –- უნგრეთისა და დუნაისპი-
ბელი და გამაგრებული კანი რომ- რა დაბლობების ველები.
ლის შიგნით ჭუპრი იმყოფება; განს- პწკალი –- იხ, სტოლონი.

ჟანგა –- მცენარეთა სოკოვანი დაავა– ჟანგბადის ცალკეული ატოშე-

დება, გამოწვეული ჟანგა სოკოე- ბით.
ბით. ჟანგბადის დავალიანება –- ჟანგბადის
ჟანგბადით შიმშილი · _ ჟანგბადის არა- დამატებითი რაოდენობა, რომელსაც
საკმარისი, ნორმალურზე მცირე რაო- ორგანზმი ხმარობს ინტენსიური
დენობა სისხლში; იხ. ჰიპოქსია. ფიზიკური მუშაობის შემდეგ ეს
ჟანგბადის აქცეპტორები -- ჟანგბადის ჟანგბადი იხარჯება მუშაობის პრო-
მიმღებები; ნივთიერებანი, რომლებიც ცესში დაგროვილ ნივთიერებათა
ჰაერს მოლეკულური უეანგბადით ცვლი“ დაუჟანგვი პროდუქტების
უშუალოდ არ იქანგებიან მაგრამ დასაჟანგად.
იჟანგებინ პეროქსიდებიდან მნაწი–- ჟანგბადის მოცულობა სისხლისა –- იხ.
ლობრივ ან მთლიანად გამოთიშული სისხლის ჟანგბადის მოცულობა.
ჟანგბადის – 281-– რადიორეზისტენტობა.

ჟანგბაღინ უჯმარობა -- მდგომარეობა, ფით) ფარავს კვერცხებს, რომლებიც

რომლის დროსაც ადამიანისა და კოშტებად ეწებებიან ერთმანეთს.
ცხოველისს ორგანიზმი არასრულად ჟორდანონი - სახეობა ან ქვესახეობა,
მარაგღება ჟანგბადით. რომელიც ხასიათდება უმნიშვნელო
ჟელატინი –- ცხოველერი წარმოშო- ცვლილებებით ტერმინი შემოიღო
ბის ცილოვანი ნივთიერება, რომლის ჰოლანდიელმა ბოტანიკოსმა ი. ლოტ-
ხსნარი გაცივებისას იქცევა ლაბადღ სიმ (1916 წ) ცოცხალ არსებათა
(ქელ ფაფისებრ მასად); იყენებენ კლასიფიკაციის უმდაბლესი ერთეუ-
ტექნიკაში, მედიცინაში კულინარია- ლის გამოსახატავად. მისი წარმოდ–
ში და სხვ. გენით კ. ლინეს მიერ შემოღებული
ჟელატინირება –- იხ. გალაბება, მცენარეთა და ცხოველთა კლასიფი-
ჟენეს ორგანო –- მდედრობითი ტკიპის კაციის ერთეული –– სახეობა. თით–-
ხახის ახლოს მდებარე ორმაგი პარ- ქოსდა ქეორდანონების ერთობლიო-
კი, რომელიც კვერცხის ღების დროს ბაა. სახელწოდება „ჟუორდანონი“ შე-.
იბერება და კედლებში გამომუეშავე- მოღებულია ბოტანიკის მოყეარული”ს
ბული წებოვანი სეკრეტით (გამონაყო- ა. ჟორდანის პატივსაცემად.

რაბდიტები – წამწამიანი ჭიების (პლა- დეგ რეციპიენტის ორგანიზმში უცხო

ნარია) ეპითელმშმი არსებული მუქი, უჯრედებს გამრავლება და გან-
ჩხირისებრი წარმონაქმნები„ რომლე– სხვავებული გენეტიკური წარმო-
ბიც თაედაცვის ფუნქციას ასრულე- შობის უჯრედების თანაარსებობა.
ბენ. რადიაქტიური ფონი –- ბუნებრიეი დ»
რაბდომერები –- კიბოსნაირთა თვალის ხელოვნური რადიაქტივობი” ღონე
შუქმგრძნობიარე ჩხირები. ბიოგეოლცენოზის პირობებში,
რადიალები –– თევზის ფარფლის ჩონჩ- რადიაქტიურობა –- ქიმიური ელემენ–
ხის ელემენტები. ტის ატომგულის თვითნებური ან
რადიალური კონა –- გამტარი კონა, რო–- ხელოვნურად გამოწვეცლი დაშლა,
მელიც განლაგებულია ფესვის პირ- რასც თან სდევს ე“ექტრონების,
ველად სტრუქტურაში რადიუსის მი- პოზიტრონების და სხვა ელემენტა–
მართულებით, შედგება პირველადი რული ნაწილაკების გამოსხივება.
ქსილემის რამდენიმე ჭიმისა და მათ რადიობიოლოგია –- მეცნიერება, რო“ე–
მორის მოთავსებული ფლოემის ლიც სწავლობს რაღიაქტეური გა-
ჭიმებისაგა.- დამახასიათებელია თი- მოსხივების მოქმედებას ცხოველურ
თქმის ყეელა წიწვიანი და ფა- დღა მცენარეულ ორგანიზმებზე.
რულთესლოვაი მცენარის ფეავის რადიოთერაპია –- რადიუმითა და სხვა
პირველადი სტრუქტურისათვის. რადიაქტიური ნივთიერებებით მკე-
რადიალური სიმეტრია სხეულისა – რნალობა,
სიმეტრია, რომლის დროსაც ერთნაი- რადიომგრძნობელობა – ბიოლოგიური
რი ორგანოები განლაგებულია ცენ- ობიექტებს თვისება შეიეცეალო5
ტრიდან გამომდინარე რადიუსებზე მაირნიზებელი რადოაციის გაელე?ათ.
(სხივებზე) დამახასიათებელია ნაწ- რადიორეზისტენტობა –- ორგანიზმის ან
ლავღრუჟიანებისათვის. ქსოვილის გამძლეობა სხეადასხვა მა–
რადიაციული ქიმერი –– დასხივების შემ- იონიზებელი ზემოქ?ეღების მ4ჰართ,
არადიოსენსიბილიზაცია – 282-– რგოლური

-რადიოხენნიბილიზაცია –- ბიოლოგიური სებურებებს ამტკიცებს თითქოს

სისტემებს რადიომგრძნობეარობის არსებობდეს ადამიანთა, „სრულფა-
ამაღლების საშუალება მაიონიზებელ სოვან+“ი? და „არასრულფასოვანი",
გამოსხივებათა მავნე ზემოქმედების „მაღალი“ და „დაბალი“ რასები,
მიმართ. რასპაილის რეაქცია -- ცილოვან ნივ-
·რადიოტოკსინები –-– ნიეთიერებები, რო- თიერებათთ აღმოჩენის ერთ-ერთი
მლებიც წარმოიქმნება უჯრედის ან რეაქცი,ი რაც შემდეგში მდგომა–-
ორგანიზმის დასხივების შედეგად. რეობს შაქრისა დღა გოგირდმქეავას
·რაღულა -- საფხეკი ზოგაერთი მო- კონცენტრირებული ხსნარების მოქ-
ლუსკის ხახაში მოთავსებული რქო- მეღებიძთ ცილები იღებება სხვადა–-
ვანი ფირფიტა, რომელიც რამდენიმე სხვაა ელფერის (წმინდა წითელი,
ასეული პატარა კბილაკებითაა მო- ძოწეული, მოიისფრო წითელი) წი-
ფენილი, მისი საშუალებით ხდება თელ ფერად, რომელიც მიკროსკოპ-
საკვების დაჭერა და გაფხეკა მნიშ- ში ვარდისფრად გვეჩვენება. ეს რე-
ენელოვანი სისტემატიკური ნიშანია აქცა შეპირობებულია (ლილოვან
მოლუსკების სახეობათა ღადგენი- მოლეკულებში არომატული ჯგუფე-
სათვის. ბის არსებობით.
«რაზმი –– იხ. როგი. რაფიდები –- მეაუნჰჟავა კალციუმის
-რამენი –– ნაძვნარი ტყე ტაიგის ზონაში, ნემსისებრი თორმხრიე წვეტიანი
·რამფორინხები –- მფრინავი ხვლიკების კრისტალების დასტები,„ რომლებიც
ნამრხი ჯგუფ: გრძელი, ვიწრო წარმოიქმნება მცენარის (მეტწილად
ფრთებითა და გრძელი კუდით. ერთლებნიანთა) უჯრედებში.
«რაოდენობრივი აღრიცხვა –- ცხოეელთა რაქიტი –- ბავშეთა დაავადება, რომლის-
ან მცენარეთა რაოდენობის აღ- თვისაც დამახასიათებელია ძელებისა
რიცხვა (ჩვეულებრივ სახეობების ღა ნერვული სისტემის-განვითარე-
მიზედვით) გარკეეულ ტერიტორიაზე. ბის დარღვევა; გამოწვეულია ორგა-
“რაოდენობრივი ცვალებადობა –- იხ. ნიზმში მინერალური მარილების ნაკ-
ცვალებადობა რაოდენობრივი. ლებობით და მათი ცელის დარღვე-
“რახა –- 1, ტაქსონომიური კატეგორია, ვით.
რო?ლითაც ბოტანიკასა და ზოოლო- რაცემოზული უვავილეღი -- ის, ბოტ-
'გიაშშე გამოხატავენ ეკოლოგიურად, რიული ყვავილედი.
“გეოგრაფიულად, ზოგჯერ კი მო+- რახისი –- 1 ფრთისებრ რთული ან
ფოლოგიურადდ მეტ-ნაკლებად გა- ფრთისებრ განკვეთილი ფოთლის
მიჯნულ ინდივიდთა ჯგუფებ” სა- ღერძი რომელზედაც ფოთოლაკჟები
ხეობის ან ქვესახეობის შიგნით. 2. ან ფოთლის ნაკვთებია მიმაგრებული.
საერთო წარმოშობის ადამიანთა ის- 2. გვიმრანაირთა ფოთლის ყუნწი. 3.
ტორიულად ჩამოყალიბებული ჯგუ- ზოგიერთი მრგვალი ჭიის საკვერ-
ფი მე1კვიდრეობით მიღებული ზო- ცხის მილში გამავალი ღერაკი, რომ-
გიერთი საერთო ნიშნით: კანის ღა ლის ირგვლივ სასქესო უჯრედებია
თმის ფერი, თავის ქალას ფორმა და განლაგებული.
სხეა. არჩევენ თეთრკანიანთა, შავკა–- რახიტი -- იხ. რაქიტი.
ნიანთა და ყვითელკანიანთა რასას. რბილობი მცენარისა –- იგივეა რაც ძი-
რასიზმი –- ანტიმეცნიერული თეორია რითადი ქსოვილი; პარენქიმა.
და რეაქციული პოლიტიკა, რომელიც რგოლურა –- სანაყოფე ყლორტის ტიპი
ეყრდეობი რა ადამიანთა ცალკეული მარცვლოვანთა ჯიშებში.
რასის გარეგნულ (ფიზიკურ) თავი- რგოლური ფოთოლგანლაგება -- მცება-
რგოლური – 283 – რედუქციული

რეთა ფოთოლგანლაგების ერთ-ერთი სება საფუძვლად უდეეს ვეგეტატიურ

სახე, როდესაე ერთი მუხლიდან გა- გამრავლებას,
მოდის სამი ან მეტი ფოთოლი; (ცალ- რეგიონალური –-– რაც ეხება ცალკეულ
კეული რგოლის ფოთლები ერთმა- მხარეს, ქვეყანას ან რამდენსამე მე-
ნეთს მორიგეობს და სხედან ზემოთ ზობელ ქეეყანას; ადგილობრიეი, მაგ.,
და ქვემოთ მდებარე ფოთლებს შუა რეგიონალური კვლევა –– ცალკეუ-
(ყეავისთეალას, ელოდეას, შეიტას და ლი მხარის, რაიონის, ქეეყნის კვლე-
სხვ.)- ვა.
«რგოლური ჭურჭლები -- ზოგი მცენა- რეგიონი –- ბუნებრივი დარაიონების
რის ჭურჭლები რომლის კედლები ერთეულთა საერთო აღნიშვნა.
შექანილიას რგოლურად გასქელე- რეგრესი –- იხ. რეგრესული განვითარე–-
ბულგარსიანი უჯრედებისაგან. ბა,
რგოლპ ურპლიანი მცენარეები –- მცე- რეგრესული განვითარება –-- ორგანიზ-
ნარეები, რომლებშიც ღიდდიამეტრია– გის აგებულების გამარტივება ევო-
ნი პურჭლები მხოლოდ გაზაფხულის ლეყიის პროყესში, რაც გამოიხატე–
(ადრეულა) მერქანშია წრიულად დ» ბა რიგ ორგანოთა სისტემის გაქრო-
ლაგებული (თუთა, მუხა, წაბლი, ბაში, ბილოგიური აქტიურობის ნი-
აკაკი და სხვ.). შანთა დაკარგვაში და ა. შ. (ზო-
რეაკლიმატიზაცია –- მცენარეთა და გიერთ პარაზიტ ცხოველში).
ცხოველთა ხელახლად მოშენება რედღია -- ზოგიერთი ბრტყელი ჭიის
ისეთ ადგილებში, სადაც ისინი ადრე (მაგ., ღვიძლის ორპირას) განვითარე–
იყენენ გავრცელებული და გადაშენდ– ბის ლარვული (მატლობის) ერთ-ერ-
ენ. თი (1ესამეე)ე სტადია, რომელიც ვი-
რეაქცია –- 1, ორგანიზმისსლს საპასუხო თარდება პირველ შუამავლ მარჩე-
მოქმედება ჟარეგან და შინაგან გა- ნალშაე და აქეს მატლობის სტადიაპი
ღიზიანებაზე, 2. ორი ან რამდენიმე გამრავლების უნარი,
ნივთიერების ურთიერთმოქმედება; რედუ?ბლიკაცია––გაორმაგება; მაგ., ქრო-
რომლის შედეგად წარმოიქმნება ახა- მოსომის გარკვეული სეგმენტის გაორ-
ლი ნივთიერება. 3. რაიჰპე ზემოქმე- მაგება ქრომოსომთა ჰაპლოიდურ ანა–
დების საპასუხო მოქმედება. - წყობში.
რეაქცია. პომოტრანხპლანტაციაზე -–- რე- რედუქცია –-- ამა თუ იმ ორგანოს (ან
ციპიენტი ორგანიზმის იმუნოლოგიუ- მისი ნაწილის) გაქრობა ან განუვა-
რი რეაჭცია ქსოვილზედ რომელიც თარებლობა მისი ინდივიდუალური
გადპონერგილეა იმავე სახეობის, ან ისტორიული განვითარებას დროს
მაგრამ სხვა გენოტიპის მქონე ორ- (იზ. ორგანოთა რედუქცია).
განიზმიდა6. აფერხებს ტრანსპლან- რედუკცია ორგანოების -- იხ. ო”განო-
ტატის შეხორცებას. თა რედუქცია.
რეაქციის ნორმა –- ნიშანთვისების მო- რედუქციული დაყოფა –- მეიოზი; სას-
ღიფიკაციური ცეალებადობის ფარგ- ქესო უჯრედების გაკოფა რომლის
ლები. ზოგიერთ ნიშანთვისებას ახა- დროსასს ხლება ქროპოსომთა რი-
სიათები რეაჭქციი–ს ძალიან ფართო ეხბვის განახევრება და თითოეული
წორმა, ზოგს –- შედარებით უფრო შეილეული უჯრედის ბირთვი ღებუ-
ვიწრო. ლობს დედა უჯოედის ბიტთვის ქრო-
რეგენერაცია –- ორგანიზმის მიერ და- მოსომთა ნაბევარს. შედგება ორი,
კარგული ორგანოების ან მათი ნაწი– ერთმანეთი მომდევნო –– ჰეტერო–-
ლების და ფუნქციის აღდგენა. ეს თვი– ტიპური და ჰომეოტიპური გაყოფისა-
რედუქციული – 284 – რელიქტური

გან. მეიოზშიც, ისევე, როგორც მი–- ბისა რომელიც იმყოფება ერითრო-

ტოზში, არჩევენ ოთხ ფაზას პრო- ციტებში და მონაწილეობს სისხლი»
ფაზა, მეტაფაზა, ანაფაზა და ტელო- შედედების პროცესში.
ფაზა. რეინფექცი –- ორგანიზმის განმეორე-
რეღუქციული ხზეულაკები -- იხ. მიმ- ბითი (მეორედ) დაავადება, ადრე
მართველი სხეულაკ.ი აბორტული გადატანილი ასეთივე ავადმყოფო-
უჯრედები. პოლოციტები. ბით.
რედუცენტები –- ორგანიზმები რომ- რეკაპიტულაცია –- წინაპართა ნიშან–
ლებიც კვების“ პროცესში რთულ თვისებს განმეორება ორგანიზმის
ორგანულ ნივთიერებებს გარდაქმნიან ინდივიდუალური განვითარების აღ-
მინერალურ შენაერთებად. მათ მიე–- რეულ (ემბრიონული განვითარების)
კუთვნებათ მთელი რიგი ბაქტერიე- ეტაპზე.
ბისა, კერძოდ ლპობის ბაქტერიები, რეკონსტრუჰცია ფაუნისა –- ფაუნის
რედუცირებული განაყოფიერება – შეცვლა მასში ახალი, ძვირფასი
ნორმალური განაყოფიერების შენა- ფორმების შეტანით და სასარგებლო
ცვლება ერთი სქესის, ჩვეულებრივ ცხოველების” გაზრდისა და მავნე
მდედრობითი, ორი გამეტის შერწყუ- ცხოველთა შემცირების ან მოსპობის
მით. გზით.
რედუცირებული ორგანო – განუვითა–- რეკურენცია –- ი? ფორმების ხელახა-
რებელი ორგანო. ლი გამოჩენა უფრო გვიან გეოლო-
რევმატიზმი –- გულისა და სისხლძარ- გიურ პერიოდში, რომლებიც შედარე–
ღვთა სისტემის, სახსრების და კუნ- ბით უფრო აღრეული გეოლოგიური
თების დაავადება რომელსა) თან პერიოდისათვის დამახასიათებელ
ახლავს ტკივილი, ტეხა. ფორმებადაა მიჩნეული.
რეზერვაცია –- 1. რეზერვის მარაგის რელაქსაცია –-– სხეულის დაძაბული
შექმნ. 2 ტერიტორი,ი რომლის მდგომარეობის შესუსტება.
ბუნებრივი სიმდიდრე (ბცენარეები, რელაქსინი –- საკვერცხეების ყვითელი
ცხოველები) დაცულია სახელმწი- სხეულიდან მიღებული ჰორმონალუ-
ფოს მიერ, ვ. ჩრდილოეთ ამერიკაში, რი ნივთიერება,
სა:ხრეთ აფრიკასა და ავსტრალიაში: რელიქტი –– წარსული გეოლოგიურ“.
ადგილი სადაე იძულებითი წესით ეპოქებიდან შემორჩენილი მცენარე
არიან დასახლებულა ადგილობრივი ან ცხოველი.
მკვიდრნი. რელიქტური –-– რელიქტის სახით შემო-
რეზერვუარი ინეაზიისა –-- ცხოველები, რჩენილი, მაგ., რელიქტერი მცენარე
რომლებიც შეიცავენ სხვა ცხოველთა ან ცხოველი.
დაავადების უნარის მქონე ავადმყო- რელიქტური არეალი –– რელიქტური სა-
ფობის გამომწვეევებს. ზეობის ან გვარის უფრო ფართო
რეზექცია –-– მთლიანი ორგანოს ან ნა- არეალის შემორჩენილი (ნაშთი) ტე-
წილის ამოკვეთა ოპერაციის საშუა- რიტორია.
ლებიძა რელიქტური ენდემიზმი –- იხ. პალეო-

რეზინოზისი –- ფისის დენა. ენდემიზმი.

რეზონატორი –- ხმის პარკები, რელიქტური ფიტოცენობზი –-- მცენა-
რეზორბცია –- რისიმე დაცხრომა, გა- რეთა თანასაზოგადოება რომელიც
წოვა, შეწოვა. შემორჩენილა წარსულ ეპოქაში
რეზუს-ფაქტორი –- ერთ-ერთი სახე უფრო ფართოდ გავრცელებული
აგლუტინოგენებისა, ე. ი. ნივთიერე- მცენარეულობიდან. ანსხვავებენ
რემა – 285 რეტიკულა

სრულ და არასრულ რელიქტურ ფი- დროსაც, ვეგეტატიური ორგანოების

ტოყენოზებს, წარმოქმნასთან ერთად, მიმდინარეობს
რემა –- ცხენის ჯოგი. რეპროდუქციული ორგანოების წარ-
რემონტანტური მცენარე –- მცენარე, მოქმნა.ა რეპროდუქციული განვითა-
რომელიც რამდენიმეჯერ ყვავილობს რება მოიცაეს სიმწიფის და გამრავ–
და ნაყოფისხმოიარობს წლის განმავ- ლების ეტაპს.
ლობაში (ვარდის, ციტრუსების, მარ- რეპროდუქციული ორგანოები –- ორ-
წყვის და სხვათა ზოგიერთი ფორმა). განოები, რომლებიც მონაწილეობს
რენინ-ანგიოტენზინური სისტემა –- ბიო- ორგანიზმის გამრაელებაში, რო-
ლოგიურად აქტიური ნივთიერებების გორც სქესობრივ ისე უსქესო გამ-
ჯგუფი, რომლებიც დიდ როლს ას- რავლებაში, მაგ., ყვავილი მცენარეებ–
რულებენ სისხლძარღვთა ტონუსის ში.
რეგულაციაში. რეპტილიები -- იხ. ქვეწარმავლები.
რენინი –– თირკმლის ქერქოვანი შრის რესპირატორი –-– მოწყობილობა (ფილტ–-
პროტეოლიტური ფერმენტი (იხ. ქი- რიანი ნიღაბი ან ნახევარნილაბი) სა-
გოზინი), სუნთქი ორგანოების ღასაცავად მავ–-
რეობაზა –- ნერვის აგზნების ძირითადი ნე გაზებისა და მტერისაგა§,
სღვარი. რესპირაცია –- იხ. სუნთქვა.
«რეოტაქსისი –- ზოგიერთი უმარტიეესი რესპირომეტრი –- სუნთქვის ინტენსი–-
ორგანიზმის თვისება იმოძრაოს ვობის გასაზომი ხელსაწყო.
სითხის დინებს საწინააღმდეგოდ რესტიტუცია –-- რეგენერაცის ერთ-
(დადებითი რეოტაქსისი) ან მისი მი- ერთი სახე, როდესაც სხეულის რო-
მართულებით (უარყოფითი რეოტაქ- 2ელიმე ნაწილიდან (ზოგჯერ მეტაღ
სისი). ასეთი თვისება აქვს ლორწო- უმნიშვნელო) ხღება მთელი ორგა-
ვანი სოკოების პლაზმოდიუმს, რო?ე- ნიზმის ან ორგანოს აღდგენა (დამა-
ლიც ტენიან სუბსტრატზე მოძრაობს ხსასიათებელია, მაგ, მცენარე ბეგო-
წყლის დინების საწინააღმდეგოდ. ნიასათვის).
რეოტროპიზმი –– წყალში (გამდინარე) რეტარდაცია –– !, გარკვეული ნიშან-
მოშენებული ბევრი მცენარის ფეს- თვისებების მოგვიანებით გავოჩენა
ეის თვისება მოიღუნოს ან წყლის ონტოგენეზის მსვლელობის დროს
დინების საწინააღმდეგოდ (დადები- ”ჰრუფოღდ ნაადრევ ფილოგენეზურ
თი რეოტროპიზმი) ან წყლის დინების მდგომარეობასთან შედარებით) 2.
მიმართულებით (უარყოფითი რეო- გენის მოქმედების დაყოვნება, რის
ტროპიზმი) ამ თვისებს ყველაზე შედეგადაც გვიან ჩნდება და ფენო-
გეტად ამჟღავნებს ჯვაროსანთა ოჯა- ტიპურად დასუსტებულია ის ნიშანი,
ხის წარმომადგენლები. რომელსაც აკონტროლებს მოცემუ-
რეოფილები –- ის. რეოფილური ც„ცხო- ლი გენი.
ველები. რეტი –- ცზვრების, თხებისა და ზოგი-
რეოფილური ცხოველები –- ცხოველე–- ერთი სხვა ცხოეელის ავადმყოფობა
ბი, რომლებიც ცხოვრობენ მიმდინა– გამოწვეული თასმისებრი ჭიის მატ–
რე წყლებში (მდინარეებსა და ნაკა- ლებისაგა, რომელიე) სახლდება
დულებში). ცხოეელის ტვინში.
რეპრესორი -- ნივთიერება რომელიც რეტიკულა –- მგრძნობიარე უჯრედების
არეგულირებს გენების მუშაობას. ჯგუფი, რომელსაც შეიცავს კიბოს-
რეპროდუქციული განვითარება –- ონ- ნაირების რთული თვალის ომატიდე–-
ტოგენეზის პერიოდი, რომლის ბი (თვალუკები).
რეტიკულო – 286 – რეცეპტაკულუმი

რეტიკულო-ენდოთელური ქსოვილი – თაე ხორციელდება რაუმე გარკვეუ-

ორგანიზაში ფართოდ: გაფანტული ლი რეფლექსი; ის გზა, რომელსაც
ნაკლებდიფერენცირეაული შემაერთე- აგზნება გაივლის რეცეპტორიდან
ბელი ქსოვილი, რომლის უჯრედებს ცენტრალური ნერველი სისტემის
გააჩნია ფაგოციტური თვისება. ·ეშეეობით მომუშავე ო“განომდე;
რეტიკულოციტები
– მარევლოვანი სტრუ- ჩეეულებრივ შედგება სამი ნეირო5ი-
ქტურის მქონე ერითროციტები. საგა: „ცენტრისკენული, შმუამდება-
რეტიკულურ-ენდოთელური სხისტემა – რისა და ცენტრიადანულისაგან.
შემაერთებელი ქსოეილების უჯრედ- რეფრაჭტერული პერიოდი, ფაზა
თა სისტემა, რომელიც იცავს ორგა- ქსოვილის” უგზნებადობის მოკლე ჰე-
ნიზმს შხამებისა და ბაქტერიებისაგან რიოღლი,„ რომელიე დგება ნერვულ
დღა ეხმარება იმუნიტეტის გამომუ- იმაულსსე ნეირონის ან კუნთოვანი
შავებაში. ბოქკოს რეაქციის შემდეგ.
რეტიკულური ქსოვილი -- შემაერთე– რეფრაქტერულობა – აგზნებადობის
ბელი ქსოვილის სახე. დუაოებითი დაქვეითება ან გაქრობა,
რეტინა –- იხ. ბადურა 2. რასა) ადგილი აქვს ძლიერი გაღი–-
რეუტილიზაცია –– მცენარის მიერ ადრე ზიანების შემდეგ.
შთანთქქული ნივთიერებების ხელ- რეფრაქცია –- სინათლის სხივის გარდა-
მეორედ გამოყენება. მაგ, ფოთოლ- ტეხა.
ცვენი» წინ კალიუპის,ს ფოსფორის, რიფუგიუმი –– თავშესაფარი; დედამი-
აზოტისა და ზოგი სხვა ელემენტის წის მონაკვეთი, სადაც) მცენარეებმა
მნიშვნელოეანი ნაწილი ფოთლებიდან გადაიტანეს მათთვის უარყოფი-
გადაღის ღეროში ხოლო შემდეგ თი ფიზიკურ-გეოგრაფიული მოვლე–
ისევ გამოიყენება მცენარის ნორჩი ნები, სახელდობრ გამყინვარების პე-
ნაწილების ზრდის დროს, რიოდი.
რეფლეჰხი –– ცოცხალი ორგანიზმის სა–- რექსიგენური უჯრედშორიხები – იხ.
პასუსო რეაქცია გარეგან გაღიზია- რექსიგენური ღრუები.
ნებაზე, რაც ზორციელდება ცენტრა- რექსიგენური ღრუები –- მცენარის უჯ-
ლური ნერვული სისტემის მეშვეო- რედშორისი· სივრცეები (შიგნითა
ბით. ეს არის ორგანიზმში მიმდინარე ღრუები) რომლებიც წარმოიქმნება
ყოეელი პროცესი, რომელიც წარ- უჯრედების გაგლეჯის, ხოლო შემ-
მოიქმნება რეცეპტორების გაღიზია- დეგ გამოშრობისა და სიკვდილის შე-
ნებს საპასუხოდ ღა უშუალოდ დეგად. ასე წარმოიქმნება, მაგ., მარ–
ნერვული სისტემის მოქმედებასთა- ცვლოვანთა მუხლთშორისების ღრუ-
ნაა დაკავშირებული. არჩევენ პირო- ები.
ბით და უპირობო რეფლექსს. რექტიფიკაცია –- თხევდი ნარევების
რეფლექსოგენური ზონები –- სისხლის გაყოფა, შენარევებისაგან გაწმენდა.
მიმოქცევის სისტემის უბნები, რომ- რექტიფიცირება –- იხ. რექტიფიკაცია.
ლებიც მდიდარია რეცეპტორებით. რექტუმი –- სწორი ნაწლავი.
რეფლექსური თეორია –- თეორია, რომ- რეცებიენტი –- იხ. რეციპიენტი.
ლის მიხედვით ნერვული სისტემა, რეცეპტაკულუმი –-– 1. ზოგიერთი სო-
ორგანიზმის ყველა ფუნქციას განა- კოს ვეგეტატიური სხეული, რომე-
გებს რეფლექსური მექანიზმის სა- ლიც, სხვა სოკოებისაგან განსხვავე–
შუალებით, ბით, შექმნილია ნაჭდეილი ქსოვილი-
რეფლექსური რკალი –- ნერვული წარ- საგან. 2. ნაყოფსხეულის შიგნითა უნა-
მონაქმნების ერთობლიობად რომლი- ყოფო ნაწილი გასტერომიცტეტების
რეცეპტორი – 287 - რთული.

რიგის უმაღლეს წარმომადგენლებ- ველყოფა ჩონჩხის კუნთებს ურთ-.

ში; აქეს ღრუ ცილინდრის ფორმა ერთ შეთანხმებულ ინერვაციას.
კავერნის მსგავსი აგებულების კედ- რთაელი გავა –- ფრინველების ერთაღ
ლებით, შეერთებული წელი” მალები, თეკო»
რეცებტორი –- 1. ორგანო, რომლითაც ძვლები, გავისა და კუდის მალების
ხდება გარეგანი ან ორგანიზმის ში- ნჰწ- ლი.
ნაგანი გარემოდან მომდინარე გაღი- რთული დეტერმინანტი –- ერთი ან მე-
ზიანებსს მიღება 2. მგრძნობიარე ტი რიცხვი გენებისა, რომლები)
ნერვული ბოჭკოების დაბოლოება, ურთიერთ ზემოქმედებისას აპირობე–-
რომელიც რეაგირგბს განსაზღვრუ- ბენ ზოგიერთი ფენოტიპური ნიშ-
ლი ტიჰის გამღიზიანებელზე. რეცეპ- წის გაპო2ჟღავნებას.
ტორებს მიეკუთვნება გრძნობის ყვე- რთული თავთავი –- თავთავასებრი ყვა-
ლა ორგანო, ვილედღიდლ რომლის მთავად ღერძზე,
რეცესიული ჯენები –- გენები, რომლე– პატარა ზომის ყვავილედები – თ.ავ-
ბიც ფენოტიპში მჟღავნდებიან მხო- თუნებია განლაგებული (მარცელო-
ლოდ მაშინ როცა ისინი იმყოფე- ვან მცენარეთა თავთავი).
ბიან ორივე ჰომოლოგიურ ქრომო- რთული ნაუოფი –- ნაკრფი, რომელიც
სომაში, ე. ი. იმყოფებიან ჰომოზი- განვითარებულია ერთი უჟვავილის
გოტურ მდგომარეობაში. რა?მღენიმე ბუტკოდან (ქოლოს, მა–
რეცესიული ნიშანი –- ერთ-ერთი მშობ- ყვლი”, ბაია» და სხე. ნაუოფი); მ:ს
ლის ნიშანი, რომელიც ჰეტეროზიგო- ნაკრები ნაყოფიც ეწოღება.
ტურ ორგანიზმში არ მჟღავნდება, რთული ნასშირწყლები – იხ. პოლისა–
მაგრამ ამ ნიშნის მემკვიდრეობით ქარიდები.
გადაცემის შესაძლებლობა შენარჩუ- რთული რეფლექსური აქტი –- პირობი-
წებულია,; გარეგნულად გამქრალი თა ღა უპირობო რეფლექსების კომ-.
ნიშანი. პლექსი, რომელიც გვაძლევს ამა თუ
რეცესულობა –- პიბრიდულ შთამომავ- იმ რეფლექსურ ეფექტს.
ლობაში ერთ-ერთი მშობლის ნიშნების რთული ფოთოლი – ფოთოლი, რომე--
უქონლობა, დაჩრდილეა. ლიც შეღგება საერთო ყუნწხე ღა-
რეციდივი –- თითქოს გამქრალი მოე- მოუკიღებლად განლაგებული ერთზე.
ლენებს დაბრუნება განმეორება; მეტი თანაწევრისაგან –- ფოთოლა-
მაგ, ავადმყოფობის “შემობრუნე- კისაგან ყველაზე მარტივი რთუ-
ბა. ლი ფოთოლი შედგება ორი, სამი,
რეციპიენტი –- 1. ადამიანი, რომელსაც იშვითად ოთხი ფოთოლაკისაგან,.
სისხლს გადაუსხავენ ან რაიმე ქსო–- ამუეტომ არჩევენ ორ, საჭ ან 4 ფო–
ვილს გადაუნერგავენ. 2. პურჭელი, თოლაკიან რთულ ფოთოლს; მრავალ-.
რომელიც წარმოადგენს სითხეების ფოთოლაკიან რთულ ფოთლებს ყო.
ან გაზების მიმღებს. ფენ თათისებრ და ფრთისებრ რთულ
რეციპროკული აგზნება და შეკავება -- ფოთლებად.
აგზნებისა და შეკავების ისეთი ურ- რთული ქოლგა –- მარტივი ქოლგებისა-
თიერთდამოკიდებულებ, როდესაც გან ანუ ქოლგაკებისაგან "შემდგარი
ერთი ჯგუფი კუნთების ცენტრების ყვავილედი, რომელიც, ჩვეულებრივ,
აგზნებას თან ახლავს მეორე ჯგუფი ქოლგოსან მცენარეებისათვისაა დამა-
კუნთების ცენტრების შეკავება. ხასიათებელი.
რეციპროკული ინერვაცია –- რეფლექ- რთული ყვავილედი –- ყვავილედი, რო-.
სური მექანიზმი, რომელიც უზრუნ- მელიც) შედგება რამდენიმე ერთნაი–-
 რიბოზა – 288–– რიზოფორები

რი ან სხვადასხვა მარტივი ყვავილე– ვის საბის ფესვისებრი წარმონაქმნი,

დისაგან (რთული თავთაევ, რთული რომლის საშუალებით ხდება მცენა-
ქოლგა, ფარი და სზე.). რის სუბსტრატზე მიმაგრება და იქი-
“რიბოშზა –- მონოსაქარიდი პენტოზების დან საკვები ნივთიერების შეწოვა.
ჯგუფიდან; შედის რიბონუკლეინმჟეა- დამახასიათებელია ხავსებისა და რიგ
ვას, აღენოზინისა და სხვა მნიეთიე- უმდაბლეს მცენარისათვის.
რებების შემადგენლობაში. რიზომი –– მოკლე ხორცოვანი ფესურა
«იბონუკლეინის მჟავა –- ნუკლეინის (სვინტრის, ფრინტას, ხარისთვალას,
ერთ-ერთი მჟავათაგანი;, პოლიმერი, და სხვათა ფესურა. მოძველებული
რომელიც შედგება ნახშირწყალ-რიბო– ტერმინია.
ზს შემცველი ნუკლეოტიდებისა- რიზომორფები – სოკოს სხეულის ნა-
გან; მონაწილეობს ცილების სინთეზ- წილი გრ“ელი ჭიმების, ე. ი. მიცე–-
ში; შემოკლებულად – «რნმ. ლიარული ჭიმების ან თასმების სა-
-რიბონუკლეოპროტეიდი –- რიბონუკლე- ხით, რომლის დანიშნულებაა წყლისა
ინის მჟავას შემცველი პროტეიდი. და საკვები ნივთიერების გატარება
«რიბოხომები –- ცხოველთა და მცენარე- სუბსტრატში მყოფი მიცელიუმიდან
თა უჯრედების უწვრილესი მარცვლი- ნაყოფსხეულებისაკენ. აგებულები–
სებრე ფორმის ორგანოიდები, რომ- თა და ფუნქციებბთ რიზომორფები
ლებიც გაბნეულია ციტოპლაზმაში, მოგვაგონებს უმაღლესი მცენარეების
უმთავრესად კი ენდოპლაზმური ბა- პურჭლებს. დამაზასიათებელია მანჭკ-
დის მემბრანის ზედაპირზეა მოთავსე- ვალა და სხვა უმაღლესი სოკოსათ-
ბული; ასრულებენ ერთგვარი „ამწყ- ის.
ობი კონვეიერის“ როლს; მათზე მიმ- რიზოპლანტი – წვრილი ძაფი, რომ-
დინარეობს ცილების მოლეკულების ლითა) შეერთებულია ზოგიერთი
სინთეზი; შედგება რიბოსომული რნმ- ერთუჯრედიან შოლტოსანის შოლ-
საგან. ტი ბირთეთან.
"რიბოფლავინი –- ეიტამინი Lე. ყვითელი რიზოპოდიები –-. ზღეის ნიჟარიანი ამე-
ფერის წყალში ხსნადი ნივთიერება, ბის წვრილი პროტოპლაზმატური ძა-
რომელიც შედგება რიბიტის სპირტისა ფები –- ფსევდოპოდიები (ცრუფე-
და აზოტოვანი ფუძისაგან. ხები).
რიგი –- სისტემატიური კატეგორია, რიზოპოდიუმი -- იხ. რიზოპოდიები.
რომელის აერთიანბს ნათესაურ რიზოსფერო –- ფესეთანური ზონა, რო-
ოჯახებ; წარმოადგენს კლასის ნა- მელშიც თავმოყრილია ფესვთა გა-
წილს. | მონაყოფებით მიზიდული უამრაკი
«რიგიდობა -- ჩონჩხის კუნთების ფუნქ- მიკროორგანიზმი,
ციონალ ური (დაჭიმული) მდგომა– რიზოფორები -- ზოგიერთი გვიმრის
რეობა, (სელაგინელას) განსაკუთრებული
“რიზინები - სოკოს ჰიფების კონები, ორგანო, რომელსაც აქვ გრძელი
რომლებითაც ფოთლისებრი მღიერები წვრილი ფესვის სახე; ნამდვილი ფე–
სუბსტრატზეა მიმაგრებული.
რიზობენთოსი -- ზღვების,
სვისაგან განსხეავებით რიზოფორე-
ბი ეგზოგენური წარმოშობისაა (წარ-
ტბებისა და
სხვა წყალსატევების ფსკერზე მცხო- მოიქმნებიან ღეროს განშტოების
ერები მცენარეებს ერთობლიობა, ქვემოთ) და შალითა არ გააჩნია. მი–
რომლებიც ფესვებით ან რიზოიდე- წასთან მიახლოებისას ისინი თავიანთ
ბითაა სუბსტრატზე მიმაგრებული. ბოლოებზე ინვითარებენ დამატებით
რაზოიდები -- წერილი ძაფის ან ბეწ- ფესვებს.
რითმი. +? – 289 -- როტაციული

რითმი ---– რაიმე მოვლენის კანონზომიე- როდოლოგია –- ბოტანიკის ვიწრო დარ-

რა შენაკვლება.ა მორიგეობა (მაგ. გი ვარდების შესწავლის შესახებ.
გულის კუნთების შეკუმშეა). როდოფხინი -- იბ. მხედველობის პურ-
რიკეციები –– დაავადებს გამომწვევი პური,
ორგანიზმები, რომლებიც ზომითა და როდოქსანტინი –– ზოგიერთი მწვანე
სირთულით შუალედებია ვირუსებსა მცენარის ფოთლების პიგმენტი,
და ბაქტერიებს შორის. პარაზიტობენ რომელიც ახლოს დგას კაროტინთან.
მწერების და ტკიპების უჯრედებში; როზეტი ფოთლებისა -- მცენარის ღე-
მათი კბენის შედეგად დაავადება გა–- როს ძირში, უშუალოდ მიწის ზელდა-
დადის ადამიანზე. პირე თავმოყრილი ფოთლების
რინსოცელომი –-– ღრუ, რომელი) თა- ჯგუფი, მაგ., მარწყეა-ბალაზის, ბაბუა-
ეის, მხრივ წარმოადგენს მილის წეერას, კლდისვაშლას და სხვათა
ფორმის დახშულ ტომარას, რომელ–- როზეტი.
შიც ზოგიერთი ცხოველის (ნემერტი– როლანდიხ ღარი –– ძუძუმწოვართა თა-
ნების) ხორთუმია მოთავსებული. ვის ტვინის წინა ნახევარსფეროების
შუბლისა და თხემის ნაკეთებს შო-
რიცინი –- ცილა ალბუმინების ჯგუფი-
რის მდებარე ღარი.
დან; გეხვდება აბუსალათინის თეს-
რომბული ფოსო – მოგრპკო ტვინის
ლებში; მძლავრი საწამლავია ადამია–-
მეოთხე პარკუჭი რომელსაც აჭვს
ნისა და ცხოველისათვის.
რომბისებრი ფორმა.
რიცხვობრიობა,ას ზიუხვე –- ინდივიდთა როპალიები –- სციფოიდური მედუზის
რაოდენობა ამა თუ იმ ცენოტიკურ
პოპულაციაში რაე გამოხატულია
(აურელიას) ქოლგის კიდეზე, გამო-
ბურცულებების სახით, არსებული
ფართობის ერთეულზე რიცხვებში განაპირა სხეულაკები თითოეულ
ან პირობით მიღებულ ბალებში, გა- როპალიუმში (ჩვეულებრიე არის'' 9)
ნისაზღვრება ინდივიდთა უშუალო მოთავსებულია თვალუკი, წონასწო-
დათელით რაიმე სიდიდის საცდელ- რობის ორგანო, სტატოლიტები· “და
ნაკვეთზე.
ნერვული განგლიუმები.·
რკალებხშორისდ იოგები -- მალების როპალოიდები –– მჯღომარე მედღუზების
რკალებს შორის მდებარე ძალიან მა–. რციფოიდური მედუზებიდან) სუბს-
გარი, მკვრივი იოგები, რომლებიც ტრატზე გადაადგილების ორგაწოები,
შედგები ელასტიური ბოჰჭკოებისა- რომლებიც თავის მზრიე როპალაე-
გან. მათ ყვითელ იოგებსაე უწოდე– ბის სახეცელილებას-· წარმოადგენ".
-ბენ. როსტრუმი –– !. ნამარსი თავფეხიანი
რკალისებრძარღეიანი ფოთოლი – ფო- მოლუსკების (ბელემნიტები) კირია–-
თოლი, რომელი) ხასიათდება ფუ- ნი ჩონჩხის ნაწილი; 2. თეეზის თავის
ძესთან და წვერმი ერთმანეთთან - ნაწილი, რომელიც' პირის ” ხვრელის
შეერთებული რამდენიმე რკალისებ- წინა გამოშვერილი; 31. უმაღლეLი
რი თანაბარი "ძარღვით (შროშანას კიბოების (მდინარის კიბო) თავმკერ-
ფოთლები). დსა (თვალების წინ) არსებული
რკო '-- მუხის ნაყოფის სახელწოდება. მახეილი:
· გამონაზარდი. 4. დინგი.- ·
მშრალი უხსნადი, ერთთესლიანი ნა- როტაცია -- სახსრებში მოძრაობა, რაც
ყოფი მაგარი, გახევებული, ფიალა– უზრუნეელყოფს ორგანოთა მობრე:
სებრი ნაყოფსაფარით. ნებას. - -.
#68 –- რიბონუკლეინის მჟავას შემოკლე- , როტაციული ' მოძრაობა პროტოპლაზმი-.
ბული აღნიშენა. სა –- პროტოპლაზმის წრიული მოჰ-
რუბიქხანტინი – 280–– საბოლოო

რაობა ზოგიერთი მცენარის უჯრე- ლია ნერვული უჯრედების სხეულე-

ღებში; ჩვეულებრივ შემჩნეულია იმ ბისაგან; განსხვავებიძთ თეთრი ნიე–
უჯრედებში, რომლებშიე მთელი თიერების,„ რომელიც შექმნილია
პროტოპლასტი კედლის გასწვრივაა ნერვული უჯრედებს სხეულების
მოთავსებული, უჯრედის შუა ნაწილი დაუტოტავი მორჩებისაგან –- აქსო–-
კი დიდი ზომის ცენტრალური ვა- ნებისაგან.
კუოლითაა დაკავებული. რქა –-– მაგარი ძვლოვანი ან რქოვანი
რუბიქსანტინი –- ნარინჯისფერი პიგმენ- წარმონაქმნი ზოგიერთი ძუძუმწოვარი
ტი კაროტინოიდების ჯგუფიდან; ცხოველის თავის ქალაზე.
გვხვდება ასკილის ნაყოფში. რქიხებრი მარცვალი –- მაგარი ზორბ-
რუღდერალური მცენარეები –- მცენა- ლის (თავთუხის) მარცვალი, რომე–
რეები, რომლებიც იზრდება საცხოე- ლიც ხასიათდება გამჭქვირვალობით
რებელი ადგილების ახლოს, გზის და სიმაგრტრით (განსხვავებით სხვა
პირებზე, დანაგეიანებულ ადგილებში ხსორბლების უფრო რბილი ფქვილო–-
და ა. შ. ევანი მარცვლისა).
რუდელარული პროცენოზი, დაჯგუფე- რქოვანა –- თვალის ცილოვანი ვარ–-
ბა –- მცენარეთა დროებითი დაჯგუ–- სის –- სკლერის წინა გამჭვირვალე
ფება ნაგვიან ადგილებზე. ნაწილი.
რუღიმენტი –– ) ის რუდიმენტული რქოვანი შრე –- ის, ქონქლიონი.
ორგანო. 2. რაიმე გამქრალი მოგლე– რძე – !. ძუძუმწოვარი „ცხოველების
წის ნაშთი, კვალი. სარძევე ჯირკელების სეკრეტი (გამო–
რუდიმენტული ორგანო –- ორგანო, ნაყოფი) რომლითაც კვებავენ ნა-
რომელმაც ევოლუციის პროცესში შიერს. 2. მტრედის ჩინჩახსვის კედ–
დაკარგა თავისი პირვანდელი მნიშენე- ლებისგან გამოყოფილი შრატისმაგვა–
ლობა და თანდათანობით ქრება. რი სითხე რომლითაც ფრინველი
რუჟეს უწრედები –-- დატოტეილის უჯL- კვებავს ბარტყებს. ”
რედები, .რომლებიც კაპილარების გა- რძეჩამდგარი სიმწიფე –- პურეული
რეთა ზედაპირზეა შემოხლართული. მარცვლოენების მარცვლის ”შემოსვ-
რუბი ნივთიერება ტვინისა -- თავისა და ლის (სიმწიფის) ფაზა,
ზურგის ტვინის მუქად შეფერილი რძეწვენი –- იხ. ლატექსი.
ნივთიერება, რომელიე წარმოქმნი- რძის შაჭარი -- იხ. ლაქტოზა.

სააბლაბუდღე ჩევპვეჭები –- ობობის. მუ- ხააბრეშუმე ჯირკვლები –- ის. სართა–

ცელზე არსებული გამობერილობანი, ვი ჯირკვლები.
რომლებშიც იზსნება აბლაბუღდის ჯირ– ხაარხებო გარემო -- იხ საცხოვრებე–
კელების სადინარები: წარმოადგენს ლი გარემო,
საარხებო პირობები –-- პირობათა კომპ-
გეცლის კიდურები” სახეცვლილე- ლექსი, რომელიც ესაჭიროება ორგა–
ნი ს ღა ახდენს პირდაპირ და ა: ა-
სააბლაბუდე ”ირკვლები –- ობობის მუ- პირდაპირ გავლენას მასზე.
ეელმი განლაგებული მრავალრი- ხაბზუილე –- ორფრთიანი მწერების
ცხბოვანი ჯირკვალი, რომელთა მიერ (ბუზი, კოღო და სხე) სახეცვლილი
გამოყოფილი სითხე ადვილად მაგრ- მეორე წყვილი ფრთა. :
დება ჰაერზე ძაფის სახით მისგან ხაბოლოო მარჩენალი –- იხ. ძირითადი»
ობობა აბლაბუდას აკეთებს. "მასპინძელი.
საბოლოო – 2891 სავეგეტაციო

ხაბოლოო პატრონი -- იხ. ძირითადი რის გამარტივებ და ორგანიზმის

მასპინძელი. აქტიურობის დაქვეითება შესამჩნე–-
საბრი –- ალოეს ფოთლების შესქელე- ვია ორგანიზმთა პარაზიტიზმზე ან
ბული წვენი. მჯდომარე ცხოვრებაზე გადასვლის
ხაზურველი –- შემპიდროებული კენწ- დროს.
რული სახეცვლილი ფოთლები, რო- ხაერთო კონა -- კონები, რომლებიც
მლებიც განლაგებულია ზოგიერთი აკავშირებს ღეროსა და სხვა ორგა-
მცენარის (რთულყვავილოვანთა, ნოებს.
გოქშოსებრთა წარმომადგენლები) საერთო საზეობები –- ფიტოცენოზების
ყვავილედის ძირში და ფარავს მას. ან ასოციაციების ის სახეობები, რომ-
საბჯენი ფესვები -- ღეროს ან ტოტის ლებიც გეხვდება შესადარებელ ფი–
ქვედა ნაწილიდან განვითარებული ტოცენოზებში (ან ასოციაციებში),
დამატებითი ფესვები რომლებიც სავანა –- ქსეროფილური და მეოზოქ-
იზრდება მიწისაკენ და იკიდებს ფეხს სეროფილური მცენარეფლობა, რო-
ნიადაგში. მათ ოჩოფეხისებრ ფეს- მელიე ხასიათდება ჩხემცენარეთა
ვებსაც უწოდებენ. მეჩხერი და უფრო შეკრული ბუჩქი-
ზაგაზაფსულო კულტურები -- მცენა- სებრი ან ბალახოვანი იარუსით. გა-
რეები, რომლებიც ითესება გაზაფ- ვრცელებულია ტროპიკულ და სუბ-
ხულზე ღა მოსაეალს იმავე წელს ტროპიკულ ზონაში.
იძლევა. ხავანისებური მცენარეულობა –- მეზო-
საგვარტომო ზე –- ის, ფილოგენური ხე. ქსეროფილური და ქსეროფილური
საგველა –- ბოტრიული ყვავილედის (მეტწილად ეფემეროიდული ბალახე–
ერთ-ერთი სახე; მისი მთავარი ღერ- ბით) ფორმაცია რომელიე დამახა-
პი დიდხანს იზრდება სიგრძეზე და სიათებელია შუა აზიისათვის ზოგჯერ
იძლევა სხვადასხვა სიმაღლეზე გან- მას უწოდებენ ნახევრადსავანას (ჰ.
ლაგებულ გვერდით საყვავილე ტო- ოვჩინიკოვი), ნახევრადეელს (მ პო-
ტებს, რომლებიც თავის მხრიე იტო- პოეი), სუბტროპიკულ ეელს ან სავა–
ტებიანნ და წარმოადგენენ მტეეანს ნოიდღს (ე, ლავრენკო).
ან სხვა სახის მარტიე ყვავილედს სავანოიდები –- იხ. საეანისებურ« მცე-
(იასამანის, აბზინდის და სხვათა ყვა- ნარეულობა.
ვილედი). სავარცხლის ფირფიტები –- ნაწლაე-
ხაგიტალური სიბრტყე სიმეტრიისა -- ღრუიანი „)სხოველების ზოგიერთი
სიბრტყე, რომელიე გაღის ცხოვე- ჯგუფის (არამსუსხავები· წარმომად–
ლის. სხეულის მთავარ ღერძზე და გენლების მოძრაობის ორგანო, რო-
ყოფს მასს ორ თანაბარ ნაწილად მელიც შედგება ერთმანეთთან შეწე–
(ნახევრებად). ბებული წამწამებისაგან.
ხაგროვი ფები -- ზოგიერთი მწერის, ხავეგეტაციო პერიოდი –- 1. წელიწადის
საბელდობრ ფუტკრის უკანა ფეხი, დრო, რომლის განმავლობაშიც მცე–
რომელიც თავისებური აგებულებისაა ნარეს შეუძლია აქტიურად გამოაე-
და ყვავილის მტვერის შეგროვებასა ლინოს თავისი სასიცოცხლო ფუ51-
"და ცვილის აფხეკას აწარმოებს. ციები (ხრდა, გამრავლება და ა. შ.);
სადაფი, ხადაფის შრე -- იბ ჰიპოს- ზომიერი კლიმატის სარტყელში ეს
ტრაკუმი- პერიოდი მოიცავს გაზაფხულს, ზაფ-
საერთო, დეგენერაცია -- ევოლუციური ხულს ღა შემოდგომის ნაწილს. 2.
განვითარების გზა, რომელსაც , თან ის აუცილებელი დრო, რომელიც
ახლავს მორფოლოგიური სტრუქტუ- საპიროას მცენარის განვითარების
სავენტილაციო – 292 – საკვერცხე

ციკლის გაგვლისათეი. მთავრდება არედ, მაგ, ბაქტერიებისა და სოკოე–

მწიფე ნაუოფებისა და თესლის წარ- ბისათვის იყენებენ ჟელატინს.
მოქმნით. საკვები ბაზა ––- 1. მესაქონლეობის საკ-
სავენტილაციო ფესვები –- იხ. პნევმა– ეები რესურსები ღა მათი მიღების
ტოფორები 1. ძირითადი წყაროები, რომლებიც .გაა–
საზოგადოებრივი მწერები –– დიდ თანა- ჩნია მოცემულ მეურნეობას, მხარეს,
საზოგადოებებად მცხოვრები მწერე- ქეეყანს. 2. მესაქონლეობისათეის
ბი, რომელთა ცალკეული ჯგუფების საჭირო საკვების წარმოებისა დი., გი–
ინდივიდებს შორის ფუნქციებია გა- მოყენების სისტემა. საკვებ ბაზაში
ნაწილებული და გააჩნიათ რთული შედი: ბუნებრივი სავარგულები
ინსტიქტები (ფუტკარი „ი ზოგიერთი (ათიბეები და საძოვრები), საკვები
ჭიანჭეელა და სხვა). კულტურების ნათესები, კომბინირე-
საზრდელი ყლორტი –- იხ. ზრდის ბული და მინერალური საკეების
ყლორტი. წარმოება და სხე. -
ხაზარდულის ნაწლავი –- წვრილი ნაწ- ხაკვები ერთეული –- ერთეული, რო-
ლავის ბოლო ქვედა განყოფილება, მელსაც “შეიძლება შევადაროთ - სა–-
ხათაფლე ჩიჩახვი –- ფუტკრის გაგანიე–- ქონლის სხვადასხვა საკვების საერ-
რებული საყლაპაი მილი; მუშა თო ყუათიანობა. საბჭოთა კავშირში
ფუტკრის სათაფლე ჩიჩახვში გროვ- მიღებული საკვები ერთეული ·ეტო-
დება ნექტარი, რომელიც ნერწყვის ლება საშუალო ხარისხის 1 კგ
ზემოქმედებით განიცდის ცვლილე- შვრიის ყუათიანობას.
ბებს ღა გადაიქცევა თაფლად. ხაკები კულტურები –- მცენარეები,
სათეხლე –- ის, სათესლეები. რომლებიც მოყავთ თივისათვის. ·ან
სათეხლე სითხე –- იხ. სპერმა. დამატებით მწვანე საკვებად (იონჯა,
სათესლეები –- ცხოველებისა და ადა- სიმინდის კულტურა სასილოსედ
მიანის მამრობითი სასქესო ორგანო და სხე.).
(ჯირკვალი), რომელშიც მამრობითი საკვები ნედლეული –- ცხოველები და
სასქესო უჯრედები –– სპერმატოზოი- მცენარეებ:ი რომელთაც იყენებენ
დები წარმოიქმნება. გადასამუშავებლად საკვები პროდუქ-
ხათესლის პარკი –- გარეთმდებარე პარ–- ტების დამზადებისათვის.
კი, რომელშიყ მოთავსებულია სა- საკვები ულუფა, რაციონი –- ცხოვე-
თესლე უმეტეს ძუძუმწოვარ ცხოვე- ლისათვის მიცემული საკვები დღე-
ლებში ჩვეულებრიე წარმოადგენს ღამეში. ' ..
მუცლის გამობერილ ნაოჭიან კედ- საკვერცხე -- მდედრობითი სასქესო
ლებს. ორგანო (ჯირკვალი), სადაც ხდება
სათხრელი ფეხი –- ზოგიერთი მწერის მღედრობითი სასქესო უჯრედის: ––
(ფუნაგორიები, ჭიჭინობელები, მახ- კვერცხუჯრედის წარმოქმნა და. მო–
რა და სხე.) თავისებური აგებულე– მწიფება. წარმოადგენს შინაგანი... სე-
ბის წინა ფეხები, რომელსაც) მიწის კრეციის ჯირკვალს. ი
სათხრელად იყენებს. საკვერცხე აპარატი მცენარისა –-- ჩანა-
ხაირიგაციო ხისტემა –- 1. არხებისა და სახის პარკში მიკროპილესთან ახლოს
კამერების სისტემა ღრუბელებში. 2. რედა პოლარულ მხარეზე) მდება-
ხელოვნური რწყვის სისტემა მიწათ- რე სამი ბირთვიდან წარმოქმნილი
მოქმედებაში, უჯრედები, რომლებიც უმეტეს შემ-
საკები არე –-– არ, რომელზედაც თხეევაში უგარსოა ან მათი გარსი
ზღუდიან ცოცხალ ორგანიზმებს. ასეთ თხელია, ცილოეანი (და არა ცელუ-
“ხსაკვერცზე – 293-– სამკურნალწამლო

“ლოზოვანი), ჩვეულებრივ წარმოდ- რომელიც მარაგ ნივთიერებათა სა-

“გუნილია კვერცხუჯრედისა და სინერ- ხითაა (ზამთრის პერიოდისათვის)
' გიდების სახით. დაგროვებული მცენარის ე. წ. მოს-
საკვერცხე პარკი –- იზ. კვერცხსადები. ვენების მდგომარეობაში მკოფ ორ-
საკიდარი –– უჯრედების ჯგუფი (ძაფი), განოებში: თეხლებში„ ბოლქვებში,
რომელიც წარმოიქმნება ფარულთეს- ტუბერებში, ფესეებში და სხე,
"ლოვანი მცენარეების განაყოფიერე- ხამარაგო ქსოვილები –– ქსოვილები, რო-
ბული კვერცხუჯრედის რიგოტის) მელთა ფუნქციას წარმოადგენს
ზემო ბოლოზე დაყოფის შედეგად. წყლის ან ორგანული ნივთიერებების
საკონძი –- განსაკუთრებული სამარჯვი, დაგროვება და შენახვა. მათ ეკუთვ-
რომლითაც თავფეხიანი მოლესკების ნის სხეადასხვანაირი კაქტუსის ღეროს
მანტიის თავისუფალი კიდე ორ ად- პარენქიმა, კარტოფილის ტუბერის პა–-
გილას, ასე ვთქვათ, „მიბნეულია“ რენქიმა და ა. შ.
(მიბმულია) ტანის მუცლის” მზარეზე. სამარაგო პაერი –- ჰაერი, რომელიც
საკოპულაციო ორგანოები –- მამრობი– შეუძლა ადამიანს ამოისუნთქოს
-თი ცხოველების სასქეისო ორგანოე- ჩვეულებრივი ამოსუნთქვს შემდეგ
ბი, რომელთა საშუალებითაც ხდება (0. ი. მაქსიმალური ამოსუნთქვის
სპერმის” შეყვაა მდღედრის ორგა– დროს).
ნიზმში. ხამბო –- ინდიელისა და ზანგის შეუღ-
საკუთარფეხვიანი მცენარეები –- მცენა- ლების შედეგად მიღებული თაობა,
· -რეები რომლებიც იზრდება საკუ- სამელნე პარკი –– თავფეხიანი მოლუს–-
თარ ფესვებზე; · განსხვავებით დამყ- "კების „უკანა “სნაწლავთან მდებარე
ხილი მცენარეებისა, რომლებიც სა–- პარკისებრი წარმონაქმნი, რომელშიც
ძირის ფესვებზე ვითარდება. გამომუშავდება შავი საღებავი ნიევ–-
ხალაჟუჩე ნაწლავი – ნაწლავის მილის თიერება. პარკში გამოყოფილი სეკ-
· წინა განყოფილება, რომელშიც ხდე- რეტი სადღინარითთ დაკავშირებულია
ბა ლაყუჩის ხერელების წარმოქმნა საცლელთან და საშიშროების შემ-
ჩანასახში. თხვევაში გამოიდენება გარემოში,
სალაყუჩე რკალი –- რკალივით მოღუ–- რის გამოც წყალი შეიფერება და
ნული ძვალი ან ხრტილი, რომელზე– ცხოველი თავს აღწევს „მტრისაგან.
დაც მიმაგრებულია ლაყუჩის ფურც- წარმოადგენს თავდაცვის ორგანოს.
ლები თევზებში, სამელნე ჯირკვალი –- იზ. სამელნე პარკი.
ხალივაცია –- ნერწყვის მეტისმეტად სამეფო პოლიპები –- მსუსხაე ნაწლაე–
გაძლიერებული დენა. ღრუიანთა ერთ-ერთი კლასი; ზღვის,
სალიცინი –-– გლუკოზიღებს ჯგუფის უმთავრესად კოლონიური ფორმები,
ნაერთი; შეიცას ტირიფისა და რომელთა დიდ ნაწილს ჩონჩხი (ჩვე–
ვერხვის ქერქი. ულებრიე კიროვანი) გააჩნაა. ჰიდ-
ხალტაცია –- 1. სპონტანურად წარმოქ- როიდული პოლიპებისაგან განსხვა-
მნილი ვარიაცია ან მუტაცია. 2. გან–- ვებით მათი სხეულის ღრუ კამერება–-
"სხვავებული რანგის ახალი პოპულა- დაა, საკნებადაა დაყოფილი.
ციური ტიპებისა და ტაქსონომიური ხამთავა კუნთი წინამხრიზა –- ის ტრი-
ერთეულები მოულოდნელი, ერთ- ცეპსი.
საფეხურიანი წარმოქმნა გენეტიკუ- სამკურნალო მცენარეები –– ისს სამ-
რად ძლიერ სახეცვლილ ინდივიდები- კურნალწამლო მცენარეები. –
-“საგან. სამკურნალწამლო მცენარეები –- მცენა-
სამარაგო სახამებელი –- სახამებელი, ნარეები„ რომლებსაც იყენებენ მე-
სამტვრე – 294– ხაპონინები

დიცინში და ვეტერინარიაში; მაგ., სანამუენე კვირტი –- სანამყენე მცენა-

ბელადონა, შროშანა, სალბი, აბუსა- რიდან აჭრილი კვირტიდ„ რომელსაც
ლათინი ძირტკბილა და სხვა მრა–- შერჩენილი აქვს ქერქისა და მერქ-
ვალი. ნის მცირეოდენი ნაწილი.
სამტვრე -- მტერიანხის ზედა (ჩვეუ- სანაყოფე სითხე
-- იხ. ამნიონის სითხე.
ლებრიგ მტერიანის ძაფის წეერზე სანაჭუჭე ჯირკვლები –- 1. თასმისებრი
მჯდომი) გამსხვილებული ნაწილი, ჰჭიების ოოტიპის გარშემო მოთაესე-
რომელშიც მიკროსპორები ანუ ბული წვრილი ჯირკვლები, რომლე-
მტვრის მარცელები ვითარდება. ბიე) გამოყოფენ კეერცხის გარსის
სამტვრბე კამერა –- შიშველთესლოვან წარმომქმნელ ნივთიერებას 2. მუ-
მცენარეთა ჩანასახის პარკის ზემოთ ცელფეხიანით მოლუსკების (ბაღის
ჩაღრმავებული ადგილი, რომელიც ლოკოკინა კვერცხსგამტარისდს ერთი
ნუცელუსას უჯრედებს დაშლის წყვილი თითისებრი ჯირკვალი.
შედეგადაა წარმოქმნილი და ლორ- სანელებელი მცენარეები – მცენარეე-
წოს მსგავსი შაქროვანი სითხითაა ამო–- ბი, რომელთა ორგანოები შეიცავს
ვსებული. არომატულ ან ცხარე გემოს ნიევთიე–-
ხამტვრე მილი –- იხ. მტვრის მილი, რებებს; გამოიჟენება სანელებლად.
ხამტვრე პარკი-- სამტერის ის ნაწილი, ხანერწყვე ჯ#ირკვლები –- ჯირკელები,
რომელმიე მტერის მარცვლების რომლებიც ნერწყვს გამოყოფენ.
წარმომშობი შრე –- არქესპორიუ- ადამიანს აქეს სამი წყვილი დიდი სა–-
მი მოთავსებული. არქესპორიუმის ნერწყვე ჯირკვალი: ყბაყურა, ენის-
უჯრედების რედუქციული და კარიო- ქვეშა და ყბის ქვეშა ჯირკვალი.
კინეზული დაყოფით წარმოიქმნება სანექტრე –- ფარულთესლოვანი მცენა-
მიკროსპორები –– მტერის მარცვლე– რეების ყვავილში არსებული სპე-
ბი. სამტვრბე პარკი მიკროსპორან- ციალური ჯირკვლები, რომლებიც გა–
გიუმის ჰომოლოგია, მოყოფენ ტკბილ წეენს –- ნექტარს.
სამტვრის ბუღე – იხ. სამტერე პარკი. საოლავი –- მცოხნავი ცხოველების თი-
სამყაროს გეოცენტრული ზისტემა -- იხ. თების პირველი საზსარი.
გეოცენტრული სისტემა სამყაროსი. საორიენტაციო რეაქცია –-- ორგანიზმის
სამშრიანი ცხოველები –- ცხოველები, რეფლექტორული რეაქცია გარემო
რომელთა სხეული ყალიბდება. სამი პირობების ცელილებებისადმი.
ჩანასაზოეანი ფურცლისაგან: ეჭტო- საოფლე ჯირკვლები –- აღამიანია ღა
დერმისა, ენტოდერმისა და მეზოდერ- უმრავლეს ძუძუმწოვარი ცხოველიL
მისაგან. კანში განლაგებული მილისებრი
სამწვერა ნერვი –- თავის ტეინას მეხუ–- ჯირკვლები რომლების გორგლად
თე წყვილი ნერეი. იყოფა სმ ტო- დახვეული ერთი ბოლოთი კანის
ტად თვალბუდის, ზედა უბისა და ღრმა შრეშია ჩამჯდარი, მეორეთი კი
ქვედა უბის. გარეთაა ფორის საშუალებით გვახს-
ხამწერადი პიბრიდი –- ჰიბრიდი, რომე- ნილი. საოფლე ჯირკვლებით ხდება
ლაც მიღებულია სამი სახეობის შე- ზედმეტი წყლისა და მასში გახსნილი
ჯეარებით მაგ, საზეობათაშორისი დაშლის პროდუქტებს გამოყოფა
ჰიბრიდის რომელიმე მესამე სახეო–- და სხეულის თერმორეგულაცია.
ბასთან შეჯვარებით. საპონინები –– გულკოზიდების ჯგუფის
ხსანამუენე –- მჯცენარე, რომლიდანაც ნაერთები; წარმოადგენენ ამორფულ
იღებენ გაღასანერგ (დასამყნობ) შხამიან ნივთიერებებს რომლებიც
ნაწილს კალმის ან კვირტის საზით. იძლევიინ ძლიერ ქაფიან “ზსნარს
საპრობები – 295 –– სარტყლიანობა

«გვხვდება საპონამი„ პჭიოტაში და ში შემცველ ბოჭკოს იკენებენ ნარ-

სოგიერთ სხვა მცენარეში). თისა და ქსოვილის დასამზადებლად
ზაპრობები –-– ორგანიზმები რომლებიც (სელი, კანაფი და სხვ). ·
ცზოერობენ ორგანული ნიეთიერებე– ხართავი ჯირკვლები –- მრავალი პეპ-
ბით გაბინძურებულ წვლებში. ლის მატლის სანერწყვე ჯირკელე-
საპრობიოტიკური ნემატოდები –- ნემა- ბის მეორე წყეილი ჯირკვალი, რომე-
ტოდები (საკუთრივ მრგვალი ჭიები), ლიც გამოყოფს („ცილოვან თხიერ
რომლებიე „ცხოვრობენ ლპობადი ნივთიერებას; ეს უკანასკნელი ადეი–
ორგანული ნარჩენებით მდიდარ გა- ლად. შრება ჰაერზე წვრილი მაგარი
რემოში. ძაფის სახით, რომელიც იხეევა მატ-
ლის ირგვლიე და წარმოიქმნება ე. წ-
ხაპროზოული ნემატოდები -- ნემატო-
დები (საკუთრივ მრგვალი ჭიები), რო- პარკი.
მლებიც ცხოვრობენ გახრწნილ ორგა- ხარკე –- 1, ზოგიერთი ცხოველის (რომ-
ნულ ნივთიერებებში. ლებიც ნაღირობას ღამით ეწევიან)
თვალის მბრწყინავი პიგმენტი; წარ-
ხსაპროპელი –– კონტინენტური წყალსა– მოადგენ– თეალის სისხლძარღვთა
ტევების ორგანული ლამი.
ხაპროპელიტი –_–_ ორგანული წარმოშო-
გარსში არსებულ, სხივების ამრეკლ,
განსაკუთრებულ შრეს, რის მეშვეო–
ბის ნამარხი საწვავი ნივთიერებანი,
ბითაც ამ ცხოეელთა თეალები ღა-
რობელიცე წარმოქმნილია ამომწყდა–-
რი მცენარეული და ცხოველური
მით ანათებენ. 2. კუტკალიების ხმის
აპარატის რეზონატორი.
მიკროსკოპული ორგანიზმების ნალე–
ქებიდან. ხარკობლაზტები –- იხ, მიობლასტები.
საპროფაგი –- ორგანიზმი, რომელიც სარკოზომები –- მარცელებ.ი რომელ-
იკვებება მკედარი ორგანული ნიე- თაც შეიცაესს კუთხოვანი ბოჭკოს
თიერებებით და მის დამლას (ლპო- პროტოპლაზმა ანუ სარკოპლაზმა.
ბას) იწეევს. ხსარკოლემა –- ხერხემლიანი ქ„ხოველე-
ბის განიე?ზოლიანი კუნთოვანი ქსო-
საპროფიტები -- ჰეტეროტროფული მცე-
ნარეები, რომლებიე/ე იკეებებიან ვილის ბოჭკოს გარსი.
გახრწნილი მზა ორგანული ნივთიე- ხარკოლიზი –- განივზოლიანი კუნთოვა-
რებებით (მრავალი სოკო და ბაქ- ნი ბოჭკოების დაშლის პროცესი ფერ-
ტერია). მენტების მოქმედებით.
საპროფიტული კეცბა –– რთული ორგა- ხარკომა –– ავთვისებიანი სიმსივნე,
ნული ნიეთიერებების დაშლის პრო- რომელიც ვითარდება შემაერთებელი
დუჭტებით კვება. ქსოვილისაგან. '
ხარეველა მცენარეები –- ღამუშაეებულ სარკომერი –- კუნთოეანი სეგმენტი.
მინდორში მოზარდი ყველა მცენარე, ხარკოპლაზმა –– განივზოლიანი კუნთო-
გარდა მოყვანილი კულტურისა. ვანი ბოჭკოს პროტოპლაზმა, რომე-
ზარეველები –- ის. სარეველა მცენარეე- ლიც ბირთვს შეიცავს. '
ბი. ხარკოსომები –- ოვალური ან მომრგვა-
სარეწაო ცხოველები –- ცხოველები, ლო ფორმის მიტოქონდრიები, რომ-
რომლებიე წარმოადგენენ მოპოვე- ლებიც განლაგებულია განივზოლიანი
ბის ობიექტს (მელა, ციყეი, კურდ- კუნთოვანი ბოჭკოების სარკოპლაზ-
ღელი, სიასამური და სხე.). მაში მიოფიბრილებს შორიხ.
სართავი მცენარეები –- მცენარეები, ზარტყლიანობა მცენარეულობისა --
რომელთა გულგულსა და ფოთლებ- მცენარეულობის ვერტიკალური გან-
. ზარცინები – 2986-–- -. ხახულე

ლაგების ძირითადი ბოტანიკურ-გეო- მოდუნება, რითაც იცვლება, მბგერი.

გრაფიული კანონზომიერება მთიან ხვრელის სანათური.
ქვეყანაში გაპირობებულია მთიანი ხახის ფარდა –-- კუნთოვანი ნაოჭი, რომ-
ტერიტორიის მნიშვნელოვან სიმაღ- ლითაცე ნიანგის პირის ღრუ იზოლი-
ლებზე აღზევებით და ამასთან და- რებულია ჩზახისაგან; ამის მეშვეო-
კავშირებით კლიმატური, განსაკუთ- ბით ცხოველს შეუძლია ისუნთქოს,
რებთ ტემპერატურული გრადიენ- როდესაც მას პირი წყალში "აქვს გა-
ტის წარმოქმნით. ღებული, ზოლო ნესტოები გარეთაა
სარცინები –- სფეროსებრი ბაქტერიების აზოყოფილი.
#»ბუფი შეერთებული 8-)ტ უჯრე- სასიჟვარულო ისარი –- კიროვანი ისა-
დიან პაკეტებად, წარმოიქმნება უჯ- რი, რომელიც განაყოფიერების
რეღის სამ ურთიერთ პერპენდიკუ- ღროს ასრულებს გამღიზიანებლის
ღარულ სიბრტკეში დაყოფით, ფუნქციას მუცელფეხიან მოლუსკებ-
სარძევე კბილები –- უმაღლესი ძუძუ- ი.
მწოვრების პირველი კბილები, რომ- სასიყვარულო ჯირკვალი <- მუცელფე-
ლებიც შემდეგ იცვლება ძირითადი ზიანი მოლუსკების (ბაღის. ლოკოკინა)
კბილებით. ადამიანს აქვს 20 სარძევე სანაჭუჭე ჯირკვალთან ახლოს მდება–
კბილ,ი რომელიე ამოდის ექვსი რე ჯირკვალი, რომელშიც: ·კიროვანი
თვიდან ორ წლამდე. ისარი ვითარდება და. განაყოფიერე-
სარძევე მილები, –- იხ. სარძევეები. ბის დროს გარკვეულ ფუნქცია” ას-
ხარძევე ჯირკვლები –- ადამიანისსV და რულებს როგორც · გამღიზიანებე–
ძუძუმწოვარი ცხოველების სპეცია-
ლური ჯირკვლები რომლებშიც გა- სასიცოცხლო არე, ხარბიელი '--. ჟუევე-
მოიყოფა რძე, რითაც კვებავენ მნა- ლა იმ ადგილმდებარეობათა' ·· მთლია-
შიერს თავისი განვითარებით წარ- ნობა, სადაც ცხოველები ან მცენა-
“მოადგენს საზეშეცვლილ, ძლიერ გჯზა- რეებია გავრცელებული.”
დიდებულ საოფლე ჯირკვლებს. ხსასიცოცხბლლო ფორმა –- 1. ადგილობ-
სარძევეები –- ზოგიერთი მცენარის სხე- რივ "საარსებო პირობებთან -მცენარის
ულმი არსებული დაუნაწევრებელი ხანგრძლივი შეჯუების შედეგი, რაც
· (ერთუჯრედიანი) ან დანაწევრებული მის გარეგნულ იერშია · გამოსახული,
(მრავალუჯრედიანი) წვრილი მილი- ე. ი. მცენარეთა · ჯგუფი, ' რომლებიც
სებრი სტრუქტურები –- სარძევე მსგავსია ზრდის ფორმით, განვითა-
მილები, რომელთა უჯრედები გამო- რების · რითმით და ეყოლოგიით (ზე,
ყოფენ რძისმაგვარრ სითხეს, ე. წ. ბუჩქია, ნახევრადბუჩქი: და ·ა. ·შ.).
რძეწვენს –- ლატექსს. სასიცოცხლლო ციკლი –- მცენარის ან
ხარწყაი კულტურები -- მცენარეები, ცხოველის სიცოცხლე .დაწყებული
რომლებიც მოყავთ სარწყავ ნიადაგებ– ზსიგოტიდან (განვითარების „დასაწყი-
ზე, მაგ, ბამბა, ბრინჯი, კომბოსტო სიდან) სიკვდილამდე. ლ.
და სხვ. სახმენი ბუშტუკი იხ ოთოცისტი.
სასილოსე კულტურა –- მცენარე,, რო- ხასბორე ფოთლები –- ი-ს სპოროფილი

·
მელიც
დი,
მოყავთ სასილოსედ
მზესუმზირა, სორგო
(სიმინ-
და სხვე.
სახულე -- ტრაქეა; სუნთქვის
თა სისტემის ნაწილი;
ორგანო-
წარმოადგენს
ხასიმღერო კუნთები -- ფრინველების ხორხის გაგრძელებას; შედგება 15-20
ტრაქეას ქვედა ნაწილში მდებარე არასრული ხრტილოვანი რგოლისა-
კუნთების ჯგუფი, რომელთა საშუა- გან, რომლებიც ერთიმეორეზეა გან-
ლებით ხდება მბგერი აპკის დაჭიმვა– წყობილი და ქმნიან 12 ,სმ-მდე. სიგრ–
-ხსახუნთქი 2987 სალეჭ“

ძის მილს. სასულე ქვედა ბოლოში ხატრანსპორტო რნმ –- რნმ-ის ერთ-ერ–-

იყოფა ორ თანაბარ ბრონქად. თი ტიპი, რომლის საშუალებით ხდე–
სასუნთქი მილი –- იხ. სასულე. ბა ამინომჟავების რიბოსომებთან გა-
სასუნთქი ფესვები –- იხ. პნევმატოფო– დატანა ცილის სინთეზის დროს; ყო–-
“რები. ველ ამინომჟავსს თავისი სატრანს–-
ხახქესო მდედრი –- ზოგიერთი ბუგრის პორტო რნმ აქეს.
(მცენარის ტილის) მდედრი ინდივი- "საფარი კულტურები –-- სასოფლო-სა-
დღი, რომელიც განაყოფიერების შემ- მეურნეო მცენარეები უმთავრესად·
დეგ- დებს ზაჰთრის კვერცხებს. საშემოდგომო, რომელთა ნათესშე-
სასქესო ორგანოები –-– ორგანოთა სის- ხღებ მრავალწლოეანი ბალახების.
ტემა, რომელიც უშუალოდ სქესობ- თესლის შეთესვა.
რიგ გამრავლებასთანა დაკავშირე- საფევი –- იხ. ფელემა; კორპი, ·
ბული, საფეხური ფიტოცენოზიხა -- იბ ფენა.
სასქესო უჯრედები –- კვერცხუჯრედი ფიტოცენოზისა.
კვერცხი (მდედრობითი სასქესო უჯ- საფრენი –- მცენარეთა თესლებისა და
რედი) დღა სპერმატოზოიდი- (მამრო– ნაყოფების სხვადასხვაგვარი სამარჯ-.
ბითი სასქესო უჯრედი), გამეტები, ვი, რო?ელი,ც) ხელს უწყობს მათ “ქა–
რომელთა საშუალებით ზდება დცხო- რით გადატანაში ღა გავრცელებაში.
ველური და მცენარეული ორგანიზ- საფრენები აქვს, მაგ. ვერხვის, ბამ–
მის.. სქესობრივი გამრავლება. ბის, ბაბუაწეერა,ი ნარშავისა და·
სასქესო ქრომონომები –- ქრომოსომ- სხეათა თესლსა და ნაყოფს.
„თა წყვილი, ან ჯგუფი, რომლებიც საფხეკი –– იხ. რადულა.
„დანარჩენი ქრომოსომებისაგან (აუ- საქალწულო აპკი –– ლორწოვანი გარ--
ტოსომებისაგან) განსხვავდებიან სის ნაოჭი, რომელიც მდებარეობს
სტრუქტურითა და ფუნქციის მი- საშოსა და მის შესავალს (კარიბჭეს)
„ხედვით. შმორის და ფარავს საშოს ხვრელს,
ხსახქესო ციკლი –- სქესობრივდ მომ- საქარაზა –- ფერმენტი, რომელი/) შლის.
წიფებულ მდედრ ხერხემლიან ცხო- დისაქარიდ საქაროზას. '
ეელებში გამრავლებასთან _ დაკავში- საქაროზა –- ჭარხლის ან ლერწმის შა-
რებული, პერიოდულად განმეორება–- ქარი; დისაქარიდი, რომლის მოლე--
დი. მორფოლოგიური ცვლილებები. კულა შედგება გლუკოზისა და ფრუქ-
ხასქეხო ჭიმები –. უჯრედების მკვრივი ტოზს მოლეკულის ნაშთისაგან.
რსონარი, რომლებიც განლაგებულია ფართოდაა გავრცელებული მწვანე:
ზღგის შროშანას სხივებში. წარმოად- მცენარეებში.
გენს სასქესო სისტემის ნაწილს. საქვირითე –– თეეზებს გამრავლების
სანქესო - /ირკვლები –– ჯირკელების ერ– (ქვირითის ყრის) ადგილი,
თობლიობა, რომელიც ეკუთვნის სას- საქორწინო მორთულობა, მოკაზმულო–-
ქეო სისტემს ლდა რომლებშიც ბა –- ცხოველის სხეულის გარეგნუ-
ხდება სასქესო უჯრედების წარმო- ლობის ან შეფერვის შეცელა გამ-
ქმნი.
სატაცი თფები -- ზოგიერთი მწერის
რავლების პერიოდში.
ხაღებაპი მცენარეები –- მცენარეები,.
(ე.- წ. მტაცებელი მწერების: ჩოქე- რომლებიც შეიცაეენ საღებავ ნივ–-
ლა, წყლის ბაღლინჯო და სხვ.) თავი თიერებებს (ზაფრანა –-– ყვითელ სა--
სებური აგებულების პირველი წყვი- ღებავს, თუთუბო – შავს, ენდრო –
ლი ფეხი, რომელსაც მწერი ,მსხვერპ– წითელს, ინდიგო–-ლურჯს და ა. შ.).
ლის დასაჭერად ხმარობს. საღეჭი ზედაპირი კბილისა –- კბილის.
რაჟელოიანი –. 2988 – საცხოვრიზი

შეხებს ზედაპირი მეორე ყბის შვილოსნოში ხდება ნაყოფის (ჩანა-

კბილთან. სახის) განვითარება.
საყჟელოიანი ეპითელიუმი –- ის. საყე–- საცეცი -- ზოგიერთი უხერხემლო ლცხო-
ლოიანი მათრაზოვანი ეპითელიუმი. ველის წერილი, წაგრძელებული მოძ-
'ხაჟელოიანი მათრახოვანი ეპითელიუ- რავი დანამატი„ რომელიც მეტწი-
ლად მოთავსებულია პირის ახლოს;
მი –– ღრუბელების სხეულის კედ- გააჩნია მგრძნობიარე უჯრედები დ:
ლის უჯრედებს შიგნით. შრე,
რომელიც შედგება ქოანოციტებისა- ასრულებს შეხების · ან საჭმლის მო-
გან.
პოვების ფუნქციას. იზ. ულვაში 2.
საცვილე სარკე –- მრგვალი, ქიტინოვა–
'ხსაუელოიანი მათრახოვანი უჯრედები --
ნი, გამჭვირვალე ფირფიტები, რომ-
ის, ქოანოციტები.
'საუვავილე იხარი –- იხ. საყვავილე ლღე– ლებიც გააჩნია ფუტკარს მუცლის
ქეედამზარეზე. ამ ფირფიტების ზე-
რო.
„დაპრიზე ზდება გამოყოფილი დ)ვი-
სსაყვავილე კვირტი -–- მცენარის კვირტი, – .ლის ფენების სახით დაგროეება.
რომლიდანაც ყეავილი ან ყვავილე- სხაცრიანი მილები -- იზ, „საცრისებრი
დი ეთთარდება. მას კოკორსაც უწო- მილები.
დებენ. ხაცრისებრი მილები –- ფლოემის შე-
"საყვავილე ღერო, –- უფოთლო ღერო, მადგენელი ელემენტები შედგება
უფრო სწორად ღეროს ერთი მუხლთ. ეელულოზური გარსის მქონე უჯრე-
შორის,ი რომელზედაც ყვავილი ან დების გასწერივი რიგისაგან, რომლე-
ყვავილედია განვითარებული (ხახეს, ბიც ერთმანეთთან ტიზრების თხელი
ფურისულას და სხვ.). დაჩერეტილი ნაწილებითაა (საცრები–-
'საყლაპავი მილი –- წინა ნაწლავის ბო- თაა) დაკავშირებული.
ლო განყოფილება, რომელიც ხახის ხსაცურავი ბუშტი –- უმეტესი თეეზის
გაგრძელებას წარმოადგენს. მუცლის ღრუში არსებული თზელ-
საჟრდეი კედლიან, პარკისებრი ორგანო,
უჯრედები -- გაქვავებული რომელიე გავსებულია გაზებით.
უჯრედები (სკლერეიდები,) რომლე- წარმოადგენს ჰიდროსტატიკურ აპა-
ბიც გვხვდება ზოგიერთი მცენარის
(ყამელიის, ჩაის, ზეთისხილისა და სხვ.) რატს, მისი შეკუმშვთ ილცხოეელის
ტყავისებრ ფოთლებში. კუთრი წონა მატულობს, გაფართოე-

'საშემოდგომო მცენარეები –- მცენარეე- ბისას კძყს კლებულობს, რაც ზელს

ბი რომელთა განვითარებისათვის უწყოს დცხოველს გადაადგილდეს
წყლის სხვადასხვა სიღრმეში.
აუცილებელია დაბალი ტემპერატუ- ხსაცურავი ფეხი -- ზოგიერთი მწერის
რა. ითესება შემოდგომაზე; ჩვეუ- როჭო მოცურალა, ხოჭო ციბრუტანა)
ულებრივ იზამთრებენ ვეგეტატიურ- თავისებური აგებულების ფეზი,
მდგომარეობაში (საშემოდგომო ქვა–- რომლითაც მწერი თავისუფლად
ეი, საშემოდგომო ხორბალი). მოძრაობს წყალში. '
“საშვილოსნო -- ადამიანის, ძუძუმწოვა-
საცხოვრებელი გარემო –- ყველ იმ პი-
რი ცხოველებისა და ზოგიერთი სხვა რობათთა ერთობლიობა რომელშიც
ხერხემლიანი ცხოეელის მდედრობი- ცხოერობს „ცხოეელის ან მცენარის
თი სასქესო სისტემის ქვედა გაფარ- ესა თუ ის სახეობა: საცხოერისი;
თოებული ნაწილი, რომელსაც) უერთ- ადგილსამყოფელი.
“დება კვერცხსავალები (კვერცხგამტა– საცხოვრისი – იხ. საცხოვრებელი გა.
-რები); ცოცხალმშობი ცხოველების სა- რემო.
ზაძილე – 298 -– ზახე

საქპილე ჯირკვალი –- იხ. კაროტიდული საჭმლის მომნელებელი ვაკუოლი –--

ჯირკვალი. ერთუჯრედოეანთა პროტოპლაზმის
საძირე -–- მცენარე, რომელზედაც ხდე- შიგნითა ფენაში საქმლის ნაწილაკე-
ბა სანამყენის დამჟყნობა. ბის ირგელივ წარმოქმნილი ბუშ-
საძოვართბრუნვა –- საძოვრების მრა- ტუკები, რომლებშიც მივჭდინარეობს
ეალწლიან გამოყენების სისტემა, საჭმლის მონელების პროცესი,
რომლის დროსაც მას უნარჩუნებე“ საჭმლის მომნელებელი ხისტემა –- ორ-
ნორმალურ მაღალბროდუქტიულ განოთას სისტემა, რომელშიც მიმ-
მდგომარეობა. საძოვართბრუნვაში დინარეობს საქმლისს მონელების
იგულისხმება საბალახოდ გამოყო- პროიესი.
ფილ საძოვრებში საქონლის შერეკ- საჭმლის მომნელებელი ტრაქტი – ო“-
უის კალენდარული ცელა (საკვებდ · განოთა სისტემა რომელშიც ხდება
მცენარეების აღდგენს უზრუნეელ- საჭმლისა და მისი დარჩენილი მოუ-
ყოფისათვის, და საძოვრების მოე- ნელებელი ნაწილის გავლა ორგა-
ლისა და გაუმჯობესების ღონისძიე- ნიზმში: დაწყებული პირის ღრუდან,
ბანი. დამთაერებული (უმრაელეს ' 'ცხოეე·
სამოვრები .-––- ცოტად ·თუ ბევრად ერთ- ლებში) ანალური ხვრელით.
გვაროვანი მცენარეულობის მონაკ- საჭმლის მომნელებელი ფერმენტები –
ვეთი, რომელიც გამოყენებული და საჭჭმლისს მომნელებელი ჯირკვლების
დაცულია პროდუქტიულობის მდგო- მიერ გამომუშავებულ წვენებში შე-
მარეობაში შინაური ცხოველების მავლი ნივთიერებები თრომლებიდც
საბალახოდ (საძოვრად) საძოვრები მონაწილეობენ საჭმლის მონელებაში.
შეიძლება იყოს ბუნებრიეი და ხე- სავმლის მომნელებელი ჯირკვლები –
ლოვნური. ჯირკელები, რომლებშიც ზდება საჭმ.
საწრეტელი –- "იზ. ნესტარი. ლის მომნელებელი წეენების გამო-
საწურავი აპარატი –- იხ. ლაყუჩთა ფხა- მუშავებ (სანერწყე ჯ/ირკელები,
ჭები. ღეიძლი, კუჰქვეშა ჯირკვალი და სხვ.).
საწუწნი პირიხი ორგანო – მწერების სახამებელი –– რთული ნახშირწყალი,
პირის ორგანოს ერთ-ერთი ტიპი, და– ).. რომელიც უმთაერესად წარმოიქმნე-
მახასიათებელია ფუტკრისათვს და ბა პლასტიდებში, შემდეგ კი გროე-
პეპლებისათვის, დება თესლებში, ღეროში დღა მცე-
საჭის ბუმბულები –- ფრინეელების/ კუ- ნარის სხეა ნაწილებში მარაგ ნიე–
დის დიღი აუმბულები რომლებიც თიერებათა სახით.
ასრულებენ საჭი” როლს ფრენის სახამზამო აპკი –– თვალის შიგნითა ნა-
დროს. · პირსე არსებული აპჰკ, რომელიც
საჭის შოლტი –- ორშოლტიანების ორი ფარდასავით ხურაეს თვალა. მას მე-
შოლტიდან, უკან მიმართული შოლ-– სამე ქუთუთოსაე უწოდებენ (ფრინ-
ტი, რომლითაც ზდღება მიმართულე– ველებში, ქვეწარმაელებში და სზვ.).
ბის შეცელა მოძრაობის დროს. საზარაზა -- იხ. საქარაზა.
ზაჭმლის არაუჯრედული მონელება - ხსახაროზა –- იხ. საქაროზა,
საკეებს– მონელება საჭმლისმომნე– საზაროფილური მცენარეები –- მცენა-
ლებელ ღრუში (განსზვავებით უჯრედ- რეები რომლებიე ფოტოსინთეზის
შიგნითა, ფაგოციტური მონელებისა, პროცესში აგროვებენ შაქრებს; სახა-
რომელიც მიმდინარეობს საჭმლის მებელი კი სრულებით არ წარმოი-
მომნელებელი ღრუს კედლების უჯ- ქმნება (ბახვი, ტიტა, და სზე.).
რედებში). ხაზე -- იხ. სახეობა.
ხახეობა – 300–– სეგიტალური

სახეობა –- 1. მცენარეთა და ცხოველთა ნერვული ბოქკოებით ამარაგებს.

სა-
ერთ-ერთი ძირითადა ტაქსონომიური ხის ყველა მიმიკურ კუნთს.
ერთეული. 2. მსგავსი მემკვიდრუ–- ხახმო პარკები„ რეზონატორები -- ზო-
ლი ნიშან-თვისებების მქონე ინდივი- გიერთი ხერხემლიანი“ ცხოველის პი-
დების (პოპულაციების ერთობლიო- რის ღრუს ან ხორხის გარსის წყვი-
ბა რომელთაც აქეთ საერთო წარ- ლი ან კენტი ღრუსებრი გამობერი-
მოშობა გავრცელების გარკვეული ლობა, რომელიც პაერით გავსებისას
არეალი და ბუნებრივ პირობებში მნიშვნელოვნად აძლიერებს ხმას და
ერთმანეთთან შეჯვარებისა და ნაყო- ასრულებს რეზონატორიი როლს.
ყოფიერი შთამომავლობის წარმოქ- დამახასიათებელია, მაგ, ბაყაყისათ-
მნის უწარი. ეის (მამლისათვი)ა და ჟზოგიერთი
სახეობათშორისი ბრძოლა –- არსებობი- მაიმუნისათვის..
სათვის ბრძოლის ერთ-ერთი ფორმა, სახმო ხიმები –- იხ, მბგერი იოგები.
როდესაც ბრძოლა (შეჯიბრი) ხდება სახხარი -- ჩონჩხის ძვლების მოძრავი
სხვადასხვა სახეობებს შორის. სახეო– შეერთებანი.
ბათშორის ბრძოლა (შეჯიბრი) ჩვეუ- სახტუნავი ფეხი –- ზოგიერთი ' მწერის
ლებრივ უფრო მძაფრად მიმდინა– (კალია, კუტკალია, ჭრიჭინა? და სხვ.)
რეობს, თუ ისინი ერთ გვარს ეკუთვ- თავისებური აგებულების :“ უკანა
ნიინ და მსგაესი არიან არა მარტო წყვილი ფეხი, რომლის დახმაკარებით
აგებულებით, არამედ მოთხოვნილე– მწერი გრძელ ნახტომს აკეთებს.
ბითაც. საჰაერო ხაკანი (კამერა) კვერცხისა
ხახეობათშორისი სტერილურობა -- ჰიბ- ფრინველების კვერცხის ბლაგე ბო-
რიდების მიღების შეუძლებლობა ლოზე ნაჭუჰის ქვეშ არსებული პა-
სახეობათშორისი შეჯვარების დროს, ტარა სიცარიელე, რომელშიც ჰაერის
იმის შედეგად, რომ მტვრის მარცვა- 1არაგია მოთავსებული.
ლი ან სპერმიებბი ვერ აღწევენ ხაპაერო ტომსიკები – ფრინველების
კვერცხუჯრედამდე, ანდა წარმოქმნი– სხეულში არსებული ღრუები; რომ-
ლი ზიგოტა არაა ცხოველუნარიანი. ლებიც ფალტვებთანაა დაკავშირებუ-
საზეობათშორისი შეჭვარება –- ორი ლი; მათი საშუალებით ხდება დამა-
განსხვავებული სახეობის შეჯვარება. ტებითი ჰაერის (ჟანგბადის) მიწოდე–
ბა ფილტვებში და დიდი” მნიშვნელო-
სახეობათშორისი ჰიბრიდი -- ჰიბრიდი,
რომელიც მიღებულია სხვადასხვა სა– ბა “ აქვს” ფრინველების “სუნთქვაში
ფრენის დროს.
ხეობის ინდივიდთა შეჯვარების .'შე-
ხაპაერო ფეხვები –- ჰაერში ჩამოკიდე-
დეგად. ბული დამატებითი ფესვები, რომლე-
სახეობრივი ნაჩერობა, სიმრავლე –
ბიც დაფარულია მკვდარი, შიგთავსს
მცენარეთა სახეობების რიცხვი ფარ-
თთბის ერთეულზე. მოკლებული, უჯრედების რამდენიმე
ხახესხვაობა --. მცენარეთა და ცხოველ- შრით. ეს უჯრედები ადვილად შთან-
თქავენ ჰაერში მყოფ ტენს და ამა-
თა შიდასახეობრივი ტაქსონომიური რაგებენ მცენარეს · წყლით. ' დამახა–
კატეგორია, რომელიც · რანგიით ქვე- სიათებელია მრავალი ტროპიკული
სახეობაზე დაბლა დგას. ეპიფიტისათვის, ღ
ხსახიხ ნერვი –– თავის ტვინის მეშვიდე სებექტალური მცენარეები –- სარეველა
წყვილი ნერვი; წარმოადგენს. მამოძ- მეენარეები, რომლებიც შეგუებულია
რავებელ ნერვს, რომელიც გამოდის კულტურულ... მცენარეებთან · ჟრთად
ტვინის ფების უკანა ნაპირიდან „და ნათესებში ცხოვრებას.·
სეგმენტაცია –- 301 –- ხემიგამი»

სეგმენტაცია –-- იხ. მეტამერია. სეკვეხტრაცია –- სეკვესტრის წარმოქმ-

სეგმენტები –- იხ. მეტამერები. ნა.
სეგმენტური ორგანოები –- სეგმენტე- სეკრეტი –– ნივთიერება, რომელსაც გა-
ბის მიხედვით განლაგებული გამომ- მოიმუშავებს და გამოყოფს ჯირკე-
ყოფი ორგანოები –- რგოლიანი ჭიე–- ლები (ნერწყეი, კუპის წეენი და
ბის ნეფრიდიები. სხე.).
სედღენტარული –-– მჯდომარე; მიმაგრე– სეკრეტინი –-– პორმონის მაგვარი ნივ-
თიერებ, რომელსაც გამოყოფს
ბული. .
ზსედიმენტაცია –- მდინარის მიერ მოტა–- თორმეტგოჯა ნაწლავის ლორწოეანი
ნილი მიწის ნაწილაკების დალექვის გარსი; იწვეეს კუჭქვეშა ჯირკვლის
პროცესი, რის შედეგადაც წარმოიქმ- წვენის გამოყოფას (სეკრეციას).
ნება ალუვიალური ნიადაგი, სეკრეტორული –- სეკრეციასთან დაკავ-
შირებული.
სეზონური დიმორფიზმი –– ერთი ღა
სეკრეტორული ნერვები –- ნერეები,
იმავე ცხოველის განსხვავებული შე-
ფერილობა წლის სხვადასხვა დროს–- რომლებიც არეგულირებენ ჯირკელე–
ბის მოქმედებას.
სხვადასხვა სეზონში (იხ. დიმორფია%ზ-
სეკრეტორული უჯრედები –- გამომყოფი
მი).
ხეზონური ცვლილება ფიტოცენოზისა->-” უჯრედები. -.
სეკრეტორული ჩანართები--ნივთიერება-
ცვლილებების რომლები) მიმდინა-
რეობს კლიმატური პირობების შეცვ- ნი, რომლებიც გროვდება ციტოპლაზ-
მაში და გამოიყოფა უჯრედიდან სეკ-
ლისა და მცენარეთა ზრდასა და გან
რეციის პროცესში. :
ვითარებასთან დაკავშირებით ვეგე–
ტაციური პერიოდის განმავლობაში. სეკრეცია –– უჯრედის (მეტწილად ჯირ:
კელოვანი უჯრედის) მიერ ორგანიზ–
სეზონურ ცელილებებს მიეკუთენე– მის ცხოველმყოფელობისათვის აუცი-
ბა, მაგ, მცენარეთა განეითარების
მდგომარეობა თანასაზოგადოების ლებელ ნივთიერებათა (სეკრეტების)
გამომუშავება და გამოყოფა.
განსხვავებულ ფენაში; თანასაზოგა-
სელენოდონტური კბილები –- ზოგი ძუ-
დოების ასპექტების ცვლა, ბიომასის
მარაგის ცელილება და სხვ. ძუმწოვრი ცხოველის კბილები,
რომლებსაც საღეჭ ზედაპირზე აქვს
ზეისმონასტიები -- მცენარის ორგანოე- ნახევარმთვარის ფორმის წაგრძელე-
ბის მოძრაობა მათ მიერ განცდილი ბული ბორცვები.
ბიძგების, შეხების და შერხევის პა- სელექცია –– ცხოველთა ან მცენარეთა
სუზად; შემჩნეულია მორეცხეი მიმო- არსებული ჯიშების გაუმჯობესება ან
ზის ფოთლებზე, აგრეთვე ბევრი მცე– ახალი ჯიშების გამოყვანა ხელოვნუ-
“ნარის მტერიანებზე (ღიღილოს, კო- რი შერჩევით, შეჯვარებით, მყნობით
წახურის და სხვ.). და სხვ. საშუალებით.
სეისმონასტიური მოძრაობა –- იხ. სე- სემიასოციაცია –- მცენარეთა ასოცია-
ისმონასტიები. ცია, რომლის მეორეზარისხოვანი ფე–
ზეკალინი –- სამარაგო ნახშირწყალი, ნა არსებობს დამოუკიდებლად (ა.
რომლის მოლეკულა შეიცავს ფრუქ- გროსჰეიმი), მაგ, ეფემერების ფენა
ტოზის ოთხ ნაშთს, გამოყოფილია (ეფემერეტუმი).
ჭეავის ღეროსა და ფოთლებიდან. სემთგამია –- მამრობითი დღა მდედრო-
რსეკვვსტრი – რაიმე ქსოვილის (ჩვეუ- ბითი ბირთვების (პრონუკლეუსების)
ლებრიე, ძელის) მკვდარი ნაწილი, ·
დაყოფა ერთმანეთისაგნ დამოუკი-
რომელიც მოსცილდა საღ “ნაწილს. დებლად კვერცხის ციტოპლაზმაში.
ხსენსიბლიზაცი» – 30 -– _ ზვრ»

ხენხიბილიზაცია –- ბიოლოგიური პრო- სეროთერაპია -- ინფექციურ დაავადე-

ცესი რომლის შედეგდ იზრდება ბათა მკურნალობა ანტიტოქსიკური.
ცხოველური ორგანიზმის ან მისი შრატების შეჟვანით. .,
ცალკეული ორგანოების მგრძწობე- ხეროლოგია· – ბიოლოგიის ნაწილი,
ლობა გამღიზიანებლის მიმართ. რომელიც სწავლობს სისხლის შრა–-
ხეპია –- 1. სეკრეტი, რომელსაც გამო– ტებს.
ყოფს თავფეხიანი მოლუსკის (სეპიას) სერტოლის უჯრედები -- სათესლეებ-
მელნის ჯირკვლები, გამოიყენება ში განლაგებული უმოძრაო უჯრე-
ტუშის და საღებავების დასამზა– დები, რომლებითაც იკვებება განვი–-
დებლად 2. საღებავი. თარებადი სპერმატოზოიდები.
ხეპსისი –- იხ, სეფსისი. 'სესტონი –- წყალში შეტივტივებული
ხეპტები –- რადიალურად განლაგებული სხეულაკები. ·
ტიხრები, რომლებიც ჩაჭრილია მარჯ–- სეფსისი –- ორგანიზმის საერთო დასე–
ნის პოლიპებს საჭმლისმომნელე– ნიანებ ლპობისა და ჩირქის წარ-
ბელ (გასტროვასკულარულ) ღრუში მომქმნელი მიკრობებით და მათ”
და ყოფს მა” ცალკეულ კამერე- ტოქსინებით რო3ვლებიც სისხლში.
ბად –- საკნებად. მოხედნენ.
სეპტთცემია –- საერთო დასენიანება და- სექსუალური –- სქესობრივ „ურთიერ-
მაავადებელი ორგანიზმებით. თობასთან დაკავშირებული; სქესობ–
სერიული კვირტები –- კვირტები, რომ- რივი. ·
ლებიც ვითარდება ერთი ფოთლის ხექტორული ქიმერები -- ქიმერები,
უბეში და ერთმანეთის მიუოლე- რომელთაც განივ ჭრილში ერთი ნა–-
ბითაა სიგრძეზე განლაგებული (კაკ- ხევარი ან ნაწილი ეკუთვნის ნამყე–-
ლის, ცხრატყავას,ს ეკლის ხის დ. ნის ერთ კომპონენტს დანარჩენი კთ
სხვ.). მეორეს.
ხეროზა. -- გარეთა ჩანასახოვანი გარ- სექცია -- სისტემატიკური კატეგორია,
სი, რომელიც წარმოქმნილია ექტო- რომელიე აერთიანებს მცენარეთა.
დერმული ნაოჭების გაზრდით ფეხ- ახლოს მდგომ მონათესავე სახეო–-
სახსრიანებში და სხვა უფრო მა- ბებს.
„ღალორგანიზებულ ცხოველებში, ხვენება მცენარეებში – მცენარის თეს-
სეროზული –- რაც დაკავშირებულია ლის, კვირტის ან მთელი ცალკეული
სხეულის შინაგანი ღრუების აპკებ- ორგანოს მდგომარეობა, რომლის
თან (მუცლის აპკთან პლეერასთან დროსაც მათში შეწყვეტილია ხილუ-
და სხვ.) ან მათ მიერ სითხის გამო- ლი ზრდა მაგრამ შერჩენილი»
ყოფასთან; მაგ, სეროზული სითხე, სტრუქტურათა წარმოქმნის ფარუ-
სეროხული ჯირკვალი. ლი პროცესები. არჩეეენ ღრმა სვე–
ხეროზული გარსი –- თხელი, შემაერთე- ნებას, რომელიც გამოწვეულია შინა–-
ბელქსოვილოვანი აპკი რომელიც განი მიზეზებით, და იძულებით სვე-
დაფარულია ერთშრიანი ეპითელით. ნება, რომელიც გაპირობებულია.
სეროზული გარსთ ამოფენილია გარემოს არახელსაყრელი პირობე-
ე. წ სეროზული ღრუების შიგნითა ბით.
“ზედაპირი.
ხვეტი ყვავილისა –- ბუტკოს შევიწოოე-
ზსეროზული ღრუ – სხეულის დახურუ- ბული ნაწილი, რომელიც ნასკვსა და.
ლი ღოუ (მკერდისა და მუცლის ღრუ), დინგს შორისაა მოთავსებული.
რომელიც შიგნიდან სეროზული გარ- ხვრა, ამობოცვა –- წყლის ცხოველების
სითაა ამოფენილი. (მეტწილად თევზების) მასობრივი.
ხიბერე – 303– ხიმბიოზი.

დაღუპვა, რაც უმთავრესად გამოწ- გამეტებად, რომელთა შერწყმით წარ-

ვეულია წყალში ჟანგბადის შემცი- მოიქმნება ზიგოტა –- ოოცისტი.
რებით ან მომწამვლელ ნივთიერება- ხითბოპროდუქცია –- ორგანიზმის ცხო-
თა წარმოქმნით. ·
ველმოქმედები“ შედეგად გამოყო-
სიბერე -- იხ. ორგანიზმის დაბერება. ფილი სითბოს რაოდენობა.
ხიბეცე –- იხ. ახლომზედველობა. ხითბოს გაცემა –- ორგანიზმების დ„ცხო-
ხიბრძნის კბილი -- ადამიანის დიდი ძი-
ველმოქმედების დროს გარემოში სი-.
რითადი კბილების უკანასკნელი (მე-
თბოს გამოყოფა,
სამე) კბილი; ჩგეულებრივ სიბრძნის
სითბოს მოჟვარული მცენარეები –
კბილი; სხვა ძირითად კბილებზე .უფ-
მცენარეები, რომელთა ნორმალური.
რო გვიან ამოდის (16 წლის ასაკის
განვითარებისათვის აუცილებელია.
შემდეგ): ხშირად ის შეიძლება განუ-.·
მაღალი ტემპერატურა.
ეითარებბელი და დაუსრულებელი ხითხსე ლრუსი -- სითხე, რომლითაც
დარჩეს, რაც მისი რუდიმენტად გა–-
დაქცევის მაჩვენებელია. ამოვსებულია სხეულის პირველადი.
ან მეორადი (ცელომი) ღრუ.
სიბსი -. ერთი და იმავე მშობლების
შთამომავლობა, რომელიც წარმოქ- ხიკვღილი –-– ორგანიზმის” ცხოველჰოქ-
მხილია სხვიდასხვეა ზიგოტიდან (და- მედების შეწყვეტა.
ძმები). ნიკონოიდური ტიპი აგებულებიზა –_
ხიგმოიდური ნაწლავი –-– კოლინჯის, ღრუბელებს აგებულების“ ტეიპი,.
მარყუჟის მაგვარად მოხრილი, ნაწი– რომლის დროსაც პარაგასტრალური-
ლი, რომელიც თავის მხრივ მსხვილი ღრუ სხეულის. კედელში წარმოქმნის
ნაწლავის ზედა განყოფილებას წარ- საკნებს (კამერებს), რომელიც ამო–
მოადგენს. ფენილია საყე ლოიან–მათრახოვანთ
სიდერატი -- სიდერაციისათვის გამოყე- უჯრედებით.
ნებული მცენარე. ხილვიის ღარი –- ძუძუმწოვარი ცხოეე-
ხიდერაცია –-- ზოგიერთი მცენარის ლების თავის ტვინის წინა ნახევარ-
მთლიანად ან ნაწილობრივ ჩახვნა სფეროების გვერდითი ღარი (ნაპრა–
ნიადაგში მწვანე სახით. იყენებენ ლი), რომლითაც გამიჯნულია შმუბლი-.
ნიადაგის განოყიერებისა და მოსავ- სა და თხემის ნაკვთი საფეთქლი-
ლიანობის გადიდების მიზნით. საგან.
სიელმე, ელმობა –- თვალის კორდინი- ხილვიი წყალსადენი –- ძუძუმწოვარი
რებული მოძრაობის მოშლილობა, ცხოველების შუა ტვინში არსებული
როდესაც ერთი თეალი მიმართულია არხს, რომლითა) დაკავშირებულია
საგნისაკენ, მეორე გადახრილია გა- ტვინის მესამე და მეოთხე პარკუ-
რეთ ან შიგნით. ჭის ღრუ.
ხივაპიტეკი –-– ადამიანის მსგავსი ნამარ- სთლიკვა –- იხ. ჭოტი 1.
-ხი მაიმუნი, რომლის ნაშთები ნაზხუ–- ხსილიკულა –- იხ. ჭოტაკი,
ლი იყო ინდოეთში ზედა მიოცენის ხილის კულტურები –- იხ. ქვიშის კუC–
ფენებში, ტურები.
სიზიგიები -- ერთმანეთთან ”წშერწყმუ- სიმახანჯე –- ორგანიზმს ნორმალური
ლი წყვილი გრეგარინი. მკვლევართა აგებულებიდან მკვეთრი გადახრა.
აზრით სიზიგიები საწყისს აძლევენ· სიმბიოზი –- სხვადასხვა სახის ორგანიზ-
გრეგარინების სქესობრივ გამრავლე– მის თანაარსებობა, თანაცხოვრება,
ბას, რაღგან სიზიგში თითოეული რაც სასარგებლოა თითოეული მათ-
გრეგარინისთ იშლება განსხვავებულ განისათვის (მაგ., პარკოსან მცენარე–
სიმბიონტი – 304 – სიმანდრიუმი

თა თანაცხოვრება კოერის ბაქტე- ხიმპლექსი –- იხ. ქოლოფერმენტი. .,

რიებთან). სიმპოდიუმი -- იხ. სიმპოდიური დატო-
ნამბიონტი –- სიმბიოზში მყოფი ერთ- ტიანება.
ერთი ორგანიზჭი. სიმპოდიური დატოტიანება -- მცენარე-
'ხიმბიოტროფიზმი –– სიმბიოზში მყო- თა დატოტიანებს ერთ-ერთი სახე,
ფი ორგანიზმის კვება მეორე სიმ- როდესაც მთავრი ღერძი წყეეტს
ბიოტის მეშვეობით. ზრდას ან გვერდზე გადაიხრება., და
რიმეტრია –- რაიმე მთელის ნაწილების მის ადგილს იკავებს წვერის ქვევით
თანაზომიერი, პროპორციული განლა- წარმოქმნილი გვერდითი ტოტი, რო-
გება ცენტრის მიმართ; პროპორციუ- მელიც მთავარი ღერძის მაიმართუ-
ლობა, თანაზომიერება რისამე გან- ლებით იზრდება. -
ლაგებაში, სიმპტომი –- რაიმე დაავადების დამა–
სიმეტრიული –-- თანაზომიერი; სიმეტ– სასიათებელი გარეგნული ნიშანი. .,
რიული ეწოდება ისეთ ორგანოს, სიმრავლე მცენარისა –- თითოეული, სა-
რომელზედაც “შეიძლება ერთი ან ხეობის ინდივიდთა (ეგზემპლარების)
რამდენიმე სიმეტრიის სიბრტყის გავ–- რაოდენობა თანასაზოგადოებაში
ლება, გარკვეულ მონაკვეთზე.
რიმპათიკური ნერვული სისტემა –- სიმულტანური დაყოფა. – მრავალ–
ხერხემლიანი ცხოველების ვეგეტა- გზისი დაყოფის ისეთი ტიპი (მაგ.,
ტიური ნერვული სისტემის ნაწილი, თალოფიტებში,)| რომლის დროსაც
რომელიც მოიცავს ხერხემლის ორი- ბირთვის გაყოფის შედეგად (რაც
ვე მხარეს განლაგებული ნერვული ზრდასთან ერთდროულად მიმდინა-
კვანძების ძეწკვს და შინაგან ორგა- რეობს) წარმოიქმნება პოლიენერგი-
ნოთა შორის მდებარე კვანძებს; ღული უჯრედები; ზრღის დამთაე-
თითოეული ნერვული კვანძის უჯრე- რებისს ეს უჯრედები მაშინათვე
დები დაკავშირებულია ზურგისა და იხლიჩება იყოფა იმღენივე მშვი-
თავის ტვინთან ნერეული ბოქკოე- ლეულ უჯრედად, რამდენიც ბირთვი
ბის სისტემით. იყო.
სიმპათობლასტები -- ჩანასახოვანი უჯ- ხიმფიზისი –- ერთად შეერთებული
რედები, რომლებიდანაე)ე წარმოიქმ–- ბოქვენს ძვლები (შედის მენჯის
ნება სიმპათიკური ნერეული სისტე- შემადგენლობაში).
მის ნეირონები. ხინთლის კულტურა –- მცენარეების
სიმპატრიული პროცესი სახეობათა წარ- აღბრდა (გამოზრდა) ხელოენური
მოქმნისა –- სახეობების ერთ ადღ- განათების პირობებში.
გილზე წარმოქმნის პროცესი. ხინათლის მოყვარული მცენარეები , –
ზიმპატრიული პიბრიდიზაცია –- იხ, ჰიბ- იზ. პელიოფილები.
რიდიზაცია სიმპატრიული. ხინანგიუმი –-– ერთმანეთთან შეზრდი-
ზიმპლაზმა –- არაუჯრედული ორგანიზ-, ლი მიკროსპორანგიუმებს ჯგუფი
მების მრავალბირთვიანი პლაზმა. (მტვრიანს პროტოტიპი) გეხვდება
ბიმპლასტი –- ცხოველთა და მცენარე- გვიმრების ზოგიერთ (მარატიალების)
თა არაუჯრედული სტრუქტერები, წარმომადგენელში და აგრეთვეე · ნა-
რომლებიც შედგება მრავალბირთვიანი მარს თესლიან გვიმრებში.
პლაზმატური მასისაგან. იმისდა მი- ხინანდრიუმი –- ანდროცეუმი, რომე–
ხედვით თუ რა წესითაა წარმოქმნი– ლიც შედგება ერთმანეთთან შეზრ-
ლი, ის შეიძლება წარმოადგენდეს ან დილი მტვრიანეზისაგან (გოგრისებრ-
სინციტიუმს ან პლაზმოდიუმს. თა ზოგიერთ წარმომადგენელში). ..
სინანთროპი – 305-- სინეკოლოგია

ხინანთროპი –-– უძველესი ნამარხი ადა- პლაზმის მიკროსკოპული გამონაზარ.

მიანი რომელიც ნაპოვნი იყო ჩი- დების სახით.
ნეთში პეკინის მიდამოეაში,. ხინაფსური დაჟუოვნება – აგზნების გა-
სინანთროპული მცენარეები –- იხ. ანთ- ტარების შენელება სინაფსის მიდა–-
როპოფიტები. მოში,
სინანთროპული ცხოველები –- ცხოვე- სინაფტოსპერმია –– მრავალთესლიანი ნა-
ლები, რომლებიც ცხოვრობენ ადა- ყოფის ჩამოცვენით მთლიანად და
მიანთა–ნ ახლოს მასთან ერთად გაუხსნელად. თესლები ამ დროს არ
(სხვადასხვათ ფრინველები, მღრღნე- იფანტებ და რჩება ნაყოფში
ლები, მწერები და სხვ.). თითქმის გაღიეებამდე.
ხინანტროპი –- იხ. სინანთროპი. სინბიოლოგია –-– გეობოტანიკის დარგი,
სინანტროპული მცენარეები იცხოველე- რომელიც სწავლობს ორგანიზმთა
ბი –-. იხ, სინანთროპული მცენარეე- სიცოცხლეს და ურთიერთდამოკი-
ბი, ცხოველები. დებულებას ფიტოცენოზში მათი
სინაპხი -- იხ. სინაფსი. ერთად არსებობის დროს.
სინაპხიდები –- ქეეწარმავალი ცხოვე– სინგამეონი –- ინდივიდთა ერთობლიო-
ლების ერთ-ერთი ჯგუფიდლ რომელ- ბა, რომლებიც ეჯეარებიანნ ერთმა-
თათვისაც დამახასიათებელია თავის ნეთს, ანსხვავებენ ჰომოგენურ და
ქალას ლაწვის ერთი რკალის არ- ჰეტეროგენურ სინგამეონს.
სებოა (კუ, პლეზნოზავრი და ხინგამეტია –- ფიზიოლოგიური განს-
სხვ). სვავება ორ სქესს შორის, რაც გამო–-
სინაპპსიდური ტიპი თავის ჟალასი. – სახული არ არის მორფოლოგიურად.
რეპტილიების (ქვეწარმავლების) თა- ხინგამია –- სასქესო უჯრედების (გამე–
ვის ქალა, საფეთქლის ერთი ფოსო- ტების) შერწყმა.
თი, რომელიც მდებარეობს გვერდით სინგენეში –- 1. ფიტოცენოზი· ფორ-
მხარეზე. მირების ან აღდგენის პროცესი, (ის.

ხინაპსიხი –- 1, ქრომოსომთა პროფაზუ- სინცენოგენეზი). 2. სქესობრივი გამ–-

რავლება. 3. სისხლით ნათესაობა.
ლი კონიუგაცია რომელიც ხდება ნინგონური –-– ორგანიზმ,ი რომელშიც
იმავე დროს, რა დროსაც იწყება
ქრომოსომთა გორგლების წარმოქმნა. მამრობითი და მდედრობითი გამე-
ტები წარმოიქმნება ერთი და იმავე
2. მამისეული და დედისეული წარ- სასქესო ორგანოში.
მოშობის ჰომოლოგიური ქრომოსომე-
სინდაქტილია –– თითების შეერთება კა-
ბის წყვილ-წყვილად შეერთება ანუ ნის საერთო საფარეელით.
კონიუგაცია მეიოზის ადრეულ სტადი-
სინდეზი –- ჰომოლოგიური ქრომოსო-
აში.
მების კონიუგაცია მეიოზში.
სინართროზი - ძელების უძრავი შეერ-
სინდესმოზი –- ძვლების მტკიცე, გა-
თება.
სინაფსი –- ნეირონებს (ნერვულ უჯრე- ნუწყვეტელი შეერთება ბოჭკოიანი
დებს) შორის კონტაქტის ადგილი; შემაერთებელი ქსოვილის საშუა-
ლებით,
ერთი ნეირონის აქსონებსა და მეო-
ხსინდესმოლოგია –- ანატომიის ნაწილი,
რე ნეირონის დენდღრიტებს შორის
რომელიც სწავლობს ჩონჩხის ნაწი-
შეერთების ადგილიდ„ საღაც ხდება ლების შეერთებებს--–იოგებს, სახს-
წერვული იმპულსების გადართვა, გა-
დატანა. მორფოლოგიურად სინაფსები რებს, მყესებს.
სინეკოლოგია –– 1. ეკოლოგიის ნაწილი,
წარმოდგენილია ნევრონების ციტო-
რომელიც შეისწავლის ბიოცენოზებს.
ზინეკოტიპი – 306 – სინოიკა+

2 ფიტოცენოლოგიის (გეობოტანი- ხინკარიოზიზი –- ჰეტეროკარიონის გე-

კის) დარგი, რომელიც სწავლობს მცე–- ნეტიკურად არაერთნაირი ბირთვე-
ნარეული დაჯგუფებების (ფიტოცენო– ბის შერწყმა და გენების მომდევნო
ზების) კავშირს გარემოს პირობებთან. გადანაწილებ, რომლის დროსაც
ხინეკოტიპი –-– ეკოტიპი, რომელიც ჩა- წარმოიქმნება რეკომბინატური ტიპის
მოყალიბებბული ფიტოცენოტური კონიდიუმი,
გარემოს უპირატესი ზეგავლენით. ნინკარიონი –– 1). ბირთვი რომელიც
ხინერჯიდები –- დამხმრე უჯრედები; წარმოიქმნება ინფუზორიებში სქე–-
ფარულთესლოვანი მცენარეების მო- სობრივი პროცესის –- კონიუგაციის
მწიფებული ჩანასახის პარკში შედეგად. 2, ზიგოტის ბირთვი 23.
კვერცხუჯრედის ორივე მზარეს მდე–- წყვილი ბირთვი, რომელიც წარმოი-
ბარე უჯრედები, რომლებიც კვერცხ- ქმნები ბევრ სოკოში, ბირთვების
უჯრედთან ერთად ე. წ. საკეერცხე შერწყმის პროცესისა და მათი მომ-
აპარატს წარმოადგენე/. ჩანასახის დევნო დაყოფის ამოვარდნის შედე-
პარკში ჩვეულებრივ ორი სინერგი– ად.
დია, რომელიც კვერცხუჯრედისაგან ა ხინკარიოფიტი – 1. იგიეეა რაც სპო-
განსხვავდება პატარა ზომით და უფ- როფიტი. 2. ასკომიცეტებისა და ბა-
რო მცირე ზომის ბირთეების შემეც- ზიდიომიცეტების სასიცოცხლო ცფციკ-
ველობით, ლის ფაზა, რომელიც მოსდევს გამე–
ხინერგიზმი –- ერთობლივი მოქმედება; ტანგიოგამიას, ამ ფაზისათვის დამა–-
ერთი ფაქტორის მოქმედების გაძ- ხასიათებელია ის, რომ ერთ პლაზ-
ლიერება მეორე ფაქტორით. მაში არსებული ბირთვები არ ერწყ-
ხინერგისტები -- კუნთები ან კუნთების მიან, მაგრამ იყოფიან კონიუგაციის
გუფი, რომლებიც ასრულებენ საერ– შემდეგ.
თო მუშაობას და მონაწილეობას ღე–- ხინკარპული გინეცეუმი –- გინეცეუმი
ბულობენ ერთ და იმავე მოძრაობა–- მრავალბუდიანი ნასკვით, სადაც
ში; ერთადმოქმედი და ერთგვაროვ- ბუდეებს რიცხვი შეზრდილი ნა-
ხად მაფუნქციონირებელი კუნთები. ყოფფოთლებიჩ რიცხვის ტოლია,
სინზოოქორია –- მცენარეთა გავრცელე- გეხვდება შროშანისებრთა ძაღლ–-
ბის ერთ-ერთი საშუალება ცხო- ყურძენასებრთა და სხე. ოჯახში,
ველების მიერ, რომლებიც აგრო- ხსინმორფოლოგია –– გეობოტანიკის დღარ–'
ვებენ ნაყოფებს და თესლებს და გი, რომელიც სწავლობს ფიტოცენო-
გადააქვთ ისინი ასალ ადგილზე; ამ ზების აგებულებას (მორფოლოგიას),
გზით ვრცელდება, მაგალითად, კაკა- რაც მცენარეთა ფორმითა და გარემო
ლი, თხილი, რკო, რომლებიც შეგრო- პირობებითაა გაპირობებული.
ვებულია მარაგად ციყვების და ზოგი სინოვი –- მწებარე, გამჭვირვალე სითხე,
ფრინველის მიერ. რომელსაც გამოყოფს სასახსრე ჩან-
ზინთეზური კონა –- ერთმანეთთან შე- თის შიგნითა (სინოვიალური) გარსი.
ერთებული რამდენიმე კონის შედე- წარმოადგეს ერთგვარ „საპოხს,
გად წარმოქმნილი კონა, საზეთს“, რომელი) ამცირებს საზ-
სინიღეზისი –- იხ. სინაპსისი 1. სარში შენაწევრებულ ძვლებს შო-
ხსინიზეზისი –- ქრომოსომთა გორგლების რის სახუნს,
წარმოქმნა პირველი მეიოზური და- ხინოვიალური გარხი –-' გარსი, რომლი-
ყოფის აღრეულ პროფაზაში ფიქ- თაც დაფარულია სასახსრე ჩანთის
საციის ან უჯრედის დაზიანების შე- შიგნითა ზედაპირი.
დეგად. იხ. სინაპსისი 1. ხინოიკია –- თანასახლობა; ორი ორგა-
ზინონიზი – 307 -- სისტემატიკა

ნიზმს თანაცხოვრების“ ერთ-ერთი რი ბირთვის შერწყმა ერთ ჰექსაპლოი–

სახე, რომლის დროსა) არე ერთ დურ ბირთვად.
ორგანიზმს არ მოაქვს არავითარი სინუზია –-- ფიტოცენოზმი შემავალი
სარგებლობა და ზიანი ერთმანეთი- ერთიდაიგივე ეკობიომორფების პო-
სათვის, ან როცა, ერთი წარმოადგენს პულაციების ერთობლიობა ფიტო-
მეორის „მდგმურს“. ფენოზში შედის რამდენიმე სინუზია,
ხინონიმი –- ერთსახელიანი; 1. სახელ- რომელთაგან თითოეული, უმეტეს
წოდებ,იდ რომელიც მნიშენელობით შემთხვევაში შეესატყვისება ფიტო-
ემთხვევა სზვა სახელწოდებას; მაგა–- ფცენოზის ფენას.
ლითად, როდესაც ერთი სახეობა სინუსი –- ღრუ, ფოსო, წიაღი, სხეუ-
(გვარი, ოჯახი და ა. შ) სხეადასხვა ლის შინაგანი ღრუების ნაშთი.
სახელწოდებითაა ცნობილი, 2. სიტყ- სინუსური კვანძი –- განსაკუთრებული
ვა რომელიც მნიშვნელობით სხვა ქსოვილის პატარა მას,ა რომელიც
სიტყვას ემთხვევა ან ძალიან უახ- მდებარეობს ზედა ღრუ ვენისა და
ლოედება, ბგერითი შემადგენლობით მარჯეენა წინაგულის შეერთების აღ-
კი განსხვავდება მისგან (მაგალითად გილთან; იძლევა პირველსაწყის იმ-
„პატარა. და „მცირე"შ, „ლამაზი“ და პულსს გულის შეკუმშვისათვის” და
მშვენიერი“). არეგულირებს მის რიტმს.
ხინონიმიკა –- ცხოველის ან მცენარის ხინცენოგენეზი –- მცენარეთა განსზვა–
ერთი და იმავე სახეობის ან გვარის ვებული თანასაზოგადოებების ჩამო-
სხვადახვა სახელწოდება. ყალიბების პროცესი, რომელთა ინ-
სინონიმის დადგენა საზეობის ან გვა- დიეიდუალუერი თავისებურება არ
რიხ –- ყველა იმ სახელწოდების სცილდება უკვე არსებულ ასოცია-
დადგენ,ი რომელიც ეხება მოცე- ციის ფარგლებს სინცენოგენეზი
მულ სახეობას (გეარს, ოჯახს და ჩვეულებრივ იწყება პროცენოგენე“
ა. შე). ზის წარმოქმნით.
სინოსტოზი –- ძვლების უმოძრაო შეერ- სინციტიუმი –- 1. მრავალბირთვიანი
თება, როდესაც განვითარების პრო- პლაზმური მასა, რომელიც უჯრედე–
ცესში ხღება ამ ძვლების შემაერთე- ბის შერწყმის შედეგადაა წარმოქმ–
ბელი ხრტილის შეცვლა ძვლოვანი ნილი; ესაა ორგანიზმში არსებული
ქსოვილით, რის შედეგადაც წარმოი- ცოცხალ ნივთიერებათა მონაკვეთები,
ქმნება ე. წ. ძვლოვანი შეერთება. რომელიც არაა უჯრედებად გაყო-
სინოსტოზის მაგალითს წარმოადგენს ფილი (მაგალითად, მცენარეებში და-
გავის ძვლების შეერთება. ნაწევრებული სარძევეები დცხოვე-
ხინტიპი –- თითოეული ეგზემპლარი ლებში ძელის ქსოვილი). 2. ძალიან
(ორი.ან რამდენიმე ეგზემპლარიდან), დიდი ზომასს მრავალბირთვიანხი ან
რომელი) გამოყენებული იყო ავ- პოლიპლოიდური უჯრედები, რომლე–
·- ტორის მიერ სახეობის პირველი აღ– ბიც წარმოიქმნება წინამეიოზურ მი–-
წერისას, ამასთან როცა არც ერთი ტოზში ან მეიოზის ადრეულ სტადია–
მათგანი ატ ყოფილა როგორც ჰო- ში.
ლოტიპი (ტიპი) „ცალკე მითითებული; სინხონდროზი --. ძვლებს შეერთება
სხვანაირად,. ეგზემპლარი იმ რამდე– ხრტილის საშუალებით,
ნიმე ეგზემპლარიდან” რომლებიც სისტემა ელექტრონების გადატანისა –-
ერთდროულადაა ტიპის მნიშვნელო- ის. ელექტრონების გადატანის სის-
ბით მითითებული. ტემა. · ·
სინტრიპლოიდია –– ორი. ტრიპლოიდუ- სისტემატიკა –- ბიოლოგიის დარგი, რომ»
სისტემატიკური – 308-– სისხლის

ლის ამოცანას შეადგენს ორგანიზმთა და სისხლისს ფორმიან ელემენტებში

ბუნებრივი კლასიფიკაციის შედგენა, შემავალი გაზისებრი ნივთიერებანი
რომელშიც ასახული იქნება ორგა- (ჟანგბადი, აზოტი და სხე).
ნიზმებსა და ორგანიზმთა ჯგუფებს სისხლის გამოშვება –- სისხლის გამო-
შორის ურთიერთ ნათესაური დამო- დენლთ ორგანიზმიდან ხელოვნურად
კიდებულება მათი ისტორიული გან- ეენს გაჩხელეტით ღრუ ნემსით
ვითარების შესაბამისად. (ვენეპუნქცია ან ვენის გაკვეთით
სიხტემატიური კატეგორიები –- იხ. (ვენესექცია), ანდა წურბელების სა-
ტაქსონომიური კატეგორიები, ' შუალებით.
სისტემები ორგანოებისა -- იხ ორგა- სისხლის დეპო –- ადამიანის ან ცხოვე-
ნოთა სისტემები. ლის ისეთი ორგანო, რომელშიც ინა-
სიხტოლა
–– ორგანოს (მაგ. გულის) რი–- ხება სისხლის გარკვეული სათადარიგო
ტმული შეკუმშვა, რომელიც მოსდევს მარაგი როგორიე წესი, ეს სისხლი
მი გაფართოებას –- დიასტოლას. თითქმის მოკლებულია პლაზმას და
წინაგულებისა და პარკუჭების რიტ- შეღგებ ფორმიანი ელემენტებისა-
მული “შეკუმშვა; სისტოლის დროს გან, ასეთ ორგანოებს წარმოადგენს
სისხლი გადაედინება გულიდან აორ- ღვიძლი, ელენთა, კანი- საჭიროების
ტაში და ფილტვის არტერიებში, შემთხვევაში (მძიმე ფიზიკური მუ-
სისტროფი -- პლაზმის ან პლასტიდების შაობის დროს) ეს სისხლი ერთვება
ლოკალური დაგროვება მეტწილად საერთო მიმოქცევაში. ·
უჯრედის ბირთვის ახლოს ან ციტო- ხისსლლის თეთრი სხეულაკები .-- ის.
პლაზმის სხვა ადგილებში. ლეიკოციტები,
სისხლგამტარი სისტემა –- იხ. სისხლის სისხლის მიმოქცევა –- სისხლის განუწყ-
მიმოქცევის სისტემა. ვეტელი მოძრაობა გულსისხლძარ-
სისხლდენა –- სისხლის გამოდენა სისხლ–- ღვთა სისტემაში რაც ძირითადად
ძარღვებიდან.ი არჩევენ სისხლდენის გაპირობებულია გულის რიტმული
სხვადასხვა სახეს: გარეგანს შინა- შეკუმშვითა ღა მოდუნებით. სისხ-
განს, არტერიულს, ვენოზურს, კაპი–- ლის მიმოქცევა უზრუნველყოფს სა-
ლარულს, შერეულს, კვები ნივთიერებისა და ჟანგბადის
“სიხხლი –- თხევადი შემაერთებელი მიტანას სხეულის ყველა ქსოეილში
ქსოვილი, რომლითა) ამოესებულია და ნივთიერებათა ცვლის პროდუქ-
სისხლძარღვთა სისტემაა შედგება ტების გამოტანას, რომლებიც წარ-
პლაზმისა და ფორმიანი ელემენტე- მოიქმნება ორგანიზმის ც„ცხოველმოქ-
ბისაგან ((ერითროციტები, ლეიკოცი- მედების შედეგად.
ტები და სისხლის ფირფიტების). სისხ- სიხხლის მიმოქცევის დახურული ხის-
ლის საშუალებით ხდება: 1. საკვები ტემა –-– ის სისხლის მიმოქცევის
ნივთიერებისა და ჟანგბადის მიტანა სისტემა.
სხეულის ყველა ქსოვილში და ნიე– სიხსხლიხი მიმოქცევსს ლღდღიაღი წრე --
თიერებათა ცვლის შედეგად წარმო– სისხლის მოძრაობის გზა, დაწყებუ-
ქმნილი დაშლის პროდუქტების ვა- ლი მარცხენა პარკუჭიდან, სხეულის
მოტანა; 2. კავშირის დამყარება ორ- ყველა ორგანოს არტერიების, კაპი-
განიზმში სხვადასხვა ორგანოებს შო–- ლარებისა და ვენის გავლით, მარჯ-
რის; 3. ორგანიზმის დაცვა სხვადა- ვენა წინაგულამდ. ამ დროს
სხვა დაავადების გამომწვევი ბაქტე- სისხლს სხეულის ყველა უჯრედში
რიებისაგან. მიაქვს ჟანგბადი და საკვები ნიგთიე-
სისხლინ გაზები -- სისხლის პლაზმასა რება ხოლო იქიდან გამოაქვს ნახ-
სისხლის –- 308 -- სისხლის

მირორუჟანგი და დაშლის სხვა პრო- ნებშიც დხეულის ღრუს ნარჩენებში);

დუქტები. ჟანგბადის მიწოდებისა და დამაზასიათებელია უხერხემლო ცტხო-
ნახშიროჟანგით დატვირთვის შედე- ველთა ზოგიერთი ჯგუფის წარმო-
გდ არტერიული სისხლი ვენურ მადგენლებისათეის (მორიელი, მდი
სისხლად გადაიქცევა. ნარის კიბო და სხვ), რომელთაც
ხიხხბლსხს მიმოქკცევიი ერთი წრე – არ გააჩნია სისხლის მიმოქცევის და-
სისხლის მიმოქცევის სისტემა, როდე- ხურული სისტემა.
საე სისსლი სხეულში მოძრაობის ხისხლის მიმოქცევის წრე –- წრე, რო-
დროს ერთ წრეს შემოუვლის, და- მელსაც აკეთებს სისხლი სისხლის მი–
მახასიათებელია ორსაკნიანი გულის მოქცევის სისტემაში მოძრაობისას.
მქონე ცხოველებისათვის (თევზები). ორსაკნიანი გულის მქონე ორგანიზ-
ხისსლსხს მიმოქცევი” მცირე წრე – მებისათვის დამახასიათებელია სისხ-
სისხლის მოძრაობის გზა, დღაწყებუ- ლის მიმოქცევის ერთი წრე; საპ და
ლი მარჯვენა პარკუჭიდან ფილტვის ოთსსაკნიანი გულის მქონე ორგანიზ-
კაპილარების გავლით მარცხენა წი- მებში კი ორი წრე: მცირე და დიღი.
ნაგულამდე ფილტვის კაპილარებში ხსისხლიზ პლაზმა –– სისხლის თხიერი წა-
გავლისას სისხლი შთანთქავს ქანგ- წილი, უჯრედშორისული, უფერუ-
ბადს ხოლო გამოყოფს უჯრედები- ლი ნივთიერება,ა რომელშიც იმყო-
დან მოტანილ ნახშირორჟანგს, რის ფება სისხლის ფორმიანი სხეულაკე–
შედეგადაც ვენური სისხლი არტე- ბი ანუ ელემენტები.
რიულ სისხლად გადაიქცევა მას ხისხლის ჟანგბადღიხ მოცულობა –- ჟანგ-
ფილტვის წრესაც უწოდებენ. ბადის რაოღენობა სისხლში, მისი
სისხლის მიმოქცევის სისტემა –- ცხბო- ჟანგბადით სრული მაძღრობის დროს.
ველური ორგანიზმების სისხლძარღვ- ხისხლის ფირფიტები –- ადამიანისა და
თა სისტემ, რომელშიც მოძრაობს ძუძუმწოვარი ცხოველების სისხლის
სისხლი. ამ სისტემით ხორციელდე– ფორმიანი ელემენტები (იხ, თრომ-
ბა გაზთა ცვლა, უჯრედების საკვები ., ბოციტები).
ნივთიერებით მომარაგება და დისი- ხისხსლის ფხვნილი –- მაღალხარისზოვა–
მილაციის პროდუქტები გამომყოფ ნიი ძვირფასი საკვები რომელსაც
ორგანოებში გადატანა. შედგება გუ- ამზადებენ დაკლული დცხოეელების
ლისაგან (რომელიც მისი ცენტრალუ- სისხლისაგან; ღიღი რაოდენობით
რი ორგანოა) ღა გამტარი გზების (75%-მდეე)ე შეიცას მოსანელებელ
ანუ სისხლძარღვებისაგარ. შეიძლება ცილას.
იყოს დახურული, როდესაც სისხლი სისხლის შედედება -- თხიერი სისხლის
არ გამოდის სისხლძარღვების ფარგ შენადედად გარდაქმნის პროცესი, რო–
ლეს გარეთ, და ღია, როდესაც მელიც ხდება პლაზმაში მყოფი ხსნა–-
სისხლძარღვები ლაკუნებით წყდება დი ცილის --– ფიბრინოგენის უხსნად
და სისხლი ცირკულირებს არა მარ- ფიბრინიდ გარდაქმნის შედეგად;
ტო სისხლძარღვებში არამედ ლაკუ- „წარმოადგენ ერთ-ერთ თავდაცვით
ნებშიც. საშუალებს სისხლის დაკარგვისა–
ხისხლის მიმოქცევის ფილტვის წრე - გან.
იხ. სისხლის მიმოქცევის მცირე წრე. სისხლის შრატი – ფიბრინგამოცლილი
სისხლის მიზოქცევის ლია ხიხტემა --. სისხლის პლაზმა.
სისხლის მიმოქცევის სისტემა, რო- სისხლის ძარღვი –- იხ, სისხლძარღვები.
მელშიც სისხლი მოძრაობს არა მარ- ხისხლის წარმოქმნა –- იხ. ჰემატოპოეზი.
ტო სისხლძარღვებში არამედ ლაკუ- ხისხლის წარმომქმნელი ორგანოები–-ორ-
სისხლის – 310– სიფონოსტომური

ჯგანოები რომლებშიც ხდება სისს- ბით ხდება სისხლის (ცირკულაცია

ლის უჯრედული ელემენტების წარ- (მიმოქცევა) ორგანაზმში.
მოქმნა; მათ ეკუთვნის ძვლის წითე–- სიხხლძარდვოვანდთ გარხი თვალისა
ლი ტვინი ლიმფური კვანძები, თვალის კაკლის მეორე –- შუა გარ-
ელენთა და ღვიძლი. სი, რომელიც უხვადაა თვალის მკეე-
სისსლლისს წითელი უჯრედები –- იხ. ბავი სისხლძარღვებით დაქსე ლილი.
ერითროციტები, სისხლძარღვოვანი ჯვირგვინი –- შეკრუ-
სისხლის წნევა –- წნევა, რომელსაც ახ- ლი რგოლი, რომელიც წარმოქმნი-
ღენს მოძრავი სისხლი სისხლძარღვ- ლაა მრავალრიცხოვანი ანასტომო-
თა შიგნითა ზედაპირზე. ზებით დაკავშირებული არტერიები-
სისხლის ჯგუფები -- ჯგუფები რომ- საგან ზურგის ტვინის გარშემო.
ლებადღაც ყოფენ ადამიანის სისხლს სისხლწარმოქმნა –- იხ. ჰემატოპოეზი.
ურთიერთზემოქმედების რეაქციის სიფონი –- მანტიის წაგრძელებული ღა-
საფუძველზე. აღამიანებში არჩევენ რისებრი გამონაზარდი მოლუსკებში;
ოთხ ჯგუფის სისხლს. დიდი მნი- არჩევენ ქვედა სალაკუზე სიფონს,
შვნელობა აქეს სისხლის გადასხმის რომლის გზითაც წყალი შედის მან-
პრაქტიკაში. პირველი ჯგუფის სისხ- ტიის ღრუში და ზედა –-- კლოაკურ
ლის მქონე ადამიანს შეიძლება გა- სიფონს, რომლის გზითაც წყალი გა-
დაესას მხოლოდ ამავე ჯგუფის მოიდინება მანტიის ღრუდან.
სისხლი. მეორე ჯგუფისას -- პირ- სიფონოგამია –- განაყოფიერების პრო-
ველი და მეორე ჯგუფის, მესამე ცესი, რომლის დროსა, მამრობითი
ჯგუფისას –– პირველი, მეორე და მე– გამეტები გადაიტანება სამტვრე მი-
სამე ჯგუფის, ხოლო მეოთხე ჯგუ- ლით.
ფის სისხლის მქონე ადამიანს შეიძლე– სიფონოგლიფი –- მარჯნის პოლიპების
ბა გადაესხას ყველა ჯგუფის სისხლი. სახს კედელში მდებარე ღარები,
სისხლმბადით ორგანო – ის. სისხლის რომლებიც ამოფენილია წამწამიანი
წარმომქმნელი ორგანოები. მოციმციმე უჯრედებით. მათი მოძ-
სიხხლნაკლებობა –- იხ. ანემია, რაობა ხელს უწყობს წყლის დინებას
სისხლჩაქცევა –- სისხლის დაგროვება: კუჭისაკენ და წყალთან ერთად საკვე-
ქსოვილებში ან ორგანიზმის ღრუში ბის მოპოვებას.
სისხლდენის შედეგად.
სიფონოსტელე –– ღეროს ღერძული
სისხლძარღვები –- ადამიანისა დღა ცხო- ცილინდრი, რომლის ცენტრში პარენ-
ეელის ორგანიზმის სხვადასხვა ზო-
მის ელასტიკური მილისებრი წარ-
ქიმული ქსოვილი –– გულგულია მო-
თავსებული. სიფონოსტელე წარმოი-
მონაქმნი რომელშიც სისხლი მოძ- კმნა ევოლუციის პროცესში პრო-
რაობს. სისხლძარღვთა ერთ მნაწილ- ტოსტელედან მერქნის ცენტრალური
ში (არტერიებში) სისხლი მოძრაობს
გულიდან პერიფეღისსა;ე)., ხოლო
ნაწილს გულგულად გადაქცევის
გზით ან პროტოსტელეს ცენტრალურ
მეორე ნაწილში (ვენებში0 პირუ- ნაწილში ძირითადი პარენქიმის შეჭვ-
კუ -- პერიფერიიდან გულისაკენ. რის შედეგად. არჩევენ სიფონოსტე–
სასხლძარლვთა მამოძრავებელი ნერვუ- ლეს ორ ტიპს: ამფიფლოიურს და
ლი ბოჭკოები -- სისხლის ძარღვე- ექტოფლოიურს., მილისებრი სტელე.
ბის გამაფართოებელი ან შემავიწ- სიფონოსტომური ნიჟარა -- მუცელფე-
როებელი ნერვული ბოჭკოები, ზიანი მოლუსკების ნიჟარა რომელ–-
სიხსხლძარლვთა ხიზტემა
–– მილების დახ- საც ბაგის ქვედა კიდეზე აქეს ფო-
შული სისტემა რომლის საშუალე- სო ან არხი.
სიცივეგამძლეობა – 311-- სკლეროდერმატები«

სიცივეგამპლეობა –- მცენარს უნარი სკაფიდიუმი -–- ზოგიერთი წაბლა წყალ

ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მცენარის თალუსზე არსებული ჩა-
გაუძლოს დაბალ დადებით ტემჰე- ღრმავებანი –– ფოსოები, რომელ–
რატურას (+1, +10მ) ან ხანმოკლე შიც სასქესო ორგანოები: ოოგონიუ-
სუსხს. მები და ანთერიდიუმები ვითარდება.
სიცოცხლე –- მატერიის მოძრაობის სკაფოგნატიტი –- უმაღლესი კიბოების
განსაკუთრებული ფორმა, რომელიც (მდინარის კიბო) მეორე წყვილი ქვე-
გარკვეულ ეტაპზე წარმოიქმნა და და ყბების დანამატი ფირფიტა, რომ-
ჩვენს პლანეტაზე უამრავი„ მრავალ- ლის მოძრაობითაც წყალი მიედინე-
ფეროვანთოთ ორგანიზმითაა წარმოდ- ბა სალაყუჩე ხერელში.
გენილი. ორგანიზმის ცხოველმოქმე- სკლერა –– თვალის კაკლის გარეთა ()ი-
დება. ლოვანი გარსს,ი რომელიც თვალს
სიცოცხლიერება –- ორგანიზმის ცხო- ფარაეს გარედან და ი:;ავს დაზიანე-
ველუნარიანობის ხარისხი, ბისაგან. მას თეთრ გარსსაც უწოდე-
სიცოცხლის ზე –- ფრინველებისა და ბენ.
ძპუძუმწოვარი ცხოველების ნათხემის სკლერეიდები –- მექანიკური ქსოვილის
თეთრი ნივთიერების მრავალი განტო- გაქვავებული, პარენქიმული უჯრე-
ტებ,ა რომელიე შეჭრილია რუხ დღები თანაბრად და მეტად ძლიერ
ნივთიერებაში. რაღიალურ ჭრილში ეს გასქელებული გარსით, მათ სკლე–
განტოტებანი დატოტვილ ხეს მოგვა- როტულ უჯრედებსაც უწოდებენ,
გონებს, რის გამოც მას სიცოცხლის ხსკლერენქიმა –– მცენარისდს მექანიკური
ზე უწოდეს. (საყრდენი) ქსოვილის სახე, რომე–
სიცხეამტანობა მცენარისა –- მცენარის ლიც შედგება სქელგარსიანი, გახე–-
შეგუება მაღალ ტემპერატურასთან. ეებული პროზენქიმული უჯრედები-
სხეადასხეა მცენარეს მაღალი ტემპე- საგან. მას ლიბრიფორმს და ლაფნის
რატურის მიმართ გამძლეობის სხვა- ბოჭკოებსაც უწოდებენ.
დასხვა ხარისხი ახასიათებს; . ყვეელა– სკლერიტები –- ქიტინოვანი ფარები,
ზე ამტანიანია ზოგიერთი ლურჯმწვანე რომელთა ერთობლიობით შექმნილია
წყალმცენარე და ის ბაქტერიები, რომ- მწერების ნაწევრების (სეგმენტების)
ლებიც ცხელ მინერალურ წყაროებში გარეგანი ჩონჩხი არჩევენ ზურგის
ცხოერობენ დაახლოებით +709? მხარის სკლერიტებს –- ტერგიტებს,
ტემპერატურის პირობებში. კულტუ– მუცლისა ––- სტერნიტებს და გვერ-
რული მცენარეები” სიცხეამტანობა დისას –- პლეირიტებს.
შეიძლბა გადიდდეს თესვისწინა სკლერიფიკაცია – უჯრედი გარსის
წრთობის გზით და აგრეთვე ზო- დამატებითი გასქელება და გახევება
გიერთი ხსნარის შესხურებით,, (მაგალითად, ღეროს კანისა და ძირი-
სიცხეგამპლეობა მცენარისა -- იხ. სი- თადი პარენქიმისა მარცვლოვან სცტე-
ცხეამტანობა მცენარისა. ნარეებში).
სკარიფიკაცია –– თესლის კანის მექანი- ხკლერობლასტები –-– 1 მარჯნის პო-
კური დაზიანება სილაში ან რკინის ლიპების ჩონჩხის მიერ წარმოქმნი–
ნახერხში გაზხეხვით ან სპეციალური ლი ტიხრები, 2. ღრუბელების მე-
მანქანით –– სკარიფიკატორით მი- ზოგლეაში განლაგებული დიდი ზო-
მართავენ ზოგიერთი მცენარის მის უჯრედები –- ჩონჩხისს წარმომ-
(სამყურა, ძიძო, გლედიჩია და სხვ.) ქმნელები.
თესლების გაჯირჯვებისა. და გაღივე–- სკლეროდერმატები –- მარჯნის პოლიპე–
ბის დასაჩქარებლად. ბის სხეულის კედლის სიზრქეში მო–
სკლეროსეპტები –32–- ხოლენოციტები

თავსებული წვრილი ეკლოვანი ნემ- სმენის ანალიზატორი –- ადამიანისა და

სები, რომლებიც შედგება კიროვანი უმაღლეს ცხოველთა ნერვულ-რე-
შენაერთებისაგან. ცეპტორული სისტემაა რომელიც
ხკლეროხებპტები –– ჩონჩხის კირიანი უზრუნველყოფს ბგერითი გაღიზია-
წარმონაქმნები რომლებიც ამოწეუ- ნების აღქმას და ანალიზს,
ლია ჩონჩხის ძირიდან (პროტოთე- სმენის კენჭები –- ძვლიანი თევზების
კადან) და განლაგებულია ლცხოველის შიგნითა ყურში მდებარე კირიანი
გასტრალური ღრუს ტიხრებს შორის მსხვილი სხეულაკები (ჩვეულებრივ
ექვსსხივიაინი მარჯნი–ს პოლიპებ- სამია, რომელთა ზომა იღტელება
ში. თევზის ხნოვანებასთან ერთად კირის
სკლეროტიული რგოლი
–– თხელი ძვლო- წრიული ფენების გაზრდის შედეგად.
ვანი ფირფიტების სისტემა, რომელიც მათ ოთოლიტებსაც უწოდებენ.
ქმნის“ დამცველ რგოლს ზოგიერთი სმენის პარკი –- იხ. ოთოცისტი.
თევზის თვალის ირგელიე. სოგრა, შოხრა –- დაქაობებული შერეუ-
ხკლეროტომი –– ლანცეტას სომიტის ლი ნაძვნარის ზალხური სახელწო-
ქვედა, "შიგნითა. ნაწილი, რომელიც დება ციმბირში.
საწყის აძლევს ქორდას, ნერვულ ხოკოხ ნაყ/ოფხხეული –-- სოკოს წვრი-
მილს და ფარფლის საყრდენ სხი- ლი დატოტვილი ჰიფებისაგან წარ-
ვებს. მოქმნილი, გარკვეული ფორმის,
ხკლეროტული უჯრედები –- ის. სკლე- მჭვიდროწნულები რომელშიც სპო-
რეიდები, რები ვითარდება.
სკლეროფილები –- იხ. სკლეროფიტები. სოკოს ნაყჟოფსხეულის საჯდომი –- სო-
ხკლეროფიტები –- მცენარეები ხეშეში კოს პიფების მჭიდრო მკერივი წნუ–-
ფოთლებით, რომელთაც აქეს სქელი ლი, რომელზედაც ვითარდება ნა-
კუტიკულა და ძლიერ განვითარებუ- ყოფსზეული;: მეტწილად გეხვდება
ლი მექანიკური ქსოვილი; გამოირჩე- ჩანთიან და არასრულ სოკოებში.
ეიან გვალვაგამძლეობით. სოკოსებრი ხხეული – განსაკუთრებუ-
ხკლეროციები -–-– ზოგიერთი პარაზიტი ლი ღეროვანი წარმონაქმნი მწერე-
სოკოს მიცელიუმის მოსვენების სტა- ბის თავის ტვინის წინა განყოფილე-
დია: წარმოადგენს ჰიფების მკვრივ ბაში. უფრო კარგად განვითარებული
ზხლართებს, რომლებიც ამოვსებულია აქვს რთული ქცევების მქონე მწე–
საკვები ნივთიერებით და შეიცავს რებს (ფუტკარი, ჭიანჭველა და სხვ.).
მცირე რაოდენობის წყალს; ადვი– სოლანიზაცია –- მზით დასხივება (ჩვეუ–
ლად იზამთრებენ ნიადაგში და ხელ- ლებრივ, სამკურნალო მიზნით).
საყრელი პირობების დადგომისას ხოლანინი –– გლუკოზიდი, რომელიც
გაზაფხულზე იწყებნნ გაღიეებას გეხვდება კარტოფილის ტუბერებში,
(მაგ., ე. წ. ჭვავის რქა). განსაკუთრებით ღივებში.
ხკლეროციუმი –- იხ. სკლეროციები. სოლენოდონტური კბილები -- ძირითაღი
სკოლექსი –- თასმისებური ჭიების თავი. კბილები ოთხფოსიანი საღეჭი ზედა-
სკრაბი –- იხ. სკრები, პირით,
ხსკრები, სკრაბი, სკრუბი -- ხეშეშფოთ- სოლენოსტელე –- იზ. სიფონოსტელე.
ლიანი მარადმწვანე ბუჩქნარების ად- ხოლენოციტები –– ცელომში განლაგე-
გლობრივიი სახელწოდება აესტრა- ბული უჯრედები მოციმციმე წამწა-
ლიაში. მიანი არსებით წარმოადგენს ზო-
ხმენა -- ორგანიზმის მიერ ბგერით გამ- გიერთი მრავალჯაგრიანი ჭიის გამომ–-
ღიზიანებლის აღქმა. ყოფი სისტემს საწყის. თავის
სოლვატაციL – 113 – სორადიუმთ

მსრსე წარმოადგენენ სახეცვლილ ზიგოტაში ერთი შეიტანება მდედრო-

პროტონეფრიდებს. ბითი, ხოლო მეორე -–– მამრობითი გა–
ხოლვატაცია –- დისპერსიულ არეში მეტით.
განლაგებული კოლოიდური ნაწი- სომატური ანეუპლოიდია –- იხ სომა–
ლაკების მიერ ამ არისავე შემადგე– ტური მერყეობა.
წელი ნივთიერებს მოლეკულათა სომატური კუნთები -- კუნთები რო-
მეტ-ნაკლები რიცხეის მიერთება. მლებიც მდებარეობს კანის ქვეშ და
ხოლფოთლიანები –– უმაღლეს მცენა-
წარმოადგენ სხეულის ძირითად
რეთა რიგი, რომელიც ხასიათდება კუნთებს (საპირისპიროდ შინაგან
რედუცირებული ფოთლებით და ორგანოებს ვისცერალური კუნთე-
სპორების მატარებლობით. მათ
ბისა).
ეკუთვნის ბევრი ნამარსი ფორმები,
სომატური მერყეობა ცვალებადობა –
ამჟმად მცხოვრებ ფორმებიდან
ქრომოსომთა რიცხვს მერყეობა,
კი –- შვიტები. '
ხომა –- ცოცხალი ორგანიზმის სხეული, რომელიც შეიმჩნევა ბევრი ცხოვე–
ლის ორგანიზმის, მათ შორის ადამია–
რომელიც განიხილება როგორც ერ-
ნის, სომატური უჯრედები” ქრო?პო-
თი მთლიანობა, სასქესო უჯრედების
გარეშე. სომულ ანაწყობში ამ მოვლენას
ხომატობლასტი -- უჯრედი რომელიც ქრომოსომულ მერყეობასაც ან სომა–-
ტურ ანეუპლოიდიასაც უწოდებენ.
დაყოფის შემდეგ საწყისს აძლევს სო-
სომატური პართენოგენეზი –- პართენო-
მატურ უჯრედებს.
სომატოგენური ვარიაცია –- არამემ- გენეზის ერთ-ერთი ფორმად როდე–-
საც პართენოგენეზულ ინდივიდებს.
კვიდრული ცვლილება, რომელიც გა– გააჩნია ზიგოტური (დიპლოიდური
რეგანი გარემოთია შეპირობებული,
სომატოლოგია –- მედიცინის დარგი, ან პოლიპლოიდური) ქრომოსომთა
რომელიც სწავლობს ადამიანის სხე–- რიცხვი.
ულის ზომებსა და პროპორციებს. სომატური უჯრედები –- ყველა ის უჯ-
ხომატოგამია –- ის. ფსევდომიქსისი. რედი (გარდა სასქესო უჯრედებისა),
სომატოპლაზმა –– სომატური უჯრედე- რომლითაც) შემდგარია ორგანიზმის.
ბის პლაზმა. სხეული.
ხომატოპლევრა –- სხეულის მეორეული სომაცია –- ყოველგვარი არამეშკვიდ-
ღრუს კამერების გვერდითი კედლე- რული ცელილება, რომელიც გამოწ–
ბი რომლებიც მდებარეობს მრა- ვეული. საკვებით ან საცხოვრისის.
ვალჯაგრიანი ჭიების სხეულის სეგ- (სამყოფელის) პირობებით.
მენტებში. სომიტები -- სეგმენტები რომლებსაც,-
სომატოტროპული ჰორმონი –- პიპოფი- წარმოქმნის ზოგი უხერხემლო „ცხო-
ზის ერთ-ერთი პორმონი, რომელიც ველის (მაგ., რგოლიანი ჭიების) ჩანა–
იწვევს ორგანიზმის ზრდას და ცელის საზოვანი მეზოდერმა განვითარების.
ასიმილაციური პროცესების სტიმუ- ადრეულ სტადიაზე; წარმოადგენს.
ლირებას. წყეილ, მეზოდერმულ ნასაზებს, რო–-
სომატური ანაწქობი ქრომონხომებისა – მელიე) სიმეტრიულადა ჩანასახის
ქრომოსომთა ანაწყობი ინდივიდის სხეულის ღერძის ორივე მხარეზე გა–
სომატურ უჯრედებში დიპლოიდურ წლაგებული.
ორგანიზმებში ქრომოსომთა სომა- ხორადიუმი –- მღიერების (ლიქენების»
ტური ანაწყობი შედგება ორი ჰაპლო- ვეგეტატიური გამრავლების ორგანო–
იდური ანაწყობისაგა,V რომელთაგან ების –– სორედიუმების გროვა. მათთ
”ორედაუმი – 3114 –- სპერმატოზოიდი

განლაგება, ფორმა და შეფერვა ამა მის ორგანო, რომელშიე სპერმის

თუ იმ სახეობისათვის დიაგნოსტი- ურთიერთგაცევლისას (რაც ამ ცხოვე-
კურ ნიშნად ითელება. ლებში კოპულაცის შშეესაბამება),
რორედიუმი -- მღიერების (ლიქენების) შედის სხვა ინდიეიდის სპერმა.
ვეგეტატიური გამრავლების ორგანო. ხსპერმატანგიუმი –-– ზოგიერთი წყალ-
წარმოიქმნება გონიდიალერ ფენაში მცენარის ანთერიდიუმი.
და შედგება წყალმტცენარის ერთი ან ხპერმატიდები –- ჰაპლოიდური უჯრე-
რამდენიმე უჯრედისა და მათ ირგე- დები, რომლებიც წარმოიქმნება
ლივ შემოხლართული სოკოს ჰიფები– სპერმატოგონიუმისაგან მეიოზის მეო–
საგან. რე გაყოფის შედეგად. თითოეული
რორუსი – სპორანგიუმების ჯგუფები, სპერმატოგონი საწყისს აძლევს 4
რომლებიც განლაგებულია გვიმრების სპერმატიდს, რომლებიც გადაიქცევა
ფოთლის ქვედა მხარეზე. ჩვეულებ- სპერმატოზოიდად ბირთვის შეჰდგო–
რივ სორუსი წამოფარებულია სა- მი დაყოფის გარეშე.
ბურეელით –- ინდუზიუმით. სპერმატოგენეზი –- მამრობითი სასქესო
როფლის მეურნეობის მავნებლები –- უჯრეღებს –- სპერმატოზოიდების
ცხოველები (სხვადასხვა მწერები, წარმოქმნის პროცესი.
მღრღნელები და სხე), რომლებიც ხპერმატოგენური «უჯრედები – სპერ-
სპობენ ან აზიანებენ სასოფლო-სა- მატოზოიდების წარმომქმნელი უჯრე-
მეურნეო კულტურებს, აღებულ მო- დები, ვითარდება ანთერიდიუმის შიგ-
სავალს და ა. 9. ნით წარმოადგენენ პატარა ზომის,
“სოციააცია -- ერთმანეთისაგან ერთ-ერ- მაგრამ მდიდარი შემცველობის უ|ჯ-
თი მეორეხარისხოვანი ფენით გან-, რედებს. თითოეული სპერმატოგენუ-
სხვავეაბული ფიტოცენოზების გაცრ- რი უჯრედი წარმოქმნის ერთ ან ორ
თიანება. შედის ასოციაციაში. ტერმი– სპირალურად დახვეულ სპერმატო-
ნი განსაკუთრებით ხმარებაშია სკან- სზოიღს. დამახასიათებელია ზავსები-
დინავიის და ბალტიისპირეთის გეო- სათვის,
ბოტანიკოსთა 'მრომებში. ხპერმატოგონიუმი –- მრავალუჯრედიან–
“«სპაზმა –– იხ. სპაზმი, თა. მამრობითი ჩანასახოეანი უჯრედე–
სპაზმი, სპაზმა -- ყელის საყლაპავი ბი, რომლებიც წარმოიქმნებიან პირ–-
მილის, კუჭ-ნაწლავისა და მისთანათა ველადი ჩანასაზოვანი უჯრედების
კუნთების კრუნჩხვითი შეკუმშეა. მრავალგზისდს მიტოზური დაყოფის
“სპანანდრია –- მამრობითი ცხოველების შედეგად ღა ზრღის გარკეეული
რაოდენობი პროგრესული შემცი- პროცესის შემდეგ იძლევიან სპერმა-
რება; შეიმჩნევა ზოგიერთ მწერებშა. ტოციტებს.
“ხპანოგინია –– მდეღრობითი ცხოველე- სპერმატოდი –-- იხ. სპერმატოციტი.
ბი რაოდენობის პროგრესული სპერმატოზოიდი -- მამრობითი სასქესო
შემცირება. უჯრედი, ჩვეულებრივ, ერთი ან რამ-
–- იხ, მღვიმის ფაუნა. დენიმე შოლტით, რომლითაც ის
სპელეოფაუნა
“სპერმა –– სათესლე სითხე, რომელიც მოძრაობს. ზოგიერთ ცხოველში
გამოიყოფა მამრობითი სასქესო ჯირ- (მრგვალი ჭიები, ტკიპები და სხვ.)
მრავალ სპერმატოზოიდს შოლტები არ გააჩ-
კვლებიდან და “შეიცას
სასქესო უჯრედს –– სპერმატოზოიდს. ნია და ე. წ ფსევდოპოდიუმების
ზოგიერ- (ცრუფეხების) საშუალებით მოძრა-
«პერმათეკა –- თესლმიმღები;
და რგოლიანი ჭიის ობას, ასეთ სპერმატოზოიდებს ამე-
თი ბრტყელი
ჰერმაფროდიტული სასქესო ს5I:ტე- ხოიდურსაე უწოდებენ.
სპერმატოკლეითრუმი –_115- სპიკულები

სპერმატოკლეითრუმი –– დედალი მო- შალოტის თაეის ქალიდან. გამოიყე–

რიელის სასქესო ხუფის საგდული”ს ნება პარფიუმერიაში, კოსმეტიკაში
ქეეშ კიდით გამოსული შავი ფირფი- და სხე.
ტა რომელიც დროებით ლუქაეს სპერმაციუმი –– 1. წითელი წყალმცენა–
ღედლის სასქესო ხვრელს კოპულა- რეების მამრობითი სასქესო უჯრე-
ციის შემდეგ და აბრკოლებს სპერმის დი; სპერმატოზოიდებისაგან განსხვა–-
უკან გამოსვლას. წარმოიქმნება მამ– ვებით მას შოლტები არა აქეს, 2. იხ,
ლის მიერ კოპულაციის ბოლოს გა- პიკნოსპორები,
მოყოფილი სეკრეტის ხარჯზე. ხპერმიები –-– შოლტეს მოკლებული
სპერმატოპლა%მა –- მამრობითი სასქე- მამრობითი სასქესო უჯრედები; დამა–-
სო უჯრედების პლაზმა. ხასიათებელია შიშველთესლოვან და
სპერმატოფორი – პარკისებრი წარმო- ფარულთესლოვან მცენარეებისა–
ნაქმნი, რომელშიც მრავალი სპერმა– თვის.
ტოზოიდია მოთავსებული. შეუღლე- სპერმინი –-– 1 პორმონ, რომელიც
ბისს სპერმატოფორი შედის ან მოქმედებს მეორადი სასქესო ნიშ–-
დედლის სხეულში ან ეწებება სას- ნების განვითარებაზე. 2. ნივთიერე«
ქესო ხვრელის ახლოს. დამახასიათე- ბა, რომელსაც) იღებენ ცხოველთა
ბელია ფეხსახსრიანთა ბევრი წარმო-
სათესლე ჯირკვლებიდან, იყენებენ
მადგენლისათვის, მოლუსკებისა და სამკურნალოდ.
ზოგიერთი ამფიბიისათვის. სპერმიოგენეზი –-- სპერმატოგენეზის და–
ზპერმატოციტი -- მამრობითი სასქესო სკვნითი, ბოლო პერიოდი, რომლის
უჯრედი განვითარებისა და მომწი– დროსაე ხდება სპერმატოზოიდების
ფების პერიოდში. ჩამოყალიბება.
სპერმატოციტები ჩეორე რიგისა –- მამ–- სპერმიოგონიუმი –- იხ. სპერმატოგო–
რობითი სასქესოღდ უჯრედები, რომ- ნიუმი.
ლებიც წარმოიქმნება მომწიფების
სპერმიოპისტოგენეზი –- სპერმატოზოი-
პირველი გაყოფის შედეგად, პირვე- დების წარმოქმნა არადიფერენცირე-
ლი რიგის სპერმატოციტებისაგან. მათ
ბული სპერმატიდებისაგან.
გააჩნიათ ქრომოსომთა ჰაპლოიდური
სპერმოგონიუმი –– სპერმაციუმების სა–-
რიცხვი. ამასთან შეორე რიგის სპერ-
თავსი ღრუ. (იხ. პიკნიდიუმი).
მატოციტების ხნახევარს აქვს X»ჯ--.
ქრომოსომა, ხოლო მეორე ნახევარს ხპეციოიღი -- კულტურულ მცენარეთა
#7 ქრომოსომა. კატეგორია სახეობის სისტემატიკუ–
ზპერმატოციტები პირველი რიგიხა - რი რანგით.
სპერმატოგონიუმიდან განვითარებუ- სპეციფიკურობა ფერმენტების მოქმე-
ლი მამრობითი სასქესო უჯრედები, დებისა –- თითოეული ფერმენტის თეი-
რომლებიც სპერმატოგენეზის” დროს სება (უნარი იმოქმედოს მხოლოდ
ზრდის პერიოდში იმყოფება. მათ- გარკეეულ ნივთიერებაზე და მოახ-
თვის დამახასიათებელია ქრომოსომ- ღინოს მხოლოდ ერთი ქიმიური
თა დიპლოიდური რიცხვი. პროცესის კატალიზი.
სპერმატოციტოგენეზი – სპერმატოგე– სპიკულები –- ჩონჩხის ნემსისებრი
ნეზის პირეელი ფაზა, რომელიც მთაე- ელემენტები (მაგ, ღრუბელების მე–
რდება სპერმიოჰისტოგენეზის და- ზოგლეაში არსებული ნემსები), რო-
საწყისით. · მლებიც კიროვანი ნივთიერებისაგან
ხპერმაცეტი –– თეთრი დცხიმისებური შედგება. შეიძლება იყოს ერთღერ-
ნივთიერება, რომელსაც იღებენ კა– ძაანი სამღერძიანი ოთხღერძიანი,
სპილოს – 316 -– სპორად»>

მრავალღერძიან, ლღუზისებრი და ლი, სხეულის მეორეული (ცელო-

სზვ, მურია ღრუს პარკები რომლები!)).
სპილოს ძვალი –– სპილოს ზედა ყბის მდებარეობს მრავალჯაგრიანი ჭიების
ორი მჭრელი კბილი
–- შუანები (ეშ- სეგმენტებში. ·
ვები) რომლები) ძალიან მაგარი და სპლანქნოპტო%ზი -- შიგნეულობის დაწე–-
ლამაზია. მისგან ამზადებენ სხდასხვა ვა ე. ი. ერთი ან რიგი შინაგანი ორ-
ნაკეთობას (ბილიარდის ბურთებს, განოს (კუჭის, მსხვილი ნაწლავის და-
ჭადრაკის ფიგურებს და სხვ). სხვე წორმალურთან შედარებით უფ-
სპინალური ცხოველი
-- ცხოეელი, რო- რო დაბლა განლაგება.
მელსაც ფიზიოლოგიური გამოკვლე- სპონგინი –- რთული ორგანული ნიეთი--
ვის მიზნით, ზურგის ტვინი გამოყო- ერება, რომლისაგანა) “შედგება ზო-
ფილი აქვს თავის ტვინისაგან. გიერთი ღრუბელას (სპონგილა)
სპირალური განლაგება ფოთლებისა
-- ჩონჩზი. შედგენილობით აბრეშუმის.
ის მორიგეობითი ფოთოლგანლა- მსგავსია.
გება. სპონგიობლასტები--1. ტვინისს ღართის
სპირალური ჭურჭლები -- ჭურჭლები, ნერვული უჯრედები, საიდანაც ნე-
რომელთა კედლები სპირალურად გას- იროგლია ვითარდება. 2. ღრუბელების
ქელებულგარსინით უჯრედებითაა მეზოგლეაში (ექტოდერმასა და ენ-.
შექმნილი. ტოდერმას შორის მდებარე შრე) გან–
სპირემა -- “ქრომოსომების ძაფისებრი ლაგებული ღიდი ზომის უჯრედები,
სტრუქტურა გორგლის სახით მიტო- რომლებისგანაც ჩონჩზი წარმოიქმნება...
ზის პროფაზაში. სპონგოლიტები –- გეოლოგიური ნალე–-
ზპირილები -- ბაქტერიების ჯგუფი, ქები, რომლებიც შედგება კაჟოვანი·
რომლებსაც აქვთ საკმაოდ სქელი, ღრუბელების სპიკულებისაგან.
სპირალურად დახვეული ჩხირების სპონდილიტი –– ხერხემლის მალების ან-
ფორმა. თება.
სპირომეტრი –– ფილტეების მოცულო- ხპონდილიუმი –- ზოგიერთი ორსაგდუ--
ბის გასაზომი ზელსაწყო. ლიანი მოლუსკის ნიჟარის ძლიერ გან--
ხპირომეტრია –-– შესუნთქული, ამოსუნ- · ვითარებული კბილის აპარატი.
თქული დღა ნარჩენი ჰაერის რაოდე- სპონტანური –- გარეგანი გავლენის გა–
ნობის გაზომეა. რეშე, თავისთავად, შინაგანი მიზეზე–
სპიროქეტოზი –- დაავადება რომლის ბით წარმოქმნილი.
გამომწვევია სპიროქეტი, ხოლო გა- სპორა –- 1. სპოროგენეზის პროცესშთ
დამტანია ტკიპები. წარმოქმნილი უჯრედი. 2. ზოგიერთი.
ხსპლანქნიური ენდოკრინული ჯ#ირკვლე- მცენარეული ან ცხოველური ორგა-
ბი –- სათესლეების, საკვერცხეების ნიზმის სპეციალური (ჩვეულებრიე;
და კუპის ქვეშა ჯირკვლის ენდოკრი- ერთუჯრედიანი) წარმონაქმნი, რო1მ-
ნული სისტემა; ვითარდება მეზენქი- ლითაც ხდება მათი უსქესო გამრაე–
მისა და ექტოდერმისაგან. ლება და გავრცელება. 3. მრავალი უმ-
ხპლანქნოლოგია –– ანატომიის ნაწილი, დაბლესი მცენარის უჯრედი არახელ–
რომელიც სწავლობს შიგნეულობის საყრელი პირობების გადასატანად.
(სუნთქვის, საქმლის მონელების, სას– 4. პარა'ზიტულ ერთუჯრედიანთა გან–
ქესო და სხვ. ორგანოების) და სხეუ–- ვითარების სტადია.
ლის საერთო ღრუების აგებულებას. სპორადა,. სპორადები –- უჯრედების.
სპლანქნოპლევრა –– ნაწლავის ფურცე- ჯგუფი, რომლებიც წარმოიქმნება მეი–
ლი; კუ3-ნაწლავის კედელზე მიკრუ- ოზის შედეგად სპორის დედა უჯრე-
 სპორადული – 317 -- სპოროფილი

დიდან და ჩეეულებრიე შედგება ხპოროგონი – იხ. სპოროგონიუმი.

ოთხი უჯრედისაგან (ტეტრადა). გარ- სპოროგონიუმი –- ზავსების სპოროფიტი,
კვეული პირობების დროს სპორადე- ე. ი. დიპლოიდური თაობა, რომელიც
ბის უჯრედების რიცხვი შეიძლება მე– განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი-
ტაღ გადაიხაროს ნორმალურიდან. დან (ხიგოტიდან0· ვითარდება. წარ-
ასპორაღული –- არამუდმიეი.: რაც დრო- მოდგენილია კოლოფის სახით, რომე–
დადრო აქა-იქ იჩენს თავს. ლიც ფეხით (ყუნწით) გამეტოფიტზეა
სპორადული გავრცელება –- არეალის (ხავსზე) მიმაგრებული.
შიგნით ცხოველთა ან მცენარეთა რო– სპოროდიუმი –- იხ. ფრაგმობაზიდიუმ..
მელიმე ტაქსონომიური ერთეულას მოძველებული ტერმინია.
გავრცელება იშვი»თად (აქა-იქ), ერ- ხპოროვანი მცენარეები –- მცენარეები,
თმანეთისაგან მნიშვნელოვანი მანძი- რომლებიც სპორებით მრავლდება.
ლის დაშორებით. სპოროზოიტი -- სპორიანების (უმარტი-
სპორანგიოსპორა –- სოკოს სპორა, რო- ვესთა ტიპის ერთ-ერთი კლასი) განვი–
“ მელიც წარმოქმნილია სპორანგიუვის თარების ერთ-ერთი სტადია, რომელიც
შიგნით, ე. ი. ენდოგენური წარმოშო- ვითარდება სქესობრივი პროცესის
ბისაა, განსხვავებით კონიდიუმისა, რო– შედეგად ძირითადი მარჩენალის სხე-
მელიც წარმოიქმნება კონიდიოფორის ულში, სოლო შემდეგ შეიჭრება შუ-
ზედაპირზე. ამავალ მარჩენალში.
სპორანგიოფორი –- სოკოს მიცელიუმის ნპოროკარპიუმი –- განსხვავებულსპორი-
განსაკუთრებული დიფერენცირებული ანი ანუ წყლის გვიმრების (მაგ., სალ–
ჰიფები, რომლებზედაც სპორანგიუმე- ვინიასებრნი) ფოთლებზე ჯგუფებად
ბი წარმოიქმნება; სპორანგიუმის მა- განლაგებული სფეროსებრი წარმო-
ტარებელი. ნაქმნები, რომლებშიც მეგა ღა მიკ-
ზპორანგიუმი –- ორგანო (მცენარეებში), როსპორანგიუმები ვითარდება; სპო-
რომელშიც სპორები წარმოიქმნება და რანგიუმების სათავსი.
ვითარდება. ხპორონტი –- კოკციდიების (უმარტივეს-
სპორებით გამრავლება -- მცენარეთა უს- თა ერთ-ერთი კლასის –– სპორიანების
ქესო გამრავლების ერთ-ერთი სახე, რიგი) განეითარების ერთ-ერთი სტა-
რომლის დროსაც მცენარეზე ან მის დია.
შიგნით წარმოქმნილი სპეციალური სპოროპოლენინები –- ცხიმოვან ნივთი–-
უჯრედებიდან –– სპორებიდან ახალი ერებათა ნარევი, რომელიც გეხვდება
ორგანიზმი ვითარდება (მწვანე წყალ– სპორებისა და აგრეთვე მტვრის მარ-
მცენარეებში, ზავსებში, გვიმრებში). ცელების გარსის გარეთა შრეში; გა–
ხსპორების დედა უჯრედი
-- იხ. დედა უჯ- მოირჩევა მაღალი მდგრადობით სხვა–
რედი სპორებისა. დასხვა ქიმიური ზემოქმედებისადჭი.
რპორობლახტი –- 1. ქსოვილი, რომლი– სპოროსაკი –-– ჰიდროიდული პოლიპების
დანაც სპორები ვითარდება. 2. სპო–- ძლიერ რედუცირებული სქესიანი ინ–
რიანების (უმარტივესთა ტიპის ერთ–- დივიდი, რომელიც არ სცილდება კო–
ერთი კლასი) განეითარების ერთ-ერ–- ლონიას. თავის მხრივ წარმოადგენს
თი სტადია, რომლიდანაც სპოროზო- პარკს, რომელიც სიმწიფეში მყოფი
იტი ვითარდება. სასქესო პროდუქტებითაა გავსებული.
ზპოროგენეზი –- სპორების წარმოქმნის ხსპოროფილი –-– ფოთლები (მეტწილად
პროცესი; ჩეეულებრიგვგ თან სდევს სახეცვლილი), რომლებზედაე) სპო-
რედუქციულ დაყოფას. მას სპორიას რანგიუმები ვითარდება. თეხლოვან
ან სპოროგონიასაც უწოდებენ. მცენარეებში შეიტებში ზოგიერთ
სპოროფიტი – 38 - სტაზებთ

ლიკოპოდიუმმი და განსხვავებულ- ხრული მეტამორფოზი –-- იხ. ჰოლომე–-

სპორიან გვიმრაში სპოროფილი მკვე– ტამორფოზი.
თრად განსხვავდებ ჩვეულებრივი ხრული რაღიალური დაყოფა, დანაწევ-
ფოთლისაგან. რება
–-– სრული დაყოფასდ რომლის
სპოროფიტი –- მცენარის სასიცოცხლო დროსაც ზედა წრის დანაწევრების
ციკლის უსქესო ფაზა, უსქესო თაო- ბლასტომერები სხედან ქვედა წრის
ბა; ჩვეულებრივ სპოროფიტის განვი- შესაბამისი დანაყოფის ბლასტომერე-
თარება ზიგოტიდან იწყება და სპორე– ბის ზემოთ.
ბის წარმოქმნით მთავრდება. სრული სპირალური დაყოფა, დანაწევ-
სპოროცინხტი –- მწოველი ჭიების (მაგ., რება –- სრული დაყოფა, რომლის.
ღვიძლს ორპირა) განვითარების დროსაც ზედა წრის ბლასტომერები,
ერთ-ერთი ლარეული (მატლის) სტა- ქვედა წრის მიმართ იმდაგვარადაა-
ღია; წარმოიქმნება მირაციდიუმისა- გადაწეული, რომ თითქოს სპირალს.
გან მტკნარი წყლის მოლუსკის (მცი– ქმნის.
რე ტბორულას –- შუალედი მასპინძე–- ხტაბილური--მუდმივი, უცვლელი; მტკი–
ლი) ღეიძლში ან სასქესო ორგანოში ცე, მყარი, უცვლელი ნიშანი.
მოხეედრისას; სპოროცისტიდან ვი- ხტაბილური ცენობთონტები –- ბიოცე–
თარდება შემდეგი სტადია, ე. წ. რე- ნოზში ნიადაგსე ან წყალსატევის
დია. ფსკერზე მიმაგრებული მცენარეებით
სპოროციტი -- სპორების დედა უჯრედი. და აგრეთვე უმოძრაო ცხოველები. ·
ხსპორულაცია –- სპოროზოიტების განვი– სტადია -- რისიმე განვითარების საფე-
თარება სპორაში (დამახასიათებელია ხური, პერიოდი.
სპორიანების ერთ-ერთი რიგის კოკ- ხსტადიური განვითარება -- ორგანიზმის
ციდიებისათვის). ინდივიდუალური განვითარებისას გაე–
სრული არათანაბარი დანაწევრება, და- ლილი, ურთიერთმომდევნო სტადიე–
ჟუოფა
- სრული დაყოფა რომლის ბი, რომელთა დროსაც სპეციფიკურია
დროსაც წარმოიქმნება არათანაბარი ნივთიერებათა (ცვლის ხასიათი.
ზომის ბლასტომერები, უფრო დიდი სტადიური ვანვითარების თეორია
ზომის –– მაკრომერები და უფრო მცი– სწავლება მცენარეების ინდივიდუა-
«ე ზომის –– მიკრომერები. ლური განვითარების კანონზომიერე-
ხრული გამტარი კონა –– კონა, რომელიც ბის შესახებ წამოყენებული და და-
შეიცავს გამტარი კონის ორივე ძირი- მუშავებულია ტ. ლისენკოს მიერ. ა?
თად შემადგენელ ნაწილს
––- ფლოე– თეორიის თანახმად მცენარე თავის
მას და ქსილემას. განვითარებისას გაიხველის თვისობრი-
სრული გარდაქცევა –- იხ. ჰოლომეტა- ვად განსხვავებულ ცალკეულ ეტაპს”
მორფოზი. ანუ სტადიას რომლის გავლისათვის
სრული დანაწევრება, დაჟოფა –- განვი- სხვადასხვა პირობებია საჭირო. გან“
თარება, როდესა) განაყოფიერებუ- ვითარების სტადიების ქვეშ იგულის-
ლი კვერცხუჯრედი მთლიანად იყოფა ხმება ის თვისობრივი გარდამტეხი:
ბლასტომერებად ჩვეულებრივ: ეს, მომენტები მცენარის განვითარებაში,
ხდება კვერცხუჯრედში ყვითრის სიმ- ურომლისოდაც შეუძლებელია გან-
ცირის დროს, ვითარების“ შემდგომი ნორმალური
ხრული თანაბარი ღანაწევრება, დაყო- მსვლელობა, ცნობილია ორი სტადია”
ფა –- სრული დაყოფა რომლის იაროვიზაციის ღა სინათლის.
დროსაც წარმოიქმნება თანაბარი ზო- სტაზები -- ოჯახებად მცხოვრები მწერე-
მის ბლასტომერები. ბის თანასაზოგადოების «ინდივიდოა.
სტამინოდიუმი -– 319–– სტელერულთ

ჯგუფებ,„დ რომლებიც ასრულებენ ში (ნაწლავღრუიანები, ბრტყელი ჭი–

გარკვეულ ფუნქციას, მაგ., მუშა მწე– ები და სხვე. ტიპიურ შემთხვევაში-
რები (ფუტკრებში) და სხვ. წარმოადგენს პარკს, რომლის კედლე–
ნტამინოდიუმი –- უნაყოფო მტვრიანები, ბი ამოფენილია მგრძნობიარე უჯრე–-
რომელთაც დაკარგული აქვთ მტვრის დებით. სტატოცისტის შიგნით მოთავ–
მარცვლის წარმოქმნის უნარი. სტამი- სებულია კირიანი ნაწილაკები –-–- სტა–
ნოდიუმები ხშირად გადაქცეულია აჩ ტოლითები, რომელთა გადაადგილება,
სანექტრეებად (უძოვარაში) ან გეირ– სხეულის მდგომარეობის შეცვლასთან
გვინის ფურცლების მსგავს ნაწილე- დაკავშირებით, იწეევს ნერვული სის-:
ბად (ბუთხუზა ვარდებში, მიხაკებში) ტემის სათანადო რეაქციას. 2. სტა-
ან ძაფებად (საევარცხელაში) და ა. შ. ტოლიტების შემცველი მცენარეული.
ხტარლინგის კანონი –- დამოკიდებულე- უჯრედები.
ბა გულის კუნთის გაჭიმვის სიდიდე–- სტაფილოკოკები –– სფეროსებრი ბაქტე–
სა და გულის შეკუმშვის ძალას შო- რიები, რომლებიც წარმოქმნიან ყურ-.
რის. ძნის მტევნის მსგავს, უწესრიგო გრო–
ზტატიკური ორგანოები –- წონასწორო- ვებს; იწვევენ დაჩირქებას.
ბის ორგანოები. სტაცია -- სახეობის საცხოვრებელი გა-
სტატმოკინეზი –- ბირთვის ნორმალური რემოს (საცხოვრისის) ნაწილი, რომე–.
გაყოფის (მიტოზის ან მეიოზის) ჩახ- ლიც გამოყენებულია განსაზღვრულ-
შობა გარკვეული ქიმიური აგენტებით პერიოდში (სეზონი დღეღამის მო–-
(აგ., კოლხიცინით) ზემოქმედების შე- ნაკვეთი), ან გარკვეული მიზნით (საკ–
დეგად. · ვებად, გამრავლებისათვის და ა. შე.
სტატობლაზტები -- შინაგანი მოზამთრე სტეაპსინი –– კუჭქვეშა ჯირკვლის წეენის
კვირტები, რომლებიც წარმოიქმნება ერთ-ერთი ფერმენტი, რომელიც მო–
ზოგიერთი უმდაბლესიყ უხერხეგლო ქმედებს დლხიმებზე„ მას ლიპაზასა(
ცხოველის (მტკნარი წყლის ხავსე– უწოდებენ.
ლების) უსქესო გმრავლების დროს. სტეატოპიგია –- ცბიმის მეტისმეტი, ჭქარ–
სტატოლითები –- 1. კირიანი ნაწილაკე- „ ბი დაგროვება დუნდულების მიდა-
ბი, რომლებიც მოთავსებულია ბევრი მოში.
უხერხემლო ცხოეელის წონასწორო- სტეგალური ქალა –– პალეოზოური ერის
ბის ორგანოების (სტატოცისტები) წყალხმელეთა ცხოველების--სტეგო-
შიგნით. 2. უმაღლესი კიბოების (მდი– ცეფალების თავის ქალა, რომელიც ზე–
ნარის კიბოს წონასწორობისა და მოდან და გვერდებიდან მთლიანთ
გრძნობის ორგანო, რომელიც მდება– ძვლოვანი ჯავშნითაა დაფარული.
რეობს ანტენულების ფუძესთან პა- სტელა –- იხ. სტელე.
ტარა ჩაფუკულობის სახით. ხტელე –- ცენტრალური ცილინდრი;
სტატოლიტები –- სახამებლის წვრილი მცენარის ღერძული ორგანოების (ღე–
მოძრავი მარცვლები მცენარის უჯ- როს და ფესვის) ცენტრალური ნაწი-
რედებში. ლი, რომელიც გამტარი ქსოვილე–-
სტატორეცეპტორები –- სპეციალიზირე–- ბის სისტემას შეიცავს.
ბული მგრძნობიარე ნერვული დაბო- სტელარული თეორია თეორია სტელეს
ლოებანი –– რეცეპტორები, რომლე– (ცენტრალური ცილინდრის) ევოლუ-
ბიც რეაგირებენ სივრცეში სხეულის ციის თანმიმდევრული ეტაპების შე-
მდებარეობის შეცვლაზე. საზებ. ამ თეორიის თანახმად სტელეს
სტატოცისტები-)1. წონასწორობის ორ- უმარტივესი პირველადი ეტაპია პრო–
განოება ბევრ უხერხემლო ცხოველ– ტოსტელე, რომლის შემდგომი გარ–
ზტენადაფტური – 320– ხტერეიღები

თულების შედეგად წარმოიქმნა ე. წ. განსაზღვრულ პირობებთან (მაგ., კირ-

სიფონოსტელე; ამ უკანასკნელმა კი ქვიან, ქვიშნარ, ტორფიან ნიადაგთან
„თანდათანობითი გართულების შედე– და სხვ).
„გად დასაბამი მისცა დიქტიოსტელეს, სტენოტროფები – კვებისადმი ვიწრო,
"რომელიე) დამაზასიათებელია თანა- სპეციფიკური მომთხოვნი მცენარე-
მედროვე გვიმრანაირების შიშეელ- ები.
·“თესლოვანებისა და ფარულთესლოვა-– „სტენოფაჯები -- ცხოველები, რომლებიც
ნი მცენარეებისათვის. იკვებებიან მკაურად განსაზღერული
სტენადაუტური ფორმები -- ფორმები, სახის საკვებით.
რომლებიც შეგუებულია მკვეთრად სტენოფაგია –- მკაცრად განსაზღვრული,
განსაზღვრულ პირობებს და იტანენ ერთი სახის საკვებით კვება.
მხოლოდ ამა თუ იმ ფაქტორის სუსტ სტენოფიტოცენოტიპური ხახეობები –
მერყეობას. · მცენარეები, რომლებიც შეგუებული
'სტენობათური ფორმები –- ცხოველები, არიან მხოლოდ განსაზღვრულ ფიტო-
რომლებიც შეგუებული არიან წყალ- ცენოზში ცხოვრებას.
სატევების მკვეთრად განსაზღვრულ სტენოფოტური ზახეობები -- სახეობები,
სიღრმის ზონაში ცხოვრებას. რომლებიც საჭიროებენ მკაცრად გან-
“სტენობიონტები –- მცირე ეკოლოგი- საზღვრულ და მეტად შეზღუდულ სი–-
ური ვალენტობის მქონე ორგანიზ- ნათლის პირობებს.
უ-- სტენოჭქორია –- განსაზღვრული, ვიწრო
რტენოზი
–– სხეულის ღრუ ან მილოვანი გავრცელება.
ორგანოების დავიწროება, რაც აძნე- სტენოქორული სახეობები –- სახეობები,
ლებს მათ ნორმალურ მოქმედე– რომლებსაც აქვთ მეტად განსაზღვრუ–
ბას. ლი, ვიწრო გავრცელება.
სტენოთერმული ორგანიზმები –- ორგა- სტენოპალური სახეობები
––- წყლის ფორ-
ნიზმები, რომლებიც შეგუებული არი–- მები, რომლებსაც თავისი არსებობი–-
ან მხოლოდ განსაზღვრულ ტემპერა- სათვის ესაჭიროებათ საცხოვრებელი
ტურულ პირობებს და ვერ იტანენ გარემოს მკაცრად განსაზღვრული მა-
ტემპერატურის რაიმე მნიშვნელოვან რილიანობა რომლის მერყეობასაც
„ცვლილებას, ისინი ვერ იტანენ.
სტენოკარდია –- გვირგვინოვანილდ არ- სტენოპიგრობიონტური სახეობები
ტერიების სპაზმები, რაც იწვევს მწვა– სახეობები, რომლებსაც) თავისი არსე-
ვე ტკივილის შეტევას გულის არეში; ბობისათვის ესაჭიროებათ საცხოვრე-
გულის ანგინა. ბელი გარემოს მკვეთრად განსაზღ-
“რტენოსპერმოკარბია -- სრულიად ან ნა–- ვრული და მეტაღ შეზღუდული ტე-
წილობრივ უთესლო ნაყოფების წარ- ნიანობის პირობები.
მოქმნა თესლკვირტის გადაგვარების სტეპი (ველი)––-მცენარეულობა, რომლებ-
შედეგად განაყოფიერების შემ- იც უმთავრესად შედგება მეზოქსე-
დეზ. როფილური, ქსეროფილური, ნაწი-
სტენოტოპური არეალი -- მცირე ანუ ლობრივ, ჰალოქსეროფილური და
ვიწრო (ფართობის მხრივ) არეალი; კრიოქსეროფილური კორდიანი მარ-
სტენოტოპიზმი ზღვარს ენდემების ცელოვანებისაგან ღა ცოტად თუ მე-
არეალი წარმოადგენს. ტად შეკრული ბალახდგომით ხასი-
სტენოტოპური მცენარეები -- მცენარე- ათდება.
ები, რომლებიც ზრდითა და გაერცე– ხტერეიღები –- მექანიკური ქსოვილის
კლებით დაკავშირებული არიან რაიმე უჯრედები. :
ხსტერეოლინი – 32 -– სტილები

ხტერეოლინი –– ცილინდრული ფორმის რედთა ან მიკროორგანიზმთა სპორე-

წვრილი, მსუსხავი უჯრედი ზოგიერთ ბის უქონლობა.
ნაწლავღრუიან ცხოეელში. სტერინი –- ცხიმისმაგვარი ნივთიერების
სტერეომი –- მექანიკური ქსოვილების (ლიპოიღების) ერთ-ერთი ჯგუფი, რო-
სისტემა მცენარის ორგანოებში. მელიც შედის უჯრედის ტოცხალი
სტერიგმები –- 1. წვრილი ფეხისებრი შიგთავსის შემადგენლობაში.
წარმონაქმნები რომლებზედაც სხე- სტერნიტები –– მწერების სხეულის მუც-
დან ბაზიდიანი სოკოების ბაზიდიოს- ლის მხარის ნაწევრები; იხ. სკლერი-
პორები. 2. მოკლე ცილინდრული უჯ- ტები.
რედები, რომლებიდანაც ხდება ზოგი– სტიგმა –– 1. შოლტიანების (მაგ., მწვანე
ერთი ჩანთიანი სოკოს კონიდიუმების ევგლენა) პიგმენტური ლაქა (წითელი
დანაწევრება. ან მურა ფერის), რომელიც მდებარე-
სტერილიზაცია –- 1. მიკრობების სრუ- ობს მოლტის ძირში: წარმოადგენს
ლი მოსპობა მაღალ ტემპერატურაზე შუქის შემგრძნობ ორგანოს. მას წი-
გამოხარშვით (ჩვეულებრივ ავტოკ- თელ თვალუკსაც უწოდებენ. 2. ქე–
ლავში გაცხელებით
+ 1209-მდე) ან მი–- ლიცერიანები” (ობობასნაირნი0,დ და
კრობებისათვის მომწამვლელი ნივთი– ტრაქეანების (მწერებისა სასუნთქი
ერებების მოქმედებით. ფართოდაა გა–- სისტემის ნაწილი, რომელიც) ფორის
მოყენებული მიკრობიოლოგიურ პრაქ- რდვრელის) სახითაა სხეულზე (მეტწი-
ტიკაში, მედიცინაში და საკონსერვო ლად მუცლის მხარეზე) სხვადასხეა
წარმოებაში. 2 ადამიანის ან ცხოველი- რაოდენობით; თავის მხრივ დაკავში–-
სათვის განაყოფიერების უნარის მოს- რებულია სუნთქვს ორგანოსთან.
პობა ხელოვნურად (ქირურგიული ვ. ფარულთესლოვანი მცენარეების
ზზით). ' ბუტკოს დინგი.
სტერილიტეტი –- მომწიფებული ორგა– სტიგმარიები –– ზოგიერთი ნამარხი მცე–
ნიზმის უუნარობა მოგვცეს მთამომავ– ნარის (ლეპიდიოდენდრონის) მიწის-
ლობა, ქვეშა, დიქოტომიურად დატოტეილი
სტერილური –- 1. სტერილიზაციის გზით სქელი ფესვისმაგგარი ორგანოები.
გაწმენდილი, დამუშავებული, 2. მიკ- თავისი ბუნებით ისინი სელაგინელე–
როორგანიზმებს მოკლებული. 3. უნა– ბის რიზოფორების ჰომოლოგებია.
ყოფო; განაყოფიერების უნარს მოკ- სტიგმოფორი –- ზოგიერთი მწერის (კო-
ლებული. ღოს) მატლის მუცელზე არსებული
სტერილური კულტურა მცენარისა –- გამონაზარდი, რომელზედაც მოთავ-
მცენარეთა მოყვანისს (გამოზრდის) სებულია სასუნთქი ზვრელი –– სტიგმა.
მეთოდი ბაქტერიებს სრულიად მოკ- სტილები –- 1. ცხენის ფების წონჩხში
ლებულ გარემოში. შერჩენილი ორი, ძალიან პატარა ზო-
სატერილობა -- 1. ინდივიდთა ნაწილობ- მის, ძვალი, რომელიც განლაგებულია
რივი ან მთლიანი უუნარობა, მოცტე- კარგად განვითარებული მესამე თითის
მულ პირობებში, წარმოქმნას დცხო- ორივე გვერდზე. წარმოადგენს ნაშთს
ველუნარიანი და მომქმედი გამეტები. მეორე და მეოთხე თითისა, რომელიც
ნაწილობრივი სტერილურობის დროს, განვითარებული ქონდა ლცხენის შო-
მოცემული ინდივიდის გარკვეულ გა- რეულ წინაპრებს მათ გრიფელის
მეტებს აქეთ ფუნქციონირების უნა- ძელებსაც უწოდებენ. 2. ზოგიერთი
რი; სრული სტერილურობის დროს მამრი მწერის, მაგ., შავი ტარაკანის
კი არე ერთი გამეტა არ ფუნქციო- მუცლის წყვილი, ერთსაზსრიანი და-
ნირებს. 2. სიცოცხლისუნარიან უჯ- ნამატი. წარმოადგენს მუცლის ფეხე–
სტილეტი – 322
– სტრიქტურ»

ბის რუდიმენტს. მათ გრიფელისებრ სებიანი პორიზონტალური გვერდითი

დანამატებსაც უწოდებენ. ტოტი, რომელიც გამოდის ღეროს მი-
სტილეტი –- მირაციღის (ღვიძლის ორ- წისქვეშა ან მიწისზედა მუხლებში;
პირას ლარეული სტადიის) სხეულის ვეგეტატიურ გამრავლებას ემსახუ-
წინა ნაწილში არსებული ისრისებრი რება. ზოგი მცენარის. სტოლონი იზ-
გამონაზარდი რომელიც პატარა მი- რდება მიწაში (კარტოფილის) ან მი-
ლაკშია მოთავსებული. წაზეა გართხმული (მარწყვის, მარწყვა-
სტილიდიუმი -- ხავსების არქეგონიუმის ბალახის), ფესვიანდება მუხლებში და
ზედა ვიწრო ნაწილი –- ყელი, რომე- უბის კვირტიდან ინვითარებს ახალ
ლიც შეიცას ერთწვებად განლაგე–- ყლორტებს. მას პწკალსაც უწოდებენ.
ბულ ყელის მილის წვრილ უჯრედებს. სტომოდღეუმი –- რგოლიაი ჭიების
ხტილოდიუმი –- 1. მცენარის ნაყოფ- წინა ნაწლავი.
ფოთლების თავისუფალი ნაწილი, რო– სტრატიფიკაცია –- მცენარის თესლების
მელიც ვითარდება ნასკვსა და დინგს სველ სილაში გაჩერება (შენახეა) და–-
შორის (ცენოკარბულ გინეცეუპში ბალი (0+რთო ტემპერატურის პირო-
სტილოდიუმები ერთმანეთთან შე“- ბებში მათი გაღივების დაჩქარების»
რდით, წარმოქმნიან სვეტს). 2. დინ–- და აღმოცენებს უნარის გაზრდის
გის განშტოებანი, რომლებიც შეიცავს მიზნით.
ე. წ. მიმღებ ქსოვილს (რთულსვავი– სტრატისფერო –- დედამიწის ქერქის ზე–-
ლოვნებში). და ნაწილი, რომელიც ნალექი ქანე-
სტილოიდები –- მეაუნმჟავა კალციუმის ბისაგან შედგება.
ერთეული კრისტალები რომელთაც სტრატოხფერო –- ატმოსფეროს ზედა
აქეთ წაგრძელებული პრიზმის ფორ- ფენა (მ–-12 კმ ზღვის დონიდან), რო–
მა. გვხვდება მცენარის უჯრედებში. მელიც ტროპოსფეროს ზევითაა.
ხტილოსპორები ––- უსქესო გამრავლების სტრეპტობაქტერიეი –- ბაქტერიები,
სპორები, რომლებიც გვხვდება ზოგი– რომლებიც ძეწკეებადაა შეკრებილი.
ერთ უსრულო სოკოში. სტრეპტობაცილები –- ბაცილები, რომ-
სტიმულატორები %რღისა -- ნივთიერე- ლებიც ძეწკვებადაა შეკრებილი.
ბანი, რომელნიც ძალიან მცირე დო- ხტრეპტოკოკები –– სფეროსებრი ბაქტე-
–.ზით მოქმედებისას შესამჩნევად აჩ- რიები, რომლებიც ძეწკვებადაა შეკ-
ქარებენ მცენარის ზრდას; დიდი დო- რებილი.
ზით მოქმედების შემთხვევაში კი ანე– სტრეპტოლინები –-– ზოგიერთი ნაწლავ-
ლებენ ან სრულიად აფერხებენ მას. ღრუიანი ცხოველის (ჰიდრას) ცილინ-
არჩევენ ბუნებრივ და ხელოვნურ დრული ფორმის, დიღი ზომის მსუს-
სტიმულატორებს. ბუნებრივ სტიმუ- ხავი უჯრედები, რომლებიც გაღიზი-
ლატორებს ეკუთვნის, მაგალითად, აუ- ანებისას გამოისვრიან წებოვან ძა-
ქსინის ჯგუფის ნივთიერებები; ზელოვ–- ფებს.
ნურს -–- ქლორიანი და გოგირდმჟავა სტრიოპალიდარული ხისტემა ––- ბაზალუ-
მაგნიუმის გოგირდმჟავა და აზოტ- რი (ქერქისქვეეშა) ნერვული კვანძე–
მჟავა მანგანუმისა და სხვა ხსნარები. ბის კომპლექსი. იმ ცხოველებში, რო-
სტიმულაციური პართენოკარპია -- ის. მელთა თავის ტვინის ქერქი განუვი-
პართენოკარპია. თარებელია, ეს სისტემა მხედველობის
სტიმულირება –- რაიმე მოქმედებისა– ბორცვებთან ერთად წარმოქმნის ცენ-
თვის ბიძგის მიცემა. ტრალური ნერვული სისტემის უმაღ-
სტოლონი -- მცენარის წვრილი, სწრა–- ეს განყოფილებას.
ფად მოზარდი, გრძელმუბლთშორი- სტრიქტურა –- იხ. სტენოზი.
ნტრობილა – 323
– სუბლიტორალური

სტრობილა –- 1. თასმა ჭიების მთლიანი ბები, რომლებიე დომინირებენ ფი–-

სხეული, რომელიც შედგება სკოლექ- ტოცენოზის მეორეხარისხოვან ფენა–
სისა (თავი) და პროგლოტიდებისაგან ში. სუბდომინანტები და მთავარი ფე-
(სხეულის ნაწევრები). 2. სციფოიდუ–- ნის დომინანტები ჩვეულებრიე სხვა–
რი მედუზების განვითარების სტადია, დასხვა ეკობიომორფებს ეკუთვნის.
რომლის დროსაც მიმდინარეობს სტი- სუბედიფიკატორები –- ფიტოცენოზის
ფოსტომის თავისებური (განივად) მეორეხარისხოვანი ფენის ედიფიკა–-
დაკვირტეა (სტრობილაცია) და შვი- ტორები. იგივეა რაც სუბდომინანტე-
ლეული ეფირების წარმოქმნა. ბი, სახეობა, რომელსაც ფიტოცენოზ-
ხტრობილაცია –- სტრობილების წარმოქ- ში ედიფიკატორის შემდეგ მეორე ად–
მნის პროცესი. გილი უკავია.
ხტრობილი -–- წიწვოვანთა გირჩის მსგავ- ნუბეპიდერმალური ნერვული რგოლი -–
სი ზრდაშეზღუდული, დამოკლებული ნერვული ელემენტების კონცენტრი-
ვლორტი, რომელიც შედგება ღერძი- რება პიდროიდული მედუზების ველ––
სა და მასზე სპირალურად მჭიდროდ უმის კიდის გაყოლებით.
განლაგებული სპოროფილებისაგან სუბეპიდერმისი –- ფოთლის ზედა მხა-
(დამაზასიათებელია საგოვანებისა– რეზე ეპიდერმისის ქვეშ მდებარე
თვის). . ქსოვილი, რომელიც შედგება თხელ-
ხტრობილური თეორია -- იხ. ევანთიური გარსიანი, მრავალწაზნაგოვანი და ტან–
თეორია. გენრალური მიმართულებით ოდნავ
სტრომა –- 1. ცხოველური ორგანიზმის წაგრძელებული უჯრედების რამდენ»
ორგანოთა საფუძველი, 'შემაერთე– მე წყებისაგან.
ბელ-ქსოვილოვანი ჩონჩხი. 2. პლას–- სუბერინი –- ცხიმისებრი ნივთიერება,
ტიდების პლაზმატური საყრდენი. 3. რომელიც გროვდება მცენარეული
სოკოს ჰიფების მჭიდრო ხლართები, უჯრედის გარსში მისთ გაკორპების
რომელზედაც სპორების მატარებელი დროს.
სხეულებია განლაგებული. სუბერინიზაცია ' (სუბერინიდან) –- მცე-
სუ-აურუ –- ცხენების, აქლემებისა და ნარის უჯრედის გარსის სისქეში გან-
რქოვანი საქონლის ავადმყოფობა, საკუთრებული ნივთიერების –– სუბე–
რომელსც იწეეს ტრიპანოზომა რინის დაგროეება, რის გამოც გარსი
(მოლტიანთა კლასის რიგი პროტო- ხდება წყლისა და გაზებისათეის შეუ-
მონადინების წარმომადგენელი); გა–- ვალი; მცენარის უჯრედების გაკორ-
დამტანია სისხლისმწოველი ბუზები პება.
(ბუზარები) ღა მაწუხელები. ხუბიმაგო –– მედღეურების (მწერი) გან–
სუბაერალური წალექი ––- მცირე ნამარხი ვითარების, ფრთიანი სტადია, რომე-
ორგანული ნაშთების შემცველი ნა- ლიც) ნიმფიდან (მატლიდან) გამოს-
ლექი, რომელიც არ არის წარმოქმნი– ველისას კიდეე იცვლის კანს და იძლე–
ლი წყალსატევებში. ვა ზრდასრულ მწერს
–- იმაგოს.
ხუბალპური მაღალი ბალაზეულობა სუბკუტიკულარული შრე –- კანის ეპი-
მთის მაღალი, ძირითადად, ნაირბალა– თელიუმის შრე მწოველა ჭიების კან–
ხეული მცენარეულობა. კუნთოვან პარკში წარმოდგენილია
ხუბახოციაცია –-- მცენარეთა ასოციაცი- წაგრძელებული უჯრედებისაგან, რომ–
ის ეკოლოგიური ვარიანტი, რომელიც ლებიც თავისი ფუძით პარენქიმაშია
მცირედ განსხეავდება სხვა ვარიანტი– ჩაფლული.
საგან შედგენილობით. სუბლიტორალური სარტყელი ბენთონი-
სუბდომინანტები -- მცენარეთა სახეო- ხა –- ბენთოსის გავრცელების ზონა
ხუბმიკროსომიბი – 324– სუნთქვის

ზღვის უკუქცევის ქვედა სახღვრიდან ხორცოვანი მიწისზედა ორგანოებით,

40 მ სიღრმემდე. ამ სარტყელში ძი- რომლებიც დიდი რაოდენობით იმარა-
რითაღად გავრცელებულია წითელი გებენ წყალს წვიმინ პერიოდში.
წყალმცენარეებ; აქვე გეხვდება წყლის მარაგის არსებობისა და აორ-
ზღვის ყვავილოეანი მცენარეები. თქლების ზედაპირის სიმცირის გამო
სუბმიკროსომები –– ციტოპლაზმის სუბ- ამ მცენარეებს“ შეუძლიათ მშრალ
მიკროსკოპული შემადგენელი ელე– შვიშნაირ ნიადაგზე და კლდეებზე
მენტები (დაახლოებით 50-20 მილი- ცხოვრება. არჩევენ ღეროსებრ (კაქ-
მიკრონის სიდიდის), რომელთაც ბი- ტუსები აფრიკული რძიანები) და
ოსომებსაც უწოდებენ. ფოთლისებრ (აგავა, ალოე, კლდის-
ხუბორდინაცია –- ცენტრალური ნერეუ- ვაშლა, ფუნთუშა) სუკულენტებს.
ლი სისტემის ქვედა სართულების სულფატაზები –- ესთერაზების ჯგუფის
ცენტრები“ დაქვემდებარება "ზედა ფერმენტები.
სართულის ცენტრებისადმი, ხუმაცია –- პროცესი, რომელიც მიმდი-
სუბრადულარული ორგანო –– ზოგიერთი ნარეობს თავის ტეინის ჰემისფეროე-
მოლუსკის (გვერდნერვიანების) გე- ბის ქერქსა და ნერვული სისტემის
მოვნების ორგანო, რომელიც პირის სხვა ნაწილებში რამდენიმე გამღიზია-
ღრუს განსაკუთრებულ პარკებშია მო- ნებლის მოქმედების შედეგად.
თავსებული. სუნთქვა –– უმეტეს მცენარეთა და ცხო-
სუბსტიტუცია ორგანოებისა –- ერთი ორ- ველთა ორგანიზმში მიმდინარე ფიზე-
განოს შეცვლა მეორე ორგანოთი ევო– ოლოგიური პროცესი, რომლის დრო-
ლუციის პროცესში. საც ბზდება ორგანულ ნივთიერებათა
სუბსტრატი –- 1. საკვები არე (ჩვეულებ– დაჟანგვა, რასაც თან სდევს ორგანიზ-
რი მიკროორგანიზმებისათვის). 2. მის ცხოველმოქმედებისათვის აუცი-
მცენარის მიმაგრების ადგილი (მაგ., ლებელი ენერგიის გათავისუფლება.
ეპიფიტების) 3. ნივთიერება, რო- გარეგნულად სუნთქვა გამოიხატება
მელზედაც მოქმედებს ფერმენტი, გაზთა ცვლაში ორგანიზმსა და გარე-
სუბსტრატოსფერო –- ატმოსფეროს ფე- მოს შორის, კერძოდ ამ დროს ხდება
ნა, რომელიც სტრატოსფეროს გამო- ჟანგბადის შთანთქმა (შეთვისება) და
ყოფს ტროპოსფეროსაგან. ნახშირორჟანგის გამოყოფა უფრო
სუბტროპიკები, სუბტროპიკული %ონა-- ვიწრო გაგებით სუნთქეაში იგულის-
დედამიწის სფეროს ფიზიკურ-გეოგ- ხმება სუნთქვის ორგანოების (ფილ-
რაფიული ზონა, რომელიც მოთავსე– ტვეების) მუშაობა, რომელიც მოიცავს
ბულია ზომიერ და ტროპიკულ ზო- ორ მხარეს: ჩასუნთქვას და ამოსუნ-
ნებს შორის. თქვას.
სუბტროპიკული კულტურები -- სუბ- სუნთქვიხ კოეფიციენტი -- ორგანიზმას
ტროპიკებში გაერცელებულ მცენარე- მიერ სუნთქვს დროს გამოყოფილი
თა კულტურები. ნახშირორჟანგის მოცულობის. და
სუბუმბრელა –– ჰიდროიდული მედუზის ამავე დროის განმავლობაში შთან-
პირის მხარე. თქმული ჟანგბადის მოცულობის შე-
ხუბფორმაცია –- ფორმაციის ვარიანტი, ფარდება.
რომელსაც, ისევე როგორც სუბასო- ხუნთქვინ ორგანოები -–- ცხოველურ ორ-
ფიაციას, შეიძლება ქონდეს კლიმატო- განიზმთა ორგანოები, რომელთა მეშ-
გენური, ედაფოგენური და რეგიონა- ვეობით ზორციელდება გაზთა ცელა
ლური ხასიათი. ორგანიზმსა და გარემოს შორის.
სუკულენტები –- მცენარები სქელი, სუნთქვის პიგმენტები –– 1. პოლიფე-
სუნთქვის – 325 სფინქტერი

ნოლების დაჟანგული ფორმები, რო- რიეტალური და ცენტრალური პლა-

მლებიც ყოველთვის მოიპოვება მცე- ცენტაცია.
ნარს უჯრედებში წარმოადგენენ სუქცესია –- 1. ერთი ბიოცენოზის თან-
წყალბადის აქცეპტორებს. 2. სისხლის მიმდევრული „ყელა მეორე ბიოცენო–
შეფერილი ნივთიერება რომელიც ზით. 2. მცენარეულობის „ვლა, რაც
ჟანგბადთან ქმნის არამტკიცე შენა- იმაში მდგომარეობს, რომ ერთი ფი–
ერთს –– ჰემოგლობინს. ტოცენოზი იცვლება მეორეთი; არჩე-
სუნთქვის ქრომოგენები –-– პოლიფენო- ვენ ენდოდინამურ და ექსოდინამურ
ლები რომლებიე მონაწილეობას სუქცესიას, პირველი გამოწვეულია
იღებენ მცენარის სუნთქვის პროცეს- თვით ფიტოცენოზის ცხოველმყოფე-
ში; ისინი დაჟანგვისასს კარგავენ ლობით, მეორე კი მიმდინარეობს გა–
წყალბადს და გადადიან შესაფერის რემო პირობების შეცვლის ზემოქმე–
ქინონებში, რომლებსაც ე. პალადინმა დებით. 3. სასქესო ქრომოსომების
სუნთქვის” პიგმენტები უწოდა. ეს ჩამორჩენა, აუტსომებთან შედარებით,
უკანასკნელები დაჟანგულ ორგანულ ჰეტეროკინეზში.
ნივთიერებას ართმევენ რა წყალბადს, ხუქცესიური დაყოფა –- უჯრედის მრა-
ისევ სუნთქვის ქრომოგენებად გადა- ვალჯერადი გაყოფა, რომლის დრო-
იქცევიან. საც ცალკეულ დაყოფათა შორის არ
ხუნოვანი ჯირკვლები -- ცხოველთა ჯირ- არის ზრდის პერიოდი. ამ სახის გა–
კელები, რომლებიც გამოყოფე6 მე- ყოფა ახასიათებს, მაგ. ბევრი თალო–
ტად მკვეთრი სუნის ნივთიერებას, ფიტისა და პროტისტის უჯრედებს.
რომელსაც აქეს თავდაცვითი მნიშვნე– სფერიდიუმი –- ზღვის ზღარბის გრძნო-
ლობა ან წარმოადგენს მამალი ცხო- ბის ორგანო; ფიქრობენ, რომ სფერი-
ველის მიერ მდედრის მოძებნის საშუ–- დიუმი სტატოცისტების –- წონასწო-
ალებას (მაგ., მწერებში). რობის ორგანოს როლს უნდა ასრუ-
სუპინატორი –- კუნთი, რომლითაც ხდე- ლებდეს.
ბა სხივის ძველისა და მტეენის მოტრი– ხფერიტები -- იხ. სფეროკრისტალები.
ალება. სფეროკრიხტალები –– კალციუმის ოქ-
სუპრაპერიბრანქიალური ჯირკვლები – სალატისაგან წარმოქმნილი სფერუ-
ის. ულტიმობრანქიალური სხეულები, ლი სხეულები მცენარის უჯრედებში;
სუპრარენინი –– ადრენალინის ერთ-ერთი შედგება რამდენიმე კონცენტრული
სახელწოდება... შრისაგან, რომლებიც მეტად წვრილი
სურნელოვანი ბაქტერიები -- იხ. არომა– ნემსისებრი კრისტალებისაგნაა აგებუ–
ტული ბაქტერიები. ლი. მათ სფერიტებსაც უწოდებენ.
სურნელოვანი მცენარეები –- იხ. არო- ხფერომი –– უჯრედის მიკროსომების ერ-
მატული მცენარეები. - თობლიობა.
სუსპენზია –- ნარეეი ორი ნივთიერები- სფეროპლასტები –– იგივე რაც ქონდრი–
სა, რომელთაგან ერთი (მყარი) ნიგთი–- ოსომები.
ერება შეტიევტივებულია მეორეში სფეროსომები -- მცენარეულ უჯრეღდშა
(სითხეში) უმცირესი ნაწილაკების სა- ქონდრიოსომებთან ერთად ნახული
ხით. სფეროსებრი ლიპოფილური (ცხიმო–
სუტურალური პლაცენტაცია –- თესლ- ვანი) ელემენტები, რომლებსაც ზში–
კვირტების განლაგება ნაყოფფოთლე– რად მიკროსომებსაც უწოდებენ.
ბის კიდეებზე, ნაწიბურის (სუტურა) სფიგმოგრამა ––- მაჯისცემის (პულსის)
გასწვრიე; თესლკეირტების განლაგე- გრაფიკული ჩანაწერი, მრუდი.
ბის ამ ტიპს ეკუთვნის კუთხური, პა- სფინქტერი –- რგოლისებრი კუნთი, რო-
სქესი – 326 -- სციოფიტები

მელიც შეკუმშვისას კეტავს ან ავიწ- ლად განმეორებადი პროცესები (ფი-

როებს რომელიმე გარეთა ხვრელს ან ზიოლოგიური და მორფოლოგიური),
მილისებურ ღრუ ორგანოს გასას- რომლებიც უშუალოდ სქესობრივ გამ-
ელს. რავლებასთანაა დაკავშირებული.
ხქესი –-– ორგანიზმის ფიზიოლოგიურ და სქესობრივი ჰიბრიდიზაცია –- ორი ინდი-
მორფოლოგიურ თავისებურებათა ერ- ვიდის სქესობრივი შეჯვარება, რომ-
თობლიობა, რაე სქესობრივ გამრავ– ლის შედეგად მიიღება ნაჯეარი (პიბ-
ლებასთანაა დაკავშირებული. რიდი).
სქესიანი თაობა –-- იზ. გამეტოფიტი. სქიზოგენური სათავსები –- სქიზოგენუ-
სქესობრივი აქტი –-- შეწყვილების პრო- რი უჯრედშორისებ,ი რომლებიც
ცესი, რომლის დროსაც ხდება მამ- ამოვსებულია ჰაერით ან წყლით, ანდა
რობითი ორგანიზმის მიერ მდედრისა– ჯირკვლოვანი უჯრედების გამოყოფის
თვის სპერმატოზოიღების შემცეელი პროდუქტებით (ფისით, ეთეროვანი
სათესლე სითხის გადაცემა. ჩვეულებ– ზეთით და სხვ.).
რივ სქესობრივი აქტის შემდეგ მაში– სქიზოგენური უჯრედშორიხები –- უჯ-
ნათვე ხდება განაყოფიერება. რედშორისები, რომლებიც წარმოიქ-
სქიხობრივი გამრავლება –-– ორგანიზმთა მნება უჯრედების გარსების ურთიერთ
გამრავლების ერთ-ერთი მთავარი სა-. დაცილებით (მაგალითად, ფოთლის·
ხე, რომლის დროსა) ორი სასქესო რბილობის უჯრედშორისები, ფისის
(მამრობითი. და მდედრობითი) უჯრე« სავალები და სზვ.).
დის –– გამეტის შერწყმის შედეგად სქიზოგენური ღრუები –- იხ. სქიზოგე-
წარმოქმნილი ზიგოტიდან (განაყოფიე– ნური უჯრედშორისები.
რებული კვერცხუჯრედიდან) ახალი ხსქიზოგონია –- ის. შიზოგონია.
ინდივიდი ვითარდება. ვინაიდან სქე- სქიზონტი –- იხ შიზონტი.
სობრივი პროცესის დროს არ ხდება ხქიზოდონტური ხაკეტი -- ზოგიერთი
ორგანიზმის რაოდენობის გამრავლება, ორსაგდულიანი მოლუსკის ნიჟარის
· არამედ ადგილი აქვს ახალთვისებები– საკეტი რომელიც წარმოდგენილია
აწი ორგანიზმის წარმოქმნას, ამ პრო. მარჯეენა საგდულზე არსებული ორი
ცესს ხშირად განახლებას ანუ რეპრო- ურთიერთდაცილებული კბილისა და
დუქციას უწოდებენ. მარცხეა საგდულზე არსებული
სქეხობრივი დიმორფიზმი –- გარეგნული ორადგაყოფილი კბილის სახით.
ჯანსზვავება (შეფერვის, სხეულის ნა- სქაზოკარპი, ხქიზოკარპიუმი -- მშრალი,
წილების აგებულების და სხვა მეორ» დანაწევრებული ნაყოფი, რომელიც
დი სასქესო ნიშნის მიხედვით) მამრო– იყოფა ორ ან რამდენიმე ნაყოფის ცა-
ბით და მდედრობით ინდივიდებს შო–- ლად (მაგ.., ქოლგოსანთა ოჯახის, ნემ–
ის. სიწვერას, ბალბის და სხე. წარმომად-
სქეხობრივი მომწიფება ––- პერიოდი, რო. გენელთა ნაყოფი).
დესაც ორგანიზმი ხდება სქესობრივი სქიზოცელი –– მრგვალი ჭიების სხეულის
გამრავლების უნარის მქონე. პირველადი ღრუ, რომელიც ამ ცხო-
სქესობრივი შერჩევა –– ბუნებრივი შერ- ეელების წინაპრებს გავსებული ჰქონ-
ჩევის ფორმა, რომლის წაშყვან ფაქ– დათ პარენქიმით; შემდეგში მას რე–
ტორს წარმოადგენს მამრების ბრძო- დუქცია განუცდია.
ლა მდედრისათვის და მდედრის მიერ სციოფიტები –- ჩრდილის მოყეარული
მამრის შერჩევა. მცენარეები, ე. ი. მცენარეები, რომ-
სქესობრივი ციკლი –– სქესობრივად მომ– ლებიც ვერ იტანენ ძლიერ განათებას
წიფებულ ორგანიზმებში პერიოდუ- და' ნორმალურად ვითარდებიან დაჩ-
სციფისტომი – 327 ტაფოცენოში

რღილულ ადგილებში (ხარისთვალა, სხეულის პირეელადი ღრუ -- იხ. პრო-

უკადრისა, მაისურა და სხვ.). ტოცელი.
სციფისტომი, ხციფოსტომი –- სციფომე- სხეულის უჯრედები -- ის. სომატური
დუზების (მაგ., აურელია) განვითარე–
ბის პოლიპისებური სტადია, რომელიც
უჯრედები.
სხეულის ღრუ –- ღრუ ანუ სივრცე, რო–
წარმოიქმნებ პლანულასგნ მისი მელშიც შინაგანი ორგანოებია მოთავ–
სუბსტრატბიე მიმაგრებიდან 2-3 სებული. არჩევენ სხეულის პირეელად
დღის შემდეგ. ღრუს (მაგ., მრგეალ ჭიებში) და მეო–
სწორი ნაწლავი ––- კუჭნაწლავის, კერძოდ
მსხვილი ნაწლავის უკანა ნაწილი, სა–- რად ღრუს –– ცელომს,
სხივისებრი სიზეტრია სხეულის –- იხ.
დაე გროვდება გადაუმუშავებელი რადიალური სიმეტრია სხეულისა.
საჭმლის ნარჩენები.
სწორმდგომი თესლკვარტი –- იხ. ატრო- სხივური ეპილაცია –– თმის დაცვენა მაი-
ონიზებელი რადიაციის მოქმედების
პული თესლკვირტი.
სხეულის მეორეული ღრუ -–- იხ. ცელოში. ადგილას.

ტაბუხი –- 1. უკანა კიდურების სახსარი, ტანიდები –- იხ. მორიმლავი ნივთიერე–

რომელიც მოძრავად ესახსრება ბარ- ბანი.
ძაყს. 2. მწერების ფეხის მონაკვეთი ტაპეტუმი –- გამომფენი შრე; სპორანგი–-
ბარძაყსა და მენჯს შორის. · უმისა და სამტერის ბუდეების კედ-
ტჰიგა –- წიწვოვანი ტყეები ჩრდილოეთ ლების შიგნითა შრე, რომლის უჯრე–-
ქეეყნებში (მაგ, დციმბირში). დები სპორების ანღა მტერის მარ–
ცვლების ჩამოყალიბების დროს იშ-
ტაკვი –– ორგანოს ნაშთი მისი ნაწილობ-
ლება და საკვებად ხმარდება განვი–-
რივი მოკეეთის შემდეგ, მაგ., დასა-
თარების პროცესში მყოფ სპორებს და
რიჩრებული ან მოკეეთილი ფეხის ან
მტვრის მარცელებს.
ხელის ნაშთი.
ტაპირი –– კენტჩლიქიან ძუძუმწოვარი
ტალამიური ცხოველი –- საცდელი ცხო–-
ველი, რომელსაც ამოცლილი აქვს
ცხოველი, რომელიც გავრცელებულია
ამერიკისა და აზიის ტროპიკულ ტყე–
თავის ტეინის ქერქი და ქერქის ქვეშა
ებში.
კვანძები. ტარო –- მარტივი ბოტრიული ყვავილე-
ტალომი -- იხ. თალომი. დის ერთ-ერთი საზე; წარმოადგენს
ტალომური მცენარეები –-- იხ. თალოფი–- მსხვილი ხბორცოვანი ღერძის მქონე
ტები. თავთავს, რომელშიც, ჩეეულებრივი
ტანატოზი -- მწერების დროებითი უმო1- თავთავისაგან განსხვავებით, ჟვავილე–
რაობის მდგომარეობა, რომელიც გა- ბი მჯდომარეა (ლაქაში, ნიუკა, ფრთა–
მოწეეულია ძლიერი უცაბედი გაღი- თეთრა და სხვ.); სიმინდის მდედრო-
ჩგიანებით. ბითი ყვავილეღი, რომელსაც ტაროს
ტანატოცენოზი –- ამი თუ იმ მიზეზით უწოდებენ, რთულ ყვავილედს წარმო–
მასიურად დახოცილ ცხოველთა ნაშ- ადგენს.
თების გროვა. ტარპანი –– იხ. გმელინის ცხენი.
ტანგენტალური ჭრილი –- სიგრძივი ჭრი- ტაუტერა -- ის. გატერია.
ლი, რომელიც ქორდაზე გადის. ტაფოცენოზი –– ერთად დაღუპულ მცე–
 ტაქხნაცია – 328 – ტელობლასტები

ნარეთა და ცხოველთა თანასაზოგა- ტაქტილური მგრძნობელობა –- კანის

დოების ნაშთები, რომლებიც დაფარუ– მგრძნობელობის ერთ-ერთი სახე, რო-
ლია დაშრევებული (დანაფენი) ნალე– მელიც აღმოცენდება მექანიკური (მე-
ქებით. ხებით ან წნევით) გაღიზიანების საჰა-
ტაქსატია –- მერქნის მარაგის, ტყის ნა–- სუხოდ.
მატის ან ბალახის მასის მოსავლიანო- ტაქტილური რეცეპტორები -- რეცეპტო-
ბის სიდიდის განსაზღვრა და შეფა- რები, რომლებიც ღებულობენ მექა-
სება. ნიკურ (შეხებით, წნევით, დარტყმით
ტაქსინი –– ალკალოიდი, რომელსაც შეი- და სხვ. გამოწვეულ) გაღიზიანებებს.
ცავს ურთხელის ფოთლები და ნორჩი ტახიგენეზი -- ემბრიონის ან ლარვის შე–
ყლორტები. მოკლებული და დაჩქარებული განვი–
ტაქხსისი –– უჯრედებისა და ორგანიზმე- თარება განვითარების ერთი ან რამ-
ბის მოძრაობითი რეაქც?ა რამე ცალ- დენიმე სტადიის ამოვარდნით.
მხრიე მომქმედი გამღიზიანებლის გავ– ტეგმები
–– მწერების სხეულის სამი გან-
ლენით. გამღიზიანებლის მიმართულე– ყოფილება (თავიი მკერდი და მუე-
ბით მოძრაობას ლღადებითი ტაქსისი ცელი).
ეწოდება, ხოლო გამღიზიანებლის სა–- ტეგულა –- შესახსრებული მშემბრანიდა5
წინააღმდეგო მიმართულებით მოძრა- გამოსული მაგარი, ჩვეულებრივ სამ-
ობას -- უარყოფითი ტაქსისი. კუთხა ფირფიტა, როპლითაც მწერე–
ტაქნონი -- ნებისმიერი რანგის სისტე- ბის ფრთა შეერთებულია მკერდ-
მატიკური (ტაქსონომიური) ერთეუ- თან.
ლი მაგალითად, სახეობა, გვარი, ოჯა- ტელეგონია –- მამისეული ნიშნების გა-
ხი, რიგი, კლასი, ტიპი. მოვლინება შთამომავლობაში. '
ტაქსონომია –– სწავლება მცენარეთა და ტელეიტოსორუსი –– განვითარებული ტე-
ცხოველთა კლასიფიკაციის პრინციპე- ლეიტოსპორების ჯგუფები.
ბის შესახებ. ადრინდელი გაგებით, ტელეიტოსპორა –- ჟანგა სოკოების მოს-
სისტემატიკის დარგი, რომლის ამოცა– ვენებული (მოზამთრე) სპორა (სპო-
ნაა ტაქსონომიური (სისტემატიკური) რები); წარმოიქმნება ვეგეტაციური
ჯგუფების ან კატეგორიების (ტაქსო–- პერიოდის ბოლოს, ხოლო ღიედება,
ნების მოცულობისა და ურთიერთ ჩვეულებრიე, მომავალ გაზაფხულზე.
ნათესაური დამოკიდებულების დად- ტელეპათია –- ანტიმეცნიერული წარ-
გენა. ჩეეულებრივ ტაქსონომიას არ მოდგენა, რომლის მიხედვითაც თით-
ასხვავებენ სისტემატიკისაგან და მის ქოს შესაძლებელია მოვლენათა დღა
სინონიმადაა მიჩნეული. აზრთა აღქმა შორი მანძილიდან
ტაქსონომიური კატეგორიები (ტაქსონო- გრძნობის ორგანოებისა და ფიზიკუ-
მიიდან) –- სისტემატიკური კატეგორიე- რი გარემოს მონაწილეობის გარეშე.
ბი, ტაქსონები მეტ-ნაკლები ხარის- ტელიბლასტი –- იხ. თელიბლასტი,
ხით ურთიერთისაგან მნათესაურად ' ტელიგენია –- იხ. თელიგენია.
განსხვავებულ მცენარეთა ან ცხო- ტელიკარიონი –- იხ. თელიკარიონი,
ველთა დაქვემდებარებული ჯგუ- ტელიკარიოტული –– იხ. თელიკარიოტუ-
ფები. ლი. 7
ტაქტილური მოხატულობა –- წვრილი ტელიტოკია –- იხ. თელიტოკია.
ლილვაკების რიგი, რომელიც განლა- ტელობლასტები –- ორშრიანი ჩანაზა–
გებულია ხვეულების, მარყუქების და ხის –- გასტრულის გარეთა (ექტო-
სხვა სახით თითების ბოლოში (აქვთ დერმა) და შიგნითა (ენტოდერმა)
პრიმატებს და ადამიანს). შრეს შორის მდებარე უჯრედები, რო–-
ტელობლასტიკური – 329 – ტეტანია

მლებიც საწყის აძლევს მესამე ჩანასა– გის მხარის ნახევრად რგოლური ნა-
ხოვან ფურცელს –– მეზოდერმას. წევრები; იხ. სკლერიტები.
ტელობლასტიკური განვითარება –- მესა– ტერიოლოგია –- იხ. მამალიოლოგია.
მე ჩანასაზოვანი ფურცლის –- მეზო- ტერმინალური ბალანი, თმა –- ბალანი,
დერმის განვითარება ტელობლასტე- რომელიც სხეულზე ჩნდება მხოლოდ
ბისაგან. · სქესობრივი მომწიფების პერიოდში
ტელოლეციტალური კვერცხი -- კვერ- წაერი, იღლიისქვეშა ბალანი და
ცხი, რომლის ერთ (ანიმალურ) პო– ა).
ლუსზე თავმოყრილია დეიტოპლაზმა, ტერმინალური მერქნის პარენქიმა--მერ-
ქნის პარენქიმა, რომელიც წარმოიქ-
ხოლო მეორეზე (ვეგეტატიურზე) –-
ყვითრი. დამახასიათებელია ზოგიერთ მნება ზაფხულის ბოლოს და მდება-
უხერხემლო და უმეტეს ხერხემლიან რეობს წლიური რგოლების საზღვა–ზე
ცზოველისათვის, (გვხვდება ლარიქსის, მაგნოლიის, ტი–-
რიფის მერქანში).
ტელომერები –- ქრომოსომების თავისუ-
ტერმინალური ორგანოები მცენარისა --
ფალ ბოლოებზე არსებული სპეცია-
მცენარის კენწრული ორგანოები: კენ–
ლური სტრუქტურები, რომელთაც,
გარკვეული ხარისხით, გააჩნიათ პო- წრული კვირტები, ყვავილები და ა. შ.
ლარულობა. ტერმინალური უჯრედები -- ბრტყელი
ჭიების პარენქიმში განლაგებული
ტელოფაზა –- უჯრედის არაპერდაპირი უჯრედები, რომლებსაც შიგნით აქვს
გაყოფის –- კარიოკინეს:ს– მეოთხე,
ღრუ, სადაც მოციმციმე წამწამების
'უკანასკნელი ფაზა, რომლის დროსაც კონა მოთავსებული; წარმოადგენს
ხდება შვილეული ბირთვების ჩამოყა– პროტონეფრიდული გამომყოფი სის-
ლიბება,
ტემის საწყისს.
ტელსონი –“– კიბოსნაირთა მუცლის უკა- ტერომორფები –- გადაშენებული რეპ-
ნასკნელი (ბოლო) სეგმენტი. ტილების ჯგუფი, რომლებსაც პრიმი–
ტემპერატურული კოეფიცენტი –- სიდი- ტულ ნიშნებთან ერთად გააჩნდათ მა–
დე, რომელიც გვიჩვენებს ბიოლოგია– ღალორგანიზებული ცხოველების ნიშ–
ური პროცესებისა და ბიოქიმიური ნებიც. ცხოვრობდნენ პალეოზოური
რეაქციების სიჩქარის მატებას ტემ- ერის ბოლოსა და მეზოზოური ერის
პერატურის 109-ით გაზრდისას. დასაწყისში (გიგანტური პარეიზავ-
ტენიზმოყვარული მცენარეები –- იხ. ჰიგ– რები).
როფიტები. . ტეროფიტები –-– ერთწლოვანი ბალახოვა–
ტერარიუმი –- სათავსი (შემოღობილი მი– ნი მცენარეები, რომლებსაც არა აქვთ
წის ნაკვეთი, ყუთი და სხე.), საღაც მოზამთრე კვირტების ჩასახვის უნარი
ინახავენ წყალხმელეთა ცხოველებსა და მხოლოდ თესლებით მრავლდე–
და ქვეწარმავლებს მათზე დაკვირვე– ბიან.
ბისათვის, ტერფმავალი ცხოველები –- ცხოველები,
ტერატოგენეზი –- სიმაზინჯის წარმო- ' რომლებიც სიარულის დროს ეყრდნო–
შობა, ბიან მთელ ტერფს.
ტერატოლოგია –- მორფოლოგიის დარგი, ტერფმავლობა –– სიარულის დროს მთელ
რომელიც სწავლობს როგორც ცალ- ტერფზე (და არა თითებზე) დაყ-
კეული ორგანოს, ასევე მთლიანი ორ– რდნობა.
განიზმის სხვადასხვა სიმახინჯეს და ტესტოსტერონი -- მამრობითი სასქესო
ყოველგვარი ნორმიდან გადახრას. ჰორმონი,
ტერგიტები –- მწერების სხეულის ზურ- ტეტანია -- კრუნჩხვითი მდგომარეობა.
ხეტანუხი – 330 ტიბიოტარზუსი

ტეტანუსი –- კუნთების ხანგრძლივად შე-' წრედ (მაგ., ძაღლყურძენასებრთა

კუმშვის მდგომარეობა, რაც გამოწვე- ოჯახში).
ულია ნერვული იმპულსების სწრაფი ტექნიკური კულტურები –- მცენარეები,
თანამიმდევრობით რომელთა შუა- რომლებიც იძლევინწ ნეღლეულს
ლედებში კუნთი ვერ ასწრებს მოდუ- მრეწველობისათვის (ბამბა, სელი და
ნებას. სხვ.).
ტეტრაღები –-– ოთი პომოლოგიური ტექსტურა –- ნიეთიერების აგებულების
ქრომოსომისაგან შემდგარი კონები, თავისებურება, რომელიც გაპირობე-
რომლებიც წარმოიქმნება მეიოზის ბულია მისი შემაღგენელი ნაწილების,
პირეელი გაყოფის პროფაზის ბოლოს. ფენების განლაგებით. ,
ტეტრაკოკები –- სფეროსებრი ბაქტერი- ტექსტურა მერქნისა –- იზ. მერქნის ტექ-
ები, რომლებიც ოთხ-ოთხია ერთად სტურა.
შეერთებული. ტეციუმზი ––- მღიერების ნაყოფსხეულის–--
ტეტრაპლოიდი –- უჯრედი ან ორგანიზმი აპოტეციუმის ჰიმენიალური ფენა
ქრომოსომთა ოთზი ანაწყობით, ე. ი. შრე), რომელიც შედგება ჩანთებისა
ოთხჯერ მეტი ქრომოსომთა რიცხვით და მრავალრიცხოეანი პარაფიზებისა-
ჰაპლოიდურთან შედარებით. გან –– უნაყოფო ძაფებისავან. ·
ტეტრაპოლარული დაყოფა –- ჰაპლოი- ტვინი –– ადამიანისა და „ცხოველები
დური მიცელიუმის ოთხ ჯგუღად და- ნერვული სისტემის ცენტრალური
ყოფა; თითოეული მათგანი დანარჩე- განყოფილება რომელი) შედგება
ნი სამიდღან მოქმედებს მხოლოდ ერთ– ნერვული უჯრედების გროვებისაგან.
ზე. ტეტრაპოლარული დაყოფის დროს · ტვინის თეთრი ნივთიერება
–- თავის ტვი-
სქესის განმსაზღერელი ბირთვებას ნისა და ზურგის ტვინის ნაწილი, რო-
ორი წყვილი გვაქვს შემჩნეულია მელიც წარმოქმნილია ნეირონების
ჰიმენომიცეტებში. (ნერვული უჯრედები) მორჩებისა–
ტედრასომი –- უჯრედი ან ინდივიდი, გან –– აქსონებისაგან.
რომლის დიპლოიდურ ანაწყობში ერ- ტვინის კოლოფი
–– თავის ქალას ღრუე,
თია და იგივე ქრომოსომი გვხვდება რომელშიც თავის ტვინია მოთავსებუ-
ოთხჯერ (2ი-L2). ლი.
ტეტრასბორა –– ბევრი წითელი და წაბლა ტვინის მაგარი გარსი –– თავისა და ზურ-
წყალმცენარის სპორა, რომელიც წარ- გის ტეინის გარეთა გარსი.
მოიქმნება ტეტრასპორანგიუმში. თი- ტვინნხ რბილი ანუ სიხხლძარღვოვანი
თოეულ ტეტრასპორანგიუმში ოთხი გარსი –- ზურგისა და თავის ტვინის
ტეტრასპორა ვითარდება. შიგნითა გარსი.
ტეტრახპორანგიუმი ––- სპორანგიუმი, რო- ტვინის რუხი ნივთიერება –- ის რუხი
მელშიც რედუქციული დაყოფის შემ- ნივთიერება ტვინისა.
დეგ წარმოიქმნება ოთხი სპორა (ტეტ– ტვინის ქერქი –– ძუძუმწოვარი ცხოვე-
რასპორა), დამახასიათებელია ბევრ წი– ლების წინა ტვინის ნახევარსფეროე–
თელ და წაბლა წყალმცენარისათვის. ბის ზეღა ნაწილი, რომელიც) შექმნი–-
ტეტრარქული ფესვი -- ფესვი, პირველა– ლია ტვინის რუხი ფერის ნივთიერე–-
დი ქსილემის ოთხი ჭიმით, რომელ– ბისაგან ადამიანსს ტვინის ქერქში
საც განივ ჭრილში ოთხსზივიანი ვარ–- განლაგებულია უმაღლესი ·ნერეული
სკვლავის საზე აქეს. მოქმედების ცენტრები. . ,
ტეტრაციკლური ყვავილი –– ოთხწრიანი ტვინის ქვედა დანამატი -- იხ. ჰიპოფიზი.
ყვავილი; ყვავილი, რომლის ელემენ– ტიბიოტარზუზი –- ფრინველების წვიეი,
ტები (წევრები) განლაგებულია ოთხ- რომელიც წარმოქმნილია საკუთრივ
 ტიგმოტროპიზმი – ქვ – ტოწნწოპლასტი

წვივისაგანნ რომელზედაც წინატერ- ტიპოლოგია –-– საგნების ან მოვლენების,

ფის ძვლებია შეზრდილი. მცენარეთა და ცხოველთა კლასიფიკა–
ტიგმოტროპიზმი –- მცენარის ორგანოე- ცია მათი საერთო ნიშნებისა და ნი-
ბის გაღახრის უნარი მათზე (ალ–- შანთეისებების მიხეღვით.
მზრიდან შეხებისას. ტიპოსტაზი –- ფილოციკლის (იზ.) მეო-
ტიდემანის ჯირკვლები -- კანეკლიანი რე ფაზა (შმინდევოლფის მიხედვით.
ცხოველების ამბულაკრალური სისტე– 1950), რაც გამოიხატება ორგანიზ-
მის რგოლური არხის ჯირკვლოვანი მთა ახალი წარმოქმნილი ჯგუფების
დანამატები, რომლებშიც ხდება ამე– სანგრძლივ ორთოგენეზურ განვითა-
ბოიდური უჯრედების წარმოქმნა. რებაში.
ტოამპანწნალური ორგანო –- სმენის ორგა- ტიპოსტროფია –- ორგანიზმთა მაღალი
წო მწერებში. რანგის ახალი სისტემატიკური ჯგუ-
ტიპი –– 1, უმაღლესი ტაქსონომიური ფების ჩამოყალიბების პროცესი.
ერთეული მცენარეთა და ცხოველო» ტირეოდინი –- სეკრეტი, რომელსაც გა-
სისტემატიკაში., 2. ნომენკლატურული მოიმუშავებს ფარისებრი ჯირკვალი.
ტიპი (სახეობის ერთ-ერთი ეგზემპლა– სტიმულირებს ნივთიერებათა ცვლასა
რი, გვარის ერთ-ერთი სახეთბა, ოჯა–- და ორგანიზმის ზრდაზე.
ზის ერთ-ერთი გვარი) რომელთანაც ტირეოტროპული პორმონი -–– პიპოფიზის
დაკავშირებულია მოცემული ტაქსო- მიერ გამომუშავებული ერთ-ერთი
ნის სახელწოდება. ჰპჰორმონ,ი რომელიც გავლენას აზ-
ტიპი მცენარეულობის -- 1. მცენარეული დენს ფარისებრ ჯირკვალზე.
საფარის ჟველაზე მსხვილი ერთეული, ტიფლოსოლი –- მცირეჯაგრიანი ჭიების
რომელსაც · ხმარობენ ფიტოცენოზე–- (ჭიაყელა) შუა ნაწლაეის ზურგის
ბის კლასიფიკაციის დროს (მაგ., ტყის მზარეზე კედლისაგან (ნაწლაეის სა5ა–
ტიპი, ბალახნარის ტიპი და ა. შ.). 2. თურის შიგნით) წარმოქმნილი ღარი-
ფორმაციათა (ან მათი კლასების) ერ– სებრი ჩაღრმავება რომელიც ხელს
თობლიობა, რომელთა დომინანტები უწყობს ნაწლავის შემწოეი ზედაპი-
მიეკუთვნება ერთსა და იმავე ეკობი– რის გადიდებას.
ომორფს. ტიაბტიხი ფრინველის -- ზოგიერთი ფრინ-
ტიპოგენეზი –- ფილოციკლის (იხ.) პირ- ველის სქესობრივი აგზნების თაეისე-
ველი ფაზა (შინდევოლფის მიზედ- ბური გამოვლინება.
უით, 1950), რაც გამოიხატება მაღალი ტკივილის რეცეპტორები -- კანში და
რანგის ახალი სისტემატიკური ჯგუ- შინაგან ორგანოებში განლაგებული
ფის უცაბედი წარმოქმნით პროტე- გაღიზიანების მიმღები წარმონაქმნე–
როგენეზის -(იხ.) გზით. ამავე ტერმი- ბი, რომლებიც რაიმე გაღიზიანების
ნით ზოგჯერ აღნიშნავენ აგრეთვე მა– მიღებისას იწვევენ ტკივილის გრძნო–
ღალი რანგის ახალი სისტემატიკური ბას.
ჯგუფის წარმოქმნის ყოველგვარ პრო– ტოლხვეტიანობა –- იზ, ჰომოსტილია.
ტესს. ტომილარია -- ხეშეშფოთლიანი ნახევ-
ტიპოლიზი –– ფილოციკლის (იხ.) მესამე “ ერადბუჩქეის რაყა ხმელთაშუა
ფაზა (შინდევოლფის მიხედვით, 1950), სღვის მხარეში ძირითადად მშმექ-
რაც გამოიხატებ მაღალი რან- მნილია ბეგქონდარას როზმარინისა
გის სისტემატიკური ჯგუფის რეგრე- და სზე. სახეობებით.
სიულ განვითარებაში და ზესპეცია- ტონოპლასტი –- მცენარეული უჯრედის
ლიზაციაში. ხშირად მიღის ჯგუფების მემბრანა
–– აფსკი, რომლითაც ვაკუ-
გადაშენებამდე. ოლები გამიჯწულია ციტოპლაზმისა–-
ტონუხი – 332– ტრამი

გან. წარმოადგენს საკმაოდ მტკიცე და ტოქხემია –- ორგანიზმის მოწამელა ტოქ-

ნაკლებად გამტარ შრეს გახსნილი სინებით.
ნივთიერებებისათვის,- განაპირობებს ტოქსიკოლოგია –– მეცნიერება რომე-
ოსმოსურ წნევას. , ლიც სწავლობს შხამების თვისებებს
ტონუხი –- ნერვული ცენტრებისა და და მათ მოქმედებას ორგანიზმზე.
კუნთების ზანგრძლივი აღგზნება და- ტოქსიკოლოგია მცენარეებისა –- იხ. ფი-
უღლელად. ტოტოქსიკოლოგია. |
ტოპოდიმი –- იხ. დიმი. ტოქსინები ––- ცილოვანი ბუნების შხამი–-
ტორნარია –- ლარვა (მატლი) ნახევრად–- ანი კოლოიდური ნივთიერებანი, რო-
ქორდიანი ანუ ნაწლავით მსუნთქავი მელთაც გამოყოფს დაავადების გა-
ცზოველებისა. მომწვევი მიკროორგანიზმები და” ზო–
ტორხი –- ადამიანის სხეული, ტანი (თა- გიერთი მცენარე (მაგ. რიცინი აბუ-
ვისა და ზელფეხის გამოკლებით). სუხსალთინის თესლებში).
ტორუხი – 1. ყვავილსაჯდომი; ფარულ–- ტრაბეკულები ––- 1. ზერხემლიანი ()ზოვე«
თესლოვან მცენარეთა ყვავილის ლების ჩანასახის ქორდის წინ ჩასა–-
ღერძი; წარმოადგენს ყვავილის ყუნ- ხული ორი სრტილი, რომლიდანაც ვი–
წის გაგრძელებას, რომელზედაც ყეა– თარდება თავის ქალა, 2. სხვადასხვა
ვილია მოთავსებული. 2. გარემოიანი ორგანოში არსებული „ტიზრები“,
ფორების ჩამკეტი ფირფიტების გას- «„ძგიდეები“, „შუაშრეები“.
ქელებული შუა ნაწილი; ხასიათდება ტრავმა –– სხეულის ქსოვილების ან ორ-
ფორის ხვრელზე უფრო დიდი დია- განოების დაზიანება რაიმე გარეგანი
მეტრით. გეხედება წიწვოვან მცენა– ზემოქმედების (დაჟვეუვის დაქრის,
რეებში. დაწვის და მისთ.) შედეგად.
ტორფი –- მკვრივი მასა, რომელიც წარ– ტრავმატიზმი –-– ტრავმული დაზიანება.
მოქმნილია ჭაობის მცენარეების (გან– ტრავმატოლოგია ––- მედიცინისს დარგი,.
საკუთრებით ტორფის ხავსების) არა– რომელიც სწავლობს ტრავმულ დაზი–
სრული ლპობის შედეგად; იყენებენ ანებასა და მისი მკურნალობის მეთო-
საწვავად, სასუქად და სხე. დებს.
ტორფიანებ,სლ ტორფნარები -- ხმელე- ტრავმატროპიზმი –- მცენარის მოზარდი
თის ჭარბტენიანი -ნაწილები ტორ- ორგანოების (ან მათი ნაწილების) გა–
ფის ბუდობებით და ტენის მოყვარუ- დახრა (გადაღუნვა) მათი დაზიანების
ლი ტორფწარმომქმნელი მცენარე- დროს. მაგალითად, თუ ფესვის წეერს
ებით, ერთი მხრიდან დავაზიანებთ ჩაჭრით
ტორფწარმომქმნელი მცენარეები -- მცე- ან ამოწვით, ფესვი მოიღუნება დაზია–-
წარეებსი რომლებიც წარმოქმნიან ნების საწინააღმდეგო მიმართულე–
ტორფს (ტორფის ხავსები, ზოგიერ- ბით, რაც მეტად ეხმარება შემხვედრ
თი ისლი და სხვ). წინააღმდეგობების გვერდის ავლაში
ტოტის კვალი –– ის კონა, რომელიც (უარყოფითი ტრავმატროპიზმი).
მთავარი ღეროდან ტოტში გადადის. ტრამალი –– ველი, სტეპი; მცენარეულო-
ტოფობა -- ქვირითის ყრა; თეეზებისა ბის ზონა მშრალი ჰაეითა და ქსერო-
და ამფიბიების გამრავლების პროცე–- ფილური ბალახოვანი მეტწილად
სი, როდესაც მდედრობითი ცხოველი მკერივკორდოვანი მარცელოვანი მცე–
კვერცხებს დებს ლორწოვანი გროვე– ნარეებით.
ბის საბით წყალში, რასაც “შემდეგ ტრამი –– უნაყოფო ჰიფებისს ფენებით
მოსდევს მამალი ცხოველის მიერ სა- (ქსოვილი) ბაზიდიანი სოკოების (მაგ.,
თესლე სითხის მოსხმა. გასტერომიცეტების) ნაკოფსხეულში.
ტრანზიტორული – ვვ3–– ტრანხსფორმიზმი

ტრანზიტორული სახამებელი -- მეორა- რომლის ინფექცია გადადის გადამტა-

დი სახამებელი, რომელიც წარმოიქ- ნის მეშევობით.
მნება გლუკოზის გადანაცელებისას ტრანსპალეარქტები––პალეარქტიკის ოლ-
საასიმილაციო ორგანოებიდან (ფოთ- ქში გავრცელებული ცზოველები.
ლებიდან) მოხმარების ადგილზე ან ტრანსპირაცია –- მცენარის მიერ წყლის
„სამარაგო სათავსებში (მაგ., კარტოფი– ორთქლის სახით გამოყოფის ფიზიო-
ლის ფოთლებიდან ტუბერებში) გა- ლოგიური პროცესი; მცენარის მიერ
დაადგილების დროს.
ტრანსგენეზი -- სინცენოგენეზისა და ფი-
წყლის აორთქლება.
ტრანსპირაციის ინტენხივობა -- ფოთლე-
ტოცენოგენეზის ერთ-ერთი გზა; ერ- ბის ზედაპირის ერთეულზე, მცენარის
თაი ფიტოცენოზის ან ასოციაციის მიერ დაკარგული წყლის მთელი რა-
გარდაქმნა სხვა ფიტოცენოზად სახე- ოდენობის გადაყვანის შედეგად მი-
ობათა შემადგენლობის „ცვლილების ღებული ოდენობა; გამოიხატება გრა–
გზით, მასში ახალი სახეობების ჩარ- მებით საათში 1. კვად. მეტრზე ა5
თვით ან ძველი სახეობების გამო- კვად. ღეციმეტრზე.
რიცხვის გამო. ტრანსპირაციული კოეფიციენტი –- მცე–
ტრანხგრეხიულო სახეობები –- სახეობე- ნარის მიერ აორთქლებული წყლის
ბი, რომლებიც შესამჩნევად აძლიე–- რაოდენობა ერთი გრამი მშრალი ნიე–
რებენ ან, პირიქით, ამცირებენ თავის თიერების შესაქმნელად.
როლს ფიტოცენოზის აგებულებასა ტრანხპიროგრაფი –- ხელსაწყო, რომლის
და ცხოვრებაში, საშუალებითაც ხდება ტრანსპირაციის
ტრანსდუქცია –- გენეტიკური მასალის მიმდინარეობის განუწყვეტელი აღ-
ფრაგმენტის გადატანა ერთი ბაქტე- რიცხვა.
რიული უჯრედიდან მეორეში ბაქტე- ტრანხპლანტაცია –- 1, ქსოვილის ან ორ–
რიოფაგებით. განოს გადანერგვა ორგანიზმის ერთი
რტრანსექტა -- მიწაზე გადაზომილი ვიწ- ადგილიდან მეორე ადგილზე ან სხვა
რო სწორკუთხა ფართობი საზეობათა ორგანიზმიდან, დიღი მნიშვნელობა
განლაგების, მათი პროექციის, რიცხ- აქვს ქირურგიაში. არჩევენ ტრანს-
ვობრიობისა ღა სხვ. შესასწავლად. პლანტაციის შემდეგ ტიპებს: ა) აუ-
დტრანსვერზალური სიბრტყე –-– 1. სიბ- ტოპლასტიკური
-– როდესაც ქსოვი-
რტყე, რომელიც სხეულს ყოფს წინა ლის გადანერგეა ზხდება იმავე ორგა-
(თავის) და უკანა ნაწილად. 2. განივი ნიზმის სხეულის სხვა ნაწილში; ბ)
სიბრტყე; სიბრტყე, რომელიც სწორი ჰეტეროპლასტიკური –– ქსოვილის გა–
კუთით მდებარეობს მედიანური დანერგვა სხვა ინდივიდიდან ან სხვა
(შუათანა) სიბრტყისადმი და გაივლის სახეობიდან; გ) ქსენოპლასტიკური –-
იმავე ყლორტის ღერძზე, რომელზე- ქსოვილის გადანერგვა სხვა სისტემა–
დაც გადის მედიანური სიბრტყე. ტიკური კატეგორიის“ ორგანიზმიდან.
ტრანსლოკაცია –-– ერთი ქრომოსომის 2. მყნობა; როდესაც ხდება ერთი მცე–
მონაკვეთის (უბნის), გადატანა მეო- ნარის ორგანოს ან მისი ნაწილის გა–
რეზე, არა მის ჰომოლოგიურ ქრომო- დანერგვა მეორე. მცენარეზე, იმგვა–
სომაზე. რად რომ მოხდეს მათი შეზრდა.
დტრანსმიხიული გადაცემა –- ინფექციის ტრანსფორმაცია –- გარდაქმნა, სახე–-
გადაცემა ერთი მასპინძლიდან მეორე– ცვლილება.
აე გადამტანის მეშვეობით (მეტწი- ტრანხფორმიზმი -- მიმართულება ბიო-
ლად მწერებით). ლოგიაში, რომელიც ამტკიცებს, რომ
ტრანსმისიული დაავადება –- დაავადება, გარემო პირობების შეცვლის ზეგაე-
ტრანსფორმირება ტრიპლეტური

ლენით ერთი ორგანული ფორმიდან ტრემატოდოზი -- ავადმყოფობა, რომ-

ეითარდება მეორე ფორმა, ე. ი. ხდება ლის გამომწვევია პარაზიტი ბრტყელი
ერთი სახეობის სხვა სახეობად გარ- ვიები ტრემატოდები –- მწოველები.
დაქმნა (ტრანსფორმაცია). ტრეპანაცია –-– ძვლოვანი ღრუს, მაგალი-
ტრანსფორმირება –- ის ტრანსფორმა- თად, თავის ქალას, გაკვეთის ოპერა-
ცია, ცია.
ტრანსფუზია -- გადასხმა (სისხლისა). ტრიადები –- სამი მიკროსპორისაგან შემ–
ტრანხფუზიური ქსოვილი –- წიწვის გამ– დგარი სპორადები რომლებიც წარ-
ტარ კონებსა და ენდოდერმას შორის მოიქმნება ერთი გონოკონტიდან არა-
მდებარე ქსოვილიდ„ რომლის დანიშ- სწორი მეიოზის მსვლელობაში.
ნულებაა წყლის გადადენა კონების ტრიარქული ფეხვი –- ფესვი, რომელიც
ქსილემიდან მეზოფილში და ორგანუ- სასიათდება პირველადი ქსილემის
ლი ნივთიერების გადანაცვლება მეზო- სამი ჭიმით (განივ ჭრილში სამსხივია–
ფილიდან კონების ფლოემურ ნა- ნია).
წილში. ტრიეცია -- სამსახლიანობა,„ როდესაც
ტრაქეა –-– სასუნთქი მილი; სასულე. მცენარის რომელიმე სახეობის ერთ
ტრაქეცტები –– 1. სუნთქვის ორგანოები ეგზემპლარზე გვხვდება მდედრობი-
ფეზსახსსრიანთს რიგ წარმომადგენ– თი, მეორეზე -- მამრობითი, ხოლო
ლებში (მაგ, მწერები), თავის მხრიე მესამე ეგზემპლარზე ორსქესიანი ყვა–
წარმოადგენ“ დატოტვილ მილაკებს, ვილები (მაგ, ჩვეულებრივი იფანი,
რომლებიც სხეულშია შეჭრილი და მდელოს სალბი).
იხსნებიან გარეთ ხვრელისებრი ნას– ტრილობიტური ლარვა, მატლი –- ფეზ-
ვრეტებით ––- სტიგმებით 2. ჭურ- სახსრიანთა ზოგიერთი ჯგუფის (მახ-
პლები; წყლის გამტარი მილები მერ– ვილკუდიანები) სახეობის კვერცხიდან
"ჟნინ მცენარეებში წარმოიქმნება გამოსული ლარვა, რომლის სხეული
გასწერივად განლაგებული უჯრედების შედგება ფარითთ დაფარული თავის
ერთმანეთთან შენაწევრებით, რომელ– განჟოფილებისაგან (ოთხი წყვილი კი–
თა განივი კედლები პერფორირებუ- .„ დურით) და კუდის. ფარის მქონე სეგ–
ლია, ე. ი. გააჩნიათ ერთი ან რამდენი– მენტირებული მუცლისაგან.
მე ორმხრივი ხვრელი (მოძველებუ- ტრიმონეცია –- ერთ მცენარეზე ორსქე-
ლი ტერმინია).. სიან ყვავილებთან ერთად, ერთსქესი–
ტრაქეიღდები –– მცენარის გამტარი სის- ანი –– მდედრობითი და მამრობითი
ტემის, კერძოდ ქსილემის წაგრძელე– ყვავილების (ე. ი. სამნაირი ყეავილის)
ბული (ჩვეულებრივ ბოლოწაწეეტე- არსებობა (მაგ. (ს|ბენის წაბლზე).
ბული პროზენქიმული) შკვდარი უჯ- ტრიმორფიზმი –- სამი სხვადასხეა ფორ-
რედები უთანაბროდ გასქელებული მის ან ტიპის ორგანოს გამოჩენა ერთ
და ფორებიანი კედლებით. მათი სა–- სახეობაში.
შუალებით სდება წყლისა ღა მასში ტრიპეპტიდები––პეპტიდების რომლებიც
გახსნილი ნივთიერებების გატარება, შედგება ამინომჟავას სამი ნაშთისა-
,ტრაქეოლები –– ტრაქეების უწვრილესი გან.
კაპილარისებრი მილაკები. ტრიპლეტები –- გენს სტრუქტურული
ტრაქომა ––- თვალის შემაერთებელი გარ– კომპონენტები, რომლებიც წარმოდ-
სის ქრონიკული გადამდები დაავა- გენილია გარკვეული თანმიმდევრო–-
დება. ბით განლაგებული სამი აზოტოვანი
ტრაქტი კუჭ-ნაწლავისა –- ის. კუქ-ნაწ- ფუძით.
ლავის ტრაქტი. ტრიპლეტური კოდი –- გენეტიკური კო-
ტრიპლეკსი – ვ35-– ტროპიკულ“

დი, რომელშიც პოლიპეპტიდური ჯაჭ- ტრიქოციხტები –- წაგრძელებული, ჩხი–

ვის თითოეული ამინომჟავა განი- რისებრი სხეულაკები, რომლებიც მო-
საზღვრება დნმ-ის სამი ნუკლეოტი- თავსებულია ინფუზორიების ექტოპ-
დის ჯგუფით. ლაზმაში. ასრულებენ თავდაცვისა და.
ტრიპლექსი –– ტეტრაპლოიდი, რომელ- თაედასხმის ფუნქციას.
საც გააჩნითს მოცემული გენის სამი ტრიქოპიდროფიტები –- ის ტრიქოფი-
დომინანტური ალელი. ები,
ტრიპლოიდი –- უჯრედი ან ორგანიზმი ტრიცებსი –- სამთავა კუნთი; წინამხრის
ქრომოსომთა სამი პაპლოიდური ანა- მოძრაობაში მომყეანი (გამშლელიX»
წყობით, ე. ი. სამჯერ მეტი ქრომო- კუნთი, რომელიც მდებარეობს მხრის.
სომთა რიცხვით ჰაპლოიდურთან შე- გარეთა ზედაპირზე. მისი შეკუმშვა»
დარებით. იწეევს იდაყვის სახსრის გაშლას...“
ტრისომი –- უჯრედი ან ორგანიზმი ქრო- ტროგლოდიტი –- პირეელყოფილი ადღა-
მოსომთა ორი ნორმალური ანაწყო-, მიანი, რომელიც გამოქვაბულში ცხოვ–
ბითა და ერთი, ორი ან შეტი ჭარბი რობდა.
ტრომბი -- იხ. თრომბი.
ქრომოსომით (20ი+1; 20+1+1 და
ტრომბინი –- ის, თრომბინი.
ა. შ.).
ტრომბოზი –- იხ. თრომბოზი.
ტრიტოცერებრუმი – მწერებს თავის
ტვინის უკანა განყოფილება. ტროპი –– მკერდის გასწვრივი ქედი უმე–
ტეს ფრინველებსა და ხელფრთიანებ–
ტრიფსინი –- პროტეოლიზური ფერმენ-
ში.
ტი; კუჭქვეშა ჯირკვლის წვენში შე- ტროპიბაზალური ტიპი დავის ქალა-
მავალი ფერმენტი, რომელიც შლის სი –- ზოგიერთი თევზის თავის ქა-
ცილებს. ლას აგებულების ტიპი, რომელიც ხ:-
ტრიქინელოზი ––- ავადმყოფობა, რომელ-
საც იწვევს ტრიქინელა (პარაზიტი ჭია
სიათდება უკან გადაწეული ტვინით
და შევიწროებული თვალთშორისი
მრგვალი ჭიების ტიპიდან). ტიხარით.
ტრიქიტები –- მჟაუნმჟქავა კალციუმის ტროპიზმი –– მცენარის ორგანოთა ზრდი-
ნემსისებრი პაწია კრისტალები, რომ– სეული მოძრაობა (გადახრა), რაც გა–
ლებისგანაც აგებულია სფეროკრის- მოწვეულია რაიმე გამღიზიანებლის
ტალები. (დედამიწის მიზიდულობის, სინათლის)
ტრიქობაქტერიები –- ძაფისებრი ბაქ- ცალმხრივი მოქმედებით. არჩევენ და–
ტერიები. დებით (გამღიზიანებლის მიმართულე-
ტრიქოგინა –– მდედრობითი სასქესო ორ- ბით) უარუოფით (გამღიზიანებლის
“განოს ზემოთა, წვრილი მილისებრი საწინააღმდეგო მიმართულებით) და
ნაწილი ჩანთიან სოკოებსა და ძოწე- განიე (90 კუთხით გამღიზიანებლის
ულ წყალმცენარეებში, მიმართულებით) ·ტროპიზმს.
ტრიქომა ––- მცენარის ეპიდერმისის (მფა- ტროპიკები –– დედამიწის სფეროს ცხე–
რავი ქსოვილი) სზეადასხეაგვარი გა–-
ლი სარტყელი, რომელიც მოთავსებუ–
მონაზარდები: ბუსუსების, მეჭეჭების, ლია ეკვტორის ჩრდილოეთით და
პერქლების, ჯირკვლოვანი ბეწვების, „სამხრეთით 239 27'-ით დაშორებულ,
სანექტრეებისა და სხვა სახით. ორ წარმოსახვით პარალელურ წრეს
ტრიქოფიტები –- მცენარეები რომლე- შორის.
ბიც არსებობენ ნიადაგის კაპილარუ- ტროპიკული –– ტროპიკებში გაერცელე–
ლი ტენის ხარჯზე. ბული; ტროპიკებში არსებული, მაგ,
ტრიქოფორა – ჭიების, სახელდობრ ტროპიკული ტყე, ტროპიკული სიცხე,
რგოლიანი ჭიების, ლარვა. ტროპიკული წვიმა.
«ტროპიკო – 326 ,' ტურგორული

ტროპიკო-ატლანტური ოლქი –- ზოოგე- ლეღ ფორმას); უვითარდება ზაფრა-

ოგრაფიული ოლქი, რომელიც მოი- ნას, ხმალას და სხვ.
ცას ატლანტის ვესტ-ინდოეთისა ტუბერი -–- იხ. გორგლი.
და ხმელთაშუა ზღეის თბილ წყლებს. ტუბერიდები –- მიწისზედა ტუბერები,
«გტროპიკო-ინდოპაციფიკური ოლქი –– ზო- რომლებიც უვითარდება ჯადვარისებ–
გეოგრაფიული ოლქი, რომელიც მოი- რთა ბევრ წარმომადგენელს.
მოიცაეს წყნარი და ინდოეთის ოკე–- ტუბერის გაბორჯღვა, ბორჯლინ გამოტა-
ანის თბილი წყლების თითქმის მთელ ნა –- კარტოფილის ტუბერის არა-
სივრცეს. ნორმალური განვითარება დიდი გვალ-
ტროპოსფერო – დედამიწის ატმოსფე- ვების დროს, რაც იმაში მდგომარე-
როს ქეედა ნაწილი. ობს, რომ ტუბერზე კვირტების ნაც-
ტროპოფიტები –- მცენარეები, რომლე- ვლად წარმოიქმნება შვილეული ტუ-
ბიც შეგუებულნი არიან ტენიანი და ბერაკები.
მშრალი პირობების პერიოდულ (სე- ტუგაი –- მდინარის პირა ბარის ტყე
ზონურ) ცვლასთან. ასეთი მცენარე- უდაბნოსა და ნახევრადუდაბნოს ზო-
ები გაზაფხულსა და ზაფხულში მე- ნაში.
ზოფიტებია, ხოლო ზამთარში ქსერო– ტუწდრა -- ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს,
ფიტის თვისებებს იძენენ. სახელდობრ არქტიკის სამხრეთი · ზო–
ტროფობლასტი –- ძუძუმწოვარი ცხოვე- ნის, მცენარეულობის ერთ-ერთი ზო-
ლების განაყოფიერებული კვერცხის ნალური ტიპი, რომელიც უმთაერესად
«დანაწევრებისას წარმოქმნილი უჯრე- შექმნილია ფსიხრომესოფილური და
დების გარეთა შრე, რომლებიც წარ- ფსიხზროპიგროფილური ქონდარა ბუჩნ-
მოქმნიაინ მრავალრიცხოვან ხაოებს, ქებით, ზავსებით, მღიერებით და ნა-
სადაც შემდგომში ჩანასახის სისხლ- წილობრიე მრავალწლოვანი ყვავილო«
ძარღვები შედის. ვანი ბალახეულობით.,
ტროფოფილები -- მკვებაი ფოთლები; ტუნიკა –- 1. მცენარის ზრდის კონუსის
უმაღლესი მცენარეების”: ფოთლები, პერიფერიული ნაწილი, რომელიც “
რომლებიც ასრულებენ მხოლოდ შედგება ანტიკლინალური უჯრედების
შკვებავ ფუნქციას (განსხვავებით სპო- ერთი ან რამდენიმე შრისაგან. 2.
როფილებისა). ჩვეულებრივ ტროფო- მკერივი გარსი, რომლითაც დაფარუ–-
ფილები დიდი ზომისაა სპოროფი- ლია ასციდიების სხეული. შედგება
ლებთან შედარებით. ტუნიცინისაგან –– ნივთიერება, რო-
ტროქოზოონი –- რგოლიანი ჭიების სა- მელიც შედგენილობით ახლოს დგას
სავარაუდო წინაპარი, ცელულოზასთან.
ტროქოფორა -- რგოლიანი ჭიების და ტუნიცინი -- იხ, ტუნიკა 2.
„ზოგიერთი მოლუსკის ლარვა. ტურბოსპირალი –– მუცელფეხიანი მო-
ტროქოფორული თეორია –- თეორია, ლუსკების კონუსურ სპირალად დას-
რომლის თანაზშმად რგოლიანი ჭიები ვეული ნიჟარა. .
წარმოშობილი არიან მათი სავარაუდო ტურგორი -–- მცენარის უჯრედის გარსის
წინაპრის –– ტროქოზოონისაგან, რო- დაჭიმული მდგომარეობა პროტოპ-
მელსაც ქონდა ტროქოფორისებრი ლასტის დაწოლის შედეგად; რამდენა-
აგებულება და თავისს მხრივ წარმო- დაც მეტი წყალია უჯრედისაგან შე-
შობილია სავარცხლურებისაგან. წოვილი, იმდენად ძლიერია ტურ- ·
ტუბერ-ბოლქვი –– ღეროს ერთ-ერთი სა- გორი.
ხეცვლილება, რომელიც წარმოადგენს ტურგორული წნევა (ტურგორიდან) –-
ტუბერსა და ბოლქვს შორის შუა- ჰიდროსტატიკური შინაგანი წნევა,
ტურიონი –ვ7 ტჟის

რომელიც წარმოიქმნება მცენარის ფოთლოვანი (უმთავრესად მუხნარი

უჯრედებში ოსმოსის შედეგად წყლის ან ცაცხვნარი), ალაგ-ალაგ კი ფიჭვნა–-
შესვლით დღა ციტოპლაზმის მიწოლით რი ტყისაგან.
უჯრედის კედლებზე; აპირობებს უჯ- ტყე-ვილის მცენარეულობა –- ტყისა და
რედის დაჭიმულ მდგომარეობას, აღი– ველის (სტეპის) ზონებს შორის გარ-
ნიშნება ასო L-თი. დამავალი ზოლის მცენარეულობა,
ტურიონი –-- 1. ამონაყარიდლ რომელიც რომლისთვისაც დამაზასიათებელია კა–
წარმოიქმნება მცენარის მიწისქვეშა ნონზომიერი შეთავსება ტყისა და ეე-
ნაწილებიდან. 2. ერთწლიანი ყლორ– ლის თანასაზოგადოებისა,
ტი, რომელიც მხოლოდ ფოთლებს ინ- ტყე-სტები –- იხ. ტყე-ველი.
ვითარებს (მაგ., მაყვალში, ჟოლოში). ტყე-ტუნდრა -- ტყისა და ტუნდრის ზო-
3. მოზამთრე კვირტი (პიდროხარიტა- ნებს შორის გარდამავალი ზონა, რო–
ცეების”ს ოჯახის ბეერ წარმომადგე- მელიც გავრცელებულია ევროპაში,
ნელში). აზიასა და ჩრდილო ამერიკაში, რო-
ტუტე-მჟავური წონასწორობა ორგანიზ- გორც ვაკეზე ისე მთებში; ხასიათდება
მში -- ცხოველთა და ადამიანის ორ- ტყისა დღა ტუნდრის მონაკვეთების არ-
განიზმში (სისხლშიყ„ ქსოვილებში) სებობით შუამდინარეთზე. ტყე-ტუ-
ჰიდროქსილისა და წყალბადის იონე- ნდრაში ტყე ძირითადად მეჩხერი
ბის წონასწორობა. ტყის სახითაა და უმთავრესად არყით,
ტუჩის ხნაცეცები -- ის. პირის ლაპო- ნაძეით ან ლარიქსითაა შექმნილი.
ტები. ტჟყე-ტუნდრის მცენარეულობა –- ტყისა
ტუჩხხ ჯირკვლები –- ქვეწარმავლების და ტუნდრის ზონებს შორის გარდა-
ტუზებსე განლაგებული ჯირკელები, მავალი ზოლის მცენარეულობა, რო–-
რომელთა გამონაყოფი უაღვილებს მელიც ხასიათდება ტყისა და ტუნ-
მათ საჭმლის გადაყლაპვას. ზოგიერთ დრის თანასაზოგადოების კანონზომი-
გველში ეს ჯირკვლები შხამს გამო- ერი შეთავსებით.
ყოფს. ტყის აგრომელიორაცია –- მელიორაციის
ტყავი –- იხ. კანი 1. ერთ-ერთი საზე; მეტყევეობის ღონოის–
ტყე –– მცენარეული საფარის ტიპი, რ«– ძიებათა სისტემა კლიმატური და წნია-
მელშიც მთავარი იარუსი ხეებითაა დაგობრივი პირობების გაუმჯობესები-
შექმნილი. სათვის სასოფლო-სამეურნეო კულ-
ტყენარგი ––- იხ. ტყის ნარგავი. ტურების მაღალი მოსავლის მისაღე–
ტყესაკაფი –– ტყის ნაკვეთი, რომელიც ბად. ამ ღონისძიებებიდან აღსანიშნა-
გამოყოფილია მოსაჭრელად, გასაკა– ვია ტყის საცავი ზოლების ნარგავების
ფად. შექმნა, ბუჩქნარების გაწმენდა, ამო-
ტყე-ველი –- ტყისა (ჩრდილოეთით) და ძირკვა, ქვიშების და ხევების დამაგ-
ველის (სამხრეთით) ზონებს შორის რება და სხვა.
გარდამავალი ზონა; გეხვდება· ვაკე ტყის გაშენება –- ტყის ზელოვნური გა-
რელიეფისა დღა ზომიერი კლიმატის შენება თესლის დათესვით ან სანერ-
(ცხელი ზაფხულით) პირობებში; ყვე– გეში გაზრდილი ნათესარის ან წერგის
ლაზე კარგად გამოსახულია სსრკ-ის დარგვით.
ევროპულ ნაწილში,. სადაც ის ქმნის ტყის ზონა -- ზომიერი კლიმატის სარ-
ზოლს; ხასიათდება ველების მონაკეე- ტყელის ტყეების ზონა, რომელიც
თებს შორის ტყის მონაკვეთების არ- მოქცეულია ტყეტუნდრისა და ტყევე-
სებობით. ეს უკანასკნელი შუამდინა–- ლის ზონებს შორის; უმთავრესად გაე-
· რეთზეა გავრცელებული და შედგება რცელებულია ჩრდილო ნახევარსფე–
ტყის – 338– „უკუცემის“

როში და უკავია ევროპის, აზიისა და ხეთა ადგილზე) ან თესლით გაშენე-

ჩრდილო ამერიკის დიდი ტერიტორია. ბული; ტყენარგი.

ტყის კულტურა –- ხე მცენარეთა ახალ- ტყიხ ხანერგე ––- მეურნეობა, სადაც აშე–
გაზრდა ნარგაობა, რომელიც ხელოვ- ნებენ ხეებისა და ბუჩქების დასარგავ,
ნურადაა შექმნილი (დარგვით ან და- მასალას.
თესვით); ტყის ხელოვნურად გაშე- ტყუპი თეხლურა -- მშრალი ნაყოფი,
ნება, რომელიც შედგება ორი, ერთმანეთ-
ტყიხ ნარგავი –– ბიოლოგიური და სამე– თან შეზრდილი, ერთთესლიანი თეს-
ურნეო ნიშნებით ერთგვაროვანი ტყის ლურისაგა. მომწიფებისს იყოფა
მონაკეეთი, რომელიც მკვეთრად გან– ცალკეულ თესლურად; გაყოფა ხდება
სხვავდება მეზობელი მონაკვეთებისა–- ქვევიდან ზევით, ისე რომ თითოეული
გან; სახეობათა (ჯიშთა) შედგენილო- ტყუპი ნაყოფის ცალი რამდენიმე
ბის მიხედვით არჩევენ: წმინდა, ანუ ხანს კარპოფორის წეერზეა ჩამოკიდე–
სუფთა (შედგება მხოლოდ ერთი რო- ბული, ამიტომაა, რომ მას ზოგჯერ ჩა-
მელიმე სახეობისაგან., და შერეულ მოკიდებულთესლურიანსც უწოდე-
(შედგება 2 ან რამდენიმე სახეობისა- ბენ დამახასიათებელიას ქოლგოსან-
გან) ტყის ნარგავს. წარმოშობით შე- თა ოჯახის წარმომადგენლებისათ-
იძლება იყოს ამონაყარი (მოპრილ ვის.

უბიკვისტები -- იბ. უბიქვისტები. სხვა- მცენარეები (განსაკუთრებით

უბიქვისტები –- ორგანიზმები, რომლე– ეპიფიტები და ლიანები), რომლებიც
ბიც ნაკლებმომთხოვნი არიან საარსე– არ ქმნიან დამოუკიდებელ იარუსებს
ბო პირობებისადმი და ადვილად ეგუ–- და დასახლებულნი არიან უმაღლეს
ებიან სხვადასხვაგგარ ეკოლოგიურ მცენარეთა ტყის, ბუჩქნარებისა და
პირობებს. , ნახეერადბუჩქნარების მცენარეულო-
უბის კვირტები –- მცენარის ფოთლის ბის იარუსებში.
უბეში (ყუნწის ძირთან) განლაგებული უკანამკერდი –– მწერების სხეულის მკერ–
კვირტები (იხ გვერდითი კვირტე- დის მესამე, ბოლო სეგმენტი.
ბი). უკანამუცელი –– მორიელების მუცლის
უდაბნო –- 11, ფიზიკურ-გეოგრაფიული უკანა, ვიწრო ნაწილი, რომელიც შედ–
ზონა; ხასიათდება მშრალი („ხელი ან გება ხუთი სეგმენტისაგან და ე. წ.
ცივი კლიმატით და მეტად მცირე ნა–- შხამიანი აპარატისაგან (შხამიანი ბუშ–
ლექებით. 2. მცენარეულობის ტიპი, ტუკი); ეს უკანასკნელი საწრეტელით
რომელიც განვითარებულია უკიდუ- ბოლოვდება.
რესი სიმშრალისა და ჩვეულებრივად უკანა კიდურის სარტყელი –- იხ. მენჯის
დამლაშებული ნიადაგის პირობებში. სარტყელი,
უდაბნოპითეკუსი-––საქართველოში (უდაბ– უკანა ნაწლავი -- ცხოველის ნაწლავის
ნოში1) ნაპოვნი ნამარხი ადამიანის მილის ბოლო განყოფილება, რომე–-
მსგავსი მაიმუნი. ლიუ) ექტოდერმული წარმოშობისაა.
უზანგი -- ერთ-ერთი სასმენი ძვალი შუა უკანა ტვინი -- თავის ტვინის ნაწილი,
ყურში მდებარე სამი ძვლიდან. რომელიც შედგება ნათხემისა და ვა–-
უიარუსო მცენარეები –- წყალმცენარე- როლის ხიდისაგან.
ები, მღიერები, სოკოები, ხავსები და »უკუცემის“ მოვლენა –- ერთი რეფლეჭ–
ულაყი – 339 -- უმღაბლენი

სის სწრაფი შეცვლა საწინააღმდეგო უმარტივესი ცხოველები –- იხ. ერთუჯ-

მნიშვნელობის მეორე რეფლექსით. რედიანი ორგანიზმები.
ულაყი –- მამალი, დაუკოდავი ცხენი, სა- უმაღლესი მცენარეები –- მცენარეები,
ხედარი და მისთ. რომელთა სხეული დანაწევრებულია
ულვაში –- 1. სახეშეცვლილი ბეწვები, ფოთლად, ღეროდ და ფესვად; უმე–
რომლებიც ჩეეულებრივ განლაგებუ- ტესი მათგანი ავტოტროფია, მათ ღე-
ლია კონებად პირის ან თვალების ას- როფოთლიან მცენარეებსაც უწოდე-
ლოს უმეტეს ძუძუმწოვარ ცხოვე- ბენ. გავრცელების საშუალების მი-
ლებში და წარმოადგენენ შეხების ხედვით ყოფენ: თესლიან და სპორო-
დამატებით ორგანოს. 2. რგოლიანი ვან მცენარეებად (ხავსები, გვიმრები,
პიების, მწერების, კიბოსნაირების და შიშველთესლოვანები და ფარულთეს–
საერთოდ ფეხსახსრიანთა თავზე გან- : ლოვანები).
ვითარებული ერთი ან ორი წყვილი უმაღლესი ნერვული მოქმედება –– თავის
გრძელი ჯაგრისებრი წარმონაქმნი, ტვინს დიდი ნახევარსფეროების
რომელიც შეხებისა და ყნოსვის ორ- ქერქში მიმდინარე მრავალრიცზოვანი
განოს წარმოადგენს. 3. ღეროს ან ურთიერთდაკავშირებული პროცესე–-
ფოთლის სახეცვლილება, რომლის სა– ბის ერთობლიობა, რომელიც განაპი–
შუალებითაც მცენარე ემაგრება საყ- რობებს მაღალორგანიზებული ტცზო-
რდღენს. დამახასიათებელია ვაზისებ- ველებისა და ადამიანის ქცევის შეგუ–
რთა, გოგრისებრთა და სხე. წარმო–- ებას გარემოს მუდმივ ცვალებად პი–
მადგენლებისათვის, შეიძლება იყოს რობებთან. ·
მარტივი და დატოტვილი. უმაღლესი ძუძუმწოვარი ცხოველები –
ულტიმობრანქიალური სხეულები -–– ჯირ- იხ. პლაცენტიანი „ცხოველები,
კელოვანი წარმონაქმნები, რომლებიც უმბროფიტები -- ჩრდილისამტანი მტე–-
მოთავსებულია საყლაპავი მილის ახ- ნარეები,
ლოს თევზებში მათი ფუნქცია არ უმდაბლესი კიბოსნაირნი -- კიბოსნაირ–
არის დადგენილი. თა ერთ-ერთი ქეეკლასი„ რომლის
ულტრაიისფერი აბხორბცია –- სხეულის წარმომადგენლებისათვის დამახასია–-
მიერ ულტრაიისფერი სხივების შთან- თებელია სხეულის სეგმენტების გა–
თქმა. ნუსაზღერელი რაოდენობა (6-46-
ულტრამიკრობები –– უწვრილესი ცოცხა- მდე), მუცლის კიდურების უქონლობა
ლი არსებანი რომლებიც უხილავი და რიგი სხვა ნიშანი.
უმდაბლესი მრავალუჯრედიანები –- მრა–
არიან ოპტიკურ მიკროსკოპში და გა-
დიან ბაქტერიოლოგიურ ფილტრში. ეალუჯრედიანი ცხოველების შედარე-
ბით უფრო პრიმიტიული ჯგუფი, რო-
ულტრამიკრობებს ხშირად აკუთვნე–
ბენ აგრეთვე ვირუსებს და ბაქტერიო- მელიც მოიცავს ღრუბელებსა და ნაწ-
ლავღრუიანებს.
ფაგებს.
უმდაბლესი მცენარეები -–- იხ. თალოფი–
ულტრამიკროელემენტები--ქიმიური ელ- ტები.
ემენტები, რომლებიც აუცილებელია უმდაბლესი ძუძუმწოვარი ცხოველები –
მცენარის კვებისა და სასიცოცხლო ამ ჯგუფში ზოგჯერ აერთიანებენ ჩან-
პროცესებისათვის ძალიან უმნიშვნე–- თოსსნწ ლცხოველებს განსხვავებით
ლო მცირე რაოდენობით (რუბიდიუ-
უმაღლესი ცხოველებისა, რომელთაც
მი, ცეზიუმი და სხვ.). აკუთვნებენ პლაცენტიან ტხოველ-
ულტრაფილტრაცია-კოლოიდური ხსნა- ებს.
რებს ფილტრაცია ნაზევარგამტარ უმდაბლესი ჭიები –- ჭიების ჯგუფი, რო-
მემბრანებში. მელშიც გაერთიანებულია ბრტყელი
უნივერხალური – 340 – უსრულო

და მრგვალი ჭიები, რომელთაც არა ერ მავნე ნივთიერებათა გამოყოფის

აქვთ სხეულის მეორადი ღრუ, სისს–- უნარის დაქვეითების გამო.
ლის მიმოქცევის სისტემა და სხეულის ურეტრა –- იხ. ურეთრა.
სეგმენტაცია. ამ ნიშნების არსებობის ურნა –- ხავსების სპოროგონიუმის კო-
გამო რგოლიანი ჭიები მიკუთვნებუ– ლოფის შუა, გაფართოებული ნაწილი,
ლია უმაღლესი ჭიების ჯგუფში. რომელშიც მოთავსებულია სასპორე
უნივერსალური რეციპიენტი –- ადამიანი, პარკი სპორებით.
რომელსაც აქეს მეოთხე ჯგუფის სისხ– ურობაქტერიები ––- ბაქტერიები, რომლე-
ლი და შეიძლება გადაესხას ყველა ბიც შარდოვანს შლიან ამონიაკად
ჯგუფის სისხლი. (იყენებენ როგორც აზოტის წყაროს)
უნიონი –- მცენარეთა ერთიარუსიანი გა– და ნახშირორჟანგად. გამოყოფენ
ერთიანება "ზოგჯერ იხილავენ რო–- ვეტად აქტიურ ფერმენტს
–- ურეა-
გორც დამოუკიდებელ ასოციაციას. ას.
უპირობო გამლიზიანებელი –- გამღიზია- ურობილინი –- შარდში არსებული ყვი-
ნებელი, რომელიც იწვევს თანდაყო- თელი საღებავი ნივთიერება ნაღვლის
ლილ ანუ უპირობო რეფლესს, მაგ., პიგმენტების ჯგუფიდან.
საკვები, რომელიც პირის ღრუს ლორ- უროგენიტალური სისტემა –– შარდსასქე–
წოვანი გარსის რეცეპტორებს აღიზი- სო სისტემა.
ანებს უპირობო გამღიზიანებელია. უროლოგია –- მედიცინის დარგი, რომე-
უპირობო რეფლექსი –- თანდაყოლილი ლიც სწავლობს შარდსასქესო სისტე-
ანუ მემკვიდრეობითი რეფლექსი, რო- მის დაავადებას მკურნალობასა ღა
მელიც ორგანიზმისათვის დაბადები- პროფილაქტიკას.
დანვეა დამახასიათებელი, მაგ., პირის უროპოდი –- უმაღლესი კიბოების ბევრი
ღრუს საკეებით გაღიზიანებაზე რეფ- წარმომადგენლის მუცლის მეექვსე
ლექსი. წყვილი ფების გაბრტყელებული ფირ-
ურაცილი –– აზოტის შემცველი ორგანუ– ფიტოვანი ტოტი, რომელიც ტელსონ-
ლი ნაერთი. პირიმიდინის ერთ-ერთი თან (მუცლის უკანასკნელი სეგმენტი)
ფუძე: შედის რნმ-ს ნუკლეოტიღების ერთად წარმოქმნის საცურავ აპარატს.
შედგენილობაში. უროსტილი –- ძვალი, რომელიც წარმო-
ურეაზა –- ფერმენტი რომელიც ხელს იქმნება კუდის განყოფილების მალე-
უწყობს შარდოვანას დაშლას ამიაკაღ ბის შეზრდის შედეგად უკუდო ამფი-
ღა ნახშირორჟანგა გაზად. ბიებში,
ურედოზხორუხი -–- ურედოსპორების ჯგუ- უსახელო არტერია –- აორტის რკალიდან
ფი, გროვა. გამომაეალი სისხლის მოკლე ძარღვი,
ურედოზპორა -––- ჟანგა სოკოების სპორა, რომელიც იტოტება ორად: მარჯეენა
რომელიე წარმოდგენილია ფეხზე ლავიწქვეშა არტერიად და მარჯვეჩა
მჯდომი ოვალური უჯრედით. ჩვეუ- საერთო საძილე არტერიად (ძუძუმწო-
ლებრიე ვითარდება ზაფხულში, ამი- ვრებში).
ტომ მას ზაფხულის სპორასაც უწო- უხაბელო ტოტი –- იხ. უსახელო არტე–
დებენ. რია.
ურეთრა –- შარდსადენი მილი. უსახელო ძვალი –– ძუძუმწოვრების მენ-
ურემა –- ჭალის ფოთლოვანი ტყე ან ჯის ძვალი, რომელიც შედგება სამი
ბუჩქნარი ველისა და ტუის ზონის ურთიერთ შეზრდილი ძელისაგან.
მდინარეთა გაყოლებით. უსრულო სოკოები –-– უმაღლესი სოკოე-
ურემია ––- ორგანიზმის მოწამვლა თარ- ბის ჯგუფი, რომლის წარმომადგენლე-
კმლების დაავადების დროს, მათ მი- ბისათვის დამახასიათებელია მრავალ-
უხჭქესო – 31- უჯრედის

უჯრედიანი მიცელიუმი და არ გააჩნი- უჯრედის განვლადობა –– უჯრედის გარს-

ათ სქესობრივი გამრაელება. ში ნივთიერებების შესვლა, გავლა.
უსქესო გამრავლება
-- მცენარის ან ცხო–- უჯრედის „გარნი“ -–- ცელულოზისა და
ველის გამრავლების ერთ-ერთი სახე, სხვ მნივთიერებებისაგანნ შექმნილი
როდესაც გამრაელება ზდება ერთი მკვრივი კედელი, რომლითაც დაფა–
სპეციალური უჯრედით, რომელსაც არ რულია მცენარეული უჯრედი; ასრუ-
გააჩნია სასქესო უჯრედისათვის და- ლებს დამცველ და საყრდენ ფუნ-
მაზასიათებელი ნიშანთვისებები. ფარ- ქციას.
თოდაა გავრცელებული სპოროვან უჯრედის დაკვირტვა –- უჯრედის გამ–
მცენარეებში და უმარტივეს ერთ- რავლება არატიპიური შუაზე გაყო-
უჯრედიან ცხოველებში. ფის გზით, არამედ დედა უჯრედიდან
უსქესო თაობა მცენარისა –- იხ. სპორო- პროტოპლაზმის ერთი ან რამდენიმე
ფიტი. მონაკვეთის მოწყვეტის გზით, თითო-
უყვავილხაფრო ყვავილი –– ყვავილი რო– ეულ მონაკვეთში, რომელიც კვირტი–
მელსაც ჯამი და გვირგვინი არ გააჩ- სებრი გამონაზარდის სახითაა, გადა–
ნია, მაგ, ტირიფის, ისლის და სხვათა დის თითო შეილეული ბირთვი, რის
ყვავილი. შემღეგაც ხდება შვილეული უჯრედე–
უსერხემლო ცხოველები -- ცხოველები, ბის სბოლოო მოცილება დედა უჯ-
რომელთატე ქორდა (ზურგის სიმი) რედიდან.
არ გააჩნიათ. ცხოველთა ამ უჯრედის გაყოფა -- ფიზიოლოგიურად
ტის მიეკუთვნება დაწყებული დამოუკიდებელი ერთბირთვიანი უჯ-
უმარტივესებიდან (ქალამანა, ამება და რედის ავტონომიური გაყოფა ორ, და–
სხვ.), კანეკლიანთა ჩათვლით. ახლოებით ტოლ უჯრედად, უჯრედის
უჯრედანა –“- იხ. ცელულოზა. გაყოფა წარმოადგენს მისი განვითარე–
უჯრედგარეშე საჭმლის მონელება –- იხ. ბის ძირითად პროცესს. უჯრედის გა–-
საჭმლის არაუჯრედული მონელება. ყოფა ანუ ციტოკინეზი მეტწილად მო–
უჯრედების დიფერენციაცია –- ერთგვა- სდევს ბირთვის გაყოფას ანუ კარიო-
როვანი უჯრედების მასის გარდაქმნა კინეზს.
სხვადასხვა ქსოვილის უჯრედებად. უჯრედის ჯარე მემბრანა –- უჯრედის ძა–
უჯრედების შერწყმა –- უჯრედების გარ- ლიან თხელი გარე საფარველი, რო-
სის გახსნა, რის შედეგადაც ხდება უჯ- მელიც შედგება სამი ფენისაგან. აზა–
რედების ცოცხალი მასის (პროტო- სიათებსს შერჩევითი “შეღწევადობა.
პლასტების) შერწყმა, რომლებიც ერ– მისი მეშვეობით ხორციელდება ნივ–-
თმანეთთან დაკავშირებული იყო მხო– თიერებათა ცვლა უჯრედსა და გარე-
ლოდ პლაზმოდესმებით. უჯრედების მოს შორის.
შერწყმის შემდეგ წარმოიქმნება სინ– უჯრედის ფირფიტა – თხელი მემბრანა,
ციტიუმი.
რომელიც წარმოიქმნება მცენარეული
უჯრედი –– ცხოეელური და მცენარეული უჯრედის ფციტოკინეზის დროს ჯერ
ორგანიზმების ძირითადი სტრუქტუ- ფრაგმოპლასტის ეკვატორიალურ ზო–
რული ერთეული, რომელიც საფუძ- ნაში და შემდეგ ვრცელდება ლატე–
ელად უღეეს მათ აგებულებასა და რალურად.
განვითარებას. ცოცხალი ნივთიერების უჯრიდის წვენი –- მცენარეული უჯრე-
ორგანიზაციის ძირითადი ფორმა. დის ვაკუოლის სითხე (წვენი), რომე–
უჯრედის ბირთვი. –- იხ. ბირთვი უჯრე- ლიე გამოიყოფა პროტოპლაზმისა-
დისა. გან, მაგრამ მასთან არაა შერეული.
უჯრედის – 142 ფაკულტატური

უჯრედის წვენი შედგება ნახშირ- დამოკიდებულია მისი შემადგენელი

წყლების, ორგანული მჟავებისა და უჯრედული ელემენტების აქტიურო-
მარილების, ალკალოიდების და პრო- ბასა და ურთიერთმოქმედებაზე.
ტოპლაზმის ცხოველმოქმედების სხვა უჯრედული პირი -– იხ. ციტოსტომი.
პროდუქტებისაგან. უჯრედული ქიმერა –- ქიმერა რომლის
უჯრედის ცენტრი -- იზ. ცენტროსომა. განსხვავებულ ქსოვილთა მონაკვე-
უჯრედიხი –- იხ. ცელულოზა. თები ან ქსოვილები განსხვავდება
უჯრედული თეორია, –- მეცზრამეტე სა- ქრომოსომთა რიცხვით.
უკუნის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანე– უჯრედშიგნითა საჭმლის მონელება –
სი აღმოჩენა ბუნებისმეტყველებაში, საჭმლის მონელება უჯრედის პროტო-
რომელმაც ნათელყო ყველა ცოცხალი პლაზმაში„ საქმლის მომნელებელი
ორგანიზმის აგებულებისა და განვი- ღრუს კედლების უჯრედებში.
თარების ერთიანობა. ამ თეორიის თა– უჯრედშორისები--უჯრედებს შორის »რ-
ნახმად: 1. ყველა ცოცბალი ორგანიზ- სებული ღრუები მცენარის სხეულში.
მი შედგება უჯრედებისაგან. 2. ახალი მათ უჯრედშორისულ–ლ სივრცეებსაც
უჯრედები წარმოიქმნება მხოლოდ არ– უწოდებენ.
სებული უჯრედების გაყოფის გზით. უჯრედშორისი ნივთიერება –- უჭრედებს
3. ყველა უჯრედი ძირითადად მსგავ– შორის მოთავსებული სხვადასხვა სა-
სია თავისი ქიმიური შედგენილობითა ხის შემაერთებელი ქსოვილის ელე-
და ნივთიერებათა (ვლის ფუნქციით. მენტები რომლებიც აკაეშირებენ
4. ორგანიზმის აქტიურობა მთლიანად

ფაბრიციუსის ჩანთა –- ფრინველების ნიკოვმა. ამ თეორიის მიხედვით ორ-

კლოაკის ზედა კედლის ყრუ გამონა- განიზმი მასში შეჭრილი ინფექციისა-
ზარდიდთ რომელიც იმუნოლოგიური გან თავს იცავს სისხლის თეთრი სხე–
რეაქციების შემსრულებელია. ულაკების (ლეიკოციტების) მიერ ბაქ-
ფაგი –- იხ. ბაქტერიოფაგი. ტერიების შთანთქმის მეშვეობით.
ფაზგოხომი -- ვაკუოლი, რომელიც წარ- ფაგოციტური საჭმლის მონელება –- საჭ-
მოიქმნება ციტოპლაზმაში ფაგოცი– მლის ნაწილაკების მონელება არა
ტოზის პროცესში. კუჭ-ნაწლავი” ღრუში, არამედ კუპ-
ფაგოციტელა – იხ. პარენქიმელა. ნაწლავის კედლის უჯრედებში, რომ-
ფაგოციტი -- უჯრედი, რომელსაც უნარი ლებიც წინასწარ შეიტაცებენ თავის-
აქვს შთანთქას ორგანიზმში მოხვედ- კენ ამ ნაწილაკებს.
რილი უცხო სხეულაკები და ბაქტე- ფაზეოლინი –- ცილა გლობულინების
რიები. იხ, სისხლის თეთრი სხეულა- ჯგუფიდან, რომელსაც შეიცავს ლო-
კები –– ლეიკოციტები. ბიოს თესლი.
ფაგოციტოზი -- უჯრედის (მაგ., სისხლის ფაიფურისებრი შრე –- მოლუსკების ნი-
თეთრი სხეულაკები) მიერ ორგანიზ- ჟარის შუა შრე (ფენა), რომელიც კი-
მში შექრილი უცხო სხეულაკების როვანი შედგენილობისაა.
დრაქტერიები, დაშლის პროდუქტები) ფაკულტატური ანაერობები ––- ორგანიზ-
შეტაცება და შთანთქმა. მები, რომელთაც შეუძლიათ იცხოვ-
ფაგოციტური თეორია იმუნიტეტის რონ როგორც თავისუფალი ჟანგბა-
თეორია, რომელიც წამოაყენა ი. მეჩ– დის არსებობის, ასეეე უქონლობის
ფაკულტატური -– 3143– ფარისებრი

პირობებში (საფუარები, რძისმჟეავური ფარა –– ცხვრის ჯოგი.

ბაქტერიები, მუცლის ტიფის ჩხირები ფარვანასებრი გვირგვინი –- გვირგვინი,
და სხვა). რომლის ზედა (გარეთა) ფურცელი,
ფაკულტატური პარაზიტები –- ორგანიზ- დანარჩენებზე უფრო დიღი ზომისა
მები, რომელთაც) შეუძლიათ იკვებონ. და აფრა ეწოდება, ორი გვერდითი
როგორც სხვ ორგანიზმის ხარჯზე, ფურცელი თანატოლია, უფრო ვიწრო
ასევე საპროფიტულადაც (ზოგიერთი და გრძელფრჩზილიანი ––- მათ ფრთე-
სოკო). ბი ეწოდება; ხოლო ორი ქვედა (შიგ-
ფაკულტატური პარაზიტიზმი –- პარაზი–- ნითა) ერთნაირი ფურცელი შეზრდი-
ტიზმის საწყისი ფორმა, როდესაც პა– ლია მთელ სიგრძეზე ან მხოლოდ
რაზიტს შეუძლია განვითარდეს მას- წვერზე და ქმნის ე. წ. ნავს, რომელ–
პინძლის სხეულში მოხვედრის გარე–- შიც ბუტკო და მტვრიანებია მოთავ-
შე, როგორც თავისუფლად მცხოვრე– სებული. გარეგნულად პატარა პეპე-
ბი ორგანიზმი. ლას მოგვაგონებს, დამახასიათებელია
ფაკულტატური პართენოგენეზი -- რო- პარკოსან მცენარეთა ბევრი წარმო-
დესაც კვერცხს შეუძლია იყოს ან გა– მადგენლისათვის (იონჯა, სამყურა, ეს–
ნაყოფიერებული ანდა განვითარდეს პარცეტი და სხვ.).
პართენოგენეზური გზით. · ფარი –- 1, მარტიეი ან რთული ბოტრი-
ფაკულტატური პერმაფროდიტიზმი – ული ან ციმოზური ყვავილედის ერთ-
ერთ და იმავე სახეობაში სხვადასხვა ერთი საზე, რომელშიც ყვავილედის
ინდივიდის –– როგორც ცალსქესიანის ტოტებისა ღა ყვავილის ყუნწების
ასევე ჰერმაფროდიტის (ორსქესიანის) არათანაბარი სიგრძის გამო უჟველა
არსებობა. ყვავილი დაახლოებით ერთ სიბრტყე-
ფალანგები თითებისა –– თითების მოკლე ში იმუოფება; არჩევენ მარტივ (ვაშ–-
ლულოვანი ძვლები. იხ. თითების ფა– ლის, კუნელის, მსხლის და სხვ.) და
ლანგები, რთულ (ძახე-ელის დიდგულას და
ფალოპის მილი. (ლულა) –- კვერცხსავა– სხვ.) ფარს. 2. მარცვლოვან მცენარე–
ლი (კვერცხგამტარი, რომლითაც თა ლებანი, რომელიც ერთმანეთისა–-
კვერცხი საკვერცხიდან საშეილოსნო- გან ყოფს ჩანასახსა და ენდოსპერმს.
ში გადაღის. წარმოადგენს ფირფიტისებრ სხეულს,
ფალოსი –- მამაკაცის სასქესო ორგანოს, რომელიც არ შეიცავს საზრდო მასა–
როგორე ბუნების” მწარმოებლური ლას.
ძალის სიმბოლოს გამოსახულება. ფარისებრი ჯირკვალი –- ხერხემლია-
ფანეროგამები –- აშკარად ქორწილიან- ნი ცხოველებისა და ადამიანის შინა-
ნი; მოძველებული ტერმინია, შემოი– განი სეკრეციის ჯირკვალი, რომელიც
ღო კ. ლინემ თესლოვანი მცენარე- მდებარეობს ყელის არეში, მის გამო–
ების (მიშველთესლოვანი და ფარულ-– ყოფილ ჰორმონს დიდი მნიშვნელობა
თესლოვანი) აღსანიშნავად. აქეს ნივთიერებათა ცვლაში და ორგა–
ფანეროფიტები -- მცენარეთა სასიცოცზხ- ნიზმის ზრდაში. ჰორმონის ჭარბი რა-
ლო ფორმა, რომელთაც განახლების ოდენობით გამოყოფა ითწვევს ე. წ.
კვირტები განლაგებული აქვთ ნიადა- ბაზედოვის ღაავადებას, მცირე რაო-
გის ზედაპირიდან საკმაოდ მაღლა; მათ დენობის გამოყოფისას კი ე. წ. ლორ–
ეკუთენის ხეები და ბუჩქები, რომლე– წოვან შეშუპებას-–-მიქსედემას.
ბიც სიმაღლის მიხედვით იყოფა, მეგა, ფარისებრჯირკვალთან მდებარე ჯ#ირ-
მეზო, მიკრო და ნანო ფანეროფიტე- კვალი –– იხ. ეპითელიალური სხეუ-
ბად. ლაკები.
ფარისქვეშა – 344– ფაუნულა

ფარისქვეშა ჯირკვლები –– პატარა ზომის, ფარფლი –- წყლის ცზოეელების წყვილი

ოთხი ოეალური ჯირკვლოვანი სხე- ან კენტი ნიჩბისებრი გამონაზარდი,
ულაკი, რომელიც განლაგებულია ფა– რომლის საშუალებითაც ცხოველი
რისებრი ჯირკელის ახლოს. გამოყო- დაცურაეს.
ფენ პარატირეოიდულ ჰორმონს (პა–- ფარფლფეზიანები -- იხ, ფარფლთათია-
რატჰორმონს, რომელიც არეგული- ნები.
რებს ნივთიერებათა ცვლის ზოგიერთ ფასეტური თვალი-–- მხედველობის რთუ-
მხარეს და ნერვ-კუნთოვანი სისტემის ლი ორგანო, რომელიც შედგება მრა-
აგზნებას. ვეალრიცხოვანი „ცალკეული მარტივი
ფარმაკოგნოზია -–- მეცნიერება რომე- თვალისაგან (ომატიდებისაგან); დამა
ლიც სწავლობს სამკურნალო თვისება– ზასიათებელია ფეხსახსრიანთა უმეტე-
თა მქონე მცენარეული და ცხოველუ– სობისათვის.
რი წარმოშობის ნივთიერებებს. ფაზმიდები –- პატარ,ა ერთუჯრედიანი
ფარმაკოლოგია –- მეცნიერება რომე– ორგანოები, რომლებიც განლაგებუ-
ლიც სწავლობს სამკურნალო ნივთიე– ლია ზოგიერთი მრგვალი ჭიის სხეუ-
რებათა მოქმედებას ორგანიზმზე, ლის ბოლოში გვერდებზე; ასრულე-
ფარულად ქორწილიანი მცეწარეები – ბენ შეზების ფუნქციას.
იხ. სპოროვანი მცენარეები. ფასციაცია –- ღეროს ან ყვავილედის თ.

ფარულთესლოვანი მცენარეები –- უმაღ-

ეისებური არანორმალური დეფორ-
მაცია, სიმახინჯე რომელიც ხშირად
ლესი მცენარეების ყველაზე გავრცე–- მემკვიდრეობით გადადის. ფასციაცი-
ლებული და მრავალგვაროვანი ჯგუ- ის დროს ღერო ან ყვავილედი მთლი–
ფი (ტიპი), რომლისთვისაც, როგორც
წესი, დამახასიათებელია ის, რომ მათი
ანად ან ნაწილობრივ მობრტყო და
თესლი ვითარდება ნასკვის შიგნით და
თასმისებური ხდება, გვხვდება მურ-
ყანში, იფანში, დიდგულაში, დეკორა-
ნაყოფშია მოთავსებული; მათ ყვავი-
ლოვან, ზოგჯერ ბუტკოიან მცენარე-
ცაული მცენარის –- ქათმის ქოჩორას
ებსაც უწოდებენ. ყვავილედებში და სხე.
ფასციები –- შემაერთებელქსოვილოვანი
ფარულქორწილიანი მცენარეები --> იხ. გარსები რომლითაც დაფარულია
სპოროვანი მცენარეები.
ცალკეული კუნთი ან კუნთების ჯგუ-
ფარფლ-თათი –- ზოგიერთი ხერხემლია–- ი.
ნი ცხოველის (ფარფლთათიანები ანუ ფასციოლოზი –- ცხოველებს §(რქო-
ფარფლფეხიანები, ზოგიერთი ქვეწარ- სანი საქონელი) დაავაღება, რომელ-
მავალი0· სახეცვლილი, ნიჩბისებრი საც იწვევს ღვიძლის ორპირა (წ985C)10-
ფორმის კიდური, რომელიც წყალში 198 ჩტიგს1C8).
ცხოვრები“ შედეგადაა ევოლუციის ფაუნა -- ცხოველთა სახეობების ერთობ-
პროცესში განვითარებული. ლიობა, რომელიც ცხოვრობს გარკეე-
ფარფლთათიანები -–- ზღვის ბინადარი ულ ტერიტორიაზე; ცხოველთა სამ-
ძუძუმწოვარი ცხოველების ერთ-ერთი ყარო.
რიგ, რომლის წარმომადგენლებს, ფაუნისტიკა –– ზოოგეოგრაფიის დარგი,
წყალში არსებობასთან დაკავშირებით, რომელიც სწავლობს მოცემული ტე–
კიდურები ფარფლებად აქვთ გადაქ- რიტორიის ფაუნის სახეობრივ შედგე–
ტეული. აქედან წარმოსდგება სახელ- ნილობას.
წოდება –- ფარფლთათიანები, ფარ–- ფაუნის რეკონსტრუქცია -- იხ. რეკონ-
ფლფეხიანები (სელაპები, ლომვეშა– სტრუქცია ფაუნისა.
პები). ფაუნულა –- „პატარა ფაუნა?9, ცხოველ
 ფაფარი – 345 ფენოტიპი

თა მოსახლეობა რომელიმე პატარა ნაკლებად ზევდება, მაგრამ სუბერი-

სივრცისა (მაგალითად, კუჭ-ნაწლავის, ნით არ იჟღენთება.
ნაკელის გროვის და სხვ.). ფელოიდური ქსოვილი –- იხ. ფელოიდი.
ფაფარი –- გრძელი, სქელი ბეწვი ზოგი- ფემინიზაცია –- მამალ ცხოველში ღეღ–
ერთი ცხოველის თავზე ან კისერზე. ლისათვის დამაზასიათებელი წიშნების
ზოგჯერ წარმოადგენს მამალი ცხოვე– არსებობა.
ლის მეორად სასქესო ნიშანს (მაგ. ფენა, საფეხური ფიტოცენოზისა -- იხ,
ლომებში). ფიტოცენოზის ფენა, საფეხური,
ფაცახი –- იხ. ბეწვი. ფენოგენეზი –- მემკვიდრეობითი ნიშნე–
ფაცეტური.თვალი –- იხ. ფასეტური თეა–- ბის ონტოგენეზური განვითარება ზი-
ლი. გოტაში ყველა მოცემული მემკეიდ-
ფაციესები -- იხ. ფაცია. რეობითი ნიშნის გარემოს გაბატონე–
ფაცია -–- ბიოტოპის მცირე მონაკვეთი, ბელ პირობებთან მოქმედებისა
რომელსაც გააჩნია სპეციფიური ად- და ურთიერთმოქმედების შედეგად
გილობრივი ნიადაგობრივი და მიკრო- (ფიშერი, 1939).
კლიმატური პირობები, მცენარეული ფენოგენეტიკა –- გენეტიკის დარგი, რო-
შედგენილობა და აგრეთვე მათთან მელიც შეისწავლის ორგანიზმის მორ–
დაკავშირებული ცხოველთა ერთობ- ფოლოგიურ და ფიზიოლოგიურ ნი-
ლიობა (მაგალითად, კლდეები მთებში, შანთა წარმოშობისა და განვითარების
გზები, მიჯნები და სხვ). პროცეს. მოძველებული დტერმი-
ფაშატი –- დღეღალი ცხენი, სახედარი; ნია.
ვაკი. ფენოდიმი -–- იხ. დიმი.
ფაშვი –- მცოზნელი ცხოველების კუჭის ფენოკოპია –- ინდივიდში სხვა ვენოტი>
პირველი, ყველაზე დიდი განყოფილე– პისათვის დამაბზასიათებელი ნიშნების
ბა. ფაშვში ჩადის დაუღეჭავი, გაუ- გამოჩენა, განეითარების პროცესის
დფცოზსნავი საჭმელი, რომელიც ლბე- შემცელელი გარეგანი ფიზიკური ან
ბა და განიცდის წინასწარ მექანიკურ ქიმიური ფაქტორების ზეგავლენით.
და ქიმიურ დამუშავებას. ფენოკრიზი –- გარეგანი ნიშნის დიფე-
ფეკალია –– ადამიანის შარდისა და გა- რენციაციის მომენტი.
ნავლის ნარეეი; სოფლის მეურნეობა- ფენოლოგია –– მოძღვრება მცენარეთა და
ში იყენებენ სასუქად. ცხოველთა სიცოცხლის იმ სეზონურ
ფელემა –- იხ. კორპი. მოვლენათა შესახებ, რომლებიც წლის
ფელოგენი –- კორპის კამბიუმი; მეორე- დროთა ცელითაა გაპირობებული.
ული წარმომშობი ქსოვილი, რომე- ფენოლოგიური ხპექტრი –- მცენარეუ-
ლიც წარმოქმნის კორპს (გარეთ) და ლი თანასაზოგადოების ან მცენარის
ფელოდერმს (შიგნით). ცალკეული სახეობის განვითარების
ფელოდერმა--მერქნიან მცენარეთა მფა–- მიმდინარეობის გრაფიკული გამო-
რავ ქსოვილთა კომპლექსის –– პერი– სახვა.
დერმის შიგნითა შრე; წარმოიქმნე- ფენოლოგიური ფაზა –- მცენარის განეი–
ბა კორპის კამბიუმისაგან (შიგნით); თარების ფაზა.
შედგებ (ცოცხალ, ჩვეულებრივ ფენოტიპი –- ერთობლიობა ორგანიზმის.
ქლოროფილის შემცველი უჯრედები- ყეელა გარეგანი და შინაგანი ნიშნე-
საგან. ბისა, რომლებიც ყალიბდება გენოტი–
ფელოიდი–– კორპისებრი ქსოვილი; კორ– პისა (ორგანიზმის მემკვიდრულობის
პის ფენებს შორის განლაგებულია უ#ჯ- საწყისი) და გარემოს პირობების ურ–
რედების შრე, რომელთა გარსი მეტ- თიერთმოქმედების შედეგად. ·
«ფენოტიპური – 346 – ფეხვი

«ფენოტიპური სტაბილურობა -- მოვლენა, ბული ფერმენტების მოცილება ად-

როდესაც გარემო პირობების უმნიშ- სორბენტისაგან,
ვნელო ცვლილება ჰიბრიდებზე .ახ- ფერმენტების პარალიზატორები -- ნივ-
დენს უფრო სუსტ გავლენას, გარკვე– თიერებანი, რომლებიც ანელებენ
ული ნიშნის მიმართ, ვიდრე მათ სა– ფერმენტების მოქმედებას.
წყის ფორმებზე –- მშობლებზე. ფერმენტების სპეციფიკურობა –- მდგო–-
ფეოფილი –- მოძველებული ტერმინი, მარეობს იმაში, რომ ცალკეულ ფერ-
რომლითაც აღინიშნებოდა წაბლა მენტს შეუძლია იმოქმედოს მხოლოდ
წყალმცენარეების პიგმენტი; ამჟამად გარკვეულ ნიეთიერებაზე და მოახდი–-
დამტკიცებულია, რომ ე. წ. ფეოფი- ნოს გარკვეული რეაქციის კატალიხი.
ლი ქლოროფილისა ღა ფუკოქსანტი–- ფერმენტი –– ცილოვანი ბუნების ორგა-
ნის ნარევია.
ფეოფიტინი –- ქლოროფილის მოლეკუ- ნული კატალიზატორი, რომელიც წარ-
მოიქმნება ცოცხალ უჯრედში; წარმო-
ლაში მაგნიუმის წყალბადით (ორი ადგენს ყოველგვარი ბიოქიმიური
ატომი) ჩანაცვლების შედეგად წარ- პროცესების აუცილებელ მონაწილეს.
მოქმნილი პროდუქტი რომელსაც
ხასიათდება მაღალი აქტიურობით და
წაბლის ფერი აქვს. მას ჩანაცვლებულ თავისი მოქმედების სპეციფიკურო-
ქლოროფილსაც უწოდებენ, მიიღება ბით; ხელს უწყობს ორგანიზმში მიმ-
ქლოროფილზე მჟავას ფრთხილი მოქ- დინარე ქიმიური პროცესების დაჩქა-
“მედებით; ამ დროს ქლოროფილის მო- რებას, იგივეა რაც ენზიმი,
ლეკულა თითქმის ხელუხლებელი ' ფერმენტული შხამები –– იხ. ინჰიბიტორი,
რჩება, მხოლოდ მაგნიუმის ადგილს
ფერომონი –- ორგანიზმის მიერ გარეგან
წყალბადის ორი ატომი იკავებს.
გარემოში გამოყოფილი ნივთიერება,
«ფერადი გარსი თვალისა –- ირისი; თვა-
რომელიც გავლენას ახდენს იმავე სა–
ლის სისხლძარღვთა გარსის წინა ნაწი–
ხეობის სხვა ინდივიდის განვითარება–-
ლი, განყოფილება; რომელსაც გააჩ- ზე ან ქცევაზე.
ზია ხვრელი –– გუგა.
«ფერაღი მზედველობა -- ადამიანისა და ფერონი –- კოლოიდური მატარებელი;
ცხოველთა უნარი მხედველობის ორ- ორკომპონენტიანი ფერმენტების ცი-
განოს საშუალებით გაარჩიონ სპექ- ლოვანი ნაწილი, რომელსაც უერთდე-
ტრული შედგენილობის სინათლის გა- ბა აქტიური ჯგუფი.
მოსზივება. ფერტილობა –- განაყოფიერებისა და
«ფერაზები –- ფერმენტები რომლებიც შთამომავლობის მოცემის უნარი.
ხელს უწყობენ ატომური ჯგუფების ფერტილური –- ნაყოფიერი; განაყოფიე–-
ერთი შენაერთიდან მეორეზე გადატა- რების უნარის მქონე.
ნის რეაქციას, მაგ, ამინოფერაზები ფესვბურკები –-- იხ. ფესვტუბერები.
(ამინოჯგუფების გადამტანები), ფოს-
ფორაზები (ფოსფატური ნაშთების ფეხვგორგლები –- იზ. ფესვტუბერები.
ფეხვთა სიხტემა –- მცენარის ფესვების
გადამტანები) და სხვა.
ერთობლიობა.
“ფერი, ფეროვნება ––- ცხოველთა შეფერ-
ვა, რაც განისაზღვრება კანისა და მი- ფეხვი –- უმაღლეს მცენარეთა ერთ-ერ-
სი წარმონაქმნების (თმა, ბეწეძ.. და თი ძირითადი ვეგეტატიური ორგანო,
სზე.) პიგმენტაციით. რომლის მთავარი დანიშნულებაა მია–-
მაგროს მცენარე სუბსტრატზე და იქი–
«ფერმენტაცია –- გაფუების, გაღივების
პროცესი. დან შეიწოვოს წყალი და მასში გახს-
ფერმენტები” ელუცია· –-- ადსორბირე- ნილი არაორგანული ნივთიერებანი,
«ფიხვი. – 142 ფეხხახსრიანები

«ფესვის ამონაყარი –- ფესეის დამატები- იმ წინააღმდეგობების დაძლევას, რო-

თი კვირტებიდან განვითარებული მი– მელიც ზრდის პროცესში ეღობება.
წისზედა ყლორტები (დამახასიათებე- მას ფესეის ფარსაც უწოდებენ.
ლია ვერხვის ტირიფის, ქლიავის, ფეხვის ჩანთა (ვაგინა) –– იხ. კოლეორიზა.
ალეუბლისა ღა სხვა მღცენარისათ- ფეხვიჭამია –– სოკო, რომელიც იწვევს
თეის.). მცენარეთა (მეტწილად ჭარხლის აღ-
ფესვის ბეწვები –- მცენარის ფესვის მონაცენის) დაავადებას.
წვერის ახლოს მდებარე პერიფერიუ- ფეხვტუბერები –-– გვერდითი ან დამა-
ლი შრის (ეპიბლემის) უჯრედებიდან ტებითი ფესვებიდან წარმოქმნილი მა–
წარმოქმნილი, ბეწვისებრი თხელგარ- რაგ ნივთიერებათა გამსხვილებული
სიანი გამონაზარდები; მათი საშუალე- და ზორცოვანი სათავსები. მათ წვერ–
ბით ხდება წყლისა და მასში გახსნი- ზე ხშირად დამატებითი კვირტები ვი-
ლი ნივთიერებების შეწოვა. თარდება; ამ შემთხვევაში ფესეტუბე-
რი, როგორი გამსხვილებული მთავა–
ფეხვიხ ბუსუხები –- იხ. ფესვის ბეწვები.
რი ღერძი, ემსახურება არამარტო ჯა–
«ფეხვის გამონაყოფი –- მცენარის ფესეის
დაზამთრებას, არამედ ვეგეტატიურ
მიერ ნიადაგისა და წყლის გარემოში
გამრავლებასაც (გეორგინას, ჩაწყობი-
გამოყოფილი ორგანული მინერალუ-
ლა ბაიას, ქაფურას და სხვ).
რი ნივთიერებანი (ამინომჟავები, ნახ«
შირწყლები, ფერმენტები, ფოსფატე- ფეხსვური წნევა –- წნევა, რომელსაც წყა-
ლი აჰყავს ფესვიდან ზევით ღეროს
ბი და სხვ.) გარკვეულ როლს ასრუ–-
ლებს ნიადაგში მყოფი მინერალური პურვლებში.
მარილების გახსნაში; გამოიყენება ფეხურა –- სახეცვლილი ყლორტი (ღე-
რო); მიწაში განვითარებული ღერხს
მიკროორგანიზმების მიერ და გავლე-
ნას ახდენს მეზობელ მცენარეთა ფეს- ნაწილი, რომელიც გარეგნულად ფესეს
მოგეაგონებს. დამახასიათებელია მრა-
ვებზე.
ვალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე-
«ფეხვის დამატებითა კვირტები -- ფეს- ების უმეტესობისათეის; წარმოადგენს
ვზე პერიციკლიდან ენდოგენურად მარაგ საზრდო ნივთიერებათა სათავსს
წარმოქმნილი კვირტებიდ„ რომლებიც და ემსახურება არაზელსაყრელი პე-
შემდეგში მიწისხედა შეფოთლილ
რიოდის გადატანს ღა ვეგეტატიურ
ყლორტებად ვითარდება, გამრავლებას.
«ფეხვის ნაყარი –- იხ. ფესვის ამონაყარი. ფეხურიანი მცენარეები –- მცენარეები,
ფეხვის ფარი -- იხ. ფესვის შალითა.
რომელთაც აქვს ფესურა –– მიწისქვე–
«“ეხვის ყელი –- მცენარის ფესვის ის ნა– შა სახეკვლილი ყლორტი (მხოსავი
წილი, რომლითაც იგი ღეროს ესაზღ– ჭანგა, სვინტრი, თეთრი ნამიკრეფია,
ვრება; მთავარ ფესვსა და ღეროს შო– ზამბახი და სხვ.).
რის მდებარე ნაწილი. ფეხის გული –– ხმელეთის ხერხემლიანთა
ფეხვის შალითა –- ფესვის სულ ბოლო, ტერფის ჩონჩხის ძვლები, რომლებზე-
კენწრული ნაწილის უჯრედების ჯგუ– დაე) მიმაგრებულია თითების ფა-
ფი, რომელიც ზრდის კონუსს ჩაჩი- ლანგი.
ვით აქვს წაპმოფარებული და იცავს ფეხსაბსრიანები –- ცხოველთა ერთ-ერ-
მას მექანიკური დაზიანებისაგან. შედ- თი მრავალრიცხოვანი ტიპი, რომლის
გება ცოცხალი, თხელგარსიანი პა- წარმომადგე ნლებისათვი” დამახასია–-
რენქიმული უჯრედებისაგან რომლე– თებელია დასახსსრული კიდურები და
ბიც გამოყოფენ ერთგვარ წებოვან ნაირსეგმენტოვანი სხეული, რომელიც
§ივთიერებას, რაც უადეილებს ფესვს ქიტინოვანი კუტიკულითაა დაფარუ-
ფესფარფლიანები – 348 -– ფიზიოლოგიური

ლი (კიბოსნაირები, ობობასნაირები და რომელიც მოთავსებულია წყალშა

მწერები). : მცხოვრები ზოგიერთი მწერის ზედა-
ფეხფარფლიანები –- ის. ფარფლთათია– ფრთების ქვეშ; ამ ბუშტის მეშვეობით
ნები. ხდება წყალში გახსნილი ჟანგბადის
ფთიზიატრია –- მედიცინის დარგი, რო- შეღწევა ტრაქეებში.
მელიც სწავლობს ფილტვების ტუ- ფიზიოთერაპია –- ფიზიკური, ბუნებრივი
ბერკულოზს და მისი მკურნალობის საშუალებებით (ჰაერით, წყლით, ელე–
მეთოდებს. პტრობით და სხვე) მკურნალობა.
ფიალა –– იხ. კუპულა 1. ფიზიოლოგჯზია –- 1. მეცნიერება, რომე-
ფაბრა –- ბოქკო, ძარღვი. ლიც სწავლობს ცოცხალი ორგანიზმის
ფიბრილარული ცილები –– ცილები, რო. სასიცოცხლო ფუნქციებს, მოქმედე–
მელთა მოლეკულებს აქეს ძაფისებრი ბას, 2. ორგანიზმში მიმდინარე სასი–-
(ბოჭკოსებრი) ფორმა. ცოცხლო პროცესები.
ფიბრინგამოცლილი ზისხლი –- სისხლი, ფიზიოლოგიურად მჟავე მარილები –– მა-
რომელსაც მოცილებული აქეს ფიბ- რილები, რომელთა კათიონი უფრო
რინოგენი (პლაზმის ხსნადი ცილა, ძლიერ შთაინთქმება მცენარის მიერ,
რომლის ფიბრინად გარდაქმნა იწვევს ვიდრე ანიონი. ასეთი მარილების შე–
სისხლის შედედებას). ფიბრინგამოც- ტანა მკვებავ ზსნარში იწვევს მის თან–
ლილი სისზლი არ დედდება და დიდ- დათანობით გამჟავებას.
ზანს ინახება. ფიზიოლოგიური აღაპტაცია –- ფიზიო-
ფიბრინი –- სისხლში შემავალი უხსნადი ლოგიური რეაქციების ერთობლიობა,
ცილოვანი ნივთიერებ,ა რომელიც რომელიც საფუძვლად უძევს ორგა-
წარმოიქმნება ბოჭკოების სახით ფიბ- ნიზმის შეგუებას შეცვლილი გარემოს
რინოგენის (ხსნადი ცილის) ქიმიური პირობებისადმი და მიმართულია მისი
გარდაქმნის შედეგად სისხლის შედე- შინაგანი გარემოს შედარებითი მუდ-
დებისას. წარმოადგენს სისხლის პლაზ– მივობის შენარჩუნებისაკენ.
მის ფიბრინოგენის პოლიმერიზაციის ფიზიოლოგიური ელექტროტონი -- წერვ-
პროდუქტს, კუნთოვანი აპარატის აგზნებადობის
ფიბრინოგენი –- სისხლის პლაზმის ხზსნა- ცვლილება, რაც შექმნილია მუდმივი
დი ცილა, რომელიც პოლიმერიზაციის დენის გატარებით.
შედეგად გადადის უხსნად ცილაში–- ფაზიოლოგიური მაქსიმუმი –– რომელიმე
ფიბრინში, რის გამო ხდება სისხლის ფაქტორის მაქსიმუმი სიდიდე, რომ–-
შედედება. ლის დროსაც შეიძლება ფიზიოლოგი-
ფიბრობლასტები –- შემაერთებელი ქსო– ურა პროცესის მიმდღინარეობა და
ვილის უჯრედები. რომლს ზევითაც ეს პროცესი
ფიბროზი –- რაიმე ორგანოში ზოჭკოვანი წყდება.
შემაერთებელი ქსოვილის განვითარე– ფიზიოლოგიური მინიმუმი –- ფიზიოლო-
ბის პათოლოგიური პროცესი. გიურ პროცესზე მომქმედი რომელიმე
ფიბროზული შრე -- იხ. ენდოტეციუმი 1. ფაქტორის (მაგ.,, ტემპერატურის) ყვე–
ფიბროინ – ცილოვაი ნივთიერე- ლაზე უმცირესი სიდიდე, რომლის
ბა –- აბრეშუმის ძაფის უმნიშვნელო-– დროსაც ეს პროცესი მხოლოდ იწყება
ვანესი შემადგენელი ნაწილი. და რომლის ქვემოთ უკვე იღარ მიმ–
ფიბრომა –- კეთილთვისებიანი სიმსივნე დინარეობს.
ბოჭკოვანი შემაერთებელი ქსოვი–- ფიზიოლოგიური მოხვენება –- ორგანიზ-
ლისა. მის მდგომარეობა, როდესაც ენწერგე–
ფიზიკური ლაჟუჩი -- ჰაერის ბუშტი, ტიკული ხარჯვა რაც ნიეთიერებათ»
ფიზიოლოგიური – 348 -- ფილოიდი

დაშლასთანაა დაკავშირებული, მთლი– ფიკოერითრინი –– წითელი პიგმენტი,

ანად იფარება ამ ნივთიერებათა აღ- რომელსაც შეიცავს წითელი წყალ-
დგენით. მცენარეები, გეხვდბა აგრეთვე ზოგი-
ფიზიოლოგიური ოპტიმუმი
–- რაიმე ფაქ- ერთ ლურჯმწვანე წყალმცენარეში.
ტორის სიდიდე, რომელიც მოქმედებს ფიკოლოგია –- იხ. ალგოლოგია.
ფიზიოლოგიურ პროცესზე და რომ- ფიკომიცეტეზი –– უმდაბლესი სოკოების
ლის დროსაც) ეს პროცესი მიმდინარე– კლასის, რომლის წარმომადგენლები
ობს ყველაზე ინტენსიურად. დაკავშირებულია წყლის გარემოსთან
ფიზიოლოგიური რეგენერაცია –- ორგა- და ზოოსპორებით მრავლდებიან. მათი
ნოს გაცვეთილი ნაწილების თანდათა- მიცელიუმი დაუნაწევრებელია და
ნობით შეცვლა ახლით. მრავალბირთვიანი.
ფიზიოლოგიური ხიმშრალე ნიადაგისა – ფიკოფეინი –-ის, ფუკოქსანტინი.
როდესაც ნიადაგში გვაქვს წყლის საკ– ფიკოციანი –- ლურჯი პიგმენტი, რო-
მაო (შეიძლება დიდი) რაოდენობა, მელსაც შეიცავს ლურჯმწვანე წყალ-
მაგრამ მცენარე ვერ სარგებლობს ამ მცენარეები; გეხვდება აგრეთვე ზოგი–
წყლით; შეიძლება გამოწვეული იყოს ერთ წითელ წყალმცენარეში.
ნიადაგში მარილების სიჭარბით ან ნი– ფილამენტი –- ძაფისებრი დანამატები
ადაგის დაბალი ტემპერატურით და ზოგიერთი თასმისებური ჭიის კვერ-
სზე. ცხის გარსზე.
ფიზიოლოგიურად ტუტე მარილები – ფილემბრიოგენეზი –- ემბრიონული გან–
მარილები, რომელთა ანიონი უფრო ვითარების პროცესში შეძენილი ცელი–
ენერგიულად შმთაინთქმება მცენარის ლებანი, რომელიც შენარჩუნებულია
მიერ, ვიდრე კათიონი. ასეთი მარილე– ზრდასრულ ცხოველში და გადაეცემა
ბის შეტანა მკვებავ ხსნარში იწვეეს შთამომავლობას.
მის თანდათანობით გატუტიანებას, ფილოგენეზი –-– ორგანული სამყაროს
ფიაზიოლოპგიურით ფუნქციები –- ორგა- (მცენარეთა და ცხოველთა ან მათი
ნიზმის, მისი ორგანოებისა და ქსოვი– ცალკეული ჯგუფების) ისტორიული
ლების ცხოველმოქმედების გამოვლი– განეტთარების პროცესი,
ნება. ფილოგენეზური გარდაქმნა –- ორგანიზ-
ფიზიოლოგიური შიმშილი –- კვების აგ- მების ან მათი ნაწილების ცელილება
ზნებადობის შეკავება ორგანიზმში ისტორიული განვითარების პროცესში.
დაგროვებული ნივთიერებების ხარჯ- ფილოგჯენია –- მეცნიერება რომელიც
ზე მიმდინარე „ვლის პროცესების სწავლობს ცხოველთა და მცენარეთა
განმავლობაში; მაგ., ზამთრის პერი- ისტორიული განვითარების კანონზო-
ოდში ზოგიერთი ცხოველის: დათვის, მიერებებს (იხ, ფილოგენეზი).
მაჩვის, და სხვა ძილის დროს. ფილოგენეტური ზე –-– წარმოშობით მო-
ფიზიოლოგიური ხსნარი -- მარილების ნათესავე ორგანიზმთა ჯგუფების ის-
ხელოვნური წყალხსნარი, რომელიც ტორიული განვითარების მსელელო–
თავისი კონცენტრაციითა და თვისებე– ბის გამოსახვა.
ბით სისხლის პლაზმის მარილებს შე– ფილოდიუმი -– ფოთლის ფირფიტისმაგ-
ესაბამება. ვარად გაბრტყელებული საზეცვლალი
ფიკობილინი -–- წითელი დღა ლურჯმწეანე ყუნწი (მაგ., აესტრალიის აკაციაში).
წყალმცენარეების პიგმენტები: ფიკო- «ფილოიდი –- წყალმცენარეების თალომ-
ციანი დღა ფიკოერითრინი; ტერმინი ზე (სხეულზე) არსებული ნაკვთები,
მიუთითებს ამ ნივთიერებების სიას–- რომლებიც გარეგნულად ფოთოლს
ლოვეზე ნაღვლის პიგმენტთან. მოგვაგონებს.
ფოლოკლადიუმი – 350–– ფისტულა».

ფოლოკლადიუმი –– ) ფოთლისებრი ნაწილის შეცელა ატმოსფეროს ჰაე-

ფორმის სახეცვლილი ღერო, რომე–- თ.

ლიც ჩვეულებრივ მწვანეა და ფოთ- ფილტვების ხახიცოცბლო ტევადობა –

ლის ფუნქციას ასრულებს, ნამდვილი ჰაერის ის რაოდენობა (მოცულობა),
ფოთლები კი რედუცირებულია ეკლე– რომელსაც ორგანიზმი ამოისუნთქავს
ბად ან ქერქლებად. კლადოდიუმისაგან მაქსიმალური ღრმა ჩასუნთქვის შემ–
განსხვავებით ფილოკლადიუმი გარეგ- დეგ. მოზრდილი ადამიანის ფილტვე–
ნულად ფოთოლს ჰგავს და ადრე აჩე- ბის სასიცოცხლო ტევადობა მერყე-
რებს ზრდას (თაგვისარაში, ზოგიერთ ობს 2000-დან 6000 კუბურ სანტიმეტ–
კაკტუსში და სზვ.). ხშირად ფილოკლა– რამდე. ·
დიუმს კლადოდიუმის სინონიმად იხი– ფილტრატი –-– ფილტრში გატარებული
ლავენ., 2. ზოგიერთი მღიერის პოდე– სითხე.
ციუმზე განვითარებული ქერქლისებ– ფილტრაცია –- 1. სითხის ან გაზის ფილ–
რი ან ბორცვისებრი წარმონაქმნი, ტრში გატარებით გაწმენდა. 2. სითხის
რომელიც შეიძლება ფოთლის ანალო– გაჟონვა ფოროვან გარემოში.
გად ჩაითვალოს. ფილტრში გამავალი ბაქტერიები –- ბაქ-
ფილომი –- მცენარის ფოთლის საერთო ტერიოლოგიურ ფილტრებში გამავა–
სახელწოდება. ლი ულტრამიკროსკოპული ბაქტერი–
ფილოპოდიუმები –– ზოგიერთი სარკო- ები.
დინის ძაფისებრი ცრუფეზები, რომ- ფილუმი –-– ორგანიზმთა გენეზისური
ლებიც ერთმანეთთან არ არის შეერ- მწკრივი,
თებული, ფინი -- თასმისებური ჭიების ლარვა;
ფილოსფერო –- ფიტოსფეროს ნაწილი, წარმოდგენილია მოთეთრო, ნახევრად
ჰაერის ან წყლის სივრცე, რომელიც გამჭვირვალე ბუშტის სახით, რომე-
გარს აკრასს „ცალკეული მცენარის ლიც შუამავალი მარჩენალის კუნთე–-
ვარჯს (მეტწილად თფოთლები, ნაწი- ბის ბოქკოებს შორისაა მოთავსებუ–
ლობრივ ყვავილები„ ნაყოფები და ლი. ფორმის მიხედვით ასხავვებე?
ღერო) და განიცდის მისი ორგანოების ფინის სხვადასხვა ტიპს: ცისტიცერკი,
მნიშვნელოვან გავლენას ფილოსფე– პლეროცერკოიდი და სხვა.
როში საზლდება მრავალი სიმბიონტი ფირფიტლაყუჩიანები –- იხ. ორსაგდუ–
(კერძოდ ეპიფიტები)· ღა პარაზი- ლიანები.
ი. ფირფიტოვანი კოლენქიმა –- კოლენქი–
ფილოგაქსისი –- ის, ფოთოლთგანლაგება. მის ერთ-ერთი სახე, რომელშიც უჯ-
ფილოცენოგენეზი –- იხ, ფიტოცენოგე- რედის მხოლოდ ტანგენტალური კედ–
ნეზი. ლებია გასქელებული.
ფილოციკლი –– ორგანიზმთა გენეზისური ფისის დენა –- ფისის გამოყოფა წიწვიან
მწკრივის –– ფილუმის მიერ გავლილი ზე მცენარეთა ტოტებიდან და ღერო–
სტადიების თანმიმდევრობა დაწყებუ–- დან ქერქის დაზიანების შედეგად.
ლი მისი წარმოშობიდან გადაშენებამ–- ფისის ხავალები –- მცენარის ღეროს>
დე, ამოწყდომამდე. და ფესვში არსებული განშტოებული,
ფილტვები –- ჰაერით სუნთქვის ორგანო– ხშირად ურთიერთდაკავშირებული არ–-
ები, რომელთა საშუალებით ხორცი- სთა სისტემა, რომელიც შეიცავს დ>
ელდება გაზთა ცვლა ცხოველურ ორ- ატარებს ფისის ხსნარს.
განიზმსა და გარემოს შორის. ფიხტულა -- რომელიმე შინაგანი ორ-
ფილტვების ვენტილიაცია –- სუნთქვის განოდან სხეულის ზედაპირზე გამო.
დროს ფილტვებში არსებული ჰაერის სული ხვრელი.
ფიტინი – 351 ფიტოტრონთ

ფიატინი -- სამარაგო ორგანული ნიე- შემადგენელი არანაჯერი თხევაღა

თიერება, რომელიც შედის ალეირო- სპირტი.
ნის მარცელების ჩანართების (გლო- ფიტოლოგია –- იგივეა რაც ბოტანიკა.
ბოიდების) შემადგენლობაში, წარმო- ფიტომელიორაცია –– ბუნებრივი პირო-
ადგენს ფოსფორის ორგანულ ნაერთს ბების გაუმჯობესების ღონისძიებათა
და იყენებენ ნერეული სისტემის და– სისტემა მცენარეთა თანასაზოგადოე–
ავადებათა დროს, აგრეთვე ორგანიზ- ბის რეგლამენტირებული გამოყენე–
მში ნივთიერებათა ცვლის გასაძლიე- ბის, ტყის ზოლების შექმნის, ბალახ–
რებლად. თა თესვის და სხვა გზით.
ფიტო -- რთული სიტყვის პირველი შმე- ფიატონციდები –- მცენარეთა მიერ ჯამო–
მადგენელი ნაწილი, რომელიც აღნიშ– მუშაევბბული ნივთიერებანი (ჩვეუ-
ნავს მცენარეს, მაგ., ფიტოგეოგრაფია, ლებრივ აქროლადი), რომლებიც დამ-
ფიტოპათოლოგია და ა. შ. ღუპეელად მოქმედებენ ზოგიერთი-
ფიტობენთოსი –- წყალსატევების ფსკერ- სხვა სახეობის ორგანიზმზე (მათ შო–
ზე მცხოვრებ მცენარეთა ერთობლი– რის მიკრობებზე).
ობა. ფიტოპათოლოგია –- მეცნიერება მცენა–
ფიტოგენური გარემო -- იხ. ფიტოცენო- რეების დაავადებათა შესახებ.
ზური გარემო, ფიტოპალეონტოლოგია –- იზ. პალეობო–
ფიტოგენური სუქცეხიები –– ბიოგენეტი- ტანიკა.
კური სუქცესიების ერთ-ერთი სახე. ფიტოპლანქტონი –– მცენარეთა ერთობ-
წარმოიქმნება თანასაზოგადოებაში ლიობა (მეტწილად წყალმცენარე-
რომელიმე სახეობის უცაბედი გამ- ების), რომელიც (ცხოვრობს ზღვის,
რავლებით ან ჩანერგვით, რომელიც ტბის ან მდინარის წულის სიზრქეშით
იწვევს მთელი ფიტოცენოზის დიდ (სიღრმეში) რაიმე საყრდენის გარეშე
ცვლილებას. და წყლისავე დინებას გადააქვს ერთთ
ფიტოგეოგრაფია –- ბოტანიკის დარგი, ადგილიდან მეორეზე.
რომელიც სწავლობს მცენარეთა განა– ფიტონოციოლოგია –- მეცნიერება მ,ე–
წილებასა და გავრცელებას დედამი–- ნარეთა თანასაზოგადოების შესახებ,
წაზე. საბპქოთა ლიტერატურაში მის ნაც-
ფიტოგრაფია –- აღწერილობითი ბოტა- ვლად მიღებულია ტერმინი „ფიტო-
ნიკა. ცენოლოგია“, ვინაიდან ტერმინი ფა–
ფიტოგეოსფერო –- მცენარეული საფუძ- ტოსოციოლოგია დამყარებულია მცე–
ველი ბიოსფეროსი, რომელშიც მიმ- ნარეთა დაჯგუფებების შეპირისპირე–
დინარეობს ფოტოსინთეზი, ბიოლო- ბაზე ადამიანთა საზოგადოებასთან.
გიური გამოფიტვა და ფიტოცენოზუ- ფიტოსფერო –- ცალკეული მცენარის.
რი გარემოს, მათ შორის ნიადაგის ირგვლიე მყოფი სივრცე, რომელზე–
შექმნა. დაც მნიშვნელოვან "გავლენას ახდენს
ფიტოედაფონი -- მცენარეული ორგანიზ- მცენარე თავისი ცხოველმოქმედებით.
მების ერთობლიობა ნიადაგის სიზ- ფიტოსფეროში არჩევენ ფილოსფე–
რქეში. როს –- ფოთლების, ყვავილებისა და
ფიტოეკოლოგია –- იზ. მცენარეთა ეკო- ყლორტების მოქმედების არე, და რი–
ლოგია. “ზოსფეროს
––- ფესვთა სისტემის არე.
ფიტოკლამატი –- ფიტოცენოზის (მისი
ფიტოტოქსიკოლოგია
-– მცენარეთა ტოქ-
მიწისზედა, ნიადაგისა და აგრეთვე სიკოლოგია; ბოტანიკის დარგი, რომე-
წყლის ნაწილების) კლიმატი. ლიც სწავლობს შხამიან მცენარეებს.
ფიტოლი –-– ქლოროფილის მოლეკულის ფატოტრონი -–- რთული ლაბორატორიუ–-
 ფიტოფაგი – 352– ფიტოცენოზური

ლი კომპლექსი რომელიც უზრუნ- ბურება და მათ მიერ შექმნილი იარუ-

ველყოფს ხელოვნური ჰავისა და სიანობის ხასიათი.
სურვილისებრ განვითარების პირო- ფიტოცენოზის პროდუქტიულობა –- თა-
ბებს, ნასაზოგადოების მიერ წარმოებული
ფიტოფაგი –- ორგანიზმი, რომელიც იკ- მასა ფართობის ერთეულზე განსაზღ-
ვებება მცენარეული საკვებით. ერულ დროში.
ფიტოფაგია –- მცენარეული საკვებით ფოტოცენოზის რეჟიმი--თანასაზოგადო-
კვება. ების არსებობის პირობები, ანსხვავე–
ფიტოფენოლოგია –- იხ. მცენარეთა ფე– ბენ. ჰაერის, წყლის, მინერალური
ნოლოგია, კვების, სინათლის, სითბოს და სხე.
ფიტოფთორა – 1. სოკო, რომელიც პა– რეჟიმს.
რაზიტობს სხვადასხწვა მცენარეზე. ფიტოცენოზის ფეხა, საფეხური, შრე
2. კარტოფილის დაავადება, რომელ-' ფიტოცენოზის ძირითადი სტრუქტუ-
საც ეს სოკო იწვევს. რული ნაწილი, რომელიც შექმნილია
ფიტოფიზიოლოგია –- მცენარეთა ფიზი- ერთი და იგივე ბიომორფის დომინან–
ოლოგია. ტების ან კონდომინანტების პოპულა-
ფიტოფილური სოკოება –- სოკოთა დი- ციებისაგან (სხვა სახეობების პოპუ-
“დი ჯგუფი, რომელიც ცხოერობს პა- ლაციების თანხლებით). ანსხვავებენ:
რაზიტულად ან საპროფიტულად უმა- სტრუქტურულ ანუ ძირითად (ხეების,
ღლეს მცენარეებზე. ბუჩქების, ბალახების, ზავსებისა და
«ვიტოქრომები -- მცენარეთა პიგმენტები. მღიერების ფენას) ედაფიურს ანუ
ფიტოცენოგენეიი –- მცენარეულობის ნიადაგშიდა (სოკოებისაგან და მიკ-
ახლი ფიტოცენოზების, ასოცი- რობებისაგან შექმნილი) და პლანქტო–
აციების, ფორმაციებისა და ტიპების ნური ორგანიზმებს ფენას, გარდა
ჩამოყალიბების და განვითარების ამისა ანსხვავებენ ძირითად (რომე-
ისტორიული პროცესი. მიმდინარეობს ლიც აგებულია დომინანტებითა· და
კონდომინანტებით) ღა მეორეხარის-
ერცელ ტერიტორიაზე ფლოროგენე-
ზის პროცესებთან ერთდროულად. სოვან (შექმნილი სუბდომინანტებისა–
ფიტოცენოგენია –- სინცენოგენეზისა და გან) ფენას. ცალკეული ფენა ნაწევ-
რდება იარუსებად (ბიკოვი, 1967).
ფიტოცენოგენეზის მოვლენათა ერ-
თობლიობა. ფიტოცენოზის ფრავმენტი –- თანასაზო-
«ფიტოცენოზების კომპლექსი –. იზ, ასო-
გადოების პატარა (დაკავებული ზედა-
პირის მიხედვით), მაგრამ ფიტოცენო-
ციაციის კომპლექსი.
ზურად საკმაოდ განვითარებული მო-
«კვიტოცენოზი –- მცენარეთა კონკრეტუ-
ნაკვეთი, რომელიც იმყოფება სხვა
ლი დაჯგუფება (თანასაზოგადოება),
ასოციაციის თანასაზოგადოების შიგ-
ტომელიც მის მიერ დაკავებულ მთელ
ნით.
ტერიტორიაზე შედარებით ერთფერო-
ფიტოცენოზის ჩამოყალიბება, ფორმირე-
ვანია გარეგნულად, ფლორისტული ბა –- იხ. სინცენოგენეზი.
შედგენილობით, აგებულებით, საარ–-
„ სებო პირობებით და ხასიათდება მცე– ფიტოცენოზის შედგენილობა -- ფიტო-
"ნარეთა და საცხოვრებელ გარემოს ტცენოზში თანამცხოერები ცენოტიკუ-
შორის ურთიერთდამოკიდებულების რი პოპულაციების ან სახეობების ერ-
შედარებით ერთნაირი სისტემით. თობლიობა.,
ფიტოცენოზის აგებულება, აღნაგობა -- ფიტოცენოზური გადარჩევა –- ბუნებაში
ცენობიონტების განლაგების თავისე- მიმდინარე ორგანიზმთა გადარჩევა მა–
 ფატოცენოზური – 353
– ფლოემა

თი ერთად ნორმალური არსებობისა- თიერებები. ანსხვავებენ აუქსინის და

თვის ფიტოცენოზში. განსაკუთრებით გიბერელინის ჯგუფის ფიტოპორმო-
ინტენსიურად მიმდინარეობს სინცე- ნებს.
ნოგენეზის დროს. წარმოადგენს ბუ- ფიქსაცია –- 1. მცენარეული ღა ცხოვე-
ნებრივი გადარჩევის მნიშენელოვან ლური ობიექტებისა და ქსოვილების
ნაწილს, მის ყოველდღიურ გამოვლი- სპეციალური ხსნარებით დამუშავება
ნებას. ცოცხალმდგომარეობის მსგავსი სტრუ-
ფიატოცენოზური გარემო “–– ფიტოგა- ქტურის შენარჩუნებისა და შემდგომი
რემო; ფიტოცენოზის შინაგანი გარე- შესწავლის მიზნით. 2. ობიექტების
მო, რომელიც შექმნილია ცენობიონ- შენახვა (დაკონსერვება სპირტში,
ტების გარემოთწარმოქმნის ზემოქმე– ფორმალინში და სხვა სითხეში.
დებათა ერთობლიობით. ფიტოგარე- ფიქსირება –- იზ. ფიქსაცია.
მოს ელემენტებს მიეკუთვნება სინათ- ფიცრისებრი ფეხვები –– ღეროს ქეედა
ლის ინტენსიურობისა და შედგენი- ნაწილიდან განეითარებული დამატე–-
ლობის შეცვლა, წყლის, სითბოს, მი- ბით, შებრტყელებულ,ი არც
ნერალური კვების და სხე. რეჟიმის თუ ისე სქელი ფესეები. უვითარდე–
ცელილება. ბა ტენიანი ტროპიკული ტყის ზოგი–-
ფიტოცენოზური კავშირი –- ფიტოცე- ერთ ხე-მცენარეს.
ნოზში ერთად ცხოვრების შედეგად ფლაგელოზი -- მცენარეთა დაავადება,
წარმოქმნილი კავშირები სხვადასხვა რომელსაც იწეეეს შოლტიანების კლა–
სახეობის, იშვიათად ერთი და იგივე სის წარმომადგენლები, გავრცელებუ-
სახეობის, ინდივიდებს შორის. ლია ცხელ ქვეყნებში.
ფიტოცენოლოგია –– ბოტანიკის დარგი, ფლაგელუმი –- პარაქსიალური ორგანოს
რომელიც სწავლობს მცენარეული ბოლო ნაწილის შევიწროების შედე-
დაჯგუფებების (თანასაზოგადოებათა) გად წარმოქმნილი დანამატი.
შედგენილობის, განაწილებისა და ჭან. ფლავინები –– რიბოფლავინი (ვიტამინი
ვითარების კანონზომიერებებს დედა– 83) და მისი წარმოებული ნივთიერე-
მიწის ზედაპირზე. ხშირად ფიტოცე- ბანი; ხასიათდება ყვითელი შეფერ-
წოლოგიას აიგივებენ გეობოტანიკას– ვით, რომელიც ქრება წყალბადის შე–
თან. ერთებისას. მათ უფერულ აღდგენილ
ფიტოცენოტიპები –- ერთნაირ სახეობა- ფორმეს„ ლეიკოფლავინები ეწო-
თა ერთობლიობა, მათთეის, შედარე- დება.
ბით უფრო მყარი და ტიპიური მდგო- ფლექსია –– სახსრებში მოხრა, ბრუნვა
მარეობით ფიტოცენოზში. ცნობილია რაე უზრუნეელყოფს ორგანოს მო-
ფიტოცენოტიპების რამდენიმე კლასი– ძრაობას.
ფიკაცია: ი. პავილარდის (1919), ვ. ფლექსორები –– მომხრელი კუნთები.
სუკასოვს (1924), ლ. რამენსკის ფლობაფენები –- ყავისფერი ან წითელი
(1938), ბ. ბიკოვის (1957, 1966) და ამორფული ნივთიერებანი, რომელიც
სხვა. ბ. ბიკოვის (1966) კლასიფიკაცი- წარმოიქმნება მთრიმლავ ნივთიერება-
ით ცნობილია შემდეგი ფიტოცენო- თა დაჟანგვით (მაგ, დასერილი ეაშ-
ტიპი კონდომინანტიი დომინანტი, ლის, მუზის და სხვათა მერქნის ზე-
სუბდომინანტიი ეზოდომინანტი, ინ- დაპირზე).
გრედიენტი. ფლოემა –- ლაფანი; ქსოვილთა ერთობ-
ფიტოპორმონები –- მცენარეთა ჰორმო- ლიობა, რომლის ძირითადი შემადგე–
ნები; მცენარის მიერ გამომუშავებუ- ნელი ნაწილია საცრიანი მილები.
ლი ფიზიოლოგიურად აქტიური ნიე- ფლოემის გზით ხდება წყალში გახს-
ფლორა – 354– ფოთლების

ნილი ორგანული ნივთიერებების გა- რიის ფლორის ჩამოყალიბებისა და

დაადგილება, ჩეეულებრიე, ფოთლე- განეითარების პროცესი.
ბიდან ღეროსა და ფეხვებში (დაღმა- ფლოროგენეტიკა –- ფიტოგეოგრაფიის
ვალი დენი). ნაწილი, რომელიც შეისწავლის დედა-
ფლორა –- გარკვეული ტერიტორიის ან მიწის ფლორის ისტორიას, მის გენე-
გეოლოგიური პერიოდის მცენარეთა ზისს, მიგრაციას და ტრანსფორმაცი-
სახეობების ერთობლიობა; მცენარე- ას დედამიწაზე მიმდინარე გერლოგი-
თა სამყარო. ურ პროცესებთან დაკავშირებით.
ფლორიგენი –-– ყვავილობის ჰორმონა- ფლოროგეოგრაფია –– ფლორისტული გე–
ლური კომპლექსი, რომელიც წარმო– ოგრაფია; ბოტანიკის დარგი, რომე-
იქმნება ფოთლებში ფოტოპერიოდუ.· ლიც შეისწავლის დედამიწის ბუნებ-
ლი ინდუქციის შედეგად; ფოთლება- რივი ფლორების განაწილებასა და
დან გადადის ღეროსეულ კვირტებში ისტორიას. მის ძირითად ერთეულად
სადაც იწვეეს ყვაეილის ორგანოების მიღებულია ე. წ. ელემენტარული და
განვითარებას. ვარაუდობენ რომ ფლო- კონკრეტული ფლორა, რომელიც ხა-
რიგენის პორმონალურ კომპლექსში სიათდება თავისი სახეობრივი შედგე–
შედის ფიტოჰორმონების ორი ჯგუფი: ნილობის ერთიანობთთ გარკეეუდღ
ჰიბერელინისა და ჰიპოთეზური ანთე- ტერიტორიაზე და საკმაოდ მკვეთრა–-
ზინებისა. დაა გამიჯნული დანარჩენი კონკრუეტუ-
ფლორისტიკა (ფლორიდან) –– ბოტანიკის ლი ფლორებისაგან.
დარგი, რომელიც სწავლობს ცალკეუ- ფლუსი ––- ძელისაზრდელას ან ღრძილის
ლი ქვეყნისა თუ ოლქის ფლორას, მის ჩირქოვანი სიმსივნე, რომელსაც იწ-
შედგენილობასა და განლაგებას; აგ-
ვევს დაავადებული კბილი.
რეთვე სისტემატიკურ ჯგუფებს შო- ფლუქტუაცია –– ცვლილება, ერთი ან
რის რიცხობრიე თანაფარდობას სხვა- რამდენიმე ნიშნისა მცენარის ან ცხო-
დასხვა ფლორის შედგენილობაში, მას ველის სახეობის ფარგლებში, რომე-
ფლორისტულ გეოგრაფიასაც უწო- ლიც გარკვეული სიდიდით მერყეობს.
დებენ.
ფლორისტული კლასიფიკაცია თანასაზო-
ფოთლებგანცალკევებული ჯამი –- ჯამი
(ყვავილისა), რომლის ფოთლები თა-
გადოებისა -- მცენარეთა თანასაზო-
ვისუფალია, ე. ი. სრულეზით არ არის
გადოების კლასიფიკაცეი,ა რომლის
შეზრდილი ერთმანეთთან.
დროსაც ასოციაციების ან სხვა ტაქ-
ფოთლებშეზრდილი ჯამი –- ჯამი (ყვაეი-
სონების გამოყოფისას ძირითად კრი-
ლისა), რომლის ფოთლები შეზრდი-
ტერიუმად აღებულია ე. წ. დამახასია–
ლია მთლიანად ან ნაწილობრივ მშა-
თებელი სახეობები მცენარეულობა
ინც.
თანმიმდევრულად იყოფა კლასებად,
შემდეგ რიგებად, ალიანსებად და ასო- ფოთლების დივერგენციის კუთხე--ფოთ-
ლების დაცილების, დაშორების კუ-
ციაციებად. ·შემუშავებულია ფრანგი
და შვეიცარიელი გეობოტანიკოსების თზე; ფოთლის ციკლის (წრის) ის კუ-
მიერ. თხე, რომლითაც ფოთოლი დაცილე-
ფლორისტული სპექტრი –– ამა თუ იმ ბულია მის ზევით ან ქვევით მღებარე
ქვეყნის ფლორაში მცენარეთა ყველა ფოთლისაგან.
ოჯახის პროცენტული შეფარდება. ფოთლების მოზაიკა -- ფოთლების ურ-
ფლორისტული პომოგენიტეტი–-ის. ჰო- თიერთ მონაცვლებითი განლაგება
მოგენიტეტი ფიტოცენოზებისა. (რომელიც მოგვაგონებს კენჭების გან–
ფლოროგენეზი –- რომელიმე ტერიტო- ლაგებას მოზაიკაში), რის შედეგადაც
ფოთლების - 355-–- ფოთოლცვენი

ისინი არტ ჩრდილავენ ერთმანეთს; ნასკნელი ფოთლის გამოკლებით, რო-

ჩვეულებრივ დამახასიათებელია ჩრდი– გელიც პირველი ფოთლის ზემოთ ზი“.
ლის ამტან მცენარეებისათვის (სურო, ფოთლის ხალთა –- იხ. ვაგინა.
თელა, ცაცხვი და სხვ.); ხელს უწყობს ფოთლურა -- ზოგიერთი მცენარის ერთ-
სინათლის რაც შეიძლება მეტი რაო- ბუდიანი ნაყოფი, რომელიც ერთი ნა–
დენობით გამოყენებას. ყოფფოთლისაგანაა შექმნილი ღა მუ–
ფოთლების მორიგეობითი განლაგება – ცლის ნაკერით იხსნება ერთი მხრიდან
იხ. მორიგეობითი ფოთოლგანლაგება. (მაუ., ბაიასებრ»ა ღა ფხიჯასებრთ.
ფოთლების როზეტი –- ბალახოვან მცე- ბევრი წარმომადგენლის ნაყოფ2).
ნარკთა ფოთლების ჯგუფი ღეროს ფოთოლთანები –- იხ. თანაფოთლები.
ფუძესთან (ძირთან).
ფოთოლთგანლაგება –– ფოთლების გან-
ფოთლის ბუსუხები –– ფოთლის ეპიდერ-
ლაგება ღეროზე. არჩევენ ფოთოლთ-
მისის გამონაზარდები, რომელთა და-
განლაგების რამდენიზნე სახეს: მორი-
ნიშნულებაა ფოთლის დაცვა ზედმეტი
გეობითი, მოპირისპირ,დ რგოლური,
არორთქლებისაგან.
ჯვარედინად მოპირისპირე (იხ. ცალ-
ფოთლის დაძარლღვა--იხ. დაძარლვა ფოთ-
ლისა.
ცალკე).
ფოთლის ენაკი –- იხ. ლიგულა. ფოთოლთკეცვა –- იხ. ფოთოლწყობ.
ფოთლის ვაგინა –- იხ. ვაგინა 1. ფოთოლცვენა –- ხეებისა და ბუჩქების
ფოთლის კვალი –- ჭურჭელბოჭქკოვანი უმრავლესობის ფოთლების პერიოდე-
კონის ნაწილი, რომელიც ღეროდან ლი ჩამოცვენა, რაც ჩვეულებრიე ზდე–
ბა შემოდგომით მცენარეთა სეენების
ფოთოლში გრძელდება.
ფოთლის ნაკვთი –- დანაკვთული ფოთ-
მდგომარეობაში გადასვლასთან დაკაე–
შირებით; წარმოადგენს ნორმალურ
ლის ნაწილი.
ფოთლის წერვაცია--ის. დაძარღვა ფოთ- ფიზიოლოგიურ პროცესს და შეპირო-
ბებულია განსაკუთრებული მეორადი
ლისა.
მერისტემის ე. წ. გამყოფი შრის წარ-
ფოთლის ნერვი –- იხ. ძარღვი ფოთლისა.:'
მოქმნით, რომელიც ფოთლის ყუ5წს
ფოთლის რბილობი -- იხ. მეზოფილი.
ფოთლის ხიხუჭუჭე ––- მცენარის (მეტწი-
გარდიგარდმო სჭრის,
ლად ხეხილის) ფოთლების სოკოვანი ფოთოლწყობა –- ცალკეული ფოთლის
დაავადება. ფირფიტის დაკეცეის თავისებურება
ფოთლის უბე –- კუთხე, რომელიც იქ- კეირტში; შეიძლება იყოს სპირალუ-
მნება ფოთოლსა და მის ზემოთ მდე– რად დახვეული, ორივე კიდით ფოთ-
ბარე ღეროს ნაწილს შორის. ლის ზედა ან პირიქით ქვედა მხრისა-
ფორძლის ფირფიტა –-- ფოთლის გაფარ- კენ გადაკეცილი და ა. შ.
_ თოებული, ყოველ შეთხვევაში უფ- ფოთოლი –-– უმაღლეს მცენარეთა ერთ-
რო -ღიღი ზომის, ნაწილი, რომელიც ერთი ძირითაღი ვეგეტატიური ორგა-
ჩვეულებრიე ბრტყელია, იშეიათადღ ნო, როზელიც ეგზოგენური გამონა-
მილისებრი. “არდის სახითაა ღეროზე წარმოქმნი–
ფოთლის ყუნწი -- ფიბლის ვიწრო, წაგ- დღი; მის მთავარ ფუნქციას მცენარის
რძელებული ქვედა ნაწილი, რომლა- ჰაერიდან კვება (ფოტოსინთეზი),
თაც ფოთლის ფირფიტა ღეროზეა მი» ტრანსპირაცია და სუნთქვა წარმოად-
მაგრებული. გენს.
ფოთლის ციკლი -- ძირითად სპირალზე ფოთოლცვენი მცენარეები –- მცენარე–
(იხ, ძირითადი სპირალი) განლაგებუ- ები, რომლებსაც პერიოდულად (ჩვე-
ლი ფოთლების ერთობლიობა, იმ უკა– ულებრვ შემოდგომით სვენების
ფოლიარული – 356 ფოგტოპერიოდიზმი

მდგომარეობაში გადასვლისას) სევი- ვგავების პროცესი, რომლის ღდრო-

ვათ ფოთლები. საე წყალში გახსნილი მინერალური
ფოლიარული თეორია ყვავილის წარმო- ნივთიერებანი ავსებენ სიცარიელეს
შობისა –- იხ. ყვავილის წარმოშობის (ღრუებს) და სცელიან ორგანულ ნარ-
ფოლიარული თეორია. ჩენებში შემავალ ნივთიერებებს.
ფოლიკული –– პარკისებრი ან ბუშტისებ- ფოზხფატაზები –– ფერმენტები ესთერა-
რი წარმონაქმნი, რომელიც ამოვსებუ– ზების ჯგუფიდან.
ლია სითხით, მაგ., საკვერცხის ფოლი– ფოსფატი –- ფოსფორმეავს მარილი;
კული, ფარისებრი ჯირკვლის ფოლი- იყენებენ სასუქად (აგრეთეე მედიცი-
კული და სხვ. ნასა ღა ტექნიკაში).
ფოლიკულინი -– 1. ერთ-ერთი მდედრო- ფოსფორპროტეიდები –- ფოსფორშემც-
ბითი სასქესო ჰორმონი. 2. სამკურნა– ველი რთული ცილები.
ლო პრეპარატი, რომელიც შეიცავს ამ ფოტოავტოტროფები -- იხ. ფოტოტრო-
ჰორმონს. _ ფული მცენარეები.
ფომოზი –– მცენარეთა დაავადება, რომე– ფოტოაქტიური მოძრაობა მცენარის ბაგე-
ლიც გამოწვეულია სოკოთი; მაგ., ჭარ– ებისა –- ბაგეების გაღება სიბნელიდან
ხლის ფომოზი, ბრინჯის ფომოზი და სინათლეზე გადასელის დროს; აიხსნე-
სხვ. ბა იმით, რომ სინათლეზე მკეტავ უჯ-
ფონოკარდიოგრაფია – გულ-სისხლძარღ–- რედებში შაქრის კონცენტრაცია იზ-
ეთა სისტემის გამოკვლევის ერთ-ერ– რდება, ეს კი აძლიერებს ამ უჯრედე-
თი შეთოდი, რომელიც მდგომარეობს ბის მიერ წყლის შეწოვას, რაც ხელს
გულის მოქმედებით გამოწვეული ზგე- უწყობს ბაგის ხვრელის გაღებას,
რითი მოვლენების რეგისტრაციასა და ფოტოლიზი –- ნივთიერებათა დაშლა სი-
ინტერპრეტაციაში. ნათლის ზემოქმედებით; მაგ., წვლის
ფონორეცეპტორები –- ბგერითი. გაღა- დაშლა ფოტოსინთეზის დროს ქლო-
იანების მიმღები რეცეპტორები. როფილის მიერ შთანთქმული სხივუ-
ფორები მცენარის უჯრედისა -- უჯრე- რი ენერგიის ხარჯზე,
დის გარსის ძალიან თხელი, თით–- ფოტომორფოგენეზი-- ორგანიზმის ზრდი-
ქმის დასვრეტილი ადგილები. სეული და ფორმატული ცვლილებანი,
ფორი -- 1. საოფლე ჯირკვლის წვრილი რომელიც წარმოიქმნება სინათლის
ნასვრეტი კანის ზედაპირზე. 2. ნივ- ზემოქმედების შედეგად.
თიერების ნაწილაკეს შორის არსე–- ფოტონასტიები -- მცენარის ორგანოე-
ბული სიცარიელე, სერეტი. ბის ნასტიური მოძრაობები, რომელიც
ფორმა –- მცენარეთა და ცხოველთა 'ში- გამოწვეულია განათების (სინათლის)
დასაზეობრივი- ტაქსონომიური კატე- ცვალებადობით (მაგ., ბაღის თამბაქოს
გორია, რომელიც სახესხვაობაზე დაბ- ყვავილის გაშლა და დუმფარას ყვავი
ლა დგას, ლის დასურეა განათების შემცირე-
ფორმაცია მცენარეებისა -- იხ. მცენარე– ბით).
თა ფორმაცია, ფოტოპერიოდი – დღის სიღიდე; დღე-
ფორმიანი ელემენტები სისხლისა–-სისხ- ღამის ნათელი პერიოდის ხანგრძლი-
ლის პლაზმაში მყოფი სხვადასხვა ვობა დიდ გავლენას ახდენს მცენა-
სტრუქტურის და ფუნქციის მქონე უჯ- რის ზრდასა და განვითარებაზე.
რედები: ერითროციტები, ლეიკოცი- ფოტოპერიოდიზმი (ფოტოპერიოდი–
ტები და თრომბოციტები. დან) –– მცენარეთა და ცხოველთა რე–
ფოსილიზაცია –– ორგანული ნაშთების, აჭცია დღისა და ღამის ზანგრძლივო–
სახელდობრ ცხოველთა ნაშთების გაქ- ბის ცვლილების მიმართ. ფოტოპერი-
ფოტორედუქცია – 357 ფრთიანა

ოდიზმთან დაკავშირებულია, მაგ., სი– ნო, რომელიც ანათებს (მეტწილად გა–

ნათლის სტადიისა და ყვავილობისა- აჩნია ღრმა წყლებში მცხოვრებ ცხო–-
თვის მოსამზადებელი პერიოდის გავ– ველებს).
ლა, აგრეთვე მცენარის ზრდა და ზამ- ფოჩი –- ბოსტნეული ძირხვენა მცენარე–
თრისათვის მომზადების პროცესები. ების მიწისზედა ნაწილი (მაგ. ჭარ-
ფოტორედუქცია –- ფოტოსინთეზის თა- ხლის ფოჩი).
ვისებური პროცესი, რომლის დროსაც ფრაგმობაზიდიუმი –– ოთხუჯრედიანი ბა–
ნახშირჟანგის აღდგენისათვის წყალ- ზიდიუმი, რომელიც) დამახასიათებე–
ბადის წყაროს წარმოადგენს არა წყა– ლია ჟანგა და გუდაფშეტა სოკოები-
ლი, არამედ გოგირდწყალბადი, სათვის. თითოეულ ბაზიდიუმზე ოთხი
გვხვდებ მწვანე გოგირდბაქტერი- ბაზიდიოსპორა ვითარდება.
ებში. ფრაგმოკონი –- ნამარხი თავფეზიანი მო–
ფოტორეცეპტორები -- სინათლის გაღი–- ლუსკების”ს (ბელემნიტები) ჩონჩხი,
ზიანების მიმღები რეცეპტორები. რომელიც შედგება კამერებად (საკნე–
ფოტოსინთეზი -- მწვანე მცენარის მიერ ბად) დაყოფილი კონუსისაგან.
არაორგანული ნივთიერებებიდან (ნახ– ფრაგმოპლასტი –- ფირფიტა, რომელიც
შირორჟანგი და წყალი) ორგანულ წარმოიქმნება უჯრედის ეკვატორულ
ნივთიერებათა წარმოქმნის პროცესი სიბრტყეში ტელოფაზის დროს. ამ
ქლოროფილის მიერ შთანთქმული სი– ფირფიტაში მიმდინარეობს ტიზბრის
ნათლის ენერგიის მონაწილეობით. ჩამოყალიბება შვილეულ უჯრედებს
ფოტოტაქნისი -- თავისუფლად მოძრავ შორის ცენტრიდან პერიფერიისაკენ.
ორგანიზმთა მოძრაობა სინათლის მი- ფრატრია –- ის, ფრატრიაცია.
მართულებით (დაღებითი ფოტოტაქ- ფრატრიაცია –– გენეზურად ახლოს მდგო-
სისი) ან სინათლის საწინააღმდეგოდ მი კონგრეგაციების გაერთიანება. ამი–
(უარყოფითი ფოტოტაქსისი). ტომ ის მოიცა ფიზიონომიურად,
ფოტოტროპიზმი -- მცენარის ზრდისეუ- ხშირად ერთმანეთისაგან მკვეთრად
ლი ორგანოების გადახრის პროცესი განსხვავებულ თანასაზოგადოებებს.
განათების ცალმზრივად მოქმედების ერთ ფრატრიაში შეიძლება შედიოდეს
შედეგად. ღერო ჩვეულებრივ იჩენს ტყის, ბუჩქნარის და ბალახოვან ფორ–
დადებით, ფოთლები –- განივ, ფესვი მაციათა კლასი.
რწოგიერთი მცენარის) –- უარკოფით ფრეატოფიტები –- მცენარეები, რომლე–
ფოტოტროპიზმს, ბიც არსებობენ გრუნტის წყლის ტე-
ფოტოტროფები –-- ორგანიზმები რომ- ნის ზარჯზე. გააჩნიათ ღრმა ფესვთა
ლებიც ენერგიას იღებენ ფოტოქიმი- სისტემა.
ური რეაქციის შედეგად. ფრთა –- ფრენის ორგანო, რომელიც თა-
ფოტოტროფული მცენარეები -- მცენა- ვის მხრივ წარმოადგენს: 1. მწერების
რეები, რომლებიც ნახშირბადს ითვი- მკერდის მეორე და მესამე სეგმენტის
სებენ ფოტოსინთეზის პროცესში. მათ ზედა მხარეზე არსებულ დანამატს; 2.
ეკუთვნს ქლოროფილის შემცველი ფრინველების სახეცვლილ წინა კი-
ყველა მცენარე. დურს.
ფოტოფილები –- სინათლის მოყვარული ფრთიანა –- ზოგიერთი მცენარის მშრა–-
ცხოველები. ლი თვითუხსნელი, ერთბუდიანი ნა-
ფოტოფობები -- ჩრდილის მოყვარული ყოფის, სახელდობრ თესლურას ან
ცხოველები. კაკლის, ისეთი ფორმა, რომელსაც ნა-
ფოტოფობია –- სინათლის შიში. ყოფსაფარი ტყავისებრი ან აპკისებრი,
ფოტოფორი -- ნათების ორგანო; ორგა- ბრტყელი დანამატის სახით აქვს გა-
ფრთიხებრრთული -- 358 ფსევდოგამია

ფართოებული (თელის, იფნის, არყის, მელსაც აქვს ლამაზი, მაგარი ბუმბუ-

ნეკერჩხლის და სხვ. ნაყოფი). ლის საფარი; იყენებენ ქუდების გა-
ფრთიხებრრთული ფოთოლი –- რთული საწყობად და დასამზადებლად.
ფოთოლი, რომლის ფოთოლაკები სა- ფრონტალური ღრუ ღრუ, რომელიც
ერთო ყუნწის მთელ სიგრძეზეა გან- სხეულს ყოფს ზურგისა და მუცლის
ლაგებული; არჩევენ კენტფრთისებრ- მზარედ (ნაწილად).
რთულ, წყვილფრთისებრრთულ, წყვე- ფრუქტოზა -–- ზილის შაქარი: მონოსაქა-
ტილფრთისებრრთულ, ორმაგ, სამმაგ, რიღი (მარტიეი შაქარი) ჰექსოზის
ოთხმაგ. ხუთმაგურთისებრრთულ და ჯგუფიდან; შეიცავს კეტონურ ჯგუფს;
სხვ. ფოთოლს. პოლიარიზაციის სიბრტყეს აბრუნებს
ფრთისებრი სხეულაკები –- მწერების მარცხნივ, საიდანაც გამომდინარეობს
თავის ტვინში მდებარე სხეულაკები, მისი მეორე სახელწოდება –– ლევუ-
რომლებიც ჰემოლიმფაში გამოყოფენ ლოზა; გვხვდება მცენარის მწვანე §ა-
მეტამორფოზის (გარდაქცევის) და კა- წილებში, ნაყოფში, ყვავილის ნექ-
ნის ცელის პროცესების მარეგული- ტარში, შეღის საქაროზას და ინული-
რებელ ნივთიერებებს. ნის შემადგენლობაში.
ფრთისებრძარღვიანითი ფოთოლი –- ფო- ფრჩხილი –- რქოვანი წარმონაქმნი, რომ–
თოლი, რომელიც ხასიათდება ერთი ლითაც დაფარულია ნახევრადმაიმუ-
მთავარი და მრავალი გეერღდითი ძარ- ნების, მაიმუნებისა და ადამიანის თი–-
ღეით. თების ბოლო ფალანგები.
ფრიგანა –– ბუჩქისებრი მცენარეულობის ფხევდანციური თეორია ყვავილის წარ-
ტიპი, რომელიც ძირითადად შექმნი– მოშობინა –– თეორია ფარულთესლო-
ლია მარადმწვანე ეკლიანი და ქაცვი- ვან მცენარეთა ორსქესიანი ყვავილის
ანი ბუჩქებით. გვხვდება ბალკანეთის წარმოშობის შესახებ, რომლის თანახ–
ნახევარჯუნძულზე განსაკუთრებით მად ფარულთესლოვანთა ორსქესიანი
საბერძნეთში. ყვავილი არსებითად არის ერთსქესი-
ფრინველები –– ხერხემლიან ცხოველთა ანი ყვავილების კრებული -–- მთელი
ერთ-ერთი კლასი, რომლის წარმომად- ყეავილედი„ რომელიც განვითარდა
გენლებისათეს დამახასიათებელია: უმაღლესი შიშველთესლოვანი მცენა-
ბუმბულით დაფარული სხეული, რეების (გნეტალების) მარტივად აგე–
ფრთებაღ გადაქცეული სახეშეცვლი- ბული ერთსქესიანი მამრობითი და
ლი წინა კიდურები, ოთხსაკნიანი გუ–- მდედრობითი „ყვავილების“ კრებუ-
ლი, სხიულის მუდმიჯი ტემპერატურა, ლიდან. შემუშავებულია ვეტშტეინისა
კარგად განეითარებული ნერეული და ნეიმაიერის მიერ.
სისტემა და ა. შ. · ფსხევდოამიტოზი – მიტოზის ნორმალე-
ფრინველთა ბაზარი –- ფრინველების კო- რი მსვლელობის დარღვევა და ადღ-
ლონიერი ბუდობა. რეულ სტადიაზე შეჩერება სხვადასხეა
ფრინველთა კოლონიები –– საბუდარ ად- აგენტების ზემოქმედებით.
გილზე ერთი ან რამდენიმე სახეობის ფხევდოაპოგამია –- სპოროფიტის წარ-
ფრინველის თავმოყრა. მოქმნა შერწყმული ეეგეტატიური უI-
ფრინველთა მიმოფრენა –- ფრინველთა რედებიდან (და არა განაყოფიერებუ-
გადაფრენა (გადასახლება). ბუდობის ლი კეერცხიდან).
აღგილიდან ზამთრობის ადგილზე და ფხევდოგამია –– ფარულთესლოეან მე:-
პირიქით. ნარეთა აპომიქსისის ტიპი, რომლის
ფრინველის ბეწვი –– ზოგიერთი ფრინეე- დროსაც. მართალია, სამტვრე მილი
ლიL (ღორიხვა და სზე) ტყავი, რო- შეღის ჩანასახის პარკში, მაგრამ მამ–
ფხევდოგინები – 2ქ59
– ფსხევდოქსეროფიტები

რობითი გამეტა არ ერწყმის მდედრო- ფსევდომიქსიხი –– თავისებური სქესობ–-

ბით გამეტას; ის მხოლოდ ახდენს რიეი პროცესი რაე მდგომარეობს
აპომიქსისური განვითარების სტიმუ- ორი ვეგეტატიური უჯრედის შერ-
ლირებას. წყმაში, რომლებიც არ არის დიფე–
ფხევდოგინები -- ჭიანჭველების ეგზეჰ- რენცირებული მამრობით და მდედ-
პლარები, რომელთაც აქეთ შუალედი რობით გამეტებად. გვხვდება ზოგი-
ნიშნები მდედრობითსა და მუშა ჭიან– ერთ სოკოში.
პეელას შორის (პათოლოგიური ფორ- ფხევდონოტი –– ერუ ჰიბრიდი, რომე-
მები). ლიც მიიღება ამფიბიების სახეობათა–-
ფხევდოეოზინოფილი –- ფრინველებისა შორისი ჰიბრიდიზაციის დროს და
ღა ზოგიერთი ძუძუმწოვარი ცზოვე- აქეს მთლიანი ან თითქმის სრული
ლის სისხლის მარცველოეანი ლეიკო- მსგავსება დედა ფორმასთან.
ციტების (გრანულოციტების ერთ- ფსევდოპარენქიმა –- ის პლექტენქიმა.
ერთი ფორმა, ფსევდოპლანქტონური ორგანიზმები –-
ფხევდოექნკრემენტები –– ორსაგდული- ორგანიზმები, რომლებიც ცხოვრობენ
ანი მოლუსკების მიერ წყალში გამო- წყლის სიზრქეში იმის გამო, რომ ისი–-
ყოფილი გაფილტრული და ლორწოთი ნი მიმაგრებული არიან იქ მყოფ საგ-
დაფარული ნაწილაკები რომელიც ნებზე ან ცხოველებსა და მცენარე-
საჭმელთან ერთად ხვდება მანტიის ებზე.
ღრუში. ფხევდოპოლიები ––იგივეა, რაც ცრუფე-
ფხევდოვიტამინები––ნივთიერებანი, რო- ხები (იხ. ფსევდოპოდიუმი).
მელთაც აქვთ ვიტამინების საწინააღ–- ფხევდოპოდიუმი --– ცრუ ფეხი; პროტო-
მდეგო მოქმედება. პლაზმური, დროებითი გამონაზარდი,
ფხევდოლიზოგენური შტამი -- შტამი, რომელიც წარმოადგენს ზოგიერთი
რომელიც წარმოადგენს მეტ-ნაკლე– ფაგარ გარსს მოკლებული) უმარტი-
ბად სტაბილურ წონასწორობაში მყო- ვესი ორგანიზმის მოძრაობის ორგა-
ფი ბაქტერიებისა და ბაქტერიოფაგე- ნოიდს (მაგ-, ამების ცრუფეხი).
ბის უბრალო, მარტივ ნარევს. ფსევდოპოლიპლოიდია –- ქრომოსომთა
ფხევდომარგინატული ტიპი დაძარღვი- ძირითაღი რიცხვის გაორკეცება ან
ხა -- ფოთლის დაძარღვის ერთ-ერ- გამრავლება, რომელიც არ არის და–
თი ტიპი როდესა) ფოთლის ზედა კავშირებული გენეტიკური მასალის
გვერდითი წყვილი ძარღვი შუათანა რაოდენობრივ ზრდასთან.
ძარღეს უერთდება და ფოთლის კი- ფხევდორედუქცია -– ქრომოსომთა სომა–
დესთან ლილვაკს ქმნის. დამახასიათე– ტური რიცხვის მოჩეენებითი შემცი-
ბელია ურცის ზოგიერთი წარმომად- რება ორჯერ, რაც დაკავშირებულია
გენლისათეის. ქრომოსომების კონიუგაციასთან მე-
ფხევდომემკვიდრულობა –– იხ. ცრუმემ- იოზში.
კვიდრულობა. ფსევდოსტეპი –- იხ. ცრუველი, ცრუ-
ფხევდომეტამერია –- ორგანოთა კომპ- სტეპი.
ლექსების განმეორება, რომელიც არ ფსევდოქსეროფიტები –– ცრუ ქსეროფი-
შ-.:ს:ტყეისება სხეულის გარეგან და- ტები; მშრალ ადგილებში მოზარდი
ნაწევრებას ბრტყელ ჭიებში. არაგვალვაგამძლე მცენარეები„ რო-
ფსხევდომიკორიზა –- ცრუ მიკორიზა; 3ა- მელთაც შეუძლიათ თავისი განვითა-
რაზიტი სოკოს განვითარება უმაღლე- რების ციკლი გაიარონ მეტად სწრა-
სი მცენარის ფესვზე. გარეგნულად ფად წელიწადის შედარებით ზელსაყ-
მიკორიზას მოგვაგონებს. რელ პერიოდში. ცრუ ქსეროფიტებს
ფხევდოცელი – 360 – ფხიხსროფილური

ეკუთვნის ეფემერები და ეფემეროი- მოქმედება რომელსაც საფუძვლად

დები. უდევს თავის ტვინის დიდი ნახევარ-
ფხევდოცელი – ის. პროტოცელი. სფეროების ქერქში მიმდინარე პრო-
ფსევდოპემალური სისტემა –– ცელომუ- ცესები.
რი წარმოშობის ღრუთა დახურული ფხიქოგენეზისი –– მოძღვრება ადამიანის
სისტემა, რომელიც შეიცაეს სხეულის ფსიქიკური (სულიერი) ცხოვრების
ღრუს სითხის მსგავსს სითხეს; დამა– (გრძნობების, აზროვნების, მეტყეელე–
ხასიათებელია კანეკლიანებისათვის. ბის, ნებისყოფის) წარმოშობის შესა-
ფხევდოჰიბრიდი –- იხ. ცრუ ჰიბრიდი. ხებ.
ფხევდოპიპერტრისოზი -- ჩანასახოვანი ფსიქოზი -- 1, ავადმყოფური მდგომარე-
ღინღლის (ბუსუსის) შენარჩუნება სი– ობა, რაე გამოწვეულია თაეის ტვინის
ცოცხლის მთელ მანძილზე. დაზიანებით. 2. რაიმე არანორმალუ-
ფხევდომომეოტიპური დაყოფა –- მეირ- რობა, უცნაურობა ადამიანის ფსიქი-
ზის პირველი დაყოფა, რომელშიც კაში.
ქრომოსომთა პროფაზული კონიუგ>- ფხიქოთერაპია -–- მკურნალობა ფსიქიკუ-
ციის ამოვარდნის გამო, ბივალენტე- რი ზემოქმედების მეთოდით (მაგ.,
ბის ნაუევლად წარმოიქმნება უნივა–-
ჰიპნოზით).
ლენტები, რომლებიც ითიშებიან ანა–
ფხიქ ოლამარკიზმი –– იდეალისტური მი-
ფაზაში. ქრომატიდები ნაწილდება პო–
ლუსებზე და ამის შედეგად პირველი მართულება ორგანული სამყაროს ის-
ტორიული განვითარების სწავლების
მეიოზური გაყოფა მიტოზის ხასიათს
შესახებ; ამ მიმართულების თანახმად
ატარებს. მეიოზის მეორე გაყოფას არ
ცოცხალ ბუნებაში ევოლუცია და მი-
აქვს ადგილი.
ფხევდოპომოიოთერმული ცხოველები –
ზანშეწონილობა აიხსნება ორგანიზმში
პირველსაწყისი ფსიქიკური ფაქტორე-
ღრმაწყლისეული ცხოველები, რო- ბის არსებობით, რომლის მეშვეობი-
მელთაც აქვთ სხეულის მუდმივი ტემ–- თაც ორგანიზმის უჯრედები თითქოსდა
პერატურა, რაც გაპირობებულია გა-
შეგნებულად და მიზანშეწონილად
რეგანი გარემოს მუდმივი ტემპერა–-
ტურის შედეგად და არა თერმომა- რეაგირებენ გარემოს ზემოქმედებაზე;
ფსიქოლამარკიზმი ერთ-ერთი მიმდინა-
რეგულირებელი აპარატის არსებო-
რეობაა ნეოლამარკიზმისა წარმოიშ-
ბით.
ვა მე-I9 საუკუნის სამოცდაათიან
ფხილოფიტები –– ხმელეთის „უმაღლეს
წლებში,
მცენარეთა შორის ყველაზე პრიმიტი–
ფსიქოლოგია
–– 1. მეცნიერება ადამიანის
ული და მარტივად აგებული მცენა-
ფსიქიკური მოქმედების კანონზომიე-
რეები; ამომწყდარი ფორმებია.
რების განვითარებისა და ფორმათა
მკვლევართა აზრით ფსილოფიტებმა
შესახებ. 2. ერთობლიობა ფსიქიკური
საწყისი მისცა ლიკოპსიდებს“ და
პროცესების,ი რომლებიც განაპირო-
გვიმრანაირებს.
ფსიქახთენია –- ნერვული დაავადება, ბებს მოქმედების გარკვეულ სახეს.
რომლისთვისაც დამახასიათებელია ფსიქოპათია –– ფსიქიკის არანორმალე-
უკიდურესი გაუბედაობა, აკვიატებუ- რობა, სულიერი ამლილობა,
ლი აზრები, ეჭვიანობა და სხვა. ფხიქოპათოლოგია -––- საერთო მოძღვრება
ფხიქიკა –– ტვინის განსაკუთრებული თვი– ფსხიჭიკურ დაავადებათა შესახებ.
სება, ფუნქცია, რაც გამოიხატება გა- ფსისრომეზოფიტები –- სიცივის ამტანი
რე სამყაროს ასახგაში. მეზოფიტები.
ფსიქიკური მოქმედება –- რეფლექსური ფსისროფილური ორგანიზმები –- სიცი-
ფხიხროფიტები – 36)-– ფუტკრის

ვის მოყვარული ორგანიზმები, რო- ფუნქციით. გაფართოება –-- ორგანოთ»

მელთა ტემპერატურული ოპტიმუ- შეგუება ევოლუციის პროცესში და-
მი+109-ზე დაბალია, მაგ., ჩრდილოე- მატებითი, რიგი სხვა ფუნქციის შე-
თის ზღვებსა დღა მაღალი მთების სასრულებლად ახალი სასიცოცხლო.
თოელში მცხოვრები ზოგიერთი წყალ– პირობების ზეგავლენით,
მცენარის ოპტიმალური ტემპერატუ- ფუნქცათაი კოორტიკალიზაცია –- იხ.
რა+49-ია. კოორტიკალიზაცია ფუენქციების.
ფხიხროფიტები –- სიცივის ამტანი მცე–- ფუნჯ. ფეხვი –- ფესეთა სისტემა, რო–
ნარეები, რომლებიც შეგუებული არი–- დესაც მთავარი ფესვი სუსტადაა გან-
ან ცივ და ტენიან სუბსტრატზე ცხოვ- ვითარებული ან სრულებით არაა გან-
რებას, მაგ, არქტიკული მღიერები, ვითარებული და არ განირჩევა გვერ–
ქონდარა ფიჭეი, და სხვ. მათ მიეკუთ- დითი ფეხვებისაგან არც სიგრძით დ>
ვნებ: ფსიხროპიგროფიტები, ფსისხ- არც სიმსხოთი (მაგ. მარცვლოვანთა-
როჰიგრომეზოფიტები, ფსიხრომეზო- ფესეი).
ფიტები, ფსიხროქსერომეზოფიტები. ფუნჯიხებრი ფესვთა სისტემა
-- იხ, ფუნ-
ფსხსიხროქნერომეზოფიტები –- სიცივის ჯა ფეხეი.
ამტანი ქსერომეზოფიტები. ფური -- მსხვილფეზარქოსსი დედღალი-
ფსხსიხროპიგრომეზოფიტები – სიცივის ცხოველი (ძროსა, კამეჩი, ირემი).
ამტანი ჰიგრომეზოფიტები. ფურირემი –. ფური ირემი; დედალი
ფხიზროპიგროფიტები –- სიცივის ამტანი ირემი.
ჰიგროფიტები. ფურკამეჩი
–– ფური კამეჩი: დედალი კა–-
ფუზარიოზი - მცენარეთა დაავადება, მეჩი.
რომელსაც იწვევს უსრულო სოკოე- ფურუნკული -- კანის საოფლე და ცხი-
ბის ზოგიერთი წარმომადგენელი ფუ- მოვანი ჯირკელების ჩირქოვანი ანთე–
ზარიუმის (წს586.ს=) გვარიდან. ბა; ძირმაგარა.
ფუკოქსანტინი -- ქსანტოფილთან ახლოს ფურცელი ყვავილის –- ყვავილის გვირ-
მდგომი მუქი წაბლისფერი პიგმენტი, გვინის ფოთოლაკი –– ფურცელი.
რომელსაც შეიცავს წაბლა წყალმცე- ფურცლებგანცალკევებული გვირგვინი ––
ნარეები. გვირგვინი, რომლის ფურცლები თა-
ფუმიგაცია –– სასოფლო-სამეურნეო მცე- ვისუფალიას, ე, ი. არ არის შეზრდილი
ნარეების მავნებლებთან ბრძოლა შხა– ღა ადვილად სცილდება ყვაეილსაჯ-
მიანი ორთქლისა და გაზების შეხრჩო- დომს.
ლებით. ფურცლებშეზრდილი გვირგვინი –– გვირ–
ფუმფლი –- იხ. ქინქლი. გვინი, რომლის ფურცლები მეტ-ნაკ-
ფუნგიციდი –- ნიეთიერება რომელსაც) ლები სიგრძითაა მეზრდიალი.
ხმარობენ უმაღლეს მცენარეთა პარა– ფუსტიკი –– ჩვეულებრივი თრიმლის მერ–
ჰიტი სოკოებისა და ნაწილობრივ ბაქ- ქნის სახელწოდება.
ტერიების წინააღმდეგ (მაგ., ფორმა- ფუტი –“- ლაფნისა და პერიდერმის შემც-
ლინი, ბორდოს ზსნარი და სხე.). ველი მკვდარი ქსოვილების კომპლექ-–
ფუნიკულუსი –-– თესლის ყუნწი; თესლ- სი, რომელიც წარმოიქმნება მ(:ენა-
კვირტის ნაწილი, რომლითაც ის პლა- რის ღეროს ან ფეხვის ზედაპირზე.
ცენტაზეა მიმაგრებული. ფუტკრის რძე, ფაფა
–- მუმა ფუტკრ““.
ფუნქცია –- ორგანიზმის ან მისი ორგა- სპეციალურ სანერწუვე ჯირკვლებში
ნოს სპეციფიკური მოქმედება; რაიმე გამომუშავებული ცილოვანი ნივთიე-
გარკვეული რეაქციის სასიცოცხლო რება რომლითაც) იკვებებიან გათ.
გამოვლენა. მატლები, შეიცავს სხეადასხვა ამინო–
-ფუტკრიხ – 362
– მცლიცერი

მჟავას, 3 ჯგუფის ვიტამინებს და სხვ, წარმოიქმნება ნაყოფი დაუმტვერობის

იყენებენ მედიცინაში, პარფიუმერია- ან ყვავილში ბუტკოს უქონლობის შე-
ში. მისგან ამზადებენ სპეციალურ დეგად. უნაყოფო ყვავილი.
პრეპარატს –– „აპილაკსი. ფშუტყვავილა –– იხ. ფუჭუჟევავილა.
ფუტკრის ურა –- ფუტკრის ოჯახიდან მუ- ფხა-- 1. ყეავილის ქვედა კილის წვერზე
შა ფუტკრების ნაწილის გამოყოფა ან ზურგზე განვითარებული სხვადა-
ძველ დედაფუტკართან ერთად და სხვა სიგრძის სადგისისებრი დანამატი
ადგილის ძებნა ახალი ოჯახის შესაქმ– (მარცვლოვან მცენარეებში), 2. თევზის
ნელად. წვრილი ძვალი. 1. ლობიოს პარკის
ფუღურო -- ხე-მცენარეთა ღეროში წარ- წვერი.
მოქძნილი ღრუ, რომელიც ვითარდება ფბიანი გამონაზარდი, მორჩი -- კენტი,
შანაგნი ქსოვილების დაშლის შე- უკან მიმართული მორჩი, რომელიც
დეგად. გამოდის ხერხემლის მალის რკალი-
-“ფუჭუვაუილა ––- ყვავილი, რომლიღანა() აღ დან.

კავილი –. შემაწუხებელი შეგრძნება, ში თოვლის საფარითაა დაფარული.

რაც გამოწვეული: კანში არსებული ქამეფიტებს თავის მხრივ ყოფენ: ბრი–
მგრძნობიარე ნერეების დაბოლოებე- ოქამეფიტებად (მიწისხედა ხავსები)
ბის გაღიზიანებით ზოგიერთი დაავა–- ღა საკუთრიე ქამეფიტებად: განრთს-
დების (მაგ, ნივთირებათ· (სელის მული, ბალიშისებრი, მხოხავი, ნახევ-
დარღვევა) დროს და კანის პარაზიტუ- რად ბუჩქისებრი, ბუჩქისებრი და სზე.
ლი დაზიანებით (მქავანა და სხვ.). მცენარეები (დათვის კენკრა, წითელი
ქათმის ხიბრმავე –– დაქვეითებული უნა- მოცვი).
რი ბინდში ხილვისა; ჰემერალოპჰია, ქარაქოზები –- ის. მღიერები.
კალა –– ხერხემლიანი ცხოველებისა და ქართა–– სსრკის ევროპული ნაწილის
ადამიანის თავის ჩონჩხი. სამსრეთით გავრცელებული მდინა-
კალას სარქველი –– თავს ქალას ზედა რისპირა ბუჩქნარი, რომელიც წყალ-
ნაწილი, რომელიც შემდგარია თხემი- დიღობის დროს ილეკება წყლით.
ჭქარქვეტა მცენარეები
–-– ისს ბურბურა
სა ღა ნაწილობრივ შუბლის, კეფისა
და საფეოქლის ძვლებისაგან. მცენარეები.
ქაჩაჩიანნი –- იზ. კენტჩლიქიანები.
ქალას ფუძე
- ქალას ქვედა ნაწილი, ქაცვი –– მაგარი, ეკლისებრი წარმონაქმნი,
რომელიე წარმოქმნილა შუბლის
რომელიც ეკლისაგან განსხვავებით
ძვლის თვალის ნაწილისაგან, ცფხავის,
წარმოადგენ ღეროს ზედაპირული
სოლისებრი, საფეთქლისა და კეფის ქსოვილის (ეპიდერმისის) გამონა–
ძვლებისაგან.
ზსარღს (ვარდის, ასკილის და სხე.
ქლამშა –- თესლკაირტი”ს ნუცელესის
„ეკლები“ ) და არა მცენარის სახე-
ფუშე. ცვლილ ორგანოს.
ქალაძოგამია -- მტვრის მილის შეჭრა ქედი –- იხ. შკერდის ქედი.
თესლკვირტში ქალაძის გზით. თავმკერდზე
ქელიცერი –– ობობასნაირთა
ქამეფიტები –- მცენარეები რომელთაც) არსებული პირველი (წინა) წყვილი
განახლების კვირტები უვითარდება მი- მარწუსისებრი კიდურიდლ რომელიც
წის ზედაპირთან ახლოს და ზამთარ. ხელს უწყობს საკვების მოჰოვებაში.
ქემორეცეპტორები – 363 ქვეწარმავლები

ქემორეცეპტორები –- ქიმიურ გაღიზიანე- ჭეცი

–– ცხოველთა, მცენ-რეთა და ადა+
ბათა მიმღები რეცეპტორები. მიანთა გაღამდები ავადმყოფობა, რო–
ჭქემოსინთეზი –-– ზოგიერთი ბაქტერიის მელსაც იწვევს სხვადასხვა სახის სო-
მიერ ორგანული ნივთიერებების წარ- კო; გამოიხატება ზედაპირული ქსოვი-
მოქვ6ნ-ს პროცესი, რომელიც მიმღი- ლების აქერცვლით., მუნი.
ნარეობს არაორგანული ნივთიერების ჭვედანახკვიანი ყვავილი –- ყვავილი, რო–
ღაჟანგეის “დროს გამოყოფილი ქიმიუ- მელიც ზასიათდღება ქვედა ნასკვით,
რე ენერგიის ხარჯზე აღმოაჩინა ე. ი. ისეთი ყვავილი, რომლის ყვავილ-
ს. ვინოგრადსკიმ 1891 წელს. საფარი მოთავსებულია ნასკვის წვერ-
ქემოტაქსისი –- მოძრაობა, რომელიც გა– ზე (ვაშლის, კომშის და სზვ.).
პირობებულია ქიმიური გამღიზიანებ- ქვედა ნასკვი –- ნასკვი, რომლის წვერ–
ლის ზეგავლენით. არჩევენ დადებით ზეც მოთავსებულია ყვავ-ლსაფარი.
(ქიმიური გამღიზიანებლის მიმართუ- ქველა ნისკარტი –- ფრინველების ნის-
ლებით) და უარყოფით (გამღიზიანებ- კარტის ქვედა ნახევარი. '
ლის საწინააღმდეგო მიმართულებით) ქვეითი კალიები –- კალიების მატლობის
ქაემოტაქსის. შემჩნეულია მოძრავ სტადია, როდესაც ფოთები აქვთ გა-
მიკრობებში„ ზოოსპორებში, სპერმა- ნუვითარებელი
და ფრენა არ შეუძ-
ტოზოიდებში. ლიათ.
ქემოტროპი%ზმი –- მცენარის ზრდისეული ქვეკლასი –- მცენარეთა ღა ცხოეელთა
ორგანოს გადახრა ქიმიური გამღიზი- კლასსა და რიგს შორის შუალედი ტაქ-
ანებლის ცალმხრივი მოქმედების შე- სონომიური კატეგორი,ა რომელიც
დეგაღ კარგადაა შესამჩნევი, მაგ., რამდენიმე რიგს მოღცავს.
მტერის მილის ჩაზრდისას, აგრეთვე ქვერიგი –- მცენარეთა და ცხოველთა
სოკოს ჰიფებისა და უმაღლესი მცე- რიგსა დღა ოჯახს შორის შუალვდი სის-
ნარეების ფესვის ზრდის დროს. ტემატიკური ტაქსონომიური კატეგო-
ქემოტროფული ორგანიზმები –- ორგა- რია, რომელიც აერთიანებს რამდენი-
ნიზმები, რომლებიც ნახშირბადს ით- მე ოჯაზს.
ვისებენ ქემოსინთეზის პროცესში. მათ ქვეცსაზეობა –- მცენარეთა და ცხოველთა
ეკუთვნის, მაგ., მანიტრიფიცირებელი შიდასახეობრივი ტაქსონომიური კა-
ბაქტერიები. ტეგორია; ინდივიდთა ერთობლიობა,
ქერქი –– 1, ზოგიერთი ორგანოს გარეგანი რომელიც წარმოადგეს სახეობრივ
შრე. ფენა. (მაგ, ტეინის ქერქი). ინღივიდთა ჯგუფის ნაწილს და გააჩ-
2. მცენარის ღერძული ორგაწოების „ნ-ა თაეისი გარკვეული გავრცელება
პერიფერიული ნაწილი –- ეპიდერმი- სახეობის ა”ეალის ფარგლებში.
სის ქვეშ მდებარე ქსოვილი. პვეტიპი –-: მეენარეთა და (,სოეელთა ტი-
ქერქის აყრა –- იხ. აქერქვა. პსა და კლასს შორის შეალედი სის-
ქერცლი –- კანმი წარმოქმნილი რქოვანი, ტემატ-კური ტაქსონომიური კატეგო-
ძვლოვანი ან დენტინისებრი ფირფი- რია. რომელიც აერთიანებს რამდენიმე
ტები, რომლითა) დაფარულია რიგ კლასს.
ცხოველთა (ოევზები, ქვეწარმავლები, ქვეტუე –- ტყის თანასაზოგადოების ბუჩ-
ფრინველები და სხვ.) სხეული ან სხე- ქების, ზოკჯერ ხეების ერთობლიობა,
ულის ნაწილი. რომლებსაც არ შეუძლიათ მიაღწიონ
ჭქერცლისებრი, ქერქლიხებრი ნაწიბური-- ზეთა იარუსის სიმაღლეს და იზრდე-
ძელების შეერთება, როჭჰლის დროსაც ბიან სინათლის მოყეარულ სე-მცენა–-
ერთი «ვლის ნაპირი დადებულია მეო-. რეთა კალთის ქვე9.
რეზე. ქვეწარმავლები –- ხერხემლიან ცზოველ-
ქვირითი – 304 –– ქლორეწნქიმა

თა ერთ-ერთი კლასი. მათ ეკუთვნის ბის ორ ძირითად კატეგორიას: სექჰ-

ნიანგი, კუ, ხვლიკი„ გველი და სხვ. ტორულს და პერიკლინალურს.
მისთანანი. ქიმოზინი –- საკვეთი ფერმენტი, დვრი-
ქვირითი -- თევზების, ამფიბიების ღა ტის ფერმენტი; ფერმენტი, რომელ–
სხვა ცხოველის კვერცზები, რომელსაც საც კაზეინი გადაყავს ხსნადი ფორმი-
მდედრი ცხოველი ჰყრის (დებს) ლო- დღან უხსნადში რაც იწვევს რძის
რწოვანი გროვების სახით წყალში; დახაჭოებას, შედედებას.
როგორიც წესი მათ მკვრივი გარსი არ ქიმუსი -- საქმლის ფაფა, რომელიც იმ-
გააჩნიათ და წყალშივე ვითარდებიან ყოფება წვრილ ნაწლავებში და შედ-
მამრობითი ცხოველის მიერ სათესლე გება საკეები ნივთიერების, მისი მო-
სითხის მოსხმის შემდეჯ. ნელების პროდუქტებისა და საჭმლის
ქვირითის ყრა –– ის. ტოფობა. მომნელებელი წვენების ნარევისაგან.
ქვიში“ კულტურები – მცენარეთა ქვი–- კქინინი –– ალკ.ლოიდი, რომელსაც შე-
შაში მოყვანა (გამოზრდა) საკვები მა–- იცავს ქინაქინის ხის ქერქი.
რილების ხსნარების მიმატებით. იყე– ქინქლი –- სისხლისმწოველი, მცირე ზო–-
ნებენ მცენარის კვების, ზრდისა და მის, წვრილი სხვადასხვა მწერი ორ-
განვითარების ლაბორატორიული მე- ფრთიანთა რიგიდან, რომლებიც გუნ-
თოდით შესწავლისას. დებად დაფრინავენ ჰაერში,
ქიასტონევრია –- ძირითადი გვერდითი ქირურგია –- მედიცინის ნაწილი, რომე-
ნერვული ღეროების გადაჯვარედინე- ლიც სწავლობს დაავადებათა ოპერაცი
ბა მუცელფეხიან მოლუსკებში, დახვე– ული გზით მკურნალობის მეთოდებს;
ული ნიჟარს განვითარებასთან და- მკურნალობა ოპერაციული მეთოდით;
კავშირებით. დასტაქრობა.
ქილარი –- დაუნაწევრებელი რუდიმენ- ქიტინი –- მაგარი, მკვრიევი ორგანული
ტული პირველი წყვილი მუცლისეუ- ნივთიერება რომლისგანაც შედგება
ლი კიდური ფეხსახსრიანთა ზოგიერ- ფეხსახსრიანთა და ზოგი სხვა ()ხოვე-
თი კლასს (MI0>:0310ი1ი'ი) წარმო- ლის კანის ღა ზოგიერთი ორგანოს
მადგენლებში; თავის მხრივ წარმოად- გარეთა, მაგარი ფენა.
გენს ხუფს რომლითაც დაფარულია ქიცვი –– ხერხემლიანი ცხოველების (თეე–
მუცლის დანარჩენი (ლაყუჩის ჯამ- ზების, ქვეწარმავლების, ფრინველები–
ზიდი) კიდურები. სა და ზოგიერთი ძუძუმწოვრის) კა-
ქილუსი –- ლიმფა, რომელსაც შეიცავს ნის მკვრივი ფირფიტები, რომლებიც
წერილი ნაწლავის კედლებში განლა- ასრულებენ დამცველ ფუნქციას.
გებული ლიმფური ძარღვები. ჭლამიდოსპორა –– ზოგიერთი სოკოს
ჭქილუხის პარკები, ჯიბეები –- იხ. მორე– სპორა, რომელიც დაფარულია მაგა
ნის ჯირკვლები. რი გარსით; წარმოიქმნება ცალკეული
ქიმერა –- ინდივიღი, რომელსაც გააჩნია ჰიფის უჯრედებად დაყოფის შედეგად
ორი მცენარის ქსოვილები, ზოგჯერ (მაგ., გუდაფშუტა სოკოებში).
მიიღება მყნობის დროს, როდესაც მლორაგოგენური უჯრედები -- უჯრედე-
კოურში (რომელიც წარმოიქმნება სა- ბი, რომლებიც განლაგებულია რგო-
ძირისა და სანამყენის შეზრდის ადგი- ლიანი ჭიების ნაწლავების გარშემო;
ლას) ისახება დამატებითი კვირტები, ასრულებენ გამომყოფ ფუნქციას.
რომელშიც ნაწილი ქსოეილებისა ეკ- ჭლორენქიმა –-– ქლოროფილის შემცვე-
უთვნის სანამუყენეს, ნაწილი
–– საძი– ლი პარენქიმა; ქსოვილი რომლის
რეს შმაგ, პომიდორისა და ძაღლ- უჯრედები შეიცავს ქლოროპლასტებს;
ყურძენას ქიმერები). არჩევენ ქიმერე- ფოთლის ქლორენქიმ (მეზოფილად
ქლორობაქტერიები -- 365 -- ჭონდარა

წოდებული) ჩვეულებრივ შედგება ლიან „ხოეელების ცხეირის ღრუ

მესრისებრი და ღრუბლისებრი ქსოვი- იხსნება ხახაში.
ლისაგან. წარმოადგენს საასიმილაციო ქოანოციტები –- საყელოიან-მათრაზოვა-
ქსოვილს. ნი უჯრეღები; ცილინდრული უჯრე-
მლორობაქტერიები –– ბაქტერიები, რომ- დები რომლებიც განლაგებულია
ღრუბელების სხეულის შიგნითა შრე-
ლებიც შეფერილია მწვანე პიგმენ- ში. აღჭურვილია შოლტებით, რომლე-
ტით –– ქლოროფილით, რაც მწეანე
მცენარეების ქლოროფილის იდენტუ- ბიც ყოველთვის ერთი მიმართულე–
რია. მეტწილად გვხვდება მტკნარ დამ- ბით ამოძრავებენ წყალს და მასში
დგარ წყლებში, ლამში და სხე. ადგი- მჟოფ საკეებს,
ლებში; მწეანე ბაქტერიები. ქოლგა –-– ბოტრიული ყვავილედის ერთ-

პლოროზი – 1. ფოთლის სიყვითლე; მცე- ერთი სახე, რომლის მთავარი ღერძი

დამოკლებულია და ყვავილები ერთი
ნარის დაავადება რომლის დროსაც
წერტილიდანაა გამოსული, თანაბა“1
ფოთლები და ნორჩი ყლორტები კარ-
სიგრძის ყუნწებბზეა განლაგებული
გავენ სიმწვანეს, რაც გამოწვეულია
(ქოლგოსანთა ოჯახის წარმომადგენ-
მცენარეში რკინის და ზოგიერთი სხვა
#«მანგანუმის, სპილენძის, გოგირდის) ლების ყვავილედი).
ქოლესტერინი, ქოლესტეროლი –- სტე-
ელემენტის სიმცირით (ფუნქციონა-
რინების ჯგუფის ბიოლოგიურად მნიშ-
ლური ქლოროზი), აგრეთვე ზოგიერ-
თი ინფექციური (ვირუსოვანი) დაავა– ენელოვანი ციკლური სპირტი.
ქოლიკობა –- იხ. დოლაობა.
დები“ შედეგადაც. 2. სისხლნაკლე–-
ბობა –- ჰემოგლობინის მნიშვნელოვა- ჭოლინერგული ნერვული ბოპკოები –-
ნი დაქვეითება სისხლის წითელ ბურ- ნერვული ბოჰკოები, რომლებიც) აგზ-
ნების გადაცემას მეორე ნეირონზე ან
თულებში; სიმწვანის სენი.
ეფექტორზე ანხორციელებენ მათ და–
პლოროპლახტები -– მცენარეული უჯრე- ბოლოებაზე გამოყოფილი მედიატო-
დის ქლოროფილის შემცველი მწვანე რის –- აკეტილქოლინის საშუალე–
პლასტიდები, რომლებშიც ზორციელ-
ბით.
დება ფოტოსინთეზის პროცესი. მა-
ქოლინეხთერაზები –- აცეტილქოლინის
შივე ხდება პირველადი სახამებლის
დაგროვება,
დამშლელი ფერმენტი.
ქოლინი –- აზოტოვანი ფუძე; წარმოად-
პლოროფილაზა --– ქლოროფილის გარ- გენს ბიოლოგიურად აქტიურ ნიეთიე-
დამქმნელი ჰიდროლაზების ჯგუფის
რებას. ეკუთვნის ვიტამინებს.
ფერმენტი. ჭქოლოფერმენტი –- ორკომპონენტიანი
პლოროფილი –- მწვანე პიგმენტი, რომე- ფერმენტი, რომელიც შედგება ცილო–
ლიც მწვანე ფერს აძლეეს მცენარის ვანი მატარებლისა და აქტიური ჯგუ-
ფოთლებსა და სხვა ნაწილებს, დიდი ფისაგან.
მნიშვნელობა აქეს მცენარის სიცოცხ- კომოფიტები –- მცენარეები, რომლებიც
ლეში, მისი მონაწილეობით ხორციელ- ადამიანის მიერაა შემოტანილი და
დება ფოტოსინთეზის პროცესი. უდაბურ, უშენ ადგილებში დასახლე-
ქლოროფილის მარცვლები ––- მწვანე ბული (შავბალას,ი ოროვანდი, ლენ–-
პლასტიდები. იზ. ქლოროპლასტები, ცოფა და სხვ.).
ქლოროფილის შემცველი ქსოვილები – პონდარა მამრები –-- ის ნაგალა მამ-
აზ. ქლორენქიმა. რები.
ჰოანები –-- შინაგანი ნესტოები; ზხევრე- ქონდარა მეხილეობა –-- დაბალტანიანი,
ლები, რომლითაც ხმელეთის ზერზემ- ქონდარა ხეხილის კულტურა.
ჭონდარა – 366-– ჭქორიონი

ქონდარა მცენარეები –- დაბალტანიანი, კონდრულობა – იხ, ნაგალაობა.

გართხმ.ელი ხეები და ბუჩქები. ქონი –- იხ. ცხიმები.
ქონდარა პლანქტონი -- იხ. ნანოპლანქ- ქონიხ ჯირკვლები –- ძუძუმწოვარ ცხო-
ტონი. ველთა კანში განლაგებული ჯირკე-
ქონდრიოგენები –- ქონდრიოსომების ჰი- ლები, რომლებიც ს:დინარით ის.აწება
პოთეზური კომპონენტებე, რომლებ- თმის ჩანთებში; გამოყოფენ ცხიმს––
საც მიაწერენ გენეტიკური თვისებე– კანის ქონს, რომელიც არბილებს კან-
ბის მატარებლების როლს. სა და ბალანს. მას თებოს ჯირკევლებ-
"ქონდრიოიდები –- ქონდრიოსომების ეკ- საც უწოდებენ.
ვივალენტები ბაქტერიებში. უმაღლეს ქონკლიონი –– მოლუსკების ნიჟარის გა-
მცენარეთა და ცხოველთა ქონდრიო- რეთა ფენა (შრე), როპელიც ორგ»-
წომებისაგან ისინი განსხვავდებიან თა–- წულ ნიეთიერებას შეიცავს. მას რქო-
ვისი სტრუქტურით. ვანი შრეც ეწოდება.
ქონდრიოზომები -- ის. ქონდრიოსომები. ჭორდა –- შიგნითა ღერძული ჩონჩხი,
ქონდრიოკინეზი -- ჭქონდრიოსომების და- რომელიც თავის ეხრიე წარმოადგენს
ყოფა და განაწილება მიტოზსა და მე– განსაკუთრებული ელასტიკური ქსოვი–
· ბოზში. ქონდრიოსომები ამ დროს იკ- ლისაგან შემდგარ დრეკად, დაუნაწეე-
რიბება ბირთვის ირგელივ, მეტწილად რებელ სიმს, ჭიმს. უმდაბლეს ხერ-
გარის სახით, და გარდიგარდმო სემლიან ცხოველებს (მაგ, ლანცე-
იყოფა, ხოლო დაყოფის პროდუქტი ტას) რჩებათ მთელი სიცოცხლის გან-
მიემართება უჯრედის პოლუსებისა- მავლობაში: უფრო
მაღალორგანიზე-
კენ. ბულ ცხოველებს ქორდა გააჩნიათ
ჭონდრიოკონტები –– ჩხირისებრი ფორმის მხოლოდ განვითარების ადრეულ სტა-
ქონდრიოსომები. დიაში, შემდეგ კი იცვლება ზხერხემ-
კქონდრიომერა -- სპერმიის ის ნაწილი, ლით.
სადაე გეზვდება ქონდრიოსომები. ქორდოტონალური ორგანოები –- გრძნო-
ქონდრიომი (ქონდრიოსომებიდან) –– ჭო- ბის განსაკუთრებული ორგანოები
ნდრიოსომებს ერთობლიობა უჟჯ- მწერებში რომლებიც დიდი რაოდე-
რედში. ნობით გვხვდება მწერის სხვადასხვა
ქონდრიომიტები –- მარცვლების ძეწკვის ორგანოში (ფეხებში სხეულის სეგ-
ფორმის ქონდრიოსომები. მენტებში, ფრთებსა და სზვ.); ფიქრო-
ქონდრიოპლაბტები –- დიდი ზომის (გი- ბენ, რომ მათი საშუალებით ხდება
განტური) მრავალბირთვიანი უჯრედე– სიმეტრიული ორგანოების მოძრაობის
ბი, რომლებიც მონაწილეობენ ხრტი- კოორდინაცია, განსაკუთრებით ფრე-
ლის ძვლად გარდაქმნის პროცესში; ნის დროს.
გამოყოფენ განსაკუთრებულ ნივთიე- ჭორეა –- კუნთების კრუნჩხვითი შეკუმ–
რებას, რომელიც ხრტილს შლის. შვა.
ჭქონდრიონომები –– ცოცხალი უჯრედის პორიოიდური გარსი –- იხ. სისხლძარღ-
განსაკუთრებული ორგანოიდები მარ- ვოვანი გარსი თეალისა,
ცელების, ჩხირების, და სხვა პაწია ქორიონი –- 1. მწერების კვერცზის გარე-
სხეულაკების სახით, რომლებიც აქტი- თა, ქიტინოვანი გარსი. 2. ქვეწარმავ-
ურ მონაწილეობას იღებენ უჯრედში ლების, ფრინველების დღა ძუძუმწოვ-
მიმდინარე ნივთიერებათა „ცვლაში. რების ჩანასახის გარეთა გარსი, რო-
ზოგიერთი მკვლევარის აზრით ქონ- მელიც ჩანასახის ირგვლივ ქმნის დას-
დრიოსომებისაგან ·პლასტიდები წარ– შულ ღრუს; ძუძუმწოვარ ცხოველებ-
მოიქმნება. ში, სამეილოსნოს კედლებთან ერთად,
ქორიონული – 367 -- ქრომოსომები

ქორიონი მონაწილეობს პლაცენტის დღა ძოწეული _ჯუალმცენარეების შე-

წარმოქენაში, გუებითი რეაქცია სინათლის სპექტრუ-
პორიონული გონადოტროპინი –- «ხ. ლი შემადგენლობის შე,ვლაზე, 6.)
პროლანი. წყლის სიღრბემე· უზრუნველყოფა
პჭორწინების პერიოდი –- დროის შუალე- ფოტოსინთეზს ლურჯ სინათლეში
დი, რომელშიაც წყვილღებიან ცხოვე- წყალმცენარეები ლებულობენ წითელ
ლები. (დაგატებით) შეფერვა", წითელში
კოჩადმავლობა –- იხ. მომთაბარეობა, კი –– ლურჯ".
კოჩორი –- ბეწვების კონა ზოგიერთი ქრომაფინური ორგანო –- იხ, აღრენალუ-
მცენარის თესლზე ან ნაყოფზე (მაგ., რი ორგანო.
რთულყვავილოვნებში). ქრომაფინური სხეული –- იხ. პცრაგან-
ქრომატიდები –- ქრომოსომების სიგრ- გლიუმი,
ძღეი ნახეერები როვლებიც თავის ქრომაფინური უჯრედები -- უჯ”ედები,
მხრივ შედგებიან ქრომონემებისაგან. რომლებიც შედის თირკმელზედა ჯი“-
ქრომატინი –– უჯრედის ბირთეის ნივთი- კვლის ე. წ. ადრენალურ ქსოვილში;
ერება, რომელიც კარგად იღებება ძი– შეიცავს ჩანართებს, რომლებიდ) ქრო-
რითაღი საღებავებით. მიეკუთვნება მისმჟავას მარილებით იღებება უყვ”თ-
ნუკლეოპროტეიდებს, “შედგება დნმ- ლად ან ყავისფრად.
ისა და ჰისტონისაგან უმნიშენელო ქრომოგენები –– ნივთიერებანი, რომლებ-
რაოდენობით შეიცავს აგრეთვე რნმ-ს. იც ადვილად გადაიქცევიან პიგმენტ--
ქრომატინული სისტემა –- უჯრედების ბად. წარმოადგენს სენთქვის პიგმენ-
სისტემ, რომელიც გამოიმუშავებს ტების აღდგენილ უღერულ ფორმა
ჰორმონ ადრენალინს. ქრომოგენური ბაქტერიები –- ბაქტერიე–-
ქრომატოლიზი -– ბირთვის დახლეჩვის ბი, რომლებიც წარმოქმნიან პიგმენ-
(დაშლის) ბოლო სტადია. ქრომატინი ტებს.
დღა ბირთვაკი იხსნება, კარგავს შე- ქრომოზომები –- იხ, ქრომოსომები.
ღებვის უნარს და ბირთვის გარსის ქრომომერები –- მკაფიოდ ხილვადი წარ-.
გახსნის შემდეგ ირევა ციტოპლაზმას- მონაქმნებიი რომლებიც ქმნიან ქრო–
თან. მოსომების ხილვად სტრუქტურას.
ქრომატოპლაზმა –-– ლურჯმწეანე წყალ- ქრომონემა –- ნუკლეოპროტეიდების ბო–
მცენარეების უჯრედების პროტოპლა- პკოების უწყვეტი სუბმიკროსკოპიუ–
ზმის პერიფერიული ნაწილი, რო- ლი კონა, რომელიც შედგება მრავალ–
მელი) “შეღებილია პიგმენტების – რიცხოვანი ქრომოსომული ელემენტა-
ქლოროფილის, ფიკოციანის, კაროტი- რული ფიბრილებისაგან ანუ ქროჭო-
ნის დღა სხვათა არსებობით. ფიბრილებისაგან.
ქრომატოფორები –-- 1. სხეადასხვა ფორ- ქრომოპლაზმა –-– კრებადი ცნება იმ ნიე-
მის შეღებილი სხეულები მწეანე, წაბ– თიერებებისა, რომლისგანაც შედგება
ლა, წითელ და სხვა წყალმცენარეებ- ქრომოსომთა მატრიქსი მიტოზსა და
ში; წარმოქმნილია „ცილოვან-ლიპოი- მეიოზში.
დური სტრომისა და რიგი პიგმენტე- ქრომოპლასტები –- სხვადასვა ფერად
ბისაგან. 2. უჯრედები, რომლებიც შე– (წითლად, ყვითლად და სხვ.) შეფერი–
იცავენ პიგმენტებს –– ნივთიერებებს, ლი პლასტიდები მცენარის უჯრედში,
რომლებიც ცზოველებს აძლევს ფერს. ქრომოზომები –- უჯრედის ბირთეის უმ-
ვ, შეფერილი პლასტიდების საერთო ნიშვნელოვანეს„ ნაწილი, რომელიც
საბელწოდება. შეიცავს მემკეიდრულობის ფაქტო-
ქრომატული ადაპტაცია –- ლურ#-მწვანე რებს ანუ გენებს და თაობიდან თაო–-
ქრომოსომები – 368 - ქრომოსომული

ბას მემკვიდრეობით გადასცემს ორგა- ქრომოსომთა სომატური ანაწუობი

–- იზ.
ნიზმის დამახასიათებელ ნიშან-თვისე- სომატური ანაწყობი ქრომოსომებისა.
ბას. წარმოადგენენ მკვრივ, ძაფისებრ ქრომოსომთა ძიარითადღი რიცხვი –- იხ.
ან ჩხირისებრი ფორმის წარმონაქმ-
ნებს, რომლებიც კარგად მოჩანს უჯ- ძირითადი რიცხვი ქრომოსომებისა.
რედის გაყოფის დროს; შეიცავენ დე–- ქრომონომული ანაწყობი –- ქრომოსომ-
ზოქსირიბონუკლეინმჟეავას (დნმ) და თა ერთობლიობა, რომელიც დამახა–
ცილებს. სიათებელია მოცემული ორგანიზმის
ქრომოსომები დონორები -- იხ. დონორი
უჯრედებისათვის, არჩევენ ჰაპლოი-
ქრომოსომები,
პრომოსომებს დიპლოიდური ანაწყო-
დურ თ) ღა დიპლოიდურ (20) ქრო-
ბი –- ის, დიპლოიდური კომპლექსი მოსომულ ანაწყობს. განაყოფიერების
ქრომოსომებისა. დროს ჩეეულებრივ ერთდება ორი
ქრომოსომები დიპლოიდური კომპლექ- გამეტის ჰაპლოიდური ქრომოსომული
ხი –- იხ. დიპლოიდური კომპლექსი
ანაწყობი და წარმოიქმნება ზიგოტა
ქრომოსომებისა.
ქრომოსომების დიპლოიდური რიცხვი –- დიპლოიდური ქრომოსომული ანაწყო-
იხ, დიპლოიდური რიცხვი ქრომოსო- ბით; მეიოზის დროს კი ხდება ქრომო–
მშებისა. სომთი დიპლოიდური რიცხვის რე-
კრომოსომები” ხუბსტიტუცია –-- ცალ-
კეულ ქრომოსომთა ან ჰომოლოგიურ
დუქცია და გამეტების –- სასქესო
ქრომოსომთა წყვილის შეცვლა ან გა–
უჯრედების წარმოქმნა ჰაპლოიდური
ღატანა შეჯვარების გზით. ქრომოსომული ანაწყობით.
ქრომოსომების პაპლოიდური ანაწყობი--. ქრომოსომული თეორია მემკვიდრეობი-
იხ, ჰაპლოიდური კომპლექსი ქრომო- თობინა –- თეორია, რომლის თანახ-
სომებისა.
მად ორგანიზმის მემკვიდრულობის
ქრომოსომებს ჰაპლოიდური კომპლექ-
ხი –- იხ, ჰაპლოიდური თვისება მოქცეულია უჯრედის ბირთ-
კომპლექსი
ქრომოსომებისა. ვში მდებარე, სხვადასხვა ფორმის,
ქრომოსომები” პაპლოიდური რიცხვი – განსაკუთრებულ სხეულაკებში ––
იხ. ჰალოიდური რიცხვი ჭრომოსო- ქრომოსომებში.
მებისა.
ვკრომოსომული კომპლექსი -- ქრომო-
კრომოსომთა ანაწყობი -- იხ. ქრომოსო-
მული ანაწყობი. სომთა ჯგუფი, რომელიც, უკიდურეს
კრომოსომთა კონიუგაცია -- ჰომოლოგი- შემთხვევაში, მოიცასს ქრომოსომთა
ური (განსაკუთრებულ შემთხვევაში მთელ ჰაპლოიდურ ანაწყობს; ქრომო-
არაჰომოლოგიური) ქრომოსომების სომული კომპლექსი მეიოზში მოქმე–
ურთიერთ მიზიდვა მეიოზის პროფა-
“აში (ზიგოტენში, პახსიტენში). დებს როგორც გენეტიკური ერთეუ-
ლი.
ქრომოხომთა რიცხვის შემცირება –_
ქრომოსომული მერყეობა ტცვალებადო-
ქრომოსომთა ნორმალური რიცხვის
შემცირება ბირთვის გაყოფის პრო- ბა –- იხ. სომატური მერყეობა.
ცესის დარღვევის შედეგად ან ქრო- პრომოსომული მუტაციები -- ქრომო-
მოსომული გადაკეთების გამო, რასაც
სომთა სტრუქტურული ცვლილება,
შეიძლება ევოლუციური მნიშვნელო- რომელიც შეიძლება მოხდეს ერთი
ბა ჰქონდეს. ქრომოსომი”“ სეგმენტის გადასელით
ქრომოსომული – 368 ქნერომორფიზმი

მეორეზე, ქრომოსომის შიდა მონაკვე– სუსტად ჩანს. ეს რეაქცია შეპირობე-

თის 10809-ით შემობრუნებით და ცალ- ბულია ბენზოლის ჯგუფების არსებო-
კეულ ქრომოსომთა მთელი რიგი სხვა ბით ცილოვან მოლეკულებში.
სტრუქტურული ცელილებებით. მუ- ქსანტოფილი –- ყეითელი პიგმენტი კა–-
ტაციების განსაკუთრებულ ტიპს წარ- როტინოიდების ჯგუფიდან; წყალში
მოადგენს ქრომოსომების რიცხვის არ იხსნება მაგრამ კარგად იხსნება
ცვლილება, რაც მდგომარეობს ზედმე– სპირტში. გეხვდება მცენარის ფოთ-
ტი ქრომოსომების წარმოქმნაში ანდა ლებში კაროტინთან ერთად ქლორო-
ზოგიერთი ქრომოსომის დაკარგვაში. პლასტებსა და ქრომოპლასტებში.
ასეთი სახის ცვლილებები ხდება მეი- ქსანტოფსია –- მხედველობის მოშლილო-
ოზის ნორმალური მსელელობის რაი– ბა, რომლის დროსაც საგნები ყეით-
მე მიზეზით დარღვევის გამო. ლად შეფერილი გვეჩეენება.
ქრომოსომული პოლიმორფიზმი –- გარ–- ჭქხენიები -- მამის ნიშნების გამოვლენა
კვეული ქრომოსომის (ან ქრომოსომ- მცენარის თესლის ენდოსპერმზე (პირ-
თა დიდი რიცხვის) ერთი ან რამდენი– ველი რიგის ქსენიები) ან (იშვიათად)
მე, სტრუქტურულად ალტერნატიუ- ნაყოფსაფარზე (მეორე რიგის ქსენიე-
ლი, ფორმის გამოჩენა პოპულაციაში. ბი) პიბრიდიზაციის დროს.
ქრომოტიპი –- ქრომოსომული ანაწყობი. ქნენოგამია –-– ჯვარედინი დამტვერვის
ძირითადი ქრომოტიპი შეესაბამება ძი– სახე, როდესაც ერთი მცენარის ყვა-
რითად ქრომოსომულ ანაწყობს. ვილი იმტვერება იმავე სახეობის სხვა
ქრომოფიბრილი –- ქრომონემის შემად- ეგზემპლარის ყვავილის მტვრით.
გენელი ნაწილი, ქრომონები შედგება ქსენოპლასტიკური ტრანხპლანტაცია
–
ორი ქრომოფიბრილისაგა„ რომელ- ის. ტრანსპლანტაცია.
თაც გააჩნიათ ცალკე მატრიქსი. თი- ქსეროდერმა, ქხეროდერმია –- კანის
თოეული ქრომოფიბრილი თავის ქრონიკული დაავადება, რაც გამოიხა-
მხრივ იყოფა ორ ქრომოფილამენტად. ტება კანის სიმშრალით, პიგმენტა-
ქრონაქსია –- ქსოვილებში აგზნების გა- ციით, აქერცვლითა და დასკდომით.
ტარების სიჩქარე. ქსეროკლეინტოგამია –- კლეისტოგამია,
ქრონი –- ევოლუციის დროის საზომი რომელიც გამოწვეულია უკიდურესად
ძირითადი ერთეული. 1 ქრონი უდრის მშრალი (გვალეიანი) პირობებით.
მილიონ წელს. ქსერომეზოფიტები –- მცენარეები, რომ-
ქრონიკული ცდა –- ორგანიზმი” ფუნქ- ლებიე ამჯობინებენ მეზოფიტებისა
ციების ზანგრძლივი შესწავლა მთლიან და მეზოქსეროფიტების შუალედ პი-
ცხოველზე. რობებს (ზოგიერთი მუხა, ფიჭვი ღა
ქსანთოპროტეინი”ი რეაქცია –-- მიკროს- სხვ).
კოპში ცილოვან ნივთიერებათა აღმო- ქსერომორფიზმი –- მცენარის ორგანოე-
ჩენის ერთ-ერთი რეაქცია, რაც შემ–- ბის მორფოლოგიური და ანატომიური
დეგში მდგომარეობს: ძლიერი აზოტ- აგებულების თავისებურებანი გვალვა–
მჟავას მოქმედებით ცილები იღებება გამძლეობისა და ტენიანობის სიმცი-
(განსაკუთრებით შეთბობით) ყვით- რისადმი შეგუებასთან დაკავშირებით;
ლად; ამონიაკის მიმატებით ხსნარი მაგ, ფოთლის წვრილუჯრედიანობა,
იღებს ნარინჯისფერს; თუ ამონიაკის დაძარღვის ხშირი ქსელი, ბაგეების
მაგივრად მივუმატებთ მწვავე ნატრი- დიდი რაოდენობა, სქელი კუტიკულა
უმის სსნარს (ჭარბად), წარმოიქმნება და მთელი რიგი სხვა ნიშნები, რომ–
მოწითალო ყავისფერი შეფერილობა. ლებიც ქსეროფიტებისათვისაა დამა–
მიკროსკოშმი შეფერილობა უფრო ხასიათებელი,.
ქხეროფილები – 370-– ჭუჩმკვრივი

ქსეროფილები –- სიმშრალის მოყვარუ- კსოვილი –– ერთნაირი ფორმის, აგებუ-

ლი ორგანიზმები. ლების, წარმოშობისა და გარკვეული
ქძკხეროფილური ორგანიზმები -- იხ. ქსე- ფუნქციის შემსრულებელი უჯრედე-
როფილები. ბის ჯგუფი.
ქსეროფიტები –- მცენარეები, რომლებიც ქსოვილის კულტურა, ექსნპლანტაცია --
შეგუებული არიან მშრალ, ტენის ცხოველური და მცენარეული ქსოვი-
მცირე რაოდენობით შემცეელ, გვალ– ლის ხელოვნურად განვითარება, გაზ-
ვიან ადგილსამყოფელზე ცხოვრებას რდა ორგანიზმის გარეშე; ამ გზით გან–
(უდაბნოს, ნახევრადუდაბნოს და ვე– ვითარებული ქსოვილი.
ლის ბევრი მცენარე). ქსოვილური სითხე –- სითხე, რომელიც
ქსეროფიტიზმი –- იხ. ქსერომორფიზმი. მოთავსებულია უჯრედშორის სივრ-
ქხეროფიტოიღები – იხ. ქსერომეზოფი- ცეებში.
ტები. ქსოვილური ხუნთქვა –- ქსოვილებში
ვქხეროფტალმია –- თვალის დაავადება, მიმდინარე ჟანგვითი პროცესი; ქსო-
რომლის დროსაც რქოვანას ეპითე– ვილებშმი მიმდინარე ვგაზთა ცვლა,
ლიუმი იშლება, რასაც მოსდევს გარ- ე. ი. უჯლედებისა და უჯრედშორისი
სის გასქელება და სიმშრალე; გამოწ- ნივთიერებების მიერ ჟანგბადის მოს-
ვეულია ვიტამინი #-ს ნაკლებო– მარება და ნახშირორჟანგის გამო-
ბით. ყოფა.

ქსეროპალოფიტები –-– იხ ჰალოქსერო- ქსოვილური შეუთავსებლობის გენები –-

ფიტები. დონორის ანტიგენების გავლენით რე–
კხსილემა –- მერქანი, ქსოვილთა კომპ- ციპიენტში წარმოქმნილი ანტისხეუ-
ლექსი, რომლის მთავარი შემადგენე– ლები, რომლებიც განაპირობებენ ქსო–
ლი ნაწილია წყლის გამტარი ელემენ- ვილურ შეუთავსებლობას.
ტები –– ჭურჭლები. ქსილემის გზით ქტენიდია –-– მოლუსკების ზოგიერთი
ხდება არაორგანული საკვები ნივთი- ჯგუფის (თავფეხიანება სუნთქვის
ერებების მოძრაობა ქვევიდან (ფეს- ორგანო, რომელიც წარმოადგენს ორ–
გებიდან) ზევით (ღეროსა და ფოთლე–-
ფრთიან ლაყუჩს. შედგება ღერაკისა-
ბისაკენ). გან, რომლის ორივე მხარეს ლაყუჩის
ქხილობიონტები –- გადაჭრილ ხეზე მო-
ფურცლებია განლაგებული. ცხოვე-
ბინადრე ორგანიზმები. ლის მანტიის ღრუში ორივე მხარეს
ქსილოზა –- მცენარეში თავისუფალი სა–- ერთი წყეილი ქტენიდიაა მოთავსა-
ხით არსებული პენტოზის ჯგუფის ბული.
მონოსაქარიდი„ რომელიც გახევებუ- მტენიღიალურ« ლაუუჩები -- იხ. ქტე–
ლი უჯრედების გარსის მნიშვნელოვან ნიდია
შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს; პტენოითდური ქერცლები –- თხელი,
ხის შაქარი. ძვლოვანი ფირფიტები დაკბილული
ქსილოპოდები –- მცენარეებით რომლე–- უკანა კადით (ძელიანლდ თევზების
ბიც წყლის მარაგს აგროვებენ მიწის- ბევრ წარმომადგენელში).
ქვეშა სპეციალურ წარმონაქმნებში. ქულა –-- 1. ზოგიერთი ფრინველის ას-
კხილოპოდიუმი –- მიწისქეეშა მსხვილი ლადგამოჩეკილი, ნაზშუმბულიანი წი–
გახევებული ღერო ფმაგ, ასკილის, წილა, ბარტყი. 2. გაპენტილი ბამბის
კოწახურიხ, თხილის ღა სხვ.). ფთილა.

კსილოფაგი –- მერქნის მჭამელი (შთან- ქუჩმკვრივი მარცვლოვანები –- ახ. ბუჩ-

მთოკმვლი) მიკროორგანიზმები. ქმკვრიგი მარცელოვანები.
ღერო – 371-–

ლ
ღერო –- მცენარის ერთ-ერთი ძირითადი ლია ჯირკვლოვან ქსოვილში და აკაე–
ვეგეტატიური ღერძული ორგანო, რო- შირებს კანეკლიანთა სხეულის ორა.
მელსაც უმეტეს შემთხვევაში ახასია– ლურ და აბორალურ მხარეზე განლა-
თებს რადიალური შინაგანი აგებულე– გებულ სისხლგამტარ რგოლურ ძარღ-
ბა, ჩვეულებრივ ხანგრძლივი კენწრუ- ვებს. წარმოქმნის ამებოციტებს და ას–
ლი ზრდა სიგრძეზე, ფოთლების გარ- რულებს გარკვეულ როლს გამოყოფის
კვეული წესით განლაგება და ფოთ- პროცესში 2. მცენარის ღერო და
ლის უბეში კვირტების წარმოქმნა. ფესვი.
ტიპიური მიწისზედა ღეროს დანიშნუ- ღერძული ჩონჩხი –-– ორგანიზმის საერ-
ლებაა: გაადიდოს მცენარის ზედაპირი თო ფორმის განმსაზღვრელი ჩონჩხი,
დატოტვისა და ფოთლების უფრო მი- მაგ., ხერხემლის სვეტი.
ზანშეწონილი განლაგების მეშვეობით; ღერძული ცილინდრი მცენარიხა –- იხ.
დააკავმიროს მცენარის ორი უმნიშვ- სტელე.
ნელოვანესი ორგანო: ფესვი ღა ფო- ღვიძლი –- საქმლის მომნელებელი ჯირკ-
თოლი ნივთიერებათა მიმოქცეეისათ- ვალი, რომელიც ძუბუმწოვარ ცხოვე-
ვის. ლებში გამოყოფს ნაღველს, გარდა
ლერო ბუმბულისა -- ფრინველის ბუმ- ამის ასრულებს ორგანიზმისათვის
ბულის ღერძის ზედა ნაწილი, რომელ– მთელ რიგ მნიშვნელოვან ფუნქციას:
ზედაც მარაოა მიმაგრებული. შაქრის შემცეელობის რეგულიაციას,
ღეროვანი თვალი -- კიბოსნაირთა რთუ- სისხლის გასუფთავებას შხამიანი ნიე-
ლი თვალი, რომელიც ზის მოძრავ ღე– თიერებებისაგან და სხვა.
რაკზე (გამონაზარდზე). ღვიძლის კარიხ ვეწა –-- სისხლძარღვი,
ღეროვანი სხეული –- იხ. სოკოსებრი სხე– რომლითაც სისხლი ღვიძლში შედის.
ული. ღია კონა –- კონა, რომელშიც პროკამ-
ღეროს ეკსცენტრიულობა –- მერქნის ბიუმისაგან (გარღა მარადი ქსოვილე–
წლიური რგოლების უთანაბრო განვი– ბისა) ვითარდება აგრეთვე წარმომ-
თარება (ერთ მხარეზე უფრო ძლიე- შობი ქსოვილიც (კამბიუმიც) და გამ-
რაა განვითარებული ვიდრე მეორეზე), სხვილების, ე. ი, ზომაში მატების
რის შეღეგად გულგული მოქცეულია „ თვისებაც აქვს. გვხეღება მეტწილად
არა ღეროს ცენტრში, არამედ ერთ- ორლებნიანებში და წიწეოეანებში,
ერთ კიდესთან ახლოს. ღია მენჯი –- ფრინველების მენჯის სა-
ღეროს მეორაღი გამსხვილება, სისქეში რტყლის აგებულება როდესაც არ
ზრდა -- იხ. მეორადი გამსხვილება ხდება ბოქვენისა და საჯდომი (კე–
ღეროსი. ხის) ძელების ერთმანეთთან შეყრა
ღეროს მუხლი –- იხ. მუხლი ღეროსი. და წარმოიქმნება გასასვლელი მაგარი
ღეროს შემორგოლვა –- ღეროში ორგა- გარსით დაფარული კვეერცხისათვის.
ნულ ნივთიერებათა მოძრაობის გზე- ღია სისტემა სიხხლის მიმოქცევისა –- იხ.
ბის შესწავლის ერთ-ერთი ხერხი; სისხლის მიმოქცევის ღია სისტემა.
ღეროს ქერქის რგოლური ამოჭრა. ლია ფიტოცენო%ბი და ასოციაცია-- მცე-
ღეროფოთლიანი მცენარეები –- იხ. უმა- ნარეთა თანასაზოგადოება მიწისზედა
ღლესი მცენარეები. იარუსების არასრული შეკრულობით.
ღეროფოჩი -- იზ. ფოჩი. ღია ჭურპელბოპკოვანი კონები –- მცე-
ღერძული ორგანო –- 1. წვრილ სისხლ- ნარის გამტარი კონები, რომლებშიც
ძარღეთა ხლართი, რომელიც ჩაფლუ- წარმომქმნელი ქსოვილი მთლიანად
ღივი – პ72-– ყვავილედი

მარად ქსოვილად კი არაა გადაქცეუ- მქონე ორგანიზმები, რომელთა სხეუ-

ლი (როგორც ეს დახურულ პჰურჭელ- ლი არ არის დიფერენცირებული ქსო-
ბოჭკოვან კონებში) არამედ მისი ვილებად და ორგანოებად და შედგება
ნაწილი განაგრძობს დაყოფას ქსილე–- ორი ჩანასახოვანი მრისაგან–-შიგნითა
მისა და ფლოემას შორის, რაც იწვევს ენტოდერმისა და გარეთა ექტოდერ-
ღეროს სისქეში ზრდას. დამახასიათე–- მისაგა. ბინადრობენ ზღვებსა და
ბელია ორლებნიანი და წიწვოვანი მტკნარ წყლებში. გვხედება როგორც
მცენარეებისათვის. ერთეული, ისე კოლონიური ფორმები.
ღივი –– მცენარის თესლის ემბრიონალუ- ღრუბლისხებური ნივთიერება –-- ძვლის
რი ნაწილიდან –- ჩანასახიდან განვი- ფაშარი ნივთიერება, რომელიც შედ-
თარებული მომავალი მცენარე, რომ- გება სზევადასხვა სისქის მრავალი
ლის ნორჩი ფესვი, ღერო და ფოთლე- ძვლოვანი ხარისხისაგაი რომელთა
ბი თესლში არსებულ მარაჯ ნივთიე- შორის სივრცე ამოვსებულია ძელის
რებათა ხარჯზე იკვებება. ტვინით და სისხლძარღვებით.
ღინღლი –- ფრინველის რბილი ნაკრტე– ღრუბლისებური პარენქიმა –- იხ, ღრუბ-
ნი; გერმა. ლისებური ქსოვილი.
ღლაპი –– 1. ახლად გამოჩეკილი შეუბუმ- ღრუბლისებური ქსოვილი –- ფოთლის
ბლავი ბარტყი. 2. ზოგი ძუძუმწოვარი ფირფიტის რბილობის ერთ-ერთი შე-
ცხოველის ახალშობილი ნაშიერი. მადგენელი ქსოვილი, რომელიც ქევე-
ღრუ ვენები -- მსხვილი ვენური სისხლ- და კანთან მდებარეობს და შედგება
ძარღეები, ე. წ. ზედა და ქვედა ღრუ ჭლოროფილის შემცველი, ფაშარად
გენა, რომელსაც ვენური სისხლი მი- განლაგებული, მომრგეალო უჯრედე-
აქვს გულში. ბის 2-7 შრისაგან-ი მას ფაშარ
დრუბელები––მარტივი აგებულების მრა- ქსოვილსაც უწოდებენ.
ვალუჯრედიანი, პარკისებრი სხეულის ღრუს სითხე -- იხ. სითხე ღრუსი.

ყბამკერდი –- იხ. თავმკერდი. ლი ჭიის გამომყოფი ორგანო, რომე-

ყბაფებები –- უმაღლესი კიბოების (მდი- ლიც ერთი გიგანტური უჯრედითაა
ნარის კიბო) მკერდის პირველი სამი წარმოდგენილი.
სეგმენტის კიდურები, რომელიც ხელს ყვავილების ხიბუთხუზე, სიქუჩჭპუჩე –
უწყობს საკეების დაჭერას და პირი- გეირგეინის ფურცლების რიცხვის
საკეან მიწოდებას; მათ მაქსილოპო- არანორმალური გადიდება ყვავილში.
დებსაც უწოდებენ. მეტწილად ეს ზდება მტვრიანების,
ყბაჟურა ჯირკვალი –- ყველახე დიდი ზოგჯერ კი ნაყკოფფოთლების გეირ-
სანერწყვე ჯირკვალი, რომელიც მდე– გვინის ფურცლებად გადაქცევის შე-
ბარეობს ყურის ნიჟარის წინ და ოღ- დეგად (ვარდი, იორდასალმი, ხაშხა-
ნავ ქვემოთ. ში და სხე.).
ყბები ცხოველეზისა –- საჭმლის დამჭე– ყვავილედი –– ყლორტის ნაწილი (ორი
რი და დამქუცმაცებელი ორგანო. ან მრავალი ყეავილით) რომელზე–
ჟბისქვეშა ჯირკვალი –- წყვილი სანერ- დაე ყვავილების გარდა მხოლოდ
წყვე ჯირკვალი, რომელიც მდებარე– მფარავი ფოთლები ან თანაყვავილე-
ობს ყბის ქვეშა ფოსოში. ბია განვითარებული და მოკლებულია
ყელის ჯირკვლები –- ზოგიერთი მრგვა- ტიპიურ ვეგეტატიურ ფოთლებს.
ყვავილთანი – 37 -– ჟველაფრის

ჟვავილთანი –- იხ. თანაყვავილი. . ლების მოკლე პირობითი აღნიშენა;

ყვავილი –- სქესობრივი გამრავლების მორფოლოგიურად განსხეავებულ ნა–-
ორგანო თესლოვან მცენარეებში; მას წილებს (ჯამი, გვირგვინი, ანდროცეუ-–
თესლით გამრავლების ორგანოსაც მი, გინეცეუმი) აღნიშნავენ სათანადო
უწოდებენ. მორფოლოგიურად ყვავი- ასოებით, (ალკეული წრის წევრთა
ლი არს დამოკლებული, ზრდაშმეზ- რაოდენობას ციფრებით; წრის წევრ-
ღუდულ,ი დაუტოტაი ყლორტი, თა შეზრღას ფრჩხილით, ამა თუ
რომლის ფოთლებს საზე აქვს შეცე- იმ ორგანოს რამდენიმე წრედ განლა–-
ლილი სქესობრივ გამრავლებასთან გებას ნიშნით--და ა. შ.
დაკავშირებით,„ რაც აქვე ყვავილში ჟვავილის ქვედა კილი –– ყეავილის კილე–
ხდება და თესლების განეითარებით ბიღან უფრო დიდი კილი, რომლის
მთავრდება. . წვერზე ან ზურგზე ზოგჯერ ფხა ვი–-
ყვავილის” ლდიაგრამა –- ყვავილის ნაწი- თარდება (მარცვლოვან მცენარეებში).
ლების სქემატური პროექცია ჰორი- ყვავილის ყუნწი ––- ღეროს ნაწილი (ყვა-
ზონტალურ სიბრტყეზე; ჯამის ფოთ- ვილსაჯდომის ქვემოთ მდებარე), რო-
ლებს გამოსახავენ ქედიანი ფრჩხი- მელზედაც ყეავილი ვითარდება; ზოგ-
ლით; გვირგვინს ფურცლებს – ჯერ ყვავილის ყუნწი სრულიად განუე-
მრგვალი ფრჩხილით; მტვრიანებს – ეითთარებელია, ამ შემთხვევაში ყვავი-
გაუხსნელი სამტვრის განივი ჭრი- ლი მჯდომარეა,
ლით; გინეცეუმს კი ნასკვის ან ნასკ- ჟვავილის წარმოშობის ფოლიარული თე-
ვების (თუ ყვავილში რამდენიმე ბუტ- ორია –-– ეს თეორია გამომდინარე-
კოა) განივი ჭრილით. ობს ჯერ კიდევ ვ. გოეთეს მიერ წა-
ყვავილის დინგი –– ბუტკოს ზედა, გაფა- მოყენებული მოსაზრებიდან, რომლის
რთოებული ნაწილი, რომელიც ჩვეუ- მიხედეით ყვავილი სახეცვლილი ყლო-
ლებრივ სვეტზე ზის; თუ სვეტი არაა რტია, სადაც ყველა წევრი, გარდა
განვითარებული, მაშინ დინგი უშუეა- ყვავილსაჭდომისა, სახეცვლილ ფოთ-
ლოდ ნასკვზე ზის, ე. ი. მჯდომარეა. ლებს წარმოადგენს.
მისი დანიშნულებაა მტვრის მარქევ- ყვავილობა –– პერიოდი მცენარის სი-
ლების მიღება. ცოცხლეში დაწყებული პირველი ყვა–
ყვავილის %ზედა კილი –- ყვავილის კი- ვილის გაშლიდან უკანასკნელის დაყ-
ლებიდან უფრო მომცრო კილი (მარ- ვავილებამდე.
ცვლოვან მცენარეებში). ყვავილოვანი მცენარეები –- მცენარეე-
ყვავილის კილები –- ყვავილზე შემოხვე–- ბი, რომლებიც ყვავილს ინვითარებენ
ული კილები, რომლებიც ყვავილსა– (ფარულთესლოვანი მცენარეები).
ფარს შეესაბამება, ჩვეულებრივ ორია: ყვავილსაფარი –– ფარულთესლოვან მცე–
ზედა –- უფრო მომცრო და ქვედა –– ნარეთა ყვავილის–– მტერიანებისა და
შედარებით დიდი ზომის. ყვავილის _ ბუტკოს მფარავი, სახეუყვლილი ფოთ-
კილები შემდეგში მეტწილად ნაყოფ- ლები; შედგება ჯამისა და გვირგვი-
ზეა შეზრდილი (მარცვლოვანებში). ნისაგან, არჩევენ მარტივ და ორმაგ
ყვავილის მტვერი –- იხ. მტვერი ყვავი- ყვავილსაფარს (იხ. ცალკე).
ლისა. ყვავილსაჭდომი –- ტორუსი ყვავილის
ყვავილის ხსიფრიფანები –- ირ ლოდი- ღერჭული ნაწილი; ყვავილის ყუნწის
კული. ცოტად თუ მეტად გაგრძელებული და
ყვავილის ფოთლები –- ყვავილის ნაწი- გაფართოებული ნაწილი, რომელზე–
ლები. დაც ყეავილია მოთავსებული,
ყვავილის ფორმულა –- ყვავილის აგებუ- ჟველაფრის მჭამელი ცხოველები –- ცხო-
ყვერული –374 შარდის

ველები, რომლებიც იკვებებიან რო- ყია - მბგერავ იოგებს წორის არსე-

გორც მცენარეული, ისე ხორცეული ბული სივრცე, რომელშიც ხდება ამო-
საკვებით. სუნთქული ჰაერის ნაკადის გავლა
ყვერულა –- დაკოდილი მამალი; სუქ- ხმის წარმოქმნისას და სუნთქვის
დეა უკეთესად და ზორციც დროს.
უფრო გემრიელი აქვს. ყინვაგამძლეობა –– მცენარის უნარი გა-
ყვითელი იოგები –- იხ. რკალებსშორისი უძლოს 09%-ზე დაბალ ტემპერატურას,
იოგები. ე. ი. ყინვას (იხ. ზამთარგამძლეობა,
ჟვითელკანიანთა რასა –- მონღოლოიდუ- სიცივეგამძლეობა).
რი რასა; ადამიანთა ერთ-ერთი ძირი- ყინვანაბზარი –- ხის მერქნის სიგრძივი
თადი რასა (იხ. რასა). ნაპრალები, რომლებიც წარმოიქმნება
ჟვითელი სხეული –- საკვერცხეში, მომ- ტემპერატურის მკვეთრი მერყეობის
წიფებული ფოლიკულის გასკდომის შედეგად ზამთარში.
ადგილას განვითარებული ყვითელი ჟიფლიბანდი –- ახალშობილის თავის ქა-
პიგმენტის შემცუველი ჭდე. წარმოად- ლას შეუზრდელი შემაერთებელქსო-
გენს ადამიანისა და ზოგიერთი ცხო- ეილოვანი წარმონაქმნიი რომელიც
ეელის დროებით . ენდოკრინულ (ში–- მდებარეობს თხემის ძვლების შეყრის
ნაგანი სეკრეციის) ჯირკვალს. ადგილზე.
ყვითელი ხალი –“- თვალის ბადურას შუა ულორტი–-ნორჩი ღერო, რომელიც ივი-
მონაკვეთი, „ რომელიც მხედველობის თარებს ფოთლებს (ტიპიურს თუ სა-
სიმახვილისა და სიძლიერის პუნქტს ზეცვლილს), ბალახოვან მცენარეთა
წარმოადგენს. ღერო ამავე დროს ყლორტსაც წარ-
ჟყვითრი –- კვერცხუჯრედის (კვერცხის) მოადგენს. ზეების, ბუჩქებისა და ნა-
შემადგენელი ნაწილი, რომელიც მდი- ხევრად ბუჩქების ყლორტებს კი ერთი
დარია სამარაგო საკვები ნივთიერე- და ორწლიანი შეფოთლილი ტოტები
ბით; კვერცხის გული. წარმოადგენს.
ყვითრის ბუშტი –- ჩანასახის ძლიერ გა- უნოხსვის ანალიზატორი -- ადამიანისა
გრძელებული ნაწლავის ღრუ, რომე- და ხერხემლიან ცხოველთა ნერვულ
ლიც საკვები ნიეთიერებით –- ყვით- წარმონაქმნთა სისტემა, რომელიც უზ-
რითაა ამოვსებული. რუნველყოფს ყნოსვითი გაღიზიანე-
ყვითრის უჯრედები –- საკვები ნივთიე- ბის მიღებასა და მის ანალიზს.
რებით მდიდარი უჯრედები, რომლე– ყოჩი –- დაუკოდავი მამალი ცხვარი; ვე–
ბიც ხმარდება ჩანასახს (გამოსაკვე–- რში.
ბად) განვითარების დროს. ყურძნის შაქარი -- იზ. გლუკოზა.

შალითა –- იხ. კალიპტრა. ოვრებელი ადგილების ახლოს.

შალითიხებური ავადმყოფობა მარცვლო- შამბნარი –- იხ. შამბი.
ვანებისა –- იხ. მარცვლოვანთა შალი- შარდის ბუშტი –- ცვალებადი ტევადო-
თისებური ავადმყოფობა. ბის ტომრისმაგვარი კუნთოეანი ღრუ
შამბი –– საერთო სახელწოდება რუღე- ორგანო რომელშიც შარდი გროე-
რალური მცენარეებისაგან შექმნილი დება.
დაჯგუფებისა, რომელიც გვხვდება და- შარდის წარმოქმნა –- სისხლიდან (ცი-
ნაგვიანებულ, დაუსახლებელ ან საცხ– ლების ცელის საბოლოო პროდუქტე-
შარდოვანი –375- შეკავება

ბის გამოყოფა თირკმელების მიერ. დით, ძმარმჟაეათი და სხვა ნივთიერე-

შარდოვანა -- ორგანული შენაერთი; (ცი- ბით, რომელიც აძლევს მას სპეციფი-
ლოვანი 0ევლის ერთ-ერთი ბოლო კურ გემოს და იცავს გაფუჭებისაგან.
პროდუქტი ადამიანისა და ცხოველის ასხვაეებენ ცივ (329-მდე ტემპერატუ-
ორგანიზმში. რაზე) და ცხელ (1409-მდე) შებოლვას.
შარდსადენი არხი -- არხი რომლითაც შებუსვა მცენარისა –- სხეადასხვაგვარი
„ შარდი გამოიყოფა გარეთ შარდის გამონაზარდების-–ბუსუსების არსებო-
ბუშტიდან. ბა ბევრი მცენარის კანზე, ფიქრო-
შარდ-სასქესო სისტემა -- ადამიანის, ზე– ბენ, რომ შებუსვა მიუთითებს მცენა–
რხემლიანი და ზოგიერთი უხერხემლო რის ტენის ნაკლებობისადმი შეგუე-
ცხოველის გამომყოფი (საშარდე) ღა ბაზე.
სასქესო ორგანოების ერთობლიობა. შეგრძნება –- გაღიზიანების აღქმა კანის,
შარდხაწვეთი –- კუნთოვან-ფიბროზული კუნთები” ან მუესებსს ზედაპირზე
მილაკი, რომელიც გამოდის თირკმ- მდებარე რეცეპტორების გზით შეზე-
ლის შეზნექილი მხრიდან (თირკმლის ბით ან დაწოლით.
მენჯიღა) და უერთღებ შარ- შეგრძნების ზღვარი –- გამღიზიანებლის
დის ბუშტს. შარდსაწვეთში განუწყ- მინიმალური ოდენობა რომლის დრო–-
ვეტლივ წეეთაეს თირკმელებში წარ- საც წარმოიქმნება შეგრძნება.
მოქმნილი შარდი, რომელიც შემდეგ შეგუება –- ორგანიზმის ცვლილება (შე–
ჩაედინება შარდის ბუშტში. ცელა) მისი საცხოვრებელი პირობე–
შარპის ბოპკოები –- ელასტიური ბოქ- ბის შესაბამისად.
კოების წვრილი კონები რომლებიც შედარებითი ანატომია -- მეცნიერება,
ძვლისაზრდელიდან გადის ძვლის ნიე– რომელიც სწავლობს სხვადასხვა ჯგუ–
თიერებაში. ' ფის ორგანიზმთა აგებულებას და მა-
მაქარი –- ორგანული ნიეთიერება, რო- თი ურთიერთ შედარების გზით იძლე–
მელიც მიეკუთვნება ნახშირწყლებს ვა მასალას გადავწყვიტოთ ამ ორგა-
(ოქსოალდეჰიდები და ოქსიკეტონები). ნიზმთა მსგავსებისა და ადგილის სა-
ფართოდაა გავრცელებული ცხოვე- კითხი ევოლუციურ სისტემაში.
ლურ და მცენარეულ ორგანიზმებში, შეთეხვა –- სათიბებისა ღა საძოვრების
როგორც თავისუფალ მდგომარეობაში, გაუმჯობესების საშუალება. ხდება
ისე სხვა ნივთიერებების შენაერთებ- როგორც თანასაზოგადოებაში არსე-
ში. წარმოადგენს ცოცხალი ორგანიზ- ბული მცენარეების, ისე სხვა მცენა-
მის ენერგიისა და სზხვადასზვა ორგა- რეთა თესლების შეთესვით კორდისა
ნული ნაერთების შექმნის წყაროს. და ნიადაგის ზედაპირის დაურღვევ-
შფაქროვანი მცენარეები –- მცენარეები, ლად ან მცირედი დარღეევით.
რომლებიც შედარებით დიდი რაოდე- შეთვისებადობა –- ადამიანისა და ()ხოვე-
ნობით აგროვებენ (შეიცავენ) შაქ- ველის ორგანიზმის «უნარი გამოიყე
რებს (მაქრის ჭარხალი, შაქრის ლერ–- ნოს თავისი ცხოველმყოფელობისათ-
წამი და სხვ.). ვის საკვებიდან მიღებული საყუათო
შამხვა –- იხ. შებოლვა. ნივთიერებანი.
ფებოლვა –- კეამლში გამოყვანა, შაშხეა; შეკავება –- ნერვული პროცესების ერთ-
ხორცის, თევზის და სხეა პროდუქტე- ერთი ძირითადი ფორმა –– ნერვული
ბის დაკონსერვების ერთ-ერთი ხერხი; ცენტრებისა და მუშა ორგანოების
შებოლვისას სქელ კეამლში მოთავსე- შეჩერება. შეკავებისს გამღიზიანებ-
ბული პროდუქტი იჟღენთება კრეო- ლის მოქმედებაზე პასუზად ან მცირ-
ზოტით, ფენოლებით ფორმალდეჰი- დება აგზნების სიდიდე ან სრულებით
შეკრული – 376 შეწყვილება

აღარ ხდება აგზნების გარეგანი გამო- თქავს წყალს მასში გახსნილი ნივთიე–
ვლინება, რებებით,დ მაგ. ფესეის ბუსუსები
შეკრული ფიტოცენოზი –- მცენარეთა ზონა.
თანასაზოგადოება რომლის ვარჯს შერეული კოლენქიმ –- კოლენქიმის
(კრონს) ან ფესგთა სისტემას გააჩნია ერთ-ერთი საზე, როდესაც გასქელე-
შეკრულობა თუნდაც ერთ იარუსში ბას ადგილი აქვს ნაწილობრიე კუთ-
მაინც. ხეებში და ნაწილობრივ სხვა ადგი-
შეკრულობა ფიტოცენოზისა –- სივრცის ლებშიც.
გამოყენების ხარისხი მცენარეთა ვარ–- შერეული ნერვი –- ნერვი, რომელიც შე–
ჯით და ფესეთა სისტემით მისი გაზო- იცაეს როგორე ილცენტრიდანულ, ისე
მვისას პროექციული დაფარულობის ცენტრისკენულ ნეირონებს და აგზ.
მეთოდით.
ნებას გადასცემს ორივე მიმართულე–
თ.
შელაქი –– ზოგი ტროპიკული ან სუბ- შერეული ჯირკვალი –- ჯირკვალი, რო-
ტროპიკული მცენარის ახალგაზრდა მელსაც აქვს როგორც შინაგანი, ისე
ყლორტის ფისი. გარეგანი სეკრეცია (მაგ., პანკრეასი).
შემაერთებელი ქსოვილი –- ქსოვილი,
შერეული პიბრიდი –- ჰიბრიდი, რომელ-
რომელიც წარმოიქმნება მეზენქიმი–- შიც ლცალკეული ნიშნები წარმოად-
დან (ემბრიონული ქსოვილი). სხვა გენს შუალედურს მშობლების ნიშ-
ქსოვილებისაგან განსხვავებით შეი-
ნებს შორის, ე. ი. დომინირებას არა
ცას უჯრედშორისი ნივთიერების
აქვს ადგილი.
დიდ რაოდენობას. აგებულების თავი–- შეუთავსებლობა –- გამრავლების მოცე-
სებურებისა და ფუნქციების მიხედ- მულ სისტემაში გამეტების შერწყმის
ვით ასხეავებენ რამდენიმე სახის შე– დათრგუნვა თუ ამის მიზეზი თვით
მაერთებელ ქსოვილს, ტროფიკული
გამეტის დეფექტი არაა.
(სისხლი) ტროფიკულ – დამცველო- შეუთავზებლობა პროტოპლაზმური –- იზ.
ბითი (ფაშარი შემაერთებელი ქსოვი– პროტოპლაზმური შეუთავსებლობა.
ლი), მექანიკური (ძვლოვანი, ხრტილო– შეუცვლელი ამინომჟავები -- ამინომჟა-
ვანი ქსოვილი). ვები რომლებიც არ სინთეზირდება
შემნაცვლელი ძვლები –- ზრტილოვანი ადამიანისა და ცხოველის ორგანიზმში
წარმონაქმნების შემნაცვლელი ძვლე– და მას ორგანიზმი ღებულობს გარე-
ბი, რომლებიც ფორმირდება ხრტი- დან საკვებ ცილებთან ერთად (ლეი–-
ლოვანი ქსოვილის ძელოვანი ქსოვი- ცინი, მეთიონინი და სხვ.).
ლით თანდათანობითი შეცვლით. შეძენილ ნიშანთვიხებათას დამემკვიდრე-
შემორგოლვა, რგოლის შებმა –– ცხოვე– ბა –- მშობლების მიერ სიცოცხლის
ლების ნიშანდება რგოლის ან სხვა პროცესში შეძენილი ნიშანთვისებების
ნიშნის დადების საშუალებით, რომე- შთამომავლობაზე გადაცემა.
ლიც გამოიყენება მიგრაციის გზის, შეძენილი ნიშნები –- ნიშნები, რომლე-
გადაადგილების სიჩქარის და სხვა ბიც ორგანიზმს უყალიბდება სასი-
საკითხების დადგენისათვის ფრინვე- ეოცხლო პირობების ზემოქმედების
ლების ძუძუმწოვრების, თევზებისა შედეგად ონტოგენეზის პროცესში,
და სხვათა შესწავლის დროს. შეწყვილება –- 1. სხეადასხეა სქესის ინ-
შემწოვი კუჭი –- ობობის წინა ნაწლავის ღივიდთა დროებითი ან ხანგრძლივი
უკანა გაფართოებული ნაწილი, რომე- თანაცხოვრება რასაც თან ახლავს შე–
ლსაც გააჩნია მძლავრი კუნთები. უღლება. უფრო ვიწრო გაგებით –-
შემწოვი სისტემა მცენარისა –- მცენა- სქესობრივი ურთიერთობა, კავშირი,
რის ყველა ქსოვილი, რომელიც შთან– 2. ქრომოსომთა კონიუგაცია.
შეჭმადობა _ – 377 -- შინაგან“

შევმადობა, ძოვადობა –– ცხოველის მი- შიგასჭესობრივი გაღარჩევა –- გადარ-

ერ ამა თუ იმ მცენარისადმი უფრო ჩევა, რომელსაც საფუძვლად უდევს
მეტი ან ნაკლები უპირატესობის მი- ერთი სქესის შიგნით კონკურენციული
ცემა მათი შეჭმის ან ძოვის დროს. ბრძოლა გამრავლების შესაჰლებლო-
დამოკიდებულია მთელ რიგ პირობებ- ბისათვის,
ზე: მცენარის ქიმიურ შემადგენლობა- შიგაჯიშობრივი შეჯვარება –- ჯეარედინი.
ზე, მორფოლოგიურ თავისებურება- დამტვერეა ერთი ჯიშის ფარგლებში.
ზე, განვითარების ფაზებზე, ცხოვე- შაგნითა პლაზმა –- იხ. მეზოპლაზმა,
ლის ხნოვანებაზე და სხვ. შიგნითა უური -- სმენისა და წონასწო-
შეხება –- ცხოველური ორგანიზმის მიერ რობის ძირითადი ორგანო ზერხემლი-.
შეხების და წნევის აღქმა. ან ცხოველებში, შედგება კარიბჭისა-
შეხების ორგანოები –- შეხების შემგრძ- გან, სამი ნახევარრკალოვანი არხისა
ნები წარმონაქმნები კანში, ლორ- და ლოკოკინისაგან. წარმრადგენს სი–-
წოვან გარსში, კუნთებსა და მყესებში. თხით გავსებული ღრუებისა და ხვეუ–
შეხების უჯრედები –- ფეხსახსრიანთა ლი არხების რთულ სისტემას, რის-
სხეულის ზეღაპირზე განლაგებული თვისაც) ლაბირანთსაც უწოდებენ.
მგრძნობიარე უჯრედები. შიდამოლეკულარული სუნთქვა –- იზ. ინ–
შესვედრილობა –- გარკვეული სახეობის ტრამოლეკულარული სუნთქვა.
პოვნის (ყოფნის) სისშირის ხარისხი შიდახახეობრივი ბრძოლა –- არსებობი-
თანასაზოგადოებაში. სათვის ბრძოლის ერთ-ერთი ფორმა,
შეჯვარება –-– ბუნებრივი ან ხელოვნური როდესაც ბრძოლა (შეჯიბრი) წარმო-
შეერთება ორი, გენოტიპურად გან- ებს ერთი და იგივე სახეოაის ინდივი-
სხვაეებული, გამეტისა განაყოფიერე- დებს შორის.
ბის დროს (პიბრიდიზაცია). შიზოგონია =– უსქესო გამრავლების ფო–
შვანის გარსი –- ნერვული ბოჭკოს ღერ- რმა, რომლის დროსაც ინდიეიდი იყო–
ძული ცილინდრის გარეთა გარსი. ფა მრავალ შვილეულ ორგანიზმად.
შვილეული ქრომოსომები –- ქრომატი- დამახასიათებელია უმარტივესებისათ-
დები მიტოზის მეტაფაზის ან მეორე ვის (ზღვის ნიქარიანი ამება, კოკცი-
მეიოზის მეტაფაზის შემდეგ. დია და სხვ.).
შიბლიაკი –– ქსეროფილური ან ნახეე- შიზონტი -- შიზოგონიის გზით გამრავ-
რადქსეროფილური ფოთოლმცვენი, ლებული ერთუჯრედიანი ორგანიზმის.
ჩვეულებრივად ეკლიანი ბუჩქნარი, განვითარების სტადია (ზღვის ნიჟარია–
რომელშიც ზოგჯერ მონაწილეობს” აგ- ნი ამების, კოკციდღიისა და სხვ.).
რეთვე (მცირე რაოდენობით) ხეშეშ- შიმალი –– მოზარდი; თვითნათესი, რომე–
ფოთლიანი მარადმწვანე ბუჩქებიც. ლიც წამოზრდილია გაკაუელი ტყის
მეტწილად გეხედება ნატყევარ ადგი- შემნაცელელად.
ლებზე. გავრცელებულია სმელთაშუა- შიმშილი, შიმშილობა -–- ადამიანისა და
ზღვის მხარეში განსაკუთრებით ცხოველის ორგანიზმისს მდგომარეო–-
იუგოსლავიაში, ბულგარეთში; გვხვდე– ბა საკვების სრული მიუღებლობის ან
ბა ყირიმსა და კავკასიაშიც. ბევრი ისეთი რაოდენობით მიღების დროს,
ბოტანიკოსი ჩვენს ძეძვიანებს, ჯაგეკ- რომელიც ვერ აკმაყოფილებს ორგა-
ლიანებს და კენკრიანებსს ”შიბლიაკში ნიზმის მოთხოვნილებას.
აერთიანებს. შინაგანი განაყოფიერება –- მდედრობი-
შიგანაჟოფედი –- მცენარის ნაყოფედის თი და მამრობითი სასქესო უჯრედე-
შიგნითა აპკისებრი, ტყავისებრი ან გა- ბის შერწყმა მდედრის სა'ქესო გზებ-
ხევებული ნაწილი. ში ან ორსქესიან ინდივიდში.
“შინაგანი – 378– შუა

“ანაგანი ვარემოს ქსოვილი –- ის. შემა მოიხსატება ორგანიზმის ფუნქციების

ურთებელი ქსოვილი. საერთო მძიმე მოშლილობით; შედე-
“შინაგანი მექანიკა ქრომოსომებისა –- ის. გია ძლიერი ფიზიკური დაზიანების
შინაგანი მოძრაობა ქრომოსომებისა. ან ფსიქიკური შერყევისა.
“შინაგანი მოჰრარობა ქრომოსომებისა –- პოლტები –- გრძელი, პროტოპლაზმური
ქრომოსომთთ შიგნთ მოძრაობის ძაფები, რომლებიც წარმოადგენს ზო–-
პროცესი, რომლის ეფექტი ვრცელდე– გიერთი უმარტივეიი ორგანიზმის
ბა მცირე მანძილზე; ასეთი მოძრაო- (მოლტიანები) მოძრაობის ორგანოი-
ბა იწვევს ქრომოსომთა ფორმის შე– დებს. შოლტები გააჩნია აგრეთვე ზო–-
ცვლას (დარლინგტონი, 1937). ამავე გიერთი მრავალუჯრედიანი ორგანიზ-
გაგებით იხმარება ტერმინი, „შინაგანი მის უჯრედებს,
მექანიკა“. შორსმხედველობა –-– თვალის დეფექტი,
“შინაგანი ნესტოები -–-. იზ. ქოანები. რომელიე ხასიათდება იმით, რომ
"შინაგანი ხეკრეცია -- ბიოლოგიურად აქ- ადამიანი კარგად ხედას –შორსმყოფ
ტიურ ნივთიერებათა გამოყოფა ჯირ- საგნებს მაგრამ ცუდად არჩევს აზ-
კვლების ან რიგი ორგანოების მიერ ლოზმყოფ საგნებს. გამოწვეულია თვა–
უშუალოდ სისხლში ან ლიმფაში. ლის კაკლის დამოკლებით ან ბროლის
“შინაგანი სეკრეციის ჯირკვლები -- იხ. ამოზნექილობის შემცირებით, რის შე-
ენდოკრინული ჯირკვლები. დეგადაც ახლო საგნების გამოსახუ-
“შინაგანი ღრუ –- იხ. ვისცერალური ღრუ. ლების მთავრი ფოკუსი ბადურის
'შინაგანი ჩონჩხი –– ძვლოვანი და ხრტი- უკან წარმოიქმნება. ამ ნაკლის გამო-
ლოვანი საყრდენი წარმონაქმნი, რო- სწორება ხდება ორმხრივ ამოზნექილი
მელიც მოთავსებულია სხეულის შიგ- მინიანი სათვალეებით.
ნით (იზ. ჩონჩხი). შოხრა –- იხ. სოგრა.
შინა-ნური ფრინველები ცხოველები – შრაბი –- იხ. სკრები.
სხვადასზვა სახეობის ცხოველები და შტამბი –- ხემცენარეთა ღეროს ნაწილი
ფრინველები, რომლებიც მოშინაურე- ფესვის ყელიდან პირველ დატოტვამ-
ბული ჰყავს ადამიანს სამეურნეო მიზ–- დე.
ნით (მსხეილი და წვრილი რქოსანი შტამი –- მიკროორგანიზმების სუფთა
საქონელი, (ხენი, ღორი, აქლემი, ძა- კულტურა.
ღლი, ქათამი ინდაური, ბატი, იხვი შუა მკერდი –- მწერების სხეულის მკე-
და სხვ.). რდის განყოფილების მეორე ანუ შუა
“იშაგი –- იზ. შიშაქი. სეგმენტი.
შიშაქი –– დედალი ცხვარი ერთიდან ორ შუა ნახკვი –- ნასკვი, რომელი() მდება-
წლამდე. რეობს ჩაზნექილი, ქოთნისებური ყვა-
“შიშველთესლოვანი მცენარეები –- თეს- ვილსაჯდომის ძირში, მაგრამ არ არის
ლოვანი მცენარეების ერთ-ერთი დი. მასთან მთლიანდ ”შეზრდილი, ყე>
დი ჯგუფი, რომელთა თესლკვირტები ვილის დანარჩენი წევრები კი მიმაგ-
“ფეგასპორანგიუმებ) და შემდგში რებულია ნასკეის წვერის დონეზე.
თესლებიც ჩეგულებრიე ღიად (შიშე- შუა ნაწლავი –- კუჭ-ნაწლავის შუა გან-
ლად) სხედან მეგასპოროფილებზე (სა- ყოფილებ,ს დაწყებული კუჭიდან
თესლე ქერქლებზე) მათ ეკუთვნის სწორ ნაწლავამდე.
თესლიანი გვიმრები, საგოეანები, ბე- შუა ტვინი –- ადამიანისა და ზერხემლი-
ნეტიტალები, წიწეოვანები და სხვ. ანი ცხოველების თავის ტვინის ერთ-
“ოკი –– ნერვული სისტემის აგზნება- ერთი განყოფილება.
დობის მკვეთრი დაქეეითება, რაც გა- შუა ყური –- დაფის აპკის უკან მდება-
შუალედი -- 379 ჩანასაზი

რე ღრუ, რომელშიც განლაგებულია ქოთნისებური უჟვავილსაჯდომის ძირ-

სამი სასმენი ძვალი: ჩაქუჩი, გრდე- ში, მაგრამ არ არის მასთან მთლიანად
შლი და უზანგი. შეზრდილი; ყვავილის დანარჩენი წე–
შუალედი მარჩენალი, მახპინძელი –- ვრები კი მიმაგრებულია ნასკვის წვე–
„ცხოველი, რომელშიც დროებით ცხო- რის დონეზე.
ვრობს პარაზიტი და ხდება მისი შუანები –- სჰილოს გრძელი კბილები,
ლარვის სტადიის განვითარება (საპი- შუასაძჯვიდი –- იხ. დიაფრაგმა,
რისპიროდ ძირითაღი მასპინძლისა, შუმლიანსკის კაპხნულები –- თირკმლის
მარჩენალის, რომლის სხეულშიც კაპსულები, რომლებიც წარმოადგენს
ხდება პარაზიტის “ზრდა-განვითარება ნეფრიდიული მილაკების ფიალასებრ
და სქესობრივად მომწიფება). 2. მცე– გაფართოებულ ყრუ დაბოლოებებს.
ნარე, რომელზედაც გადიან თავისი პირველად აღმოაჩინა შუმლიანსკიმ
განვითარების ციკლის ნაწილს ჟანგა 1791 წელს; ზოგჯერ მათ ბაუმანის
სოკოები. კაპსულებსაც უწოდებენ, ვინაიდან ზე–
ლმეორედ აწერილი იყო ბაუმანის მი–
შუამავლის მეთოდი -–- ეს შეთოდი შეი-
ერ 1840 წელს.
მუშავა ი. მიჩურინმა სისტემატიკუ-
შხამიანი კბილები –- შხამიანი გველების
რად დაშორებული სახეობების შეუჯ-
ზედა ყბაზე განვითარებული ერთი
ვარებლობის დასაძლევად; მდგომა-
ან ორი წყვილი დიდი ზომის კბილი,
რეობს იმაში, რომ თუ ორი რომელი–
რომელსაე აქვს წვრილი მილისებრი
მე სახეობა არ ეჯვარება ერთმანეთს,
ღრუ, რომლითაც შხამი ჩადის ნაკ-
მაშინ ერთ-ერთ მათგანს” აჭვარებენ
ბენში.
რომელიმე მესამეს, რომელსაც ორივე
შხამიანი მცენარეები–-–მცენარეები, რომ-
სახეობა ეჯვარება, მიღებულ პჰიბ-
ლებიც შეიცავენ ისეთ ნიეთიერე–-
რიდს, „შუამავალსსV შეჯვარების
დიდი უნარი აქვს და მას წარმატებით ბებს, რომლებიც იწეევს ცხოველების
და ადამიანის მოწამელას ან სიკე-
აჭვარებენ მეორე სახეობას.
დილს.
შუამდებარე ტვინი –- ადამიანისა და ხე–- შსამიანი #ირკვლები –– ჯირკვლები, რომ–
რხემლიანი ცხოველების თავის ტვი- ლებიც გამოყოფენ "შხამიან (მომწამ-
ნის ერთ-ერთი განყოფილება. გლელ) ნივთიერებებს რომლებითა(-
შუანასკვიანი ჟვავილი –– ყვავილი, რომ- ცხოველი იცავს თავს ან თავს ესხმის
ლის ნასკვი მდღებარეობს ჩაზნექილი, სხვას (გეელებში, მწერებში და სზვ.).

ჩაგანი
–- ადამიანის მძიმე ავადმყოფო- ტრალერი ნერვული განყოფილე-
ბა, რომელიც გავრცელებულია სამ- ბიდან და რომლებსაც არ გააჩნია
ხრეთ ამერიკაში. გამომწვეეია ერთ- უშუალო კავშირი არც რეცეპტორებ-
ერთი ტრიპანოზომა; გადამტანია ბაღ- თან და არც ეფექტორებთან.
ლინჯოს ერთ-ერთი სახეობა. ჩამტანი ფეხვი
–- იხ. ჩამწევი ფესვი,
ჩალიხ ლერი –– იხ. წველი. ჩამწევი ფეხვი -- ფესვი, რომელსაც აქვს
ჩამატებითი ანუ ჩართული ზრდა -- იხ. დამოკლების და ღეროს ძირის მიწაში
ინტერკალარული ზრდა. ჩატანს (ჩათრევი) უნარი, მაგ,
ჩამატებითი ანუ ჩართული ნეირონები
–– ხახეის, ზაფრანას, წყალიკრეფიას და
ნერეული უჯრედები, რომელთა მორ- სზე. ფესვი.
ჩები არ გამოდიან ამა თუ იმ ცენ- ჩანახახი ––- 1, პირველადი სტრუქტურა,
ჩანასახის – 180– ჩანგისებრი

ან უჯრედების ჯგუფი, რომლიდანაც რედების ჯგუფი კვერცხუჯრედის ერთ-

იწყება ორგანოების ან სხეულის ნა– ერთ მხარეზე (ანიმალურ პოლესზე)
წილების განვითარება. 2, (ყხოველებ– არასრული დანაწევრების დროს.
სა და ადამიანში –– განვითარების აღ- ჩანახახოვანი ეპითელიუმი –- იხ, ჩანასა–
რეულ საფეხურზე მყოფი ორგანიზმი ხის ეპითელიუმი.
კვერცხიდან დაწყებული გარემო პი– ჩანასახოვანი ზოლი –– მწერების ჩანასა–-
რობებთან აქტიური ურთიერთობის ზის განეითარებისს წარმოქმნილი
დამყარებამდე (დამოუკიდებელ კვე- უჯრედების ჯგუფი, რომლიდანაც) შე–
ბაზე, სუნთქვაზე, და სხე. გადახვლა). მდგომში ჩანასახოვანი ფურცლები
ვ. მცენარეებში, მაგ., გეიმრანაირებსა ყალიბდება.
და თესლოვანებში – საწყისი ეტაპი ჩანასახოვანი ლაქა –– კვერცხუჯრედის
მათი განეითარებისა –- ონტოგენე- ბირთვაკი.
ზისა. ჩანასახოვანი ორგანოები –-– ორგანოები,
ჩანასახსიიხ დისკო -- იხ. ჩანასახოვანი რომლებიც ცხოველს აქვს მხოლოდ
დისკო, განვითარების ადრეულ სტადიებზე,
ჩანასახის ეპითელიუმი -- ქსოვილი, რო– ზრდასრულ “ფორმებს კი აღარ გააჩ-
მელიც ქმნის საკვერცხის გარეთა ფე– ნია.
ნას, ჩანასახოვანი პლაზმა –- ის იღიოპლაბზ-
ჩანახასსის პარკი –-– ფარულთესლოვანი მა.
(ყვავილოვანი) მცენარეების ნასკეში ჩანასახოვანი უჯრედები –- უჯრედები,
განვითარებული პირეელადი ერთ- რომლებიც) ემსახურებიან წარმოქმნა–-
ბირთვიანი წარმონაქმნი, რომელშიც, სა და გამრავლებას, არჩევენ: უსქესო
ბირთვის დაყოფის პროცესში, წარ- ჩანასახოვან უჯრედებს ანუ სპორებს
მოიქმნება კვერცხუჯრედი, სინერგი–- და სასქესო ჩანასახოვან უჯრედებს
ღები, ანტიპოდები და მეორეული ბირ– ანუ გამეტებს.
თვი; მეგასპორა; მაკროსპორა,. ჩანასახოვანი ფურცლები =- კვერცხის
ჩანასახის პარკის ცენტრალური უჭჯრე- განვითარებისას დანაწევრების შედე–
დი –“- ჩანასახის პარკის მეორეული გად წარმოქმნილი უჯრედების შრე–-
ბირთვისა და მის ირგვლივ არსებუ- ები, რომლებიდანაც ჩანასაზის ორგა–
ლი პროტოპლაზმისაგან შექმნილი ნოები ვითარდება, ცხოველთა უმრავ-
უჯრედი, ლესობას აქვს სამი ჩანასახოვანი
ჩანასახოვანი განვითარება -- იხ, ემბრი– ფურცელი გარეთა –- ექტოდერმა,
ონული განვითარება, შიგნითა--–ენტოდერმა და შუა -- მე-
ჩანახახოვანი გარსები –- ამნიოტების ჩა- ზოდერმა; ღრუბელებსა და ნაწლავ-
ნასახოვანი გარსები (ამნიონი, ქორი– ღრუიანებს კი ორი –– ექტოდერმა და
ონი, ალანტიოსი), იხ, ამნიოტები. ენტოდერმა.
ჩანახახოვასი გზა –- ჩანასახის პირვე- ჩანახახოვანი ღინღლი, ბუსუსი –– პირვე–
ლადი სასქესო უჯრედების თანმიმდღევ– ლაღი თმა რომლითა დაფარუ-
რული დაყოფა, რომელიც მთავრდება ლია ადამიანის ჩანასახის მთელი სხე-
ზრდასრული ორგანიზმის ფუნქციო- ული მუცელში ყოფნის უკანასკნელ
ნალურად უნარიანი გამეტების წარ- თვემდე.
მოქმნით. ცნება ჩ. გ. შესახებ შემოი–- ჩანგისებრი ფოთოლი –- ფრთისებრ და-
ღო ა. ვეისმანმა თავისი თეორიის „ჩა– კვეთილი ფოთოლი, რომლის კენწრუ-
ნასახოვანი პლაზმისს უწყვეტობის“ ლი ნაკვთი მნიშვნელოვნად აღემატე–
დასასაბუთებლად, ბა გვერდით ნაკვთებს (მალგის, თალ-
ჩანასახოვანი დისკო –- ჩანასახოვანი უჯ- გამის ქვედა ფოთლები).
ჩანგლიხებრი – 38 ჩლიჭი

ჩანგლიხებრი ჯირკვალი –- შინაგანი სეკ- ლი; წარმოადგენს პატარა ზომის თა-

რეციის ჯირკვალი ხერხემლიან ცხოვე- სის მაგეარ წარმონაქმნს, რომელშიც
ლებსა და ადამიანში. მისი ფუნქციუ- დიდი რაოდენობით ვითარდება მარ-
რი მნიშვნელობა საბოლოოდ არ არის შანციას ე. წ. ჩეკია კეირტები; ეს
დადგენილი. ადამიანმი ფუნქციონი- უკანასკნელი ადვილად მიაქვს წვიმის
რებს ძირითადად ბავშეობის ასაკ- ნაკადს და ხელშემწყობ პირობებში
უი სქესობრივ სიმწიფემდე, შემ- მოხვედრისას ახალ თალუსს წარმოქ-
მნის.
დეგ კი განიცდის ე. წ. უკუგანეი- ჩეკია კვირტები –- ზოგიერთი სპორო-
თარებას ფიქრობენ რომ მის მიერ
გამოყოფილი ჰორმონი ბავშვობის ვაი მცენარის (გვიმრის შეი-
ასაკში აფერხებს სასქესო ჯირკვლე- ტის) ფოთლებზე წარმოქმნილი დამა-
ბის განეითარებას, ტებითი კვირტები, რომლებიც დედა-
ჩანთა –- 1, იხ, ასკები. 2. ისლების მღედ– მცენარიდან ჩამოვარდნის შემდეგ
რობით ყვავილზე შემოხვეული მფა- ღივდებიან და ახალ მცენარეს აძ-
რავი ფოთლების ნაპირების შეზრდის ლევენ საწყისს.
შედეგად წარმოქმნილი ღრუ, რო- ჩენჩო -- მზესუმზირის, ფეტვის და სხვა
მელშიც მოთავსებულია ბუტკო. 3. მცენარეთა თესლის გარეთა კანი, რო-
ჩანთიანი ძუძუმწოვარი ცხოველების მელიც მიიღება მათი ცეხვის (დაფშვ-
ნის) შედეგად.
(კენგურუ) სარძევე ჯირკვლების ახ–
ლოს მუცელზე წარმოქმნილი კანის ჩითილი
––- სათბურებში და კვალსათბუ-
ნაკეცი რომელშიც დედა-ცხოველი რებში გამოზრდილი მცენარეები
ათავსებს თავის აბალშობილ უსუსურ (ჩვეულებრიე ბოსტნეული მცენარე-
შვილს. ები), რომლებსაც შემდეგ ღია გრუნ-
ჩაპარალი –– სუბტროპიკული ბუჩქნარე- ტში რგავენ.
ბის ფორმაცია, რომელიც შექმნილია ჩირგვაი –- მრავალწლოვან მცენარეთა
მარადმწვანე მუხისა ღა სხეა ბუჩქე- ფორმა, რომელთა სიმაღლე ვერ აღ-
ბით. გვხვდება კალიფორნიაში, მექ– წევს 0,5 მ-ზე მეტს (ლურჯი მოცვი,
სიკაში. წითელი მოცვი და სხვე).
ხართული %რდა -- იხ, ინტერკალარული ჩიჟუვა -- ფარისებრი ჯირკელის სიმსიე-
“ზრდა. ნისებური გადიდება (ადამიანში).
ჩართული მერისტემა
–- იხ. ინტერკალა-
ჩიყვის ჯირკვალი –- ის. ჩანგლისებრი
რული მერისტემა.
ჯირკვალია.
ჩასუნთქვა –- ჰაერის შესვლა ფილტვებ- ჩიჩახვი –– ზოგიერთი ფრინველის (ქათა-
ში სასუნთქი გზებთ გულ-მკერდის
მი, მრრედი და სხვ.) და უზერხემლო
ღრუს მოცულობის გადიღებისას,
ცხოველის (რგოლიანი ჭიები, მწერე–
ჩაქუჩი
–-- ერთ-ერთი სასმენი ძვალი ძუ–
ბი და სხვ.) საყლაპავი მილის გაფარ–
ძუმწოვარი ცხოველების შუა ყურის თოებული„ ტომრისებური ნაწილი,
ღრუში განლაგებული სამი სასმენი
ძვლიდან. ებჯინება რა დაფის აპკს, რომელშიც გროვდება გაღაყლაპული
საკვები.
ჩაქუზის საშუალებით ხდება რზევე–-
ჩლიქი –– რქოვანი წარმონაქმნი, რომლი-
ბის გადაცემა დაფის აპკიდან შიგნი-
თა ყურისაკენ,
თაც დაფარულია ზოგიერთი ძუძუ-
მწოეარი ცხოველის (ჩლიქოსნების)
ბეკის კალათები –- ღვიძლის ჩზავსების, ფეხის თითები, ჩლიქი თითებზე ბუ-
კერძოდ მარშანციას, ვეგეტატიური ნიკის ან ზუფის სახითაა ჩამოცმული
გამრავლების ორგანო, რომელიც თა– და იცავს მათ დაზიანებისაგან მაგარ
ლუსის ზედა მხარეზეა განლაგებუ- გრუნტზე მოძრაობის დროს.
რლაკოსნები – 182 – ცელომზური

ჩლიქოსნები––ძეძუმწოვარი ცზოეელე- ასრულებს “შინაგან ორგანოთა დამ-

ბი, რომელთა ოთხივე ფეხის თითების ცეელ ფუნქციას.
ბოლო დაფარულია ჩლიქით. ყველა ჩონჩბი მცენარისა -- მცენარის მექანი-
მათგანი იკვებება მცენარეული საკვე– კური ქსოვილების ერთობლიობა,
ბით, თითოეულ ფეხზე თითების რა- ჩოჩორი –- საედრის (ვირის) ნაშიერი;
ოდეწობის მიხედვით არჩევენ კენტ– ჩოკინა. ჩოკი, მუტრუკი,
ჩლიქიან და წყვილჩლიქიან ცხოვე- ჩრდილისამტანი მცენარეები
–– იხ უმ-
ლებს. ბროფიტები.
ჩონჩხი
––- მკვრივი წარმონაქმნების სის- ჩრდილის მოყვარული მცენარეები –- იხ.
ტემა, რომელიც შეადგენს ცხოველუ- სციოფიტები.
რი ორგანიზმის მტკიცე საყრდენს. ჩქიფი –– დანამატი უმდაბლესი კიბოების
ჩონსხსი უზრუნველყოფს სხეულის სხეულის ბოლოზე.
ფორმის შენარჩუნებას ღა ემსახურე– ჩხირები
-- ნერვული უჯრედების შუქ-
ბა მას საყრდენად ყოველგვარი მდგო- მგრძნობიარე დაბოლოებანი, რომლე-
მარეობის დროს. მასზე მიმაგრებული ბიც თვალის ბადურაშია განლაგებუ-
კუნთებით ჩონჩხი მონაწილეობს სზე- ლი, მათი საშუალებით ხდება სხვადა–-
ულის მოძრაობაში; გარდა ამისა, ის სხვა სიძლიერის სინათლის მიღება,

ც
ცალგამტარიანები –- იზ, კლოაკიანები. აგებულებით ახლოს დგას ჩანასახის
ცალმზრივი სპეციალიზებიხ პროცენხი – ერთშრიან სტადიასთან –- ბლასტუ-
ორგანიზმის შეგუება ევოლუციის ლასთან.
პროცესში, განსაკუთრებულ სპეცი- ცელომი
–– სხეულის მეორეული ღრუ;
ფიკურ საარსებო პირობებთან, რასაც ღრუ ცხოველის სხეულის კედელსა
თან სდევს ნაწილი ორგანოების გან- და შინაგან ორგანოებს შორის, რო-
ვითარება ღა სხვა ორგანოთა ძლიერი მელთაც გააჩნიათ ე. წ. ყულომური
რედუქცია. ეპითელიუმის უჯრედებისაგან შემ-
ცალმხრივი ჰიბრიდიზაცია –- იხ, ჰიბრი- დგარი საკუთარი კედლები. ეითარდე-
დიზაცია (ყალმხრივი. ბა შუა ჩანასახოვანი ფურცლისაგან.
ცალსქესიანი ყვავილი –- იხ, ერთსქესია- დამახასიათებელია რგოლიანი ჭიების,
ნი ყვავილი. მოლუსკების, ქორდიანებისა და სხვ.
ცეაქნანტინი –- იზ, ზეაქსანტინი. ცხოველებისათვის.
ცედრა –– 1.ციტრუსების (ლიმონი, ფორ– ცელოზოდუქტი –- ზოგიერთი შრავალ-
თოხალი) ნაყოფის კანის (ნაყოფსაფ- ჯაგრიანი ჭიის წამწამებიანი სასქესო
რის) ზედა, შეფერილი ფენა. 2. ციტ- ძაბრი რომლის გზითაც სასქესო
რუსების ნაყოფის გამხმარი კანი; პროდუქტები გამოდის სხეულის სეგ-
იყენებენ როგორც ზხანელებელს სა- მენტებიდან გამომყოფ ნეფრიდია-
კონდიტრო და სხვ, ნაწარმში. ლურ სისტემაში, შემდეგ კი გარეთ.
ცელობიოზა –- დისაქარიდი, რომელიც ცელოზური ეპითელიუმი –- ეპითელიუ-
შედგება გლუკოზის ორი მოლეკულის მი, რომელიც ქმნის სხეულის მეორე–
ნაშთისაგან; შედის უჯრედენას შედ- ული ღრუს –– ცელომის კედელს, და
გენილობაში„ თავისუფალი სახით ცელომურ სითხეს გამოაცალკევებს
გვხვდება ზოგიერთი ხის წვენში. ყველა ქსოვილისა და ორგანოსაგან.
ცელობლასტულა –– ზოგიერთი ჰიდრო- მას პერიტონიალურ ეპითელიუმსაც
იღულის ლარვი, რომელიც თავიხი უწოდებენ.
ფელომური – 383-– ცენოკარპულ“«

ცელომური ნაშთები–-სამედიცინო წურ- როლი და სადაც ის დიღი სიხმირით

ბელის სისხლის მიმოქცევის შემსრუ- არის წარმოდგენილი,
ლებელი სისტემა, რომელსაც ლაკუ- ცენობიონტი –- ფიტოცენოზში მცხოვრე–
ნალურ სისტემასაც უწოდებენ. ბი ინდივიდები,
ცელომური ხითხე -– სითხე, რომლითაც ცენობიუმი –- ერთუჯრედიანი ცხოველე-
ამოვსებულია „ცელომი -- სხეულის ბის კოლონია, რომელშიც ფენქციები
მეორეული ღრუ. მასში ჩვეულებრივ დიფერენცირებულია ცალკეულ ინდი–
იმყოფება სხვადასხვა უჯრედული ვიდთა ჯგუფებს შორის.
ელემენტები: ლეიკოციტები, ელეო- ციენოგამეტა –– მრავალბართვიანი გამეტა.
ციტები და სხე., აგრეთვე ნივთიერე- ცენოგენეზი -- 1, ორგანეზმის დროები-
ბათა ცვლის პროდუქტები. -თი შეგუება საარსებო პირობებთან
ცელოტელიუმი -– იხ. ცელომური ეპითე- ჩანასახოვან და ლარვულ სტადიაზე.
ლიუმი. 2. ღარღეეული ან არასწორი განვითა-
ცელულაზა –– ფერმენტი, რომელიც ახ- რება, რაც გამოიხატება ბიოგენეტური
დენს ცელულოზას -–– უჯრედანას ჰიდ- კანონებიდან გადახრით და ხასიათდე-
როლისური გახლეჩზვის”“ კატალიზს ბა ისტორიული განვითარების გარ-
დასაქარიდ ცელობიოზამდე. კვეული სტადიების გამოვარდნით ან
ცელულარულა ტიპი ენდოსპერმის გან- მეტაგორფოზის განსაკუთრებული
ვითარებინა –– იხ ენდოსპერმის გან–- სტადიების ჩართვ-თ. 3, იხ. ფიტოცე-
ვითარების ცელულარული ტიპი. ნოგენეზი,
ცელულოზა-- 1. უჯრედანა; უჯრედისი; ცენოგენეზური მწკრივები –- ცენოდინა-
რთული ნახშირწყალი, რომელიც წარ- მიურად ერთმანეთთან დაკაეშირებუ-
მოადგენს მცენარეული უჯრედის გარ– ლი ფიტოცენოზების მორიგეობა რო-
სის ძირითად შემადგენელ ნაწილს, მელიმე ლანდმაფტში.
2. წივთუერება, რომელსაც იღებენ ცენოგენია–– გერბოტანიკის დარგი, რო–-
სოგიერთი მცენარის მერქნისაგან მი– მელიც სწავლობს მცენარეთა თანასა–
სი ქიმიურად დამუშავების შედეგად; ზოგადოებების განვითარებას დროში,
იყენებენ ქაღალდის, ხელოვნური აბ- ცენოგეოგრაფია –– გეობოტანიკის დარ-
რეშუმის, ასაფეთქებელი ნივთიერე– გი, რომელიც სწავლობს ფიტოცე-
ბებისა და სხვ. დასამზადებლად. ნოზთა განაწილების კანონზომიერე-
ცემენტის ჯირკვლები -- ციბრუტელების, ბებს დედამიწის ზედაპირზე.
ულვაშფეხიანი კიბოები” და სხვა ცენოდიზუნქციური არეალი –- არეალი,
ცხოველს ჯირკვლოვანი წარმო- როდესაც სახეობის მიერ შექმნილი
ნაქმნები, რომლებიც გამოყოფენ წე– ცენოსი წყვეტილადაა გავრცელე-
ბოვან ნივთიერებას, რის მეშვეობი- ბული.
თაც ცხოველი ემაგრება სუბსტრატს. ცენოზი –– თანასაზოგადოება; იგივეა რაც
ცენანაბიოზი –- პროდუქტების დაკონ- ბიოცენოზი; იხ, ბიოგეოცენოზი, ფი-
“ სერვების ერთ-ერთი მეთოდი, რო- ტოცენოზი, ზოოცენოზი,
მელსაც საფუძვლად უდევს ლპობის ცენოზიგოტა
–– ზიგოტა, რომელიც წარ-
ბაქტერიების განვითარების ჩახშობა მოქმნილია ცენოგამეტების (მრავალ–
სხვა მიკრობებით. მაგ., რძისმეავა ბაქ- ბირთვიანი გამეტების) შერწყმის შე–
ტერიებისაგან რძისმჟავას გამოყოფა დეგად,
ბოსტნეულის ჩამწნილების და საკვე– ცინოკარპული ზინეცეუმი –– გინეცეუმი,
ბის დასილოსების დროს, რომელიც წარმოქმნილია რამდენიმე
ცენოარეალი-–– ტერიტორია, სადაც ამა შეზრდილი ნაყოფფოთლისაგან; ნა-
თუ იმ საზვობას ენიჭება ცენოზური ყოფფოთლების შეზრდა ჩვეულებრივ
 სცენოეკოტიპა – 384 -– ცენტრიფუგა

ქვევიდან ზევით ხდება და შეიძლება ეული სისტემის ძირითადი ნაწილი,

გავრცელდეს მხოლოდ ნასკეზე (მიხა– რომელიც შედგება თავის ტვინისა და
კისებრში), ან ნასკვზე და სვეტის ქეე– ზურგის ტვინისაგან; აწესრიგებს ორ-
და ნაწილზე ან მთლიანად დინგამდე განიზმში მიმდინარე ყველა პროცესს
(რთულყვავილოვნებში). და უთანხმებს მას გარემოს მუდამ?
ფცენოეკოტიპი –– ეკოტიპი რომელიც ცვალებად პირობებს.
მჭიდროდაა ფოტოცენოზურ გარე- ცენტრალური ხხეული ––- 1. ლურჯ-მწვა-
მოსთან დაკავშირებული. ნე წყალმცენარეების უჯრედების უფ-
ცენოპოპულაცია –- ერთი სახეობის ინ- ერული ნაწილი, რომლისთეისაც და-
დივიდთა ერთობლიობა თანასაზოგა–- მახასიათებელია უჯრედის ტიპიური
დოებაში, ბირთვის ზოგიერთი თვისება. 2. იხ,
ცენოსარკი
–– რბილი გარსი, რომლითაც ცენტროსომა.
დაფარულია მარჯნის პოლიპების კო– ცენტრალური შეკავება –– ცენტრალურ
ლონია; მასში გადის არხები, რომლე– ნერვულ სისტემაში მიმდინარე აქტი-
ბიც ერთმანეთთან აკავშირებს ცალ- ური ნერვული პროცესი, რომლის
კეელი პოლიპის ღრუს. დროსაც ხდება ნერვული ცენტრებისა
ცენოტიკური ძალა–- სახეობის უნარი და მუშა ორგანოების აქტიური შეჩე-
დაიკავოს ესა თუ ის მდგომარეობა რება,
ცენოზში, დამოკიდებულია სახეობის ცენტრალური ცილინდრი ––- იხ. სტელე.
ბიოლოგიაზე, ბიოტოპის პირობებთან ცენტრიდანული ნეირონი – ნეირონი
შეგუებისა და არსებობისათვის ბრძო- (ნერვული უჯრედი), რომელიც აგზნე-
ლის უნარზე. ბას ატარებს თავისა და ზურგის ტვი-
ცენოტიბი
–– ეკოტიპი, რომელიც დაკავ– ნიდან სხვა ორგანოებისაკეინ (პე-
შირებულია გარკვეულ მცენარეულ რიფერიისაკენ).
დაჯგუფებასთან (ფიტოცენოზთან); იხ. ცენტრიდანული წერვი ––- ნერვი, რომე-
ფიტოცენოტიპი, ლიე წარმოქმნილია ცენტრიდანული
ცენოტიპური სპექტრი –- სხვადასხვა ნეირონების გრძელი მორჩებისაგან.
ფორმაციაში ან ასოციაციაში პოპუ- ეს ნერვი აგზნებას ატარებს ზურგისა
ლაციის ცენოტიპური როლის გამოსა- და თავის ტვინიდან სხვა ორგანოები-
ხვა გრაფიკებსა და ტაბულებში. საკენ (პერიფერიისაკენ).
„ფენოციტი -- მრავალბირთვიანი პლაზმის ცენტრიოლები
–– უჯრედის ცენტრის –
მასა, რომელიც წარმოიქმნება უჯრე- ცენტროსომის შემადგენელი ორი
დის მრავალგზისი დაყოფის შედეგად (რ(ოგჯერ ერთი) მეტად მცირე ზომის
პლაზმის გაუყოფლად.
მუქადშეფერილი სხეულაკი.
«ცენტრალური კაფსულა –- ორგანული ცენტრისკენული წეირონი –- ნეირონი,
კაფსულა, რომლითაც შემოფარგლუ- რომელი/) აგზნებას ატარებს ორგანო-
ლია სხიეარების (I8ძ1018X8) სხეუ- დან (პერიფერიიდან) ზურგისა და თა-
ლის ცენტრალური ნაწილი; პროტო- ვის ტვინში.
პლაზმას ყოფს კაფსულშიგნითა და ცენტრისკენული ნერვი –– ნერეი, რომე–
კაფსულგარეთა ნაწილად, ლიც წარმოქმნილია ცენტრისკენული
ცენტრალურ-კუთხური პლაცენტა –- ნას- ნეირონების გრძელი მორჩებისაგან.
კვის ბუდეების შიგნითა კუთხეებში, ეს ნერეი აგზნებას ატარებს სხვადა-
მდებარე პლაცენტა (დამახასიათებე– სხვა ორგანოებიდან ანუ პერიფერი-
ლია შროშანასებრთა, მაჩიტასებრთა იდან ზურგისა და თავის ტვინში.
და სხვ. წარმომადგე ნლებში). ცენტრიფუგა –– მანქანა, რომელიც ცენ-
სენტრალური ნერვული ხისტემა –– ნერ- ტრიდანული ძალების მოქმედებით მე-
ცენტროდესმა – 385
-– ცვალებადობა

ქანიკურად ყოფს ნარეეს შემადგენელ ცენტროსფერო –- ციტოპლაზმის შემ-

ნაწილებად; ციბრუტი. კერივებული მონაკეეთი დლ რომლის
ცენტროდენსმა, ცენტროდეხმო?ა -- ორ ცენტრშიც ცენტრიოლები იმყოფება.
ცენტრიოლს შორის არსებული წარ–- ცერებრალიზაცია–– თავის ტვინის გან-
მონაქმნი, რომელიც შედგება ლაბო- ვითარება.
ვანი ციტოპლაზმური ძაფებისაგან, მი– ცერებრალური –- ტვინისა.
ტოზის დროს, როდესაც ცენტრიო- ცერებრალური ნერვული განგლიონი –-
ლები მიემართება პოლუსებისაკენ, მცირეჯაგრინი ჭიების (ჭიაყელას)
ცენტროდესმოზა გრძელდება და აქ- თავის ნერეული განგლიონი, რომე-
რომატინული თითისტარას ძაფებად ლიც მოთავსებულია წინა მესამე სეგ-
გადაიქცევა. მენტზე ხახის ზემოთ.
ფცენტროზომა –- იხ. ცენტროსომა. ცერებროსპინალური ნერვული ზისტე-
ცენტროლეციტალური კვერცხი –– ფეხ- მა ––- ნერვული სისტემის ზურგის
სახსრიანთა ბევრი წარმომადგენლის ტვინისა და თავის ქალას ტეინის ნა-
კვერცხი, რომელშიც ყვითრი თანაბ- წილი,
რადაა განლაგებული. ცერებროსპინალური ხითხე –- გამჭვირ-
ცენტრომერი-- ქრომოსომის შევიწროე- ეალე სითხე, რომლითაც ამოვსებუ–
ბული ნაწილი, რომელზეც ემაგრება ლია ტვინის გარსებსშორისი შუალე-
თითისტარას ძაფები: მიტოზისა და დები და მოთავსებულია ტვინის პარ–
მეიოზის დროს ქრომოსომების ეს მო– კუჭების ღრუებსა და ზურგის ტეინის
ნაკვეთი პირველი მიემართება პოლუ– ცენტრალურ არსში.
სისაკენ. ცერკარია––მწოველა ჭიების (მაგ., ღვიძ-
ცენტროპლაზმა ::- 1. ლურჯმწვანე წყალ– ლის ორპირა) განვითარების ერთ-ერ–
მცენარეები უჯრედების პროტოპ- თი ლარვული სტადია, რომელიც მოს–
ლაზმის ცენტრალური, უფერული ნა- დევს რედიას; გააჩნია ორი მისაწოვა-
წილი, 2. პლაზმის ჰომოგენური „ბურ– რი და კუდი, რომლის საშუალებით
თული", რომელიც შემოხეეული აქეს წყალში მოძრაობს.
ცენტრიოლს. ცერკები–“- ზოგიერთი მწერის (ტარაკა-
ცენტროსომა+ უჯრედის ცენტრი; ცენ- ნას) მუცლის ბოლოში (უკანასკნელ
ტროზომა; უჯრედის ბირთვის ახლოს სეგმენტზე) ანალური ხვრელის გვერ-
მდებარე ორგანოიდი, რომელიც შედ– დებზე არსებული წყვილი, ღანაწევ–
გება ორი (ან ერთი) მომრგვალო რებული დანამატები (გამონაზარ-
ფორმის სხეულაკისაგან მონაწილე–- დები. _
ობს უჯრეღის არაპირდაპირი დაყო- ცეხტოდოზი –- ავადმყოფობა, რომელ-
ფის (მიტოზის) პროცესში. · საც იწვევს თასმისებური ჭიები,
ცენტროსფერები–-სტრუქტურები, რომ- ცეფალიზაცია –– ტანის სეგმენტების შე-
ლებიც წარმოიქმნება ზოგიერთ ორ- ერთების პროცესი თავის განყოფი–-
განიზმში'ცენტროსომების ან ცენტრი– ლებასთან (ფეზსახსრიანებში, რგოლი–
ოლების ნაცვლად. უჯრედში ცენ- ან ჭიებსა და ზოგიერთ სხე. ცხო-
ტროსფერები ასრულებენ იმავე ფუნ- ველში).
ქციას, რასაც ცენტროსომები და ცენ- ცეცი –- იხ. ულვაშები.
ტრიოლები, მხოლოდ: ისინი განლაგე– ცეციღიები –– იხ. გალები.
ბულია მარტოოდენ თითისტარის პო– ცვალებადობა -– 1, ორგანიზმის თვისება,
ლუსებზე ციტოპლაზმის მეტ-ნაკლე– განიცადოს ცვლილება და შეიძინოს
ბად მკვეთრად გამიჯნული მონაკვე-' მ“ ახალი ნიმშანთვისებანი გარემო პირო-
თების სახით, -· ბების ზემოქმედებით. 2. განსხვავებანი.
ცვალებადობა – 386 ციათიუმი

ინდივიდებსა და ინდივიდთა ჯგუფებს რქის სპორების მატარებელ ორგანო-

შორის ერთი სახეობის ფარგლებში; ებზე. 2. სითხე, რომელსაც გამოუოფს
ცვალებადობა ორგანიზმთა საერთო ზოგიერთი მცენარის (ტირიფი, ნეკეCრ-
თვისებაა. ჩხალი, თხილი) ფოთლები ტემპერა-
ცვალებადობა განსაზღვრული (ჯგუფუ- ტურის მკვეთრი მერყეობის მოქმედე-
რი) –– მცენარეთა და ცხოველთა მა- ბის შედეგად. 3. მშაქროვანი გამონა-
სობრივი ცვალებადობა. ამ შემთხვე- ყოფი (დეფეკაცია) ბუგრებისა და
ვაში მოცემული ჯიშის ან სახეობის ფოთლის რწყილებისა, რომლებითა(,
ყველა ინდივიდი განსაზღვრული მი- ბკვებებიან ჭიანქველები და რიგი სხვა
ზეზებს„ "ზეგაელენისთ ერთნაირად მწერები,
იცულება ერთი გარკვეული მიმართუ- ცვილი -–– ნჩვთიერება, რომელსაც გამო-
ლებით (დარვინი), ყოფს მუშა ფუტკრის მუცლის მ%:-
ცვალებადობა განუსაზღვრელი –- ერთი რეს მდებარე ოთხი უკანასკნელი სეგ-
რომელიმე ჯიშის ან სახეობის ცალკე– მენტის ჯირკვლები. მისგან ფუტკარი
ულ ინდივიდთა შორის ცვალებადობა, ამზადებს ფიჭას. ცვილს გამოყოფს
რომლის დროსაც ადგილი აქვს უსას–- აგრეთვე "ზოგიერთი სხვა მწერი
რულოდ მრავალფეროვან უმნიშენე- (ცრუფარიანა, ქრიჭინობელა). წარმო.
ლო განსხვავებათა წარმოქმნას (დარ–- ადგენს უმაღლესი ცხიმოვანი მჟავე-
ვინი). ბის დღა ერთატომიანი სპირტების
ცვალებადობა თანაფარდობითი -–- იზ. თა- რთულ ეთერებს.
ნაფარდობითი ცვალებადობა. ცვილიანა–– ზოგიერთი ფრინველის ნის-
ცვალებადობა თვისობრივი –- ცვალება- კარტის ძირთან არსებული შიშველი,
დობის ფორმა, რომლის დროსაც ინ- ტყავისებრი ნაწილი (დღის მტაცე-
დივიდები (როგორიც გენეტიკური ან ბელ ფრინველებში, თუთიყუშებში
მოდიფიკაციურად გაპირობებული ნიშ. და სხვ.).
ნების მატარებელი) შეიძლება მოცე- ცვილის ჯირკვლები –– მწერების გარეგა–
მული ნიშნის არსებობის ან არარსე– ნი საფარველის (კანის, ჯირკვლები,
ბობს შესაბამისად გამოყოფილი რომლებიც გამოყოფენ ცვილს. აქვს
იყოს მკვეთრად გამოხატულ ჯგუფე–- ფუტკარს, კელას, ცრუფარიანას და
ბაღ. მას წყვეტილ, ან ალტერნატი- სხვა,
ცვილისებრი ნაფიფქი –- ნაფიფქი, რო-
ულ ცვალებადობასაც უწოდებენ.
ცვალებადობა ინდივიდუალური –- იხ, მელიც ვითარდება ფოთლის ზედაპირ-
ცვალებადობა განუსაზღვრელი. ზე, ზოგჯერ კი ღეროზე. იცავს მცენა-
ცვალებადობა რაოდენობრივი –– ცეალე– რეს ზედმეტი აორთქლებისაგან.
ბადობის ფორმა რომლის დროსაც ცთომილი ნერვი ––- თავის ტვინის მეათე
ინდივიდებს შორის (როგორც ნიშან- წყვილი ნერვი, რომელიც მოგრძო
თა მატარებლებს შორის) არ შეიძლე- ტვინიდან გამოდის და სხეულის თით–
ბა მკვეთრი საზღვრის გავლება, ეთნა– ქმის მთელ შინაგნ ორგანოებში
იდან ისინი ერთმანეთთან მრავალი (გულში, ფილტვებში, ღვიძლში, კუპ-
შუალედური ფორმით არიან დაკავში- ში, ნაწლავებსა და სხვ.) იტოტება.
რებული. მას უწყვეტ ან პოლიგენურ ცთომილი უჯრედები –- უჯრედები, რომ-
ცვალებადობასაც უწოდებენ. : ლებიც განლაგებულია წერილი ნაწ-
ცვალებადობა #გუფური
-- იხ. ცვალება- ლავის კედლებში არსებული ე. წ-
დობა განსაზღვრული. ლიბერკუნის ჯირკელებში.
ცვარტკბილი–– 1. წეენი, რომელიც გა–- ციათიუმი
-- კათხა; ყვავილედი, რომე-
მოიყოფა პარაზიტი სოკოს. -- ჭვაეიხ. ლიც შედგება ერთი ცენტრალურთ
ფიანოზი – 387 – ცილოვანი

ბუტკოიანი (მდედრობითი) და რამ- ლებსაც შუა ფენაში კირიანი ფირფი-

დენიმე მტვრიანიანით (მამრობითი) ტა გააჩნია.
უყვაეილსაფრო ყვავილისაგან და შე– ციკლური ყვავილი –– წრიული ყვავილი;
მოხვეულია კათხისებრი საერთო სა- ყვავილი, რომლის ყეელა ნაწილი
ბურველით; ასე რომ, ყვავილედის სა–- რგოლურადა განლაგებული (ფა-
ერთო საბურველი ყვავილსაფარს მო- რულთესლოეან მცენარეთა უმრავლე-
გვაგონებს, ხოლო მთლიანად ყვავი- სობაში).
ლედი –– ერთ ორსქესიან ყვავილს. ციკლურობა –– სქესიანი თაობის მორი–
დამახასიათებელია რძიანასებრთა წარ– გეობა უსქესო თაობით, რომელიც:
( მომადგენლებისათვის. ““ პართენოგენეზურად მრავლდება (კი–
ციანოზი –- კანის ლურჯი შეფერილობა ბოსნაირთა ზოგიერთ წარმომადგე–-
ზოგი ისეთი დაავაღების დროს, რო- ნელში, მაგ., დაფნიებში),
მელიც დაკავშირებულია სისხლის მი– ცილა –– მაღალმოლეკულური ორგანული
მოჭცევის დარღვევასთან; სილურჯე. შენაერთი, რომლის რთული მოლე–-
ცივსისხლიანი ცხოველები –- პოიკილო– კულა აგებულია ამინომქჟავებისაგან;
- თერმული ცხოველები; ცხოველები, წარმოადგენს ცოცხალი ნივთიერების
რომელთაც არა აქვთ სხეულის მუღ- მუღმივ და ყველაზე მნიშენელოვან
მივი ტემპერატურა; მათი სხეულის შემადგენელ ნაწილს, მისი სტრუქტუ-
ტემპერატურა დამოკიდებულია გარე–- რისა დღა ფუნქციის საფუძველს.
მოს ტემპერატურაზე (მწერები, თევ– ცილა მერქნისა –- ის, მერქნის ცილა.
ზები, ამფიბიები, ქვეწარმავლები). ცილების ბიოსინთეზი -- პოლიპეპტიდე–
ციკლი აქტიურობისა
–- იხ. აქტიურობის ბის სინთეზი, რომელიც ჩბხორტციელ-
ციკლი. დება ცოცხალ უჯრედში დნმ-ისა და
რამდენიმე რნმ-ის მონაწილეობით.
ციკლოგენია –– ერთი სასიცოცხლო ციკ-
ლის განსხვავებული მორფოლოგიუ- ცილიარული სხეული -–- თვალის სისხლ-
რი ტიპების თანმიმდევრობითი ცვლა. ძარღვოეანი გარსისაგან წარმოქმნილი
რგოლისებური ლილვაკი, რომელშიც
ციკლოგრაფია–– ადამიანისა და ცხოვე-
წამწამოვანი კუნთი იმყოფება.
ლის სხეულის ცალკეული პუნქტის ცილით ღამშევა –- ორგანიზმის მდგომა-
მოძრაობის ჩაწერისა და ანალიზის
ტექნიკა.
ციკლოზი
–– ციტოპლაზმის წრიული მოძ-
რეობა, როდესაც არ ხდება ცილების
დანაკარგის მთლიანად (სრული) შევ–
რაობა; ჩვეულებრივ შესამჩნევია მცე–
„სება; ცილის ნაკლებობა.
ნარის ფოთლის უჯრედებში. ცილას მინიმუმი––- საქმელთან მიღებუ-
ციკლოიდური ქერცლები –- კანში ჩამ–- ლი ცილის ის მინიმალური რაოდენო–
ღარი წვრილი ძვლოვანი ფირფიტე- ბა, რომელიც აუცილებელია ე, წ.
ბი თანაბარი უკანა კიდით (ძვლიანი აზოტოვანი წონასწორობის შენარჩუ-
თევზების ბევრ წარმომადგენელში). ნებისა თვის ორგანიზმში ადამიანს
ციკლომორფოზი –– განსზვავება ერთი სა- დღე–ღამეში ესაჭიროება 6––7 გრ. ცი-
ზეობის, მაგრამ სხვადასხვა თაობის, ლოვანი აზოტი.
ინდივიდთა აგებულებაში, განსზვავე– ცილის ოპტიმუმი
–- ცილის რაოდენობა,
ბულ პირობებში განვითარებასთა§ რომლის შეყვანა ორგანიზმში ყეელა–
დაკავშირებით. ჩვეულებრივ აქეს სე– ზე უკეთესად პასუხობს ორგანიზმის
ზონური ხასიათი (კიბოსნაირებში ღა ფიზიოლოგიურ მოთხოვნებს. ადა?ი–-
სხვ.) ანისათეის ეს რაოდენობა საშუალოდ
ციკლოსპონდილური, დტაპი ზალებისა –- 100 გრ ეთანაბრება დღე-ღამეში.
სრტილოვანი თეეზების მალები, რომ- ცილოვანი გარსი თვალისა –- იზ, სკლერა.
ციმოზური –_ კ88 ციტოგამია

ციმოზური ყვავილედი –- განსაზღვრუ- ციხტიდი

–- ხავსელების სხეულის ბოლო
ლი, კენწრულყვავილიანი ყვავილედი, ნაწილი, რომელიც ჩვეულებრივ შე-
რომელშიც ყვავილები იშლება ზევი- ადგენს კოლონიის ღეროს ნაწილს,
დან ქვეეით; ყველაზე პირველად იშ- ციხტიტი –– სამარღე ბუშტის ანთება.
ლება მთავარი ღერძის კენწრული ცისტიცერკი –- თასმისებური ჭიების
ყეავილი; ხასიათდება სიმპოდიური ან ბუშტისებრი ფინა (ლარვა) შიგნით
ცრუდიქოტომიური დატოტეით. ცი- ჩაბრუნებული ჭიის თავით (სკოლექ-
მოზურ ყვავილედებს ეკუთენის: მო- სით) და სითხით. წარმოადგენს აღ-
ნოქაზიუმი, დიქაზიუმი, პლეიოქაზი- ნიშნული ჭიების განვითარების ერთ-
უმი. ერთ სტადიას.
ცირები ––- მუცელწამწამიანი ინფუზორი- ცისტოვონია –- ცისტების წარმოქმნის
ების სხეულის ქვედა მხარეზე არსებუ- პროცესი.
ლი მკვრივი ჯაგრები, რომლებზედაც ცანტოზოიდები –- ზოგიერთი ჰიდროი-
ცხოველი ეყრდნობა სუბსტრატზე გა- დული ნაწლავღრუიანის, მაგ., სიფო-
დანაცელების დროს: თავის მხრივ ნოფორას, პოლიმორფული კოლონი-
წარმოადგენს მუცლის მსხვილ, შერ- ის ინდივიდთა ერთ-ერთი ჯგუფი;
წყმულ წამწამებს, ფიქრობენ, რომ ცისტოზოიდები გა-
ცირკულაცია, ცირკულირება -- წრიული მოყოფის ფუნქციას უნდა ასრულებ-
მოძრაობა. დეს.
ცირკულაციური მოძრაობა პროტოპლა%ზ- ცისტოკარპიუმი –– წითელი წყალმცენა-
მიხა –- იხ. პროტოპლაზმის ნაკადისებუ- რეების. ნაყოფსხეული, რომელიც ვი-
რი მოძრაობა, თარდება განაყოფიერების შემდეგ
ცირკუმნუტაციები –– იხ. ნუტაცია. კარპოგონიდან.
ციროზი –- რაიმე ორგანოს შემაერთებე- ცისტოლითი –- ნახშირმეავა კალციუმის
ლი ქსოვილის გაზრდა, რაც იწვევს ამ კრისტალი ზოგიერთი მცენარის (მაგ.,
ორგანოს ფუნქციის დარღვევას; მაგ., ' ფიკუსის) უჯრედების გარსში,
ღვიძლის „ციროზი. ცისტოცერკოიდი –- ზოგიერთი თასმისე-
ცირუხი –!. ულეამისებრი დანამატი ბური ჭიის ფინა, რომელიც გამოირ-
2. ბრტყელი ჭიების (მაგ., მწოველე- ჩევა მოკლე კუდისებრი დანამატის
ბის) საკოპულაციო (შემაუღლებელი) არსებობით.
ორგანო. ციხტრონი -- ბიოქიმიური ფუნქციის გე-
ციარუსიზ პარკი–- ბრტყელი ჭიების, სა– ნეტიკური ერთეული; ნუკლეოტიდე-
ხელდობრ მწოველი ჭიების შემაუღ- ბის წყვილების თანმიმდევრობა დნმ–-
ლებელი ორგანოს –– ცირუსის გარსი. ში, რომელიც განსაზღვრავს ამინო-
ცისტა -- მოსვენებულ მდგომარეობაში მჟავების თანმიმდევრობას ერთ პეპ-
მყოფი ერთუჯრედიანი ცხოველური ტიდურ ჯაჭვში.
ან მცენარეული ორგანიზმი, რომელიც ციტობლასტი -–- იგივეა,
რაც უჯრედის
დაფარულია ცოტად თუ ბევრად ბირთეი.
მკვრივი გარსით, რაც უზრუნველ- ციტოგამია –– ორი უჯრედის შეერთება,
ყოფს ორგანიზმის გადარჩენას არა- რომელიც წააგავს კონიუგაციას; ამ
ზელსაყრე ლ პირობებში. დროს "არ მიმდინარეობს ბირთეების
ფციხტიდები -- სქელგარსიანი ბუშტისე–- ურთიერთ განაყოფიერება, არამედ
ბური უნაყოფო უჯრედები, რომლე- ადგილი აქეს მხოლოდ ბირთვების
ბიც განლაგებულია ზოგიერთი ბაზი- გაცელა-გამოცვლას, უჯრედების შერ-
დიანი სოკოს (პიმენომიცეტები) ჰიმე– წყმის მიუზედავად, თითოეული ინდი-
ნიალურ შრეში. : · ვიღდთ წარმოიქმნებბა აუტოგამიის
ციტოგენეზი – 389 -- ციტოპლაზმონი

გზით, ციტოგამია შეიმჩნევა ინფუ- და თესლების გაღივებას; გაელენას

ზორიებში, ახდენს აგრეთვეე გაყვითლებული
ციტოგენეზი –– უჯრედის განვითარება. ფოთლების გამწვანებაზე და მათი მე–
ციტოგენეტიკა –– მეცნიერება, რომელიც ტაბოლური აქტიურობის აღდგენაზე.
სწავლობს ორგანიზმთა მემკვიდრეო- ციტოკლიზი –- უჯრეღები ჯგუფების
ბისა და მისი ცვალებადობის ციტო- გაელენა მეზობელ უჯრეღთა ჯგუფე-
ლოგიურ საფუძვლებს. ბის განეითარებასა და დიფერენცია-
ციტოგენი –- იხ, ციტოგენური ჰიპო- ციაზე.
თეზა, ციტოლიზი –– უჯრედის სტრუქტურის
ციტოგენური ჰიპოთეზა -- ჰიპოთეზა, რღვეეის, დაშლისა და გახსნის პრო–
რომლის თანახმად გენი უჯრედის ცესი.
ბირთვიდნ ციტოპლაზმაში გამო- ციტოლიზომი –- ვაკუოლი (ციტოპლაზ-
ყოფს გენურ პროდუქტს, რომლიდა- მაში) რომელიც წარმოიქმნება ცი–
ნაც წარმოიქმნება ენზიმის პირველი ტოლიზის დროს.
საფეხური ანუ პროტოციტოგენი, რო- ციტოლიმფა
–– უჯრედის წეენი.
მელიც სუბსტრატის გავლენით ზდე- ციტოლოგია –– მეცნიერება რომელიც)
ბა ფუნქციონალურად უნარიან ენზი- სწავლობს უჯრედის აგებულებას,
მად, ე. წ. ციტოგენად. ამ უკანას- ცხოველმოქმედებას განვითარებასა
კნელს აქვს რეპროდუქციის თვისება. . და ფუნქციებს.
ციატოგონია ––. გამრავლება“ -. მარტოული ციტომემბრანები –- შიდაუჯრედული ცი-
უჯრედებით, ე. ი. უჯრედის მარტივი ტოპლაზმური მემბრანები, რომლებიც
გაყოფის გზით, ციტოგონია ყოველ- თავის მხრივ წარმოადგენენ უჯრედის
თვის წარმოადგენს გამრავლების ძი- · უ”ლტრასტრუქტურული ორგანიზაცი-
რითად პროცესს. ის ძირითაღ "ელემენტებს.
ციტოდერმა -–– უჯრედის გარსი. ციტომერები –- უჯრედისს ნაწილები,
ციტოდი –- უბირთვო პროტოპლაზმური რომლებიც შედგება მხოლოდ ციტო-
, მასა, · პლაზმისაგან.
ციტოეკოლოზია –– ეკოლოგიის (ან ცი- ციტომი –– მცენარეული უჯრედის ქონ-
ტოლოგიის) დარგი, რომლის მიზანია დრიოსომების ერთობლიობა,
უჯრედსა და გარემოს შორის ურთი- ციტომორფოზი
–– 1. უჯრედთა დიფე-
ერთ დამოკიდებულების შესწავლა. რენციაცია. 2. გენებისა და (იტოპ-
ტერმინი შემოიღ-თ გ. ტიშლერმა ლაზმის მოქმედება ემბრიონული გან–
1937 წელს, ზოგი მკვლევარი მის ნაც–- ვითარების პროცესში.
ვლად „პროტოპლაზმურ ეკოლოგიას“ ციტომორფოლოგი»-–- ციტოლოგიის დარ-
ხმარობს, გი, რომელიც შეისწავლის უჯრედის
ციტოზი-–- ნიეთიერებათა შესვლა უჯ- სტრუქტურული ორგანიზაციის კა-
რედში (ან იქიდან გამოსელა) პინო- ნონზომიერებას,
ციტოზის ან ფაგოციტოზის მეშვეო- ციტოპიგე –- იზ. ციტოპროქტი.
ბით (და არა დიფუზიის გზით). არჩე–- ციტოპლაზმა –– უჯრედის შემადგენლო-
ვენ ენდოციტოსს (ნივთიერებათა
ბაში შემავალი ყველა ელემენტი,
შესვლას უჯრედში) და ექტოციტოზს გარდა უჯრედის ბირთვისა და გარსი-
(ნიეთიერებათა გამოსვლას. უჯრედი- სა. წარმოადგენს უჯრედის ნახევრად
დან), თხევად ნაწილს, რომელშიც მდება-
ციტოკინეზი –– უჯრედის გაყოფა. რეობს ბერთვი და ყველა ორგანოიდი,
ციტოკინინი –- ფიტოჰორმონი რომე- ციტოპლაზმონი –- შემკვიდრეობითობის
ლიც ააქტიურებს უჯრედთა გაყოფას ციტოპლაზმური მატარებლები, რო-
ციტოპროქტი – 390–– ცოცხლადშოპა,

მელთა ბუნება ჯერ კიდეე სათანადოდ როლს ასრულებს“ უჯრედის სუნ-

არ არის შესწავლილი. თქვაში.
ციტოპროქტი--ინფუზორებისა და შოლ- ციტრატული სიხხლი –– სისხლი, რომელ–
ტიანების სხეულის გარსში –- პელი- შიც შეყვანილია ლიმონმეავა ნატრი-
კულაში არსებული ნასვრეტი, საიდა– უმი, რათა არ მოზდეს მისი შედედება.
ნაც ხდება მოუნელებელი საკვების ციტრულინი –– ერთ-ერთი ამინომჟავ,
გამოყოფა. რომელიც მონაწილეობს შარდოვა?
,ს
კიტორიზი- მცენარეული უჯრედის ძლი- სინთეზში.
ერი შემოკლება და დანაოჭება მისი ცოცხალი ნივთიერება -- რთული ცილო-
გაუწყლოების შედეგად პლაზმო- უაწი შენაერთი, რომელიც "ჟარმოად-
ლიზმისაგან განსხვავებით ციტორიზ- გუნს მატერიის მოძრაობი', უმაღლეს
ის დროს უჯრედის გარსი მოკლდება, ფორმას, არაცოცხალი” ბუნებისაგან
– „ტოპლაზმასთან ერთად და იჭყლი- განსხვავებით მის „ დამახასიათებელ
,ტება შიგნით, რის მეღეგადაც ტურ- თვისებას წარმოადგენს ნივთიერებათა
გორული წნევა უარყოფითი ხდება. ცელა, რომელაც განუყოფელ კავ-
ფოთლების მირშია ირგე·ლივ არსებულ გარ
ეს მოვლენა შესამჩნევია
ატმოსფეროში. გარემოსთან , “ტან,
დაჭკნობისას მშრალ
ციტოსომა – უჯრედის ციტოპლაზმური „ცოცხალი წამარხი“-- იხ,
ცოცხალი ღობე –- 1– „გატერია,
ნაწილი, რომელიც ბირთვისაგახ გა- გული ბუჩქებ -4 მწკრივად დარ-
'მიჯნულია ბირთვის-- გარსით, მას მიწის ნ- „ას ნარ
„სს ხარგავი, რომლით
როძლითაპ)0
უკუთვნის ცატოპლაზმა, ბირთვის ცოცხ- „კვეთია შემოღობილი.
გარსი, პლასტიდები, ქონდრიოსომე- “ლი წონა- ცხოეელის სრული წო-
ბი, გოლჯის აპარატი, ცენტროსომები. ნა ცოცხალ მდგომარეობაში.
ციტოსტომი –– ინფუზორიების პჟალამა- "ცოცხალმბადი მცენარეები –– იხ ცო-
ნას) პირი; წარმოადგენს გარეთა ზე- ცხალმშობი მცენარეები.
დაპირულ ჩაღრმავებას სადაც წამწა– ცოცხალმბადღი ცხოველები –- ის. ცო-
შების მოძრაობით ჩადის საკვები. მას ცხალმშობი ცხოველები.
_. უჯრედულ პირსაც უწოდებენ. ცოცხალმბადობა –- ის. ცოცხლადშობა.
-ციტოტიპი –– ერთი სახეობის ქრომოსო- ცოცხალმშობი მცენარეები –- მცენარე-
მული რასები. ები რომელთა) ფოთლის უბეში,
ციტოფარინქსი –- ინფუზორიების (ქა- ყვავილედში, ნაყოფებში ფოთლის
ლამანას) ხახა; წარმოადგენს პირის- ფირფიტებზე ან ღეროზე უვითარდე-
ციტოსტომის მომდევნო მოკლე არზს, ბა პატარა მეფოთლილი ყლორტები,
რომლიდანაც საკვები ენდოპლაზმაში რომლებიც მოსცილდებიან რა დედა
გადადის, მას უჯრედულ ჩხახასაც მცენარეს ფესვიანდებიან და დასაბამ»
უწოდებენ, აძლევენ ახალ ინდივიდს (ბოლქვიანი
<«ციტოფიზიოლოგია-–– ციტოლოგიის დარ- თივაქასრა, ზოგიერთი ფხიჯა, ჭილი
გი, რომელიც სწავლობს უჯრედისა და Lავ.).
ღა მისი სტრუქტურული კომპონენ- ცოცხალმშობი ცხოველი – ცხოველი,
ტების ფიზიოლოგიურ ფუნქციებს. რომლის ჩანასახი ვითარდება დედის
სიტოქრომი -- ჰემატინისს ნაწარმების სხეულის შიგნით, სადა() იღებს საჭი«
ჯგუფის პიგმენტი, რომელიც ჰემინის რო საკვებს და მეტად თუ ნაკლებაღ
სხვა ნაწარმთა მსგავსად შეიცავს რკი- განვითარებული იბადება (ძუძუმწო-
ნას; წარმოადგენს წყალბადის ატო- ვარი ცხოველების უმრავლესობა).
მის ელექტრონების გადამტანებს ჟან– ცოცხლადშობა
–– მეტად თუ ნაკლებად
გბადის ატომებთან რითაც დიდ განვითარებული ცოცხალი ნაშიერის
ცოცხლად – 391 ცხიმები

დაბადებ,ი რომელიე ვითარდება მიანის ორგანიზმში ზოგიერთი უხერ-

მდეღრი ცხოველის სხეულის შიგნით ხემლო (არაპარაზიტი) ცხოველის შემ–
და ზრდა-განვითარებისათვის საჭირო თხვევითი მოხვედრა, რომელიც ზიანს
საკეებს ღებულობს უშუალოდ დედის აყენებს მას.
ორგანიზმიდან ან ყვითრიდან. ცრუ პარენქიმა –- ის. პლექტენქიმა.
ცოცხლად კვეთა –- იხ, ვივისექცია. ცრუ პარკი –- იხ. პუპარიუმი.
ცოსნა –– მცოხნელი ცხოველების კუჭი- ცრუ ფეხბები--1. პეპლებისა და ცრუ-
ღან ნაწილ-ნაწილ ამობოყინებული ფეხიანებს მატლების (მუხლუხე-
საკვების დაღეჭვა. ბის) მუცლის სეგმენტებზე არსებუ-
ფრუ დიქოტომია –- დატოტიანების, კერ- ლი ფეხები. 2. ის. ფსევდოპოდიუმი.
ძოდ მონოპოდიუმის ერთ-ერთი საზე, ცრუ ქოლგა –– იზ, პლეიოქაზიჟმი.
როდესაც მთავარი ღერძის კენწრული
რრდა წყდება, მის ქეემოთ კი წარმო– ცრუ ყვითელი სხეული--შემაერთებელ-
ქსოვილოვანი ნაჭღევი,„ ნაწიბური,
იქმნება ორი, ცოტად თუ მეტად ერ–-
რომელიც წარმოიქმნება საკვერცხის
თმანეთის თანაბარი, გვერდითი ტო-
ტი, რომლებიც ზრღაში ასწრებენ კედელზე გრააფის ბუპტუკის გას-
კდღომის ადგილას კვერცხის გაუნაყო-
მთავრ ღერძს დამახასიათებელია,
ფიერებლობის შემთხვევაში,
მაგ., იასამნის, ფითრისა და სხვა მცე-
ნარისათვის. ცრუ ჰიბრიდი –- ინდივიდი„ რომელიც
ცრუ ველი, ცრუ სტეპი–-მცენარეულო- მიღებულია სახეობათაშორისო ჰიბ-
რიდიზაციის შედეგად და განვითარე-
ბა შექმნილი ნახევრადბუჩქებისა და
ჩირგვებისაგან ჩრდილო ამერიკაში. ბულია ნახევრად კარიოტიპურად,
ფრუ მემკვიდრეობა –– როდესაც მშობ- ისიც ღეღის ხაზით უჯრედული
ლებსა და შთამომავლობას შორის ბირთვიდან მამისეული ქრომატინის
მსგავსება გაპირობებულია მხოლოდ“. გამოთიშვის გამო, ფსეედოჰიბრიდი.
გარეგან ფაქტორთა ზეგავლენით. ცური
–– მეწველი საქონლის სარძევე
ცრუ მუხლუხები -- ზოგიერთი აპკოვან– ჯირკვალი; ჯიქანი. ..
ფრთიანი მწერის მატლი;-რომტელიც ცხავის ძვალი
–- შუბლის ძვლის ამონა–-
გარეგნულად ჰგავს პეპლების მუხ- კვეთში მდებარე კენტი ძვალი. მონა–
ლუხს (მატლს); ამ უკანასკნელისაგან წილეობს ტვინის ქალას, თვალის ბუ
განსხვავდება იმით, რომ- მას ცრუფე- დისა და ()ხვირის ღრუს წარმოქმნაში.
ზები აქეს მუცლის ყველა სეგმენტზე. ცხაური მილები –- იხ. საცრისებური მი-
ცრუ ნაყოფი -- მცენარის ნაყოფი, რომ– ლები.
«ლის შექმნაში, ბუტკოს გარდა, მონა- „ცბენი–” კუდი“ -- ნერვული ფესვების
“წილეობას იღებს ყვავილის სწვა ნა–- კონა, რომლებადაც იტოტება ხერხემ-
წილებიც: მაგ., მარწყვის ხორცოვანი ლის არხიდან გამომავალი ნერვული
წაწილი წარმოქმნილია ყვავილსაჯდო- ღეროები წელ-გავის განყოფილებაში,
მისაგან; ასკილის ხორცოვანი ჩაზნე– ცხვირის ფრთები -- ცხვირის გეერდების
ჟილი ნაწილიც ყვავილსაჯდომს წარ- ჟეემო გამობერილი ნაპირები, რითაც
მოადგენს. შემოზღუდულია ნისრო-ზი,
«ცრუ ნეკნები ––- ნეკნები, რომლებიც
სწედება მკერდის ძვალს (მი:ჩ–“:
ვერ
ებ
-– ცხო
ცხიმ იურ
ველ და მცებარეულ
ნეკნი); განსხვავებ-– „ „7 და10 ორგანიზმებში შემავალი ერთ-ერთი
დნვბისა, რ-” – «ი ნამდვილი ნეკ- პირითაღი ორგანული ნივთიერებანი,
.- --ძლებიც უშუალოდ უერთ- რომლებიც წარმოადგენენ გლიცერი–
დებიან მკერდს. ნის დღა უმაღლესი უცხიმმჟავების
ცრუ პარაზიტიზმი -- ცხოველისა და ადა- რთულ ეთერებს ანუ გლიცერიდებს;
ცხიმის – 392– ძვალი

იყოფა ორ ჯგუფად: მყარ და თხევად ვების ადგილს; ასრულებს სითბოს მა–

ცხიმებად. მყარი ცხიმი ცხოველური რეგულირებელ ფუნქციასაც.
წარმოშობისაა და მას ქონი ეწოდება, ცხოველთა გეოგრაფია
–- იხ. ზოოგეოგ-
თხევადი ცხიმი კი ცხიმზეთია და მცე– რაფია,
ნარეული წარმოშობისაა. ცხოველთა მორფოლოგია –– მეცნიერება
ცხიმის ფარფლი –- პატარა, ტყავისებუ- ცხოველთა ორგანოების აგებულებისა
რი ფარფლი, რომელიც მდებარეობს და განვითარების კანონზომიერებათა
ზოგიერთი თეეზის (ორაგულისებრნი) შესახებ ონტოგენეზისა ღა ფილოგე-
ზურგის ფარფლის უკან, ნეზის პროცესში.
ცხიმის ჯირკვლები
–- ის. ქონის ჯირკვ- ცხოველთა ნაყოფიერება –-- ცხოველის
ლები, უნარი რეგულარულად მოგვცეს ნორ-
ცხიმოვანა –– იხ. ლიპომა. მალურად განვითარებული ნამატი.
ცხოველთა ნიშანდება
–- ის ნიშანდება,
ცზიმოვანი სხეული –- მწერებისა და მრა-
დარგოლვა.
ვალფეზიანების განსაკუთრებული ორ- ცხოველუნარიანობა--1, ინდივიდის უნა-
განო, რომლის მრავალრიცხოეან უჯ- რი გაძლოს სასიცოცხლო (იკლის
რედებში ხდება ცხიმის მარაგის დაგ–
გარკვეულ მომენტამდე. 2. გარკვეუ-
როვება; ეს უჯრედები ასრულებენ ლი ინდივიდის (ან პოპულაციის) გე–
აგრეთვე გამომყოფ ფუნქციასაც. ნოტიპურად გაპირობებული უნარი
ცხიმოვანი ქსოეილი –- შემაერთებელი იცოცბლოს და მოგეცეს შთამომავ–-
ქსოვილის სახეცვლილება, რომლის ლობა.
უჯრედები ცხიმის წვეთებს შეიცავს; ცხოველური სახამებელი
–- ის, გლი-
წარმოადგენს ცხიმის მარაგის დაგრო– კოგენი.

ძაბრი
–-- თავფეზიანი მოლუსკების მუც- ფოთლიდან ღეროში; მათი საშუალე-
ლის მხარეზე არსებული კუნთოვანი ბითვე ხდება აგრეთვე ფოთლის პა–-
კონუსური მილი, რომლის გაფართო- რენქიმის შემაგრება და დაცვა.
ებული ბოლო იზსნება მანტიის ღრუ– ძარღვები ფრთისა
-- მწერების ფრთების
ში, ხოლო ვიწრო ბოლო გამოდის სიგრძივი და გარდიგარდმო გასქელე–
გარეთ„ მანტიისს ღრუდან ძაბრით ბების სახის ჩონჩხისებური წარმონაქ-
წყალი გამოისროლება გარეთ და წარ– მნები, რომელთა შიგნით გადის ნერ-
მოიქმნება ბიძგი, რომლის დახმარე– ვებისა და ტრაქეების შემცველი მი-
ბით ცხბხოეელი მოძრაობს წყალში; ლები.
წარმოადგენს მოძრაობის ორგანოს. ძეწკვისებრი ნერვული ზისტემა –- ზო-
ძარღვები ფოთლიხა
-- ფოთოლში გამა- გიერთი რგოლიანი ჭიის ნერვული
სისტემა, რომელიც შედგება მუცლის
ვალი ჭქურჭელ-ბოჭკოვანი (გამტარე–
ბელი) კონები (მათ ფოთლის ნერ- ღორი ნერვული ღეროსაგან (ძეწკვისა»-
ვებსაც უწოდებენ), რომელთა საშუ–- განი, რომელზედაც განლაგებულია
ალებით ხდება წულისა და მასში გახ- ერთმანეთთან განივი კომისურებით
სნილი მინერალური მარილების გადა–- “>> დაკავშირებული ნერვული კვანძე-
ცემა ღეროდან ფოთოლში და პირუ- ––––_
კუ -- ფოთოლში წარმოქმნილი ორ- ძვალი –– შემაერთებელი ქსოვილი, რო-
განული ნივთიერებების გამოტანა მელიც წარმოადგენს ხერხემლიანი
ძვალფარიანები – ვ93 -- ძირითადი.

ცხოველებისა და ადამიანის ჩონჩხის განლაგებული. წარმოადგენს განეითა-

შემადგენელ ძირითად ნაწილს. რებადაუსრულებელდ„ შემოკლებულ
ძვალფარიანები –– გადაშენებული თევ- ღეროს.
ზები, რომელთა სხეული დაფარული ძირზე მხმარი
-- იხ ზეზეურად გამხმა-
იყო ძვლოეანი ფირფიტებისა და ქერ- რი,
ცლების ჯავშნით; მთლიანად ამოწყ- ძირითადი კარიოტიპბი –- კარიოტიპი, რო–-
დნენ ზედა დევონში. მელიც სპეციფიკურიით ინდივიდთა
ძვლიანი თევზები–--თევზების ერთ-ერთი ჯგუფისათვის ან ინდივიდებისათვის,
რიგი, როზბელთაც გააჩნია ძვლოვა–- რომელთა ქრომოსომთა რიცხვი შე-
ნი ჩონჩხი; აერთიანებს თანამედროვე ესაბამება ძირითად რიცხვს.
თევზების უმრავლესობას, , შირითადი მარჩენალი –- იხ, ძარითადი
ძვლისზედა -– ძვლის შემაერთებელქსო– მასპინძელი.
ეილოვანი გარსი; პერიოსტი; ძვლის- ძირითადი მასპინძელი–- ცხოველი, რომ-
საზრდელა. ლის ორგანიზმში პარაზიტი (რომელ-
ძვლისხაზრდელა –- იხ. ძელისზედა. საც რამდენიმე მასპინძელი ჰყავს)
ძვლის ტვინი –– ქსოვილი, რომელიც მო– აღწევს სქესობრივ სიმწიფეს და გა-
თავსებულია ზერხემლიან ცხოველთა დის სქესობრივი გამრავლების პერი-
ძელის ღრუში; ემბრიონულ სტადღია- ოდს, მაგ., ბრტყელი ჭიის-სოლიტერის".
ში შედგება ძელის წითელი ტვინისა- ძირითადი მასპინძელი ადამიანია,
გან და წარმოადგენს სისხლის წარ- ძირითადი მერისტემა –- პრომერისტემის-
მომქმნელ ორგანოს; შემდეგში ძვლის დიფერენციაციის შედეგად წარმოქმ-
წითელი ტვინი ნაწილობრივ იცვლება ნილი მერისტემა, რომელიც პროტო-
ძვლის ყვითელი ტვინით, რომელიც დერმის ქვეშ მდებარეობს; შედგება,
შედგება ცხიმოვანი უჯრედებისაგან. შედარებით მსხეილი პარენქიმული
ძვლის ღრუ –– ძვლის შიგნით არსებული უჯრედებისაგან და მათ შორის მყოფი ·
ღრუ, რომელიც ამოვსებულია ძელის ჰაერის შემცველი მცირე ზომის უჯ-
ტვინით. რედებისაგან. ძირითად მერისტემაში·
ძვლის ფხვნილი –– შინაური ცხოველების ხდება პროკამბიუმის ანუ დესმოგენის-
ძვლების გადამუშავების შეღეგად მი–- დიფერენციაცია.
ღებული ფხვნილი; იყენებენ რო- ძირითადი ნივთიერება -- არაცოცხალი
გორე ფოსფორიან სასუქს და რო- მასალა, რომელსაც გამოყოფს შემა-·
გორე დამატებით მინერალურ სა- ერთებელი ქსოვილისა და მის ირგე–
კვებს ცხოველებისათვის. ლივ მყოფი ქსოვილების უჯრედები,
ძვლოვაი ლაბირინთი –- საფეთქლის მეტწილად შეიცავს მიკროსკოპული·
ძვალში მდებარე ღრუ, რომელშიც ბოქკოების ხშირ ქეჩისებრ ბადეს.
შიგნითა ყურია მოთავსებული, ძირითადი რიცხვი ქრომოსომებისა
ძიგოტა „ იზ. ზოგოტა. ქრომოსომთა ყეელაზე მეირე, ეუპ-
ძილი –– უმაღლესი ცხოველებისა და ლოიღური და ჰაპლოიდერი (ფაქტი-.
ადამიანი“ ორგანიზმის შედარებითი ურად ან თეორ-ულად შესაძლებელი)
მშვიდიი მოსვენებს პერიოდული რიცხვი საზეობისათვის ან ჯგუფისა-
მდგომარეობა, რომელიც გამოწეეუ–- თვის,
ლია შეკავების მოვლენით თავის ტვი– 4პირითადი სპირალი –- ღეროს გარშემო
ნის ქერქში და ქერქქვეშა წარმონაქ– (ქვემოდან ზევით) ფოთლების მიმაგ-
მნებში. რების ადგილების შეერთების შედე-.
ძირაკი
–– ბოლქვის ნაწილი, რომელზე– გად მიღებული სპირალი, მას გენე--
დაც მჭიდროდაა მრავალი ფოთოლი ტიკურ სპირალსაც უწოდებენ, ვინაი--
“«ირითადი – 394 წამწამოვანი

დან მასში ფოთლების განლაგება შე– ძირხვენი –- მცენარის გამსხვილებული,

უსატყვისებ იმ წესს, რომლითაც ხორცოვანი ფესვი, რომელიც დიღი
ფოთლები წარმოიქმნება ქვევიდან რაოდენობით შეიცავს სამარაგო სა-
ზევით. კვებ ნივთიერებას.
ძირითადთ ტვინი –- ხერხემლიან ცხო- ძიძიბების შრე
-- კანის (საკუთრივ კანი)
ველთა ჩანასახის ტეინის პირეელი ზედა შრე, მრავალრიცხოვანი ძიძიბე–
პარკუჭი რომლიდანაც ეითარდღდება ბით, რომელიც ეპიდერმისშია შეკპ-
ტვინის ნახევარსფეროები. რილი,
რირითადი ქსოვილი მცენარის –- მცენა- ძოწეული წყალმცენარეები--სუბსტრატ-
რის ზრდის კონუსში პირველადი მე– ზე მიმაგრებული ზღვის წყალმცენა-
„რისტემიდან წარმოქმნილი ქსოვილი. რეები, რომელთა პლასტიდები, ქლო–
იხ. აგრეთვე პარენქიმა 2. როფილის გარდა, შეიცავს წითელი
"ძირითადი (ვლა –– ნივთიერებათა ფცელა ფერის პიგმენტს –- ფიკოერითრინს.
ორგანიზმში სრული მოსვენების, სიმ– ძროსა –– მეწველი მსხვილფეხა რქიანი
შვიდის დროს. საქონელი; ფური.
ძირითადი ციტოპლაზმა–– უჯრედის პლაზ- ძუ –- ხორცისმჭაელი ცხოველის დე-
მა, რომელიც განთავისუფლებულია დალი ინდივიდი (ძუ ლომი, ძუ ავაზა,
:ყველა მიკროსკოპულად ხილვადი ჩა- ძუ მგელი და ა. შ.).
ნართებისაგან, · ძუა –- „ცხენის კუდის თმა“ (საბა).
შირკვის ამონაყარი –- ყლორტები, რომ- ძუკნა –- ძუ ძაღლი.
ლებიც განვითარებულია გადაჭრილი ძუძუ –- ძუძუმწოვარი ცხოველების სარ-
ხის ძირის (ძირკვის) დამატებითი და ძევე ჯირკვალი.
მძინარე კვირტებიდან. ძუძუმწოვრები -- ხერხემლიან ცხოველ–-
ძირნაჟარი –– ნაადრევადდ მოკრეფამდე, თა ყველაზე მაღალორგანიზებული
“მიწაზე ჩამოცვენილი მცენარეთა ნა- ჯგუფი (კლასი), რომელთაც გააჩნია
ყოფი. მეტად განვითარებული ნერვული სის-
პირხვენა მცენარეები––მცენარეები, რო- ტემა, სხეულის მუდმივი ტემპერატუ-
მელთაც აქეთ სამარაგო საკვები ნიე- რა და შთამომავლობის გამოსაკვებად
თივრებებით მდიდარი გამსხვილებუ– სპეციალლური სარძევე ჯირკვლები;
ლი, ხორცოვანი მთავარი ფესვი (ჭარ– ცოცხალმშობიარე ცხოველები; მათა
ხალი, სტაფილო, ბოლოკი, ნიახური, ჩანასახი ჩვეულებრივ დედის სხეულ-
თალგამი და სხვ.). ში ვითარდება და მეტ-ნაკლებად
ძირხვენეული მცენარეები –- იზ. ძირხვე– განეითარებული იბადება (გამონაკ-
ნა მცენარეები. ლისს იხვნისკარტა წარმოადგენს).

წამწამები –- 1, უჯრედის პროტოპლაზმა- წვრილი საგნების ჩაცვივნისა-

ტური მოკლე გამონაზარდები, რომ- გან.
·ლებც წარმოადგენს ზოგიერთი წამწამოვანი სხეული –- რგოლისებრი
· უმარტივუსი ორგანიზმის (ინფუზორი- ლილვაკი მრავალრიცხოვანი დანამა–
“ები) მზოძრაობის ორგანოიდებს. 2. ბე- ტებით, რომელიც წარმოქმნილია თვა-
“წვები, რომლებითაც ქუთუთოების კი- ლის ფერადი, სისხლძარღვოვანი გარ-
დეებია დაფარული. წამწამები იცავენ სისაგან სკლერის რქოვანაში გადასვ-
თვალის ნაპრალს მტერისა და სხვა ლის მოპირდაპირე ადგილზე.
წარაფი – 395 წინა

წარაფი–- 1, პატარა მოგრძო ტყე. 2. წითელი ბირთვი –– შუა ტვინის რუხი.

წაგრძელებული დაბალი კლდე. ნივთიერების მსხვილი გროვა.
წარმომკმნელი უჯრედები ––ღრუბელების წითელი სხეული –- თევზების საცერათ
მეზოგლეას უჯრედები, რომლებიდა– ბუშტის ზედაპირზე არსებული ჯირ»
ნაც წარმოიქმნება ჩონჩხის ელემენ- კველოვანი უპითელიუმი,
ტები –– სპიკულები. წთღელი წყალმცენარეები >- ის, ძოწე-
წარმომშობი ქსოვილი მცენარიხა–- იხ. ული წკალმცენარეები.
მერისტემა, წილაკოვანი ჯირკვლები « მრავალუჯრე–
წარმოშობის ცენტრი, კერა -- მცენარის დიანი ჯირკელი2ის აგებულების ერთ:
“ინ ცხოველის სახეობის წარმოშობის
ერთი თრბიძა, :
ადგილი,» სთ _ ზოგიერთი მწერის (ტილის)
წყელი
-- წვრილი ცილინდრული ღერო, კვერეზი.
რომელიც მუხლთშორისებშაე რუა
(მარცვლოენების ღერო! თ
წინის გული -- გული“ თხელკედლიანი
განყოფილება, რომელშიც ჩადის სის–
11 მოძრაობ»
წვენების 5 სო სსნადი ორგანული ხლძარღეებით მოტანილი სისხლი,
L მინ ალური ნივთიერებების მოძ- წინაზრღილი–- ის პროთალიუმი, პრო–-
„არბა მცენარის სხეულში. ტონემა.
წვივი –– უკანა კიდურის ერთ-ერთი ძეა- წინა კუპი –– უკბილო ვეშაპების საყლა-
ლი; ხმელეთის ზერხემლიან ცხოვე- პავი მილის გაფართოება, რომელიც
ლებსა და ადამიანში წვივი მდებარე– რქოვანითაა ამოფენილი და კუნთოეა–
ობს ბარძაყსა და.ტერფს შორის; ფეხ- ნი კედლები აქვს. ',
სახსრიანებში –– ბარძაყსა და თათს წინლ მკერდი, წინმკერდი -- მწერების
ფორის. სხეულის მკერდის განყოფილების წი–-
წვივმაღლიანები––ყარყატისნაირი ფრინ- ნა ნაწილი, რომელიც შედგება სამი
ველების სახელწოდება, რომელიც სეგმენტისაგან.
ხმარებულია ზოგიერთი მკვლევარის წინა მუცელი -- მორიელების მუცლის
მიერ. წინა განყოფილება, რომელიც შედგე-
წვნიანი ნაქჟოფი –- ნაყოფი, რომლის ნა– ბა შვიდი ფართო სეგმენტისაგან; გან–-
ყოფსაფარი მთლიანად ან ნაწილობ- სხვავებით უკანა მუცლისა, რომელიც
რიე ხორცოვანია და წენიანი. წვნიან ხუთი ეიწრო სეგმენტისაგანაა შემ–-
ნაყოფებში არჩევენ კენკრა და კურ- დგარი.
კიანა ნაყოფს. წინა მხარი –- ზემო კიდურის ჩონჩხის
წვნიანი საკვები
–– საკვები მცენარეები შემადგენელი ნაწილი, რომელიც შედ–
ან მათი ნაწილები, რომლებიც გამო– გება იდაყვისა და სხივის ძელებისაგან-
ირჩევა წყლის ღიღი შემცველობით წინა ნაწლავი ––- ნაწლავის მილის წინა
(ახალი ბალაზი, ჭარხლის, სტაფილოს განყოფილება, რომელიც ჩვეულებ-
ძირსეენები დასილოსებული საკვე- რივ შედგება პირის ღრუს, სახისა და
ბი). საყლაპავი მილისაგან.
წინამდებარე ჯირკვალი –– მამაკაცის სას–-
წვრილი ნაწლავი –– კუჭ-ნაწლავის ის ნა- ქესო სისტემის კენტი ჯირკვალი, რომ-–
წილი, რომელიც მდებარეობს კუჭსა
ლის სეკრეტი უზრუნველყოფს სპერ.
და მსხვილ ნაწლაეს შორის.
წიგნარ>-- მცოხნელი ცხოველების კუ-
მატოზოიდების ცხოველმოქმედებას.
ჭის ერთ-ერთი განყოფილება, რომე–- წინამორბედი მცენარეები. -- მცენარეები,
ლიც შედგება წიგნის ფურცლებივით რომლებიც ით“ა სხვა მცენარის და–
სიგრძიედ განლაგებული ლორწო- თესვეამ”) იმავე მინდორში,
ვანი გარსის ნაოჭებისაგან. ხა ტერფი –– ტერფის ჩონჩხის ზემოთა
წიპწა – 396 – წყვილჩლიქიანებთ

ნაწილი; ადამიანის წინა ტერფი შედ- მტვერია ინდივიდის "შთამომავლობა,

გება: კოჭის, ქუსლის, ნავიხებრი, კუ– წნელი -––- იხ.-ლერწი.
ბისებრი და 3 სოლისებრი ძელისა- წონასწორობის ორგანოები -- სხეულის
გან. სივრცეში მდებარეობის ორიენტაციის
წიპწა –- ვაზის (ყურძნის) თესლი. ორგანოები ადამიანსა და სხვა ცხო-
წიპწიპა –– ნაკრტენის (ფრინველის ბუმ- ველებში (იხ. ოთოცისტი; ოთოლი-

ბულის) კალმის ღრუში მოთავსებუ–- ტები).

ლი ხმელი, ნახევრად გამჭეირვალე წრეების მორიგეობის წეხი ყეავილში-–-
ფირფიტოვანი ნივთიერება. მდგომარეობს იმაში, რომ თითოეუ-
წიწვი –– წვრილი, ნემსისებრი ფორმის, ლი წრის წევრები განლაგებულია მე–
მეტწილად ზეშეში ფოთოლი, დამაზა- ზობელი წრის წევრებს შორის, ასე–
სიათებელია ნაძვის, ფიჭვის, სოჭის და თივე მორიგეობას აქვს ადგილი რგო–
სხვა მათი მსგაესი მცენარეებისათვის, ლურად განლაგებულ ფოთლებში.
რომელთაე წიწვოვან მცენარეებს წრიული უჟყვავილები -- იხ, ციკლური
უწოდებენ. ყვავილები.
წიწვოვანი მცენარეები –- შიშველთეს- წუთმოცულობა სისხლის –– გულის პარ–
ლოვანი მცენარეების ყველაზე დიდი კუჭიდან არტერიაში გადასული სის-
ჯგუფი, რომლებსაც წიწეები აქვთ ხლის რაოდენობა 1 წუთის განმაე-
განვითარებული (ფიქვი, ნაძვი, სო– ლობაში,
ჭი, ღვია და სხვ). "წყალბაღიხ ბაქტერიები –- წყალბაღის
წიწილა –- ზოგიერთი ფრინველის (ქათა–- დამჟანგავი ბაქტერიები.
მი, ხოხობი და სხვ.) ახალგამოჩეკილი წყალმცენარეები –– უმდაბლესი მცენა-
(ნაშიერი), რომელიც კარგად არის ღინ– რეების ერთ-ერთი დიდი ჯგუფი, რომ-
ღლით შემოსილი ღა ბუდიდან გად- ლის წარმომადგენლები უჯრედებში
მოსელისთანპვე თვითონ შეუძლია შეიცავენ ქლოროფილს და სხვა პიგ–
დედის მსგავსად მოიპოვოს (აკენკოს) მენტებს; ცხოვრობენ წყალსატევებ-
საკვები, ში და ზმელეთის ტენიან ადგილებში.
წლიური ნამატი –– ყლორტის ან მცენა- წყალხმელეთა ცხოველები –- იხ. ამფი-
რის რომელიმე ორგანოს ის ნაწილი, ბიები.
რომელიც გაზრდილია ერთ სავეგეტა- წყვეტილი არეალი –“– ამა თუ იმ სახეო-
ციო პერიოდში. ბის (გეარის) არეალი, რომელიც წარ–
წლიური რგოლები, შრეები -- 1. ღეროს მოდგენილია ორი ან მეტი იხოლირე–
მერქნის ნამატი შრე (ფენა) ერთი სა– ბული ტერიტორიით.
ვეგეტაციო პერიოდის განმავლობაში; წყქვეტილფრთიხებრრთული ფოთოლი –
განივჭრილში ეს ნამატი ჩანს კონცენ- ფრთისებრრთული ფოთოლი, რომელ-
ტრული რგოლების სახით წრიული შიც დიდი ზომის ფოთოლაკებს ენაც-
რგოლების დათვლით შეიძლება და- ვლება პატარა ფოთოლაკები.
ვადგინოთ ხეების ასაკი. 2. თევზის წყქვილფრთიხებრრთული ფოთოლი –
ქერცლებსა ღა ზოგიერთ ძვალზე რთული ფოთოლი, რომლის საერთო
წარმოქმნილი კონცენტრული წლიუე- ყუნწი წვერხე ორი თფოთოლაკით
რია ანაბეჭდები, რომლებიც ვითარდე- მთავრდება (უძრაზელას, ბარდას, თე–-
ბა არათანაბარი ზრღის შედეგად როს და ცერცვის უმეტესი სახეობის
წლის სხვადასხვა სეზონში. ფოთლები).
წმინდა ხაზი -–- გენოტიპურად ერთგვა– წყვილჩლიქიანები –- ძუძუმწოვარი ცხო-
როვანიდ თაობა, ჰპომოზიგოტურად ველების ერთ-ერთი რიგი, რომლის
თვითმტეერია მეენარისა; ერთი თვით- წარმომადგენლებისათვი”ს ჩვეულებ-
'წულის – 197 წყურვილ–

რივ დამახასიათებელია თითოეულ სატევებში, ფსკერზე მიმაგრებული ან

ფეხზე თითების წყვილი რაოდენობა, თავისუფლად მუეცურავი.
რომელთაგან უფრო მძლავრად მესა- წულის მცენარეულობა–-წყალში მცხოე-
მე და მეოთხე თითია განეითარებუ- რებ მცენარეულ თანასაზოგადოებათა
ლი. უმთავრესად ბალახით მკვებავი ერთობლიობა.
ცხოველებია. მათ ეკუთენით: ძროხა, წულის რეჟიმი მცენარისა -- წყლის მი-
ირემი, ღორი, (ხვარი, ჟირაფი და მოცელის პროცესი მეენარეში, რომ–-
სხვ. ლის დროსაც შეთანხმებულად მიმდი–
წელის ბაგეები-- ზოგიერთი მცენარის ნარეობს წყლის მიწოდება, გადაადგი–
ფოთლის ეპიდერმისში არსებული ლება და გაცემა შცენარის მიერ.
ნასვრეტები, რომლებითაც ხდება ტე- წყლიხ ფაუნა -- იხ. წყლის ()ხოველები.
ნის გამოყოფა; უვითარდება ჭარბტე- წული ფრინველები –- ფრინველების
ნიან ადგილებში მცხოვრებ მცენარე– ერთ-ერთი ეკოლოგიური ჯგუფი, რო-
ებს (ზოგიერთი ტირიფი). მელიც მეტ-ნაკლებად დაკავშირებუ–
წყლის ბალანსი მცენარეებში –- შეფარ- ლია წყლის გარემოსთან, მათ ეკუთე-
დება წყლის მიღებასა -და ზარჯვას შო- ნოან: პინგეინები, თოლიები, წეროები,
რის მცენარეებში. იხვები და სხვ.
წყლის დეფიციტი მცენარეში -- წყლის წყლის შემცველი პარენქიმა –– იხ. წყლის
ნაკლებობა მცენარის უჯრედებში: ად– შემცველი ქსოვილები.
გილი აქვს იმ შემთხვევაში, როდესაც წყლის შეზცველი ქსოვილები
–' წყლის
წყლის ხარჯვა ჭარბობს მიწოდებული დამაგროვებელი ქსოვილები, რომლე-
წყლის რაოდენობას. შესამჩნევია, მაგ. ბიც შედგება თხელკედლიანი ცოცხა-
შუადღისას ზაფხულის მზიან ცხელ ლი პარენქიმული ან მკედარი (ტრაქე–
დღეებში, გარეგნულად გამოიხატება იდების მაგეარი) უჯრედებისაგან (ტრა-
მცენარის შეჭკნობით. ქეიდებისაგნ განსხვავებით „უფრო
წყლის კულტურები –- მცენარეების მოე– დიდებია და თითქმის იზოდიამეტრუ–
ლა–მოყეანა (გაზრდა) მინერალური ლი ფორმისაა), გვხვდება ზოგიერთი
ნივთიერებების წყალხსნარებში; იყე- მცენარის ფოთლებში (აგავა, ალოე)
ნებენ მცენარის კვების, ზრდისა და და ღეროში (კაქტუსები, ზოგიერთი
განვითარების ლაბორატორიული მე- რძიანა),
თოდით შესწავლის დროს. წულის შეჭიდულობის ძალა –- ის ძალა,
წყლის მეორადი ცხოველები
-- ძუძუმ- რომელიც აიძულებს წყლის ნაწილა-
წოვარი ცხოველები, რომლებიც ევო– კებს ერთიმეორეს მისდიონ.
ლუციური განვითარების პროცესში წული ცხოველები რფაუნა
-- წყალში
ხმელეთიდან გადავიდნენ წყალში სა- მცხოვრებ ცხოველთა ერთობლიობა,
ცხოვრებლად. წყურვილი –– ცხოვეელურ ორგანიზმში
წყლის მცენარეები
–- უმაღლესი მცენა- წყლის ნაკლებობით გამოწვეული ფი-
რეები, რომლებიც. ცხოვრობენ წყალ- ზიოლოგიური მდგომარეობა,

ჰჭაკი –- იგივეა, რაც ფაშატი. ნი, ბლანტი ადგილი, რომელიც წარ-

ჭალა
–– ტყიანი ან უტყეო ეაკე ადგილი მოიქმნება ტბის, მდინარის ან გუბუ–-
მდინარის პირას. რის ამოშალდამებით, დაბალახიანე–
პჭანჭრობი –– ლიამპალი; „კორდი წყლია- ბით და ატივტივებულ მცენარეთა
წი, ნოტიო?“ (საბა); ჭაობიანი, ნესტია– სქელი ფენითაა დაფარული.
ჭაობი – 388 -- ჭურჭელ

პაობი –- ხმელეთის ჭარბტენიანი ნაწილი, ნიადაგის გამოშრობის შედეგად

რომელიც მეტწილად დასახლებულია წყლის ბალანსის დარღვევით და უჯ-
ჰიგროფილური მცენარეებით (ტორ- რედების მიერ ტურგორის დაკარგვით,
ფის ხავსი, ისლი, დროზერა, წულის არჩევენ დროებითსა და ხანგრძლივ
ბამბა და სხვ.) და ხასიათდება სპეცი– ჭკნობას.
ფიკური მცენარეულობით; მდიდარია პოტაკი
–– ზოგიერთი მცენარის მშრალი,
გაუხრწნელი მცენარეული ნარჩენე- თვითხსნადი ან უხსნელი ორბუდიანი
ბით და ტორფის შემცველობით, ნაყოფი, რომლის სიგრძე ჩვეულებ-
ჭაობის მცენარეულობა – პიგროფილუ- რივ სიგანის ტოლია ან ოდნავ მასზე
რი, მეტწილად ფესურიანი მცენარე- მეტი, ზოგჯერ კი ნაკლები. იხსნება
ების, (პელოფიტების) ფორმაცია. ორი საგდულით ფუძიდან დაწყებული.
ჭარხლის შაქარი –- იზ. საქაროზა. წვერისაკენ დამახასიათებელია ჯვა-
თჭია“–- ნათხემის შუა ნაწილი, რომე- როსნებისათვის.
ლიც ნახევარსფეროებს აერთიანებს. პოტი –- 1. მშრალი თვითხსნადი ორბუ-
ჭიანაწლავი, გმიაჟელა ნაწლავი--ისხ, აპენ- დიანი ნაყოფი, რომელიც იხსნება
დიქსი. ორი საგდულით ფუძიდან დაწყებული
ჭია-წელი –– ბრმა ნაწლავის ჭიაყელის წვერისაკენ, გახსნილ საგდულებს შო-
მსგავსი წანაზარდი ძუძუმწოვარ ცხო- რის რჩება ცრუ ტიზარი, რომელზე-
ველებში; ადამიანმი და ადამიანის დაც თესლებია განლაგებული. ჩვეუ-
მსგავს მაიმუნებში წარმოადგენს ბრმა ლებრივ პოტის სიგრძე რამდენჯერმე
ნაწლავის რუდიმენტს. აღემატება სიგანეს დამახასიათებე-
ჭიპი –– 1, ნაწიბური, ნაჭდევი, რომელიც ლაა ჯვაროსნებისათვის. 2. ფრინვე+
წარმოიქმნება ჭიპლარის მოცილების ლი.
ადგილზე. 2, თესლკვირტის მიმაგრე– გრაქი––-მცენარეთა (მაგ. ვაზის, მარცე-
ბის ადგილი თესლის ყუნწზე; წარ- ლოვანი მცენარეების და სხვ.) ავად-
მოდგენილია ნაჭდევის სახით, რომე– მყოფობა, რომელსაც იწეევს ზოგი-
ლიც რჩება მცენარეთა თესლის ზედა– ერთი სოკო.
პირის იმ ადგილზე, სადაც იგი მოწყ- ქრაქის ხიდამპლე––ჭარხლის, სტაფილოს
და თესლის ყუნწს. თესლის ჰიპის სი– ღა სხვა ძირხვენა მცენარეების და–-
დიდე, შეფერილობა და სხვა თავისე–- ავადება, რომელსაც იწვევს ზოგიერ-
ბურებანი მნიშვნელოვან სისტემატი- თი სოკო (80L=I5 C19C168).
კურ ნიშნად ითვლება მცენარეთა მრელფოთლიანობა –– ფოთლების უთა-
თესლების რკეევის დროს. 3. პატარა ნაბრო შეფერვა, რაც გამოწვეულია.
დისკო, რომელიც მდებარეობს ფრინ- ქლოროფილის არათანაბარი განაწი–-
ველის კვერცხის ანიმალურ პოლუს- ლებით ფოთლებში. ეს მოვლენა ჩვე-
ზე; შედგება ბირთვისა და პროტო- ულებრიევ მემკვიდრეობითია.
პლაზმისაგან 4. იხ, კუნთოვანი კუ- ბუკი –- ინდაურის ახალგამოჩეკილი (ნა-
ჭი. შიერი).
კიპლარი –– ზონრისებური წარმონაქმნი, ჭუპრი სრული გარდაქცეეის მქონე
რომლითაც პლაცენტიანი ცზოველე– მწერების, მაგ., პეპლების განვითარე-.
ბისა და ადამიანის ჩანასახი დეღის ბის ერთ-ერთი სტადია. ჭუპრის ორ-
ორგანიზმთანაა დაკავშირებული. განიზმში ხდება ზრდასრული მწერის.
ზჰკნობა –– ფოთლებისა და ღეროს ნორჩი ორგანოვბის ჩამოყალიბება, ფორმი–
ნაწილების მოდუნება ღა ქვევითკენ რეზბა.
დახრა, რაც გამოწეეულია ტრანსპი- ბპურჭელ-ზოჭკოვანი კონა ––- გამტარი კო–
რაციის მნიშვნელოვანი გაღიდების ან ნა (მცენარისა), რომელსაც თან აზ-
ჯურჭლები – 399 ხე
ლავს მექანიკური ქსოვილის ბოუ- ჭურჭლოვანი მცენარეები –– მცენარეები,
კოები (ჩვეულებრვ სკლერენქი- რომელთაც გააჩნია ჭურჭელ-ბოჭკო-
ა). ეანი კონები (უმაღლესი მცენარეები
პურპლები -- ქსილემის (მერქნის) წყალ–- გარდა ხავსებისა).
გამტარი ელემენტები –- ტრაქეები პუპული –- იხვის ბატის და მისთანათა
და ტრაქეიდები. ახალგამოჩეკილი (ნაშიერი).

ხაზთაშორისი პიბრიდები –- ერთგვარო+ ველის სხეულზე. 2. წვრილი ნაწლავის

ვან ინდივიდთა ჯგუფი, რომელბიც მი– ლორწოვანი გარსის მიკროსკოპული
ღებულია ორი ან რამდენიმე მეტ–ნაკ– წამონაზარდები, რომლებიც შედგება
ლებად კონსტანტური ხაზის შეჯვარე– ერთშრიან ეპითელიუმისაგან; ადი»
ბის შედეგად. დებს ნაწლავის კედლის შემწოვ ზე-
ზაზი --–- 1. მემცენარეობაში –- გარეგნუ- დაპირს. 3. პლაცენტის (მომყოლის)
ლად ერთგვაროვანი სქესობრივი ჩანასახი, რომელიც წარმოიქმნება ქო-
გზით წარმოებული პოპულაცია, რო- რიონზე (ჩანასახის გარსზე) უმალღ–«
მელსაც ამრავლებენ მხოლოდ თეს- ლეს ძუძუმწოვარ ცხოველებში.
ლებით და რომელთა კონსტანტობას ზხარი–--1. მამალი შინაური რქოსანი ცხო-.
ინარჩუნებენ გადარჩევის გზით გარ- ველი, რომელსაც აბამენ უღელში. 2.
კვეულ სტანდარტთან, 2. მონათესავე მამალი, მამრი რქოსანი გარეული
ინდივიდთა ჯგუფი, რომლებიც გან ცხოველი.
სხვავდებიან იმავე სახესხვაობის სხვა ხარირემი –– მამალი ირემი.
ინდივიდებისაგან გარკვეული ნიშნე- ხარკამეჩი –– მამალი კამეჩი.
ბით.
ხახმოფიტი ––- მცენარეები:ი რომლებიც)
ზაზმოგამია –- გაშლილი ყვავილსაფრის
შეგუებულნი არიან კლდისა დღა ლო-
მქონე ყვავილის დამტვერვა. დების ნაპრალებში ცხოვრებას.
ხაზმოგამური ყვავილი
–– ყვავილი, რო-
სახა –– კუნთოვანი მილი, სადაც ერთმა-
მელიც, როგორც წესი, იშლება; გან–-
ნეთს ხვდება საჭმლის მომნელებელი
სზეავებით კლეისტოგამური ყვავილი–
სა, რომელიც არ იშლება.
და სასუნთქი გზები; საჭმლის მომ-
ნელებელი მილის (სისტემის) წინა
ხაზმოფიტები -- იხ, ხასმოფიტები. განყოფილება, რომელიც მდებარეობს
ბაზური შეჯვარება -- ინკცუხტირებული პირის ღრუსა დღა საყლაპავ მილს
(ინბრედული), მაგრამ არა ახლო მო– შორის.
ნათესავე, ინდივიდების შეჯვარება. ხაზის კარი, პირი –– საზღვარი პირის
ხალაზები
–– ფრინეელის კვერცხის ცი- ღრუსა და ხახას შორის.
ლაში არსებული, შედარებით მკვრი–- ხაზის კბილები––კბილები, რომლებიც გან–:
ვი, ზონრისებური წარმონაქმნები, ლაგებულია საზეცელილ უკანა ლაყუ–
რომლებიც ყვითრს (გულს) ამაგრებენ ჩის რკალზე ზოგიერთ თევზებში (კა–
ცილის შუაგულში. პარჭინა, ნაფოტა, კობრი და სტზვ.),
სხალთა ფოთლიხა –- იხ, ვაგინა. ხბო --. ძროხის ნაშიერი ერთ წლამღე.
ზამეფიტები –- იხ, ქამეფიტები. ხე -–- მერქნინი მცენარე, რომელსაც
აო, ხაოვზი -- 1. ბეწვის (თმის) წაწო- მკეეთრაღ გამოხატული ღერო (შტამ–
ლილი განლაგება (კანის მიმართ) ცხო– ბი) აქვს.
სეთადგომა – 400– ხვიტი

ზეთადგომა-- ხეთა მიწისზედა ნაწილი ხელოვნური შერჩევა, გადარჩევა –– ცხო-

ტყის თანასაზოგადოებაში. ველთა და მცენარეთა ახალი ჯიშების
ხელოვნური ვადარჩევა -- იხ. ზელოვნუ–- და ფორმების მიღების ხერხი, რაც
რი შერჩევა. ხორციელდება ადამიანის მიერ თაო-
-ხელოვნური დათეხვლა –- მამრი ცხოვე- ბიდან თაობებში ინდივიდების სისტე-
ლის სასქესო უჯრედების –- სპერმა- მატურად შერჩევის გზით, მისთვას
ტოზოიდების (თესლის) შეყვანა სპჰე- (ადამიანისათვის) საჭირო რაიმე გარ-
ციალურ ხელსაწყოთი მდედრი ცხო- კეეული ნიშნის გაუმჯობესებისა და
ველის სასქესო ორგანოში მისი განა- განმტკიცების მიზნით. თანამედროვე
ყოფიერების მიზნით. სელექციის ერთ-ერთი მნიშენელოვა–
,ხელოვნური დამტვერვა – მცენარეთა ნი საფუძველი.
დამატებითი დამტვერვა, რაც ხორცი- ხერსემალი –- ადამიანისა ღა ხერხემლი-
„ელდება ადამიანის მიერ; ამისათეის ანი ცხოეელების ჩონჩხის ღერძული
ყვავილებიდან მტვერს აგროვებენ ქა- ორგანო, რომელიც შედგება ხრტი-
ღალდის პარკში და რბილი ფუნჯით ლოვანი ან ძვლოვანი მალებისა-
გადააქეთ დასამტვერავ მცენარის დინ- გან.
გზე; მიმართავენ სიმინდის, მზესუმზი– ხერხემლიანი ანუ თავისქალიანი ცხოვე-
რას და სხვა მცენარეებზე მოსავლია- ლები –-– ქორდიან ცხოველთა ერთ-
ნობის გადიდების მიზნით. ერთი ქეეტიპი, რომელიც აერთიანებს
"ხელოვნური ვეგეტატიური გამრავლება-–- უფრო მაღალორგანიზებულ ცხოვე-
ვეგეტატიური გამრავლება, რომელიც ლებს, რომელთაც აქეთ ხერხემალი
ხდება გასამრავლებელი ვეგეტატიური და თავის ქალა. მათ ეკუთვნით
'·ნაწილების დედა მცენარიდან მოცი- მრგვალპირიანები, თევზები, ამფიბიე–
«ლებით, რაც ხორციელდება ადამია- ბი, ქვეწარმავლები, ფრინველები და
-ნის ჩარევით (კალმებით, ბუჩქის და–- ძუძუმწოვრები.
ყოფით, გადაწვენით და სხვა გამრავ– ხერბემლის ხიმი –- იხ, ქორდა.
ლება). სერხკბილა ფოთოლი –– დაკბილული ფო-
"ხელოვნური კვება –– საჭმლის მიღება სა– თოლი, რომლის კბილები თავისი წვე–
კეები ოყნის, კუჭის ზონდის, კუჭზე ან რით მიმართულია ფოთლის წეერისა–
ნაწლაეზე დადებული ფისტულისა და კენ და კბილის ზედა გეერდი გაცილე–
სხვა საშუალებით, როდესაც შეუძლე– ბით მოკლეა ქვედაზე.
ბელია საჭმლის გადაყლაპვა (საყლა–- ხეხილი
–– კულტურული და ველური
„აპავი მილის “შევიწროების, ხახაზე მერქნიანი მცენარეები, რომელთა ნა–
ჭრილობის მიღების, გონების და- ყოფი გამოყენებულია საკვებად.
კარგეისა და სხეა შემთხვევის სვაში – თევზის თესლი; თევზის თესლის
“დროს). შემცველი სითხე.
ბელოვნური სუნთქვა -- მკურნალობის ხვიარა მცენარეები -- მცენარეები, რო-
ერთ-ერთი სახე ბუნებრივი სუნთქვის მელთა ღერო სხვა მცენარეებს ან საგ–
შეჩერების შემთხვევაში, ამ დროს ნებს ეხვევა და ზევით მიისწრაფვის
„ავადმყოფის ხელების მსუბუქი, მექანი- (სვია, ხეართქლა, ზოგიერთი Iიშის
კური მოძრაობით მოძრაობაში მო- ლობიო და სხვ).
ყავთ გულმკერღი და სასუნთქი კუნ- ხვიტი –– 1. თავხვეული კომბოსტოს შუა,
თები, ამის შესაბამისად ხდება გულ- მკვრივი, გამსხვილებული ღეროს ნა–-
“მკერდის ღრუს გაფართოება და 1შე- წილი; მურკი, სიკვი. 2. კეჟერა. კომ-
'“მცირება, რასაც თან სდღევს ფილტ- ბოსტოს ., ღერო ძირკვიდან ფოთ-
:ვების ვენტილიაცია. ლამდე. –.
ხიანტოწევრია – 40– ზსხენი

სიასტონევრია –-- იხ. ქიასტონევრია, ეწოდება.ა ხორხში მოთავსებულია

ხიკვი –- იხ. მურკი: ხვიტი, აგრეთვე მბგერი იოგები, რომლებიც
ხილარი –- ის, ქილარი, ხმის წარმოქმნასაც ემსახურება.
ხილის შაქარი -- იხ. ფრუქტოზა. ხორხის პარკუჭები -- ხორხში მდცებარე
ხილუსი --- იხ. ქილუსი. მცირე ზომის პარკისებრი ღრუები,
ხილუსის პარკები, ჯიბეები -- იხ, მორე- რომლებიც რეზონატორების როლს
ნის ჯირკვლები. ასრულებენ.
ზიმოზინი –- იხ. ქიმოზინი. ხორხის ხვრელი –-- ხერელი, რომელიც
ხიმუსი -- იხ. ქიმუსი, მოთავსებულია ენის დ: ჯან.
ხსიონოფილები--1. თოვლის მოყვარული სორსხხარქველი –- ხორხის შემადგენელი
ცხოეელები. 2. იგივეა რაც) თოელქვე- ერთ-ერთი ზრტილოვანი წარმონაქმნი,
შა მცენარეები (00/0+CIICXIIIIXII). რომელი) ხურავს ხორხის შესავალს
, სიონოფიტები
–– მცენარეები, რომლებიც საჭმლის ყლაპვის დროს.”
იზრდება თოელზე, მაგ., ზოგიერთი ხორცისმჭამელი ცხოველები, –– „ცხოვე-
წყალმცენარე. ლები, რომლებიც იკვებებიან სესნხემ–
ხის წვენი––- წვენი, რომელიც გამოედი–
ლიანი ცხოველებით.
ნება მცენარის ღეროდან მათი დასერ-
ხრალი
– ნორჩი ფოთლოვანი ხემცენა-
ვის ან გაჭრის შედეგად. განსაკუთრე-
რეების ქერქის შიგნითა ნაწილი.
ბით უხვია გაზაფხულზე.
სმელეთის ფაუნა, ცბხოველები-––ხმელეთ- ხრტილზედა –- იხ, პერიქონდრიუმი,
ზე მცხოვრებ ცხოველთა ერთობლი- ხრტილი –– შემაერთებელი ქსოვილის სა-
ობა, ხე, ის. ხრტილოვანი ქსოვილი,
ხნოვანება
–– ორგანიზმის ან მისი ცალ- ხრტილოვანი კაპხული–--თავფეხიანი მო-
კეული ორგანოს სიცოცხლის სან- ლუსკების შიგნითა ჩონჩხი, რომელ-
გრძლივობა მათი წარმოქმნიდან შეს- შიც თავის ტვინია მოთავსებული.
წავლის მომენტამდე. სრტილოვანი ტვინი –– ტეინის ნიეთიერე–
ხბოლოფერმენტი –– ის ქოლოფერმენტი, ბა, რომელიც მდებარეობს ზოგიერთი
ხორთუმი -- 1, ზოგიერთი ხერხემლიანი თეეზის (მაგ, ხრტილიან თეეზებში)
ცხოველის სახის წაგრძელებული, მი- ხრტილოვან ღრუში.
ლისებრი მოძრავი ნაწილი, მაგ., სპი-
ხრტილოვანი ქსოვილი –- შემაერთებელი
ლოს ზორთუმი, რომელიც წარმროად-
ქსოვილის განსაკუთრებული საზე,
გენს ერთმანეთთან შეზრდილ და მე-
რომელშიც უჯრედებს აქვს მაგარი
ტად წაგრძელებულ ცხვირსა და ზედა
ტუჩს. 2. ზოგიერთი მწერის (მაგ., კო– გარსი და განლაგებულია დრეკად,
უსტრუქტურო ძირითად ნივთიერება-
ღო) მჩხელეტ-საწუწნი პირის აპა-
ში. ფარავს ძვლის სახსრების ზედა-
რატი.
პირს; შეადგენს ცალკეული ორგანოს
ზოროგამია –– დედა მცენარიდან განთა-
ჩონჩხს სტრუქტურის მიხედვით არ-
ვისუფლებული იზოგამური, ანიზო-
ჩევენ: ჰიალინურ, ბოჭკოვან და ელა–-
გამური ან ორგამური გამეტების კო-
სტიკურ ხრტილს.
პულაცია.
ხოროლოგია –– იგიეეა რაც არეალოგია. სრტილსაზრდელა –-– იხ, პერიქონდრი-
ბორხი - სუნთქვის ორგანოთა სისტემის უმი.
ნაწილი; წარმოადგენს ხახის გაგრძე–- ხსენი –– სარძევე ჯირკვლების გამონაყო-
ლებას. შედგება რამდენიმე არასრუ- ფი მშობიარობის წინ და მშობიარო-
ლი ბრტილისაგან, რომელთაგან ყვე- ბის (შემდეგ) პირველ ხანებში, რძეს-
უფრო დიდი რაოდე-
ლაზე ღიდს ფარისებრი ხრტილი თან შედარებით
ხუთთითიანი – 402
– ჯვარედინად

ნობით შეიცაეს ალბუმინს და გლო- ხერხემლიანი ცხოეელების კიდურე-

ბულინს, ხოლო უფრო ცოტას კაზეინ– ბი, რომელთა ბოლოზე ჩვეულებრივ
სა და შაქარს. ხუთ-ხუთი თითია განეითარებული.
ხუთთითიანი კიდურები –- ხმელეთის ხუნდი –- მტრედის ბარტყი.

ჯაგარი ––- 1. მსხვილი, ზეშეში სახეცელი- აქტი ერთი-მეორის მომდევნო რეფ-

ლი ბეწვები, რომლითაც დაფარულია ლექსური რეაქციებით.
ზოგიერთი ცხოველის (ღორის) სხეუ- #გუთვა –- ახალგაზრდა ნათესარის (ჩი-
ლის ნაწილი, სახელდობრ ქეჩო და თილის) გადარგვა ფესვის წვერების
ზურგი, 2. სხვადასხვა ზომის მაგარი წაჭრით, რაც ხელს უწყობს გვერდი-
ბეწეისებრი გამონაზარდები, რომე- თი ფესვების განვითარებას და საერ-
ლიც განლაგებულია კანის საფარველ- თოდ მძლაერ ფესეთა სისტემის წარ-
ზე რგოლიან ჭიებსა და მწერებში, მოქმნას; პიკირება.
ჯავარიანი შერქანი
–– მერქანი რომელ- ჯგუფური გაღარჩევა -- მასობრივი გა-
შიც მერქნის ბოჭკოები განლაგებუ- დარჩევის ერთ-ერთი ფორმა, როდე-
ლია ტალღისებურად და არეულად. საც სანაშენოდ გადარჩეულ ინდივი-
ჯავზი -- 1. ტროპიკულ აზიაში გავრცე- დებს ყოფენ ორ ან მეტ ჯგუფად მო-
ლებული ხე-მეენრე (MXXI5'16ი შენების სხეადასხვა მიზნის შესაბამი–-
#I09C1)8L9); 2. ამ მცენარის თესლი, სად.
რომელიც მეტად სურნელოვანია და ჯგუფური ცვალებადობა -- იზ, ცვალება-
სასიამოენო ცხარე გემო აქვს. იყენე– დობა განსაზღვრული.
ბენ კულინარიაში, სამაქარლამო წა- ჯერადი შეფარდების წესი ჟვავილის აგე-
რმოებასა და მედიცინაში. ბულებაში -- მდგომარეობს იმაში,
ჯავშანი –– ზოგიერთი ცხოველის გარეთა, რომ ყვავილის სხვადასხვა წრეში
მაგარი საფარველი (მაგ., კუს ჯავშანი). წევრების ერთი და იგივე რიცხვია ან
ჯამი –– ყეავილსაფრის ფოთლების გარე- ჯერადი რაოდენობა.
თა წრე ორმაგყვავილსაფრიან ყვა- ჯვარედინი დამტვერვა –- ერთი ყვავილის
ვილში. გვირგვინისაგან ის ჩვეულებ- მტერის მარცვლის მოხვედრა (დაცე–
რივ განსხვავდება უფრო მცირე ზო- მა) მეორე ყვავილის დინგზე.
მითა და მწვანე შეფერეით. ჯვარედინი სისხლის მიმოქცევა –- ექსპე-
ჯამიხ მილი –– ჯამის ქვედა ნაწილი, რო- რიმენტულ-ქირურგიული მეთოდი,
მელიც ჯამის ფოთლების შეზრღის რაც მდგომარეობს ორი ინდივიდის
შედეგადაა წარმოქმნილი. სისხლის ძარღეების ოპერაციულ შე-
ჯამინ ფოთოლი -–– ყვავილის ჯამის ცალ- ერთებაში.
კეული ფოთოლი. გვირგვინის ფურეც- ჯვარედინი შერწყმა-- ორი ჰერმაფრო-
ლებისაგან განსხვავებით ჯამის ფოთ- დიტული ორგანიზმის ურთიერთ განა-
ლები მეტწილად უფრო პატარა ზო- ყოფიერება.
მისაა და მწვანედაა შეფერილი. ჯვარედინდ მოპირისპირე ფოთოლგან-
ჯამისებრი ყვავილსაფარი–--მარტივი ყვა- ლაგება –– როდესაც ღეროს ერთ მუხ-
ვილსაფარი, რომელიც მხოლოდ ჯამის ლზე მოპირისპირე ორი ფოთოლი და
ფოთლებისაგანაა შექმნილი (ჭარხლის, მეორე მუხლზე მოპირისპირედ მდე-
ნაცარქათამას, მჟაუნას და სხე. ყვა- ბარე ორი ფოთოლი ერთმანეთის მი-
ვილსაფარი). მართ ჯვარედინადაა განლაგებული
ჯაჭვური რეფლექსები –– რეფლექსური ე. თ, ურთიერთპერპენდიკულარულ
ჯირკვლები – 40 – ჰაიმორის

სიბრტყეში იმყოფებიან (ტუჩოსნებ- ჯოგი ––- ცხოველთა ან ნადირთა გროვა

ში, მიხაკისებრში და სხვ.). (ცხენების, ირმების, ჯეირნების და
ჭირკვლები –– სპეციალური წარმონაქმ- სხვ. ჯოგი).
ნები (ორგანოები), რომლებშიც ხდე- ჯოგურობა, გუნდურობა-- მწერების, მაგ.
ბა სხვადასხვა საზის სეკრეტების გა- კალიების ერთობლივი (ერთად) ცხოვ-
მოყოფა. არჩევენ შინაგანი და გარე– რება, რომლის დროსაც არ არის სტა-
განი სეკრეციის ჯირკელებს, ზებად ე. ი. გარკვეული ფუნქციების
ჯირკვლოვანი არე –- კვერცხისმდებელი შემსრულებელ ინდიეიდთა ჯგუფებად
ძუძუმწოვრების (იზენისკარტა, ექიდ- დაყოფა, .
ნა) მუცლის კანის განსაკუთრებული ჯონსტონის ორგანო -- უმეტესი მწერის
მონაკვეთი, სადაც იხსნება სარძეეე ულეაშის მეორე ნაწევარში არსებუ-
ჯირკვლების მრავალრიცხოვანი ნასვე- ლი ორგანო, რომლის საშუალებით
რეტები. ხდება ჰაერის რზბევის და შესაძლე-
ჯირკვლოვანი ბეწვები –– ზოგიერთი მცე- ბელია, გარკვული სიმაღლის ბგე-
ნარის ზედაპირზე წარმოქმნილი მრა- რების დაჭერა.
ვალუჯრედიანი გამონაზარდები, რომ- ჯორი –- ჰიბრიდი,–– რომელიც მიღებუ-
ლებიც შეიცავს ეთეროვანი ზეთების ლია ფაშატი ცხენისა და.ულაყი საზე-
ან ფისის შემცეელ სეკრეტს. დრის შეჯვარებით.
ჯირკელოვანი კუპი –– ფრინველების კუ-
ჯორცხენა -- ჰიბრიდი, რომელიც მიღე-
ჭის წინა, თხელკედლიანი განყოფი-
ბულია ულაკი ცხენისა და ფაშატი სა–
ლება, სადღაც საჭმელი, მომნელებელი
ხედრის შეჯვარებით.
წვენების მოქმედებით. უფრო რბილ–-
ჯორჯალი
–- თხელი ეპითელური პარკი,
დება და ადვილი მოსანელებელი ხდე–
ბა, რომელზედაც დაკიდულია კუპ-ნაწ-
ლავის ტრაქტის ორგანოები.
ჯირკვლოვანი უჯრედები –. ეპითელიუ-
მის უჯრედები, რომლებიც თავის ზე- ჯუნგლი –– ტროპიკული ძნელად გასასვ-
დაპირზე გამოყოფენ ცხოველმოქმე- ლელი, თითქმის აუთვისებელი ტყე-
ები ან მაღალბალახიანი ადგილები,
დები პროდუქტებს ე. წ. სეკრე-
ტებს. უღრან ტროპიკული ტყე, რომელ-
ჯიზი ––- კულტურული მცენარე ან შინა- შიც ღიდი რაოდენობით შერეულია
ური ცხოველი და მისი თაობა, რო- სეშეშღეროიანი მარცვლოეანები (ბამ-
მელსაც კონკრეტულ პირობებში გა- ბუკი) და ლიანები.
აჩნია გარკვეული მორფოლოგიური, ჯუჯა, ქონდარა–- პატარა ტანის ნორმა.
ბიოლოგიური და სამეურნეო თვისე- ლური აგებულების ადამიანი, ცხოვე-
ბები. ლი, მცენარე.

პაბიტუსი
-- მცენარის ან ცხოველის გა–- წინაპარი, რომელიც ცხოვრობდა 400
რეგნული საზე, საერთო შესახედაობა, ათასი წლის წინათ. ნაპოვნი იყო (მა-
იერი. სი ქეედა ყბა) გერმანის ქა-
ჰაერის ტენიანობა
-- წყლი ორთქლის ლაქ ჰაიდელბერგის ახლოს 1907
რაოდენობა ჰაერში. წელს.
პაერის შემცველი ქსოვილები -- იხ. აე- ჰაიმორის ღრუ -- ღამატებითი საჰაერო
რენქიმა. ღრუ, რომელიც მღებარეობს ზედა
პმაიდელბერგელი ადამიანი –- ადამიანის ყბის ძელებში ცხვირის ღრუს ორივე
ჰაიმორიტი – 404-- ჰაპლომიქსისი

მხარეს. (ინგლისელი ანატომის ჰაიმო– (დიპლოიდურზე ორჯერ მცირე) ქრო-

რის გვარის მიხედვით). მოჯომთა რიცბვს.
ჰაიმორიტი -- ჰაიმორის ღრუს ლორწო- პაპლოიდური –- ტერმინი ჰაპლოიდური,
ვანი გარსის ანთება. ვიწრო გაგებით იხმარება ქრომოსომ-
პალოიდოფიტები -- იზ, ჰალოფიტები. თა ერთმაგი ანაწყობის მქონე უჯრე-
პალომეზოფიტები –- მარილამტანი მე- დის ან ინდივიდის აღსანიშნავად ე. ი.
ზოფიტები, ისეთი ინდივიდის, რომელშიც თითოე-
პალომეზოქსეროფიტები –– მარილამტანი ული ქრომოსომა გეხვღება მხოლოდ
მეზსოქსეროფიტები. ერთხელ (ის მონოპლოიდი),: პა+
პალოფიტები –– მარილამტანი მცენარე- ლოიდურს უწოდებენ აგრეთვე ამ ინ-
ები ე. ი, მცენარეები, რომლებიც შე- დივიდთა ქრომოსომთა ანაწყობს და
გუებული არიან მარილებით ჭარბ მა სიმბოლიურად აღნიშნავენ ასო
ნიადაგებზე ცხოვრებას; ზოგი ავტო- ი-ით. უფრო ფართო გაგებით ტერმინ
რი ჰალოფიტებს აკუთვნებს მხოლოდ ჰაპლოიდურს ზმარობენ გამეტების
მლაშობის მცენარეებს, ხოლო ბიცო- ქრომოსომთა რიცხვის მქონე უჯრე-
ბებზე მცხოვრებ მცენარეებს ჰალო–- დების ან ინდივიდების აღსანიშნავად
იდოფიტებს უწოდებს. მათ მიეკუთ- ე. ი. იმ ინდიეიდებისა, რომელთაც გა–
ვნება ჰალოქსეროფიტები, ჰალომე– აჩნიათ მოცემული სახეობისათვის
სპეციფიკურ ქრომოსომთა სომატუ-
ზოქსეროფიტები, პალომეზოფიტები,
ჰალოჰიგრომეზოფიტებ,ი ჰალოჰიგ- რი ანაწყობის მხოლოდ ნახევარი.
როფიტები. ჰაპლოიდური ანაწყობი ქრომოსომებიზა--
პალოქსერომეზოფიტები -–- მარილამტანი იზ, ჰაპლოიდური კომპლექსი ქრომო-
ქსერომეზოფიტები. სომებისა.
პალოქსეროფიტები –– მარილამტანი ქსე- პაპლოიდური კომპლექსი ქრომონომები-

როფიტები. სა –– ქრომოსომების ერთმაგი კომპლექ-

პალოპიგროფიტები –– მარილამტანი სი, ერთმაგი რიცხეი, ის. ჰაპლოიდური
ჰიგ-
როფიტები. რიცხვი ქრომოსომებისა.
პალუცინაცია –– მცდარი მხედველობითი, პაპლოიდური პართენოზენეზი--იხ. გენ-
სმენითი, ყნოსვითი ან შეხებითი აღქ- რაციული პართენოგენეზი.
მაპლოიდური რიცხვი ქრომოსომებიხა --
მა, რაც გამოწვეულია თავის ტვინის
ქრომოსომებისს ერთმაგი (დიპლოი-
მოქმედების დარღვევით; ამ დროს
ავაღმყოფს აქვს არარსებული საგნე–- დურზე ორჯერ მცირე) რიცხვი, რომე–
ბის, ხმებისა და სხვ. მოჩვენება. ლიც წარმოექმნება მომწიფებულ სას-
ქესო უჯრედებში (გამეტებში), სპო-
საპლობაქტერიები –– ტიპიური, მარტივი
რებსა და მცენარეთა გამეტოფიტის
აგებულების ბაქტერიების ჯგუფი (გან- (სქესიანი თაობის) უჯრედებში.
სხვავებით ძაფისებრი ბაქტერიების,
პაპლოიდური ფაზა -- იხ, ჰაპლოფაზა.
მიქსობაქტერიებისა და სხვა ტიპის.
ჰაპლომი –- ფუნდამენტური გენეტი–
ბაქტერიებისა, რომლებსაც უფრო
კური სისტემა, რომელიც მოიცავს
რთული აგებულება აქვთ). ქრომოსომთა ერთ ანაწყობს და გენე-
პაპლობიონიტი -- იზ, ჰაპლოფაზა. ბის ძირითად რიცხეს, რომელიც აუცი-
პაპლოზიხი – ქრომოსომთა სომატური ლებელია მონოპლოიდური ორგანიზ-
რიცხვის განახევრება (რედუქცია) მეი– მის ჰაპლოფაზისა და ზიგოფაზის ნორ–-
ოზში. მალური განვითარებისათვის.
ჰაპლოიდი –– ორგანიზმი, რომლის უჯრე- პაპლომიქსისი –– პროცესი, რომლის შე-
დები შეიცავს ჰაპლოიდურ, ერთმაგ დეგად წარმოიქმნება ჰაპლომიქტი.
პაპლომიქტი -. 405 –- მჰეკისტოთერმული

პაპლომიქტი –– ჰაპლოიდური პიბრიდღი, ბი, რომლის საშუალებითაც ემაგ“ ,-

რომელიც წარმოიქმნება ჰაპლოიდუ- ბიან სუბსტრატზე.
რი ერთბირთვიანი, ორგანიზმების ”შე– პაპტობენთონსი
–- წყალსატევების ფსკერ-
ჯვარების შედეგად მიღებული. ჰეტე– ზე მცხოვრები მცენარეების, კერჰოდ
როზიგოტიდან. ამ ორგანიზმების გე– წყალმცენარეების ერთობლიობა, რო-
ნომი შედგება სხვადასხვაგვარი წარ- მელიც სუბსტრატზე მიმაგრებულია
მოშობის ქრომოსომებისა და გენები- თალთმზე განეითარებული განსაკეთ-
საგან. ' მონაზარდებით.
აირონ ვააარ არკა მოხრა (მო–-
პაპლონტი –– ორგანიზმი, რომელსაც დიპ–
ღუნვა) შეხებითი (ხახუნით) გამღიზია–-
ლოიდური აქვს მხოლოდ ზიგოტა, ხო-
ნებლის საპასუხოდ (მცოცავ და ხვია-
ლო "ყველა ვეგეტაციური ციკლი და რა მცენარეებში).
მისი სიცოცხლე მიმდინარეობს ჰაპლო– ჰარმონიული. ტემპერატურული ოპტიმუ-
ფაზაში, ე. ი. მცენარის სქესიანი თა- მი –– ტემპერატურა რომლის დროსაც
ობა რომლის უჯრედებს გააჩნია“ ქქრო- მცულ->. ზრდა მიმდინარეობს თანა-
„მოსომთ ჰიპლოიდური “ანაწყობი, ზომიერ.“ დღა რამდღენადმე ნელა, ვიდ-
ქრომოსომთა რიცხვის რედუქცია მშიე- რე ფციზ:ოლოგიური ოჰტიმ ემის დროს;
დინარეობს ზიგოტაში. სამაგ–უეროდ: ჰარძონიული ოპტიმუმის
მაპლოპოლიპლოიდი –- ინდივიდი, როზე- პირობებში ვღებულობთ უფრო
ლიც წარმოქმნილია პართენოგენიზუ- მძლავრ და ჯანყაღ მცენარეს.
რი გხით პოლიპლოიდური ფორმები- მაუსტორიები -- 1, საწოვრები, რომელთა
დან და შეიცავს ორჯერ ნაკლებ ქრო- საუშალეუბით პარაზიტი მცენარი ახ-
მოსომს, ეიდრე საწყისი ფორმა. დენს საკვები ნიეთიერების შეწოვას
ჰაპლოსპორია –- მდედრობითი გამეტოფი– პატრონ მცენარიდან, 2. პარაზიტი
ტის აპომიქსისური განკითარება დედა სოკოების პიფები, რომლებიც პატ-
უჯრედიდან, რომელიც წარმოიქმნება “რონ მცენარის უჯრედებშია ჩაზრდი-
ნორმალური მეიოროხის მსვლელობისას. ლი; 3. მრავალუჯრედიანი ჭიმები ან
პაპლოხტელე –– პროტოსტელე, რომელიც. ცალკეული უჯრედები, რომელთა სა-
შედგება .კომპაქტეური ცილინდრული
შუალეზბითაც ხდება ნუცელუსიდან სა-
"კვები ნივთიერების შეწოვა და მისი
ქსილემისაგან, რომელსაც ყოეელ- გადაადგილება მზარდი ჩანასახისა
მხრიდან ფლოემა აქ>ვს შემოხვეული.
ასეთი, შედარებით. უფრო პრიმიტიუ-
·და ენდოსპერმისაკენ ასეთი ჰჭი-
ლი, ტიპის გურჭლოვანი სისტემა შემ-
მები ან უჯრედები შეიძლება წარ.
მოიქმნასს თესლკვირტის „ხვადასხვა
ჩნეულია ნამრსხ თფსილოფიტებში
“ნაწილიდან, გეხვდება ფარულთესლო-“
(მაგ.. რინი ღა ჰორნეა).
ვანთა ბეერ წარმოქადგენელში; 4. ზავ–
პაპლოსტემონური ყვავილი, –- ყვავილი
სების სპოროგონიუმის ქვედა ნაწილი,
მტვრბანების ერთი წრით; როდესაც რომელიც გამეტოფიტის ქსოვილშია
მტვრიანები ერთწრედაა განლაგებუ- ჩაზრდილი.
ლი (ფურისულაში, ზამბასში და სხე.). ბეიტონოგამია –- ჯვარედინი დამტვერვის
ჰაპლოფაზა –– ინდივიდის სა
სასიცოცხლო: ერთ-ერთი საზე, როდესაც ყვავილის
ციკლის ნაწილი, როდესაც უჯრედების დამტვერვა ზდება იმავე მცენარის
ბირთვი, შეიცავს ქრომოსომთა. ჰაპლო– ავილის მტერით.
იდურ რიცხეს.. ანგითიარის 2. განაყოფიერება ჰეი
პაპტეოსტემონური ყვავილი--ის, ჰაპლო- ტონოგამიის შედეგად.
სტემონური ყვავილი. ბეკინტოთერმული მცენარეები <- მცენა-
პაპტერები –– წყალმცენარეთა .რიზოიდე-: რეები, · რომლებიც, მოითხოვენ მინი–
ჰელიოთერაპია – 406 – პემიპარეზი

მალურ სითბოს; სიცივისამტანი მცე- სისტემას სისხლში მოხვედრილი უცხო

ნარეები. სხეულებისაგან,
პელიოთერაპია
-- მზის სხივებით მკურნა- პემატოლოგია –- მეცნიერება რომელიც
ლობა. სწავლობს სისხლს, მის შემადგენლო-
პჰელიოტაქსსი – ცხოველის რეაქცია ბას, თვისებებს და დაავადებებს.
მზის სხივების მოქმედებაზე. პემატომა
–– სისხლოვანი სიმსივნე, რომე–
პელიოტროპიზმი –– მცენარის უნარი მი- ლიც ჩნდება სისხლის ჩაქცეეის შედე–
': იღოს გარკეეული მდგომარეობა მზის გად.
სხიეების მიმართ. იხ. ფოტოტროპიზმი, ჰემატოპოეზი–--სისხლის წარმოქმნა; სი-
პელიოფილები –– სინათლის მოყვარული სხლს უჯრედული ელემენტების
მცენარეები ე. ი. მცენარეები, რომლე– წარმოქმნის, განვითარებისა და მო-
ბიც ვერ იტანენ დაჩრდილვას და ვი- მწიფების პროცესი.
თარდებიან ღია, ნათელ ადგილებში. პემატოქრომი –– წითელი პიგმენტი, რომე–
სადაე მეტი სინათლის მიღება შეუძ- ლიც გვხვდება ზოგიერთი შოლტოსნის
ლიათ. სტიგმაში და ბევრ მწეანე წყალმცე-
პელიოფილია–-სინათლის მოყვარულობა. ნარეში.
პელიოფიტები –- ის. პელიოფილები. ჰემატურია –- შარდში სისხლის არსებობა.
ჰელმინთები –– პარაზიტი ჭიები. პემები –- ზოგიერთი სოკოს (ობისა და
პელმინთოზი –– დაავადება, რომელსაც იწ- სხვა სოკოს) ვეგეტატიური გამრავლე–
ვევს პარაზიტი ჭიები ––- ჰელმინთები. ბის ორგანო წარმოადგენს სქელგარ–-
პელმინთოლოგია –– მეცნიერება,ა რომე- სიან, მკვრივი პროტოპლაზმის შემე-
ლიც სწავლობს პარაზიტ ჭიებს და მათ ველ უჯრედებს, რომლებიც წარმოიქმ-
მიერ გამოწვეულ ღაავადებებს. ნება არახელსაყრელ პირობებში სო-
ბელოტიზმი
–– ის. ილოტიზმი. კოს მიცელიუმის ჰიფების სხვადასხვა
ჰელოფიტები
-- ჭაობის მცენარეები; ჰე- ნაწილში.
ლოფიტებს ზოგჯერ უწოდებენ აგრეთ- ჰემი –– ჰემოგლობინის, არაცილოვანი ანუ
ეე წყლის მცენარეებსაც, რომლებიც ჰემინოვანი ნაწილი.
წყლის ზედაპირიდან მაღლა არიან ჰემიანესტეზის -- სხეულის ნახევრის
ამოწეული; პიგროფიტები ვიწრო გა- მგრძნობიარობის დაკარგეა, რაც გა–-
გებით. მოწვეულია თავის ტვინის ცალმხრივი
პემაგლუტინაცია –– სისხლის წითელი სხე– დაზიანებით.
ულაკების შეწებება (აგლუტინაცია) ჰემიკარიონი –- ბირთვი, რომელიც შეი–
სხვა ადამიანის სისხლის შრატით. ცავს ქრომოსომთა ჰაპლოიდურ
პემალლური არხი-- თევზის ხერხემლის რიცხვს.
კუდის მალების ქვედა რკალების შე– პემიკრიპტოფიტები
–– მცენარეები რო-
ერთების შედეგად წარმოქმნილი არხი, მელთა განახლების კვირტები და მო-
რომელშიც გადის კუდის განყოფილე- ზამთრე ორგანოები იმყოფება ნიადაგის
ბის აორტა. . ზედაპირის დონეზე (ბაბუაწვერა, ბაია,
ჰემართროზი -- სისხლის ჩაქცევა სახსრის ია და სხვ.).
ღრუში მისი ტრამვის ან დაავადების მჰემიმეტაბოლია –- არასრული გარდაქმნა
შედეგად, მწერებში, როდესაც ახალგაზრდა ფა-
ჰემატინი
–- ჰემოგლობინის დაშლის პრო-. ზა თავისი აგებულებით . გვაგონებს
დუქტი; დაჟანგული ჰემა. ზრდასრულ სტადიას.
პემატო-ენცეფალური ბარიერი –- ფიზიო- ჰემიმეტამორფოზი –- იხ. არასრული მე-
ლოგიური მექანიზმი, (ბარიერი), რო- ტამორფოზი, გარდაქცევა.
მელიც იცავს ცენტრალურ ნერვულ ჰემაპარეზი -- მოძრაობის უნარის შესუს-.
მემიპლეჭია – 47 პემოლიმფა

ტება სხეულის ერთ ნახევარში (არა- მაგ, მაგნოლიას, ბაიას და სხე. ყვ?.
სრული დამბლა) თავის ტვინის ცალ- ვილი. ·
მხრივი დაზიანების შედეგაღ. ჰემიპაპპძლლოიღი –- უჯრედი, უჯრედული
პემიპლეგია –– მოძრაობის უნარის დაკარ- კომპლექსი ან ინდივიდი„ რომელიც
გვა სხეულის ერთ ნახევარში (დამბ– შეიცას ქრომოსომთა ჰაპლოიდური
ლა), რაც გამოწეეულია თავის ტვინის ანაწყობის ნახევარს.
ერთ-ერთი ნახევარსფეროს მოძრაო– სჰემოგლობიზეწია (ჰემოგლობინიდან) –-
ბის ზონის დაზიანებით; ამასთან დამბ. სისხლში თავისუფალი ჰემოგლობინის
ლა უმართება დაზიანები,· ადგილის არსებობა (რომელიც არაა სისხლის
საწინააღმდეგო მხარეს. წითელსხეულაკებთან შეკავშირებუ-
ჰემიპლოიდი–– უჯრედი ან ინდივიდი, რო– ლი). შეიმჩნევა ჰემოლიზის დროს,
მელსაც გააჩნია სომატური უჯრედის ჰემოგლობინი –– ერითროციტების (სისხ-
ქრომოსომთა რიცხეის ნახევარი, და- ლის წითელი სხეულაკების) ცილოვა-
მოუკიდებლად იმისა წარმოადგენს ნი წითელი პიგმენტი, რომელიც შეი-
ქრომოსომთა ეს ნახევრი რიცხეი ცავს რკინას და აქეს ადვილად ქჟან-
საწყისი დიპლოიდური ფორმის ჰაპ- გვისა დღა აღდგენის თვისება; მისი
ლოიდურ სტადიას თუ პოლიპლოიდის საშუალებით ზდება ჟანგბადისა და
ორჯერ შემცირებულ ანაწყობს. ნახშირორჟანგის გადატანა ღა დიდი
ჰემიტროპული თეხლკვირტი -- ნახევრად „მნიშვნელობა აქვს სუნთქვისათვის.
მოხრილი თესლკვირტი ე. ი. თესლ- ჰემოგლობინურია –– თავისუფალი (სისხ-
კვირტი, რომელიც) თესლის ყუნწის ლის წითელ სხეულაკებთან დაუკავში-
ღერძის მიმართ: მოღუნულია 909-ით. რებელი) ჰემოგლობინს გამოჩენა
ჰემიქორდიანები -- ის, ნახეერადქორდია- შარდში.
ნები. ჰემოერითრინი
–- რკინის შემცეელი, მო–-
ჰემიქსეროფიტები –– ტერმინი შემოიღო ვარდისფრო ნივთიერება, ზოგიერთი
ბპ. ჰენკელმა, ისეთი მცენარეების აღ–- პიის ღრუთა სითხეში არსებულ
სანიშნავად, რომელთაც გააჩნიათ ძა- ბრტყელ უჯრედებში. ასრულებს ჰე-
ლიან ღრმა, მძლავრ ფესვთა სისტემა, მოგლობინის ფუნქციას.
ინტენსიური ტრანსპირაცია და ნაკ- ჰემოთორაქსი –- სისხლის დაგროვება
ლებგამძლენი არიან მცირე ტენიანო– პლევრის ღრუში; ხდება ფილტეებისა
ბისადღმი და ზედმეტი გადახურებისად- და პლევრის დაზიანებისა ან დაავა-
მი. (კოფრჩხილა, ბუჩქისებრი სალბი, დების დროს.
მრავალწლოვანი იონჯები და: სხვა); ჰემოკულტურა - სისხლიდან გამოყო-
ნახევრად ქსეროფიტები. ფილ მიკრობთა კულტურა».
ჩემიცელულაზა –- ფერმენტი, რომელიც ჰემოლიზი –– ერითროციტებს დაშლის
ახდენს ჰემიცელულოზას ჰიდროლიზის პროცესი (მათი გარსის დაწყვეტის შე–
კატალიზს. დეგად), რომლის დროსაც მისი შიგ-
ზემიცელულოზა--ცელულოზასთან ახლოს თავსი სახელდობრ ჰემოგლობინი გა–
მდგომი ნივთიერება, რომელიც შედის დის გარემოში, უმთავრესად სისხლის
უჯრედის გარსში, უმთავრესად სამა- ლიმფაში; ზღება ზოგიერთი დაავადე–
რაგო საკვები ნივთიერების სახით. ბისა და მოწამვლის დროს.
ჭემიციკლური უვავილი -– ნახევრად წრი- ჰემოლიშზინი –- ნიეთიერება, რომელიც
ული ყვავილი: უყვავილი,- რომლის იწვევს ჰემოლიზს (ის, ჰემოლიზი).
ყეავილსაფრის წევრები განლაგებუ- ჰემოლიმფა-–– ზოგიერთი ჭიების, მოლუს-
ლია წრიულად (ჩხროებად) ხოლო კების და მწერების სხეულში არსებუ-
მტვრიანები და ბუტკო სპირალურად; ლი სითხე, რომელიც მიმოიქცევა ცხო–
პემომეტრი · – 408 – მერმაფროდიტული

ველის სადინარებსა და უჯრედშორი- ჰენლეს, გენლეს მარყუჟი –- -თირკმლის

სებში; ხსნარის სახ-თ შეიცავს ჟანგბა- მილაკების მკეეთრი ხვეულებო, რომ-
დის გადამტან ამა თუ იმ პიგმენტს. ელსაც ისინი ქმნიან შუმლიანსკის
ჰემომეტრი -- სისხლში ჰემოგლობინის კაუსულიდან თირკმლის შინაგანი
რაოდენობის გასაზმო ხელსაწყო. შრის“ პარამიდაში შესვლისას.
ჰემოპოეზი -- სისხლში ერითროციტების ჰეპარინი –– სისხლის შედედების შემფერ-
ნორმალური. რაოდენობით აღდგენის ხებელი ნივთიერება.
პროცესი. ბერბარიზაცი» –- მცენარეთა შეგროვება,
ჰემორაგია ––- სისხლდენა. · გაშრობა, გარკეევა, კოლექციის შექმ-
ჰემოროი –- ბუასილი; სწორი ნაწლავის
ნა,
პერბარიუმი -- 1. გამშრალი და, გარკვეუ-
ქვედა განყოფილების ვენების. გაგანიე– ლი მცენარეების კოლექცია, 2. შენო-
ლება კვანძების სახით.
ბა, სადაც ინახება ეს კოლექცია.
ჰემოფილი––- დაავადება,
ა რომლის დრო–
ჭერბიციდები –- ქიმიური ნივთიერებანი,
საც სისხლს არა აქვს ნორმალურა<
რომლებიც იხმარება მცენარეების, უმ-
შედედების უნარი, რის შედეგადაც
თავრესად სარეველების მოსასპობად,
მცირედი პრილობაც კი იწვეეს დიღი შესხურებით (მოწამელა), მეფრქეევით
რაოდენობით სისხლის” დაკარგვას.
ჰემოფილინი -- იხ. პირუდინი.
ან ნიადაგში შეტანით.
' პერკოგამია ––- მტვრიანებისა და' ბუტკოს
პემოციანინი –- სპილენძის შემცველი, ისეთი სივრცითი განლაგება, ორსქე-
ლურჯი: ფერის სუნთქვითი პიგმენტი, სიას) უჟვავილში, რაც ხელს უშლის
რომელიც რიგ მოლუსკებსა და კიბოს- თეთდამტეერვას (შესამანწევია ტუჩოს-
ნაირებში ჰემოგლობინის ფუნქციას ას- ნებში, ნემსიწვერასებრში და სხვ.).
რულებს. პერმაფროდიტი
–– ცოცხალი არსება, რო-
პემოციტები––უჯრედები, რომელთაც შე– მელსაც აქვს ორიეე სქესის (როგორი
იცავს სისხლის პლაზმა; სისხლის ფორ- მამრობითი, ისე მდედრობითი სჭესის)
მიანი ელემენტები. ნიშნე ბი-
ჰემოციტობლანტი –– სისხლის წარმომქმ- ჰერმაფროდიტიზმი – მოვგლენა,- როდესაც
ნელ ორგანოთა ერთ-ერთი უჯრეღული ერთსა ღა იმავე ინდივიდს აქვს რო–-
ფორმა, რომელიც წარმოადგენს სისხ- გორც მამრობითი, ისე მდეღრობითი
ლის სხვადასხვა ელემენტის საწყისს სქესის ნიშნები. არჩევენ ჰერმაფრო-
ადამიანსა და ზერსემლიან ცზოვე- დიტიზმის ორ სახეს: 1. სიმულტან-
ლებში. სისხლმბადი უჯრედი. ურს“-როდესაც ინდივიდს ერთდრო-
ჰემულები--1. მკვრივი გარსით ღაფარუ- ულად აქეს, როგორც მღეღრობითი,
ლი უჯრედების ჯგუფი რომელიც ისე მამრობითი სქესის აპარატი; 2.
წარმოიქმნება ზოგიერთი ღრუბელის თანმიმდევრულს –– როდესაც მამრო-
სხეულის შუალედ შრეში; ემსახურე- "ბითი და მდედრობითი -სასქესო: აპა-
ბიან. უსქესო გამრავლებას; მათ შინა- რატი ვითარდება სასიცოცხლო ცი-
გან კვირტებსაც უწოდებენ: 2. ჩ. დარ- კლი ორ, ერთმანეთის მომდევნო
“ერნის მიერ, მემკვიდრეობითობის შე- ფაზაში.
სახებ წამოყენებულ ჰიპოთეზაში ბერმაფროდიტული ჟვავილი–-იხ. ორსკე-
(პანგენეზისი). შემოთავაზებული ტერ- სიანი ყვავილი.
მინი იმ უმცირესი მატერიალური ნა- სერმაფროდიტული ჯირკვლები (ჰერმა-
წილაკების აღსანიშნავაღ, რომლებიც ფროდიტიღან) –-–- ზოგიერთი მუცელ-
განსაზღვრავენ ჩანასახის ყოველ უჯ- ფეხიანი მოლუსკის კენტი სასქესო ორ–
რეღში წარმოდგენილ, მთელი ორგა- განო, რომელიც გამოიმუშავებს, რო-
ნიზმის ცალკეულ ნიშანს. გორე კვერცხს ისე სპერმატოზოიდს.
პერპეტოლოგია – 4209
--– პეტეროზიგოტა

პერპიტოლოგია –- ზოოლოგიის დარგი, რობებისაგან დამოუკიდებლად რაღაც

ლღოზელიც სწავლობს ქვეწარმავლებს. შინაგანი უცნობი ძალით. :·
პეტეროაუქსინი –– ზრდის მასტიმულირე- პეტეროგენომური –- L. ბირთვი, უჯრეღი
ბელი ფიტოპორმონი, რომელიც თავი- და. ორგანიზმი, რომელიც ატარებს
სი ფიზიოლოგიური მოქმედებით ახ- სხეადასხვა სახის გენომებსს (ვინკ-
ლოს დგას აუქსინებთან პირველად ლერი, 1920). 2. სტრუქტურულად გან-
გამოყოფილი იყო ობის სოკოს კულ- “სხვავებული დიპლოიდური და“ პოლი-
რიღან, პლოიდური გენომები (ლეეანი, 1937).
ჰეტერობარული ფოთოლი – მცენარის პეტეროგენური –- 1. შემადგენლობით,
ფოთოლი, რომელიც ძარღვებით დ:- წარმოშობით, თვისებებით სხვადასხვა-
ყოფილის ცალკეულ მონაკვეთებად გვარი (საპირისპ: ჰომოგენური). 2. ჰე-
(პუხის, არყის ღა სხე. ფოთლები). ტეროგენურს უწოდებენ პოპულაციას
პეტეროგამეონი -- სახეობა, შემდგარი ან გამეტას. რომელიც-“შეიცაეს გარ-
რასებისაგან, რომლებიც თვითგანაყო– ჰვეული გენოს. (ან რამღენიმე გენიL)
"ფიკრებისას იძლევიან მორფოლოგი-
ურად სტაბილურ პოპელაციებს. ხო-
ერთზე მეტ ალელს. –.
პეტეროგენური სხივი--გულგვლის რთუ-
ლო შეჯვარებისას რამდენიმე ტიჰის
ლი სზივი, რომელიც შედგება რაქღე-
ცხოველუნარიან ღა ფერტილურ შთა- ნივე ტიპის უჯრედებისაგან (დამანა-
მომავლობას, . სიათებელია წიწვოვანებისათვის, ტი-
პეტეროგამეტები –- სასქესო უჯრუდები, რიფისათვის და სხვ.). ·
“რომელთაც აქვთ განსხვავებული სას–- პეტეროგონია-I. თაობათა მორიგეობის
ქესო ქრომოსომები, მაგ., ძუძუმწოვ- ერთ-ერთი ფორმა ზოგიერთ უხელზემ-
“რების. და ადამიანის სპერმატოზოი-
ლო ცხოველში, როდესაც ერთმანეთს
ღები შეიცავს ან X -- ქრომოსომს
ენაცვლება სხვადასხვა სქესიანი თაობა,
ან V –– ქრომოსომს. მაგ., განაყოფიერებელი კვერცხიდან
პეტეროგამეტური სქესი--სქესი, რომელ-
განეითარებულ თაობას, ცვლის გაუ-
მიც. მეიოზის დროს, წარმოიქმნება, ნაყოფიერებელი კვერცხიდან განვი-
სკესის მიხედეით დიფერენცირებული, თარე”ბული (პართენოგენული) თაობა;
რრი ტიპის გამეტა. ანდა განსხვაეებოლ სქესიანი თაობა
ჰეტეროგამია--1. სქესობრივი პროცესის
იცელება ჰერმაფროდიტებით. 2. ორი
„ფორმა, როდესაც ორივე გამეტა მოძ-
ტიპის ყვავილი სხვადასხვა სიგრძის
რავია, მაგრამ განსხვავდებიან სიღი–-
ანთერიდიუმებით. 3. ჰეტეროგონიის
„ღით. 2, ჰიბრიდის მდედრობითი და
გამეტების” განსხვავება შესახებ ამბობენ იმ შემთხვევაშიც.
მამრობითი
როდესაც ერთი ინდივიღის რრ ორგა-
ცალკეული გენისა ან გენების კომბი-
ნოს, ან ორგანიზმის ნაწილებს აქვს
ნატციების მიხედეით. თუ გამეტებს გა-
არაერთნაირი ზრდის სიჩქარე, მაგრამ
“ააქვს ერთნაირი გენები ან გენების
მუდმივბა ამ სიდიდეთა შეფარდება.
კომბინაცია მაშინ ლაპარაკობენ ჭომო-
3. ამ პეტეროდონტული კბილთა სისტემა––არა-
გამიის ან იდიოგამიის შესახებ.
ერთგეაროვანი კბილთა სისტემა. რო-
ტერმინს ხმარობენ, როგორც ანიზოგა-
მელიც შედგება ძირითადი,: საჭრელი
მიის (იხ. ანიზოგამია) სინონიმს.
და ეშეის კბილებისაგან.
პეტეროგენეზი –- იგივეა რაც თაობათა
პეტეროზიგოტა –- ზიგოტა, რომელიც
მორიგეობა.
პეტეროგცნეზისი –-საზეობათა წარპოშო- წარმოიქმნება მოცემული გენი" სხვა-
დასხე- ალელის. მატარებელი, ე. ი.
ბის ერთ-ერთ იღეალისტური თეო-
რია, რომლის. თანახმად ახალი საზეობა არაერთგვაროვანი ორი გამეტის შერწ–
წარმოიქმნება ერთბაშად, გარემო პი– ყმ<ს “მეღეგაღ.
ჰეტეროზიგოტური –-40:–- პეტერომორფიზმი

პეტეროზიგოტური –– პეტეროზიგოტურს პეტეროკარიონი -- უჯრედი, რომელიც

უწოდებენ განაყკოფიერებულ კვერცს- შეიცავს განსხვავებული გენოტიპის
უჯრედს ან ინდივიდს, რომელიც გან- ბირთვებს.
ვითარებულია ორი, ხარისხობრივად, პეტეროკარპია –-– ნაირნაყოფიანობა; ერ–-
რაოდენობრივად და განლაგებით გან- თი და იმავე სახეობის მცენარეზე
სხვავებული გენების მქონე, გამეტისა– სხეადასზვა ფორმის, შეფერვის ან ფი-
გან. ჩვეულებრივ ამ ტერმინით აღნიშ- ზიოლოგიური თვისებებით განსხვავე–-
ნავენ ინდივიდებს, რომელთაც ერთ ან ბული ნაყოფების არსებობა, რაც უზ-
რამდენიმე წყვილ ალელში არაერთნა– რუნეელყოფს მათი გავრცელების
ირი ალელი (მაგ. /9ს0) გააჩნია და თა- სხვადასხვა საშუალებას, მაგ. გულ.
ვის შთამომავლობაში დათიშვის მოე– ყვითელას ყვავილედში განვითარებუ-
ლენას ამჟღავნებენ, ე. ი. რომლებიც ლი ნაყოფების ნაწილი მომარჯვებუ
თავისი მემკვიდრეობითი ფაქტორების ლია ცხოველებით გავრცელებისათვის,
მიხედვით ჰიბრიდულია. ნაწილი კი ქარის საშუალებით ვრცელ-
პეტეროზიგოტურობა -- მემკვიდრულო- დება.
ბის თავისებურება ორგანიზმისა, რო–- პეტეროკინეზი –- 1. დიფერენციული
მელიც წარმოშობილია ამა თუ იმ ან გენეზისურად არატოლფასოვანი და–
ხარისხით განსხვავებული მემკვიდრე- ყოფა, შესაბამისი შეილეული უჯრე-
ობის მქონე მშობლებისაგან. დების წარმოქმნით (ვეისმანი, 1892). 2.
ჰეტეროზისი –- პირველი ჰიბრიდული ჰეტეროგამეტური სქესის ორი მეიო-
თაობის სიცოცხლის უნარიანობის გა- ზური გაყკოფიდან ის დაყოფა, რომ-
ზრდა, რაც გამოიზატება გარკეეულ ნი– ლის დროსაც სასქესო ქრომოსომები
შანთვისებასთა ამაღლებით მშობელ (XV–V) გაუყოფლად მიემართება სხვა-
ფორმებთან შედარებით. ორგანიზმის დასხვა ბირთვში ან უჯრედში (გუ-
სიმძლავრე, ე. წ. ჰიბრიდული ძალა. ტერზი, 1907). 3. ქრომოსომების ”შე–
ნელებული ან აჩქარებული მოძრაობა
პეტეროთალიზმი-- ფიზიოლოგიუცრად გან-
ბირთვის დაყოფის დროს.
სხვავებული სქესიანობის მოვლენა ჰა–
პლოიდურ თაობაში. შეიმჩნევა ბევრ პეტეროკლინური დამტვერვა-- დამტვერ-
მწეანე წყალმცენარესა და სოკოში, ვა, რომლის დროსაც ერთი უვავილის
რაც ვლინდება მხოლოდ სქესობრივი მტვერი მოხვდება იმავე მცენარის, ან
პროცესის დროს; მორფოლოგიური იმავე სახეობის მეორე მცენარის სხეა
განსხვავება კი მამრობითსა და მდედ- ყვავილის დინგზე (ჯვარედინი დამ–-
რობით გამეტებს შორის შეუმჩნევე–- ტვერვა).
ლია. პეტერომერული ლიქენები -- ლიქენები,
რომლებშიც წყალმცენარეები გარკეე–
პეტეროთერმული ცხოველები –- ცხოვე-
ლები, ღომელთაც მუდმივი ტემპერა– ულ ფენაშია, კერძოდ ქერქის ზედა
ტურა აქვთ მხოლოდ აქტიური მოღეა– ფენის ქეეშაა განლაგებული და ე. წ.
წეობის მდგომარეობაში, ღრმა ძილის, გონიდიალურ ფენას ქმნიან.
გაშეშებისა და ზამთრის ძილის დროს პ0ტერომიქსინი––სქესობრივი რეპროდუქ-
კი მათი სხეულის ტემპერატურა ცია სოკოებში, რაც გამოწვეულია
ძლიერ მცირდება; ასეთებია დათვი, განსხვავებული თალომებიდან წარ-
ღამურა, ზღარბი და სხვ. მოქმნილი, გენეზისურად არაერთგვა-
პეტეროკარიოზი -- განსხვავებული გენო- როვანი ბირთეების შერწყმით.
ტიპის ბირთვების არსებობა ერთ უჯ- პეტერომორფიზმი -- მორფოლოგიური
რედში. სხვადასხვაობა დიპლოიდური და პაპ-
პეტერომორფოზი –41- პეტეროტოპია

ლოიღური თარბებისა წყალმცენარე- თუ მიმატებით, ანდა მთელი ანაწყო-

ებში, ბის რამდენჯერმე გადიდებით (ვეტ-
პეტერომორფოზი -– იხ. ჰომეოზისი შტეინი, 1927), უფრო ვიწრო გაგებით
პეტერომორფული ღდავოფა ბაქტერიებ- ჰეტეროპლოიდურს უწოდებენ უჯ-
ში-ჩხირისებრი ბაქტერიების ღაყოფა, რეღს და ინდივიდს, რომელშიც ქრო-
რის შედეგადაც მიიღება ორი, სხვა–- მოსომთა რიცხვის გადიდება არაჯერა-
დასხვა ზომის უჯრედი. ამ სახის და- დია ჰაპლოიდური რიცხეისა (ვინკლე–
ყოფა იშვიათადაა შესამჩნევი. რი, 1916).
პეტერომორფული ქრომოსომები--ჰომო- პეტერორიზია –- ნაირფესვიანობ,ა რაც
ლოგიური ქრომოსომები, რომლებიც გამოწეეულია ფესვის სხვადასსეა ადგი-
განსხვავდებიან სიდიდით, ფორმით ან ლიდან გამოსვლითა და განსხვავებუ-
სტრუქტურით. ლი ფიზიოლოგიური დანიშნულებით.
პეტეროსინდეზი –-– ქრომოსომთა ენარა
პეტერონერეიდული მეტამერები –- მრა-
ვალჯაგრიანი ჭიების სხეულის ნაწეე- შეუერთდეს არა მარტო მათ ბუნებრიე
რები რდეგმენტები), რომლებიც შეი- პომოლოგიერ წყეილებს (პარტნი-
ცავს სასქესო პროდუქტებს. ორს). აგრეთვე სხვა, სტრუქტურულად
პეტერონერეიდული ფორმა -- ზოგიერთი ახლობელ ქრომოსომებსაც.
პეტეროსომი–-იგიეეა რაც სასქესო ქრო-
მრავალჯაგრიანი ჭიის: სქესობრივად
მოსომი.
მომწიფებული ფორმაა გამოირჩევა პეტეროხპორია -- განსხვაეებულსპორია-
სხეულის მკვეთრი დიფერენციაციით ნობა; ზოგიერთ მცენარეში სხეადასხეა
ორ განყოფილებად, რომლიდანაც მხო- ზომის სპორების (მეგასპორის და მიკ–
ლოდ ერთ განყოფილებაში წარმოიქმ– როსპორის) წარმოქმნა. დამახასიათე-
ნება სასქესო პროდუქტები. ბელია წყლის გვიმრებისათვის, სელა-
ჰპეტერონომული მეტამერია -- სხეულის
გინელებისათეის და ყველა თესლოვა–
დაყოფა არაერთგვაროვანი აგებულე- ნი მცენარისათვის,
ბის სეგმენტებად (მეტამერებად). პეტეროსტილია -– ნაირსვეტიანობა; გან-
პეტერონომულობა –- ზოგიერთი ჭიისა და სხეავებულსეეტიანობა; როდესაც მცე–
ფეხსახსრიანთა სხეულის „ცალკეული ნარის ერთ ეგზემპლარზე ვითარდება
ნაწევრის რდსეგმენტის) სზეადასხვაგვა– გრძელსვეტიანი ყეაეილები, მეორეზე
რი აგებულება. კი––მოკლესვეტიანი. სამტვრეებიც
ჰეტეროპლაზმონია –– გენეზისურად არა- ამის შესაბამისადაა განლაგებული,
ერთგვაროვანი პლაზმონების შესხამე– ზოგში უფრო დაბლა და ზოგში დინ-
ბა, შეწყობა. გზე მაღლა. ჰეტეროსტილია შეიძლება
პეტეროპლასტიკური ტრანხპლანტაცია –- განეიხილოთ, როგორც თავდაცეის სა–
იზ. ტრასპლანტაცია. შუალება ჰეიტონოგამიისაგან. შემჩნე-
პეტეროპლოიდია–– ცალკეულ ქრომოსომ- ულია ფურისულაში, ცისანაში, მა-
თა რიცხვის არაჭერადი გადიდება ან ტიტელაში და სხე.
შემცირება ანაწყობში. პჰეტეროტიპური გავოფა –– პირველი რე-
ჰპეტეროპლოიდური –- ფართო გაგებით დუქციული (მეიოზური) გაყოფა პირ-
ტერმინი ჰეტეროპლოიდური იხმარე- ველი რიგის სპერმატოციტებისა დღა
ბა იმ ბირთეის, უჯრედის ან ინდივი- ოეოციდებისა; ამ დროს ხდება ქრო-
დის აღსანიშნავად, რომელშიც ქრომო- მოსომთა რიცხვის განახევრება და
სომთა რიცხვი იხრება ნორმალური ქრომოსომული აპარატის არსებითი
დიპლოიდური რიცხვიდან, მიუხედა– ადა, ბა.
ვად იმისა გამოწვეულია ეს გადახრა ბეტეროტოპია-- ორგანოს ქსოვილის ან
კეალკეული ქრომოსომის დაკარგეით ნაწილის წარმოქმნა მისთვის უჩვეუ-
პეტეროტრანხპლანტატი –42– 'პემქტოკოტილი

ლო ადგილზე; ორგანოს ჩამოყალიბე- ანუ ეუქრომოსომისაგან. ამჟამ. ამ

აის ადგილმდებარეობის შეცვლა ჩა- ტერმინს მეტწილად ხმარობენ ჭასქე–
ნასახის ემბრიონული "განვითარების სო ქრომოსომების აღსანიშნავად, +·
დროს, მაგ., კბილების წარმოქმნა სა– პეტეროქრონია –- ც-ლკეული ორგანოს
საზე. · განვითარების მსვლელობის დარღვევა
პეტეროტრანსპლანტატი –– ქსოვილი, რო– ჩანასახის ემბრიონული განვითარების
მელიც გადანერგილია სხვა სახეობის დროს, რის შედეგადაე ორგანოს ჩა-
ორგანიზძში. მოყალებება ხდება უფრო აღრე ან
პეტეროტროპული ქრომოხომებთ –- სას- გვიან, ეიდრე ამას ადგილი ქონდა წი–-
ქესო ქრომოსომები, როპელთაც არ ნაპრებში,
გააჩნია. ჰომოლოგიური პარტნიოოები, პეტეროცერკალური კუღის ფარფლი--
პეტეროტროფები –- ხს. პეტეროტროოფუ- თევზის არასიმეტრიული კუდის ფარ-
ლი ორგანიზმები. ფლი, რ:მლის ზედა წაგრძელებული
სეტეროტროფიზმა--–ის, ჰეტეროტროფე- მონაკეეთი გადას ხერხემლის ღერძის
ლი კვება. ბოლო ნაწილში. მაგა თართის კუდის
პეტეროტროფული კვება –– მზა ორგანუ- ფარფლი:
ლი ნ-ვთიერებებით კეება. .“. პეტეოოციკლუ=- ყვავილი –-- ყვავილი,
ჰეტეროტროფული მცენარეები –- იზ. ჰე- რომლის ნაწილები სხვადასხვა რაო-
ტეროტროფული ორგანიზმები. ,- დენობითა წრეში განლაგებული
პეტეროტროფული ორგანიზმები--– ორგა- (ტუჩოსანთა, ჯვაროსანთა და სხვ. ყვა–
ნიზმები, რომელთა.აე არ შეუძლიათ ვილი).
არაორგანული ნივთიერებიდან ლორგა– პეტეროცისტები –– ლურჯმწვანე ..წყალ-
ნულ ნივთიერებათა წარმოქმნა და იკ- მცენარეების დიდი ზომის; განსაკუთ-
ვებებიან მზა ორგანული ნივთიერებე– რებული უჯრედები, რომლებსაც ც”-
ბით (ყველა ცხოველი, სოკოები, უმე- ცხალი შიგთავსი არ გააჩნია. ამ უჯ-
ტესი ბაქტერიები). რედების ადგილას ხდება წყალმცენა-
პეტეროფილია –- ნაირთღოთლიანობა; ეთ რის ძაფების ე. წ. ჰორმოგონიუმებად
მცენარეზე სხვადასხვა ფორმისა და გაწყვეტა გამრავლების დრო!..
აგებულების ფოთლების არსებობა; ჰექსადა –- მაკლონიუგირებელი ქრდღმოსო-
დამახასიათებელია წყლის · ბევრი მდე- მებს კომპლექს, რომლებიდანაც
ნარისათვის, „ეკალიპტისათვის, ურო ორი ქრომოსომი ჰომოლოგიურია, ერ-
სათვის და სხვა. თი კი არაჰპომოლოგიური. –-
ჭეტეროფილური მცენარეები -- მც“ ;არე- პექსაპლოიდღი –– უჭრედი ან ინდივიდი
ები რომლებისთვისაც დამახასიაო)- რომლისთვისაც, პაპლოიდურდთან შე-
ბელია: ნაირფოთლიანობა –- ჰეტერო- დარებით, ექვსჯერ მეტი მროძოსომთა
ფილია. კერძოდ, ისეთი მცენარეები, რიცხვია დამახასიათებელი ე„.ი. ძეი-“
რომელთ. გაზაფხულის ფოთლები ცავს ქრომოსომთა 6 სრუ ლ1ათ „ყობს.
განსხვავდება ზაფხულის ფოთლები- ჭექსოზა -- მარტივი შაქარი (მონოსაქარი-
საგან. დი, რომლის მოლეკულაში შედის,
პეტეროფიტული -– განსხვავებულსქესია– ნახშირბადის ექვსი ატომი (გლუკოზა,
ნი დიპლოიდურ თაობაში -- სპორო–- ფრუქტოზა და სხვა).
ფიტში. . ჰექსოზომონოფოსფატი-–-ორგანიზმში,
ნაზ-
მეტეროქრომოსომი –- ჰეტეროქრომოსო- შმირწყლების დაჟანგვის ერთ-ერთი
მებს უწოდებენ ყველა ქრომოსომს, მონაწილე ნაერთი.
რომელი/. ქცევით, ფორმითა და სი- ბპექტოკოტილი –– თავფეხიანი მოლუსკე–
დიდით განსხვავდება. აუტოსომისატან ბის სახეცვლილი საცეცი,. რომლის
პიალინური – 413-–- პიბრიდიზაცი»

დახმარებით მამრობით ცხოეელს სპე– ორი ინდივიდის მემკვიდრული თვი–-

რმატოფორი გადააქეს მდედრი ცხო–- სებები.
ველის მანტიის ღრუში. ჰიბრიდი ანიზოგენური –- იხ. ანიზოგენუ–
პიალინური უჯრედები –- ტორფის ხავ- რი ჰიბრიდები.
სის უფერული, უქლოროფილო უეჯ- პიბრიდდი იზოგენური -- ის იზოგენური
რედები, რომლებიც შეიცავს წყალს. ჰიბრიდები.
ჰპიალინური ზრტილი–-ზრტილოვანი ქსო- ჰიბრიდიზაცია (პიბრიდიდან) –– მცენარე-
ვილის ერთ–ერთი სახე. შედგება ჰომო- ების ან ცხოველების შეჯვარება, რომ–
გენური ძირითადი ნივთიერებისა და ლებიც განსხვავდებიან ალელის თითო
კოლაგენური (წებოს მომცემი) ბოჭ- ან მეტი რიცხვით, ქრომოსომთა რიც-
კოებისაგან; გეხედება ნეკნებში, ხორხ–- ხვით ან აგებულებით. ჩვეულებრიე
ში, სასულეში, ბრონქებსა და სახ- ჰიბრიდიზაციაში იგულისსმება მცენა–-
სრებში. რეთა ან ცხოველთა სხვადასხვა სახეო–
ჰიალოდერმა –– ტორფის ხავსის ღეროში ბის ფორმის ან ჯიშის ინდივიდთა
არსებული უფერული გარეგანი უჯ- სქესობრივი ან ეეგეტატიური შეჯვა-
რედები, რომლებიც ქმნიან მრავალ– რება, რომლის შედეგადაც მიიღება
შრიან ეპიდერმისს. ნაჯვარი –- ჰიბრიდი.
პიალოპლაზმა –- 1, ციტოპლაზმის შრე, პიბრიდიზაცკა ალოპატრიული –– დიფე–-
რომელიც მდებარეობს უჯრედის პერი– რენტცირებული სახეობების ჰიბრიდი–-
ფერიაზე; გამჭვირვალეა და მეტ-ნაკ–- ზაცია ორ გეოგრაფიულ ოლქებს შო–
ლებად აშკარად გამოსარჩევი (პფეფე- რის ზონაში, მათი გეოგრაფიულ იზო-
რი, 1677), 2. ციტოპლაზმის ძირითა- ლაციური ბარიერის მთლიანობის დარ-
დი ნივთიერება, რომლითაც შემოფარ- ღვევის გამო.
გლულია მიკროსომები და სხვა პლაზ– პიბრიდიზაცია ინტროგრესიული –- ჰიბ-
მატური ჩანართები (ჰანშტეინი, 1880). რიდიზაცია, რომლის დროსაც ერთი
ახალი მონაცემებბძთ ჰიალოპლაზმა, სახეობის გენეზური მასალის შეღწევა
არქიტექტონიკურად ძლიერაა დიფე- მეორე სახეობაში მიმდინარეობს თან-
«– ზცირებული. დათანობით სახეობათაშორისი არა-
ჰიბეოელინი –- ფიზიოლოგიურად აქტიურ სრული იზოლაციური ბარიერის გზით.
ნივთიერებათა ჯგუფი (ფიტოჰორმო- ახეთ ჰიბრიდიზაციას შეიძლება ადგი-
ნი ”ომელიც მასტიმულირებელ მოქ– ლი ჰქონდეს სახეობის გეოგრაფიული
მედებას ახდენს მცენარის ზრდა-გან– არეალის იმ ნაწილში, რომელიც იფა-
ვრო-” ბაზე და მშრალი მასის ზრდასა რება სხა ახლოსმდგომი სახეობის
და. დაგროვებაზე. პირველად გამოყო– არეალით.
ფილა იყო სოკოს ურთ-ერთი სახე- პიბრიდიზაცია სიმპატრიული –- ჰიბრიდი-
“ლ. ნ, შემდეგში კი აღმოჩენილი ზაცია ორ გენეზურად განცალკევე–-
იყო უმაღლეს მცენარეთა უჯრედებ- ბულ სახეობს შორის, რომლებიც
შიც. ცხოვრობენ ერთი და იმავე ფართო
ჰიბერნაკულები––წყლის ზოგიერთი მცე- გეოგრაფიული არეალის ფარგლებში.
ნარის მოზამთრე კვირტები. ჰიბრიდიზაცია „ცალმხრივი –- სახეობათა–-
პიბრიდი –- ჰეტეროზიგოტური ინდივი- შორისი ჰიბრიდიზაცია, რომელიც შე–
დი, რომელიც წარმოქმნილია ჯენეტი– საძლებელია შესაჯვარებელი ფორმე–-
კურდ განსხვაებულ მშობელთა ბის მხოლოდ ერთი კომბინაციით,
ფორმების შეჯვარების შედეგად. ჰიბ- სახელდობრ როდესაც მამის სახით გა–
რიდიზაციის შედეგად მიღუბული ინ–- მოყენებულია თვითსტერილური სა-
დივიდი; ნაჯეარი, რომელსაც გააჩნია ზეობა,
პიბრიდული –444– პიგროსხკოპიული

ჰიბრიდული ვირუხი--სხვადასხვა შტამის მის სტერილურობა, რაც მისი პიბრი-

ვირუსების მიერ გამოყოფილი ნუკ- დული ბუნებითაა გაპირობებული.
ლეინის მჟავისა და ცილის შეერთებით პიბრიდული შეუთავხებლობა--როდესაც
მიღებული ვირუსი. ორი ინდივიდის ნორმალურ გამეტებს
ჰიბრიდული“ მაობა –-– შთამომავლობა, არა აქვს ზიგოტის წარმოქმნის უნარი.
რომელიც მიიღება გენოტიპურად გან– პიბრიდული ძალა ––- ჰეტეროზისის საბო–-
სხვავებული, იმავე ან სხვადასხვა სის– ლოო შედეგი, ე. ი. პირველი თაობის
ტემატიკური ერთეულის. ინდივიდე- (Lე) ფენოტიპური უპირატესობა. ჩვე-
ბეს შეჯვარებით და სშობლების სის-
ულებრივ მიღებულია როგორც ჰეტე-
ტემატიკური დაუოფის შესაბამისად როზისის სინონიმი.
აღინიშნება როგორც ვარიაციების, პიგიენა–- მეცნიერება, რომელიც სწავ-
სახეობების ან გვართა ჰიბრიდები. სა- ლობს გარემოს ზემოქმედებას ადამი»–
წყისი ინდივიდების შეჯვარებისას მი- ნის ორგანიზმზე და ამუშავებს ჯანმრ-
ღებული პირველი თაობა აღინიშნება თელობის დაცვის ღონისძიებებს: ჯან-
როგორი LV. მრთელობის დაცვის უზრუნეელყოფის.
ჰიბრიდული ლეტალურობა -- ჰიბრიდის ღონისძიებათა ერთობლიობა.
სიკვდილი ემბრიონული განვითარების პიგრომეზოფიტები –- მცენარეები, რომ-
მეტ-ნაკლებდ ადრღოეულ სტადიაში, ლებიც ამჯობინებენ საშუალოზე რამ–
რაც ხდება გენეზურად და სისტემა- დენადმე მეტი ტენიანობის მქონე
ტიკურად დაშორებული ფორმების ნიადაგს, ე. ი. ჰიგროფიტებისა ღა მე–
შეჯვარების გა:ო; ჰიბრიდული სიკე–- ზოფიტების შუალედ საარსებო პირო–-
ილი. ბებს, წარმოადგენენ მეზოფიტებს,
სიბრიდული მოლეკულა -– ჰიპოთეზური
რომლებიც თავისი ნიშანთვისებებით-
ნივთიერება, რომელიც წარმოიქმნება
ახლოს დგანან, ჰიგროფიტებთან (უფ–-
მხოლოდ გენოტიპს ჰეტეროზიგო-
ხო შერიელა, მხოსზავი ჯანგა და სხე.).
ტურობით შესაძლებელია აპირო-
პიგრომეტრი –“- ჰაერის ტენიანობის გასა–
ბებს ჰეტეროზიგოტური წყვილი ალე- “ზომი ზელსაწყო.
ლის ჰეტეროზისულ ეფექტს (ჰალდე– პიგრომთრფული სტრუქტურა -–- ტენიან
ნი).
ს საბრეაული რახა–– რასა, რომელიც წარ–- ადგილებში მცხოვრებ მცენარეთა აგე-.
მოქმნილი, ერთმანეთისაგნ ადრე ბულების თაგისებურება (უჯრედის დი-.
დი ზომა, სუსტი გახეეება, ბაგეების
იზოლირებული, გეოგრაფიული რასე-
ბის შეჯვარების შედეგად. მცირე რაოდენობა, თხელთ კუტიკულა'
ჰიბრიდული სახეობა -- 1. სახეობა, რო–- და ა. შ).
მელიც თვითგანაყოფიერების ან სა- პიგროსკოპიული –– რაც ადვილად 'შმთან-
ხეობის შიგნით შეჯვარებისას, სა- თქავს, ტენს, სინოტოვეს. მაგ., ჰიგროს–
ხეობრივ ნიშნებთან დამოკიდებულე- კოპიული ბამბა –- ცხიმისაგან გაწმენ-
ბით, იძლევა ერთგვაროვან თაობას, დილი ბამბა.
თუმცა ყველა ინდივიდი წარმოადგენს მიგროსკოპიული მოძრაობა –- მცენარის.
ჰეტეროზიგოტას. 2. სახეობათაშორი-. მშრალი: (ან მკვდარი): ნაწილების მოძ-
სი ან გვართაშორისი შეჯვარების შე- რაობა, რომელიც გამოწვეულია მათი:
დეგად წარმოქმნილი ფორმების კომპჰ- შემადგენელი ქსოვილების უთანაბრო
ლექსი, რომელსაც, სახეობრივი განმა- ჰიგროსკოპიულობით (ტენიანობით)
სხვავებელი მნიშვნელობის დამახასია– ქსოვილები. ჟამრობისს მოკლდება,
თებელი ნიშნების მიმართ, ერთიანი დასეელებისს ან ტენის დროს კი:
მემკვიდრულობა გააჩნია. გრძელღება, რის შედეგადაც ხდიბ»-
ჯიბრიღული სტერილურობა -- ორგანიზ. ბევრი მცენარის (პარკოსანთა, ჯვარო–
ჰიგროსკოპიული –- 45-–- პიდროლიმფ».

სანთა და სხვ) ნაყოფების უცბად პიდრატურა მცენარისა

-- სედიდე, რომ-
გასკდომა და თესლების გაფანტვა. ლითაც განისაზღვრება მცენარის უჯ-
პიგროსკოპიული წყალი –- ნიაღაგის ნა- რედების წყლით მაძღრობის ხარისხი,
წილაკების მიერ მტკიცედ დაჭერილი პიდრატურა განსაზღვრაეს ე, წ.
წყლის ნაწილი, რომელიც) მცენარისათ- -წკლის აქტიურობას“ მცენარეში.
ეის სრულიად მიუწვდომელია. ჰიდრიდი–- ქიმიური ნაერთი წყალბადი-
პიგროზსკოპიულობა –– ნივთიერების თვა- სა სხვა ელემენტებთან.
სება –– მთანთქას წყალი ან წულის პიდროაქტიური მოძრაობა ბაგიხა-- ბაგის
ორთქლი. ღაზერვა დღის ცხელ მონაკვეთში,
პიგროფილები -- ორგანიზმები, რომლე– რაც გამოწვეულია ფოთლებში წყლის
ბიც შეგუებული არიან და საჭიროე- სიმცირით.
ბენ ჭარბტენიან ადგილებში „ცხოვრე- პიდრობიოლოგია –– ბიოლოგიის ნაწილი,
ბას. რომელიც სწავლობს წყალში მცზოვ-
პიგროფილური სტრუქტურა -- იხ. ჰიგ- რებ ორგანიზმებს (ცხოველებსა და
რომორფული სტრუქტურა. მცენარეებს) ღა მათი განვითარების
მიგროფილური ცხოველები
–- იზ. ჰიგრო- კანონზომიერებას,
ფილები. პიდრობიონტი –- ორგანიზმები, რომლე–
ბიგროფიტები –- მცენარეები, რომლებიც ბიც ცხოერობენ წყალში. იხ. წყლის
შეგუებული არიან ჭარბტენიან პი- მცენარეები, წყლის ცხოველები.
რობებში ცხოვრებას. ჰიდროგამია
–– მცენარის მტვრის მარცე-
პიგროპელიოფიტები –– ტენისა დღა სინათ- ლების გადატანა წყლით,
ლის მოყვარული მცენარეები. პიდროვიტამინები –– ვიტამინები, რომლე-
პიდატოტები -- თაეისებური სამარჯვი ბიც წყალში იხსნება (ვიტამინი V9,,
მოწყობილობა, რომლის საშუალები- ვიტამინი C და სხვ.).
თაც ხდება წყლის გამოყოფა წვეთე- პიდროთორაქსი –-– სითხის დაგროეება
ბის სახით ზოგიერთი მცენარის ფოთ- პლევრის ღრუში საერთო წყალმანკის
ლებზბააე (გუტაციისს მოვლენა). მათ დროს (გულის თირკმლების და
წყლის ბაგეებსაც უწოდებენ. სხვ. დაავადებისას).
პიდატოფიტები -–- მცენარეები, რომლე- პიდროლაზები (ჰიდროლიზიდან) –– ფერ–
ბიც მთლიანად ან თაეისი უდიდესი მენტების ჯგუფი, რომელიც მოქმე–
ნაწილით ჩაძირულია წყალში (ელო- დებს როგორც კატალიზატორი რთუ-
დეა წყალის ვახი დუმფარა და ლი ორგანული ნიეთიერებების ჰიდ-
სხვ.). როლიზის დროს. მათ ეკუთვნის საქმ-
პიდატოქორები –– იზ, პიდროქორები. ლის მომნელებელი წვენების ყეელ
პიდატოქორია –- ის. ჰიდროქორია. ფერმენტი-ი ესტერაზები, კარბოჰიდ-
პიდრანტი--ჰიდრიოდული პოლიპის (ნაწ- რაზები, ამიდღაზები, პროტეაზები და
ლავღრუიანი ცხოველების) კოლონიის სხვა.
ცალკეული ინდივიდი, პიდროლიზი – ქიმიურ ნივთიერებათა
პიდრატაცია–-კოლოიდურ ხსნარში დის- დაშლა წყლის მოლეკულის მიერთე–
პერსიული ფაზების ნაწილაკების და- ბით, ამასთან დამლილი ნივთიერების
კავშირებ წულის მოლეკულებთან, ერთ ნაწილს უერთდება წყალბადი,
როცა დისპერსიულ არეს წყალი წარ- მეორე ნაწილს კი პიდროქსილის ჯგუ-
მოადგენს (რასაც ადგილი აქვს ცოც- ი.

ხალ უჯრედში). პიდროლიმფა-– სითხე, რომელიც მიმოიქ-

ჰიდრატი
–- ქიმიური ნაერთი ლითონთა ცევა ნაწლავღრეიანი ცხოველების
ჟანგეულებისა წყალთან, გასტროვასკულარულ არხებში.
 პიდროლიტიკური – 416 – მიდროქორია

პიდროლიტიკური ფერმენტები-––იხ. ჰედ- ბის შეცელა ტენის არათანაბარი გა-

როლაზები. ნაწილების შედეგად. მაგ, ფესვები
ჰიდრომორფიზმი –- ჰიდროფიტების მორ– (ჩეეულებრივ გვერდითი ფესვები) ის-
ფოლოგიური და ანატომიური თავისე– რება ნიადაგის იმ მონაკვეთის მიმარ-
ბურებანი: ჰაერის შემცველი უჯრედ- თულებით, სადაც მეტი ტენია (დადე-
შორისების ძლიერი განვითარება, ბა- ბითი ჰიდროტროპიზმი), ზოლო უმე-
გეების დიდი რაოდენობა მოცურავე ტესი ობის სოკოს სპორანგიოფორი
ფოთლებში, მესრისებური და ღრუბ- იზრდება ტენიანი სუბსტრატის სა-
ლისებური ქსოვილების სუსტი დიფე- წინააღბდეგო მხარეს (უარყოფითი
რენცირება, მექანიკური ქსოვილისა და ჰიდროტროპიზმი).
ფესვთა სისტემის ნაკლები განვითარე– პიდროფილია –– 1. მცენარს წევალში
ბა და სხე, ცზოვრებასთან შეგუება. 2, მცენარის
პიდროპასიური მოქმედება ხაგიხა
–- ბა- დამტვერვა წყლის დინების დახმარე-
გის დახურვა. მეზობლად მდებარე ბით; წყლის ქვეშ დამტეერვა. დამახა-
ეპიდერმისის უჯრედების მკეტავ უჯ- სიათებელია იმ მცენარეებისათვის,
რედებზე დაწოლით, რაც გამოწვეუ- რომლებიც ყვავილებთან ერთად
ლია ფოთლებმი წყლის სიჭარბით; მთლიანად ჩამალულია წყალში (რქა-
მაგ., სანგრძლივი წვიმების დროს. რო– ფოთოლა, ზღვის ბალახი და სხვ.),
გორც კი გამოიამინდებს ეპიდერმისის პიდროფილური მცენარეები –- იზ. ჰიდ.
უჯრეღების მოცულობა მცირდება და როფიტები.
ბაგეების ხერელი, „პასიურად“ გაი- პიდროფილური ნივთიერებები
-- ნიეთი-
ღება. ერებები, რომლებსაც აქვს წყალთა5
ჰიდროპონიკა -- მცენარეების მოელა-მო– მიზიდეის მაღალი ენერგია ღა შე-
ყვანს მინერალურ წყალხსნარებში საბამისად მათი ზსნადობაც განსაკუთ-
წარმოების პირობებში, ამასთან მცე– რებით დიდია.
ნარეთა ფესვები იმყოფება ხრეშში, პიდროფიტები-–-წყლის მცენარეები; პიდ-
ღორღში, წიდაში ან სხვა ინერტულ როფიტებს, სიტყვის ვიწრო მწიშენე–
მასალაში, რომელიც სეელდება საკვე– ლობით (ჰიდატოფიტებისაგან განსხვა–
ბი ხსნარით, ვებით) უწოდებენ წყლის მცენარე-
პიდრონფერო–-დედამიწის წყლის გარსი, ებს, რომლებიც მხოლოდ მცირე ნა-
რომელიც მდებარეობს ატმოსფეროსა წილითაა წყალში ჩამალული,
და დედამიწის მაგარ ქერქს შმორის პიდროფობული ნივთიერებები –- ნივთიე-
(ოკეანეების ზღვების ტბებისა ღა რებები, რომლებსაც წყალთან მიზიდ-
მდინარეების ერთობლიობა). ვის ენერგია მეტად სუსტი აქვს დ.
პიდროტაქსისი –– თავისუფლად მოძრივი შესაბამისად მათი ხსნადობაც ძალიან
ორგანიზმებს (ბაქტერიები, წყალ–– დაბალია.
მცენარეები და ერთუჯრედიანი ცხო- მიდროკორები – მცენარეები, რომლე–-
ველები) მოძრაობა დიდი ტენიანობის ბისათვისაც დამახასიათებელია ჰიდ-
მიმართულებით (დადებითი ჰიდრო- როქორია –– წყლის დახმარებით გავრ-
ტაქსისი) ან ნაკლებ ტენიანობისაკენ ცელება; მათ ნაყოფებსა და თესლებს
(უარყოფითი ჰიდროტაქსისი.) გააჩნია თავისებური სამარჯვი–-მოწ-
პიდროტეკა –- ჩონჩხისებრი წარმონაქმნი ყობილობანი (მაგ., საჰაერო ღრუები
კოლონიური პიდროიდული პოლიპის და სხვ.)-
ცალკეული ინდივიდის გარშემო. პიდროქორია
-- წყლით გავრცელება, ახა-
მიდროტროპიზმი–-მცენარის ან მისი რო– სიათებს წყლისა და ჭაობის მრავალი
მელიმე ნაწილის ზრდის მიმართულე- მცენარის თესლსა და ნაყოფს, რო-
პიდროცელი –47-- პიპერვიტამინოზი

მელთაც ხშირად უვითარდება ჰაერით პირველადი ზედა ყბა უკანა ბოლოთი

სავსე გამონაზარდები და დიდხანს შე- დაკავშირებულია თავის ქალას სმენის
უძლიათ დაუზიანებლად წყალში კოფ- განყოფილებასთან ჰიომანდიბულარის
ნა. (ენისქვეშა რკალის ზედა წყვილი
ჰიდროცელი –– კანეკლიანი „ცხოველების ძვლის) მეშვეობით, ხოლო წინა ბოლო
განვითარებადი ცელომის (სხეულის შეერთებულია თვალის წინა განყოფი–-
მეორეული ღრუს) ერთ-ერთი ნაწილი, ლებასთან იოგებით.
რომლიდანაც ვითარდება ამბულაკრუ- პიპანთიუმი -– გაფართოებული უვავილ-
ლი სისტეჭა. საჯდომი, რომელზედაც ჩვეულებრივ
პიდროციტები –-– წყლის გამტარი და- მიზრდილია ყვავილსაფრის ფოთლე-
მოკლებული უჯრედები გასქელებული ბისა დღა მტვრიანების ფუძე (დამახა–
და გახევებული გარსით; თავისი აგე- სიათებელია შმუანასკვიანი ყეავილები–
ბულებით წარმოადგენენ ერთგვარ სათვის),
შუალედებს პარენქიმისა და ტრაქეი–- ჰიპანთოდიუმი
–– ლამბაქისებრი ან ჩაზ-
დების უჯრედებს შორის. ნექილი უვავილედი„ რომელზედაც;
პილეა
–– ტროპიკული ტენიანი ტყე, ან- მრავალი წვრილი ყვავილი ზის; აგ-
სხვავებენ ჰილეა.· ორ ტიპს: იგაპო რეთვე ნაყოფედი, როგორც ეს ლეღეს
და ეტე- იგაპო გეხვდება დაბლობ ად- ახასიათებს.
გილებში დროდადრო ილეკება და პიპარიონი -– სამთითიანი ცხენების ერთ-
იფარება წყლით; ეტე გვხვდება შე–- ერთი გადაშენებული გეარი, რომლის
დარებით უფრო მაღალ ადგილებზე წარმომადგენლები ცხოვრობდნენ მე.
და არ იფარება მდინარის წყლით. სამეულ პერიოდში.
პილოლოიზმი –– მოძღვრება, რომლის მი– ჰიპარიონული ფაუნა -- ზედა მესამეულ-
ხედვით სიცოცხლე და, მაშასადამე, ში გავრცელებული ნამარხი ძუძუმწოვ–
გრძნობიერებ ახასიათებს ყველა რების ფაუნა.
ნიეთს ბუნებაში, პჰიპერალგეზია –- ის ჰიპერპათია,
ჰიმენიალური შრე -- იხ. ჰიმენიუმი. ჰიპერგლიკემია––შაქრის სიჭარბე სისხლ-
პიმენიუმი –– სპორების წარმომშობი უჯ- ში.
რედების ფენა (შრე) ზოგიერთი სო- ჰიპერდიპლოიდი–– უჯრედი ან ინდივი-
კოს (ჰიმენომიცეტები) ნაყოფსზეულ- დი, რომელი) ორივე ქრომოსოზულ
ში. შედგება საკუთრივ ბაზიდიუმებისა ანაწყობში შეიცავს ორზე მეტ ერთ-
და მათთან მორიგეობით განლაგებუ– ნაირ ქრომოსომულ სეგმენტს, რო-
ლი უნაყოფო ცილინდრული უჯრედე- გორც ტრანსლოკაციის შედეგს. მეტ-
ბისაგან –– პარაფიზებისაგან. წილად ეს დამატებითი სეგმენტები შე-
პიმენოფორი –- სოკოს ნაყოფ-სხეულის ერთებულია არაჰომოლოგიურ ქრო-
ზედაპირი, რომელზედაც ჰიმენიუმია მოსომებთან.
მოთავსებული, ჰიპერემია
-- სისხლის დიდი რაოდენო-
პინოფორი–-იხ. გინოფორი. ბით დაგროვება, მოწოლა სხეულის
ჰიოიდები ––- თევზის ენისქვეშა რკალის რომელიმე ნაწილში ან ორგანოში,
ქვედა წყვილი ძვალი. ჰიპერესთეზია –- ჭარბგრძნობიერება,
ჰიომანდიბულარი –- ენისქვეშა რკალის ჰიპერვენტილაცია –- ფილტეების გაძლიე-
ზეღა წყვილი ძეალი თევზებსა და რებული ვენტილაცია.
სხვა ზერხეშლია5 ცხოველებში. პიპერვიტამინოზი –- ვიტამინების სიჭარ-
სიოსტილია –- ყბის აპარატის შესახსრე–- ბე ორგანიზმში; ვიტამინების სიჭარ-
ბის ერთ-ერთი ტიპი თავას ჭალასთან ბით გამოწვეული მოვლენა. მაგ., ზო-
უმეტეს თევზებში. ჰიოსტილიის დროს გიერთი ვიტამინის (I –- ვიტამინი)
მიპერთერმია – 418 პიპოჯლიკემია

სიჭარბე იწვევს ნივთიერებათა ცვლის გახსნილ ნივთიერებათა კონცენტრა-

დარღვევას. ციას მაღალია, ხოლო გამხსნელის
ჰიპერთერმია
-- ორგანოს გადამეტხურე- (წყლის) კონცენტრაცია დაბალი, ღა
ბა; ჩვეულებრივ გამოწეეულია თერ- ამის· გამო აქვს უფრო მაღალი ოსმო-
მორეგულაციის დარღვევით, სური წნევა, ვიდრე რომელიმე ხსნარს,
ჰიპერკინეზი –– უნებლიე მოძრაობა კან- რომელთანაც) მას ადარებენ.
კალის, კუნთების კრუნჩხვითი შეკუმ- პიპერტრიბოზი –-– თმის ძალიან დილღი
შეის და სხვა სახით. ადგილი აქეს რაოდენობით განვითარება.
ტვინის დიდი ნახევარსფეროების ქერ- პიპერტროფია–– რაიმე ორგანოს, ქსოვი-
ქის მოქმედების დარღვევის დროს. ლის ან სხეულის ნაწილის მეტისმეტ
მიპერმეტროპია –– ის შორსმხედველობა, გადიდება მათი შემადგენელი უჯრე-
ჰიპერმორფოზი
-–– მატლის ორი ან მეტი, ღების არანორმალური გაზრდის შე-
ურთიერთისაგან მკვეთრად განსზვავე– დეგად; შეოძლება იყოს ფაზიოლო-
ბული, სტადიის არსებობა ზოგიერთ გიური და პათოლოგიური.
მწერში, პიპერფალანგია –– თითებში ფალანგების
ჰიპერპათია მაღალი,„ მომატებული რაოდენობის გადიდება ნორმალურ-
გრძნობიერება, თან შედარებით.
ჰიპერპლაზია –- ქსოვილის სტრუქტურუ-
პიპერქიმერი--1. ქიმერი, რომლის ზრდის
ლი ელემენტების რიცხვის გაზრდა, კონუსშმი განსხვავებელ უჯრედიანი
მათი ჭარბად წარმოქმნის შელეგად. კომპონენტები ისე მქიდროდაა ერთმა-
ჰიპერპლოიდი –– დიპლოიდური უჯრედი
ნეთში შერევლი, რომ ამ უჯრედებს
ან ორგანიზმი, რომელიც შეიცავს მორის შესაძლებელია ინტენსიური
ზეკომპლექტურ ქრომოსომებს ან ქრო- ნივთიერებათა მიმოცვლა. პლასტიკუ-
მოსომულ სეგმენტებს. რი ზემოქმედების მეშვეობით ასეთი
ჰიპერპოლიპლოიდი –-– პოლიპლოიღლური
ადეენტური კვირტიდან წარმოქმნილი
ტიპი, რომელიც შეიცავს ერთ ან რამ-
ყლორტები ჰიბრიდულ შთაბეჭდილე-
დენიმე ზეკომპლექტურ ქრომოსომს
ბას სტოვებს. ამ ყლორტების შთამო-
თავის ქრომოსომულ ანაწყობში.
მავლობის იდიოტიპი შეესაბამება იმ
ჰიპერსინდეზი –- ჰიბრიდში ბივალენტე-
უჯრედების იდიოტიპს, რომლებიდა-
ბის რიცხეის სიჭარბე მშობლების ბი-
ნაც განვითარდა გენერაციული ქსო-
ვალენტების რიცხვთან შედარებით,
ვილები. 2. ქიმერი, რომლის გენეზუ–
პიპერტელია –- მეტად შორს წასელი
რად განსხვავებული კომპონენტები
ევოლუციური ცვლილება, რომელსაც მოზაიკურადაა განლაგებული.
არა აქვს შემგუებლობითი მნიშვნე-
პიპერპაპლოიდი--პაპლოიდური უჭრელი
ლობა.
ან ორგანიზმი, რომელიც შეიცავს
პიპერტირეოიდიზმი–-ფარისებრი ჯირკვ-
ზეკომპლექტურ ქრომოსომებს.
ლის მოქმედების მკეეთრი მატება,
რაც იწვევს ზოგიერთ დაავადებას. ბიპნოზი–-თავისებური, ძილთან მიახლო–
პიპერტონია -- სისხლის (არტერიული) ებული მდგომარეობა, რომელიც ჩვე–
წნევის აწევა. ულებრიე, შთაგონებით არის გამოწეე–
ჰიპერტონული ხსნარი –- 1. ხსნარი, რომ- ული. ჰიპნოზს საფუძვლად უდევს
ლის ოსმოსური წნევა უფრო მაღალია თავის ტეინის უმაღლესი განყოფილე-
ვიდრე სისხლის პლაზმისა ან მცენარის ბის ნაწილობრივი შეკავების მოვლენა,
უჯრედის შიდა წნევისა. უჯრედი, რომ ჰიპნოსპორა –– აპლანოსპორა ძლიერ გას-
ასეთ ხსნარში მოვათავსოთ პლაზმო–- ქელებული უჯრედული გარსით.
ლიზი მოხდება. 2. ხსნარი, რომელშიც პიპოგლიკემია--შაქრის რაოდენობის შემ-
პჰიპოგლიკემური –- 49-–- პჰპიპოსტაზა

ცირება, ნორმალურთან შედარებით ჰიპოკამპი

–– ტეინის პირველადი ქერქის
ორგანიზმში (სისხლში). ნაშთი ტვინის გვერდითი პარკუჭის
ჰიპოგლიკემური შოკი –- კრუნჩხვები, ღრუს რმიგნით ძუძუმწოვარ ცხოვე-
შემდეგ კი ორგანიზმის სიკვდილი, ლებში.
რაც გამოწვეულია სისხლში შაქრის პიპოკოტილი-–– ლებნისქეეშა მუხლი; ღე-
რაოდენობის მკვეთრი შემცირებით. როს ის მონაკვეთი, რომელიც მდღე-
ჰიპოდერმა –-–), ზოგიერთი მცენარის ბარეობს ფესეის ყელისა დღა ლებნის
ეპიდერმისის კანის ქვეშ მდებარე მე- მიმაგრების ადგილს შორის.
ქანიკური ქსოვილი, რომელიც შექმნი- პიპოლოგია –- იხ. იპოლოგია.
ლია 1-3 შრედ განლაგებული სქელ- პიპომორფოზი –– ორგანოს ან მისი ნა-
გარსიანი წაგრძელებული უჯრედები- წილის რედუქცია, რაც ბიოლოგიუ-
საგან, (გვხედება წიწეში, თესლებში). რაღ პროგრესულია, მაგ., ცხენებში
2. ერთშრიანი ეპითელური ქსოვილი, ბეორე და მეოთხე თითის დაკარგვა,
რომელიც მოთავსებულია ჭიებისა და გაქრობა.
ფეხსახსრიანების კუტიკულის ქვეშ. პიპონასტია –– დორზივენტრალერი აგე-
ჰიპოვიტამინოზი –– დაავადება, რომელიც ბულების მქონე ორგანოს მორფო-
გაზოწვეულია ორგანიზმში ვიტამინე- ლოგიურად ქვედა მხარის უფრო
ბის ნაკლებობით არარაციონალური სწრაფი ზრდა, რის შედეგადაც ეს ორ-
კვების შედეგად. განო მოიღუნება ზევით (ან შიგნით);
ჯიპოთალამუხი-–– წინა ტვინის ნაწილი, მაგ., ჰიპონასტიის შედეგად ზდება ზო–
რომელიც ქმნის ტეინის შესამჭე პარ- გიერთი ყვავილის ჯყეავილსაფრის
კუჭის ფუძეს, სადაც მოთავსებულია (ჯამი და გვირგვინი) უკანვე შეკეცეა
ვისცერალური ფუნქციების (წყლის დაყვავილების შემდეგ (ეპინასტიისა–
ბალანსი, სხეულის ტემპერატურა, ძი- გან განსხვავებით).
ლი და ა, შ.) მმართველი სხვადასხვა მიპონევრალური ნერვული რგოლი –- კან-
ცენტრი. შუამდებარე ტეინის ბორეც- ეკლიანთა ნერეული სისტემის ზედა
ქვეშა განყოფილება. ნერვული რგოლი,
პიპოთეზა –- რაიმე მროელეწის ან ფაქტის პიპოპალური ფაზა –“ იხ, ჰიპოპუსი.
ასახსნელად წამოყენებული მეცნიე–- ჰიპოპლაზია –– უჯრედების განუვითარებ-
რული ეარაუდი, რომლის უეჭველობა ლობა ჰისტოგენეზის ნორმალური შიმ-
საჭიროებს შემოწმებას და ცდით დამ- დინარეობის დარღვევის შედეგად.
ტკიცებას. ჰიპოპლოიდი –- დიპლოიდური ორგანიზ-
ჰიპოთეკა –- კაჟოვანი წყალმცენარეების მი, რომელიც ზასიათდება ცალკეულ
(დიატომეების) ორი საგდულიდან პა– ქრომოსომთა უქონლობით.
ტარა საგღული, რომელზედაც ეპითე– მჰიპოპოლიპლოიდი –– პოლიპლოიდი, რო-
კაა (დიდი საგღულა) ჩამოცმული. მელსაც აკლია ერთი ან რამდენიმე
ბიპოთერმია –– სხეულის ტემპერატურის ქრომოსომი,
დაქვეითება, ნორმალურთან შედარე- პიპოპუსი -- ტკიპების (ფქვილის ტკიპის)
ბით, განვითარების ერთ-ერთი ფაზა, სტა-
პიპოთეციუმი –- ჩანთიანი სოკოების ოა.

(დისკომიცეტების რიგიდან) და აგ- ჰიპოსინდეზი –- ჰიბრიდში ბიეალენტების

რეთვე ამ სოკოებისაგან წარმოქვნილი უფრო ნაკლები რიცხვის წარმოქმნა
მღიერების (ლიქენების) ნაყოფსხეუ- მეიოზის დროს, ვიდრე მისი მშობ-
ლის (აპოთეციუმის) ძირი. ჰიპოთე- ლების ფორმებში.
ციუმს ხშირად სუბჰიმენიალერ შრე- მიპოსტაზა
–-- უჯრედების ჯგუფი, რომე-
საც უწოდებენ. ლიც განლაგებულია ჩანასახის პარ
ჰიპოხტაზი – 420– პინტობლასტები

კის ქვეშ ზოგიერთი უმაღლესი მცე– პიპოფარინქსი

–– მწერების პირის ღრუში
ნარის თესლკვირტში. (გვხვდება ბუ- არსებული ენისმაგვარი, ქიტინოვანი
ზიჭერიაში, გოქმოსებრთა ზოგ წარ- ამონაზარდი, რომლის ორივე მხარეზე
მომადგენელში და სხე.), ყბების კუნთებია მოთავსებული,
პიპოსტაზი
–- 1. სისხლის შეგუბება სხე- პიპოფიზი
–– ტვინის ქვედა დანამატი; ში-
ულის ქვედა ნაწილებსა და ორგანოებ– ნაგანი სეკრეციის ჯირკვალი, რომე-
ში; მეტწილად გამოწვეულია გულის ლიც თავის ტვინის ფუძეზე მდება-
მოქმედების მოდუნებით. 2. გენის გა- რეობს. მასში წარმოქმნილი ჰორმო-
მოვლინების ჩახმობა არაალელური
ნები დიდ გავლენას ახდენს ორგანიზ-
გენის ზეგავლენით. მის ზრდასა და განვითარებაზე.
ჰიპოსტომი –– ტკიპების პირის აპარატის ჰიპოქსია –- ჟანგბადით შიმშილი, რომე–
ნაწილი. ლიე გაპირობებულია ქსოეილების
მიპონტრაკუმი–-–მოლუსკების ნიჟარის მე– ჟანგბადით არასაკმარისი მომარაგებით
სამე შიგნითა შრე; სადაფისებრი შრე. ან ქსოვილებში ჟანგბადის მოხმარების
მიპოტალამური განკოფილება ტვინისა-- დარღვევით,
შორისული ტვინის ნერეული წარმო– ჰიპოქსილია –- მერქნის ძლიერი განეითა-
ნაქმნი რომელიც პატარა ღარითაა რება ორგანოს ქვედა მხარეზე, ან პი-
მხედველობის ბორცვებისგან გამო–- რიქით მერქნის სუსტი განეითარება
ყოფილი, ორგანოს ზედა მხარეზე; მაგ., წიწეო-
პიპოტენური ხსნარი
–- ის ჰიპოტონური ვანებისა და ზოგიერთი ფოთლოვანი
ხსნარი, მცენარის (ეაშლი, მსხალი) მოღუნულ
მიპოტეციუმი –- ის. ჰიპოთეციუმი. ღეოოსა და ტოტებზე.
მიპოტირეოზი -- ორგანიზმის მდგომარე- ჰიპოზონდრია –-– ის, იპოქონდრია.
ობა ფარისებრი ჯირკვლის მოქმედე– ჰიპოპაპლოიდი –– ინდივიდი ან უჯრედი,
ბის დაქვეითების, შედეგად. რომლის ჰაპლოიდურ ანაწყობში აკ-
პიპოტირეოიდიზმი –-– ფარისებრი ჯირ- ლია ერთი ან რამდენიმე ქრომოსომი.
კვლის მოქმედების მკვეთრი დაქვეი– პირუდინი –– განსაკუთრებული ცილოვანი
თება. ნავთიერება, რომელსაც გამოყოფს სა–
პიპოტონია--–სისხლის წნევის დაქვეითება. მედიცინო წურბელას კუნთოვან ხახა-
მიპოტონური ხსნარი –- 1. ხსნარი, რომ- ში მოთავსებული სანერწყვე ჯირ-
ლის ოსმოსური წნევა, უფრო ნაკლე– კვლები: ხელს უშლის სისხლის
ბია სისხლის პლაზმის ან უჯრედის ში- შედედება; ამიტომა რომ წურ-
და წნევაზე. მცენარის უჯრედში ბელის ნაკბენი ადგილიდან დიდ-
წყლის შეწოვა მხოლოდ პიპოტონუ- ხანს სდით სისხლი.
რი ხსნარიდან შეიძლება. 2, ხსნარი, პისტიდინი –– ერთ-ერთი ამინომჟავა, რო–
რომელშიც გახსნილ ნივთიერებათა მელიც შედის უმეტესი ცილის შე-
კონცენტრაცია დაბალია, ხოლო გამ- მადგენლობაში.
ხსნხელის (წყლის) კონცენტრაცია მა- პისტიოციტები--ხერხემლიანი ცხოველე-
ღალი და ამის გამო აქვს უფრო დაბა– ბის და ადამიანისს შემაერთებელი
ლი ოსმოსური წნევა, ვიდრე რომე- ქსოვილს უჯრედები რომლებიც
ლიმე ხსნარს რომელსაც მას ადა- შთანთქავს ორგანიზმში მოხვედრილ
რებენ, მიკროორგანიზმებსა და უცხო ნივთი-
ჰიპოტროფია-–-– უტრედის ან ქსოვილის ერებებს,
მოცულობის მემცირება მათი კვების პისტობლასტები –- ემბრიონული ხასია-
გაუარესების შედეგად. თის უჯრედები, რომლებიც შეადგენენ
პინტოგენეზი – 42 ჰპოლოპლანქტონი

ე. წ. იმაგინალურ დისკოს, რომლიდა- დიუმი; ბაზიდიუმი, რომელიც არ არის

ნაც ჭუპრის სტადიაში მიმდინარეობს უჯრედებად დაყოფილი; დამახასიათე–-
ზრღასრული მწერის ორგანოების ბელია უმეტეს ბაზიდიუმიან სოკოში.
ფორმირება. (პოლობაზიდიომიცეტებისათვის).
პისტოგენეზი -––- ცხოველური ორგანიზმის პოლოგანეტა –- ის ჰოლოგამია,
ქსოვილთა წარმოქმნისა და დიფერენ- პოლოგამია»––განაყოფიერებაას რომელიც
ცირების პროცესთა კომპლექსი. გამრავლებასთან არ არის დაკავშირე-
ჰისტოლიზი -- ქაოვილების დაშლა ცხო- ბული. მას მაკროგამიასაც უწოდებენ.
ქელურ ორგანიზმში, ჰოლოგამიის დროს ინდივიდი უშუა-
პისტოლოგია -- მეცნიერება, რომელიც ლოდ გადაიქცევა გამეტად (ჰოლოგა-
სწავლობს ადამიანისა და ცხოველების მეტა), რომელიც არაფრით არ გან-
ქსოვილთა და ორგანოთა აგებულებას. სხვავდება ინდივიდის ვეგეტატიური
მისტორიაცია--ხანგრძლივი, ერთი მიმარ- განვითარების სტადიისაგან, ე, ი. აქ
თულებით მიმდინარე პროცები, რასაც შრემთხეევაში ადგილი აქეს ორი ვეგე-
მოსდევს ქრომოსომთა სეგრძის შეცვ- ტატიური ინდივიდის დერწყმას, რომ-

ლა, ლებიც არ არიან სპეციალურ გამეტე–

პისტოფიზიოლოგია–– მეცნიერება, რომე- ბად დიფერენცირებული (გვზედება.
ლიც სწავლობს უჯრედების, ქსოვი- უმდაბლეს სოკოებში).
ლებისა და ორგანოების სტრუქტური- პოლოგენეზური ცვლა –- მცენარეულო-.
სა და ფუნქციის ურთიერთკავშირს. ბის ხანგრძლივი ცვლა, რაც გამოწეე-
პინტოციტები –- იზ. ჰისტობლასტები. ულია გეოგრაფიული გარემოს თანდა-
ბიხტო-პემატური ბარიერი –- ფიზიოლო- თანობითი ცვლილებებით მთლიანად.
გიური მექანიზმი (ბარიერი), რომე– ჰოლოგინური -- ჰოლოგინურს უწოდებენ “
ლიც იცავს ქსოვილებისა და ორგა ისეთ გენებს და ნიშნებს, რომლებიც
ნოების მკვებავ სითხეს მავნე ნივთიე– გადაეცემა მხოლოდ დედისაგან მდედ-
რებებისაგან. რობით შთამომავლობას, ე. ი, მარტო–
მიფა, პიფები –- ძაფუჯრედი,„ წვრილი, ოდენ მდედრობითი ბაზით. მემკვიდ-
ჩეეულებრიე, დატოტვილი ძაფები, რეობის ეს ტიპი აღმოაჩეუნა ტ. მორ-
რომლებისგანაც შედგება სოკოს სხე– განმა 1922 წელს დროზოფილაში, რო-
ული –– მიცელიუმი. მელსაც გააჩნია X –– ქრომოსომები,
პოვერხის მილები, არხები -––- ძელის ძი– პოლოზოინური ტიპი კვებისა ––- რთული ·
რითად ნივთიერებაში არსებული მი- ორგანული ნივთიერებებით კვება,
ლები, რომელშიც გადის სისხლძარ- პოლოკრინული ჯ#ირკვლები--ჯირკელები,
ღვები და ნერეები. რომლებშიც სეკრეტის წარმოქმნას თან
პოლარქტიკული ოლქი-––ფიტოგეოგრაფი- სღევს მასეკრეტირებელი უჯრედების·
ული (ფლორისტული) და ზოოგეოგ- სრული გარდაქმნა –– სიკვდილი. მ:ჯ.,
რაფიული ოლქი: ჰპოლარქტიკული ქონის ჯირკვლები,
ფლორისტული ოლქი მოიცავს ევრო- პოლომეტაბოლია –-- მწერების“ პოსტემ-
პის აზიის დიდ ნაწილს აფრიკის ბრიონული განვითარება რომლის
ჩრდილოეთ ნაწილს და თითქმის დროსაც მატლის ფაზა მკვეთრად გან-
მთელ ჩრდილო ამერიკას; ჰოლარქტი- სხვავდება ზრდასრული ფორმის.გან,
კული ზოოგეოგრაფიული ოლქი მოი– პოლომეტამორფოზი-- სრული გარღაქც“-
ცავს ზმშელეთის თითქმის იმავე ტერი– ვა; მწერების განვითარება, რომლის
ტორიას აფრიკის ჩრდილოეთი ნაწი– დროსაც ადგილი აქვს მატლისა და -
ლის გამოკლებით. ჯუპრის სტადიას.
პოლობაზიდიუმი –– ერთუჯრედიანი ბაზი პოლოპლანქტონი –– ორგანიზმთა ერთოპ-.
 პოლოხტომური – 422 პომოგენომური

ლიობა, რომელიც მთელი სიცოცხლის ჰომეოსტაზი -- იხ. ჰომეოსთაზი.

განმავლობაში ცხოვრობს წყლის სიზრ–- პომეოტიპური გაყოფა -- მომწიფების მე-
ქეში. განსხვავებით მეზოპლანქტონი- ორე გაყოფა გამეტოგენეზში, რომელ-
სა –– ორგანიზმები, რომლები, დროე– საც ეკვაციურ ანუ პირველი რიგის
ბით ცხოვრობენ წყლის სიზრქეში. სპერმატოციტებისა დღა ოეოციტების
-მოლოსტომური ნიჟარა
––- მუცელფეხიანი მეორე მეიოზურ გავოფასაც უწოდე-
მოლუსკები” ნიჟარა, რომლის პირა ბენ.
არა აქვს ამონაკვეთები. პომეოტრანხპლანტაცია –– ქსოვილის ან
-პოლოტიპი –- ის ეგზემპლარი (ან სხკ. ორგანოს ტრანსპლანტაცია (გადანერგ-
ელემენტი), რომელსაც აეტორი იყე– ვა) იმაეე სახეობის სხვა, არამონათე–
ნებს ან უთითებს როგორც ნომენ- საეე ორგანიზმში.
კლატურულ ტიპს; ე. ი. ის ეგზემპლა– პოზეოციტი-- ჰაპლოიდური უჯრედი, რო-
რი (ან ელემენტი), რომელსაც მუდმი- მელიც წარმოიქმნებ ჰპეტეროციტი-
ვად ეკუთენის ტაქსონის საბელწოდე- დან პირველი მეიოზური გაყოფის
ბა (სიტყვა-სიტყვით „მთლიანი ტი- გავლის შემდეგ.
პი“). პომოგამეტები--სასქესო უჯრედები, რომ-
-პოლოფიტური ტიპი კვებისა--ფოტოსინ- ელთაც აქვთ ერთნაირი სასქესო ქრო-
თეზის ან ქემოსინთეზის გზით მიღე–- მოსომები (მაგალითად, ძუძუმწოვარ
ბული ორგანელი მნიეთიერებებით ცხოველთა და ადამიანის მდედრობი-
კვება. თი სასქესო უჯრედები შეიცავს მხო-
„პომეოზისი –-– ინდივიღში სხეულის ნაწი- ლოდ X –- ქრომოსომს, განსხვავებით
ლის ან რაიმე წარმონაქმნის გამოჩენა. სპერმატოზოიდებისაგან” რომლებსაც
რომელიც ნორმალურ პირობებში გან- შეიძლება ქონდეს ან X ან 7» ქრომო-
ლაგებული უნდა იყოს სხეულის სხვა სომი.
სეგმენტზე. ჰომეოზისი ანუ ჰეტერო–- ჰპომოგამეტური სქესი –– სქესი, რომელ–
მორფოზი შეიძლება წარმოვიდგინოთ შიც მეიოზის მიმდინარეობის დროს
წმინდა მოდიფიკაციურ მოვლენად ან– წარმოიქმნება, სქესის მიხედვით ერთ-
ღა მემკვიორულად იყოს გაპირობე-
ნაირად დიფერენცირებული გამეტები
ბული. (განსხვავებით ჰეტეროგამეტური სქე-
პომეოკინეზი -- უჯრედის ეკვაციერ” და- კისა), პომოგამეტურ ინდივიდებს გა-
ყოფა (მიტოზი), რომელიც მთავრდე- აჩნია ორი X –- ქრომოსომი. ჰომო-
ბა გენეტიკურად იდენტური შეილეუ- გამეტური სქესი უმეტეს შემთხვევაში
ლი უჯრედების წარმოქმნით, მდედრობითია, იშვიათად კი –– მამრო-
· პჰომეოლოგია––ნაწილობრიიი ჰომოლო- ბითი,
გია.
ჰომოგამია
–– მტვრიანებისა და ბუტკოს
· პომეომერული ლიქენები, მღიერები –– ერთდროული მომწიფება ორსქესიან
მღიერები, რომელთა თალუსში სოკოს ყვავილში (დიქოგამიის საწინააღმდე–
კოლონიები და წეალმცენარის ცალ- გოდ).
კეული უჯრედები თითქმის თანაბრა- პომოგენიტეტი ფიტოცენოზებისა -- ფი-
დაა გაფანტული. ტოცენოზთა ფლორისტული ერთგეა-
· პომეოსთაზი –- ცხოველური ორგანიზმის რობა ყველაზე მნიშვნელოვანი სახეო–-
შინაგანი გარემოს ერთგვაროვნების, ბების ინდივიდთა თანაბარი განლაგე–
მუდმივობის განმსაზღვრელ რეაქცია–- ბისას.
თა ერთობლიობა. პომოგენომური –- ჰომოგენომურს უწო-
„პომეოსინაპსიხი--– ორი ჰომოლოგიური დებენ უჯრედს ან ორგანიზმსა, რომე-
სასქესო ქრომოსომის კონიუგაცია. ლიე ერთ ბირთვში შეიცავს არანაკ-
ჰომოგენური – 423– პომოლოგია

ლებ ორ ერთნაირ გენომს ჰპომოგე- ბის მატარებელი, ე. ი, ერთგვაროვანი

ნომურობა ნიშნავს, რომ თითოეული ორი გამეტის შერწკმით.
ქრომუსომი ანაწყობში წარშოდგენი- პომოზიგოტური -- ჰომოზიგოტურს უწო-
ლია სულ მცირე ორჯერ, მაშინ რო- დებენ განაუჟოფიერებულ კვერცხუ|ჯ-
დესაე) ჰომოზიგოტურობისს დროს რედს ან ინდივიდს, რომელიც განვი–-
ბირთვში არის არანაკლებ ორი იდენ- თარებუელია ორი, ხარისხობრივაღ,
ტური ალელი. რიცხობრივად და განლაგებით იდენ-
ჰომოგენური -- შემადგენლობით, წარმო- ტური გენების მქონე, გამეტისაგან;
შობით, თვისებებით ერთგვარი (საპი- ე. ი. ინდივიდები, რომლებიც თავის
რისპიროდ ჰეტეროგენურისა). შთამომავლობაში არ ამჟღავნებენ
ჰომოგენური სხივი –– გულგულის მარტი- დათიშვას ღა„ წმინდა“ სახით ინარჩუ-
ვა სხივი, რომელიც შედგება ერთნაი- ნებენ თავიანთ ნიშანთვი“ებებს.
რი, რადიალურად წაგრძელებული უ/- პომოზიგოტურობა - თდრგან-ზმის მემ-
ღედებისაგან, დამახასიათებელია უმე– „აადრულობის ერთგვაროვნება, რომე-
ტესი მერქნიანი ფოთლოვანი მცენა- ლიც წარმოქმნილია შედარებით მსგაე-
რისათვის. ს» მემკვიდრულობის მქონე მშობლე–
ჩომოდენტური კბილების ხიხტემა –- კბი- ბისაგან. ამ შემთხეევაში შთამომავლო–
ლების სისტემა, რომელი, შედგება ბაში ადგილი არა აქვს დათიშვას,
ერთგვაროვანი ფორმის კბილებიოსაგან. პომოთალიზმი –– ორსქესიანობა ჰაპლოი.
დამახასიათებელია ძუძუმწოვართა ზო- დურ თაობებში (ზოგიერთ სოკოსა და
გიერთი წარმომადგენლისათვის. წკალმცენარეში), როდესაც მოცემუ–
პომოდინამი –- საერთო წარმოშობის ლი სახეობის ყველა ინდივიღს აქვს
მქონე ორგანოების ან ნაწილების თან- მორფოლოგიურად და ფიზიოლოგიუ-
მიმდევრობითი განმეორება ორგანიზ- რად ტოლფასოვანი თალუსი. ამავე
მის სხეულში. (მაგ., კისრის, მკერდისა დროს მათგან წარმოქმნილ გამეტებს
და ა. შ. მალების განლაგება). შეუძლიათ ერთმანეთს) შორის კოპუ-
ჰომოდინამური -–- ჰომოდინამურს უწო- ლაცია.

დებენ: 1, წყვილ ნიშანს (ალელს), რო– პომოიოთერმული ცხოველები –- ცხოვე-

დესაც არც ერთი მათგანი, არ წარმო–- ლები, რომელთაც აქვთ სხეულის მუდ-
ადგენს დომინანტს. 2. გენებს, რომლე- მივი ტემპერატურა; თბილსისხლიანი
ბიც ერთდროულად გავლენას ახდენენ ცხოველებია, მაგ, ფრინეელები და
ერთ და იმავე ეპიგენეზურ პროცეს- ძუძუმწოერები, რომელთაც გააჩნია»
ზე. სხეულის ერთი გარკვეული ტემპერა–
ა პომოდონტურობა –- იხ. ჰომოდებტური ტურა გარემო ტემპერატურის შეცვ–-
კბილების სისტემა, ლის მიუხედაეად.
ჰომოვიტამინები –– სინთეზური ნივთიე- მომოკარიონი -–– უჭრედღი ან ჰიფი, რომე–
რება, რომელიც ვიტამინებისაგან გან– ლიც შეიცაეს ორ ან რამდენიჰე გენე–
სხვავდება ქიმიური სტრუქტურით, ტიკერად იდენტურ ბირთვს.
მაგრამ ამა თუ იმ ხარისხით გააჩნია პომოკლინური დამტვერვა –– დამტვერვა,
ვიტამინებისათვის დამახასიათებელი რომლს ღროსაე ერთი ყეავილის
ბიოლოგიური აქტიურობა. მტვერი მოხვედება იმავე ჟყეავილეს
პომოზიგოტა -- ზიგოტა (ორგანიზმი), რო- ღინგზე (თვითდღამტვერეა).
მელსაე ჰომოლოგიური ქრომოსომე- პომოლოგია –– ერთნაირი წარმოშობისა
ბის შესატყვის ლოკუსში ერთი ღა და აგებულების, მაგრამ სხვადასხვა
იგივე ალელი გააჩნია. წარმოიქმნება ფუნქციის მქონე ორგანოების მგაე-
მოცემული გენის ერთნაირი ალელე– სება,
ჰომოლოგიური _– 424- მოზუნკულუსი

ჰომოლოგიური გენები–--ერთნაირი ფუნქ- ლებში, მსგავს საარსებო პირობებთან

ციია და ლოკალიზაციის გენები შეგუების ზეგავლენით,
ერთი და იმავე სახეობის ან სხვადა- მომოპლასტიკა
–– ქსოვილის ან ორგანოს
სხვა სახეობის ინდივიდებში. გადანერგვა ერთი ინდივიდიდან იმავე
ჰომოლოგიური ვარიაცია –- იდენტური, სახეობის მეორე ინდივიდზე.
მომოპლასტიკური ორგანიზმები -- ორგა–-
მეტწილად მუტაციური, ცვლილება
განსხეავებული სისტემატიკური ერთე- ნიზმები, რომლებსაც შეძენილი აქვთ
ულის ინდივიდებისა. ერთნაირი შეგუებულობა პარალელუ-
პომოლოგიური ორგანოები –- ცხოველის რი, მაგრამ დამოუკიდებელი, ევოლუე–
ან მცენარის ორგანოები, რომლებიც ციური პროცესის შედეგად.
ერთგვაროვანია თავისი საერთო წარ- პოჰოპლასტომური –– ტერმინი იხმარება
მოშობით და აგებულებით, მაგრამ გან– გენეტიკურად ტოლფასოვანი პლასტი-
სხვავდებიან ფორმით და ფუნქციით დების მქონე უჯრედების აღსანიშნა-
(მაგ., ხერხემლიანი ცხოველების სხვა– ვად.
დასხვა სახის კიდურები: სასიარულო, ჰომოპლოიდური-–-ჰომოპლოიდურს უწო-
დებენ ბირთვს, ქსოვილს, ორგანიზმს
საცურავი, საფრენი და სხე. მცენარე–
თა ფოთლის, ღეროს ან ფეხვის სახე–- და ა, შ. რომელშიც ანაწყობის ქრო-
მოსომთა რიცხვი უნაშთოდ იყოფა
ცელილებები და სხვ). ჰაპლოიდურ რიცხვებად,
ჰომოლოგიური ქრომოსომები-–აგებულე-
მომოპოლოგია –– იხ. ჰომოპლაზია.
ბის მიხედვით, ე, ი. სტრუქტურულად მომოხექსუალიზმი –– არაბუნებრივი, მა-
მსგავსი ქრომოსომებიდ„ რომლებსაც
სინჯი სქესობრივი ლტოლვა თავისივე
აქვთ ალელური გენების ერთნაირი
სქესის პირისადმი.
კომპლექტი; მეიოზის დროს ხდება ჰო-
პომოსინაპსისი –- ორი ჰომოლოგიური
მოლოგიური ქრომოსომების კონიუგა–
ქრომოსომის კონიუგაცია,
ცია.
ჰომოზინდეზი--იგივე, რაც ჰომოსინაპსი-
ჰომომერია -- ნიშნის ფენოტიპური გა-
სი.
მომჟღავნების გაპირობება რამდენიმე
პომოსპორია –-- ის. იზოსპორია.
ფაქტორით (გენით), რომელთაგან თი–
მომოსტილია –– ტოლსვეტიანობა: როდე–
თოეული ფაქტორი ერთნაირ ეფექტს
საც რომელიმე სახეობის ყველა ეგ-
ახდენს რაოდენობრივლთ თვალსაზრი-
სით. ზემპლარზე ვითარდება ტოლსვეტიანი
ყვავილები და, ამის შესაბამისად
ჰომომიქსისი –– სქესობრივი გამრავლება მტერიანის ძაფებიც თანაბარი სიგრძი-
სოკოებში, როგორიც შედეგი გენეტი–- სას (პჰეტეროსტილიის –– ნაირსვეტია-
კურად მსგავსი ბირთეების შერწყმი- ნობის საწინააღმდეგო მოვლენა).
ზა, რომლებიც ჩვეულებრიე ერთი და პომოფიტური–-ჰომოფიტურს უწოდებენ
იმაეე თალომიდანაა წარმოქპნილი. სპოროფიტების დიპლოიდური თაობე-
პომომორფული ქრომოსომები –- სტრუქ- ბის ორსქესიან ინდიეიდებასა.
ტურულად იდენტური ქრომოსომები, მპომოცერკალური კუდიხ ფარფლი–-თეე-
სომონინი –“- ომონამი. ზების კუდის ფარფლი, რომელსაც
პომონოშია –– ერთგეაროვანი აგებულება. აქვს ერთნაირი სიგრძის ზედა და ქვე–
პომონომური მეტამერია –- სხეულის და- და მონაკვეთი,
ყოფა დაახლოვებით ერთნაირი აგე–- პომუნკულუსი--–ადამიანს მსგავსი არ-
ბულებიოს სეგმენტებად, მეტამერებად. სება, რომელიც შუა საუკუნეები" ალ––
მომოპლაზია
–– ორგანოების მსგავსი აგე– ქიმიკოსთა აზრით, შეიძლება შეიქჰნას
ბულება, სხვადასხვა ჯგუფის ცხოვე- ხელოენური გზით,
პორღდეინი – 425 პუმუხური

ჰპორდეინი
–– ქერის მარცელებში შემავა– ნარჩენების გახრწნის შედეგად მიკრო–
ლი ცილა პროლამინები” ჯგუფიდან. ბების მონაწილეობით.
პორმოგონიუმები--ძაფნაირი ლურჯმწვა- ჰუმორული გავლენა –– სისხლით გადატა-
წე წყალმცენარეების მრავალუჯრედი- ნილ სზეადასხეა ქიმიურ გამღიზიანე–
ანი ძაფისებრი მონაკვეთები, რომ– ბელთა გავლენა ორგანოთა მუშაობა-
ლებიც წარმოიქმნება გამრავლების ზე, სითხის მეშვეობით განხორციელე–
ღროს ძაფების დაწყვეტის შედეგად. ბული გავლენა,
პორმონი-- ფიზიოლოგიურად მაღალი აქ- პუმორული თეორია-–-ამ თეორიის თანახ
ტიურობის მქონე ნივთიერება, რომე– მად ცოცხალი სხეული წარმოადგენს
ლიც გამოიყოფა შინაგანი სეკრეციის ოთხი ძირითადი „წვენის! -- სისხლის,
ჯირკვლებში, მონაწილეობს ორგანიზ- ლორწოს, ყეითელი და შავი ნაღვე–
მის, როგორც მთლიანი სისტემების, ლის ერთობლიობას, შეხამებას (წამო-
ასევე ცალკეული ორგანოს განვითა- აყენ» ჰიპოკრატემ),
რებია და ფუნქციებს რეგულა- პუმორული პათოლოგია--მოძველებული,
ციაში. გონებაჭერეტითი, მოძღვრება რომ-
პორმონული რეგულაცია –- მინაგანი სეკ- ლის თანახმად ყოველი დაავადება,
რეციის ჯირკვლების ჰორმონებით გან– წარმოადგენს ორგანიზმის წვენების
ხორციელებული ქიმიური რეგულაცი-, (ჰიპოკრატის მიხედვით –- სისხლი,
ის კერძო შემთხვევა. ლორწო, ყვითელი და შავი ნაღველი)
პჰუმიდური ოლქები ––- ტენიანი ოლქები, უწესრიგობის შედეგს.
სადღაც ნალექების რაოდენობა წლის. ჰუმუსი–– ნეშომპალა; ორგანულ ნივთიე–
განმავლობაში მეტია იმ წყლის რაო- რებათა რთული კომპლექსი რომე-
დენობაზე, რომელიც შეიძლება აორთ– ლიც წარმოიქმნება ნიადაგში (ბაქტე–
ქლდეს და შესრუტულ იქნეს გრუნტ- რიების მოქმედებით) მცენარეული და
ში ამ ხნის განმავლობაში. ცხოველური ნარჩენების ნაწილობრივი
პუმიფიკაცია-ჰუმუსის წარმოქმნის პრო- დაშლის (ხრწნის) პროდუქტების სინ-
ცესი, რომელიც მიმდინარეობს ნია– თეზირებით.
დაგში მცენარეული ღა ცხოველური პუმუსური ნივთიერებანი
–- ის, ჰუმუსი.
 სარჩევი

წინასიტყვაობა .-.

ჰი
CC

48
65
0

83
3

· 102
ი0CC

· 124
· 131
· 135
9

· 141
5

- 153
C=

„ 178
თ ი2/

.· 187
. 225
.- 237
23

.· 247
· 280
<C3C6

. 281
„· 29
.· 327
0

· 3ჰ8
6

· 342
ი93- /3 C..9

. 362
- 37
.· 372
- 374
. 379
=

„ 382
--.C

. 392
„ 1394
<3

397
თ”

. 399
402
ლაა

.- 403
რედაქტორები: ი, ქ ორქია, ზ. ღვინიანიძე
გამომცემლობის რედაქტორი მ. გოგინავა
მზატვრული რედაქტორი თ. კარბელაშვილი
ტექრედაქტორი თ. მანჯგალაძე
უფროსი კორექტორი ი. დონაძე
კორექტორი ი. მანჯავიძე
გამომშვები ე. მუზაშვილი

ხელმოწერილია დასაბეჭდად 18/I-77 წ. ქაღალდის ზო–

მა 60X90MI- ღრმა ბეჭდვის ქაღალდი. ნაბეჭდი თაბა–
ხი 26,75. სააღრ.-საგამომცემლო თაბახი 34,59.
ტირაჟი 5.000. შეკე. # 867.
ფახი 8 მან, 00 კაპ.

გამომცემლობა „განათლება?ჩ, თბილისი,

მარჯანიშვილის 5.
MI31210»ხ0780 «I223190662», I 61IMIICV,
VI. M2გდიM814//43M#MV M# §
1977

საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭოს გამომცემლო-

ბათა, პოლიგრაფიისა და წიგნის ვაჭრობის საქმეთა
სახელმწიფო კომიტეტის თბილისის წიგნის ფაბრიკა,
მეგობრობის გამზ. # 7
1რნIMICCMXი8 MIIIXMI9I თვრნიIM2 IL0CCVI2ი0CI8CIIII0C0
#0IIICLგ C0802> MIIIVI-2ლ20008 I 0X73MICM0L CC #90.
ულ/იM II3121ლ0MხC+8, ო0/I”00რდII LI XIIIMIMIM0# 100-
ლინ», M6. I0VX6ხ # 7