POLITYKA SPOŁECZNA I SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Ćwiczenia
Mgr. Sylwia Karbowska
Wybrane zagadnienia z polityki społecznej, problem bezrobocia
Zajęcia obowiązkowe – 2 obecności dozwolone
Na dyżurze nadrabianie materiału
Akty prawne, literatura
Ćwiczenia: prezentacja – podwyższona ocena o jeden stopień

1
18.02.2024r.
Ustawa o pomocy społecznej świadczenia pieniężne i niepieniężne
Domy pomocy społecznej (czy powinno być więcej?)
2 – 3 pytania w formie testu jednokrotnego wyboru
Minimum 15 minut prezentacja
Art. 67 – prawo do zabezpieczenia społecznego
Zaopatrzenie społeczne
1. Pomoc społeczna
2. Ubezpieczenie społeczne
3. Zaopatrzenie społeczne
Prekariat
Salariat – stabilizacja zatrudnienia (urzędy – lepiej opłacane-> Francja, gorzej – Polska)
Klasa robotnicza się kurczy
Prekariat myśli bez zatrudnienia, środków do życia (rośnie)
Aktywizacja osób niepełnosprawnych
Problem bezdomności
Pomoc (mniej angażująca, wymaga mniej środków) a nie opieka społeczna
Art. 6 ustawy
Kontrakt socjalny
Po drugiej wojnie światowej
Katedry w konstytucji o ochronie pracy…
– 1921 r.
 Godność człowieka
03.03.2024 r.
Świadczenia o charakterze pieniężnym
Domy pomocy społecznej- na prezentację
Ile ośrodków jest?
USTAWA z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
Art. 2. [Pojęcie i organy pomocy społecznej]
1. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie
osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie
pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

2
2. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując
w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi,
Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami
fizycznymi i prawnymi.
Art. 5. [Osoby uprawnione do świadczeń z pomocy społecznej]
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią
inaczej, przysługuje:
1) osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i
przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej:
a) na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego
Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o
której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d lub w art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12
grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519, 185 i 547), lub w związku z
uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
b) w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej zgody na pobyt ze względów
humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany – w formie schronienia, posiłku, niezbędnego
ubrania oraz zasiłku celowego;
 Cudzoziemcy
 Konkretne świadczenia
 Zasiłek celowy
 Zawężenie zakresu świadczeń w odniesieniu do tych grup
ŚWIADCZENIA DLA OSÓB Z UKRAINY
Art. 6. [Definicje]
1) całkowita niezdolność do pracy - całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albo zaliczenie do I lub II
grupy inwalidów lub legitymowanie się znacznym lub umiarkowanym stopniem
niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
6) kontrakt socjalny - pisemną umowę zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą
uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań
zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny;
8) osoba bezdomna - osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów
o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały,
w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osobę niezamieszkującą w lokalu
mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości
zamieszkania;

3
9) osoba samotna - osobę samotnie gospodarującą, niepozostającą w związku małżeńskim i
nieposiadającą wstępnych ani zstępnych;
10) osoba samotnie gospodarująca - osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe;
12) praca socjalna - działalność zawodową mającą na celu pomoc osobom i rodzinom we
wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez
pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu
celowi;
18) projekt socjalny - zespół działań mających na celu poprawę sytuacji życiowej osób,
rodzin, grup zagrożonych ubóstwem, marginalizacją i wykluczeniem społecznym.
Z JAKICH POWODÓW UDZIELA SIĘ POMOCY SPOŁECZNEJ?
Art. 7. [Przyczyny udzielania pomocy] (katalog otwarty)
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1) ubóstwa;
2) sieroctwa;
3) bezdomności;
4) bezrobocia;
5) niepełnosprawności;
6) długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7) 2 przemocy domowej;
7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa
domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10) (uchylony);
11) trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status
uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z
okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013
r. o cudzoziemcach;
12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13) alkoholizmu lub narkomanii;
14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
15) klęski żywiołowej lub ekologicznej.

4
Instytut pracy i praw socjalnych
ŚWIADCZENIA W OKREŚLONYCH SYTUACJACH
Art. 40. [Zasiłek celowy w sytuacji klęsk i zdarzeń losowych]
1. Zasiłek celowy może być przyznany również osobie albo rodzinie, które poniosły straty w
wyniku zdarzenia losowego.
2. Zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, które poniosły straty w
wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.
3. Zasiłek celowy, o którym mowa w ust. 1 i 2, może być przyznany niezależnie od dochodu i
może nie podlegać zwrotowi.
Art. 41. [Zasiłki i pomoc rzeczowa przyznawane w szczególnych przypadkach]
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach
przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:
1) specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium
dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;
2) zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub
całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
Art. 53a. [Wynagrodzenie za sprawowanie opieki]
1. Wynagrodzenie za sprawowanie opieki wypłaca się w wysokości ustalonej przez sąd.
Wynagrodzenie to obliczone w stosunku miesięcznym nie może przekraczać 1/10
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z
zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres poprzedzający
dzień przyznania wynagrodzenia.
2. Udzielenie świadczeń w postaci wynagrodzenia za sprawowanie opieki nie wymaga
przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji
administracyjnej.
Art. 91. [Wniosek cudzoziemca o udzielenie pomocy]
1. Cudzoziemcowi, który:
1) uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub
2) przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt
czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c
lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
- zwanemu dalej w niniejszym rozdziale "cudzoziemcem", udziela się pomocy mającej na
celu wspieranie procesu jego integracji, zwanej dalej "pomocą dla cudzoziemca".
2. Pomocy dla cudzoziemca udziela starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania
cudzoziemca.

5
3. Pomocy dla cudzoziemca udziela się na wniosek cudzoziemca złożony do starosty, za
pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie, w terminie 60 dni od dnia uzyskania
przez cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej
lub uzyskania przez niego zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z
okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013
r. o cudzoziemcach.
4. Wniosek cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub
ochronę uzupełniającą, obejmuje małoletnie dzieci cudzoziemca oraz jego małżonka, jeżeli
uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub uzyskali
zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159
ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
5. Wniosek powinien zawierać:
1) pisemną deklarację o zamiarze zamieszkania na terenie określonego województwa;
2) pisemne oświadczenie, że z podobnym wnioskiem cudzoziemiec nie zwrócił się na terenie
innego województwa;
3) pisemne oświadczenie o gotowości przystąpienia do uzgodnionego programu integracji.
6. W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, do
wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o nadaniu statusu uchodźcy;
2) dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji Genewskiej;
3) karty pobytu wydanej w związku z nadaniem statusu uchodźcy.
7. W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej ochronę
uzupełniającą, do wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy, w której udzielono cudzoziemcowi ochrony
uzupełniającej;
2) karty pobytu wydanej w związku z udzieleniem ochrony uzupełniającej.
7a. W przypadku cudzoziemca, który przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na
podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której
mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, do
wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o zezwoleniu na pobyt czasowy udzielonym w związku z okolicznością, o której
mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
2) karty pobytu wydanej w związku z uzyskaniem zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego
w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12
grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
8. Cudzoziemiec dołącza do wniosku także inne dokumenty będące w jego posiadaniu, które
mogą pomóc w opracowaniu programu integracji.

6
9. Pomoc dla cudzoziemca przysługuje począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym
cudzoziemiec złożył wniosek.
10. Pomoc dla cudzoziemca, który przebywał w ośrodku dla cudzoziemców w rozumieniu
ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2022 r. poz. 1264 i 1383 oraz z 2023 r. poz. 185 i 547),
przysługuje, począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym cudzoziemiec opuścił
ośrodek.
11. (uchylony).
12. Pomocą dla cudzoziemca obejmuje się małoletnie dziecko na czas realizowania
indywidualnego programu integracji przez jego przedstawiciela ustawowego.
Art. 11. [Marnotrawienie świadczeń; wstrzymanie lub odmowa przyznania
świadczenia]
1. W przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych
świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem
bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń,
odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego.
2. Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny,
o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego,
niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej
pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub
przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania
prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, a także odmowa lub
przerwanie udziału w działaniach w zakresie integracji społecznej realizowanych w ramach
Programu Aktywizacja i Integracja, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w
zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do
ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczenia, odmowy przyznania świadczenia,
uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z
pomocy społecznej.
3. W przypadku odmowy przyznania albo ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczeń z
pomocy społecznej należy uwzględnić sytuację osób będących na utrzymaniu osoby
ubiegającej się o świadczenie lub korzystającej ze świadczeń.
Art. 12. [Odmowa przyznania świadczenia]
W przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między
udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą,
że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując
własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów
finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić
przyznania świadczenia.
Art. 22. [Zadania wojewody]

7
Do zadań wojewody należy:
1) ustalanie sposobu wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych
przez jednostki samorządu terytorialnego;
2) stwierdzenie zgodności programów naprawczych w zakresie osiągania standardów w
jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz ocena stopnia ich realizacji;
3) wydawanie i cofanie zezwoleń lub zezwoleń warunkowych na prowadzenie domów
pomocy społecznej oraz wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie placówek
zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub
osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności
gospodarczej;
3a) (uchylony);
4) 25 prowadzenie rejestru domów pomocy społecznej, mieszkań treningowych i
wspomaganych, placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym,
przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie
przepisów o działalności gospodarczej, miejsc udzielania tymczasowego schronienia oraz
jednostek specjalistycznego poradnictwa;
5) koordynowanie działań w zakresie integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w
Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt
czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub
d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, oraz prowadzenie rejestru
zatwierdzonych indywidualnych programów integracji;
6) (uchylony);
7) realizacja lub zlecanie jednostkom samorządu terytorialnego lub podmiotom uprawnionym,
o których mowa w art. 25 ust. 1, zadań wynikających z programów rządowych lub
programów ustanowionych przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego;
8) nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym
nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz nad jakością
usług, dla których minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określił standardy,
a także nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych pomocy
społecznej z wymaganymi kwalifikacjami;
8a) (uchylony);
9) kontrola jakości usług oraz zgodności zatrudnienia pracowników z wymaganymi
kwalifikacjami, o których mowa w pkt 8, wykonywanych przez podmioty niepubliczne na
podstawie umowy z organami administracji rządowej i samorządowej;
9a) kontrola jakości usług oraz zgodności zatrudnienia pracowników z wymaganymi
kwalifikacjami, o których mowa w pkt 8, wykonywanych przez domy pomocy społecznej
prowadzone nie na zlecenie organu jednostki samorządu terytorialnego przez podmioty
niepubliczne, o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2-4;
10) kontrola placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym,
przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie

8
przepisów o działalności gospodarczej, w zakresie standardów usług socjalno-bytowych i
przestrzegania praw tych osób, a także nad zgodnością zatrudnienia pracowników z
wymaganymi kwalifikacjami;
11) analiza stanu i skuteczności pomocy społecznej w oparciu o ocenę zasobów pomocy
społecznej przyjętą przez samorząd województwa z uwzględnieniem założeń przewidzianych
w strategii;
12) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej ministrowi właściwemu do spraw
zabezpieczenia społecznego, w formie dokumentu elektronicznego, z zastosowaniem systemu
teleinformatycznego;
13) 26 sprawowanie nadzoru nad funkcjonowaniem systemu teleinformatycznego w
jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej w województwie;
14) finansowe wspieranie programów w określonym przez wojewodę obszarze pomocy
społecznej, realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego lub podmioty
uprawnione, o których mowa w art. 25 ust. 1; do wyboru programów stosuje się odpowiednio
przepisy art. 25;
15) koordynowanie, w ramach systemu pomocy społecznej, działań w zakresie zapobiegania
handlowi ludźmi oraz wsparcia udzielanego ofiarom handlu ludźmi.
Art. 21a. [Zadania z zakresu ekonomii społecznej]
Działania, o których mowa w art. 21 pkt 4a, obejmują w szczególności:
1) rozwój infrastruktury usług aktywizacji, integracji oraz reintegracji społecznej i zawodowej
na rzecz osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym;
2) inspirowanie i promowanie nowych metod działań w zakresie aktywizacji, integracji oraz
reintegracji społecznej i zawodowej osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym;
3) wspieranie rozwoju partnerskiej współpracy pomiędzy samorządami lokalnymi a
podmiotami świadczącymi usługi aktywizacji, integracji oraz reintegracji społecznej i
zawodowej na rzecz osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym;
4) monitorowanie rozwoju lokalnej przedsiębiorczości społecznej służącej zwiększeniu
aktywności społecznej i zawodowej osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym;
5) zwiększanie kompetencji służb zajmujących się aktywizacją, integracją oraz reintegracją
społeczną i zawodową osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Art. 2. [Pojęcie i organy pomocy społecznej]
1. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie
osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie
pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
2. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując
w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi,
Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami
fizycznymi i prawnymi.

9
HISORYCZNE PYTANIA
Obowiązek współpracy powiązany z historią
Problem narcystycznych postaw (zapomina się gdzie jest granica)
ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE WYNIKKAJĄCE Z ART.8
Art. 8. [Kryterium dochodowe]
1. Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, art. 41, art.
53a i art. 91, przysługuje:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł 3 , zwanej dalej
"kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej",
2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł 4 , zwanej dalej
"kryterium dochodowym na osobę w rodzinie",
3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w
rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny"
- przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt
2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.
2. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i
2, uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.
3. Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie
wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez
względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i koszty uzyskania
przychodu;
2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone
w odrębnych przepisach;
3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
4. Do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się:
1) jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego;
2) zasiłku celowego;
3) pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na
podstawie przepisów o systemie oświaty;
4) wartości świadczenia w naturze;
5) świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych;

10
5a) świadczenia pieniężnego, o którym mowa w ustawie z dnia 20 marca 2015 r. o
działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów
politycznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 388), i pomocy pieniężnej, o której mowa w art. 19 ust. 2
ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji i okresu powojennego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2039), w art. 7a ust. 2 ustawy z dnia 2
września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom
zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla,
kamieniołomach, zakładach md uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2021 r. poz.
1774), w art. 5a ust. 2 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o osobach deportowanych do pracy
przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych
Republik Radzieckich (Dz. U. z 2021 r. poz. 1818), w art. 10a ust. 2 ustawy z dnia 16
listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym
niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1820) oraz w art. 10 ust. 2
ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach
represjonowanych z powodów politycznych;
6) dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego;
7) świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o
pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2022 r. poz. 1577 i 2140);
8) świadczenia pieniężnego, o którym mowa w art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r.
o Karcie Polaka (Dz. U. z 2023 r. poz. 192);
9) świadczenia pieniężnego przyznawanego na podstawie art. 9 ustawy z dnia 22 listopada
2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (Dz. U. poz. 2529);
10) nagrody specjalnej Prezesa Rady Ministrów przyznawanej na podstawie art. 31a ustawy z
dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1188);
11) pomocy finansowej przyznawanej repatriantom, o której mowa w ustawie z dnia 9
listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. z 2022 r. poz. 1105);
12) środków finansowych przyznawanych w ramach działań podejmowanych przez organy
publiczne, mających na celu poprawę jakości powietrza lub ochronę środowiska naturalnego;
13) zwrotu kosztów, o których mowa w art. 39a ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. -
Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1082, z późn. zm. 5 );
14) rodzinnego kapitału opiekuńczego, o którym mowa w ustawie z dnia 17 listopada 2021 r.
o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz. U. poz. 2270 oraz z 2022 r. poz. 2140);
15) dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym
lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o
opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2023 r. poz. 204);
16) kwotę dodatku energetycznego, o którym mowa w art. 5c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997
r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385, z późn. zm. 6 );
17) kwotę dodatku osłonowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021
r. o dodatku osłonowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 169 i 295);

11
18) kwoty dodatku węglowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022
r. o dodatku węglowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 141 i 295);
19) kwotę dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł
ciepła, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych
rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz.
U. poz. 1967, z późn. zm. 7 );
20) 8 kwoty dodatku elektrycznego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 7
października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii
elektrycznej w 2023 roku oraz w 2024 roku w związku z sytuacją na rynku energii
elektrycznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 269 i 295).
4a. W przypadku dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 i 4 na potrzeby ustalenia prawa do
świadczenia pieniężnego oraz opłaty wnoszonej przez osoby, o których mowa w art. 61 ust. 2
pkt 2, w dochodzie osoby lub rodziny nie uwzględnia się świadczenia uzupełniającego, o
którym mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla
osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2023 r. poz. 156 i 535).
5. W stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą:
1) opodatkowaną podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w
przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych - za dochód przyjmuje się przychód z
tej działalności pomniejszony o koszty uzyskania przychodu, obciążenie podatkiem należnym
określonym w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych i składkami na
ubezpieczenie zdrowotne określonymi w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, związane z prowadzeniem tej działalności oraz
odliczonymi od dochodu składkami na ubezpieczenia społeczne niezaliczonymi do kosztów
uzyskania przychodów, określonymi w odrębnych przepisach, z tym że dochód ustala się,
dzieląc kwotę dochodu z działalności gospodarczej wykazanego w zeznaniu podatkowym
złożonym za poprzedni rok kalendarzowy przez liczbę miesięcy, w których podatnik
prowadził działalność, a jeżeli nie prowadził działalności, za dochód przyjmuje się kwotę
zadeklarowaną w oświadczeniu tej osoby;
2) opodatkowaną na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku
dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - za dochód
przyjmuje się kwotę zadeklarowaną w oświadczeniu tej osoby.
6. W sytuacji gdy podatnik łączy przychody z działalności gospodarczej z innymi
przychodami lub rozlicza się wspólnie z małżonkiem, przez podatek należny, o którym mowa
w ust. 5 pkt 1, rozumie się podatek wyliczony w takiej proporcji, w jakiej pozostaje dochód
podatnika z pozarolniczej działalności gospodarczej wynikający z deklaracji podatkowych do
sumy wszystkich wykazanych w nich dochodów.
7. Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia
działalności opodatkowanej na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym
od osób fizycznych ustala się na podstawie zaświadczenia wydanego przez naczelnika
właściwego urzędu skarbowego, zawierającego informację o wysokości:
1) przychodu;

12
2) kosztów uzyskania przychodu;
3) różnicy pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania;
4) dochodów z innych źródeł niż pozarolnicza działalność gospodarcza w przypadkach, o
których mowa w ust. 6;
5) odliczonych od dochodu składek na ubezpieczenia społeczne;
6) należnego podatku;
7) odliczonych od podatku składek na ubezpieczenie zdrowotne związanych z prowadzeniem
pozarolniczej działalności gospodarczej.
8. Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia
działalności na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym
od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ustala się na podstawie
zaświadczenia wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego zawierającego
informację o formie opodatkowania oraz na podstawie dowodu opłacenia składek w
Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
9. Przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości
345 zł 9 .
10. Dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej i z ha przeliczeniowych oraz z innych
źródeł sumuje się.
11. W przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku
lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego
przekraczającego pięciokrotnie kwoty:
1) kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie
gospodarującej,
2) kryterium dochodowego rodziny, w przypadku osoby w rodzinie
- kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając
od miesiąca, w którym dochód został wypłacony.
12. W przypadku uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres, kwotę tego
dochodu uwzględnia się w dochodzie osoby lub rodziny przez okres, za który uzyskano ten
dochód.
13. W przypadku uzyskiwania dochodu w walucie obcej, wysokość tego dochodu ustala się
według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego z dnia wydania decyzji
administracyjnej w sprawie świadczenia z pomocy społecznej.
ZASIŁEK CELOWY, WSPARCIE

13
Art. 36. [Klasyfikacja świadczeń z pomocy społecznej]
Świadczeniami z pomocy społecznej są:
1) świadczenia pieniężne:
a) zasiłek stały,
b) zasiłek okresowy,
c) zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
d) zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
e) (uchylona),
f) pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,
g) świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka
polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy,
ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z
okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013
r. o cudzoziemcach,
h) wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd;
2) świadczenia niepieniężne:
a) praca socjalna,
b) bilet kredytowany,
c) składki na ubezpieczenie zdrowotne,
d) składki na ubezpieczenia społeczne,
e) pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
f) sprawienie pogrzebu,
g) poradnictwo specjalistyczne,
h) interwencja kryzysowa,
i) schronienie,
j) posiłek,
k) niezbędne ubranie,
l) 34 usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia i w rodzinnych
domach pomocy oraz usługi sąsiedzkie,
m) specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
n) 35 mieszkanie treningowe lub wspomagane,
o) 36 pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, w tym usługi wsparcia krótkoterminowego,

14
p) (uchylona),
q) 37 pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu
treningowym lub wspomaganym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na
zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych,
r) (uchylona).
Art. 37. [Zasiłek stały]
1. Zasiłek stały przysługuje:
1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub
całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego
osoby samotnie gospodarującej;
2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub
całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są
niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
38
2. Zasiłek stały ustala się w wysokości:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kwotą stanowiącą 130%
kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że
kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1000 zł miesięcznie;
2) w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
39
3. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie.
4. W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia
pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku z tytułu samotnego
wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu
ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna, zasiłek stały nie przysługuje.
5. Osobę przebywającą w domu pomocy społecznej lub ubiegającą się o przyjęcie do niego
uznaje się za osobę samotnie gospodarującą, jeżeli przed przyjęciem do domu pomocy
społecznej lub rozpoczęciem oczekiwania na miejsce w takim domu była uprawniona do
zasiłku stałego.
6. Przy ustalaniu uprawnienia oraz wysokości zasiłku stałego do dochodu nie wlicza się
kwoty zasiłku okresowego.
Art. 9. [Weryfikacja kryteriów dochodowych]
1. Kryteria dochodowe podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyniku badań
progu interwencji socjalnej. Badania progu interwencji socjalnej dokonuje Instytut Pracy i
Spraw Socjalnych.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
sposób ustalania progu interwencji socjalnej, zakres potrzeb niezbędnych do egzystencji,
minimalny zakres wydatków, okres oraz źródło danych, z jakiego przyjmuje się wysokość cen
towarów i usług, uwzględniając poziom wydatków gospodarstw domowych z I kwintyla

15
rozkładu dochodów, których wydatki należy uwzględnić w badaniu progu interwencji
socjalnej.
3. W roku, w którym przeprowadza się weryfikację, Rada Ministrów do dnia 15 maja
przedstawia Radzie Dialogu Społecznego:
1) propozycję kwot kryteriów dochodowych;
2) informację o realizacji świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej za okres od
poprzedniej weryfikacji, obejmującą liczbę świadczeniobiorców, liczbę świadczeń i ogólną
kwotę wydatków na świadczenia.
4. Rada Dialogu Społecznego uzgadnia kryteria dochodowe w terminie do dnia 15 czerwca
danego roku kalendarzowego.
5. Kwota stanowiąca podstawę ustalenia wysokości pomocy pieniężnej na usamodzielnienie,
na kontynuowanie nauki i pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej, kwoty
minimalnego i maksymalnego świadczenia pieniężnego na utrzymanie i pokrycie wydatków
związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej
Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone
w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12
grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, a także maksymalna kwota zasiłku stałego ulegają zmianie
w terminach weryfikacji kryteriów dochodowych o 50% sumy kwot, o które wzrosły
kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej i kryterium dochodowe na osobę w
rodzinie.
6. Kwota dochodu z 1 ha przeliczeniowego ulega zmianie w terminach weryfikacji kryteriów
dochodowych o 25% sumy kwot, o które wzrosły kryterium dochodowe osoby samotnie
gospodarującej i kryterium dochodowe na osobę w rodzinie.
7. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza, w drodze obwieszczenia,
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", zweryfikowane
kryteria dochodowe oraz kwoty, o których mowa w ust. 5 i 6, do dnia 15 lipca w roku, w
którym przeprowadza się weryfikację.
8. W przypadku gdy Rada Dialogu Społecznego nie uzgodni w przewidzianym terminie
kryteriów dochodowych, Rada Ministrów ustala nie niższe niż w przedstawionej propozycji
kryteria dochodowe oraz kwoty, o których mowa w ust. 5 i 6, w drodze rozporządzenia, w
terminie do dnia 15 lipca danego roku.
8a. Zweryfikowane kryteria dochodowe oraz kwoty, o których mowa w ust. 5 i 6, obowiązują
od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym jest przeprowadzana weryfikacja.
9. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego przedkłada corocznie do dnia 15
kwietnia Radzie Dialogu Społecznego informację o wysokości minimum egzystencji
ustalonego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Jeśli w danym roku kalendarzowym
kwota kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej i kwota kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie będzie równa lub niższa niż minimum egzystencji, Rada
Dialogu Społecznego może wystąpić do Rady Ministrów z wnioskiem o zweryfikowanie
kwot kryteriów dochodowych. W takim przypadku ust. 1-8 stosuje się odpowiednio.

16
Art. 38. [Zasiłek okresowy]
1. Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę,
niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń
z innych systemów zabezpieczenia społecznego:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego
osoby samotnie gospodarującej;
2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.
2. Zasiłek okresowy ustala się:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium
dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że miesięczna
kwota zasiłku nie może być wyższa niż kwota kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
2) w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a
dochodem tej rodziny.
3. Kwota zasiłku okresowego ustalona zgodnie z ust. 2 nie może być niższa niż 50% różnicy
między:
1) kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
2) kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
4. Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie.
4a. W przypadku podjęcia zatrudnienia przez osobę objętą kontraktem socjalnym pobierającą
zasiłek okresowy, może być on wypłacany nadal niezależnie od dochodu, do dnia
wynikającego z decyzji przyznającej zasiłek okresowy, nie dłużej jednak niż do 2 miesięcy od
dnia, w którym osoba została zatrudniona.
4b. Zasiłek okresowy jest wypłacany niezależnie od dochodu w sytuacji określonej w ust. 4a
nie częściej niż raz na 2 lata.
5. Okres, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na
podstawie okoliczności sprawy.
6. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć minimalne kwoty zasiłku okresowego,
o których mowa w ust. 2 i 3.
Art. 39. [Zasiłek celowy]
1. W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy.
2. 40 Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości
kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia
żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży,
niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a
także kosztów pogrzebu.
3. Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania
świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

17
środków publicznych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości
wydatków na świadczenia zdrowotne.
4. Zasiłek celowy może być przyznany w formie biletu kredytowanego.
Art. 39a. [Zasiłek celowy w celu realizacji kontraktu socjalnego]
1. Zasiłek celowy może być przyznany również w celu realizacji postanowień kontraktu
socjalnego.
2. Zasiłek celowy, o którym mowa w ust. 1, może być wypłacany niezależnie od dochodu,
przez okres do 2 miesięcy od dnia, w którym osoba objęta kontraktem socjalnym, w trakcie
jego realizacji, stała się osobą zatrudnioną.
Art. 40. [Zasiłek celowy w sytuacji klęsk i zdarzeń losowych]
1. Zasiłek celowy może być przyznany również osobie albo rodzinie, które poniosły straty w
wyniku zdarzenia losowego.
2. Zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, które poniosły straty w
wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.
3. Zasiłek celowy, o którym mowa w ust. 1 i 2, może być przyznany niezależnie od dochodu i
może nie podlegać zwrotowi.
Art. 41. [Zasiłki i pomoc rzeczowa przyznawane w szczególnych przypadkach]
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach
przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:
1) specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium
dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;
2) zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub
całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
POMOC NA USAMODZIELNIENIE SIĘ
Art. 88. [Pomoc dla osób usamodzielnianych]
1. Osoba pełnoletnia opuszczająca dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz
okręgowy ośrodek wychowawczy, zakład poprawczy, schronisko dla nieletnich, specjalny
ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek
socjoterapii zapewniający całodobową opiekę i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zwana
dalej "osobą usamodzielnianą", zostaje objęta pomocą mającą na celu jej życiowe
usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną, a także pomocą:
1) pieniężną na usamodzielnienie;
2) pieniężną na kontynuowanie nauki;
3) 70 w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu
treningowym lub wspomaganym;

18
4) w uzyskaniu zatrudnienia;
5) na zagospodarowanie - w formie rzeczowej.
2. Pomoc, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobie usamodzielnianej, w przypadku gdy
skierowanie na pobyt całodobowy do domu pomocy społecznej, specjalnego ośrodka szkolno-
wychowawczego, specjalnego ośrodka wychowawczego albo młodzieżowego ośrodka
socjoterapii zapewniającego całodobową opiekę nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu.
3. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie i pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki
przysługuje osobie, która przebywała w domu pomocy społecznej, okręgowym ośrodku
wychowawczym, zakładzie poprawczym, schronisku dla nieletnich, specjalnym ośrodku
szkolno-wychowawczym, specjalnym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku
socjoterapii zapewniającym całodobową opiekę albo młodzieżowym ośrodku
wychowawczym co najmniej rok.
4. Pomoc, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobie usamodzielnianej opuszczającej dom
pomocy społecznej, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy albo specjalny ośrodek
wychowawczy, w przypadku gdy osoba ta jest zdolna do samodzielnej egzystencji.
5. Pomoc, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobie opuszczającej dom dla matek z
małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, jeżeli bezpośrednio przed przyjęciem do takiego domu
przebywała co najmniej rok w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce
opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, w domu
pomocy społecznej, w okręgowym ośrodku wychowawczym, w zakładzie poprawczym, w
schronisku dla nieletnich, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, w specjalnym
ośrodku wychowawczym, w młodzieżowym ośrodku socjoterapii zapewniającym całodobową
opiekę albo w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.
6. Warunkiem uzyskania pomocy, o której mowa w ust. 1, jest zobowiązanie się osoby
usamodzielnianej do realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia, opracowanego
wspólnie z opiekunem usamodzielnienia, zatwierdzonego przez kierownika powiatowego
centrum pomocy rodzinie.
7. W realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia osobę usamodzielnianą wspiera
opiekun usamodzielnienia, którym może być pracownik socjalny powiatowego centrum
pomocy rodzinie, wychowawca, psycholog lub pracownik socjalny domu pomocy społecznej,
okręgowego ośrodka wychowawczego, zakładu poprawczego, schroniska dla nieletnich,
specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego ośrodka wychowawczego,
młodzieżowego ośrodka socjoterapii zapewniającego całodobową opiekę, młodzieżowego
ośrodka wychowawczego, albo inna osoba wskazana przez osobę usamodzielnianą.
8. W przypadku, gdy osoba usamodzielniana otrzymuje pomoc dla osób usamodzielnianych w
rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej pomoc, o której
mowa w ust. 1, nie przysługuje.
NA TEST!!
Pomoc w zakresie usamodzielnienia może być przyznana tylko okresowo (najpóźniej do
18 r.ż.)
Rozdział 5

19
Integracja cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy
lub ochronę uzupełniającą
Art. 91. [Wniosek cudzoziemca o udzielenie pomocy]
1. Cudzoziemcowi, który:
1) uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub
2) przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt
czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c
lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
- zwanemu dalej w niniejszym rozdziale "cudzoziemcem", udziela się pomocy mającej na
celu wspieranie procesu jego integracji, zwanej dalej "pomocą dla cudzoziemca".
2. Pomocy dla cudzoziemca udziela starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania
cudzoziemca.
3. Pomocy dla cudzoziemca udziela się na wniosek cudzoziemca złożony do starosty, za
pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie, w terminie 60 dni od dnia uzyskania
przez cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej
lub uzyskania przez niego zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z
okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013
r. o cudzoziemcach.
4. Wniosek cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub
ochronę uzupełniającą, obejmuje małoletnie dzieci cudzoziemca oraz jego małżonka, jeżeli
uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub uzyskali
zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159
ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
5. Wniosek powinien zawierać:
1) pisemną deklarację o zamiarze zamieszkania na terenie określonego województwa;
2) pisemne oświadczenie, że z podobnym wnioskiem cudzoziemiec nie zwrócił się na terenie
innego województwa;
3) pisemne oświadczenie o gotowości przystąpienia do uzgodnionego programu integracji.
6. W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, do
wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o nadaniu statusu uchodźcy;
2) dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji Genewskiej;
3) karty pobytu wydanej w związku z nadaniem statusu uchodźcy.
7. W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej ochronę
uzupełniającą, do wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy, w której udzielono cudzoziemcowi ochrony
uzupełniającej;

20
2) karty pobytu wydanej w związku z udzieleniem ochrony uzupełniającej.
7a. W przypadku cudzoziemca, który przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na
podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której
mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, do
wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o zezwoleniu na pobyt czasowy udzielonym w związku z okolicznością, o której
mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
2) karty pobytu wydanej w związku z uzyskaniem zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego
w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12
grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
8. Cudzoziemiec dołącza do wniosku także inne dokumenty będące w jego posiadaniu, które
mogą pomóc w opracowaniu programu integracji.
9. Pomoc dla cudzoziemca przysługuje począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym
cudzoziemiec złożył wniosek.
10. Pomoc dla cudzoziemca, który przebywał w ośrodku dla cudzoziemców w rozumieniu
ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2022 r. poz. 1264 i 1383 oraz z 2023 r. poz. 185 i 547),
przysługuje, począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym cudzoziemiec opuścił
ośrodek.
11. (uchylony).
12. Pomocą dla cudzoziemca obejmuje się małoletnie dziecko na czas realizowania
indywidualnego programu integracji przez jego przedstawiciela ustawowego.
Art. 53a. [Wynagrodzenie za sprawowanie opieki]
1. Wynagrodzenie za sprawowanie opieki wypłaca się w wysokości ustalonej przez sąd.
Wynagrodzenie to obliczone w stosunku miesięcznym nie może przekraczać 1/10
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z
zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres poprzedzający
dzień przyznania wynagrodzenia.
2. Udzielenie świadczeń w postaci wynagrodzenia za sprawowanie opieki nie wymaga
przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji
administracyjnej.

Zadania z zakresu pomocy społecznej

PCPR
Kontrakt socjalny
Art.54 ustawy o pomocy społecznej
DPS- domy pomocy społecznej

21
Kto może prowadzić DPS? Potrzebna jest zgoda wojewody- zez

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

Art. 36 ustęp 2
ŚRODKI NIEPIENIĘŻNE
Udzielanie świadczeń niepieniężnych nie jest uzależnione od spełnienia kryterium
dochodowego, a od wystąpienia okoliczności faktycznie uzasadniających przyznanie danej
pomocy

Praca socjalna- świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich
środowisku społecznym. Praca socjalna może być prowadzona w oparciu o kontrakt socjalny.
Kontrakt socjalny– pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca
uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań
zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny. W ramach
pracy socjalnej pracownik socjalny wykorzystuje różne metody, techniki i narzędzie.
Podstawowymi narzędziami jego pracy są: rodzinny wywiad środowiskowy, kontrakt socjalny
lub projekt socjalny. Metody i techniki wykorzystywane w pracy socjalnej: poradnictwo
socjalne, rozmowa motywująca, mediacja, doradztwo, planowanie i organizacja działań, praca
z indywidualnym przypadkiem– z osobą lub rodziną, praca z grupami, praca ze społecznością
lokalną.
Bilet kredytowany forma świadczenia niepieniężnego pomocy społecznej przyznawana na
podstawie zapisów ustawy o pomocy społecznej. Bilet kredytowany jest zasiłkiem celowym
niepieniężnym, umożliwiającym klientowi pomocy społecznej pokonanie określonej trasy w
oparciu o środki transportu publicznego. Przyznanie biletu kredytowanego nie wymaga
wydania decyzji administracyjnej, a decyzja o odmowie przyznania tej formy pomocy nie
wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego.
SKŁADKI NA UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE
Organ pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne za osoby:
• pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej na podstawie wydanej przez ten organ decyzji
administracyjnej;
• bezdomne wychodzące z bezdomności;
• objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego lub realizujące kontrakt socjalny.
• Osoba uprawniona może zostać objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z systemu pomocy
społecznej pospełnieniu dwóch warunków:
• spełnienie kryterium dochodowego, odpowiednio dla osoby samotnie gospodarującej lub
osoby w rodzinie i brak ubezpieczenia z tytułu innych ustaw szczególnych. Niektórzy
pacjenci mają uprawnienia szczególne do opieki zdrowotnej i świadczeń w ramach NFZ.
Składki na ubezpieczenie społeczne Osobą uprawnioną do świadczenia niepieniężnego w
formie opłacenia składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest:
22
- osoba, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania
bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz
wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem;
- osoba, która w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostaje na urlopie
bezpłatnym. Ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe, jeżeli:
- dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kwoty kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie;
- osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
z innych tytułów, lub nie otrzymuje emerytury albo renty.
Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na
bezpłatnym urlopie.
Pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie
To pomoc w formie pieniężnej lub rzeczowej, którą gmina może przyznać osobie albo
rodzinie Ta forma pomocy nie jest obligatoryjna i zależy od budżetu jakim dysponuje
konkretna gmina. Przy udzielaniu pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie (zarówno
pieniężnej, jak i rzeczowej) gmina współdziała z powiatowym urzędem pracy. Taka forma
pomocy realizowana jest poprzez udostępnienie maszyn i narzędzi stwarzających możliwość
zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających pracę
niepełnosprawnym. Udostępnienie maszyn i narzędzi pracy następuje na podstawie umowy
użyczenia.
UWAGA!
W szczególnie uzasadnionych przypadkach, pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się
może być przyznana osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających w/w kryterium
dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty wydatków na tę pomoc.
Pomoc w celu ekonomicznego usamodzielnienia nie przysługuje, jeżeli osoba lub rodzina
ubiegająca się otrzymała już pomoc na ten cel z innego źródła.
WAŻNE:
Uchylanie się przez osobę lub rodzinę ubiegającą się o pomoc od podjęcia pracy albo
unikanie przeszkolenia zawodowego może być podstawą odmowy przyznania pomocy na
ekonomiczne usamodzielnienie lub jej ograniczenia. Sprawienie pogrzebu Sprawienie
pogrzebu odbywa się w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego.
Sprawienie pogrzebu
Sprawienie pogrzebu odbywa się w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem
zmarłego.
Poradnictwo specjalistyczne – jest świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności w
rozwiązywaniu swoich problemów życiowych lub wykazują potrzebę wsparcia w
rozwiązywaniu swoich problemów życiowych. Jest udzielane bez względu na posiadany
dochód.
Rodzaje poradnictwa specjalistycznego:

23
• poradnictwo prawne – polega na udzielaniu informacji o obowiązujących przepisach z
zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego i ochrony praw
lokatorów;
• poradnictwo psychologiczne – realizuje się przez procesy diagnozowania, profilaktyki i
terapii;
• poradnictwo rodzinne – obejmuje pomoc w rozwiązywaniu problemów funkcjonowania
rodziny, w tym dotyczących opieki nad osobą niepełnosprawną, a także terapię rodzinną.
Interwencja kryzysowa stanowi zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na
rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Celem interwencji kryzysowej jest
przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki
temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności
psychospołecznej. Interwencją kryzysową obejmuje się osoby i rodziny bez względu na
posiadany dochód.
W ramach interwencji kryzysowej pomocy można udzielić w następujących formach:
A - natychmiastowa specjalistyczna pomoc psychologiczna;
B - w zależności od potrzeb – poradnictwo socjalne lub prawne;
C - w sytuacjach uzasadnionych – udzielenie schronienia do 3 miesięcy (szczególnie kobiety
z małoletnimi dziećmi, kobiety w ciąży, ojcowie z małoletnimi dziećmi, inne osoby
sprawujące opiekę prawną nad dziećmi);
D - pomoc medyczna;
E - izolacja od sprawcy przemocy;
F - zapobieganie marginalizacji społecznej;
G - zapewnienia schronienia, w tym całodobowego pobytu.
Schronienie
Pomoc w formie schronienia jest świadczeniem niepieniężnym, które jest udzielane w razie
utraty miejsca zamieszkania, zarówno trwale jak i czasowo. Prawo do schronienia posiada
osoba lub rodzina, jeżeli jest go pozbawiona. Najczęściej z tej formy pomocy korzystają
osoby bezdomne.
Posiłek jest świadczeniem niepieniężnym i dotyczy przyznania lub zakupu jednego gorącego
posiłku dziennie. Posiłek jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym.
Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje:
• osobie, która własnym staraniem nie może go sobie zapewnić;
• dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole.
Niezbędne ubranie
Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia i w rodzinnych
domach pomocy oraz usługi sąsiedzkie średni miesięczny koszt utrzymania w domu

24
pomocy społecznej - kwotę rocznych kosztów działalności domu wynikającą z utrzymania
mieszkańców.
Mieszkanie treningowe lub wspomagane (kiedyś mieszkanie chronione)
W mieszkaniach treningowych przebywa na stałe kilka osób, z przerwami np. na wyjazdy
do warsztatów terapii zajęciowej. Uczą się, jak samodzielnie dbać o zdrowie, gospodarować
pieniędzmi, spędzać wolny czas, załatwiać sprawy w urzędach, przygotowywać posiłki, robić
zakupy, prać, sprzątać.
W mieszkaniu wspomaganym świadczy się usługi bytowe, pracę socjalną oraz pomoc w
wykonywaniu czynności niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu i realizacji kontaktów
społecznych, w celu utrzymania lub rozwijania niezależności osoby na poziomie jej
psychofizycznych możliwości.
Ustawodawca wprowadził również obowiązek prowadzenia przez wojewodów właściwych ze
względu na miejsce położenia mieszkania:
– rejestru mieszkań treningowych i wspomaganych prowadzonych przez gminę, powiat lub na
ich zlecenie (zgłoszenia do rejestru dokonuje podmiot prowadzący, zmiany zgłaszane są
wojewodzie w terminie 14 dni od zaistnienia zmiany objętej rejestrem, rejestr na bieżąco
aktualizowany),
– listy mieszkań, które nie są prowadzone przez gminę i powiat lub na ich zlecenie
(zgłoszenia dokonuje podmiot prowadzący).
Ustawa w zakresie zmian dotyczących mieszkań treningowych i wspomaganych zawiera
także szereg przepisów przejściowych mających na celu przekształcenie dotychczasowych
mieszkań chronionych w mieszkania treningowe oraz wspomagane.
Pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, w tym usługi wsparcia krótkoterminowego
Pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu
treningowym lub wspomaganym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na
zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych
1. Świadczenia niepieniężne:
a) są udzielane po spełnieniu kryterium dochodowego
b) są udzielane od wystąpienia faktycznych okoliczności uzasadniających przyznanie pomocy
c) są udzielane tylko osobom w kryzysie bezdomności
d) są udzielane bez przeprowadzenia wywiadu środowiskowego
2. Podstawowymi narzędziami pracownika socjalnego są:
A) rodzinny wywiad środowiskowy, kontakt socjalny lub projekt socjalny
B) rozmowa motywująca
C) mediacja
D) doradztwo

25
Domy Pomocy Społecznej
Przesłanki i zasady umieszczania w domu pomocy społecznej – art. 54 Dz.u.2023.901
 Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub
niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu,
której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych,
przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej
 Osobę, o której mowa, kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu,
zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej
 W przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu
pomocy społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania
osoby kierowanej wynosi ponad 3 miesiące, osobę tę, kieruje się na jej wniosek do
domu pomocy społecznej tego samego typu zlokalizowanego jak najbliżej miejsca
zamieszkania osoby kierowanej, w którym przewidywany termin oczekiwania na
umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące.
 Osoba wymagająca wzmożonej opieki medycznej kierowana jest na podstawie art. 33a
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561, 2674 i 2770 oraz z 2023 r. poz.
605 i 650) do zakładu opiekuńczo-leczniczego lub pielęgnacyjno-opiekuńczego.
 W przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel
ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub po
umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek pomocy społecznej, centrum usług
społecznych lub dom pomocy społecznej są obowiązane do zawiadomienia o tym
właściwego sądu, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna
- prokuratora.
Kierowanie do DPS osób pozostających w związku małżeńskim lub rodzica z
pełnoletnim dzieckiem
 W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy przesłanki skierowania do domu
pomocy społecznej spełniają jednocześnie osoby pozostające w związku małżeńskim
lub rodzic z pełnoletnim dzieckiem, osoby te można skierować do jednego domu
pomocy społecznej pomimo zakwalifikowania każdej z tych osób do różnych typów
domów pomocy społecznej.
 Kierowanie do odpowiedniego domu pomocy społecznej w sytuacji, o której mowa
wyżej uwzględnia konieczność zapewnienia właściwej opieki osobie wymagającej
bardziej specjalistycznych usług.
 Powyższe może mieć zastosowanie również w przypadku, gdy jedna z osób jest już
mieszkańcem domu pomocy społecznej.
STANDARDY USŁUG DPS
 Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i
edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach

26
 wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających, zwanych dalej
"mieszkańcami domu".
 Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez
dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie
bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej
sprawności.
 W przypadku gdy brak opieki zagraża życiu lub poważnie zagraża zdrowiu
mieszkańca domu będącego osobą z zaburzeniami psychicznymi, dyrektor lub
kierownik tego domu może ograniczyć możliwość samodzielnego opuszczania przez
tego mieszkańca terenu domu pomocy społecznej na podstawie zaświadczenia lekarza
wydanego na czas oznaczony, nie dłuższy niż 6 miesięcy, wskazującego zasadność
takiego ograniczenia.
 Ograniczenie może być wydane na czas oznaczony wskazany w zaświadczeniu
lekarza, nie dłuższy niż 6 miesięcy.
 Ograniczenie jest wydawane w formie pisemnej i zawiera wskazanie osoby, której to
ograniczenie dotyczy, okresu, na jaki jest wydane, uzasadnienie ograniczenia oraz
pouczenie o prawie do złożenia wniosku o uchylenie ograniczenia do sądu
opiekuńczego, w którego okręgu znajduje się dom pomocy społecznej
 Mieszkaniec domu, w tym również mieszkaniec ubezwłasnowolniony, jego
przedstawiciel ustawowy, małżonek, krewny w linii prostej, rodzeństwo oraz osoba
sprawująca nad nim faktyczną opiekę mogą wystąpić do sądu opiekuńczego, w
którego okręgu znajduje się dom pomocy społecznej, z wnioskiem o uchylenie
ograniczenia.
 Dom pomocy społecznej może również świadczyć usługi opiekuńcze i specjalistyczne
usługi opiekuńcze dla osób w nim niezamieszkujących
USŁUGI WSPARCIA KRÓTKOTERMINOWEGO
 Dom pomocy społecznej może świadczyć usługi wsparcia krótkoterminowego w
formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej osobom pełnoletnim
wymagającym wsparcia z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności,
niebędącym mieszkańcami domu.
 Podmiot prowadzący dom pomocy społecznej zgłasza wojewodzie informację o
zamiarze świadczenia przez dom usług wsparcia krótkoterminowego, ze wskazaniem
liczby miejsc przeznaczonych na usługi wsparcia dziennego i całodobowego, w
terminie 14 dni od dnia ich powstania
 Usługi wsparcia krótkoterminowego mogą być przyznane osobie, która ze względu na
wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymaga doraźnej pomocy w formie pobytu
całodobowego lub w formie dziennej, ze względu na czasowe ograniczenie
możliwości zapewnienia właściwego wsparcia w miejscu zamieszkania przez osoby
na co dzień sprawujące opiekę nad tą osobą.
 Rodzaj i zakres usług wsparcia krótkoterminowego są uzależnione od sytuacji osoby
wymagającej wsparcia oraz jej indywidualnych potrzeb.

27
  Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie pobytu całodobowego są
adekwatne do zakresu usług realizowanych przez dom pomocy społecznej na rzecz
jego mieszkańców, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb osób korzystających z
tej formy wsparcia.
Przyznanie pomocy w formie wsparcia krótkoterminowego
 Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie pobytu całodobowego
mogą być przyznane na czas określony nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym,
z możliwością przedłużenia pobytu w szczególnie uzasadnionych przypadkach o nie
więcej niż kolejne 30 dni w roku kalendarzowym
 Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie dziennej mogą być
przyznane w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny dziennie i nie większym niż 12
godzin dziennie, nie większym niż 30 dni w roku kalendarzowym, z możliwością
przedłużenia wsparcia w szczególnie uzasadnionych przypadkach o nie więcej niż
kolejne 30 dni w roku kalendarzowym.
 Osoba może korzystać z usług wsparcia krótkoterminowego w danym roku
kalendarzowym zarówno w formie pobytu całodobowego, jak i w formie dziennej,
jednak łącznie dla obydwu form nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym.
 Wniosek o przyznanie pomocy w formie usług wsparcia krótkoterminowego składa
się w ośrodku pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy
społecznej w centrum usług społecznych właściwym ze względu na miejsce
zamieszkania osoby wymagającej wsparcia.
 Kierownik ośrodka pomocy społecznej lub dyrektor centrum usług społecznych, o
których mowa w ust. 4, wydaje decyzję przyznającą prawo do usług wsparcia
krótkoterminowego po dokonaniu uzgodnień z konkretnym domem pomocy
społecznej prowadzonym przez gminę, powiat lub na ich zlecenie, który będzie
realizował usługi. Wydaną decyzję ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług
społecznych przekazują do gminy lub powiatu prowadzących lub zlecających
prowadzenie domu pomocy społecznej.
 Decyzja przyznająca prawo do usług wsparcia krótkoterminowego określa wymiar i
zakres usług, odpłatność za usługi, miejsce świadczenia usług oraz okres, na jaki
zostały one przyznane.
Rejestr zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych dot. Domu
 Dyrektor lub kierownik domu pomocy społecznej prowadzi rejestr zgłoszeń o
zdarzeniach nadzwyczajnych dotyczących mieszkańców domu.
 Rejestr zawiera zgłoszenia o następujących zdarzeniach nadzwyczajnych dotyczących
mieszkańców domu, związanych z zagrożeniem życia lub zdrowia tych mieszkańców:
 1) wypadkach;
 2) samouszkodzeniach;
 3) obrażeniach ciała.

28
TYPY DPS
dla osób w podeszłym wieku;
osób przewlekle somatycznie chorych;
osób przewlekle psychicznie chorych;
dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
osób niepełnosprawnych fizycznie;
osób uzależnionych od alkoholu.
ŁĄCZENIE DPS
 Dom pomocy społecznej może być prowadzony w jednym budynku łącznie dla:
 osób w podeszłym wieku oraz osób przewlekle somatycznie chorych;
 osób przewlekle somatycznie chorych oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
 osób w podeszłym wieku oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
 osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych intelektualnie.
ZEZWOLENIE NA PROWADZENIE DPS
 Domy pomocy społecznej mogą prowadzić, po uzyskaniu zezwolenia wojewody:
 jednostki samorządu terytorialnego;
 Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne,
fundacje i stowarzyszenia;
 inne osoby prawne;
 osoby fizyczne.
 Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje wojewoda właściwy ze
względu na położenie domu
 Wojewoda wydaje zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej, jeżeli
podmiot o nie występujący:
 spełnia warunki określone w ustawie;
 spełnia standardy, o których mowa w ustawie;
 złoży wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej.
 Zezwolenie wydaje się po przeprowadzeniu wizytacji obiektu, w którym usytuowany
jest dom pomocy społecznej.
 Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje się na czas
nieokreślony,

29
  Zastrzeżenie: Podmiotowi, któremu cofnięto zezwolenie na prowadzenie domu
pomocy społecznej z przyczyn, o których mowa w ustawie, w przypadku wystąpienia
po raz kolejny z wnioskiem o wydanie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy
społecznej zezwolenie wydaje się na czas określony - 1 rok.
COFNIĘCIE ZEZWOLENIA NA PROWADZENIE DPS
 Jeżeli podmiot, któremu wydano zezwolenie na prowadzenie domu pomocy
społecznej:
 przestał spełniać warunki określone w niniejszej ustawie,
 przestał spełniać standardy, o których mowa w ustawie,
 nie przedstawi na żądanie wojewody w wyznaczonym terminie aktualnych
dokumentów, oświadczeń lub informacji, o których mowa w ustawie
 wojewoda wyznacza dodatkowy termin na spełnienie warunków lub standardów albo
na dostarczenie wymaganych dokumentów, oświadczeń lub informacji.
 po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, wojewoda cofa
zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej.
 W przypadku cofnięcia zezwolenia, wojewoda wykreśla dom z rejestru domów
pomocy społecznej.
WYDATKI POKRYWANE PRZEZ DPS
 Wydatki związane z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz
zaspokajaniem ich niezbędnych potrzeb bytowych i społecznych w całości pokrywa
dom pomocy społecznej.
 Dom pomocy społecznej umożliwia i organizuje mieszkańcom pomoc w korzystaniu
ze świadczeń zdrowotnych przysługujących im na podstawie odrębnych przepisów.
 Dom pomocy społecznej pokrywa opłaty ryczałtowe i częściową odpłatność do
wysokości limitu ceny, przewidziane w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych.
 Dom pomocy społecznej może pokryć wydatki ponoszone na niezbędne usługi
pielęgnacyjne w zakresie wykraczającym poza uprawnienia wynikające z przepisów o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
DECYZJA O SKIEROWANIU DO DPS, DECYZJA O UMIESZCZENIU W DPS
 Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę
mieszkańca domu za jego pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy
właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej.
 Decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy
prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego dom
pomocy społecznej. W przypadku regionalnych domów pomocy społecznej decyzję
wydaje marszałek województwa

30
OPŁATA ZA POBYT W DPS
 Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego
kosztu utrzymania mieszkańca, z zastrzeżeniem ust. 3.
 Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca:
 w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym - ustala wójt (burmistrz, prezydent
miasta) i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31
marca każdego roku;
 w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym - ustala starosta i ogłasza w
wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku;
 w regionalnym domu pomocy społecznej - ustala marszałek województwa i ogłasza w
wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku.
OSOBY WNOSZĄCE OPŁATĘ ZA POBYT W DPS
 Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w
kolejności:
 mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z
dochodów dziecka,
 małżonek, zstępni przed wstępnymi,
 gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społeczne

 Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

 mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób
małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego
dochodu;
 małżonek, zstępni przed wstępnymi
 w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300%
kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu
pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
 w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż
300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu
pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie;
 gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości
różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami
wnoszonymi przez osoby, o których mowa wyżej.
WNOSZENIE OPŁAT

31
  Mieszkaniec domu wnosi opłatę do kasy domu lub na jego rachunek bankowy. Za
jego zgodą opłata może być potrącana:
 z emerytury lub renty mieszkańca domu - przez właściwy organ emerytalno-rentowy,
zgodnie z odrębnymi przepisami;
 z zasiłku stałego mieszkańca domu - przez ośrodek pomocy społecznej albo centrum
usług społecznych,
ZWOLNIENIE Z OPŁAT
 Osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca
domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub
całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu
środowiskowego, w szczególności jeżeli:
 wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej,
ośrodku wsparcia lub innej placówce;
 występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie,
niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku
klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
 małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub
wynagrodzenia;
 osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;
 osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie
zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na
podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do
domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;
 osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo
o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca
domu;
 osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie
dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do
domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub
innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.
ZWOLNIENIE Z OPŁAT
 Osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy
społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że
przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy
rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została
przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za
umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby
obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego
nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej
rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu.

32
  Członków Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, o
których mowa w art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, oraz
działaczy opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów
politycznych, o których mowa w ustawie z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach
opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów
politycznych, obowiązanych do wnoszenia opłaty za swój pobyt w domu pomocy
społecznej można zwolnić, na ich wniosek albo z urzędu, całkowicie albo częściowo z
opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.
KOSZTY POBYTU W ZŁ
 koszt pobytu prowadzonego przez oragn JST waha się między 2500 - 3900 zł.
 W przypadku wybrania prywatnej placówki cena oscyluje w graniach 4000 tys. zł za
pokój jednoosobowy, do 15000 tys. zł. Wszystko zależy od standardów, jakie oferuje
placówka.
DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ PROWADZONE PRZEZ PODMIOTY
NIEPUBLICZNE
 W przypadku braku miejsc w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym lub
powiatowym gmina może kierować osoby tego wymagające do domu pomocy
społecznej, który nie jest prowadzony na zlecenie wójta (burmistrza, prezydenta
miasta) lub starosty, z tym że wysokość opłaty za pobyt w takim domu określa umowa
zawarta przez gminę z podmiotem prowadzącym dom.
STATYSTYKA – ŹRÓDŁO GUS
 Dla 36,3% stacjonarnych placówek pomocy społecznej organem prowadzącym był
samorząd terytorialny. Osoby fizyczne i prawne, stowarzyszenia, kościoły i związki
wyznaniowe, fundacje oraz organizacje społeczne prowadziły 63,7% placówek.
 według stanu w dniu 31 grudnia w zakładach stacjonarnych pomocy społecznej
przebywało 118,8 tys. mieszkańców. Większość stanowili mężczyźni¬ – 50,6%.
Spośród wszystkich mieszkańców 67,9% to pensjonariusze domów pomocy
społecznej.
PYTANIA – TEST
. Kto wydaje zgodę na prowadzenie domu pomocy społecznej
a. Wójt/burmistrz
b. Wojewoda
c. Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
2. Kto wydaje decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę
mieszkańca domu za jego pobyt w dps
a. wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu
pomocy społecznej

33
 b. Wydaje wojewoda
c. wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu
prowadzącego dom pomocy społecznej. W przypadku regionalnych domów pomocy
społecznej decyzję wydaje marszałek województwa
PRACOWNICY SOCJALNI
Kim jest pracownik socjalny? Pracownik socjalny to osoba, która w ramach wykonywania
codziennych obowiązków podejmuje pracę z ludźmi dotkniętymi najcięższymi społecznymi
oraz ekonomicznymi problemami takimi jak: bezrobocie, alkoholizm, przemoc, agresja,
wykluczenie zawodowe czy problemy rodzinne.
Zawód ten regulowany jest na mocy Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, a
konkretnie w Rozdziale 2 działu 2 ww. aktu (od art. 116).
WYMAGANIA FORMALNE
Artykuł 116. ustawy stwierdza, że pracownikiem socjalnym może zostać osoba, która spełnia
jedno z poniższych kryteriów:
1) posiada dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych - jest to szkoła
wyższa z możliwością ukończenia "specjalizacji w zawodzie pracownik społeczny", w chwili
obecnej w istnieją w Polsce 4 tego typu uczelnie
2) ukończyła studia na kierunku praca socjalna lub w zakresie pracy socjalnej;
3) ukończył studia ze specjalizacją "pracownik socjalny" na kierunku: pedagogika,
pedagogika specjalna, politologia, polityka społeczna, psychologia, socjologia, nauki o
rodzinie
4) ukończył studia podyplomowe ze specjalizacją "praca socjalna" po uprzednim ukończeniu
jednego z kierunków wymienionego w punkcie 3.
ZADANIA PRACOWNIKA SOCJALNEGO
1) Przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych
2) Formułowanie opinii oraz kwalifikowanie do uzyskania świadczenia socjalnego przez
osoby potrzebujące
3) Udzielanie porad, informacji oraz wskazówek osobom potrzebującym w celu rozwiązania
istniejących problemów
4) Organizowanie specjalistycznej pomocy osobom znajdującym się w szczególnie trudnej
sytuacji takiej jak: terapie, poradnictwo, leczenie, możliwa do uzyskania pomoc z innych
organów administracji publicznej
5) Uczestniczy w procesie organizowania i wdrażania regionalnych oraz lokalnych
programów opieki społecznej
6) Uczestniczy oraz aktywnie promuje działania profilaktyczne oraz kampanie społeczne
mające na celu informowanie, edukowanie oraz przeciwdziałanie skutkom patologii
społecznych

34
ZOBOWIĄZANIA PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH
Przy wykonywaniu zadań pracownik socjalny jest zobowiązany:
1) kierować się zasadami etyki zawodowej
2) kierować się zasadą dobra osób i rodzin, którym służy, poszanowania ich godności i prawa
tych osób do samostanowienia
3) przeciwdziałać praktykom niehumanitarnym i dyskryminującym osobę, rodzinę, grupę lub
społeczność
4) udzielać osobom zgłaszającym się pełnej informacji o przysługujących im świadczeniach i
dostępnych formach pomocy
5) zachować w tajemnicy informacje uzyskane w toku czynności zawodowych, także po
ustaniu zatrudnienia, chyba że działa to przeciwko dobru osoby lub rodziny
6) podnosić swoje kwalifikacje zawodowe poprzez udział w szkoleniach i samokształcenie
UPRAWNIENIA PRACOWNIKA SOCJALNEGO
1. Pracownik socjalny korzysta z prawa pierwszeństwa przy wykonywaniu swoich zadań w
urzędach, instytucjach, podmiotach wykonujących działalność leczniczą i innych placówkach.
2. Organy i instytucje administracji publicznej, podmioty wykonujące działalność leczniczą i
organizacje pozarządowe są obowiązane do udzielania pracownikowi socjalnemu pomocy w
wykonywaniu jego zadań.
3. Pracownikowi socjalnemu przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy
publicznych.
4. Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej, centrum usług
społecznych lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie przysługuje pomoc psychologiczna
w przypadku wystąpienia sytuacji bezpośrednio zagrażających jego życiu lub zdrowiu w
związku z wykonywanymi czynnościami służbowymi - Pomoc, o której mowa zapewnia
gmina lub powiat.
5. Pracownik socjalny zatrudniony w ośrodku pomocy społecznej, centrum usług społecznych
lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie ma prawo do szkoleń podnoszących poziom
bezpieczeństwa osobistego podczas wykonywania czynności zawodowych. Szkolenia
przeprowadza pracodawca co najmniej raz na 2 lata.
6. Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w samorządowej jednostce organizacyjnej
pomocy społecznej, pokrzywdzonemu przestępstwem w związku z wykonywaniem czynności
służbowych przysługuje, na jego wniosek, bezpłatna ochrona prawna w postępowaniu
karnym, w którym uczestniczy w charakterze pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego
7. Ochronę prawną zapewnia miejsce pracy, a jeżeli nie ma tam obsługi prawnej, ochronę
prawną zapewnia właściwy miejscowo urząd gminy, starostwo powiatowe lub urząd
marszałkowski. W przypadku braku możliwości zapewnienia ochrony prawnej przez
podmioty, o których mowa pracownikowi socjalnemu przysługuje zwrot kosztów ochrony
prawnej w wysokości 50% faktycznie poniesionych kosztów.

35
8. Pracownikowi socjalnemu przysługuje zwrot kosztów uczestnictwa w szkoleniach w
zakresie specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego, w kwocie nie mniejszej
niż 50% kosztów szkolenia.
9. Pracownikowi socjalnemu, do którego obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w
środowisku lub przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych poza siedzibą
jednostki, przysługuje zwrot kosztów przejazdów z miejsca pracy do miejsc wykonywania
przez niego czynności zawodowych, w przypadku braku możliwości zapewnienia dojazdu
środkami pozostającymi w dyspozycji zatrudniającego go pracodawcy.
KTO ZATRUDNIA PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH?
Pracownik socjalny świadczyć może pracę w:
- Ośrodku Pomocy Społecznej (np. w dzielnicy dużego miasta tj. Warszawa Bemowo,
Białołęka itd. w samej Warszawie funkcjonują 23 OPSy)
- Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej - regionalnym ośrodku polityki społecznej (np.
Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej)
- Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR)
- Domie Pomocy Społecznej
- Placówce Specjalistycznego Poradnictwa (105 tego rodzaju jednostek na terenie woj.
Mazowieckiego w 2023 roku)
- Ośrodku Wsparcia (dla osób niepełnosprawnych ruchowo, intelektualnie, ze spektrum
autyzmu, chorobą Parkinsona czy chorujących umysłowo)
- Ośrodku Interwencji Kryzysowej (oferującym poradnictwo psychologiczne, porady prawne,
interwencję kryzysową, terapię)
-szpitale
-zakłady karne
LICZBA PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH ORAZ ŚREDNIE ZAROBKI
Według raportu Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 2021 roku w Polsce
zatrudnionych było ponad 22,5 tysiąca pracowników socjalnych. Od 2019 roku liczba ta
zwiększyła się o ponad 3 tysiące.
Według Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń ze stycznia 2023 roku pracownicy socjalni
zarabiają w Polsce przeważnie pomiędzy 3000, a 3900 zł netto ("na rękę").
Według wielu z nich często spotykają się oni z sytuacją, że osoby, którym świadczą oni
pomoc zarabiają lub sumarycznie wraz z przyznanymi świadczeniami otrzymują więcej niż
pracownik socjalny.

36
RAPORT NIK - “ORGANIZACJA I WARUNKI PRACY PRACOWNIKÓW
SOCJALNYCH W GMINACH”
Raport Najwyższej Izby Kontroli z grudnia 2019 roku stwierdza, że otoczenia oraz warunki,
w których podejmują pracę pracownicy socjalni są fatalne, dramatyczne, urągające powadze
wykonywanego zawodu.
Główne problemy, z którymi borykają się pracownicy socjalni to:
-zbyt mała liczba zatrudnionych -poczucie niedocenienia w społeczeństwie
-przeciążenie pracą
-system pomocy społecznej, który nie odpowiada na realne potrzeby
-nieskuteczność systemu opieki społecznej
-brak lub słabe wyposażenie oraz narzędzia w codziennej pracy
- zagrożenie, z którym się oni spotykają zarówno w terenie jak i w biurze
- zbyt niskie wynagrodzenie nieadekwatne do wykonywanej pracy i warunków panujących na
rynku
W badaniu ankietowym wzięło udział 4206 pracowników z ogólnej liczby 19 610. Kontrola
urzędników NIK objęła natomiast 24 placówki, w których zatrudnione było 468 osób.
REALIA PRACY
Ustawa o pomocy społecznej stwierdza, że pracownik może obejmować swoją opieką 50
rodzin lub osób samotnie gospodarujących. W badaniu ankietowani stwierdzali, że niektórzy
z nich musieli zajmować się w bieżącej pracy ponad 150 beneficjentami.
Pracownicy borykają się z nadmierną sprawozdawczością swoich działań, brakiem środków
na realizację ustawowych zadań ,nadmiernymi obowiązkami.
Niewiele ponad 1/5 ankietowanych stwierdziła, że ma do dyspozycji służbowy telefon. 14% z
nich w pracy musiało korzystać z własnego komputera. Prawie 1/4 nie miała dostępu do
elektronicznych baz danych umożliwiających weryfikację wnioskodawców.
50% ankietowanych stwierdziło, że podczas narażeni byli na agresję fizyczną, prawie 90%
spotkało się z jakiegoś rodzaju agresją werbalną tj. wyzwiskami, groźbami, poniżaniem,
pomówieniami lub donosami
Ponad 37% pracowników nie czuło się bezpiecznie podczas wykonywania obowiązków w
biurze, a ponad 65% w terenie.
JEDNORAZOWA ZAPOMOGA Z TYTUŁU URODZENIA SIĘ DZIECKA (TZW.
BECIKOWE) I ŚWIADCZENIE RODZICIELSKIE (TZW. KOSINIAKOWE)
BECIKOWE
Becikowe, formalnie znane jako jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, to
świadczenie pieniężne przysługujące rodzicom po narodzinach dziecka.
Jego celem jest wsparcie finansowe rodziny.

37
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1053 z
późn. zm.) stanowi podstawę prawną dla becikowego w Polsce.
WARUNKI OTRZYMANIA
• bycie rodzicem/ opiekunem prawnym/ opiekunem faktycznym dziecka
• posiadanie obywatelstwa polskiego oraz zamieszkiwanie na terytorium Polski*
• dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1.922,00 zł
• posiadanie zaświadczenia potwierdzającego fakt, iż matka dziecka od co
najmniej 10 tygodnia ciąży do dnia porodu była pod opieką lekarza

Cudzoziemiec również może liczyć na wsparcie państwa, jeśli tylko spełnia warunki:
• jest obywatelem innego państwa Unii Europejskiej,
• jest obywatelem państwa spoza UE, ale jego państwo podpisało z Polską umowę o
zabezpieczeniu społecznym, w której przewidziano prawo do becikowego w Polsce,
• ma zezwolenie na pobyt stały,
• ma zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
• ma zezwolenie na pobyt czasowy w związku z pracą w zawodzie, który wymaga
wysokich kwalifikacji,
• ma zezwolenie na pobyt czasowy,
• ma statusu uchodźcy lub ochronę uzupełniającą,
• ma kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy i jest obywatelem Unii
Europejskiej.
KIEDY ZAPOMOGA NIE PRZYSŁUGUJE?
Jednorazowa zapomoga nie przysługuje, jeżeli:
• członkowi rodziny przysługuje za granicą świadczenie z tytułu urodzenia dziecka,
chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub
dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
• osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało ustalone, na rzecz danego dziecka
od jego rodzica, świadczenie alimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego
pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, chyba że:
a) rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,
b) ojciec dziecka jest nieznany,
c) powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało
oddalone,
d) sąd zobowiązał jedno z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i
nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka,

38
e) dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców
sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach.
WYSOKOŚĆ BECIKOWEGO
Z tytułu urodzenia się żywego dziecka przyznaje się jednorazową zapomogę w wysokości
1000 zł na jedno dziecko.
PROCEDURA I TERMIN WNIOSKOWANIA
Wniosek o wypłatę jednorazowej zapomogi składa się w terminie 12 miesięcy od dnia
narodzin dziecka, a w przypadku, gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną,
opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego - w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia
dziecka opieką albo przysposobienia nie później niż do ukończenia przez dziecko 18. roku
życia. Wniosek złożony po terminie organ właściwy pozostawia bez rozpoznania.
CIEKAWOSTKI
KOSINIAKOWE
Świadczenie rodzicielskie, zwane również kosiniakowym, to forma wsparcia finansowego dla
rodziców lub opiekunów prawnie ustalonych dziecka.
Kosiniakowe jest odpowiednikiem zasiłku macierzyńskiego dla osób, które nie pracują
zawodowo albo pracują, tylko nie opłacają składek ubezpieczenia chorobowego.
Jego celem jest pomaganie rodzicom w pokryciu kosztów związanych z opieką nad małym
dzieckiem.
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2020 r. poz.
496 z późn. zm.) stanowi podstawę prawną dla świadczenia rodzicielskiego w Polsce
WARUNKI OTRZYMANIA
Kosiniakowe otrzymują osoby nieuprawnione do zasiłku macierzyńskiego, a więc:
• studentki/studenci,
• rolniczki/rolnicy,
• osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o
dzieło), jeśli nie opłacają składek chorobowych,
• osoby bezrobotne,
• osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (ale tylko, jeśli nie pobierają
zasiłku macierzyńskiego).
ZGODNIE Z USTAWĄ O ŚWIADCZENIACH RODZINNYCH Z 2003 R.
ŚWIADCZENIE RODZICIELSKIE W POSTACI KOSINIAKOWEGO
PRZYSŁUGUJE:
• matce lub ojcu dziecka,

39
 • rodzicowi adopcyjnemu — jeśli sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do 7. roku
życia (jeśli wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego — do
10. roku życia),
• opiekunowi faktycznemu — jeśli sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do 7. roku
życia (jeśli wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego — do
10. roku życia),
• rodzinie zastępczej — jeśli sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do 7. roku życia
(jeśli wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego — do 10.
roku życia),
Uwaga: Świadczenie rodzicielskie w postaci kosiniakowego mogą też otrzymywać
niepełnoletnie kobiety. Nie muszą spełniać żadnych kryteriów dochodowych.
W pierwszej kolejności 1000 zł na dziecko przysługuje matce. Ojciec otrzyma kosiniakowe w
wypadku, gdy:
• matka skróci okres pobierania świadczenia po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni
od dnia urodzenia dziecka.
• matka umrze lub wyrzeknie się dziecka.
Uwaga: Bezrobotna kobieta ma prawo do zasiłku również wtedy, gdy jej mąż pracuje na
podstawie umowy o pracę. Poza tym kosiniakowego nie mogą pobierać ojciec i matka
jednocześnie.
KIEDY KOSINIAKOWE NIE PRZYSŁUGUJE?
Świadczenie rodzicielskie nie przysługuje, jeżeli:
1) co najmniej jeden z rodziców dziecka lub osoba, o której mowa w ust. 1 pkt 2 lub 3,
otrzymują zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy
jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub
okres urlopu rodzicielskiego;
2) dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej - w przypadku osób, o których mowa w
ust. 1 pkt 1 i 4;
3) osoba ubiegająca się o świadczenie rodzicielskie lub osoba pobierająca świadczenie
rodzicielskie nie sprawuje lub zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, w
tym w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy zarobkowej, które
uniemożliwiają sprawowanie tej opieki;
4) w związku z wychowywaniem tego samego dziecka lub w związku z opieką nad tym
samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia rodzicielskiego, dodatku do zasiłku
rodzinnego, o którym mowa w art. 10, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku
opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o
ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
5) osobom, o których mowa w ust. 1, przysługuje za granicą świadczenie o podobnym
charakterze do świadczenia rodzicielskiego, chyba że przepisy o koordynacji systemów

40
zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią
inaczej.
WYSOKOŚĆ KOSINIAKOWEGO
Świadczenie rodzicielskie przysługuje w wysokości 1000 zł*.
KTO WYPŁACA KOSINIAKOWE?
Świadczenie rodzicielskie wypłaca najczęściej gminny ośrodek pomocy społecznej. Żeby
uzyskać dokładne informacje na temat wypłaty świadczeń rodzicielskich, trzeba się zgłosić do
urzędu miasta.
Aby objąć wsparciem jak największą grupę osób i zapewnić rodzicom jak największe
wsparcie materialne w pierwszym okresie życia dziecka, świadczenie rodzicielskie w
wysokości 1000 zł miesięcznie nie jest uzależnione od kryterium dochodowego (jest to kwota
netto, gdyż świadczenie rodzicielskie nie podlega opodatkowaniu, ani innym obciążeniom).
ZBIEG ŚWIADCZEŃ
W przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń:
• świadczenia rodzicielskiego lub
• świadczenia pielęgnacyjnego, lub
• specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub
• dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z
urlopu wychowawczego, lub
• zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i
wypłacie zasiłków dla opiekunów
- przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną.
Prawo do świadczenia rodzicielskiego ustala się, począwszy od miesiąca urodzenia lub
przysposobienia dziecka, a w przypadku opiekuna faktycznego dziecka i rodziny zastępczej, z
wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, od miesiąca objęcia dziecka opieką, jeżeli wniosek
o ustalenie prawa do świadczenia rodzicielskiego został złożony w terminie 3 miesięcy, licząc
od dnia urodzenia lub przysposobienia dziecka, a w przypadku opiekuna faktycznego dziecka
i rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, od dnia objęcia dziecka
opieką.
PODSUMOWANIE
1. Jaka jest jedna różnica oraz jedna cecha wspólna omówionych świadczeń?
Różnica: becikowe jest jednorazowe, kosiniakowe jest świadczeniem regularnym/
kosiniakowe, w odróżnieniu od becikowego, nie jest uzależnione od kryterium dochodowego.
Cecha wspólna: ten sam cel (pomoc finansowa), brak opodatkowania.

41
2. Czy cudzoziemiec spoza UE może wnioskować o becikowe? Jeśli tak, to na jakiej
podstawie?
Cudzoziemiec spoza UE może wnioskować o becikowe, jeśli jego państwo podpisało Z
Polską umowę o zabezpieczeniu społecznym, w której przewidziano becikowe w Polsce.
ZASIŁEK RODZINNY I DODATKI DO TEGO ZASIŁKU
Prawo do zasiłku przysługuje:
1) rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka;
2) opiekunowi faktycznemu dziecka (osoba faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeżeli
wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka);
3) osobie uczącej się (osoba pełnoletnia ucząca się, niepozostająca na utrzymaniu rodziców w
związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową
prawa do alimentów z ich strony).
• Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko:
• 18 roku życia lub
• nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo
Osobie wymienionej w punkcie 3, zasiłek przysługuje pod warunkiem kontynuowania nauki
w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie dłużej niż do ukończenia 24 roku życia.
Zasiłek rodzinny NIE przysługuje, jeżeli:
1) dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;
2) dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w
pieczy zastępczej;
3) osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;
4) pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne
dziecko;
5) osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne
na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że:
a. rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,
b. ojciec dziecka jest nieznany,
c. powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało
oddalone,
d. sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania
dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego
dziecka;
e. dziecko zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców
sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach;

42
 6) członkowi rodziny przysługuje na dziecko zasiłek rodzinny za granicą, chyba że przepisy
o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o
zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
WYSOKOŚĆ ZASIŁKU RODZINNEGO:
- 95,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia
- 124,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia
- 135,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia
 Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest m.in. od spełnienia
kryterium dochodowego. Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny
dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza
kwoty 674,00 zł. W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się
orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o
znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny
miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie
przekracza kwoty 764,00 zł.
 Od dnia 1 stycznia 2016 r. przy ustalaniu dochodu rodziny uprawniającego do zasiłku
rodzinnego i dodatków obowiązuje tzw. mechanizm "złotówka za złotówkę". Według
tego mechanizmu, przekroczenie kryterium dochodowego przez rodzinę ubiegającą się
o zasiłek rodzinny wraz z dodatkami nie oznacza wykluczenia jej z systemu
świadczeń rodzinnych, ale rodzina ta może otrzymać świadczenia, o które się ubiega
odpowiednio pomniejszone o kwotę przekroczenia kryterium dochodowego.
DO ZASIŁKU RODZINNEGO PRZYSŁUGUJĄ DODATKI Z TYTUŁU:
• urodzenia dziecka;
• opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego; • samotnego
wychowywania dziecka;
• wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej;
• kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego;
• rozpoczęcia roku szkolnego;
• podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania Rada gminy w drodze
uchwały może podnieść kwoty dodatków do zasiłku rodzinnego. Podwyższenie kwot
dodatków finansowane jest ze środków własnych gminy.
DODATEK DO ZASIŁKU RODZINNEGO Z TYTUŁU KSZTAŁCENIA I
REHABILITACJI DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO
1) 90,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
2) 110,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia. Dodatek
z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka przysługuje:
• matce lub ojcu dziecka;

43
• opiekunowi faktycznemu dziecka (osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeżeli
wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka) albo opiekunowi
prawnemu dziecka, a także
• osobie uczącej się (osoba pełnoletnia ucząca się, niepozostająca na utrzymaniu rodziców w
związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową
prawa do alimentów z ich strony)
DODATEK DO ZASIŁKU RODZINNEGO Z TYTUŁU ROZPOCZĘCIA ROKU
SZKOLNEGO
Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego przysługuje raz w roku
szkolnym w wysokości 100 zł na dziecko.
Dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego przysługuje:
• matce lub ojcu,
• opiekunowi faktycznemu dziecka
• opiekunowi prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na częściowe pokrycie wydatków
związanych z rozpoczęciem w szkole nowego roku szkolnego albo rocznego przygotowania
przedszkolnego.
DODATEK DO ZASIŁKU RODZINNEGO Z TYTUŁU OPIEKI NAD DZIECKIEM W
OKRESIE KORZYSTANIA Z URLOPU WYCHOWAWCZEGO
Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu
wychowawczego przysługuje w wysokości 400 zł miesięcznie.
Dodatek przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka (osoba faktycznie
opiekująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie
dziecka) albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną
opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres:
• 24 miesięcy kalendarzowych;
• 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem
urodzonym podczas jednego porodu;
• 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się
orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności. W
przypadku równoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców lub
opiekunów prawnych dziecka przysługuje jeden dodatek.
Dodatek NIE przysługuje, jeżeli osoba ubiegająca się o dodatek:
• bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawała w stosunku
pracy przez okres krótszy niż 6 miesięcy;
• podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która uniemożliwia
sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu
wychowawczego;

44
• w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasiłku macierzyńskiego • korzysta ze
świadczenia rodzicielskiego; oraz gdy
• dziecko zostało umieszczone w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w
specjalnym ośrodku szkolnowychowawczym, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez
więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem dziecka przebywającego w zakładzie opieki
zdrowotnej;
• w innych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
DODATEK DO ZASIŁKU RODZINNEGO Z TYTUŁU PODJĘCIA PRZEZ
DZIECKO NAUKI W SZKOLE POZA MIEJSCEM ZAMIESZKANIA
Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem
zamieszkania przysługuje:
1) w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły
ponadpodstawowej lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i
obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej w przypadku dziecka lub osoby uczącej się,
legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności - w
wysokości 113,00 zł miesięcznie na dziecko albo
2) w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się
siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadpodstawowej, a także szkoły
artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie
odpowiadającym nauce w szkole ponadpodstawowej - w wysokości 69,00 zł miesięcznie na
dziecko.
Dodatek przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi
faktycznemu dziecka (osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z
wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka) lub osobie uczącej się (osoba
pełnoletnia ucząca się, niepozostająca na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub
w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich
strony) przez 10 miesięcy w roku w okresie pobierania nauki od września do czerwca
następnego roku kalendarzowego.
Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka
• Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka przysługuje w
wysokości 193,00 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 386,00 zł na wszystkie
dzieci.
• W przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub
orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności kwotę dodatku zwiększa się o 80 zł na
dziecko, nie więcej jednak niż o 160 zł na wszystkie dzieci.
• Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka przysługuje samotnie wychowującym
dziecko matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu
dziecka, jeżeli nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od drugiego
z rodziców dziecka, ponieważ:
• drugi z rodziców dziecka nie żyje;

45
• ojciec dziecka jest nieznany;
• powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało
oddalone.
• Dodatek przysługuje również pełnoletniej osobie do ukończenia 24 roku życia, uczącej się w
szkole lub w szkole wyższej, jeżeli oboje rodzice osoby uczącej się nie żyją.
• Wysokość dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie
wielodzietnej wynosi 95,00 zł miesięcznie na trzecie i następne dzieci.
Pytania
1) Czy można podnieść kwotę dodatku do zasiłku, jeżeli tak, kto może to zrobić?
a) Nie, nie można zmienić wysokości dodatku
b) Tak, może zrobić to rada gminy ze środków własnych.
c) Tak, ale decyzję podejmuje wójt.
2) Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko:
a) Do 24 roku życia, niezależnie od kontynuowania nauki
b) Tylko do 18 roku życia
c) Do 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się
orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
RODZINNY KAPITAŁ OPIEKUŃCZY ORAZ RODZINA 800+
 Celem programów jest wsparcie rodzin w częściowym pokryciu wydatków
związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem
jego potrzeb życiowych.
RODZINNY KAPITAŁ OPIEKUŃCZY (RKO)
 Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale
opiekuńczym (Dz. U. z 2023 r.,poz_883).
 Rodzinny kapitał opiekuńczy to element polityki prorodzinnej, który ułatwia łączenie
rodzicielstwa
z pracą zawodową. Program wszedł w życie 1 stycznia 2022 r.
 Świadczenie jest przyznawane niezależnie od dochodu.
 Zgodnie z Art. 4 ust. 1 ustawy o RKO świadczenie przysługuje na drugie i kolejne
dziecko w rodzinie. Na prawo do kapitału nie ma wpływu wiek pierwszego
(najstarszego) dziecka w rodzinie - świadczenie przysługuje także wtedy, gdy
pierwsze dziecko jest pełnoletnie.
 Rodzinny kapitał opiekuńczy nie podlega egzekucji - komornik nie może zająć tych
środków pieniężnych.

46
RKO
 RKO przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 12 miesięcy
do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35. Miesięcy (Art. 4 ust.4 ustawy o
rodzinnym kapitale opiekuńczym) – w razie rozwodu prawo do RKO zachowuje
rodzic, z którym dziecko mieszka i jest na jego utrzymaniu.
 W przypadku gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców
rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, która jest
sprawowana w porównywalnych i powtarzających się okresach to każdy z rodziców
będzie mógł złożyć wniosek o RKO.
 W sytuacji, gdy jakieś osoby przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu
opiekuńczego
z wnioskiem o jego przysposobienie (w tym rodzicom adopcyjnym) kapitał
przysługuje od pierwszego dnia 12. miesiąca do ostatniego dnia 35. miesiąca
liczonego od dnia, w którym osoby te przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do
sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego
przysposobienia, ale nie dłużej niż:
 do miesiąca, w którym dziecko ukończy 7 lat,
 do miesiąca, w którym dziecko ukończy 10 lat – jeśli wobec dziecka podjęto decyzję o
odroczeniu obowiązku szkolnego.
 Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje w łącznej, maksymalnej
wysokości 12 000 zł na dziecko, po 500 zł lub 1000 zł miesięcznie. Rodzice sami
mogą wybrać, czy chcą otrzymywać po 1000 zł miesięcznie przez rok, czy po 500 zł
miesięcznie przez dwa lata. Rodzice mogą raz w okresie otrzymywania kapitału,
wystąpić z wnioskiem o zmianę miesięcznej wysokości pobieranego kapitału (np.
z 500 zł na 1000 zł).
 W przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną
obydwojga rodziców - kwotę rodzinnego kapitału opiekuńczego ustala się każdemu z
rodziców w wysokości połowy kwoty świadczenia przysługującego za dany miesiąc
(250 zł albo 500 zł).
 Rodzicom dziecka, które ukończyło 12. miesiąc przed 1 stycznia 2022 r. i przed tą
datą nie minął miesiąc, w którym dziecko ukończyło 35 miesiąc życia, rodzinny
kapitał opiekuńczy przysługuje w wysokości 12 000 zł pomniejszonej o kwotę 500 zł
za każdy miesiąc przed 1 stycznia 2022 r. począwszy od tego, w którym dziecko
ukończyło 12 miesiąc.
 W takim przypadku rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje w wysokości 500 zł za
każdy miesiąc proporcjonalnie za okres od 1 stycznia 2022 r. do końca miesiąca, w
którym dziecko ukończy 35. miesiąc życia.
 Aby otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy w maksymalnej kwocie, tj. 12 tys. zł,
rodzic powinien złożyć wniosek w okresie od pierwszego dnia miesiąca, w którym
dziecko kończy 9 miesięcy do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 13
miesięcy. W przypadku złożenia wniosku po upływie tego okresu, kapitał będzie

47
 przysługiwał od miesiąca złożenia wniosku i rodzic otrzyma kapitał pomniejszony o
500 zł za każdy miniony miesiąc od ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia.
 Jeśli przed 1 stycznia 2022 r. dziecko skończyło już 12 miesiąc życia, ale nie
ukończyło 35 miesiąca życia, rodzinny kapitał opiekuńczy jest wyliczany
proporcjonalnie, od miesiąca w którym rodzic złożył wniosek, do końca miesiąca, w
którym dziecko ukończy 35. miesiąc życia.
 Świadczenie jest skierowane do obywateli Polski, ale również do świadczenia mogą
być uprawnieni cudzoziemcy – obywatele państw UE, Europejskiego Obszaru
Gospodarczego i Szwajcarii oraz w określonych przypadkach Wielkiej Brytanii, a
także przy spełnieniu określonych warunków - obywatele państw trzecich.
W przypadku obywali państw trzecich, osoby te muszą posiadać uprawnienia
do wykonywania pracy na terenie Polski oraz zamieszkiwać z dziećmi w Polsce.
Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje także obywatelom Ukrainy, którzy z
powodu konfliktu zbrojnego przebywają z dziećmi legalnie na terenie Polski.
 Aby uzyskać Prawo do kapitału trzeba zamieszkiwać na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w jakim mają otrzymywać kapitał, chyba
że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne
umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
JAK ZŁOŻYĆ WNIOSEK O RKO?
 Przyjmowaniem wniosków o rodzinny kapitał opiekuńczy, ich rozpatrywaniem oraz
przyznawaniem i wypłatą tego świadczenia zajmuje się Zakład Ubezpieczeń
Społecznych.
 Wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy można złożyć wyłącznie w formie
elektronicznej - za pośrednictwem bankowości elektronicznej, Platformy Usług
Elektronicznych ZUS lub platformy Emp@tia (portal Ministerstwa Rodziny, Pracy i
Polityki Społecznej - empatia.mpips.gov.pl).
 Złożenie wniosku za pośrednictwem portalu Emp@tia lub bankowości elektronicznej
dotyczy wyłącznie rodziców ubiegających się o świadczenie wychowawcze, którzy
posiadają numer PESEL.
 Rodzic nieposiadający nr PESEL, a także osoba, która przyjęła dziecko
na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego
przysposobienie, w tym rodzic adopcyjny, mogą złożyć odpowiedni wniosek
wyłącznie przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.
RODZINA 800+
 Podstawa Prawna: Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w
wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2023 r. poz. 810 z późn. zm.).
 Świadczenie przysługuje na każde dziecko - do ukończenia 18 roku życia.
 Program jest realizowany w Polsce od 1 kwietnia 2O16.

48
  Na początku co do zasady przysługiwał na drugie i kolejne dziecko. (na pierwsze
dziecko przysługiwało rodzinom o najniższych dochodach 800zł netto na osobę w
rodzinie lub 1200, gdy dziecko było niepełnosprawne)
 1 lipca 2019 wprowadzono 500 plus na każde dziecko.
 Od 1 stycznia 2024 r. wysokość świadczenia wychowawczego wynosi 800 zł
miesięcznie na dziecko.
 Ustalaniem prawa do 800+ od 1 stycznia 2022 r. zajmuje się Zakład Ubezpieczeń
Społecznych.
 Świadczenie przysługuje:
 matce lub ojcu;
 opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się
dzieckiem, która wystąpiła z wnioskiem do sądu opiekuńczego o
przysposobienie dziecka)
 opiekunowi prawnemu dziecka;
 dyrektorowi domu pomocy społecznej.
O świadczenie może ubiegać się każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców.
Otrzymają je, po spełnieniu warunków ustawowych, zarówno rodziny, w których rodzice są w
związku małżeńskim, rodzice pozostający w nieformalnych związkach, jak i osoby samotnie
wychowujące dziecko. W razie rozwodu 800+ przysługuje temu z rodziców, który z
dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu jest dziecko. W przypadku gdy dziecko,
zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców
rozwiedzionych, żyjących
w separacji lub żyjących w rozłączeniu, sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się
okresach - każdy z rodziców może złożyć wniosek
i dostać połowę kwoty przysługującego świadczenia tj. od 1 stycznia 2024 r. - po 400 zł
miesięcznie.
Od 2022 r. 800+ przysługuje na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej w miejsce
wypłacanego dotychczas dodatku w wysokości świadczenia wychowawczego na podstawie
ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W związku z tym,
o świadczenie wychowawcze na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej mogą ubiegać się
również:
 rodziny zastępcze;
 osoby prowadzące rodzinny dom dziecka;
 dyrektorzy placówek opiekuńczo-wychowawczych;
 dyrektorzy regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych;
 dyrektorzy interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych.

49
  Prawo do świadczenia co do zasady jest ustalane na roczny okres świadczeniowy
trwający od 1 czerwca do 31 maja następnego roku kalendarzowego.
 Rodzice/opiekunowie, którzy nie pobierają 800+ w każdej chwili mogą przystąpić do
programu składając wniosek. W przypadku złożenia wniosku w trakcie trwania okresu
świadczeniowego, świadczenie jest przyznawane, co do zasady (z zastrzeżeniem
przewidzianych w ustawie wyjątków) od miesiąca złożenia wniosku do końca okresu
świadczeniowego.Odstępstwo od powyższej zasady przyznania prawa do 800+ od
miesiąca złożenia wniosku może dotyczyć np. sytuacji związanej z ustalaniem prawa
do świadczenia w przypadku urodzenia dziecka.W takim przypadku, jeżeli rodzic
nowonarodzonego dziecka złoży w ciągu 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia dziecka,
wniosek o ustalenie prawa do świadczenia, prawo do wnioskowanego świadczenia
otrzyma z wyrównaniem od dnia narodzin dziecka.
 Aby uzyskać prawo do świadczenia na nowy okres świadczeniowy od momentu jego
rozpoczęcia, czyli od 1 czerwca, wnioski należy złożyć w terminie od 1 lutego do 30
czerwca - drogą elektroniczną - za pośrednictwem portalu PUE ZUS, przez
bankowość elektroniczną lub przez portal Emp@tia.

Jeśli osoba złoży wniosek o świadczenie na nowy okres w terminie do 30 kwietnia

danego roku, przyznanie oraz wypłata przyznanego świadczenia za
miesiąc czerwiec nastąpi najpóźniej do 30 czerwca tego roku. W przypadku
wniosków złożonych w kolejnych miesiącach, ustalenie prawa oraz wypłata
przyznanego świadczenia nastąpi
w maksymalnym terminie do 3 miesięcy.
 Jeśli osoba złoży prawidłowo wypełniony wniosek z wymaganymi dokumentami na
nowy okres świadczeniowy:
 od 1 lutego do 30 kwietnia – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie - do 30
czerwca,
 od 1 do 31 maja – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem za
czerwiec - do 31 lipca,
 od 1 do 30 czerwca - ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem
za czerwiec - do 31 sierpnia,
 od 1 do 31 lipca – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem
jedynie od lipca - do 30 września,
 od 1 do 31 sierpnia – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie , z wyrównaniem
jedynie od sierpnia - do 31 października.
JAK ZŁOŻYĆ WNIOSEK - RODZINA 800+?
 Ustalenie prawa do 800+ oraz jego wypłata następuje na wniosek.
 Aby uzyskać prawo do świadczenia na dziecko, wniosek należy złożyć do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie drogą elektroniczną za pośrednictwem Platformy

50
 PUE ZUS/aplikacji mobilnej mZUS, portalu informacyjno-usługowego Emp@tia na
stronie empatia.mpips.gov.pl lub bankowości elektronicznej.
 Możliwość złożenia wniosku za pośrednictwem wymienionych kanałów
wnioskowania dotyczy rodziców, którzy posiadają numer PESEL. Rodzice składają
wnioski na dedykowanym dla nich formularzu SW-R.
 Jeżeli wniosek zostanie złożony przez bankowość elektroniczną albo portal
Emp@tia, a wnioskodawca nie ma profilu na PUE ZUS, Zakład Ubezpieczeń
Społecznych założy taki profil na podstawie danych z wniosku. Na PUE ZUS będzie
można znaleźć wszystkie informacje na temat złożonego wniosku i jego obsługi.
 Opiekun faktyczny (czyli osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, która wystąpiła
do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie) oraz opiekun prawny
wniosek mogą złożyć przez Platformę Usług Elektronicznych PUE ZUS lub aplikację
mobilną mZUS (na formularzu SW-O).
 Wymóg elektronicznego składania wniosków dotyczy również osób ubiegających się
o przyznanie świadczenia wychowawczego na dzieci w pieczy zastępczej. Osoby
sprawujące pieczę zastępczą, wnioski o świadczenie wychowawcze mogą złożyć
przez portal PUE ZUS lub aplikację mZUS (rodziny zastępcze i osoby prowadzące
rodzinne domy dziecka na formularzu SW-O), zaś dyrektorzy placówek tylko przez
portal PUE ZUS (na formularzu SW-D).
Pytanie 1
Prawo do Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego przysługuje:
a) Tylko na drugie dziecko w rodzinie.
b) Na drugie i kolejne dziecko w rodzinie.
c) Na pierwsze i kolejne dzieci w rodzinie.
d) Na drugie i kolejne dzieci w rodzinie, której dochód nie przekracza 5000 zł.
Pytanie 2
Aby otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy w maksymalnej kwocie, tj. 12 tys. zł, rodzic
powinien:
a) Złożyć wniosek w okresie od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy
9 miesięcy do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 13. miesięcy.
b) Złożyć wniosek w okresie od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 12
miesięcy do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35 miesięcy.
c) Złożyć wniosek w okresie od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy
9 miesięcy do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 12 miesięcy.
d) Złożyć wniosek w okresie od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 13
miesięcy do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35 miesięcy.

51
Pytanie 3
Na jaki okres jest przyznawane świadczenie 800+?
a) Co do zasady jest ustalane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca
do 31 maja następnego roku kalendarzowego.
b) Co do zasady jest ustalane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 stycznia do
31 grudnia.
c) Co do zasady jest ustalane na okres świadczeniowy trwający od 1 stycznia do 31
maja.
d) Zawsze jest ustalane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca do 31
maja następnego roku.
Pytanie 4
Świadczenie z programu Rodzina 800+:
a) Przyznawane jest niezależnie od dochodu rodziny i na każde dziecko do
ukończenia 18 roku życia.
b) Przyznawane jest niezależnie od dochodu rodziny i na drugie i kolejne dziecko w
rodzinie.
c) Przyznawane jest rodzinom, których miesięczny dochód nie przekracza 5000 zł i na
każde dziecko do ukończenia 18 roku życia.
d) Przyznawane jest rodzinom, których dochód miesięczny nie przekracza 5000 zł i na
drugie i kolejne dziecko w rodzinie.

PROGRAM „ZA ŻYCIEM”

WPROWADZENIE
Program „za życiem” reguluje:
 ustawa z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za
życiem”,
 Uchwała nr 160 Rady Ministrów z 20 grudnia 2016 roku w sprawie programu
kompleksowego wsparcia dla rodzin „za życiem”,
 Program kompleksowego wsparcia dla rodzin: „za życiem”
Monitoring realizacji ustawy sprawuje wojewoda właściwy za względu na miejsce
zamieszkania kobiety w ciąży oraz dziecka uprawnionego do wsparcia.
 Powstał w odpowiedzi na odrzucony przez Sejm projekt obywatelski, mający
całkowicie zakazać przerywania ciąży. Politycy zdecydowali się na ten ruch ze
względu na masowe manifestacje.

52
  By uspokoić środowiska pro-life, rząd zapowiedział program wsparcia dla kobiet w
ciąży z powikłaniami. W domyśle miał zachęcić kobiety będące w ciąży z chorymi
dziećmi, by nie decydowały się na aborcję.
 Głównym celem ustawy „za życiem” jest uregulowanie w sposób kompleksowy
wsparcia dla kobiet w ciąży i rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży
powikłanej oraz w sytuacji niepowodzeń położniczych, a także dzieci, u których
zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę
zagrażającą ich życiu
 Program skierowany jest również do rodzin z dzieckiem z orzeczeniem o lekkim,
umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności a także do dzieci i
młodzieży posiadających opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju
dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie
zajęć rewalidacyjno – wychowawczych.
Z programu mogą zatem skorzystać kobiety:
 Które otrzymały informację o tym, że ich dziecko może umrzeć w trakcie ciąży lub
porodu,
 Których dziecko umarło bezpośrednio po porodzie na skutek wad wrodzonych,
 Które po porodzie nie zabiorą do domu dziecka z powodu: poronienia, urodzenia
dziecka martwego, urodzenia dziecka niezdolnego do życia, urodzenia dziecka
obarczonego wadami wrodzonymi albo śmiertelnymi schorzeniami.
PROGRAM „ZA ŻYCIEM”
 Program składa się z 31 różnego rodzaju działań podzielonych na sześć priorytetów.
 W ramach programu powinna być m.in. zapewniona opieka paliatywna, hospicyjna, a
także wytchnieniowa oraz pierwszeństwo w dostępie do lekarzy specjalistów.
Priorytet I – wsparcie dla kobiet w ciąży i ich rodzin
 Koordynowana opieka nad kobietą w ciąży, ze szczególnym uwzględnieniem ciąży
powikłanej,
 Diagnostyka i terapia prenatalna,
 Opieka paliatywna i hospicyjna,
 Rozwój sieci domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
 Pomoc uczennicom w ciąży,
 Prawo do korzystania z elastycznych form organizacji czasu pracy.
Priorytet II – wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny
 Koordynacja opieki neonatologiczno – pediatrycznej na rzecz dzieci, u których
zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę
zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie płodu,

53
  Odżywianie mlekiem kobiecym noworodków i niemowląt, za szczególnym
uwzględnieniem dzieci u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne
upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w
prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie płodu,
 Wczesna rehabilitacja tych dzieci,
 Wieloaspektowa i kompleksowa pomoc niepełnosprawnemu dziecku w okresie od
urodzenia do rozpoczęcia nauki w szkole oraz jego rodzinie,
 Uprawnienia osób ubezpieczonych chorobowo do zasiłku opiekuńczego w przypadku
choroby dziecka do 18 roku życia,
 Przyznanie i wypłata jednorazowego świadczenia w wysokości 4000 zł.
Priorytet III – usługi wspierające i rehabilitacyjne
 Wsparcie wytchnieniowe dla rodziców lub opiekunów osób niepełnosprawnych,
 Rozwój sieci ŚDS (środowiskowe domy samopomocy), w tym rozwój bazy
całodobowej w jednostkach już funkcjonujących, z przeznaczeniem dla osób z
niepełnosprawnością sprzężoną oraz osób ze spektrum autyzmu,
 Wsparcie osób niepełnosprawnych, które opuściły warsztat terapii zajęciowej, w celu
podjęcia zatrudnienia na rynku pracy oraz znajdujących się na liście osób
niepełnosprawnych, których zgłoszenie do uczestnictwa w warsztacie zostało
zatwierdzone i które nie rozpoczęły terapii w warsztacie,
 „pomoc w domu” – w ramach prac społecznie użytecznych,
 Wspieranie aktywizacji zawodowej opiekunów osób niepełnosprawnych.
Priorytet IV – wsparcie mieszkaniowe
 Zwiększenie dostępności mieszkań dla rodzin wychowujących dzieci
niepełnosprawne:
- budowa mieszkań na wynajem, w tym z możliwością docelowego uzyskania
własności, m.in. Z wykorzystaniem gruntów publicznych (I filar Programu Mieszkanie +),
– mieszkania na wynajem o umiarkowanym czynszu wybudowane w ramach
bezzwrotnego dofinansowania ze środków budżetu państwa społecznego budownictwa
czynszowego,
- najem mieszkania z mieszkaniowego zasobu gminy,
 Tworzenie mieszkań chronionych dla osób niepełnosprawnych.
Priorytet V – koordynacja, edukacja, poradnictwo i informacja
 Wzmocnienie profilaktycznego aspektu zadań asystenta rodziny,
 Utworzenie i utrzymanie portalu informacyjnego oraz infolinii „za życiem”,
 Doradca rodziny,

54
  Tranzycja na rynek pracy,
 Świadome i odpowiedzialne rodzicielstwo – działania edukacyjne dla młodzieży i
szkół ponadpodstawowych.
Priorytet VI – pozostałe instrumenty wsparcia
 Wspieranie działań na rzecz rodzin i systemu pieczy zastępczej w ramach konkursów
Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030,
 Spółdzielczość socjalna na rzecz opiekunów osób z niepełnosprawnością oraz ich
rodzin,
 „pakiet alimentacyjny” – przeciwdziałanie zjawisku nie alimentacji, które w znacznej
mierze dotyka rodziców samotnie wychowujących dziecko niepełnosprawne,
 Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach Programu Operacyjnego Wiedza
Edukacja Rozwój (PO WER),
 Zwiększenie dostępności pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i edukacji
prawnej dla rodzin wychowujących dzieci z niepełnosprawnością.
Zaświadczenie
 Aby skorzystać z uprawnień na mocy ustawy i programu konieczne jest
zaświadczenie od lekarza, które potwierdzi ciężką i nieodwracalną chorobę
zagrażającą życiu.
 Zaświadczenie może wystawić lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, który:
- posiada specjalizację II stopnia lub,
- Tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub
neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej.
 Ważne, by zaświadczenie wystawił lekarz, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia
zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarz, który jest
zatrudniony lub wykonuje zawód w przychodni, z którą NFZ zawarł umowę o
udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
 Ponadto, zaświadczenie wydane przez:
- lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
- lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, który posiada specjalizację II stopnia lub
tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii,
- specjalistę w dziedzinie pediatrii,
uprawnia dzieci do 18 roku życia opisywanych niepełnosprawności i chorób do:
- skorzystania z wyrobów medycznych,
- korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz usług
farmaceutycznych udzielanych w aptekach.

55
Prawo do opieki koordynowanej
 W Polsce każda kobieta w ciąży ma prawo do korzystania poza kolejką ze świadczeń
opieki zdrowotnej oraz usług farmaceutycznych w aptece.
 Dodatkowo program zapewnia koordynowaną opiekę kobietom w ciąży poprzez
zapewnienie opieki położniczej, w tym zabiegów wewnątrzmacicznych oraz opieki
neonatologicznej oraz zapewnienie opieki psychologicznej nad kobietami w ciąży z
rozpoznanymi nieuleczalnymi wadami płodu. Kobiety w ciąży powikłanej mają mieć
zapewniony dostęp do:
- świadczeń psychologicznych i psychiatrycznych o ciągu 1 roku od porodu,
- diagnostyki i terapii prenatalnej (przeprowadzanie specjalistycznych badań w
kierunku wad wrodzonych oraz terapii wewnątrzmacicznych),
- opieki paliatywnej i hospicyjnej (hospicja stacjonarne i domowe),
- banków mleka
Komentarz pani Beaty Biały z Warszawskiego Hospicjum dla Dzieci:
 „Dziecko nieuleczalnie chore może przeżywać chorobę w domu, z bliskimi, bez
szpitalnego stresu i związanego z nim cierpienia emocjonalnego. W ogóle cała rodzina
lepiej wtedy funkcjonuje. - W przypadku hospicjum perinatalnego model ten opiera
się na dwóch filarach – wsparciu medycznym oraz wsparciu psychologicznym
rodziców oczekujących narodzin nieuleczalnie chorego dziecka. I żeby to jasno
wybrzmiało – hospicjum perinatalne to nie jest miejsce, coś na kształt oddziału
położniczego dla patologicznych ciąż! To podejście do kobiety ciężarnej, obojga
rodziców i ich nienarodzonego dziecka. Podejście pełne szacunku, zrozumienia i
wsparcia”.
Wczesna rehabilitacja dzieci
 Program zapewnia lepszą dostępność do rehabilitacji dzieci z ciężką i nieodwracalną
niepełnosprawnością albo nieuleczalną chorobą zdiagnozowaną w czasie ciąży lub
porodu.
 w wielu powiatach uruchomiono wiodące ośrodki koordynacyjno - rehabilitacyjne
(WOKR). Ich celem jest zapewnienie interdyscyplinarnego wczesnego wspomagania
rozwoju dziecka, umożliwiającego objęcie specjalistyczną opieką dziecka oraz jego
rodziny.
 Ośrodki oferują zajęcia logopedyczne, pedagogiczne, psychologiczne, rehabilitacji
ruchowej z elementami integracji sensorycznej oraz dogoterapię.
 Programem mogą być objęte dzieci od momentu wykrycia niepełnosprawności do
podjęcia nauki w szkole podstawowej.
ASYSTENT RODZINY
 Każda kobieta w ciąży i jej rodzina może skorzystać z pomocy asystenta rodziny,
który udzieli wsparcia informacyjnego, ale też z upoważnienia może załatwiać różne
sprawy.
56
  Asystent najczęściej zatrudniony jest w jednostkach organizacyjnych systemu
wspierania rodziny lub w instytucjach pozarządowych działających na zlecenie
samorządu gminy. Tam można zwrócić się z wnioskiem o asystenta.
DŁUŻSZY ZASIŁEK OPIEKUŃCZY
 Dotyczy aktywnych zawodowo i którzy posiadają ubezpieczenie chorobowe
opiekunów dzieci ze znacznym stopniem niepełnosprawności albo orzeczeniem o
niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej
opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością
samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień
opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
 Zasiłek opiekuńczy wydłużony jest w tym przypadku z 14 do 30 dni.
OPIEKA WYTCHNIENIOWA
 Opieka wytchnieniowa przysługuje rodzicom i opiekunom do 120 godzin rocznie.
Polega na zabezpieczeniu opieki dla osób niepełnosprawnych np. w związku ze
zdarzeniem losowym, pomocą w załatwieniu codziennych spraw lub potrzebą
odpoczynku opiekuna.
 Można z niej skorzystać np. w dziennych ośrodkach wsparcia, organizacjach
pozarządowych czy poprzez udział dziecka z niepełnosprawnością w formach
wypoczynku zorganizowanego.
 Szczegółowe zasady opieki wytchnieniowej trzeba sprawdzać na stronach
samorządów.
JEDNORAZOWE ŚWIADCZENIE 4 000 ZŁ
 Najbardziej znanym działaniem programu „za życiem” jest jednorazowe świadczenie
w wysokości 4 tys. zł, które przysługuje matce lub ojcu (albo opiekunowi prawnemu
lub faktycznemu, jeśli wystąpił z wnioskiem do sądu o przysposobienie dziecka).
 Nie ma progu dochodowego w przyznaniu świadczenia.
 Do wniosku należy dołączyć:
- zaświadczenie od lekarza lub położnej, że matka dziecka pozostawała pod opieką
medyczną najpóźniej do 10 tygodnia ciąży do porodu (nie dotyczy opiekunów, którzy
przysposobili dziecko),
- zaświadczenie lekarskie, które potwierdza, że u dziecka zdiagnozowano ciężką lub
nieodwracalną niepełnosprawność lub nieuleczalną chorobę, która zagraża jego życiu,
które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.
 Wniosek o przyznanie świadczenia należy złożyć do 12 miesięcy od dnia narodzin
dziecka żywego w urzędzie miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej w miejscu
zamieszkania.
RAPORT NIK - LATA 2017 – 2020

57
  Kontrola NIK pokazała jednak, że w badanym okresie ze znacznej części
planowanych form pomocy można było korzystać albo w ograniczonym zakresie, albo
zainteresowanie nimi było niewielkie ze względu na brak wiedzy o możliwości
ubiegania się o taką pomoc, czy też z powodu niewłaściwego jej ulokowania
 Zdaniem Izby, niemal wszystkie formy pomocy zaplanowano bez rzetelnego
rozpoznania rzeczywistych potrzeb.
 Wprowadzone wraz z programem „Za życiem” rozwiązania prawne sprawiły, że choć
w badanym okresie przybyło placówek oferujących specjalistyczną opiekę i rosła
liczba objętych nią kobiet, to do połowy 2020 r. ze świadczeń koordynowanej opieki
nad kobietą w ciąży powikłanej nie można było korzystać w sześciu z 16 województw.
 Powodem były bariery finansowe, organizacyjne i techniczne.
Pytanie 1:
 Ile wynosi jednorazowe świadczenie określone w programie „za życiem”?
 a/ 4000 zł,
 b/ 6000 zł,
 c/ 1500 zł
Pytanie 2:
 Kto sprawuje monitoring realizacji ustawy „za życiem”:
 a/ Narodowy Fundusz Zdrowia,
 b/ wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania kobiety w ciąży lub
dziecka uprawnionego do wsparcia,
 c/ Okręgowe Izby Lekarskie.

58