TCC2 Chuong 1

HỌC VIỆN BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG
——————–o0o——————–
Chương 1. Lôgic mệnh đề, tập hợp, ánh xạ
TOÁN CAO CẤP 2
Bộ môn Toán, Khoa cơ bản 1
Hà Nội - 2022
1 / 44
Nguyễn Thị Minh Tâm Chương 1. Lôgic mệnh đề, tập hợp, ánh xạ
1 1.1 Lôgic mệnh đề
2 1.2 Tập hợp
3 1.3 Ánh xạ
2 / 44
2 1.2 Tập hợp
3 1.3 Ánh xạ
3 / 44
1.1.1 Khái niệm mệnh đề
Định nghĩa
Mệnh đề là một câu khẳng định hoặc đúng hoặc sai, chứ không thể vừa
đúng vừa sai.
Ví dụ 1. Trong các câu dưới đây, câu nào là một mệnh đề?
a) Washington, D.C. là thủ đô của Mỹ.
b) Hà Nội không phải là thủ đô của Việt Nam.
c) 2 + 2 < 3.
d) Bây giờ là mấy giờ?
e) Hãy làm bài tập cẩn thận.
f) x + y = z.
4 / 44
Thường dùng các chữ cái như p, q, r, s, . . . để ký hiệu các mệnh đề.
Quy ước một mệnh đề đúng có giá trị chân lí bằng 1, một mệnh đề
sai có giá trị chân lí bằng 0.
Mệnh đề phức hợp được xây dựng từ các mệnh đề đơn giản hơn
bằng các phép liên kết lôgic mệnh đề.
5 / 44
1.1.2 Các phép liên kết lôgic mệnh đề
Phép phủ định

Phủ định của mệnh đề p, ký hiệu p (hoặc ¬p), là mệnh đề
“Không phải là p.”
Bảng 1: Bảng chân trị của mệnh đề phủ định.
p p
1 0
0 1
6 / 44
Phép hội
Hội của hai mệnh đề p và q, ký hiệu p ∧ q, là mệnh đề “ p và q.”
Mệnh đề p ∧ q chỉ đúng khi cả hai mệnh đề p, q cùng đúng và sai
khi ít nhất một trong hai mệnh đề p hoặc q sai.
Bảng 2: Bảng chân trị của mệnh đề hội.
p q p∧q
0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1
7 / 44
Phép tuyển
Tuyển của hai mệnh đề p và q, ký hiệu p ∨ q, là mệnh đề “p hoặc q.”
Mệnh đề p ∨ q chỉ đúng khi ít nhất một trong hai mệnh đề p hoặc
q đúng và sai khi cả hai mệnh đề p, q cùng sai.
Bảng 3: Bảng chân trị của mệnh đề tuyển.
p q p∨q
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 1
8 / 44
Phép kéo theo
Mệnh đề p kéo theo q, ký hiệu p ⇒ q, là mệnh đề chỉ sai khi p đúng và
q sai, còn đúng trong mọi trường hợp còn lại.
Bảng 4: Bảng chân trị của mệnh đề kéo theo.
p q p⇒q
0 0 1
0 1 1
1 0 0
1 1 1
9 / 44
Ta còn diễn tả "p ⇒ q" bằng một trong các cách sau:
Nếu p thì q.
p là một điều kiện đủ của q.
q là một điều kiện cần của p.
Phép kéo theo là liên kết lôgic mệnh đề thường gặp nhất trong các
định lý.
Ví dụ 2. “Nếu tam giác ABC là tam giác đều thì đó là một tam giác
cân.”
10 / 44
Phép tương đương
Mệnh đề (p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p) được gọi là mệnh đề p tương đương q, ký
hiệu p ⇔ q.
Bảng 5: Bảng chân trị của mệnh đề tương đương.
p q p⇔q
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 1
11 / 44
Một mệnh đề phức hợp được gọi là hằng đúng nếu nó luôn đúng
với mọi giá trị chân lí của các mệnh đề thành phần.
Ta ký hiệu mệnh đề tương đương hằng đúng là ≡ thay cho ⇔.
Ví dụ 3. Chứng minh rằng các mệnh đề p ⇒ q và p ∨ q là tương đương

hằng đúng.
12 / 44
Các tính chất
TC1. p≡p Luật phủ định kép

TC2. p ∨ q ≡ q ∨ p, p ∧ q ≡ q ∧ p Luật giao hoán
TC3. (p ∨ q) ∨ r ≡ p ∨ (q ∨ r) Luật kết hợp
(p ∧ q) ∧ r ≡ p ∧ (q ∧ r)
TC4. p ∨ (q ∧ r) ≡ (p ∨ q) ∧ (p ∨ r) Luật phân phối
p ∧ (q ∨ r) ≡ (p ∧ q) ∨ (p ∧ r)
TC5. Mệnh đề p ∧ p luôn sai, Luật mâu thuẫn
mệnh đề p ∨ p luôn đúng Luật bài trung
TC6. p∧q ≡p∨q Luật De Morgan
p∨q ≡p∧q
TC7. p⇒q ≡p∨q
TC8. p⇒q≡q⇒p Luật phản chứng
TC9. p ∨ p ≡ p, p ∧ p ≡ p Luật lũy đẳng
TC10. p ∨ (p ∧ q) ≡ p, p ∧ (p ∨ q) ≡ p Luật hấp thu
13 / 44
2 1.2 Tập hợp
3 1.3 Ánh xạ
14 / 44
1.2.1 Khái niệm tập hợp
Khái niệm tập hợp và phần tử là các khái niệm cơ bản của toán
học, không thể định nghĩa qua các khái niệm đã biết.
Một cách trực quan, ta có thể xem tập hợp như một sự tụ tập các
đối tượng nào đó mà mỗi đối tượng là một phần tử của tập hợp.
Để chỉ a là một phần tử của tập hợp A, ta viết a ∈ A.
Để chỉ a không phải là một phần tử của tập hợp A, ta viết a ∈
/ A.
15 / 44
Biểu diễn tập hợp
Ta thường mô tả tập hợp theo các cách sau:

1) Liệt kê tất cả các phần tử của tập hợp trong dấu ngoặc nhọn.
2) Nêu tính chất đặc trưng của các phần tử tạo thành tập hợp.
3) Giản đồ Venn.
16 / 44
Các tập hợp số thường gặp:
Tập các số tự nhiên N = {0, 1, 2, 3, . . .}.
Tập các số nguyên Z = {. . . , −2, −1, 0, 1, 2, . . .}.
Tập các số nguyên dương Z+ = {1, 2, 3, . . .}.
Tập các số hữu tỉ Q = {p/q | p ∈ Z, q ∈ Z, and q ̸= 0}.
Tập các số thực R.
Tập các số phức C.
17 / 44
1.2.2 Tập hợp con
Định nghĩa
Tập A được gọi là một tập con của B, ký hiệu A ⊂ B hoặc B ⊃ A, nếu
mọi phần tử của A đều là phần tử của B.
Hình 2.1: Biểu đồ Venn biểu diễn A là một tập con của B.
Chú ý.
Để chứng minh A ⊂ B, ta chỉ cần chứng minh nếu x ∈ A thì
x ∈ B.
Để chứng minh A ̸⊂ B, chỉ cần tìm một phần tử x ∈ A sao cho
x∈
/ B.
Tập rỗng
Tập rỗng, ký hiệu ∅, là tập không chứa phần tử nào.
Nhận xét. Với mọi tập hợp S, ta có
∅ ⊂ S và S ⊂ S
19 / 44
Tập hợp tất cả các tập con của S được ký hiệu là P(S).
Ví dụ 4. Tìm P(S) biết S = {0, 1, 2}.
Nhận xét. Nếu S có n phần tử thì P(S) có 2n phần tử.
Tập hợp bằng nhau

Hai tập hợp A và B được gọi là bằng nhau, ký hiệu A = B, nếu
A ⊂ B và B ⊂ A
Để chứng minh A = B, ta chỉ cần chứng minh x ∈ A ⇔ x ∈ B.
20 / 44
1.2.3 Các phép toán tập hợp
Hợp của hai tập hợp A và B, ký hiệu A ∪ B, là tập hợp
A ∪ B = {x | x ∈ A ∨ x ∈ B}
Giao của hai tập hợp A và B, ký hiệu A ∩ B, là tập hợp
A ∩ B = {x | x ∈ A ∧ x ∈ B}
(a) Biểu đồ Venn biểu diễn (b) Biểu đồ Venn biểu diễn
A ∪ B. A ∩ B.
21 / 44
Hiệu của A và B, ký hiệu A \ B hoặc A − B, là tập hợp
A \ B = {x | x ∈ A ∧ x ∈
/ B}
Nếu A ⊂ U thì tập U \ A được gọi là phần bù của A trong U , ký

hiệu CUA hoặc A.
A = U \ A = {x | x ∈
/ A}
(c) Biểu đồ Venn biểu diễn A \ B. (d) Biểu đồ Venn biểu diễn A.
22 / 44
Phép hợp và giao của n tập hợp
n
[
Ai = A1 ∪ A2 ∪ . . . ∪ An
i=1
= {x | (x ∈ A1 ) ∨ (x ∈ A2 ) ∨ . . . ∨ (x ∈ An )}
n
\
Ai = A1 ∩ A2 ∩ . . . ∩ An
i=1
= {x | (x ∈ A1 ) ∧ (x ∈ A2 ) ∧ . . . ∧ (x ∈ An )}
Ví dụ 5.
n
[ n
\
Với i = 1, 2, . . ., đặt Ai = {i, i + 1, i + 2, . . .}. Tìm Ai , Ai .
i=1 i=1
23 / 44
Các tính chất
TC1. A ∪ A = A, A ∩ A = A Tính lũy đẳng

TC2. A ∪ B = B ∪ A, A ∩ B = B ∩ A Tính giao hoán
TC3. (A ∪ B) ∪ C = A ∪ (B ∪ C) Tính kết hợp
(A ∩ B) ∩ C = A ∩ (B ∩ C)
TC4. A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C) Tính phân phối
A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C)
TC5. A = A, A ∪ ∅ = A, A ∩ U = A
TC6. A ∪ A = U, A ∩ A = ∅
TC7. A ∪ B = A ∩ B, A ∩ B = A ∪ B Luật De Morgan
TC8. A\B =A∩B
TC9. A ∩ B ⊂ A ⊂ A ∪ B,
A∩B ⊂B ⊂A∪B
TC10. A ⊂ C và B ⊂ C ⇒ A ∪ B ⊂ C
D ⊂ A và D ⊂ B ⇒ D ⊂ A ∩ B
24 / 44
1.2.4 Hàm mệnh đề, lượng từ phổ biến và lượng từ tồn
tại
Hàm mệnh đề S xác định trong tập hợp D là một câu khẳng định
"x có tính chất S", ký hiệu S(x), x ∈ D. Khi cho biến x một giá
trị cụ thể thì ta được một mệnh đề.
S(x) = “x chia hết cho 3”

Tập hợp các phần tử x ∈ D sao cho S(x) đúng được gọi là miền
đúng của hàm mệnh đề S(x), ký hiệu DS(x) hoặc {x ∈ D| S(x)}.
25 / 44
Giả sử S(x) là một hàm mệnh đề xác định trong tập D. Khi đó
Mệnh đề ∀x ∈ D, S(x) là một mệnh đề đúng nếu DS(x) = D và sai
trong trường hợp ngược lại.
Ký hiệu ∀ (đọc là với mọi) được gọi là lượng từ phổ biến.
Nếu không sợ nhầm lẫn ta thường bỏ qua x ∈ D và viết tắt
∀x, S(x) thay cho ∀x ∈ D, S(x).
Mệnh đề ∃x ∈ D, S(x) là một mệnh đề đúng nếu DS(x) ̸= ∅ và sai
trong trường hợp ngược lại.
Ký hiệu ∃ (đọc là tồn tại) được gọi là lượng từ tồn tại.
Mệnh đề ∃!x ∈ D, S(x) là một mệnh đề đúng nếu DS(x) có đúng
một phần tử và sai trong trường hợp ngược lại
26 / 44
Phủ định các lượng từ
Phủ định Mệnh đề tương đương
∃x ∈ D, S(x) ∀x ∈ D, S(x)
∀x ∈ D, S(x) ∃x ∈ D, S(x)
Ví dụ 6. Xác định phủ định của các mệnh đề ∀x, x2 > x và ∃x, x2 = 2?
27 / 44
1.2.5 Tích Đề Các
Tích Đề Các của hai tập hợp

Tích Đề Các của hai tập hợp A và B, ký hiệu A × B, là tập hợp
A × B = {(a, b) | a ∈ A, b ∈ B}
Ví dụ 7.
Cho các tập hợp A = {a, b, c} và B = {1, 2}. Tìm A × B và B × A.
28 / 44
Tích Đề Các của n tập hợp
Tích Đề Các của các tập hợp A1 , A2 , . . . , An , ký hiệu
n
Y
A1 × A2 × . . . × An hoặc Ai , là tập hợp
i=1
A1 × A2 × . . . × An = {(a1 , a2 , . . . , an ) | ai ∈ Ai , ∀i = 1, 2, . . . , n}
Chú ý.
An = A × A × . . . × A = {(a1 , a2 , . . . , an ) | ai ∈ A, ∀i = 1, 2, . . . , n}
Ví dụ 8.
Cho các tập hợp A = {a, b, c}, B = {x, y}, và C = {0, 1}. Tìm
A × B × C.
29 / 44
2 1.2 Tập hợp
3 1.3 Ánh xạ
30 / 44
1.3.1 Định nghĩa
Cho hai tập hợp khác rỗng A và B. Một ánh xạ f từ A vào B là một
quy tắc đặt tương ứng mỗi phần tử x ∈ A với một và chỉ một phần tử
y ∈ B, ký hiệu
f :A → B
x 7→ y = f (x)
A: tập nguồn.
B: tập đích.
Nếu f (a) = b thì b được gọi là ảnh của a và a được gọi là một
nghịch ảnh của b.
Tập giá trị của f , ký hiệu Imf , là tập hợp
Imf = {f (x)|x ∈ A}
31 / 44
Hình 3.1: Ánh xạ f : A → B.
32 / 44
33 / 44
Hai ánh xạ f : A → B và g : A′ → B ′ được gọi là bằng nhau, ký hiệu
f = g, nếu
A = A′ , B = B ′

f (x) = g(x), với mọi x ∈ A
Cho ánh xạ f : A → B và các tập hợp S ⊂ A, C ⊂ B.

Tập f (S) = {f (x)|x ∈ S} được gọi là ảnh của S qua ánh xạ f .
Tập f −1 (C) = {x ∈ A| f (x) ∈ C} được gọi là nghịch ảnh của C
qua ánh xạ f .
Nếu C = {y}, ta viết f −1 (y) = {x ∈ A| f (x) = y}.
34 / 44
1.3.2 Phân loại các ánh xạ
Đơn ánh
Ánh xạ f : A → B được gọi là đơn ánh nếu
∀a, b ∈ A, f (a) = f (b) ⇒ a = b
Ví dụ 9. Xác định xem ánh xạ dưới đây có là đơn ánh không?
f : Z → Z, f (x) = x2
35 / 44
Toàn ánh
Ánh xạ f : A → B được gọi là toàn ánh nếu ∀b ∈ B, ∃a ∈ A sao cho
f (a) = b.
Ví dụ 10. Xác định xem các ánh xạ f : Z × Z → Z cho dưới đây có là

toàn ánh không?
a) f (m, n) = m + n
b) f (m, n) = |n|
36 / 44
Song ánh
Ánh xạ f : A → B được gọi là song ánh nếu nó vừa là đơn ánh vừa là
toàn ánh.
37 / 44
38 / 44
Chú ý. Nếu ánh xạ f : A → B được cho dưới dạng công thức xác định
ảnh y = f (x) thì ta có thể xác định tính chất đơn ánh, toàn ánh của
ánh xạ f bằng cách giải phương trình:
f (x) = y, y ∈ B, (1)
trong đó ta coi x là ẩn, y là tham số.

Nếu với mỗi y ∈ B phương trình (1) có không quá 1 nghiệm x ∈ A
thì f là đơn ánh.
Nếu với mỗi y ∈ B phương trình (1) luôn có nghiệm x ∈ A thì f là
toàn ánh.
Nếu với mỗi y ∈ B phương trình (1) có duy nhất 1 nghiệm x ∈ A
thì f là song ánh.
39 / 44
Ví dụ 11. Cho f : R∗ → R và g : R → R xác định bởi:
1 3x
f (x) = , g(x) = 2
x x +1
Ánh xạ nào là đơn ánh, toàn ánh. Tìm Imf , Img.
40 / 44
1.3.3 Ánh xạ ngược
Định nghĩa
Giả sử f : A → B là một song ánh. Khi đó, ta có thể xác định một ánh
xạ từ B vào A bằng cách đặt tương ứng mỗi phần tử y ∈ B với phần
tử duy nhất x ∈ A sao cho f (x) = y. Ánh xạ này được gọi là ánh xạ
ngược của f , ký hiệu f −1 . Vậy
f −1 : B → A, f −1 (y) = x ⇔ f (x) = y
41 / 44
Ví dụ 12. Cho ánh xạ f : R → R, f (x) = x3 + 5. Ánh xạ f có phải là
song ánh không? Nếu có, hãy xác định ánh xạ ngược của f .
42 / 44
1.3.4 Hợp của hai ánh xạ
Định nghĩa
Cho hai ánh xạ g : A → B, f : B → C. Hợp của hai ánh xạ g và f , ký
hiệu f ◦ g, là ánh xạ được xác định bởi
f ◦ g : A → C, (f ◦ g)(x) = f (g(x)), ∀x ∈ A
43 / 44
Ví dụ 13. Cho các ánh xạ f (x) = 5x + 4, g(x) = 4x + 3. Giả sử
f ◦ g(x) = ax + b. Tìm a + b.
44 / 44

TCC2 Chuong 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TCC2 Chuong 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HỌC VIỆN BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG

Chương 1. Lôgic mệnh đề, tập hợp, ánh xạ

TOÁN CAO CẤP 2

Bộ môn Toán, Khoa cơ bản 1

1 1.1 Lôgic mệnh đề

2 1.2 Tập hợp

1 1.1 Lôgic mệnh đề

2 1.2 Tập hợp

Phép phủ định

“Không phải là p.”

Bảng 1: Bảng chân trị của mệnh đề phủ định.

Bảng 2: Bảng chân trị của mệnh đề hội.

Bảng 3: Bảng chân trị của mệnh đề tuyển.

Bảng 4: Bảng chân trị của mệnh đề kéo theo.

Bảng 5: Bảng chân trị của mệnh đề tương đương.

Ví dụ 3. Chứng minh rằng các mệnh đề p ⇒ q và p ∨ q là tương đương

TC1. p≡p Luật phủ định kép

1 1.1 Lôgic mệnh đề

2 1.2 Tập hợp

Ta thường mô tả tập hợp theo các cách sau:

Nhận xét. Với mọi tập hợp S, ta có

Ví dụ 4. Tìm P(S) biết S = {0, 1, 2}.

Nhận xét. Nếu S có n phần tử thì P(S) có 2n phần tử.

Tập hợp bằng nhau

Để chứng minh A = B, ta chỉ cần chứng minh x ∈ A ⇔ x ∈ B.

Hợp của hai tập hợp A và B, ký hiệu A ∪ B, là tập hợp

Giao của hai tập hợp A và B, ký hiệu A ∩ B, là tập hợp

Nếu A ⊂ U thì tập U \ A được gọi là phần bù của A trong U , ký

TC1. A ∪ A = A, A ∩ A = A Tính lũy đẳng

S(x) = “x chia hết cho 3”

Phủ định Mệnh đề tương đương

Tích Đề Các của hai tập hợp

1 1.1 Lôgic mệnh đề

2 1.2 Tập hợp

f (x) = g(x), với mọi x ∈ A

Cho ánh xạ f : A → B và các tập hợp S ⊂ A, C ⊂ B.

∀a, b ∈ A, f (a) = f (b) ⇒ a = b

Ví dụ 9. Xác định xem ánh xạ dưới đây có là đơn ánh không?

Ví dụ 10. Xác định xem các ánh xạ f : Z × Z → Z cho dưới đây có là

trong đó ta coi x là ẩn, y là tham số.

Ánh xạ nào là đơn ánh, toàn ánh. Tìm Imf , Img.

You might also like