Źródła prawa Mazowsza, Prus Królewskich i

Litwy
środa, 22 listopada 2023 14:34

1.Prawo mazowieckie
• Księstwo Mazowieckie wyodrębniło się jako dzielnica w 1138r. Za
sprawą testamentu Bolesława Krzywoustego, zostało nadane
Bolesławowi Kędzierzawemu
• W początkowym okresie istnienia Księstwo uznawało
zwierzchnictwo dzielnicy senioralnej ze stolicą w Krakowie,
trwało to do objęcia władzy przez Konrada Mazowieckiego, który
uniezależnił Mazowsze i Kujawy od tejże dzielnicy
• W 1351 r. Kazimierz Wielki odebrał Księstwu ziemię płocką i tym
samym zmusił do hołdu lennego książęta mazowieckie
• Księstwo było lennem aż do 1526, kiedy to sejm mazowiecki
złożył przysięgę wierności Zygmuntowi Staremu, z kolei w 1529 r.
sejm walny w Piotrkowie oficjalnie ogłosił przyłączenie Księstwa
do Rzeczpospolitej jako województwa
• W czasach odrębności na Mazowszu rozwijało się przede
wszystkim prawo zwyczajowe, którego świadectwem jest
zachowany z XV w. spis Consuetudines terrae Masoviae, a także
prawo stanowione w postaci ustawodawstwa książęcego
• W 1529 r. po inkorporacji do Korony panowie mazowieccy
podjęli próbę kodyfikacji, w wyniku której powstał Zwód
Prażmowskiego(od nazwiska wicesgerensa przewodniczącego
obradom sejmu mazowieckiego), był używany w praktyce,
chociaż nie został zatwierdzony przez króla
• Poprawiony projekt- Drugi statut mazowiecki lub Zwód
Gorynskiego został w 1540 r. zatwierdzony przez króla
• Kluczowe znaczenie miały także Excepta mazowieckie, czyli
własne normy szlachty mazowieckiej ujęte w 46 artykułach
będące wyłącznością od przyjętego przez ową szlachtę w 1576 r.
prawa koronnego
2.Prawo pruskie
• Prusy Królewskie zostały przyłączone do Polski w 1466r. Jako
spełnienie postanowien pokoju torunskiego konczącego wojnę
trzynastoletnią
• W Prusach Królewskich obowiązywały zrazu prawa:
Nowa sekcja 1 Strona 1
 • W Prusach Królewskich obowiązywały zrazu prawa:
*magdeburskie
*chełminskie
*polskie
*staropruskie
• W 1476 Kazimierz Jagiellonczyk rozciągnął moc obowiązującą
prawa chełminskiego na całym obszarze prowincji, co
ujednoliciło prawo sądowe na tymże terenie
• Prawo chełminskie, które było prawem miejskim nie zyskało
przychylności szlachty, zwłaszcza prawo rzeczowe i spadkowe,
więc w 1585 r. zaczęto opracowywać niezależne od siebie
odrębne zbiory prawa dla mieszczan i szlachty
• Tak w 1598 r. Sejm Koronny przyjął kodyfikację prawa szlachty
Prus Królewskich zwaną Korekturą Pruską(Ius terrestre noblitatis
Prussiae)
*złożona była z 158 artykułów
*oparta była na prawie chełminskim, polskim prawie ziemskim i
prawie rzymskim
*w kwestiach nieunormowanych szlachtę obowiązywało prawo
miejskie, z
rodowodu chełminskie
*regulowała przede wszystkim ustrój sądów, prawo rodzinne i
spadkowe
*posiłkowo używano Korektury w sądach całego panstwa
• Kodyfikacje prawa chełminskiego:
*Druga rewizja lidzbarska(1566)- w biskupstwie lidzbarskim
*Rewizja nowomiejska(1580)- w miastach pruskich
*Rewizja torunska(1594)- stosowana w praktyce w Toruniu i
Gdansku oraz wobec wolnych chłopów
3.Prawo litewskie
• Prawo zwyczajowe Litwy łączy się z prawem ruskim,
obowiązywało na ziemiach ruskich przyłączonych do Małopolski
w XVI w.
• Podstawą prawa litewskiego do konca XV w. było prawo
zwyczajowe, jednym z pomników ustawodawczych jest
Sudiebnik Kazimierza Jagiellonczyka z 1468 r., zawierający normy
prawa karnego
• Podjęto następnie prace nad kodyfikacją prawa litewskiego, w
wyniku tego, w ciągu kilkudziesięciu lat powstały trzy zbiory:

Nowa sekcja 1 Strona 2

Nowa sekcja 1 Strona 3