Genel Matematik 2 Problemleri

www.NotMekani.
com
www.NotMekani.com
byns
www.ieeeturkiye.wordpress.com adına yüklenmiş olup toplumları geliştiren
bilginin herhangi bir şekilde ulaşılaşılamaz olmasını kabullenemeyen kişi veya
kişiler tarafından upload edilmiştir.saygılarımzla..
ONSOZ
Ru kitap, GENEL MATEMATiK-2 adh kitabtrmzdaki problernlerin

cozurn 1 erini icermektedir.
Kitap, Uzayda Vektorler, Dogru ve Diizlem Denklemleri, Vektor Degcrli

Fonksiyonlar, Cok Degiskenli Fonksiyonlar, Cok Katlt Integraller. Egrisel inte-
gra] ve Yuzey Integralleri konulannm problem cozumlerini kapsadigmdan bu
. .,
konulan iccrcn Gcncl Matematik, Analiz, Ytiksek Matematik , Ileri Matematik
ve Calculus dersleri icin de bir yardirnci kaynaktir.
Cozumler cok kisa bir sure icinde tarafimdan yapildigmdan, bazi islem hata-
laruun olabilecegini pesincn kabul eder, bu konuda uyanlarda bulunacak
mes lektas ve ogrencilere ~imdiden tesekkuru bir bore bilirim.
Kitabm tum ogrenen ve ogretenlere yararh olrnasi dilegiyle,
------------------- Prof. Dr. MustafaBaler

!!!DİKKAT!!!
Fotokopi çekip çalışmak isteyenler soru numaraları
kırmızı olduğundan gözükmemektedir.Bu yüzden
daha koyu bir şekilde çıkartırsanız:"Hangi sorunun cevabı
la bu."
Şeklinde bir soruyla karşılaşmazsınız.
Gözlerimizi kapayıp, yalnız yaşadığımızı

varsayamayız. Ülkemizi bir çember içine alıp dünya
ile ilgilenmeksizin yaşayamayız. Tersine
gelişmiş,uygarlaşmış bir ulus olarak uygarlık alanının
üzerinde yaşayacağız: bu yaşam ancak bilim ve fenle
olur. bilim ve fen nerede ise oradan alacağız ve
ulusun her bireyinin kafasına koyacağız. Bilim ve fen
için bağ ve koşul yoktur. (1922; S.D. I )
K.ATATÜRK
www.NotMekani.com
bynsbir şekilde ulaşılaşılamaz olmasını kabullenemeyen kişi veya
i<;iNDEKiLER bilginin herhangi
__ 1__ r VEKT0RLER, DOGRU VE D0ZLEM DENKLEMLERI
Di.izlemde Vektorler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I
Uzayda Vektorler 8
Uzayda Dogru Denklernleri 18
Duzlem Denklern leri 23
VEKTOR DEGERLi FONKSIYONLAR
Vektor Degerli Fonksiyonlar .

Vektor Degerli Fonksiyonlann Limit ve Surekliligi .35
Vektor Degerli Fonksiyonlann Turevi 40
Vektor Degerli Fonksiyonlarm intcgrali .40
13 COK DEGi$KENLi FONKSIYONLAR

.,
Tamm Kumesi, Limit ve Sureklilik 52

Kismi Tiirevler 59
Zincir Kuralt 72
Kapah Olarak Tarumlanan Fonksiyonlartn Turevi 73
Yonln Turevler 88
Kisrni Tiirevlerin Geometrik Anlanu 88
1ki Degiskenli Fonksiyonlann Taylor Acilum 88
Maksimum ve Minimumlar 98
14 (:OK KATLI INTEGRALLER
iki Kath lntegraller 126

lki Kath lntegrallerin Uygulamalan 138
0 ~ Kati I t ntegraller .155
-0~ Kath Integrallerin Uygularnalan 165
EGRISEL iNTEGRALLER
Egrisel Integrallcr l 86
Egrisel Integrallerin Uygulamalan 199
16 VUZEY INTEGRALLERI
Reel Degerli Fonksiyonlann Ytlzey Integralleri 2 IO

Ikinci yc~it Yuzey Integralleri 2 'IO
Yuzey Integrallerinin Temel Teorernleri 217
Yuzcy Intcgrallcrinin Uygulamalan 224
www.NotMekani.com
byns

11
VEKT0RLER, DOGRU_VE D0ZLEM
DENKLEMLERi
D0ZLEMDEVEKT6RLER
VEKTORLER VE VEKTORLERiN ~~iTLiGi
Kartezyen, dtlzlemde u = (a, b) biciminde verilen her bir sirah iki-
lisine bir vektor denir. a ve h sayilanna da u vekttiriiniin bile-

JI
senleri adi verilir, b P (a,b)
v = (c, d) olsun,
u =v -¢:::> a =c ve b = d .
0 a x
EKTORLERiN TOPLANMASI
u = (a, b) ve v = tc, d) iki vektor olsun. Build vektorun toplarm
t~ + ., = (o + f, b + d) c
vek torudur.
-u ';;;;. (-a, -b) vektortrne ti= (a, h) vektorttnun ter i denir. -u ile
u aym buytlkltikte fakat zit yonlu iki vektordur ..
u ile r vektorunun farki

u- v := u + ( -v )
biciminde tammlarur, Buna gore,
u - v = (a, b) + (-c, -d) = (a - c, b - d)
vektoru olacaktu. tors vcktor
www.NotMekani.com
byns
\ ·:KTORLERi. BiR SAYI iU~ ('ARPIIVII
u = (ll, b) vektorunun l reel sayisr 'ile carpnru

AU=(Aa, 'Ah)
vcktorudur.
BiR VEKTOHUN uovr y
b ----------------------7: (a .b)
(a, b) vektorurrun boyu
:
fl=
/.'.'~ /
/(x;/ i
= 'IJ, a2 + b2 \;/11 :
l
I! ,, 11
i/
sayisidrr.
a x
niRtM VEKTORLER
Boyu 1 birim olan vektore bir nrim vekt "i denir.
Bu taruma gore su onerme dogrudur :
u bir birim vektordur ~ II u II = l dir.
reel sayisidir, Bu islerne lit i\: carpm 1 veya n •kla c;,trp1 , da denir.
PARALEL VE DiK VEKT()llL.ER
Ill . "::
u I/ 1· C? - ;::: -
•'1 ,~
u ile v, sifrrdan Iarkh iki vektor olsun.
u .L v (.::;} u v ::= 0.

www.NotMekani.com
byns
• DUzlemde UektHrler
PROBLEmLER • UektHrlerin Skaler tarp1m1
• Dik ue Paralel Uektorler
1. Sekilde u, l!, w vektorleri ABC A 5.

/) c
li\geninin kenarlan tarafindan belir-
tilmistir,
(a) w vckrorunu. u ile r.
(b) ! vektorunu u ile w
cinsinden yazunz,
2. ~ckil<le ABCD paralelkenardir.

y
p
AP= A1 AB. AQ = 1i.2 AC, AR="-:,. AD
oldugunda,
0 x
olacagnu gostcriniz.
Yukndaki ~ekilde M noktasi lPQ] dogru parcasmm
011a noktasidir.
6. u = (2, -1 ), v = (-1, l) vektorleri icin
J
c=
2 (a+ b) u + v. 1t - 11, 3u - 2v, -4u . 511
oldugunu gosteriniz. vektorlerini bulunuz.
3. A
7. Bitirn noktasi B(3, -11) olan AB= (2 , 5) vektoriintin
A baslangic noktasiru bulunuz.
8. Asagrdak] vcktorlcrin boyunu (hliyi.iklti~i.inli)hesaplayi-

ruz,
a= (4, 12) c = (--6, -8) m=(l,-1)

Sckildc G, kcnarortaylann kcsim noktasidir,
GA+GB +GC=O
b ={ 5, 12) d =a (3, 0)
oldugunu gosteriniz.
4.
'). (9, 12) =a 3 (x, y) + 2 (3. 0) esitligini saglayan x vc y
K
sayilanm bulunuz,
10. u + Y =i ve tt - v =j esitliklerini saglayan u ve v vek-

torlcrini bulunuz.
i:l 11. u = (8, -9) vcktoriinun a= (1. -3) vc b = (-2. I) vek-

ABC ucgeninin agirhk merkezi G ve ii~gen duzlemin-
torlerinin lineer blrlesimi olarak yazmiz. u vektornnttn
de ahnan herhangi bir nokta K olsun,
bu vektorlere gore bilesenlerini bulunuz.
KA + KB + KC = 3 KG
olacagmi gosteriniz.

www.NotMekani.com
byns
12. Uznnlugu, (16, -12) vekturunun uzunlugunun yansi, yo- 20. Her a ve b vektorleri icin
nii bu vektoriin yonilni.l.n tersi olan bir vektor bulunuz,
u= I 01 a+II 01 s, r= I 01 b-]J bll a
13. A~a.g1daki vektorlcrle ayni yonlti hirer birim vektor vcktorlcrinin dik olacaklanru gostcriniz..
bulunuz.
(a; (-8, ----0) (b) (5. 0) (C) 3i - 4j

21. 1 nI = 11. I v II= 23 ve 11 u- rll = 30 olduguna gore
14. A~agidaki vektorlerlc zit yonlu bircr birim vcktor bulunuz.
1 11 + ,, I nedir?
(a) {4, 3) (b) (0, 6) (C) Si+ lq
22. a + b + c = 0 bagmnsuu saglayan a, b, c birirn vcktorlcri

15. u=(2,3), v=(-1,5), w=(7.-9) vcktorlcri veriliyor,
icln
w;;;;: au+ bv
ll.h+h.c+c.a
esitligini saglayan a ve b sayilanru bulunuz.
toplarmrn hesaplaymrz,
, 16. Asagrdaki vektor ciftlerinin skalar carpunlanni hesaplayi-

ruz.
23. I aI = 3, I /J I = 5 olduguna gdre t nin hangi tleger1eri
(:.1) (2, 4); (1, -3) (h) (-4, -6); (-2, 5) icin ct+ th ile a th vektorleri birbirlerine dik olur?
17. Asagida boylan ve aralarmdaki acnun olcusu verilen vek- 24. a. b =a. c ve a -:;t. 0 ise b = c midir?
liirlerin skalar Qarp1m nu bu]unuz.
25. Uzunlugu 2 birirn ve y011ii u = -i + 2j ile yonlu ohm

IHI =4. I rll = 6• e == 60°
7.1t
(al
bir vektor bulunuz.
(b) 1 ull = 2• I rll ~ 3, e:;; 1so 0
(c) l ull =5, I vii= 4, A= 180°
(d) /
45°
'-'...18. u = (4, 3). t' = (6, 8) vcktorlcri icin

(u + v) (u - v}
~arp1mm1 hesaplayiruz.
19. u ilc v , 120 dcrccelik aci yapan iki vektor olsun,
I !I
« = 4, I I
r = 3 olduguna gore asagrdakl ifadeleri
hesapla yuuz.
Bi.iyi.ikJi.igli IIFII == 30 Newton olan bir kuvvet, yatayla 45
(a) u, l' (e) v2 = r. v derecelik a~1 yapacak ~ekilde bir market arabasina etki et-
rnektedir, Bu kuvvetin yatay ve dusey bilesenlerini
[u r v] bulunuz.
(b) (f) 1 311+2~1
(C.) llu-vll lg) (2u - ,,)2
{d) u2 = U. U (11) (Ju+ 2v) . (3u - 2v)
4
www.NotMekani.com
byns
Vcktiirlcr. Dogru re Diizlem Deuklemleri
J Rl.mmJlll.Unnl.1JC..U..llJ..O:.U.l.1.tl.:~J.1JJ .isu: H _ - -~··· , ·-···--····-·--······
-···-- .,
= w,
I. (a) u + v
/"
(b) v = w - u •;/
I
/
2. 2c = a + b ::::::, c = -21 (a+b)
3. IOEI = IGDI olacak bicirndc, GD uzerinde hir E noktas: alalrm.

GA=-GE dir,
GB + GC = GE :::::} GB + GC = - GA :::::} GA+ GB + GC = 0.
4. KG+GA=KA
KG +GB=KB
+ KG+GC=KC
._______,___... = KA+KB+KC
3 KG + GA+GB+GC
0
3 KG =KA+KB + KC
5. R noktasmdan AB kenanna RT, Q dan KQ paralelini eizelim. D
l;cl = i~ =,> l:BI =

1 lj~f
=,> b = A,IABI
CIAQI A2IACI C
Joel= IACI:::::} IABI = lAq =} c= A2IABI
B
1 I 1
olur, a= 11.11ABI oldugu verilmisti. APTR yamugunda c a+ b
e:::: oldugundan
I l l l l 1
A2 IABI = A IABI + A IABI ::;, X- =--::;:- = X-
L 3 2 I 3
bulunur.
6. u+v = (2-l. -1+1) = ( 1,0), u- v = (2 + l,-1-1) = (3,-2). 3u - 2,, = (6, -3)- (-2, 2) = (6 + 2, -3~2) = (8,-5)
--4u = f4.2. 4 (-1)] = (8, -4), 5" == ~5(-1), 5.1) = (-5, 5)
7. A(x,y),AB=(53-x, -Jl-y)=(2.5) => 3-x=2vc-11-y=5=}x::::l,y=-16 A(],-16)
5
www.NotMekani.com
byns
I 'e ktiirler. nvgru l'C l>li:.fem Dcnklcmleti
a. 11 a 11 = ~/16 + 144 = ,,..160 = - ./16.10 = 4-,/io,

1 11 h 11 = -hs + 144 = -/1@ = 13
11 c 11 = ,/36 +64 = \···100 = 10, I d II = -,/9+0 == a/9 = 3
llm 1 = -/~ = -\/2, I n II = -v'2+14 = -,,:16 = 4
9. (9,12)=(3x+3y)+(6,0)=(3x+6,3y):::;,, 3x+6=9 ve 3y=12:::::}x=l, y=4
IO
u+v=i} . :::;,, 2u= i+j vc 2v = i-j
l
:::;,, u=1(i+j),
I
v= -2(i-j)
u- ,., = J -
11. u = xa + yb ==> (x , -3x) + (-2y, y) = (x-2y, -3x+y) = (8. -9)
x-2y=8}
==> x = -2, y = -3 olur. u nun a vc b vektorerine gore bilesinleri (2, -3) tur,
-3x+y= -9
1 -,
-·
1
u =--a=
2
( --_
2 '2
J
16 -12 _ =(-8 6)
'
13. (a) a+B,-6), IH=10, u= a=

1~(-8,-6)=(-t-{
1 ~1
( b) b = ( 5, 0), M = 5, v= 11:1(-k ( 5, 0) = { 1, OJ
(c ) c = 3i-4j, H = s, w=
1 :r =-k(3.-4) = ( t-~ J
14.
2a- h = 7 }
15. w = au+bv =} (7, -9) = a(2, 3) + b(-1,5):::::} (7, -9) = (2a-b. 3a+5b) ==> _ _ ==> a= 2, h = -3
3a+5b - 9
16. (a) (2,4),(1, -3) ""2 - 12 = -10 (b) (-4. -6).(-2. 5) = 8-,--- 30 = -22
' 1
17. (a) u.v=llnll lH cos60=4.6.2;;;;;:12 (b) n.v = 2.3-(- ~ )=-3/l
(c) u.v=5.4.(-l)=-2U (d) u.v = 4.6.1 = 24
6
www.NotMekani.com
byns
18 ( u + v) .( u - v ) = u. u - v , v "" l uf - lfvll2 ;;;;; 25 - I 00 = -7 S
19 (a) u.v=llull llvll cos8=4.3.(-~)=-6
(b) llu +\'112 :::, (u + v).(u + v) = u.u H .v + 2u.,, = lfuf + 11"112 + 2llnll llvllcos 120°
= 16 + 9+ 2.4.3.(-±) = 13 ==> l uhll = v·'13
(c) llu-vl[2 = lluf +llvll2 -2u.v = 16 +9 +12 = 37::::} llu-vJI = \/37

(d) n = llnll2 = 16,
2
(e) v2 = v .v = llvll2 = 9
(/) ll2u + 3vll' = 4u2 +9v2 + 12u.v = 4.16 +9. 9 + 12.4.3{-~ J = 64+ 81- 72 = 73 => ll2u + 3vll = ,:73
20 u.v = (llblla+ l aJlb ).(llnllb + l blio) = l al llblla.b-llbf o.o+ l 0l 2b .h -llnll llblla.b
= -llhf l af + IJ0tl2 IM2 ""0 ==> u.Lv
21. llu- vf = 900::::;, llull2 + llvll2 - 2u.v = 900 => 112 + 232 - 2u.,, = 900 ==) Zu.v = -250
I u+ v r == u2 + v 2 + 2u. "' = 121 + 529 - 250 = 400 => llu + vii = 20
22. a.{a+b+c)=a.O => a2 + a.b +a.c = 0 ~ a.b + a.c =-1
b.(a+b+c)=b.O ==> b2 + a.b +b.c = 0 ~ a.b + b.c =-1

c.(a+h+c)=c.O ==> c2 + a.c -b,c = 0 ==> a.c + b.c =- I
Bu esitlikler taraf tarafa toplarnrsa
3
2 (a.b + b.c + c.a) = -3 ==) a.b + b.c + c.a = -2 bulunur.
24. a=(l.1), b=(2 ,2). c:::::(3.3) icin a.b=a.c=O oldugu halde b s c dir.
2 . 2 Ji) ;-----.==-1+-=-J
\' =-=-(-1+· 2 . 4 .
,/5 ,JS ,/5 j
\/2 - .)1 .--

2(), F~=30.cos45°(-i)=-302i=-15·,./2i, FY=30.cos45°(-j)~-30
2-j=-15,/2.i
Fy
F
7
www.NotMekani.com
byns
l 'ektiirler.Dogru i·e Dilzlem Deuklemleri
UZAYDA VEKTORLER
UZAYDA iKi NOKTA ARASINllAKi LIZAKLIK
KURE DE~KLE!\1 i
(.r - {1)2 + lv - bl+ (z - ct2 = r2
u=(a. b. c) vektorunun boyu

~P(a.b.c)
y
y
sayidir, x
BiltiM VEKTOR
M=1 ise e vektortlne bir hirim vektor denir. z
VEKTORLERiN TOPI.AM VE ~'ARKI
u = (u1, u2, u3), )I= (v1, v2, v3) vektorlerinin toplam vc Iarkr, sirasi
ile,
vektorleridir,
VEKTORLERiN Kilt SAYI iLE <;ARPIMI
}.. E R sayrs] ile u = (a, b, c) vektorunun ~arptm.t

11,u = (A.a. t,.lJ, Ac)
vektortidtlr.

www.NotMekani.com
byns
Vektiirler, Dogrtt re Diizletn Deuklemleri
tC.M =
SKAJ,AR ('.ARPI:\1
sayrsidir.
u, v, w vektorleri ve 'A. reel sayisi i~in .t:iagidaki esitlikler saglarnr :
(l) u . u = u. u "" lluf

(2) u. v = v. u (deghme iizdigi)
(1) U. (V + W) =U •v+u ,w (dagilma ozeligi)
(4) (}i.u) . v = A. (u , v) a:, u (A. v)
u ile v arasindaki aeuun oJ~ilsi.i 8 ise

u.v llnll l vll case
L
«
drr,
PARALEL VE DiK VEKTORLEI~ u
v sinr vektorundcn f arkli vektorler olsun,

u .L v ,:::::::, u . v::: 0.
Sifir vektortlndcu tarkh u = (u1, u.2, u3), 11:;;;:: (v1, v2, 1'3) vektorlcri
icin
u u, u.,
u//v~-1.=-----=-=____.?_ z
v v v
l 2 3
Bir i, == (a, b, r) vokrortmun i ,J, k birim vektorleriyle yapmis ol-

duklan a , 13 , y acilannm kosinuslerine u vektorunun dogrult-
man kostnuslcrl u.m vcrilir,
y
cos a = M.
a n
cos JJ == M. b.
cos r == M c
x
VEKTOREL rARPIM
vektorudtir.
9
www.NotMekani.com
byns
j k
UX\' = lll ll2 u~_,
v
l
\'
2 "~.,
olur,
u xv vektori; hem 11, hem v vekrorune diktir,
D
-·················--- . ---~--- . --------------------
c
I
11 , II sin 9 /////
u ilc v vcktorlcri arasmdaki acmm ol<;Usil e olsun. 0 s 0 :S 1t
olrnak uzerc,
II
••B
111,x vii== I! uJI IJ r[I I sine I
dir,
a= (a,, a2. a1), b = (b., b2, b1). c= (c.:p c2• c3) uzayda ii~ vektor
olsun, a.(b x c) sayisma a, b, c sektorlcrinin arma carpun denir,
La, h, cJ semboluyle gosrerilir.
a, {12 a3
lo,b.cl a.(bxc) == bl b2 b1 du.
c1 c2 c3
... b ',.
a, b, c vcktorlcri uzcrine kurulan paralelyiiztln hacmi
\I= I a , {bx cl I= I [a. b, c] I r l···-~-

birimkuptur.
hl~-/ c
b
~
a. h. c vektorleri aym diizlemdedir ¢:::} a. (bx c) = 0.
10
www.NotMekani.com
byns
• Uzayda UektHrler
PROBLEmLER • iki Dokta flrasmdakiUzakhk
• Uektorel tarp1m
I. Asagrda verilen A ve B noktalan icin jABj uzunluk- IO. A~a&>1t.lu mcrkez vc yancapi verilen kurenin den klemini
larnu ncsaplayuuz. yazmtz.
A = (6, 2, -3) (a) ;vf(l,-2,3), r==5

(a) B = (0, 0, 0)
(b) A= (5, 4, 15) B = (2,0. 3) (b) M(-1, 2, -4), r=6
(c) A = (l. 4, 5) B = (7. 6, 2)

11. Asagrda denklemi verilen kiirelerin rncrkcz ve
yancaplanru bulunuz .
z. Uzaycla A{ I, -2, -J), B(2, -3. 0), C(3, l. -9).
D(-1, 1 , -12) noktalan veriliyor. (a) x2- + l + :? - 2x + 4y - 6z + 5 = 0
IAcj . jBDI ve ICDI uzunluklanru hesaplaymrz. (b) x2 + y2 + z2 - 4x + 6y ;::: 0
(c) _t2 + _r2 + :.2 8x - 9y + !Oz+ 40 = 0 1
3. Asagrdaki nokialann orijine clan uzakhgrm hcsaplayunz,
(a) A(- 4. 2, 4) (b) B(--4, 6, 12) 12. Merkezi lrf(4, 5, -2) olan ve N(l, 0. 0) noktasindan
gcccn kurenin denklemini yazrmz.
(c) C(3, - 4, 12) (d) D(l2, 16, -15)
4. Koseleri A(3, -·1, 2). B(O, -4, 2) ve C(-3. 2, l) olan

il<;genin ikizkcnar ucgen oldugunu gosteriniz, 13. a = i + i ve b = 3j + 4k vektorleri veriliyor. b vek-
torunu. biri a ya paralel bin de a ya dik olan ik.i vek-
tfoiin roplanu biciminde yaz1mz.
5. Koseleri A(3, -1, 6), B(-1, 7, -2). C( I, -3. 2) olaa
ucgenin dik i.1-;gen oldugunu gosteriniz.
14. a = i + 2j - k ve b::;; 8i - 4j + 12k vcktorleri icin 13.
soruyu cevaplandmmz.
6. Koseleri A(4, -1, 4), R(-1. 7, -2). C(L -3, 2) olan
ti~genin bir m;1smrn gcnis a-;1 oldugunu gn.sleriniz.
15. Baslangic noktasi M( I, 2. 3) olan u = (3, -1, 4) vek-
liirilniln N hitim noktasirun koordinatlanm bulunuz.
7. Ox- ekseni uzcrindc, P(-3, 4, 8) noktasmdan 12 birirn
uzakta olan bir nokta bulunuz.
J<i. u = (12, -15, -16) vekkminlin dogrultman kosinuslerini
bulunuz.
8. Oy- ekseni uzerinde, A(l,-3, 7) ve B(5, 7, -5) nokta-
larmdan e~il uzakhkta bulunan bir nokta bulunuz.
17. Bir vektoriin koordinat ckscnleriyle yapnus olduklan
acilann ()h;:i.i1eri a~ag1dakJkrdcn hangileri olabilir?
9. A~ag1da verilen u ve v vcktorleri icin 3u + v, u . v. (a) a= 45°. j3 = 60<;> , y= 120°

Ir II- rll ifadelerini hesaplayuuz. (b) a =45°, ~ = 135°' y=60'-'
(a) u = (l,-2, 3), v = (5, I, 15) (c) a= 90°, 13 = 150° . 't= 60°
(b) u = i + j + k, v =j - k (d) a= 30°, p = 600' t= 90°
11
www.NotMekani.com
byns
Ox- ekseniyle 120 derecelik, 0:- ekseniyle
I K. Bir vcktor
27. I a II = 10, I s II = 2 ve ab = L2 olduguna gore
45 derecelik a~J yaptyor. Bu vektor Oy- ekscniyle ka~ de-
recelik a'r• yapar? 11 ox b II ne olur?
28. I all= 3. I bll = 26 ve II zrx b I = 72 he a· b nedir?

19. Boyu 2 birim o1an bir u vektoru Ox- ekseniyle 60 dere-
eel ik , Oy- ekseniyle 120 derecclik ac: yapiyor. Bu vekto-
29. Koseleri A(L 2, 0), B(3, 0, -3), C(5, 2, 6) olan iicgenin
ri.in bilcsen lerini bulunuz.
alarum hesaplayuuz.
20. Koordinar cksenleriyle e~it ol~:iiliiacilar yapan ve hoyu 3 30. a;;;;;. (2. -3, 1), b = (-3. 1, 2) ve c = (I, 2, 3) vektorleri
birim olan vekrorun bilcscnlcrini bulunuz. icin
21. u = (-2, 6,-3) vektoruyle ters ytinlti olan bir birirn vck- (ax b) x c ve ax (bx c)
tor bulunuz .. ~arpnnlarnu hesaplaynuz,
Vektorel carpun birlesimli m.idir?
22. a, h, c ikjser ikiser dik olan vcktorler ve

31. A~ag1da verilen a, b, c vektorleri ayQ} dtlzlcmde rnidir?
d;;;;;.5a-6b+3c olsun.
(1) a == (2, 3, -J). b = ( 1. -1, 3). c = ( I , 9, -11)
(I) a. b, .c birer birim vcktor oldugunda II d I ne
(2) a= (3. -2, 1). b = (2. 1. 2), c = (3. -1.-2)
olur?
(3) a= (2. -1, 2). b = (1. 2, -3), c = (3. -4, 7)
(2) II nil= 2. II 011 = 3, I ell =4 ise I di! nedir?
32. A(l,2,-1). srn. 1,5). C(-1,2, 1). D(2, l,3) nokra-

23. Koseleri A(-1. -2, 4), B(-4, -2. 0), C(3. -2. I) olan lannm aym diizlemde buluudugunu gosteriniz.
ucgenin B acrsuun olcusunu bulunuz.
24. a= (2, I, -1) vcktoruyle aym ydnlU ve

33. u = (I, 2, -3), v = (2, 1. 4). w = (3. 0, 1) vektorleri iizc-
rinc kurulan paralelyuzun hacmini bulunuz.
a .x=3
bc1gmtism1 saglayan x vektortlnf bulunuz.

34. A}a~1daki esirliklcrin dogrulugunu gosteriniz.
a x (h x. c) = ta . c)b - (a . b)c
25. a= (2. 3, -1) ve b = (1.-2. 3) vektorlerinin her ikisine (a x b) x c;;;;;. {a • c)b - ib • c),1
de dik olan vc
x. (2i - j + k) = -6
35. lkiser ikiscr dik olan a, b, c vektorleri icin
bagmusuu saglayan x vcktririinil bulunuz.
ax (bx c) =0
oidugunu gosteriniz.
26. A§agidaki vektorlerin vcktorel carpimlanm hesaplayimz.
(I) a= (2, 4. -3), b = (-1.-2, 5)

36. a ile b , <p = ~ radyanlik a\'.1 yapan i ki vektordur.
6
(2) u = (3. 0, -2), l' = (0, -2, 3)
l nll""" ,/3 . l bll = 1 oldujiuna gore p =a + b ile
(3) m.=2i+4j-2k, n = -5 i + 2j + 5 k q e::: a- b vektorlcri arasmdaki acuun ol~Usilnu bulunuz.
(4) p = 3i-.i + k, q = i + 3j-2k p vc q vektorlerinin boyunu hesaplayuuz,
12
www.NotMekani.com
byns
cktitri , . I) ,u 0 nkleml ri
I. (a) IARl2 = (0 - 6)2 + (0 - 2)2 + (0 + 3)2 = 36 + 4 + 9 = 49 ~ IABI = 7
(b) IA8'2 = (2-5)2 + (0-4)4 + (3- 15)2 = 9 + 16 + 144 = 169 ::::} IAB[ = 13
(c) ,ABl2={7 1)2+(6-4)2+(2-5)2=36+4+9=49 ::::} IABl=7
2. IACl2 = (3 - 1)2 + ( I + 2)2 + (-9 + 3)2 = 4 + 9 + 36;;;;;; 49 ~ IACI =7

IBD12 = (-1 - 2)2 + (1 + 3)2 + (-12 + 0)2 = 9 + 16 + M4 = 169 ~ IBDI = 13
ICDl4 = (-1 - 3)2 + (1 - 1)2 + (-12 + 9)2 = 16 + 9 = 25 ::::} ICDI = 5
3. (a) IOAl.2 = (-4-0)2 + (2 + 0)2 + (4-W = 16 + 4 + 16 = 36' ~ IOAI = 6
(b) 10Bf2 = (-4 - 0)2 + (6 -W + (12-0)2 = 16 + 36 + 144 = 196 ~ IOBI = 14

(c) IOCI = 13
(d) 1001 = 25
oldugu benzer bicimde gosterilebilir.
4. IABl2;::;; (-3)2 + (-3)2 + (0)2 = 18 => IABI = 3,F2 3fi,.

I \ 7
IACl2 = (-6)2 + (3)2 + (L)2 = 49 =? IACI =7 I

IBCl2 = (-3)2 + (6)2 + (-1 )2 = 49 =? IBCI =7 B 7 c
L:,
Buna gore, IACI = IBCI ve dolayisiyla ABC ikizkenardir.
s. I ABl2 -(--4)2 +(8)2 +(-8)2 ~ 144

I A cf = (-2)2 + (2)2 + (-4 )2 = 24
I ::::} I ABl2;; ; ; I scf + ACl2
r
I ocf = (2)2 +{-10)2 +(-4)2 = 120

oldugundan ABC ucgeni dik ucgendir,
13
www.NotMekani.com
byns
(1.
IABl2 = 52 + 82 + 62 = 1251
I AC I
2
= 32 + 42 +. 22 = 29 j ==} I AC I
2
> I AB I +
2
I BC I
2 A
-==;, m(B) > 90°

A~
I sc12 = 22 +42 +42:;:: 36 B C
z ......-::: A1(-11,0,0)
1,
7. Ox- ekseni uzerindeki soz konusu nokta A (a, 0. 0) olsun. P (-3. 4, 8) _ ;::.---: •
/
IA1'1 = 12 ::::::;, (a+ 3)2 + 16 + 64 = 144 ==>(a+ 3)2 = 64 ::::::}
a+ 3 = ±8 ==> a1 = -11, a2 = 5 ==>
A1 (-11, 0, 0), A2 (5, 0, 0) istenen noktalardir,

x
8. Oy ckscni uzcrindeki nokta P (0, b, 0) olsun,
IAPI = IBPI::::;, IAPl2 = IBPl2 ~ l + (b + 3)2 + 49 = 25 + (b - 7)2 + 25 :::::::>
(b + 3)2 = (b - 7)2 ==> b + 3 = -b + 7 => b c;;;; 2 ==> P (0, 2, 0) istenen noktadir.
9. a) u=( 1. 2, 3), v=(5, 1, 15) ==> 3u + v = (3, -6, 9) + (5, 1, 15) = (8. -5, 24), u.v = 5 - 2 + 45 = 48
l!u-vll = 11(4,-3,-12)11 = ··Jl6+ 9+ 144 = \"'169 = 13
b) U={ l, l , 1), V = (0. l, -J), 3u + V = {3, 3, 3) + (0, 1, -l) = (3, 4, 2), U.V = Q + I- 1 =0
llu -vii= IIO ,0,2)11 = \ll + 4 = ,/5

10 a) (x-l )2+(y+2)2·+(z-3)2 = 25. b) (x+ I )2+(y-2)2+(1.+4i = 36
11 a) x2 + y2 + 72 - 2x + 4y - 6z + 5 = 0 ::::}
~ (l. 0, 0)
(x2 - 2x) + (y2 + 4y) + (,} - 6z) + 5 = 0 ==> r /
(x - 1)2 - I + (y + 2)2- 4 + (z - 3)2 - 9 + 5 =a::::;,
(x - 1)2 + (y + 2)2 + (z - 3)2 = 9 ;;;;;;;;;> Merkcz M(], -2, 3), yancap r = 3. M(4, 5, -2)
12. r2 == IMNl2 = 32 + 52 + 22 = 38 :::::} (x-4)2 + (y-5)2 + (z + 2)2= 38

x2 + y2 + z2 - 8x - IOy + 4z + 7 = 0
13. a:: i + j, h = 3j + 4k,

u = (p. q, r), a vektoriine dik bir vektor olmak iizere b ='A.a+ u olacakur.
a.u = 0 ~ (1, J, 0).(p, q, r) ::e:: 0::::::;, P + q =0 ==> q = -p olur.

b = 1(1, L, 0) + (p, -p, r) => (0, 3, 4) = (A, A, U) + (p, -p, r) ==> (0, 3, 4) = (A+p. A-p, r) =>
l+p=O, A-p=3, r=4 => 1=~, p=-% olacagmdan (0,3,4)=%(l,LO)+[-%·i,4)yaz1labilir.
14
www.NotMekani.com
byns
14. 13. soruya benzer bicimde cozulur,
l. N (a, b, c) icin MN= (a - I; b - 2. c + 4) olur, l\ 1N = (3, 1 I, 4) oldugundan
a I =3, h-2=-1. c+3=4 => a;;;;4, b::::J, c""l bulunur. Bitim noktasi N(4,l.l)dir.
15 3 16
16. llnJl2 = 122 + (-15)2 + (-16)2 = 625 => llull = 25, cosa=
12
25• cos~ = - 25 = - 5 , cosy;: : ; -
25
·
l . cos2o; + cos2~ + cos2y = 1 olmahdrr.

l
(a) cos 45°
2
+ cos-.., 60° + cos 2 120° = - + -t + -l = 1 olacagmdan acilarm iilr;ule1i 45°. 60°, 120° olabilir.
2 4 4
2+2 + 4 = 4 * 1
, 1 I I 5
(bJ cos-45"+cos2135°+cos2 60°= oldugundan. acilann ol~tiled 45°, 135°, 60° olamaz.
, J I 1 I
18 cos2 120°+cns2 45°+ cos- ~ = l =>
4 + 2 + cos? ~=I=> cos2 ~ = 4::.} cos!)= ±2:: : :} 13 = 60° veya ~ ':' 120°dir.
19. 2 ,., .-, 1 1 ,

COS 60°+cos- 120 + COS-'- y;;;; I==> - +-=cos-"(~
4 4 z
u
I2 l
cos y = - ==> cos 'Y = {';; :::::;, y = 45°
2 -n
ux = 2cos 60°~ 2."i = L uy = 2rns 120°= 2(-}) = -1
1 .- y
u = 2. cm, 45°
.;
= 2.---=
,l2
= \/ 2 o/ur. x
I I
20 cos- a+
7
cos- a.+cos-
, ..,
o: =I==> Jcm:~
,
a= 1 ~cos-a= ..,
- ==> cos n = ±--;=
3 ".13
u, = u_1. = u .r = 3.( ± ,,.~)""' ±··./3 => u = (--/3. \/3, \/3) 1:t.:ya u = (-·v'3,-·,./3,--v~)
21. JlulJ = ,/4+36 +9 = ·-/49 = 7,
2 0) lldf = d.d = (5a-6b+ 3c).(So-6b + 3c) = 25M2 + 36llbf +9llcll2

= 2s.1 + 36.1 +9.1 = 10 ==> IJdll = \no
(2) lldll 2 = 25. 4 + 36. 9 + 9. 4 = 100 + 324 + 36 = 460 => l dJ = 2-v'~
A(-1,-2,4)
B. BA= (3.0,4). BC ={7,0,1)

/
/
:ft-l
BA.BC= l!BAIIIIBCJicose::.} 21 + 4 = 5.-v''50.cos8 => cos O = ,:__ => 0 = 45°
\12 B(-4.-2.0) f:(3,-2.1)
15
www.NotMekani.com
byns
Vektiirler, Dugru 1•e Diizlem Denklemleri
24. x =AD= (21\.J, .. , -A)

o.x=(2,l,-l).(2A.A.-A)=3 :::::> 41,+1.+11.=1 ==> A=f:::::. x=(l,
2. -~)
j k
25 uxh = 2 3 -1 =7i-7j-7k=7(1. -1. -1)
1 -2 3
x = 1( I, -1, -1) bicimindedir. Euna gore A(L-L -l).(2, -1. l) = -6 => 11.{2 + 1 -1) = -6:::::;, 11.. = -3 ==> x = (-3. 3. 3).
j k
26. (I) axh 2 4 -3 = 14i - 7 j = (14.-7 .0)
I -2 5
j k
(2) uxv 3 0 -2 = -4i-9j-6k = (-4,-9.-6)
0 -2 3
j k
(3) m xn 2 4 -2 = 24i- 24k = (24,0,24)
-5 2 :l
12
27. a.b= 12 ==> l allllbllcos0= 12 =;, I0.2.cos0= 12 ==> cos0=
20
=15 : : :;, sine=.±5 olur.
llax bll = 1 "1l llbll [sin Bl= In. 2. ±5 = 16
28. llnxbll = 72 ==> llaJlllblllsin01;;: 72 ==> 3. 26lsin e1 = 72 ==> I sin 81 = -12

13
=>
~
cos 0 =--=--
13
olur.
n.b = llallllbllcusB = 3. 26.1~ = 30 olur,
A(l .2,0)
1\
29. AH=(2.-2,-3). ACa=(4,0,6)
j k
I \,
ABxAC= 2 -2 -3 =-12i-24j+8k=-4(3i+6j-2k)
4 0 6
C(5,2,6)
IIARxACII = 4,/4 + 36 + 4 = 4. 7 = 28 8(3,0,-3)
~ J I
A Ian A BC=
211AB x ACII = 2. 28 = l4hr2
i j k
30. axb= 2 -3 1 =-7i-7j-7k=7(i+j+k)=-7(1,l,!)
-3 2
i j k i j k
(t1xh)xc= -7 -7 -7 =-71 1 I =-?(i-2.i+k)=-7(1,-2,l),
1 2 3 1 2 3
i j k
bx e = -3 I 2 = -i + l lj- 7k = (-1, 11, - 7)
I 2 3
i j k
ax(bxc) = 2 -3 I =10i+12j+19k=00, 12, 19)
-I l] -7
oldugundan ax (bx c) '*(ax b) x c dir. 0 halde vektorel carprm birlesimli degildir,
16
www.NotMekani.com
byns
vcktdrler Dngru ve Dii"".ll'm Denklemleri
-- . -···--·----~--
. .zz: :~c~:.:;:;:~:::.:.···~,:;:.:.,· ===~:==================.o
3 . a, b, c ayru duzlemdedir. ¢:::} I a, b, e I= 0
2 3 -I
(I) [n,b,c] = I -I 3 = 2(11-27)- 3(-11-3)-1(9-1) =0 ::::., a,b.c vektorleri ayru di.izlemdedir.
1 9 -II
3 -2
(2) [a,b,c]= 2 I 2 =3.0+2(-lO)+l(-5);;;;;;-25:tO ==> a,b,cvcktorlcriaymdUzlcmdcdcgildir.
J -1 -2
~ 0(2,J ,3)
32 AB, AC. AD vekrorlerinin ayru diizlermle oldugunu gostcrmek yeterlidir,
AB = (-l , -1, 6), AC == (-2, O, 2), AD = ( I . -1 . 4)

A(l2,-l ------. C(-12,l)
-I -i 6
LAH,AC,ADJ = -2 O 2 =-1(2) + 1(-10) + 6(2) =0 ==> A,.B,C.D noktalan ayru dtizlemdedir. B(O,l.S)
1 l 4
2 -3
V= lu.(v x w)I = l[u,v,wJI = 2 J 4 ;;;;;; IL I + 2. IO - 3 ( - 3 )I = 6 birimkiip.
3 0 1
J a) a=(a1,a2,a:)· b=(hl.bZ,h3), 1
C;;;;;;(c J·2,c3) olstm.
bxc= {ai3 -b2a3 )i +(h1a3 -a1b3)j+(a/J2 -b1a2 )k oldugundan
ax(bxc);::: [ a2( blc2 - b2 t1 )- a3 ( \c1 - b/3) ]i + [ aJ( b,'.!.c?, - h,/'2 )- al ( hr2 - h{"1) ]j
+ [ 0, ( ~-·{1 - b(1 )- < ( b2c1 - 'Y2) ]k
ol ur. Diger taraftan
(a.c)b - (a.b)c iiadesinde a, b. c vektorleri bilesenleri cinsinden yazihr ve gerekli islemler yapihrsa yukandaki sonuc bulunur.
3.5. a.c;;;; 0 ve a.h = 0 olacagmdan ax(bxc) = (a.c)h - (a.h)c = O - O = 0 hulunur.
36. p.q - (at b).(a- h) = l aJl -llhll

2 2 = 3- I= 2
l[Pll 2 = p.p = (a+ b).(n+ b) = 1Jnll2 +llblJ 2 + 2a.b - 3+ I+ ?.,/3. lcusi = 4 + 2 ..,/T a,,,~J = 4+ 3 = 7 ~ I PI = /7
olur. Benzer sekilde
llqf = q .q = (a- b).(a- b) = llu,12 + llbll2 - 2o.b = 3 + 1- 3 = I ~ llqll = l

bulunur.
p.q = 11Pllllqlicos0 ~ 2 = )7. l.cosf => cos Gr= ~ ~ e = arccos ~-,.,/72 olnr,
,/7
17
www.NotMekani.com
byns
l'ZAYDA DOG RU DE~ Kl .E!\1i
\ erilen Bir 'uktadan (,c~ n · \ crllen Hir \ ektore Pm al I olan t.101,?rmmn Dcnklcmi
---d
vektdrel denkleml k;irt~1.) en denklemi
. - Xn y- ~ 11 /., /.fl
(I
--b- c
parumetrik denklem
x
=.II+ lit
. = .\'o + >I
1 = 1;0 + ct
ik1 ;\jol L1s1 Verjlcu Dogrunun Denklerni
X.:! x I
~
Y2-) 1
7-71
Z2 ZJ \ \
Iki Dogrunun Parnlel Olma urt i J1 ---------

x-x1 =y-y1 = z-z1
a b c
b L.: x-x2 = y-y2 = 1-z2
d,//d~ ¢._',
p r
LJ p q r
Iki l ngrunun Di · Olma ~arh 1...
Bir oktamn Bir Dogruva Olan l 1akhg1 p
II i\P x , 11
(-----
llv 11
(V, dogrunun dogrultrnaru)

A \9
-- v
18
www.NotMekani.com
byns
• Uzayda Dogru Denklemleri
PROBLEmLER • Dik ue Paralel Dogrular
• Bir noktamn Bir nogruya Olan Uzakl101
I. A~agida verilen noktadan geccn vc vcrilen vektore para- 7. Asagrda verilen noktalarm karsilannda denklemi verilen
iel olan dogrunun kartczyen dcnklcrnini yazrruz. dogrulara olan uzakhgim hesaplaynuz.
(a) A(l, 3, -2), 1'=(2,4,5)

(a) A(L L 5): x - I = y-3;;;;; ~
(b) A(-3, 2, 5), r = (-1, 2, 3) -1 2
x+3 1.- 8
(c) A(5, 4, 2), ., ;;;;; (1, 3,0) (b) A(l,-1,-2);
3 -2
(ct) A(3. --4, -1), ',l=i+j+k ( c) A(2. 3, -1) : x ;;;;; t + 1, y = t + 2, z = 4t + l3
(d) A(2. 1. 3) : x = 2 + 2t, y""' 1 + 6t, z = 3

(c) A(-l,4.3);x::::10+4t,y=-3, z=41
2. Asagida iki noktasi verilen dogrulann paramctrik vc
kartezyen denklemini yazmiz. ~
8.
x +1 z+1
ve
x- I - y
(a) A(I, 4, 3). R(-1, 2, 5) --=-=z+2
n 2 3 2m
(b) A(3, 2, I), R(4, 3, 2) denklemli dogrularm paralel olmasi icin m ile n arasm-
da hangi bagmti olmalrdir?
(c) A( I, 2, 2), 8(3, -1. 3)
(d) A(3. 5. 7), 8(6, 5. 4)

x+l 'j_ z+3 x y+2 z+5
9.
2 k -1 3 l 7
denklemli dogrulann dik olmasi icin k nc olmahdir?
3. A(2, 3, -5) noktasmdan gcccn vc dcnklemi
x-1 z+I
10.
2 3
denklemli dogrular kac derecelik a91 yaparlar?
ohm dogruya paralel olan dogrunun denklernini bulunuz.
x-6 y+4 7'.-3

4. A{2, -l, 5) noktasindan gec;en ve pararnetrik dcnklemi 11. dogrusu xO_y- duzlemini han-
2
gi nnktada kcscr?
x=3t, y=2+t. z.=2-t
[xOy- duzlcminde z = 0 oldugunu dusununuz.
utan dogruya paralel olan dogrunun denklcrnini yazuuz.
5. A(-3,2,-3) ve B(l,-1,4) noktalartru birlestiren {AR} x _L z x-2 y-3 z-4

12. vc
dogru parcasnun parametrik denklernini yaziruz .. 3 2 1 4 2
denklemli tlogrnlar hangi noktada kesisirler?
6. Orijindcn gecen ve koordinat eksenleriyle a ; ; ;: 45°, x+2 .J_ z-1 x-3 ~ L.-7
13.
~ = 60° , y = 120° ol9Uh.i acilar yapan dogrunun para- 2 -3 4 m 4 2
mctrik vc kartczyen denklemini ya7.11117.. denklemli dogrulann kesismesi icin m ne olmahdir?
19
www.NotMekani.com
byns
(a) l.
x - l y-3 ;:+2
I. a.
2 4 5 ..
(2,4,5) d
h.
x+3
--
y-2 z-5
-1 2 3 vj
x-5 y-4
c. z-2=0
3 I y
d. x-3=y+4=z+ l
x
)(1,3,-2)
2. a. u == (2, 2, -2)
z
x-l v-4 L-3 (a)
--=-· - =--:::::} x - I= y-4 =-z-3 = t
2 2 -2
denirse, dogrunun parametrik denklemi \ ,B(:-1 ,2 .5)
x = t+ 1 \\
j
A(l.4.3)
y ,,,,_ t+ 4 olur.
y
z =-t - 3
\ \
h. u =(-1, -1, -1 ). Kartezyen denklern (2.2,-2)
x-3 v-2 z-1

--= -- -- ==--:::::} .r-3 = r-2= :::- I oiur.
-1 -I -1 -
z=t denirsc x = t+2, y = t+ J bulunur. 0 halde bir
parametrik denklern
j : : :: ~
'l. = t
olur,
z
c. vc d. bcnzcr bicimde bulunur. (2.-4,3)
3. Dogrultman vektoru u = (2, -4. 3) oldugundan,

'~
~' ---------y
x-2 y-3 z+5
2 -4 3 ( 1,3 .-1)
x
istenen dogru denklemidir.
A(2J,-5J
4. n=(3,l,-l)
x - 2 _ y + 1 _ z+ 1
~--1----=,
20
www.NotMekani.com
byns
, 'cktiirler, Dog1 ll re Diizlem JJL uklcmlcri
5. Du,rrullman vektorii u = (4, -3, 7) dir. Ave B noktalarmdan gecen dogrunun dcnklcrni
x+3 _ y-2 _ :+3

4 - -3 - 7
olur. (z+3)17:::: t denirse x = 4t-3, y =-:H+2 ulur, 41-3 = -3:::::} l =0 ve 4t - 3 == I ==} t = I bulunur,
O halde [ABI dogm parcasmm bir parametrik denklemi
: : ::~: 2 0:;: t ~ I
I z = 7t- 3
olacaknr.
z
. I I
6. cos 60° = 2 , cos l 20° = - 2
u = ( .\/~ - ]", -{) do~mltmam ycrinc
v = 2 u = ( '\/2. I, -I) alinabilir, Dogrunun denklemi y
x-0 y-0 z-0

\/2 = -1- = ----=-i- :::::} x = ,/2.y = -""•'2.z
x
olur.
PAxull I PAxull
7. a. ( -II PA 1!sm0- I PA I I .4PII I all
_ . . _ 11
11 I
11
olur. PA=(0,-2,5) ve l ull=-\/1+1+4 = \"'6

olacagindan
P( 1,1,0) u=(l ,-1,2)
t. - IIPAxull - l i+5/+2.tll - --.,/30

- '\' 5 t:
birimdir.
- 1 u1 - ,l6 - /6 -
c. A(2J,-l ), v = ( L l , 4) olur. Dogrunun bir noktasi P (1. 2, 13) dir. PA :=c (1,1,-14) icin
.PA xv= 1i .i1 k I

-14 = 18i-18j ~ I PA xv II= J:,hi2
I I I 4
18~
hulunur, l vl = -s,/[8 oldugundan t =
3\1'2
= _!__!!_
3
= 6 bi.rim nlur,
d. A(2,l ,3), P(2,I ,3). v = (2,6,0). PA= (0,0,0) olacagindan A dogru uzerindedir, Dolayisiyla uzakhk sifirdir.
21
www.NotMekani.com
byns
l ektiirler, l)o.~ru J'C Diltlcm Denklemleri
11 1 2
8. - =- = - => 2mn= 3
3 2m 1
9. (2, k, -1). (3. 1, 7) = 0 .::::> 6 + 1< -7 = 0 ~ k = 1 olrnahdir,
10. u = (l, 4, 3), v = (4, 2, -4) => u.v = 4 + 8 - 12 = 0 => dogrular dikrir.
x-6 v+4
11. z = 0 l{III -3- = -3 => .r r= -3, = -3 => y= -10. P(-3,-10,0)
2
x y z
12. - = - = - = t => x = t v
I 3 2 'J
= 3t '
z = 2t
x-2 y-3 z-4
--=--=--=s =>x=s+2, y=4s+3, Z""2s+4
I 4 2
Dogrulann kesisrnesi icin
t=s+2
3t = 4s + 3
2t =ls+ 4
esitlikleri saglanmahdir. ilk iki denklcmden
t- s =2
3t-4s =3
denklem sistemi elde edilir, Bu sistcm 9oztiltirse t = 5, s = 3 bulunur. Bu iki deger i.i~u.nci.i denklemde yerine yazihrsa
2.5=2.3+4
bulunur ki bu l = 5, s = 3 koklcrinin her ii9 denklemi sagladigrm giisterir. l ve s nin hu degerleri icin x = S, y = 15,
z = IO bulunur, 0 halde dogrular (5. 15, 10) noktasinda kesisirler.
13.
x+2 y z-l x-3 v-1 z=]
--=-=--=!, --=-· -=--=s
2 -3 4 m 4 2
...r= 2t-2 x= ms+ 3
v=-31 ve y= 4.s+ 1 =>

4.r+l =-3! J => I= 1, .r=-1
I z=
( 2.r+7=4t+l
z= 4t+ 1 2s+ 7
bulunur. Bu degerler 2t-2 = ms+3 denklemini saglamal1d1r. 2.1 - 2 = m.(-1 )+3 ;:::::} m = 3 olmahdir,
22
www.NotMekani.com
byns
Vektiirlcr, DojJru r, Dlizlent Denklemleri
. . ,. . .===~,---,,-
' --
DCZLEl\1 DE I LEMi
Yerilen Bir ~oktadan Ge.;en ve Verilen Bir Dogruya Dik olan Dllzlcmin Denklemi
P(x0• y0, z0) noktasmdan gecen ve
d...
dogrusuua dik diizlemin denklemi
n.. AB x AC
olur.
D~ Noktasi verilen diizlem.in deuklemi

c
A ,B. C noktalanndan 'gecen duzlemin denklemi A·- -
R
[AP, AB, AC]= 0
dir. Burada P(x., y, z) diizlernin bir ternsilci noktasidrr,
iki Diizlemin paralel Olmasi Sartt
UYARI
.,A1 Br ci nr
- - - - - - - iseduzlemler ~ak1~1k olur.
A2 - JJ2 ~ Cz - D2
iki Diizlemin Dik Olma ~art1
denklcrnli duzlcmler icin
Bir Noktanm Bir Duzleme Olan llzakhg1
Ax +- By + Cz + D ! Ax +By+ Cz + D = Cl
d= I u ·o o I
~Al+ B2 +C2
Paralel iki lliizlem Arasuuluki Uzakhk

Cx + By + CL -1- D1 = 0
Ax+ By+ Cz » D2 =0
23

www.NotMekani.com
byns
• Uzaydn DUzlem Denklemi
PROBLEmLER • Olk ue ParalelDUzlemler
• Bir DoktanmBir Diizleme Olan Uzakl1g1
I. A~ag1da verilen nuktadan gecen ve verilen vektore dik 8. Problem 7'de verilen dogruya paralel olan ve P(3. 3, I)
dcnklcrnini yazuuz.
olan di.izlemin noktasmdan gecen dogrunun kartezycn dcnkkmini
bulunuz ,
(a) A(I, I, I), 11= (1. 1, ·1)
( b) B( l , 3 , 5), n = 0 , -2, 3)
9. Asagida verilen noktalarm, karsilannda denklemi yazrh
( c) C(2, 4, 3), n = ( l , 5. 6) dtizleme olan uzakhgiru hesaplayuuz.
(a) A(2, 3, l) : 2x - 3 y + 6z - 6 = 0
2. A~ag1da verilen noktadan gcccn vc dcnklerni verileu lb) B(-1. 2. I); v

3x - 4 + I 2z + 8 = U
dogruya dik ohm duzlernin denklernini yaziruz.
(c) 0(0, 0, 0) : x+y+z=IO
(a) A(l, 3, S). x-1 'j_ --

z+l (d) P(S, 12, 13) ; 3x + 4y + Sz = 12
2 3 -l
(b) B(2, 1, 1). x+3 - y + 1

--
z-1
2 - 3 4 10. A~ag1da denklemleti verilen paralel duzlemler arasmdaki
(c) C(2, 3, 4), x= 1 +I , y = 3 + 2.t, .z; = St uzakhg1 hesaplayrmz.
(a) 2'" - 3y + 6;: + IO= 0, 2x - 3y + 6z + 3 = 0
J. A~ab'lUl:l verilen ill.; noktanin belirttigi di.izlemin denklern- (h) 3x-4y + 12z:- 8 = 0. ___.f5x + Sy-24.::- IO= 0
ini yaznuz.
(a) A(l. 2. 3), B(-1, 4, 2), C(O. 6. 4)
(b) A(l, 3, -2), B(2. 3, 4), C(l, 1.6) 11 . A~ag1da denklemleri veri len duzlern ciftlerinin olustur-
duklan acilann olctllerini hesaplayuuz,
(c) A(-1, -2, 0), B(l, 3, 5), C(2. 1. 1)
(a) .r +y = 1 , 21" + y-2::; = 2
(d) 0(0, 0, 0), P(L I, 1), Q(l, -1, 3)
(b) 5x + y - ::: = 10, x- 2y + 3z = 1
[Iki diizlem arasrndaki act, onlann norrnalleri arasmdaki

·-- d 'I.I +
x - I = _.1 z 1
4. () npn en gc,·cn vc -- = _:_
_ dogrnsunu a<_;1 olarak rannnlanir.]
. T 2 3 4
icinde bulunduran duzlemin denklernini bulunuz.
5. k nm hangi degeri icin 2l' - 3y + 5.: "" 10, 12. A~ag1da denklernleri yazrh dogrularm karsilannda yazili
duzlemleri kestigi noktanrn koordinatlaruu bulunuz.
2x + ky - 8z = 10 denklemli diizlernler birbirinc dik
olurlar? (a) x = I - r , y = 3t, z = l +t: 2x- y + 3z = 6
(h) x-1 y-1 z . x+_v+z=2

-2-=-5-=3,
6. Orijinden gecen ve 3x + 4y - :: = IO duzleminc paralcl (c) x = l -1. y == 2 + St, z = -3t. 2x + y- z .; ; ; 8
olan dilzlemin dcnklcrnini yazimz.
13. Orijinden ve ,1(1, l, I) noktasmdan gecen, aynca

7. 2r + y + z = 4 vc 3x - y + :: = 3 duzlernlerinin arakesi- 2x + 3y + z = 12 denklernli duzlerni dik kesen duzlemin
ti clan dogrunun denklemini bulunnz,
d enklemini yaznu z,
24
www.NotMekani.com
byns
Vektdrler, Dogru re l>ii:Jem Denklemleri
1. a) A( 1,1.1 ), n=( I, I ,I). Duzlernin denklemi x + y + z + n = 0 hiciminde olacaknr. A(l ,1,1) noktasi dtizlern iizerinde
bulunacagindan 1 + 1 +1+ D =0 => D ;::;; -3 olur. lstenen denklern x + y + z = 3 tur,
h) B(l, 3. 5), n = (1, -2, 3) olacagmdan duzlcrnin denklerni x-2y + 3z + D =0 biciminde olacakur,
I - 2.3 + 3.5:::: lJ = 0 => O = -10 => x - 2y + 3z = 10 istencn denklcmdir,
c) C(2,4.3).n=(2.3,-I) .x+5y+6z+ D=O =>
2 + 20 + 18 + D = 0 =:, D = -40 ==> x + Sy + 6z :; ; ; 40.
2. a) A(l,3,5), n=(2,3,-1).
2x + 3y - z+D =0 => 2 + 9 - 5 + D = 0 => D = -6 => 2x + 3y - z =6

b) B(2. I [). n = (2, 3, 4)
2x + 3y + 4z + D = 0 => 4 + 3 + 4 + D = O => D = -l I ~ 2x + 3y + 4z = 11
c) C(2. 3, 4), n =(I, 2.5)
x + 2y + 5z +D =0 => 2 + 6 + 20 + D = 0 => D = 28 :::::::, x + 2y + Sz = 28.
3. a) x -x, y-yl z- z, x-J y-2 7.-3
Xz - Xl Y2 -y, z2 - z1 =0 :::;, -2 2 ~I ;::;;() :::::} 2x + y - 2z + 2;::;; 0
x3 -x1 Y 3 - Yr Z3 - zl -1 4
b) x-1 y-3 z+ 2
0 6 ;::;;Q => 6x-4y-z+4=0
() -2 8
c. ve d, benzer bicirnde hesaplanir,
-1. OA ve u;::;; (2, 3. 4) vektorlerine dik clan vektor duzlernin bir normali olacagmdan n
j k
0(0,0.())
n= -I O =-4i-4j+5k
2 3 4
A(L-l.O)
. 11=(2.J.4)
d
vektoril normal olarak ahnabilir, Buna gore dilzlernin denklerni
-4x - 4y + 5z + D = 0 bicirnindcdir. Duzlcrn orijinden gectiginden D:::: 0 dir. Istcncn dcnklern 4x + 4y -51, = 0 olur.
25
www.NotMekani.com
byns
Vektiirler, Dogru 1·e Diizlem Dcnklemleri
5. Duzlemler dikse normaller diktir,

(2-3,5).(2,1,-8)=0=} 4-3k-40=0 =} k=-l2
bulunur,
6. Orijinden gecen duzlemin nonnali

duzlem denklerni
den= (3. 4. -1) olacagindan. istcncn
L~- 0(0,0,0) /
-r(3.4.~1)
3x + 4y - z = 0
olur,
~~~~~~~~~___.~y+z=3
7. 7. = t diyelirn.
2x + y = 4- t}-- 7 2
----.' x=5-5L y=---t
6 9
3x- y = 3- t 5 5
bulunur, Arakesit dogrusunun parametrik denklemi

2x+4y+z=4
7 2
_. r=---t
5 5
--~-_.. .(.>
~-+-~~----,~,~~ J
6 9
v= - - - t olur, Kartezyen denklemi
· 5 5 -
3x-y+z=3
.::= !
7 6
x-S =y-5 =z =} 5:r-7 =5y-6=z olur.
2 9 -2 -9
5 5
8. Problem 7'deki dogrulann dogrultmani n=(-r-iJJ=t(-2,-9,5) dir.

Dcnk.lcrni istcncn dogrunun dogrultmam, n vektiiriine paralel herhangi bir vektor
olacakur. Dolayrsryla (-2, -9, 5) almabilir. Bu durumda istenen denklem
x-3 y-3 z-l
-2 -9 5
olur.
9.
d
d = 12.2-3.3+6.l-61 _~ birirn
,/4+9+36 - 7
h) d;::; 1 3(-1)-4.2+12.1+81 _ 9
blrim Ax+By+Cz+D::::O
-,/9 + 16 + 144 - 13
26
www.NotMekani.com
byns
Yekitlrter. Doiir« 1•e Dtizlem Deukletnleri
IW-31
----,,,,:,::==='===
7
= - = 1 bi rim
,l4+ 9+36 7 1-/_··__,, _.,.....;_ ~/+By + C1- + D1 =0
b) 3x - 4!y + l2z - 8 = 0 } 3x - 4y + 12z- 8 = 0 e

-6x+8y-24z-10=0 ::::::, 3x-4y+12z+5=0
/
(= ~
1-s-sj 13
=-= L birim
. ., , 9 + 16 + J 44 13
I. Duzlemler arasmdaki a~1, normaller arasindaki acidrr ..
a. n1=(1,l,O), o2=(2,l,-2)
_ n 1 ·"2 _ 3 _ l _ o . _ o
cos8 _ 1 I'll _ ,.--- ,e-::- - =rr : cos45 ::::::, 0- 45
n1 n2 "Ii' 2 '\,, 9 . . ., 2
1 11
h. n1 =(5,l,-17), n2=(1,-2.3) ::::::) n1.n2=5-2-3=0 => n1l_n2 => 6=90°
12 a. 2x-y+3z=6 ~ 2(1-t)-(3t)+3(]+t)=6 =>

5
2-21-31 + 3 +3t =6 ~ t =2
5 3 15 5 7
X;;;;;;l-t=l--=-- V
,; = .~t =- 2 "L,;;;;;;]-J-t=l+-=-
2 2 ' 2 2
Kesim noktasi A( . -22' ~2 '22) olur.
b. Dogrunun pararnetrik denklerni x = I + 2t, y =l + 5t. z = 3t dir.
x + y + z = 2 => l + 2L + l + 5l + Jt = 2 := lOt + 2 = 2 => t == 0 olur,

x ~ I + 2t = I, y = 1 +St= 1. z = 31 = 0 bulunur. Kcsim noktasi A (2, 0, 0) du.
13 Denklemi istcncn duzlemin norrnali m = (a, h, c) isc denklerni ax + by + cz = 0 dir, zira
0(0,0,0) nokrasmdan gecmektedir, A(l ,l ,1) noktasi duzlemde buluudugundan

m=:(a.b.c)
a+b+c=O
olur. m .l n olacagindan
m.n = 0 ==> 2a + 3b + c = 0
olacakur,
a+b+c=O l=> a;;;;;; -2h, C= b

2a+ 3b +c =0 j
bulunur. Diizlemin dcnklcmi
-2bx + by + bz = 0 => -2x +y+ z =0
olarak bulunur.
27
www.NotMekani.com
byns
BiiLUm PROBLEmLERi
I. a ilc b , s1 fir vektoriinden farkli vektorler ve e, a ile 7. a+ b+ c=O bag1nt1suu saglayan a, b, e vektorleri i9in
b vektorlerinin olusturdugu acmm ol\'.iisii olsun,
axb=bxc=cxa
A~ag1daki onermelerin dogru olduklaruu gostcriniz.
olacaguu gostcriniz.
1t
(a) !la I b] > lln-bll ==> 0<
2
7t
(b) Ila+ bll > 11°-bll ==> 0 < 2 8. a, b, c vektorleri icin
1C
(c) 1 (/+ bll < ila-bll ~ e > 2 La. b. cJ s llall llbll llcll
2. Her u, v vektorleri icin, 'i,i;grn ·itsizli 11 denilen olacagini gosteriniz. Hangi durumda esitlik vardir?
llu+vll~l llull+llvll]
e~itsizliginm dogrulugunu gosteriniz. Bundan yararla- 9. Her a. b, c vektorlcri icin
narak
la + b, b + c. c +al= 2 la, b, c]
olacagrm gosteriniz.
bagrnnsrrnn varhgirn gosteriniz.
10. Her ).., ve µ reel sayilan icin

3. u ilc Y dik olduklarmda, Pisagor baginnsi denilen
[a, b, (c +A.a+ ~Lb)J = La, b, c]
olacagrru gostcriniz.
esitsizliginin dogrulugunu gosteriniz.
11. ax b + h x + c x a= 0 bagmtrsrm saglayan a, b, c vek-

l'
4. Her u, v vcktorlcri icin torlerinin ayru duzlemdc bulunduklanm gosteriniz,
[u + ''1 2 + liu- vf = 2(lluf + llvf)

12. Vcrilen don noktanin ay111 duzlemde bulunmasi sarnru
oldugunu gosteriniz, bclirtiniz.
5. a, b, e aralannda 60 derecelik ai;1 olan i.l{ vektordur, 13. u + ., vcktoruniin u ile r vektorlerlnin olusturdugu acr-
I all = 4, llbll = 2, llcll = 6 birim ise Ila+ b + ell kac run aciortayi olmasi icin u ile II arasinda hangi ba~mt1 ol-
hirimdir? rnaluhr?
6. a vc b vektiirleri icin
14. c=I b lla+li allb vektorunun a ilc b arasmdaki aci-

l nll+ll b I
oldugunu gosteriniz .. a vc b nin hangi durumunda n111 aciortayi oldugunu gOsleriniz.
15. Sifirdan farkli oyle a, b, c vektorleri bulunuz ki

o1ur? ax h =ax c ve b ":t c olsun.
28
www.NotMekani.com
byns
16. B ve C bir L dogrusunun iki noktasi ve A bu dogru 20. Bir dogroyla bir duzlcm arasmdaki acr, o dogrunun duz-
uzerinde olmayan bir nukta olsun, A uoktasnun L lem uzeriudeki dik izdU~ilmi.iyle yaptlg1 acidir, Bu acunn
dogrusuna ohm uzakhgmia 0J9tisli a. oldugunda
d- llARxACII ( ,r ) v -n
- I BCII co\2-a = llvllllnll
olacagnu gosteriniz. Burada v dngrunun dogrultman
olacagnu gostcriniz, Bundan yararlanarak, koseleri
vektoril, n de duzlernin normalidir. Bundan yararla-
A( 1, 0. 1 ), R(2. 3. l ), C(-3. 1, 4) olan U~gen.in alanuu
hesaplayrrnz. narak x + v 2y + z + l = 0
1 denklemli duzlem ile
x z r3
denklemli dogru arasindaki acmm
-]
iil<;tisiinii bul unuz.
17. A(l,0.1) noktasuun P(2,3.l), Q(3,-1.4)veR(0,0.2)
noktalannm belirttigi duzleme olan uzakhgmi hesapla-
ylllZ. 21. Pararnetrik denklemleri
- x;;;; 2l + I - x;;;;s+2
y = )t + 2 ve y = 2s +4
18. xOy diizleminde A(x1.y1), B(x2,y2). C(x3.y3) nokta- 1 z = 4t + 3 1 z = -4s - l
Ian vcriliyor. Bu noktalarm uzaydaki koordinatlanmn olan dogrulann kesim noktasnn bulunuz. Bu iki dogrunun
,4(x1, y1, 0), B(x2, y2• 0). C(x3, Y:i,, 0) oldugunu dusune- belirttigi diizlemin denklernini ya;,.m1z..
1">.
rek, ABC ucgeninm alamnm
22. Arakesitleri x = l + t, y = 2 - t, ;: = 3 + 2t pararnetrik

xl Yt
gosterimine sahip dogru olan iki dtlzlern bulunuz.
1- = x2 Y2
X3 YJ
23. Parametrik denklemleri
determinannrun mutlak degerinin yansina esit oldugunu
gosteriniz. Bundan yararlanarak, koseleri A( L 2),
B(-L 3), C(2, 3) olan lii;genin alamrn bulunuz,
ohm dogrulann kcsismcsi vcya paralcl olrnasi icin gerek

ve yeter sartm
19. ik.i duzlem arasindaki aci, onlann norrnalleri arasmdaki
(71
a91 olarak tammlamr. tki diizlern arasmdaki a1.;111m ol~i.isti- a2 fi3
niln
l' 1 c2 c3 .= 0
bl -a; b2 -d2 b3 -d3
oldugunu ispatlayinrz.
olacagirn gosterlntz. Bundan yararlanarak
x+·,/2y+ z+ 8-;;;; 0. x+ \i2y+ ::- I= 0 24. a, b, c, d reel sayrlan icin
denkJemli diizlemler arasmdaki acmm ol~i.isii11U bulunuz. (q2 + b-2) (c2 +d 2) ~ (ac + bd)!
olduguuu gosteriniz,
[Yol Gos.: u = ai + bj ve v = ci + dj olxun 1.
29
www.NotMekani.com
byns
Vektiirler, Dugrt: l'e /)idem Denklentleri
1. a) Ila+ bll = lln-bll q Ila+ bf= lla-bll 2 ,;:=;, (a+ b).(a+ b) = (a-b).(a-b) ~
l nll2 + llbll2 + 2a.b"" l af + llhll2 - 2a.b ~ 4a.b = 0 ~ a.h = O ,;:=;, 9= I

a.b >0 ~ cos.9>0 c::> 0<9<~
- 2
a. b < 0 'rl cos 0 < 0 ¢:;, ~<8<Jt

2
2. l u + vf = (u + v).(u +vj= u .u + 211.Y +v .v llnll + l vf + 2llull llvllcos

e: 2 8
S lluf + IH + 2llullllvll = (llull +li,·1 /

2 ~ llu + v!I s llulHlvll
bulunur,
l n + vii ~ llnll + llvll esitsizliginde u yerine u-v yazrhrsa
l ul s; llu- vii+ IH ~ l u - vii~ llu]I-IJvll

bulunur. Yukandaki e~itsillikle v yerine v-u yazrhrsa
llvlj S !lull+ II'' - nlj ~ l u -vii·~ l vl -l nll e~irnizligi eldc cdilir.
l u - vii ~!lull-HI } ~ !In - vii~ I llulf-11~·1 I

IJu -vii ~ llvll-llnl
buhmur,
3. l uH'll2 =(u+l•).(u+v)= I af +llvll2 +2u.v =llulf +ll'"f ·
.t. fln+,•l +lju-vf

2 =(u+v}.(u+Y)+(u-1,•).(u-v)
= l 11W~ + u.v + v .u + llvll2 + llu!12 -u.v - v .u + l ylf :;; 2(IJull2 +llv112)
5. Ila+ b+ elf = (a+ b+ c).(a+ b +c) = a.a+ h.b + c.c+2(a.b + a.c + h,e)
= l nll2 + llbll2 + llcll2 + 2(11al]llhil + ]lnllllcll + llbl[llc!l)cos 60° = l6 + 4 + 36 + 8 + 12 + 24 = 100::::} ]la+ b +ell= LO
olur. a ..l_ b Ise a.b = 0 olacagindan I ax b 1 2 = I a 112 -1 bf =} I ax b I = I a 1 -1 h 1 bulunur,
30
www.NotMekani.com
byns
\ ektiirler, Dogru ,., Dii:.lt•m Deuklemleri
7. a+ b + c = 0 ==>ax (a i- h + c) = 0 ==>ax a+ ax b +ax c = D ==> 0 +ax b +ax c = 0 ==> ax b =-(ax c) ==> ax b = c x a

olur. c x (a+h+c) = 0 ='> c x a+ c x b + c x c =0 :::::::::> c x a= -(c X b) ==> c x a= h x c bulunur, Su halde ax b = c x a= bx c dir,
8. La.b,c] = (ax b).c = 11 ax b 1111 c l cuse ==II (11111 b I sin YII c [cos G =II all I b 1111 c [sin v cos B ~II all II b 1111 e I axb
bulunur, E~itligin varolmasi icin cosf) = 1 ve siny= I olrnalrdrr. Bunun icin de
A= 0 vc "'= ~ olmahdir. Bu durumda her tic vektor birbirinc dik olur.

I 2 •
e,...
~--- ..... h
9. Determinant iizelligindcn
/
"(
[o+b, b+c, c+al;;::[o, b+c, c+al+[b, b+c, c+aj

a
;;::la, b, c+a]+[a. c, c+o]+[b. h, c+a]+lb. c, c+a]
= [a. b.c] +La, b, al+
,.__,---.J
r a, c,c] + [a,c.
'--.,------- ----...-,
a]+ [b, h,c]
.._ •.,_ _..
+ lh,b.aJ + I b.c. cl+ f'--v----'
~
b. c, a]=
'------y-----'
2[a, b,c]
0 0 o 0 0 0 [ a.h,c]
10. Lu,h,(c + t..a+ µb)] = [zr.b.c] + Lo,b,Aa + ub I= f ll.b.c]+ [a.b)~a] +[a,b,µbj == la.b,cj
'----v----' --..-'
o 0
r 11 ax b +b x c +ex a= 0=> a.(ox b + b x c +ex a)= 0 ==> [a,o,b] + [a. b.c]+ ln,c,aJ
'-.,-' '--.,----J
= 0 ==> ln,h,cl = O:::::::,
0 0
zr.h,c aym dilzlemdcdirlcr.
2 A. B, C, D aym duzlemdedir. ¢:::>· Ail1 AC, AD ayni dlizlemdedir. ¢=>
x2 -x1 Y2 -y1 z:2 -zl
[AB,AC,ADJ = 0 ~ x -x y -y z3 -zl =0
J I 3 l
x4 -xi y 4 -yt z 4 -z 1
L Bir paralclkcnarda kosegenin aciortay olmasi icin onun cskcnar dortgen
olmasi gerekir. Bu da l ul = llvll olmasi dcmcktir.
I..:I a.c ( allbll + l allb J I l alf l bll + l alf llbllcos(6 + Y)

cos e = l nll l cll = a· II all+ l bll l nll l cl = (II all+ l hll)lla!I 1 ,·il u
l 0l l bll ll + cos( 'Y + A) J

(llnll + llbll) [c]
bulunur, Benzer sekilde -~'-----c-

c.p
b. c llall llbll [1 + ws( 0 = <.p bnlunur kl bu c vektorunun aciortay oldugunu gosterir,
31
www.NotMekani.com
byns
\' ktiirler, nogrn l'i' /)ii:,ll'ln /) 111. lemleri
.• -~:.===~:;,...,.,.;;;;;,...;;;, • .=::;========~;=::=
z
15. a=(-1,0,0), h=(O,l,0), c e rLl Or alahm. a;iebdir.
j k j k ,.,(-1.0.0)
axe= -: 0 0 =-k bxc= 0 1 0 =-k a
/
I'
0 0
y
b (0,1.0)
oldugundan. ax c =bx c dir. c
x (1.1,0)
II ABllll»Cl]sin0 IJAB x Beil

J() d=IABlsin0= I BCII => d= IIBcJJ otur.
A(l,0,1). B(2,3,l), C(-3,1,4) ~
AB=(l,3,0), BC=(-5,-2,3), IIBCll=\/38
j k
AB xBC = 3 0 = 9i-3j+ 13k =:> JIAB x BCII = ,/259 L
-5 -2 3 B H c
17 P, Q, R noktalannin belirttigi duzlcmin dcnklerni
x-2 y-3 :-1
-4 3 =0=>5...r-7y+5z+6=0 otur.
-2 -3
A(l, 0, I) noktasmm bu diizleme ulan uzakhg:
d= 15 + 5 + 161 = 26 = 2~ birimdir.
,,i25+49+25 ,/99 3v111
~ l
18. Alan(ABC) =
211BC xBAII
j k
BCxBA"" x3-x2 y3-y2 0 = [ (~1 - .A.2 )(y, - )2 )-( x, - .r2 )(y3 - }2)] le
()
x1-x2 Y1-Y2
oldugundan
olur. 0 haldc,
32
www.NotMekani.com
byns
Vekttirler Dotru 1·e l)ii:./cm Denkletulcri
~
Ahm(ABC)=-}l<x1-x2)(y2-Y3)-(Y1 -y2)(x2-x3)1
yazilabilir, Diger taraftan
x
I
y
I
x, Y1
A. = x2 y2 0 X2 -XI Y2 -yl ;;;;;;(x2-x1)(y3-Y2)-(x3 -x2)(y2 -y)
x3 v3 ()
x3 -x.2. y -y
J
3 2
oldugundan
chr.
A( L 2); B(-1, 3), C(2, 3) noktalan icin
2 2
A= -1 3 1 -1 .," = H)'•2 3f: 213 =-1"
2 3 0 3 0
olacagmdan
Alan(ABC)
A
=-!21 A. l=-·2I 3=..:::.
2
'.l;
birimkaredir,
~ e = ~3 olur.
20. a+ e = .!:.2
cose=
v.n (n ) v.n
llvllllnll ~cos 2-a = llvlll!nll
n
33
www.NotMekani.com
byns
21.
:l : : '
z = 4t + 3
r
1-
X=S+2
y = 2s + 4
z =-4s-1
==>
2t + I == x + 2
3l + 2 = 2s + 4
41 + 3 = -4s - 1
I~ 2t - s
t-2s
=1
=2
}
~ t=O. s=-1
bulunur. Bu degerler ur;i.incti denklemi de saglar. Dolayisiyla dogrular kesisirler,

t = 0 icin x = I, y = 2, z = 3 olacagmdan dogrular (L, 2, 3) noktasmda kesisirlcr.
2' Arakesit dog-rusunun denklemi
x = 1 + t, y = 2 -L 7. = 3 + 2t
·O
oldugundan l = 0 vc t = 1 icin elde edilen A( I ,2J) ve B(2J .5) nokialan her iki
dilzlernin de noktalandir, O,;unci.i noktalar keyfi olarak secilebilir. Ornegin E B
diizlerni 0(0,0,0). F duzlemi K( 1,0,o) noktalanndan gec;:.sin. E nin denklemi
x y L
1-0 2-0 3-0 =0 => 7x+y-3f=0,

2-0 1-0 5-0
F nin denkferni
x-1 y z
0 2 3 =0 => 7x+3y-2z=7 olur.
5
2. Dogrulann paraJel veya kcsisrnesi icin dogmlann u, v dogmltmanlan ile

dogrular tizerinde bulunan B ve D noktalan icin DR vcktoruntin aym diizlemdc
olrnast gerekir, Bunun icin de
-
u
(]1 (/.2 {/3
ln,v,DB]=O=> c
1 cl c3 =0 olrnaluhr.
bl-di b2 -d2 b3 -d3
u = ai + h j, v = ci + dj alrrursa (ac + bdf ::;; (a2 + Ir- )(c2 + d2)

e~itsizligi elde edilir.
34
www.NotMekani.com
byns

12 I'
VEKT0R DEGERLi FONKSiYONLAR
TEKTOR DFi;1uuJ FO KSiYO LAR
uzerinde
/,
(x(1). y(t), z(t))
/1
F(r) =f(t) i + J?U) j + h(t) k fonksiyonu verildiginde

I . 2 2 2
IIF(t)l]=,)[.fU)] +[g<!)] +[h(t)] y
bicirninde tammlanan I Flf

fonksiyonu bir reel degerli fonksiyondur.
Bu fonksiyona F tonksiyonunun I iii Ii"::,u denir, x
VEKTOR DEGEIUJ FO KSiYONL RIN LiMiT VE SUREKI.iLi(;i
F(t) ""f(t) i + g(t) j + h(t) k bicirninde tarumlanan F fonksiyonunun 10 noktasmda bir limite sahip
olmasi i.;:in gerek ve yeter §aft _t; g ve h fonksiyonlanrun t0 da birer limitc sahip olmasrdir, Limitin va-
rolmasi durumunda a~ag1daki e~itlik gecerlidir.
lim
t-t~i
F(t) = [ Jim /(!)Ji+ [ lim
i----tin t----t10
g(t)]j + [ lim /,( "
t----tto
k
F , I arahg1 uzerinde tammh bir vektor degerli fonk.siyon ve 10 da

L nm bir y1gdrna nokrasi olsun.
F fonksiyonu t0 noktasmda ,:ireklidh <=::> 1 im F(f) = F(/0).
r 'ri
F. I uzerinde surek lidir {::::> F, I mn her nokrasmda stireklidir.
Basit Egriler
Bir egri kendi kendisini kestiginde, arakesit noktalanna egrinin
ka II ) rraran denir. Kendini kesrneyen egtilere hasit e~rilrr denir.
C egrisi · paluh <=> C cgrisinin tunrrn kiirnesi La, b] olan ve
r(a) = r(b) e~iLfigini saglayan bir r (1) pararnetrik gb!,terimi vardrr.
Basil olmayan cgriler
35
www.NotMekani.com
byns
• Uektor Degerli f onksigonlar
PROBLEmLER • Uektor Degerli f onksigonlarm
Limitue SUrekliligi
I. Asagida kurullan verilen fonksiynnlarm rarum kurnelerini 6. u = i -I vc v = i +j olmak uzere

hulunuz.
Ftt; = u sin I + v cos I • O s t .s n
ta) F(t) = e'i +\ 1'~ ~j + ln tk bicirnindc tammlanan F fonksiyonu i~in ~agidaki

limitleri hesaplayirnz.
(b) F(t) = t2i -t) j + /k
- (a) lim F(t) le) lim [tanr F(I)]
TC 7t
X"""""72
(c) ' ,,I n• + -2--1
F (!) = sm J' + k '"""""" 2
t -1
sin r , . h1 lim IIFV)II (d) Jim [(i+ j+k).F(r)]
(d) F (t ) = --1 + ln(l + /)J + tk Jt: 7t
I .l"-42 1-t 6
(c) F ( t) = \i 4 - 12 · i + \/1 + 12 i
7. A~airi<laki Lek tarafl I lim..itlcri hesaplayimz.
t
2. F(t) = e11 i + et + 1 k ve s(t) = ln t olduguna gore Fos (a)
• 41'
lim11 +2,,'r j--k
,.....,.oi ln f
fonksiyonunun kuraliru ve Lm11m kurucsini bulunuz.
n • sin re/ . , k
3. FU) = (1 - 12) i + t j + ( I + t3) k ve (h) 1 .IJU t [ fu l+--J+\•/-
/- I
1
{ F
G(t) =ti+ 13j + r1· k fonksiyonlan icin F · G ve F x G
tonksiyonlaruun kurahm bulunuz ..
lim [~·l-ri+0-1)111(1-/)j]
,~1-
4. Asagrdaki limitleri besuplayiruz.
(:Cl) /2-4,
lirn ( t-2 1+ t+lJ+rk
I . J
t-+2 8. Asagida denklernleri verilen cgrilrrin grafigini ciziniz.
(h) lirn ( u ,. t,. sin2tk)

. 0 t [t 11 + e J + --
la) r (I) = ii . -1:St-S.l
' """"""? I
(b) r (t) = Ii + I j + t k , ---=<t<=
. (1-cos2t. sin Jz , )
!c) lim
r--,o
')
r:
1+-5-J+t
1
k (c) r (t) = (2t - l ) i - 3r j + k , ---=<t<oo
-r i1 + I . sin 2/ J , (<l) r (t) = 2 cost i - sin tj- 'Jk. 0:sJ~lt

1d) lim (
e 1+-2-J+--k
t--:+= t - l. t
5. F(t) = t i + ?- j + r3 k ve G(t) ~ 2t i -j + t1 k
olduguna gore a~ag1daki limitleri hesaplayrrnz. 9. r (t) = cos rt l i + sin re t j + t k helisi ile
.l.2 + y1 + :2 = IO kuresinin kesirn noktalanru bulunuz,

1a) lim IIF(t) + G(f )11
r---tO
(b) lirn [F(l).GU)]

r ...... 1
r ( t) = 2 (12 - 1) i + ( t3 - F) j + r1 ( t - I) k
(c) lim IIF(t) x G(t)li
1"""""70 egrisinin bir kapali egri olup olmadigim arastmmz, Varsa
kath noktalanm bulunuz.
(d) lim IIF(t) X G(t)II
/-tl
36

www.NotMekani.com
byns
,--'l
l. (al f(O=e1 vc g(t)=·,./]+t~ her ycrde h(t)= Int. (0.+o.o) arahgmda tanunli oldugundan F(t), (0, +=) arahgmda
tanunhdrr.
(b) /(t) = r'2, ,f{t) = t", h(t) =t fonksiyonlan her ycrdc tarurnh olduklarindan F(l) her yerde tammhdir.
(c) F(t)=sinhl ve h(t)=l her yerde, g(t) = -..,-1- isc R \ {-1.1} uzerinde tarnmh oldugundan F(t) fon.k:siyonu R \ {-l .1} de
1--1
tamrnhdir.
(d) /'(t) = ~i~l t fonksiyonu R \ {O}; g(t) = ln( l+t), (-1.+oo) uzerinde , h(t)=~:t de R ilzcrindc tammh oldugundan F(t) nin tamrn
kumesi (-1,+oo)\ {O} du.
(e} /(t) = v'4 :::- L 2 fonksiyonu 1-2,21 araliginda. g(n = ,/ 1 + t2 de (-oo,+oo) uzerinde tarurnh oldugundan Fu) Ionksiyonu
1-2,21 araliginda tammhdtr.
2. F(L)==e21i+erj+tk, s{t)=lnL
(F s)(l)
0 = F(s(t) )- e21TlLj + e111tj + lntk = t1i + t j +Tntk
fonksiyonunun tamm kilrnesi (0, +oc) arahgrdn.
3. F(t)=(l-t2)i+tj+(l+r·"')k, G(!) =ti+ t3 j +t2 k
(F. G )( t) = F ( t) .G( t) = t - tJ + t4 + t 2 + t 5 = t5 + t4 - t3 - t2 +t
j k
(FxG)(t)=F(t)xG{t)= l-L1 l+,t3 ;;;;;;-L6i+(2t4-t2+r)j+(-t.5+lJ-t2)k
t3 t2
4. (a) /!- - 4 .
lim --2-1+--J+tA
[ I-
r . .i..J -=lim [ (r+2)•+--J+,~
. I . 4· 2
"·] ='1+-:-. f + 2k
:->2 I+ I l-"'2 r+ l - 3 -
5~21
(b) lim(t~i+e' j+ k )=<U+l.j+2k=j+2!c
' 1---tO
lcos2t. siu Jz . "·) sin2r .. 3. O.k 3.

(c] Tun ( --,-1+--J+, .... = lim--1+-.1+ . = 2.1+-J
t-tO 1- Sr ,~o t 5 5
(d)
,. t2 + 1 . sin 2t
lim e-1 +-")--J+--k J = O • + LJ. + 0 . k = J.
.1
r-t,., ( F -1 !
37
www.NotMekani.com
byns
Yektbr Deg<'rfi Pouk ·iHmf(lr
5. (a) lim JJF(t) + G(l)JI

l"---!'0
lb) Iim [F(t).GU)] = [lim F(1)J.[1im GU)]= (i + j + k).(21- j + k) = 2-1 + l =2

t--t I 1--+l . . /--tl
IC) lim [ll(t) x G(t)]

/--tO
= [liml•'(r)]x[lirn
1-0 /--tO
G(t)l = 0 x(-j) = 0
i j k
(d) limfF(l)><G(I)] -[limF(l)]x[limG(/)]=(i+.i+k)x(2i-j+k)= 1 1 l = 2i + J-3k
t--t 1 r--t I t--t 1 2 - I I
(a_l lirn F(I) = (i- j)] +(i + j)O = i- j

it
/--+2
(bl lirn
n
rlF(l)jl= lim [(~int+cos1)2 +(sin1-cos1)2
n
]= Jim 2=2
K
'""""72 '"---)'I t----'12
= lim [ sin ttan r(i - j) + cos ttant(i + j)]

(c) Iirn [tanrF(t)] 1t
/-4-
,-3 1t
3
(d) lim (i + j+ k).F(!) = (i + j+ k). lim [(i- j)sint+(i + j)cos,]

n ~
~i ~6
=(i+j+k).
1 \':3
-(i-j)+-(i+j)
] I /3
L ·vf°:j ~
=-+---+-- =,/3
[2 2 2 2 2 2
7. (a) lim
r--to+
(ti+ 2il~ j- -1-k) = O.i +O.j-
Int
O.k = 0
(b)
n n • sin rt/ • ~ i.----1 k ) =I-J
lim ( Tu/ut+--J+v/- . .
t-H' I - I
(c) lim [,/1-ti+(l-t)ln(l-t)j]=<U+ lim (1-t)ln(l-,)j

1-t C /-» I"
olur, Dig er taraftan
-1
. . ln(l - t) . 1- I .
Iirn (1-t)ln(l -t) = lim ---
1
= lim --1- = Iim r-1 = 0
1--tr t-l1- 1-t1- __ 1--t1-
1-t (1-t?
oldugundan
Jim [··-/1- d + (1- t) ln( I - t)j] = 0

f-ry 1-
olacaktir.
38
www.NotMekani.com
byns
Vi:ktiir Deiterli Fonk siyoular
(a} r(r) = ti, -l~t~l
. )'
(b) r( !) = ti +tj+tk
,r.(t) = t. y(t) = t, :(t) = t
.r= y= z dogrusu
l 1 !/.· y
I r(t) ~ ti + tj + tk
x
(c) r(t)=(2l-l)i-3t.i+k
3x + 2y + 3 = Q, 1,:;;:: l
x(t) = 2t -1, y(t) = -3t, ::(t) =I

.r=2(-f)-t:::::;) 3x+2y+3=0
r'(t) = (2t- l )i - '.hj +k
/,
dl r(/) = cos Li- sin t j- 3k

.1=cost. v=smt. z=-3
...12 + . v2 =l cembennin z = -3 dtizlernine. x
kaydinlmasiyla elde edilen egri
r(r) =cos ti - sin tj - 3k
9. x = cm: ;r. L y = sin Jct. z =t

x2 + y2 + z2 = IO :::::;) l + t2 = JO => t = ±3
t = -3 i~in x = -1, y = 0, z = -3 ve
r = 3 icin x = -1, y = 0, z = 3 olur.

Kesim noktalan A(-1. 0, -3) vc B(-1, 0.) noktalandrr,
I 0. r (0) = r ( l) = 0 oldugundan egri bir kapah egridir.
r' (t) = 41 i + (3t2-2t) j + ( 4t3+3t2) k ve
r' (t) = 0 ve r: (I)= 4i + j + k oldugundan 0(0,0,0) noktasi bir kath noktadir.
39
www.NotMekani.com
byns
Vektiir neterli F onksiynuhn:
·;;;;;··-·.:; ;····.:.:. ; ···-: : ;· · . :.; ···-:; :-···;: ;,···.:.:::==============--.:::=·:c:!<1
:; ·
VEKTOR DEGERLi FONKSiYONLARIN TUREVi
F(t) =f(r) i + g(t)j + h(t) k Ionksiyonunun t0 noktasmda uirevli olmasi icin gerek ve
z
yeter san, f, g, h fonksiyonlanrun t0 da turevli olmastdrr, F rtlrevli oldugunda
F '(t0) = f\r 0) i + g '(t0)j + h '(t0) k

olur.
}'
F, G vc h fonksiyonlan 1 noktasmda, u da u(s) = t esitligini saglayan s noktasm-
da ttirevli ise, /
x
[F(t) + G(t)]' = r(t) + G'(t)
[h(t) F(t)r = l((t) FU)+ h(I) F'(J)
[F(t) • G(t)], = F'(t) . G(t) + F(t) . G'(t)
[F(t) x G(t)], = F'(t) x G(t) + F(t) x G'(t)
l(Fou) (t)J' F'(u(t)) t{(t)
olur,
F Ionksiyonu l = (a, b) arahgmm her noktasinda turevli olsun. 11 FIJ sabit ise F ile F' ortogonaldir (diktir) .
.-)
·f I(,{}
~e-\ ve~~;_,,~ Tl4) "\lffl1I J
.-
UZAY EGRiLERi 1iN UZUNLUKLARI \ T (t
I r
Parametrik gosrerimi
t :t
= x(t)i + y(t)j r.or
I
!
r(t) + z(t)k, a~t :S b I I
l \J 7 I '.,!;)
clan bir duzgun C egrisinin uzunlugu I w~
cl
r= J: l!r'(t)lldt 1
\ _ li· -~
olur.
1-00'f lJO~r<'v:\ h -'11~~4Jp,fk> h:1 \ftl;J, Jo1rro f.o,wm

VEKTOR DEGERLi FONKSiYONLARIN iNTEGRALi
f, g, h fonksiyonlan [a, b] tlzerinde integrallenebilen fonksiyonlar olsun, F(l) = J (1) i + f:(7) i + h(r) k fonksiyonunun
[a, b] uzerindeki helirti integrali
[F(l),b = GN)d'} +{! g(1)dt} +(! h(l),b )k

ve"ktoriidilt.
40

www.NotMekani.com
byns
• Uektor Degerli fonksiyonlarmTUreui
PROBLEmLER • Egri Uzunluklar1
• Uektor Degerli Fonksiyonlarmlntegrali
1. Asagrdaki fonksiyonlann karsilannda yazili noktalardaki 7. A~aiJu..la parametrik gostcrimlcri vcrilcn cgrilcrin birim
tiircvini bulunuz. tegel vektorlerini bulunuz.
(a) F(t) = (t + 1) i + (!:: I) j + 2r k, I= I la) r (!) = (12 + 4) i + 2 Ij + k
rr \ h) r (t) = sin t i - cos tk

(b) F(t) = t cos ti+ t sin t j + rk . f= -
2 ' k) r (t) = 2 ti + t2 j + l_ t3 k
3
(c) F(t) = (e' sin I) i + (<l cos t )j + e1 k. t= 0
(d) F(t) = e-r i + (2 cos r) i + (2 sin 3t) k , t =0 8. r (f) = e' i + e-1 i + \i2 I k
egrisinin t = 0 noktasmdaki T, N, H vcktorlcrini
2. A~ag1daki fonksiyonlarin ttirevlerini bulunuz. bulunuz.
(a) F(t)=ti+t2j+t3k
(h) F(t) = (t ln t - t) i + / (I - 1) j + e1 k
9. Konum vektorlcri a~ag1da verilen bir parcacrgin verilen t
(c) F(t) = {arcsin4t) i-3arctan(2t-l)j+7ln (3r2) k
an mdaki hiz ve ivrne vektorlerini bulunuz.
( a) r (t) :::a (l + t) i + (,2 1) j + 2 t k , t~ 1

]. F(t) = sin ti- j + Ik . G(t) = cos ti+ sin t j - k oldu-
7t
guna gore, asagidaki fonksiyonlarm tiirevini bulunuz. ( b) r (t) = (2 cos t) i + (3 sin t)j + 4 £ k, l= -
2
(a) 2F - 3G (h) F. G (c) F x G (cl r (t) = (e-1) i+(2 cos 3t) j +(2 sin 31) k, t=O
? t2
(<l) r (t) = 2 In (t + 1) i + r j +
2 k, l = J
4. F(ll = (3 sin 2t) i + 3 ( I + cos 2r)j + 6 sin t k Ionksiyonu

icin ifadesini hesaplayimz. IO. Asagida konum veklorleri verilcn parcacigin r = 0 anin-
daki hiz ve ivme vektorlcrini bulunuz. Bu vekrorlerin ara-
smdaki acuun iih;tisilnti hesaplayrmz ..
(a) 4
rt( ) =-(t+ ] Y''/2 H--(1-l)
• 4 . 3"'1 • l
'"J+-1.k
5. F. ikinci mertebeden ttlrevlenebilen bir fonksiyou olsun. 9 9 3
[ F(t) x F'(I) ]' :a= F(t) x F"(t)
(h) r(t) = ln(l + t2 )i + ( arctan t)j + "./ l + t2 k
olacagnu gostcriniz.
(C) r(t)- ~2ti+('~2t-16t2}
A~ag1da pararnetrik gostcrimlcri verilen egrilerin belir- td) r( t) ~ (3t + l)i + ( \;3t)j -t-t3k
tilen noktalardaki hirim teget vektorlerini bulunuz.
(a) r(t)=3costi+4sintj, t= ~
4
(b) r{t);::e1i+e-1J+(l+r)k. I= 0 11. A~ag1dakonum vcktorleri vcrilcn par9ac1~m hangl nokta-
lardaki hiz ve ivrne vektdrlcri diktir?
1t
(c) r (1) = r cost i + t sin tj + t k, t= -
2 (a) r (t) = (t- sin t) i + tl - cost) j , 0 :St~ 21t
1t
(d) r (t) = 2 cost i +2 sin ti + 5 t k, t= -
3 (hl r(t)=sinti+tj+costk, t~O
41
www.NotMekani.com
byns
12. Asagidaki integralleri hesaplayuuz. 15. Asagida parametrik gosterirni verilen egrilerin karsilann-
da yazih noktalar arasmda kalan parcasinm uzunlugunu
J
{a) hulunuz.
f[4,3i+3j+2(1+i)kj dt
0
H
. l o, 2 ,k
(a) r ()r =t•+-t~J+-1·'
H
3 27
(h)
(6- 6,)i + h'ti+( ~ di
(0.0,0) ve (3,3,2)
'.It
--
4
(C)
J [ (sin t)i + ( 1 + cos t)j + (sec2 t)k] di
'b'J
\ r(t) = 11.. + ( 2 arcsin. 2I )J. + 21 l n 22 +_ !1 ,. &
1t
T-
4 1t l
(0.0,0) ve (1,--::;- ,--;:, In 3)
j -
(d)
I .
J -1+--1+-k I ] dt
I I 5- t ' 21
16. r (t) = a cos Ii+ a sin I j + bt k dairesel beJisi veriliyor,

13. A:.;ag1da vcrileulcri gcrcck lcycn r(t) fonksiyonunu
bulunuz. (a) Bu helisin O s. t s 21t pararnetre arahgma karsihk
gelen pan;as111111 uzunlugunu hesaplayimz.
-
ar = -/1-
. /
.
J- I
k r (0) = i + 2j + 3 k (b) Hclisin her noktasmdaki birim tegct vektorun Oz-
di
ckscniyle sahit tih;ulli bir aq1 okisturdugunu gf>s-
teriniz.
lb) {: = (180t)i + (180t - I 6r2 )j , r (0) = I OOj
IC) dr = l(!+ lfH2i + e-'j+-1-k r (0) =k 1

dt 2 1+1 ' 17. u (t) = t i + (t + 1) k , V (t) = t2 j , W (i) = - k
l2
olduguna gore F(t) = u. (t) [ l' (t) x w(r) ]
fonksiyonunun turevmi hesaplayuuz.

14. Asagrda denklemleri verilen cgri parcalarmm uzunluk-
hmm hcsaplayuuz.
(a) r (t) = (3sin 2t) i+ (3 cos 2t)j + 8 t k, O:srs.1t I,. I T'(t)II

K(;) = --- say1sma
llr'(r>II
(h) r (t) = (6c1 cost) i + (6er sin t)j + l 7erk, 0:s;t:s;l r (t) = .r (t) i-+- y (t} j + z (i) k
egrisinin t noktasmdaki c 'ri'1g1 denir. A~agidaki egrilerin

, (c) r (t) = /i + e J + -,./2 tk , 0 ~ t S: ]
t noktasmdaki egriliklerini bulunuz.
(d) r (t) =(sin!) i + t j + (1 - cost) k , 0 s t -s 2n:

(3 r (I) = a cos t i + a sin t j
lb) r (t) = a cos ti+ a sin tj + ht k
(c) r(t)::;:;(sint)i+tj+(1-c.:ost)k, O!,;ts2rc
(f) r (T) = (sin f) i+ (<.:OS t) j + i t112k , 0 -s t ~ 8
I + t) v2 l. + 1 (l-t )3'?.
'-J + r k , - 1
(g) r (t) =
3(l :.S. I :s. 1
1
3 19. y = x2 parabohiniin egriligini bulunuz. Parabol hangi

noktada en biiyiik egrilige sahiptir?
(h) r (t) =ti+ ?i + i
?
t3k, 0 ~ t :S. 3
42
www.NotMekani.com
byns
l. (a) F(t)=(L+l)i+(t2-1)j+2tk, t=l => F'(t)=i+2t.i+2k=>F'(l)""'i+2tj+2k
(b) F(t)=tcosti+rsinlj+tk, t =-?

'.F' ( t) ;::: (cost - t sin t )i + ( sin t + t cost) j + k => 11''( ~) = -% i + j + k
(c) f!~(t)=(e1sint)i+(etcost).i+e1k. t=O
.F' ( t) = e L (sin t + cm; t) i + c \cost - sin t) j +et k :::::;;} F' ( O) = i + j + k
(d) F(t)=e-•i+(2cost)j+(2sin3t)k, t=O
F'(t)=-e-lj-2sintj+6costk => F'(O)=-i+6k
2. (a) F(t)=ti+t2J+t3k ~ F'(t)=i+2lj+3t2k
(bl F(t)=(tlnt-t)i+e1(t-1)j+etk ~ F'(t)=lnti+tc1j+e1k
4 6
(c) F(t) = (arcsin4t)i - 3arctan(2t-1)j + 71n(3t2)k => F'(t)=, i- j+.!.±k
,ll-16t2 1+(2t-1)2 t
3. (a) (2F- 3G )' (t) = 2F'(t)- 3G'(i) = 2 cost i + 2 k + 3sin ti - 3cos tj = (2 cos t-- 3sin t) i - 3cos tj + 2k
rb) (F. G)'(t) = (sin l cost -sint-t)' = cost2t -sin2 t +cos t - l = cos Zt - cost=-I
k
(Cl
(F x G )(t) = sint -I t = (1- tsint )! + (sint +tcost)j + ( sin2t + cost )k
cost sirn -1
(F x G )'{ t) = (-sint - tcost)i + (2co1,l - tsint)j + (sin2t - sirujk
4. I. yol
F(t) = 3s.i.n 2ti + 3(1 +cos 2t)j + 6sintk => F'(L) = 6cos 2ti = 6sin 2t j = 6cos t k ,
F (t).F'(t) ::::: 18 sin 2l cos2t-18 sin2t -18 sin 2r cos 2i + .16 sin r cos t = -18 sin 2t + l 8sin 2t =0
II. yol
jlF(t>l[2 = 9 sin2 21 + 9(J + 2 cos 2t + cos2 2t) + 36si1/ t;;;;; 9(si112 2t + cos2 21) + 9 + 18 cos 2t + 36 sin2 t
'=9+9+18(2cos2t-1)+36sin2t;;;;;36 ~ !IF(t)\\=6 ~ F(t).F'(t)=O olur.
43
www.NotMekani.com
byns
ektiir Degcrh F011/.. siyonlar
----.--
i
--·-··· ..·.·.-.
5. [FCn x F'(t)] = F'(t) xF'(t) + F(t)x F"(t) = F(r) xF''(t)

,.,()
6. (a) r(l)==3costi+4siutj ::=>r'(t)=-3sinli+4costj::;,rtf )--1 2 i i+2.,J2j
(b) ve (c) benzcr bicimde hesaplarur.
7. fa) r(t)=(t2+4)i+2tj+k::=>r'(t)=2ti+2j ~ Jht)JJ=-)4L2+4=2\/t7-+1

2ti+2j t • I .
T (l)=-,-- -;=-I+--;=-- J
2\11t2 +I ,/t2 + J ,,·r2 + l
(c) r(t) = 2t i + r2 j+ *t 3 k~ r'(t) = 2i + 2tj + L1 k => Jlr',t)JJ = (4 + 4t2 + t4)li2 = 2+t2 olacagindan
. 2 l J' + l 2k
2 I+ 2 , zt
J . t-" k
T( t=) =--,.,1+--,,J+--,, bulunur.
2+L 2 2+r~ z r r- 2+1--
8.
r(t) = c' i + e-• j + ,v'2tk ==} r Tt) = e' i - e-t j+ ,/2. k => J r'( n/1 = ( e2t + e 2t +2 t::: =et+ e-r olacagindan
T(t)=
e1i-e-1j+,.)2k ct . el . ,/2 1. 1.
=---1----J+---k=> T(O)==-J--J+-k
/2 bulunur.
e' +e-t e1 +c-• ct e-t el+ e-L 2 2 2
2i +2j+~·'2(et-c-L)k
(c' +c t)
[ 8 + 2(e' -e-• J2]'''

----2~- olacag: ndan
(ct+ e-t)
T'(t) . 2i+2j+·.J2(c[-e-t)k J
N(t) = [[T'(l)jj dir, N(t) = [
8 + 2( et - e- 1 r
, ]112 =} N(O) = , (i
"\/ 2 + j) bulunur,
B = T x l'\ oldugundan
j k
l 1 -,/2 I . 1 . 1
B(O) = T(O) x N(O) = -')- =-~1+-J+-,--k
2 2 - - 2 \.'2
1
0
,/2
44
www.NotMekani.com
byns
9. (a) V(t)=r'(t)=i+2tj+2k~Y(l)=i+2j+2k
o(t) = V'(t) = 2j =:::} aO) = 2.i (sabit ivmeli hareket )
rb) vrn =r'(t)=-2sinti+3cosrj+4k~ v(}) =-2i+4k
a( t) = V ' ( t) = -2 cos t i - 3 sin t j ~ o(}) = - 3j
1.h.1 ve 1d) benzer bi(imcle hesaplamr.
1
IO l-31 4 3 4 3 ~ I 2 2 . lk
• c V(t) = -.-(t+ 1 )':! i--.)(1-tF j+-k-=} V(O) =-i -- JI ~
9 2 9 - J 3 3 .)
2 1 I 2 ·l _ I ] . 1
o(L)=-3.-2(t+l) z j , . (1-t) lj=>a(O)=-i+-j
3 2 3 3
2 2 .
V(O).o(O)= =O ~ V(O)_l_a(O) dir.
9-9+0
h. c, d bcnzcr biclrndc 957,liHir.
l. (a·\ V(t) = (1-cost)i +(]+sin() j, a( t) = sint i + costj

V(t).a(t) = sint - sintcost +cost+ sintcost = sint +cost= 0
sint = =cost j r~
t=4 I
(b) V(LJ;;;;;; r'(L) = cost i + j- sint k, a(t) = v'(t) = -sinti-costk
V(t).a(t)=-costsint+sintcost=O =:,;, 'v'te[0,2:rrJ icin V(t)_l_ a(l)
I:?. (a) f[4t3i+3.i+2(t+l)k]<lt =t4i+3tj+(t+l)'.!k 101 =i+3j+3k

0
( h) J [!t i + -5-t1-
4
2t
J
j + ___!____ k Lil = lnlr] i - lnl5 -
·
tl.i + ..!._2 ln I r I k I
4
= ( In 4) i + (In 4) j +.!.in 4 k = (ln 2 )( 2 i + 2 j
2
+ k)
1 1
1, 1 l dr . . l ?· J 17
-· \a dt=-t1-tJ-tk=>r(t)=-2t-1-2t 2. J-2t-k+c olur. r(O) = e = i + 2j + 3k olacagmdan
r(t)=(-~ +1}+(- +2H-'; ++ 1;
bulunur.
45
www.NotMekani.com
byns
l'ektiir Degerli Fonkslyonlar
14. (a) r(t)=(3sin2t)i+(3cos2t)j+8tk ==:, r'(l)=(6co~2l)i-(6sin2t)j+8k
l r'(t)f = 36 cos2 2t + 36 sin2 2t + 64 = 100::::;, llr'(t)II = 10

2n 21[
f= Jllr'(t)llat = f!OdL = JOtl~rr = 201e birirn
0 0
A(l,2,0)
r'(t) = 6c1 {cost- sin t)i + 6ct (sin t + ms t)j + I 7e1 k
I
(\
----"C(S,2,6)
B(3.0.-3)
lir'(t)II = e1 [ 36(cos t - sin t)2 + 36(sin t + cos t)2 + 289] 2
I
:::; e' [ 36( cos2 t- 2 cos L sin t + sin2 I+ sin2 t + 2 cost sin t + (;OS'.! L) + 289] 2
l
= et [ 72 + 289]2 = et ,J361 = 19e1
l ! I
l= Jllr'(t)[I= f19cLdt=19c1 0 =19(c-1) br. 1
0 0
r'(t) = e! i-e-1 .i+ ,r2 k:::::} 1ir'(1)1i = (e21 +e-2t + 2 )2 = e1 -e- 1
l=
l
Jllr'(t)II
ti
dt =
!
J( et+
{I
e-1) dt ~ e' -e-t = e-e- I
1
? l
(fJ r(t)=(;jinti+costj+~t2k, o sr c s
3
l
r'(tJ =cost i - sin tj + t2 k ==:, llr'(l )jl = ,/l+t
8 8 ~-- 2 _}Is 2 52
r = J1!r'(t)II dt = J,v'l + t dt = -:--0 +1)2 ""-(27 -1)"" -
0
.
0 3 0
3 3
3 3 1 1
{g)
1 I
r(t)=3(1+t.)2i+2(1-t)2j+2 tk 1
::} r'{l)=±(l+l)2i-±(1-t)2J+fk
llr'(t)ll2 =lo+ t) + _!_(] - t) + .!. = i ~ llr'(O]I = \,21'3

4 4 4 4
46
www.NotMekani.com
byns
i ektiir DeKcrfi F ouk sivonlas
t=O
.!.12 = 0 :::::} t = 0 ve .I_ t1 =3 :::::} I = 3 ol ur

3 J
2-r-~ = o 2 r3 = 2
27 27
t-0
ve 2 arcsin _!__ = 2:. : : : :, t = I

2 3
I 2+t I
-ln--=-ln3
2 2-l 2
1
f = J ( I + --
2 2} t ;;::;:: t + -1 '"' + t 11
In --- = 1 + -I In 3
4-t 2 2-L0 2
0
16. la) r(tJ=acosti+asintj+btk, 0:5tS2n:
2i'l ~-- ~--

r'(t) = -a sin ti+ acost .i + bk :::::} l= J\/a2+h2 =2\/a2+h21t
0
(b
) T ( n. k ; : ;: -,r'(t)
1-- 11•
k
= , l . .
(-a:c,rn LI+ aco~lJ+
. )
bk .k:::
b
r'(t) \:'al+ b2 )02 + h2
b b
T(t).k=~.~- ~ I T< t >II l kll cos e = , "lb -:::::::, cos 8 = --=== :::::::, e = sabit
\'' a2 + b2 \'a,._+ h2
I
17 u=ti+(t+l)k, n=t2j. w=---:,k
t-
'
vxw=i ve u.(nxw)=l olur. Dolayisiyla (u.(vxw)] ;::ct'-1 dir.
47
www.NotMekani.com
byns
\ 'ektiir JJeguli Fon]: siyunlar
18. (a) r(l);;;;;;acoSLi+asintj :::::} r'(l)=-asinti+acoslj:::::} llt·'(t)ll=a
olacngrndan
T(t) = llr'(t )II =I-sin t)i +cos t j ~ T'(t) = -cos ti - sin t j

r'(t) · ·
dir, Bu durumda
IIT'(t)II 1
K(t)- llr'(t)II =-;;
hulunur. $u halde cernberin egriligi her nokiada yancapm tersine esittir,
01) rt t) = a cos ti+ a sin t j + br k ~ r'(t) = -a sin ti +acos tj +bk~ llr'(t)ll = ··./tl2 + h2 olur ,
T( t)=-r'{t)
11-,--11= , ,.,
1 ,.,
( -asmti+acostJ-+
.. - . bk)
·
r ( t) \I a- + b-
oldugundan
"I"( t ) = r I ? ( -a<.::ost1-asmlJ
. . ") =:::} l 1"(t)II = , a
,_,'o-1 + b- "-' a2 + b2
ul ur , Buna giire, heli sin her nnktadak i egri Ii gi sabit ol up
K t _ IIT'(t)IJ __ a_
( ) - l'ir'(t)II - ri + b2
sayisrdir.
19 x - r denirse y = t2 olur. rt t) =ti+ ti j paraboltin paramerrik denklemidir.
r1(t) = i + 2t j ==:, llr'(OIJ = \/I+ 4t 2 olacagmdan
, . 'I +. 4 t-, -
2 J."\i' ,' St ., (1+
. 2 t.) ')
T(t)=__!__ill_= 1 (i+2t.)=:;,T'(t)= 2·\•l+4r-
llr'(t)II •./i + 412 .1 1 + 4t2
(2+8t2)j-4ti-8t2.i --4ti+2
3
(]+4r1)2 (]+4t2)
dir. Bu durumda
olur, K(t), l = 0 icin en biiyuk degerini ahr, Bu deger K(O) =2 dir,
48
www.NotMekani.com
byns
BOLUm PROBLEmLERi
l. F(t) = I It Ii+~ t2 - 2tU + l:OS L k 8. F . J arahg1 iizerinde tarnmh bir fonsiyun ve her LE T
tonksiynnunun sureksizlik noktalanm bulunuz,
icin F(t) ile F"(L) paralel ulsun. F x F" fonksiyonu-
nun sabit oldugunu giisleriniz ,
F( ) -2/ . 1 + 2t2 • 9. Parametrik gi}~terim1eri

I = I + j2. i + I + 12 .I
-2 - 4 12 . 4r . r (t) =: t i + 2 ii + c2 k ,
G (! ) = 1- ; J
(I + /1- )2 (1 + r y?- s (t) = t2 i + (t - l)j + (2 - t2)k
fonksiyonlari i'rin [ F(t) . G(L) I' turevini hcsaplayuuz. olan ikj cgrinin .4( 1, J) noktasinda kesistiklerini gosteri-
niz. Bu iki egriye A noktasmda cizilen teget vektorlerin
dik olacaklanm gosteriniz.
3. A~agnla verilen F ve g fonksiyonlan icin
(Fog)' (t) tiirevlerini hcsaplaytruz.

0. Bir topun konum vektoru, L ~ 0 icin
(n) F(t) == (ln t) i - 4/j + L - I k, g(t) = ,it
r(!).= (lJ0-/2t)i + (90·/212 ).i + e1k
(b) F(l) = tl i- -·/3 i] + __!__ k . .i?(t) =cost biciminde vcriliyor.
12
(a) Baslangrc anuidaki konum vc hiz vcktorlerini
4. F (/ =---·
)
4t .
1 + 4 t2
+---
1- 4r_1 •
1 + 4 ,2 •
J
•
tf/11
•
l[Ft!)II ( b ·,
bulunuz,
anmda topun yere carpacaguu gosteriniz, Bu

t ""' 4
ifadcsini hesaplayrmz. Bundan yararlanarak anda top aus noktasindan ne kadar uzaklasrms olur,
F(t). F'(t) ifadesini hesaplayrmz.
11. l ~U icin F(L)::::; (l cos 2L) i + (bin 2t)j + t't k
5. F(t) =cost i + sin tj olsun. (0, 1t) arahgmda oylc bir t0 olsun. Her t ~ 0 ic;in
bulunuz ki F(n:)- F(O) vcktoru F(t0J vekrorune

1t- 0
para I el ol sun.
olacak sekildc bir reel dcgcrli h fonksiyonu bulunuz.
' )
F(7t) - F(O)
F (/ =----
n-0
olacak sekilte t E (0, n) var rmdir? l2. 2t . I - /2 •

F(l) =--? 1 +-~? J+ k , /2 0
l + 1- 1+ 1-
olsun, F(t) ile F'(t) arasindaki acuun t den bagunsrz ol-
6. F(t) = (sin I) i - (cos t)j nlsun. \fl E R icin dugunu gosteriruz.
F(t) ile F"(t) vektorlerinin paralel oldugunu gtis.Leriniz.
Bu iki vcktorun yonunu aym yapan l parametrexi var
13. u ile v sabit vektorler ve f de ikinci rnertebeden
nudir?
turevlenebilen bir reel degerli Ionksiyon olsun.
F(t) = u + v fit) fouksiyonu icin

7. Problem 6 daki soruyu F(tJ = e-lt i + e2t j fonksiyonu
F'(t) x F"(t) =0
icin cevaplandiruuz,
olacaguu gosteriniz.
49
www.NotMekani.com
byns
Vel..tiir lh·gerli /·'u11/d'iyo11/ar
l. t ltl ile cost her yerde sureklidir. [t2-2t) de t = l haric turn tarn sayilarda sureksizdir. Dolayisiyla F fonksiyonu Z-{1} de
sllrcksizdir.
4l+8L2 4L+8L2 '

2. F(t) .G(t) ~ -, ., . = 0 oldugundan [F(tJ .G(t)] =0 du.
(1 +t-) 3 (1 + t ~ )-1
J a. (l'0g)'(t) =F'(g(t)).g'(t)=[~i-4e'./Lj
vt
1-1
(-Jif
-k]- 1-,.
2-\,' t
=_!__i-2c:
2t -,,it
j+_!_t-~k
2
""· II
F(t)jf2 = (__±!_)2
1+4t2
+( 1-1+4t4t2 J2 = 16t"'(1+4tL)
2
+ 8~2 + 1 =I:::::}
2
If F(t)JI = I F(L).F'(t) =0 dir,
~. }'(t)eeecosti+sintj, F'{L0)=-sint0i+coslj, F(1t)=-i, F(O)=i
0)
F( 1t) - F( =- 3_ i vektiirim iin F' ( l}) = sin l i + ms L j vektrirune paralel olmasi icin cos t0 = 0 ~ t =~
rc;-Q rt I O O O 2
F(rt)-F(o) F'( 2 . . . .
o1mal1 d ir. = 1.):::::} -- 1 = -sin t01 + cos l, J
rt-0 0 TC I,
olmasi ii;in cost

0
=0 ve sin t = --
0
2
1C
olmalrdrr. Bunlar saglanacak bicimdc bir t
o1 voktur.
:
6. J:«'(t) = sinti - costj, l!'''(t) = -11,(t) dir. Su halde li'"(t) ile F(t) vcktorleri her t E R icin zit yonlu vektorlerdir. Hichir t ic;in
aym yonlii olamazlar.
7. F(t~=e-21i+e21j ~ F'(t)=-2c-2Li+2e21j :::;, F"(t)=4e-2Li+4e21j

olacagindan Vt ER icin F''(L);::: 4F(t) dir . Dolayrsiyla Vt ER icin F"(t) ile F(t) ayru yonlu paralcl vektiirlerdir.
8. F(t) iic F"(t) paralcl olsun. Bu takdirdc F"(t) = ;\,F(t) olacak bicimde bir)., sahiti vardir,
F(t) x F"{t) = F(t) x 1t.F(t)"" 1~(F(t) x F(t))"" l.O"" 0
t e::: t2 }
=> - 2t = t + l :::::} t = 1 hulunur.
t2 = 2- t2
r; (t) = i + 2 j + 2t k ~ r; (I)= i + 2.i + 2 k:::::, llr; (1)11 = 3
r; ( t) == 2 t i +j - 2 l k :::::} r; (I) = 2i + j - 2 k :::::} l r; ( )I =

l 3
rt ( 1) 1 r; (L) I • .
T(l)=-11-1-11-=-(i+2j+2k) ve T2(1)=-11_._11=3(21+J-2k) oldugundan
I ri Cl ) 3 (1) r;
·1 I
T/ J ). T ( 1) = + 2 j + 2 k). ( 2 i + j-2 k) = +2- 4) = 0 dir. Dolayisryla T1 ve T'.') tc.gel vektorleri birbirine diktir.
2 9o 9(2
50
www.NotMekani.com
byns
\ 'oktiir negerli Funt. \i_\ 011/tu·
1{J (a) t = 0 icin r(O) = O dtr ,
V(t) = r'(t) = 90·v'2 i + L80,/2tj + (64- 32t)k::::) V(O) = 90-/2 i + 64 k
(b) //L)=(64l-16t2) oldugundan t=4 icin //4)=(64.4-16.16)=0 olur.
L=4 i~i11 r(4)=9(h,,.·24i+90\/2.42j olacagmdan
.!. l
L = llr( 4 )JI= [(90;/2 .4 )2 +(90-)2 .16 )2 ]2 = (902 .25 + 902210 )2 = 2880 birim olur.
11 llh(t)F(t)ll=l =>lh(t)IJiF(t)!i;;:::L =;i Jb(t)J(t2w:/·2t+t2sin22t+e2t)2 .,,,,]
ih(t)I( 212 + e1r )2;; :

J
1::::) Jh<t)I = (2t2 + e21 r~ 1
==> h(t) = (212 + e2t r2
I
t>O
,, 2t+2t2-4t2. (-2t-2t3-2t+2t2). 2-1t2 . 4t .

F (t) = .
(1+t2 t 1 I+
(i+t2)
2
J=
(t+t2 r -, 1-
(1+r2 t 7
J
4t-4t3 41
F(t).F'(t):;;;;; - +413 =O ===!> F ile F' birbirine diktir,
(1+t2)3
13. F(r) = u +\'.JU) ::::) F'(I) = v /'(!} => F"(1) = v f (1)

11
F'(t) x F"(t) = Y f'(t) x v f''( t) = f'(t)f''( r)(v xv)= f'(t) . ./1'(1). O = O
51
www.NotMekani.com
byns

13 COK DEGi~KENLi FONKSiYONLAR

I~
L 1'[\1 KU\1ESL LiMiT .E S0REKLiLiK
D diizlcrnin bir bolgcsi, J de D nin her bir (x, y) noktasina bir

f (x, y) reel sayisi karsihk getiren bir fonksiyon isef [onkxiyonuna bir
11 i deg1~I.. nli fonk,·ivt n ad1 verilir.
B uzaym bir bolgesi, f de B nin her bir (x, y, z) noktasma bir

f (x. y, z) sayisi karsihk getiren bir fonksiyon ise ffonksiyonuna bir
i"~ degi§k1..1 Ii hnks von denir. Daha eek degiskenli fonksiyonlar
benzer sekilde tammlamr,
1
. . ., ,· ·/
. ,- "».· -
P(a, h) bir sabit nokta ve E > 0 olsun,
D(P. e) = { (x. y)
kumesine Pia, b) noktasmm c - kornsulugu dcnir,
: ,,/( .1- a)2 + (;'-b)2 < e j
(
\
~ a, :
I
J
··.....""'-.•......... ~,,...-
,.
I' 11111 • -1,orn~ulugu
lim /tv.r!= L ¢:::} 'r/£ > 0 ii;;in. 3.:5 > 0 oyle ki Ix - a I< o
(.i·,yJ-;( a,b)
ve I y - b I <6 bagmt1lanm sa.glayan, tamm kiimesindeki tum (x, y)
noktalan icin lf(x, y) LI< t dur,
lim ffx,y)= l1 Fe. bin g( ...r,y) ~ L2

r .A.,yH( q,b) (.r,,v)->t(a.b)
limitleri var olsun,
(a) /1111 [ j(.r, y) + g( .r, y)] = Li - Li ,

(r,y;_.,,({rl!)
(b) lim /(x,y)g(.r.y) = L1 -Li,

1.1',y)-;(a.b;
(c) her c E R icin /Im c f(x,y) = c.L1,

(x. rhfa.b)
· y ) -.t 0 ve
( d ) g-(x. T _ 0 1.se.
.&..':] ~ ·
· I
tim f(.r,y)
-- - -LI
. 1 (r,yHfa}1) g(_.r,y) £i
52
www.NotMekani.com
byns
( 1Jk lh 1,'ri~·kcuh 1' onksivanlar
Tck kanuth hiperbulnid
J. A knmesinde tarurnh bir fonksiyon ve (a. b), A kumesinin bir

yigilma noktasi olsun .i. (a,b) noktasmda tamrnh ve
lim f(.r,y);;;;;; fr a' b)

r,
(. r.yJ-'t ( .hJ
ise f fonksiyonu f(, L i 1·_lkt~ 11rb , I 11 I denir.

Eger f fonksiyonu A kumesinin her noktasmda siirekli ise A uzerin- y
de sureklidir denir.
BAZI (}ZEI.. 10iEYLhR

; i
-+---=1
z2
az bz cl
iki l anath hipcrboloid
Paraboloid
D.tirescl silindir
::::~ ....... _ . .'::7.+--------._v
..... - ~ ........
.X
Elip oid
xZ + 12 = a2·
Parabnlik ilindir
z = ax2
53
www.NotMekani.com
byns
<; uk Dt•ii~·kc11/i Fonksivonlar
Eliptik paraboloid Koni
z
-=--l,.-
x2 y2
c a2 bi
Hiperbollk -.ilindir
Hjperbolik paraboloid
.Y
y2 x2
---=i [C > 0)
b2 a2
54
www.NotMekani.com
byns
• tok Oegi~kenlifonksiyonlar
PROBLEmLER • tok Deg'ijkenlifonksigonlarmUmit ue Siirekliligi
• Baz1 Yiizeyler
1. A~ag1daki ei;;itliklerle tammlamm funksiyonlarm tamm kii- 5. A~ag1Jaki limitleri hesaplayunz.

melerini bulup kartezyen diizlernde g6steriniz ..
(a) !ht!
2.r2 - v2 +1
(a) J (x. y) = In (x2 + y2-4) f.r._v )-----,rO ,0) . .i2+y2+3
(b) g(x.y) = ln x + ln y
2--,,/.ry,.+4
(b) !tit!
le) h(x, y) = -1,i~ + ln(x- y)
(.t,yf-',(0 ,0) XJ'
sin( . -1.y)
1-1- 1 ) (c) lint
(d) k(x,y) ~ v'/-y+x- +y . . +l f.r,_,,f-',(0,0) x
(d) lim e.1-r

(e) l(x,y) = -,,/.:r-y+3...r-4y r x.y)-----'t~.!112)
1'--4 .r siny
(f) m(x.y) = \11.tJ'-X +.(v+l (el !im
1,1:_yJ-:dO,OJ ./ +l
eJ'sinx
(t) /im
2. A~ag1daki bagmnlarla tanimlanan fonksiyonlann tarum ve fr.yH(ll,OJ x
gorunru kurnelerini bulunuz.
6. Asagrda verilen Ionksiyonlann (0,0) noktasinda bir limite

sahip olmadigrru gosteriniz.
(b) g (x, y) ;: /-; + ·/y
..r4 -y2
(a) f( x,y)=-4--'.)
. x +)'
(c)
. •
h(x, y) = stn ,, __r
1' ")
+ y ....
")
(d) k(x, y) = esin(;,;y)

x-y
(b) /(X,)-')""' --·
- .r+y
x
(c) f(X,_v)= I 'l
. Ix- y y-'-
".\. j (x. vl= fonksiyonunun tarurn kumesini kartez- ,./ __/ I
- \I .:r+ )'
1--·
., ?
yen duzlernde gostel'iniz .. ..r'" + )'
(d) . (( x, - v)= -- y
4. Asagida kurallan verilen fonksiyonlann grafiklerini c;izi-

sin( -1:,.2)
niz. (r,y);e, (0,0) ise
7. f(x,y)= f(x,y)= x2 + y2 '
{
(a) f(x, y) 4- x2- y2 0, (x,y)= (0,0) ise
fonksiyonunun her yerde silrekli oldugunu gosteriniz.
(b) f(x, y) = \i2 + /
(c) f (x, y) = .r + y (x s v!= (D,O) ise
8. J/x,y)=/fx,y)={./:,,i'
0, (0,0)
(d) f (x, y) = ,/Y - .? - y2 (s.r)> ise
fnnksiyonu (0,0) nokrasmda snrckli midir?

(e) I (x, y) = !~-f j!, i;
(f) f (x, y) = x2 9. f (x, y) = .'>gn (J..'}') fonksiyonunun grafiginl ciziniz. Surek-
sizlik noktalanm belirtiniz.
55
www.NotMekani.com
byns
~- .·_,":":. ·~
a) j(x, y)::: ln(x1 + y2 - 4) fonksiyonunun tarnmh olmasi icin

x2 + y2 - 4 > 0 :::::;> x2 + y'2 > 4 olrnahdir. Bu b61ge
x2 + y2 = 4 cemberinin ch~ bolgesidir,
1 x
b) f{x, y)::::: ln x + In x fonksiyonunun tanunli olmasi icin
x> 0 ve y >0
olmahdir. 0 halde tamm bolges: T. bolgedir,
{I
}'
~~:.· ,-·
c) h(x, y) = \11\v + In( .r- y) fonksiyonunun tanimh olmasi icin _,.,.,.,.·
.•
xy z 0 ve x - y >0 ..
0
olmahdir. J..}' > 0 oldugundan tarurn kumesi I. veya Ill. bolgededir. x
x - y >0 :::::;> y < x olacagmdan tamm kiimes] y ::: x dogrusunun al-
tmda kalan noktalann kumesidir. 0 halde tamm kumesi 1. ve n I. hol- .•
....
gelerde y ::: x dogrusunun alunda bulunan nuktalarm kumcsidir, Bu
bolge yanda cizilmistir,
;1
)' I
'
d) Fonksiyouunuu tarumh olmasi icln
x.2 - y~0 ~ _v .5: x2
ohnahdir. 0 halde tanrm bolgcsi y = x1 parabolunun altuida kalan

noktalar ile paraboltin noktalandir. I"
y
~~/...
e) Fonksiyonun tammh olmasi icin
x-y~O:::::) y~x
olmalidir. Istenen bolge, y = x dogrusu ile onun alrinda kalan noktalann

birlesimidir,
//
0 ,I
/ x
56
www.NotMekani.com
byns
{ ok De0i~li.e11li Foul. iyonlat
f) xy - x4 ~ 0 ==> x(y - x3) ;;'! 0 ::::}

(.r ~ Q A J' - XJ ~ 0) V (X -s () A J - X'l s 0) ::::::}
(x ~ 0 A y ~ x3) v (.t s O A y -s x3)

o 1 ur. Tan Im kumcsi, I. ve IV. bolgede y = x3 egrisinin ust tarafmda bu-
I unan noktalarm knmesi ile , II. ve III. bolgelerde y = x3 egrisinin alt
tarafinda bulunan noktalann kumesinin birlesimidir,
Verilen lonksiyon her (x,y) uoktasi icin ranunhdrr.
a) x2 + y2 ~ 0 ==> -(x2 + y~) :S O ==> e l(.ii ,_l) s 1

olur. f (0. 0) = 1 dir. Diger taraftan cok buyuk x ve y degerleri icin
e l(l- 1 l J sayisi sinra isrenildig] kadar yakm dcgcrler alabileceginden
goruntu kumesi (0,11 arali~11u.1r.
b) J?(X, y) = ,r; + -,./y. X ~ 0 Ve y ~ 0 olmahdrr,
Tatum kumesi LO. +=J x 10, + oo ] drr. x ;;;: 0 ve y ~ 0 icin
/--;. + ,,ry ~ 0 + 0 = 0 oldugundan fonksiyon en ki.i~i.ik oegerini (OJ))
da ahr, Bu dcger /(0, 0) == 0 dir, x ve y c;ok biiyuk secilcrck \ .r

101 + ,/.r
ifadesi istenildigi kadar buyuk yap labilir. 0 haldc goriintli kumesi
usuen srmrh degildir, Burnt gore gorunrt; kumesi (0, +=) arahl11<lir.
cl Fonksiyon her yerde tarumhdir. Tamm kurnesi R2 dir. Sinus fonksjyonu

-1 ile l arasmda degerler aldigmdan, gori.inHi kumesi [-1, 1 l dir.
ct, Fonksiyon her yerdc tammh oldugundan gortintti kumesi R2 dir.
-i :S sin(xy) s I oldugundan e-1 ~ esin(xy\ s e1 dir. Goruntu kiimesi
re-1• c] aral1g1dtr.
\ -A
x-y :2: O olrnaluhr. Bunun icin x - .v ile x + y aym isaretli
x+y ·. . . ··
olmahdir, Bu durumda ~.... •,,
0 ,'
(x - y ~ 0 ve x + y > 0) veya (x - y :5: 0 vc x + y < 0) ~ ,·
..
-, .
(y s .x ve y > -x) vcya (v ~ .r vc y <: -.t) olmahdir. Bu bulge yanda
glisterilmi ~ti r. ....·······
L'
b)
4. al
\ -~
7
: I
7
y
2
x
57
www.NotMekani.com
byns
f- ') ;1 ') ')

d) ::= \i'9-r - ) ~ .r" + .J + z: = 3 ... denklemi, yan~ap1 3 birirn
I ')
ohm merkezil kureyi gosterir. 0 halde verilen denklern kurcnin ust

yansidrr.
dir.f(x,y)::;;:1 ¢=> x=.i,·=-0.
f(x, y) =f(-x,y) =f(x.-y) =f(-x, -y) oldugundan yuzcy xOz vc

duzlcrnlcrine gore simetriktir,
f) f (x. y) = x1 yiizeyini cizmek icln z = x2 parabolunu cizip hunu Oy

- ckscni yonunde kendisine paralel kalacak bicimde kaydrrmak ye- \ I
terlidir,
---/0 ~
.v
58
www.NotMekani.com
byns
KISMi TUREVLER
Ac::: R2, J: A --4 R. z =tt».» bir tonksiyon vc (a, b) EA olsun. Eger

z= f (.,·,yJ yiizeyi
1,
f(Lz+ h,b)- f(a,b)
tl/11 --------
/1----tO h
limiti varsa bu limite f nin x degi~kcninc gore (a, b I noktasmdaki

-- y=b dutlem!
krsrni tu ev i denir,
i
)
q/
-(a.b), a.r I (a.b).
--;;-- fx(a.b) b~~~--,
o~--;~- ........
CJ_r QX
[a.b]
sembollcrinden bid ile gosterilir, Benzer ~ekil<lc I
x
. f(a,b+ k)- j(a.b)
!.,m--------
i----tO k
,=fix,v) yii;,eyi
limiti vars a bu limitef nin y degi~kt>nint' gore (a. b) noktasmdaki
z .. f(t1,\') egri.1·i
kl ·mi tiirevi deni r.
d/ df
-(a,h), -
ay ay lra,b), iJ/a.b) y
a . - ..
sembollerinden biri ile gdsterilir.
' TSEK MERTE EDEN KISMi TlTREVLE

f fonksiyonunun Ji ve .fy k1 srni turevlerinin de x ve y degiskenlerme
gore kismi turevleri var ise bu tilrev1ercf nin il,,mc1 mer rt-~rle 1 ·1s1111
l i1 ev lt'ri denir. Burnt gore f n in ikinci mertebeden kismi turevlen
.I.xx -(
- f)_r -- a ( a/)
. - a2 .r
dx d.r - ih.1
J'y_r=(/)x=~
. .
~ =~
a ..:r u_l
a2f a (af)
axo_i,
1
• _i:v
= (/)
y )'
= 1_(a1)""
oy dy rJ2/
rl),2
olacaktir.
Eger f~, J;..f:o, =t; ttrrevleri (a, b) noktasnu iceren bir acik arahkta
tarumh ve (a. b) noktasmda surekli iseler
dir.
59

www.NotMekani.com
byns
PROBLEmLER • K1smi TUreuler

• Yi.iksek mertebedenK1smi TUreuler
I. A~ag1da kurallari verilcn fonksiyonlann karsilannda yazrli -l A~ag•daki ifadelerin ikinci rnertebeden kismi turevlerini
krsrni turevlerini tammdan hcsaplayrrnz. hesap I ayuuz,
1yararlanarak
.((0_), h,(1,1) (a) f (x, y) ""'x2 + y2 - 3xy
(b.1 f (x, v) = x2--y +xy2 + siny

<bi J'( x, y) = v'{4 r ' + ) ...,. . , f~- (I, 0), Ji, (1. 0)
{t.:I [Lx, y) = arcsin l
(cl f(x,y)= l-x+y+3x2y, fr(1,2), fyfl,2)
(dl f(x, y) = ~ + xlny
.r
+ ylnx
I
Asagrdaki ifadderin/"0. ve ]; .. r kansik tnrevlcrini hesaplayip
A~ag1dal<. i. ifadelerin birinci mertebeden kisml tiirevlerini esit olduklarim gosteriniz.
hesaplayimz.
(a) f (x, y) = ln(3x + 4y)
(a) f(x,_v)=x-1+3x2y+2xy1+4x-y
rb) ftx, y) = et +xlny + ylnx
(ti; I (x, _v) = x sin y
l
IL') f (x, y) = e-3x cosy
(c\ f(x. y) = In -.,.lT

---, hi) f (x. y) = sinxy + arctanxy
( r+y
(c) f (x, .v) = e' -y sin (x + y)
(U) f (x , y) == arcsin ()..:tJ')
(c) f(x,y)=e-'Tlnx
~. f (x. y. z) = e'Y: fonksiyonu icin
v
\fl J(x. y) = .r arctan .:__
.r
i; · f xv· .t;x' i- ftz• J:.,z• f~:. ve Ir:w.
(g) f (x. y) = e(cosy - siny) turevlerini hcsaplayunz,
(h) f (x, y)"" t:~ry (cosxy + sinxyv

7. f (x. y) = sins» fonksiyonu icin
(i] f(x, y) = .r" .f~_,y =t-: = t.; olacaguu gostcriniz.
A~ag1daki csitliklerle tannnlanan fonksiyonlann karsilann-

'- A~ag1daki ifadelerin birinci rncrtcbeden kismi turevlcrinl da yazili dcnklernleri saglad1g1m gosteriaiz.
hesaplayuuz.
r-
(a) :: = ,/.1- +_1 ;2 ,
1 )
(al f (x, v. z) ""x2 eY ln :
(b) J(x. J', ::) = x3 - xyz (bl z= arcsin .r-y.

.r+ )'
x::_\ + y;. .v =0
I.cl f (x, y, .:;) = x3 + · y2 + :::4
(c.ll f (x, y . .z.) = (4 x2 - .i - z2)e-m ,- )" l

(d) z = ·v' .r sil, ::..._, -,-<-x + }'"")' = -2" 7
(el f (x, y, z) = arc sin (xy;:'.) .r
(e) ;:: = x2 arctan .!. ,
x
60
www.NotMekani.com
byns
9. A~a1}1tlaki ifadclerin Laplace dcnklcrm dcnileu (a) u(x, t) = /rx+bt

z.u + Zyy = 0 dcnklcmini saglad1grn1 gosreriniz.
(b) u(x, t) = r"'"
l 1;
e-.i 171
Bu tip fonksiyonlara hurrnonik lonkslyon denir, ·,/ I
z = x2 ')
y- z = sinx sinh(Jr, - -,ha ,
(a) - (e) y) (c) u( x.t ) == e sm nx
'(h) z :; ; ; e' COS_i-' l f) z = sinh. 2x :dn2y
(c) z = arctan z (g) .-: = x4 - 6x2y2 + y4 2 "'

.r l.. u(x, y, t) = e-(m +,t- Jf"l
(ti) z = 1n(.\.J. + y2) (h) z = sin3x sinh3y

fnnkisonurum ',.,_rk i bovuilu
. 1~1 denklemi denilen
all = c [ a:?,~ + a'.!~ l

10. A~ag1daki fonksiyonlann U~ boyutlu Laplace denklerm de-
a1 ch a.v)
nilcn
denklemini. uygun secileu m ve n degerleri icin sagladiguu
gosleriniz.
denklemini sagladigmi gosteriniz.
ca, f (x. y, z) = x?. + y? - 2,::2

u = ax:2 + 2bx:v + cy2 fonksiyonu icin
(b) f (x, y, z) = (x2 + y2 _ ::2)-112
(c) f (x, y, ,::) = .,Jx+4y cos Sz
(dl /(x. y, z) = cosx cos 4y sin h 5:;:

dctcrminannru hcsaplayunz.
I J. c bir sabit ol rnak uzere

-2 . .,
d u ). rJ· u
--=( -- fonksiyonu icin
a.,2 at2
3
tipindeki denklemlere dalga denklerm dcnir. A~ag1daki /.Ir + tly + 11.~ =
.,r+ v+z
fonksiyunlarm da1ga denklemirn sagladignu, yani dalga
denkleminin bir coznmu olduklanm gu-.leriniz. oldugunu gosteriniz,
,. . (a) r,(x, t) = sinbcx sinbt
(bl u(x, t) = sinicx + t) 16. u = lnitun» + tany + tan:.) fonksiyonunun

(c J u(x. t) = cos(2cx + 2t)
du du• du
sin2x- + s/112 ,,_ + sm2z- =2
(d) u(.~i 1) = sin(cx + !)co.s (2cx + 21) a..dy dz
(e) u(x, t) == ln(2cx + 2t) dcnklcmini saglad1gm1 go.ste1iniz.
I.? c bir sabit olmak iizerc
·)-{..1v1ri11~ (. x+
17 /( -L.'. - 2 x-y
vJ . .r * y is«
· 0 , .r= y is»
tipindeki denklemlere bir 11.1 (veya .11ffiJ7\' ,n) denklemi adt
verilir, A~ag1dak.i Jonksiyonlann bir 1::,1 denkleminin ~6lii- fonksiyonu icin
mil nldugunu g6steriniz. Her bir fonksiyon icin c sabitini .(/0, 0) = -1, J~.)O, 0)::::;; 1
bulunuz.
61
www.NotMekani.com
byns
'"'.::..."'!':..~~-;:,...-~.••- --·--·••...,,.......,,,,..,.~""""'""""",.,..,.,,....,...,...,,.,.,..,.,.,..., __.,,,.,.,,,.r:._,:,,,:,.$,/·.-,.,,.,,, •.- ·.u....:'M.r,1.:.Muu.rl...~,S, ..,.. , ,... , ,.. ,,,,-.,,,,., -., , .. ,,, ,, ..
.f (1,1)= lim .f(l +h,l)-_f(lJ) . (I+ h/-1 I+ (I+ h).1- J(l + h)2 .I+ I
I 1111 ------------
.r h--+0 lz h-.0 /1
f (1,1) = lim .f(l,1+ l)-/(1,1) . (l+k)+(l+,{f'-3(1+k)2+1

I un~~~~~~~~~-
_I' K---'10 K A--,o le
. k3 -2k . .,
= 11111---= lim(k"-2)=-2.
k-)0 fi k-10
/ (LO)= llm f(l + ll,0)- /(1,0) = Um s' 4(1 + h)2 - -,./4 Lim 2{1 +h)-2 =2
· x {i-,() h h---'10 h ,I,-,,() h .
f(IO)=lirn./(l,k)-./(l,C))=l1m-·./~-2-lim 4+l2-4 =lim k =Q.=0

Y • .{-,0 I.: l-iO k t-,Ok(,/4+,.P +2) A 10\l4+k2 +2 4 .
(c) f (x,y);;;;;; I - x + y + 3x2y

f(l + It 2) f(l 2) 1-(1 + /J)+ 2+ 6(1 +hi - 8
fr(],2)= /im ' - · = /im---------
- h---'10 h 11-t!J IJ
6/l + ! lh ,
= lim = !tm (6/i + 11) = l I.
ll-'>0 h h--tO
j
. .(J .
2). = /,.
,n,
/ ( 1,2 + k )- / (I, 2) :;:;;
/,.
1m
2 + k + 3(2 + k )- 8
::;;::
/..
1rn -
4k
;;;;;; nn 4
!. .
= 4.
) fz-.0 k k-,,0 k 1-,0 k k-tO
2. (a) f (x.y) = x3 + 3x2y + 2x_v2 + 4.:r - y
f_xCx;y) = 3x2 + 6xy + 2y2 + 4
//x,y) = 3x2 + 4xy - 1
(b) f (x,y) = x sinv
.( (x, y) = sin», I, (x, y) = x cos_',-'.
62
www.NotMekani.com
byns
(cl J(x;y) = Ln (-. , ,,-:t)'= ln(9)-

.r- + y-
l ln(.r2 + J.2)
·) _ y 2.x _ 1 2x _ i.2 - _yl

f ( X,l ---,--., ------, - ., ?
• r .ry . r'" + y- .r .,1.2 + i- _r(.r + _,-)
(d) f (x,y) = arc:l'i1h).xy

I 1· v
frf. r,y) = -,-- ·---';=::-- = --r-----"-~- - x
\i' 1- -1:l' 2,/ ..:.y ;,;y- _r2_1 . 2 2,J J)x,.v) = ,r ·J ,
' 2\, .9·- .r y'"
(e) f(x,.v) = e-n'lnx
.l .,. (x. -r) = . u,..tJ' ln.r,
l'
11 J f tx,.v) = x arcran=
l
.r
r arctan=-r - __ .rv.,_
1+(J'
f (_r, }') = an:Lan-'- l' + x .( - 11 =
·, . .r
x2 .r _r:! + 2 y
l .l
2
/ c r._v) == x . ,, .-
_F ( )
I+ ·~:: - x
(g) f (.x.y) = ex(cosy - siny)
Ix (x.y) == e--' (cos.v - siuy), J;. (x.y) == eX (-c:iny- cosy)= - et tsiny + cosy)
(h) f (x,y) ·== e-1-Y (cosxy + sinxy)
f/x,y) = ye-KY (cosxy +sin.xv)+ e-n· (-ysinxy + ycos.ly) = 2e-D·yco.u:v
.f/x.y) = 2eXYxcos.,y dir, Bunu bulrnak rein x ile y nin rollcrini degi1?tirrnek yctcrlidir.
ti) .f(x,y)=xY
f_/x.y) = yx-i'-J, .f_~· (x.y) == xY . lnx dir.
2 l'
.r .r e-
a) _f.,.Cr:;y,z) = 2xeY/nz., I,..... (x ,y·,(.-J = -,-.?eY/11'
. <.., .1::(x.y.::) = -_-
thl f (x.y.z) = 3x1 -yz. .f_;.(x,y,z.) = - x.:;, /_(x.y,:.) = -xy .
(t.:) }k,Y,Z) = 3x2. J/-r,y.z) = 2y, f,,yr .v.z) = 4x3
xz
I ( x,y.z ) =
l' ,
2 '}
f-(x.
,.
y, ::) = I' .ty'J ., .,
v' l-x-_1rz:
- I ')
v'l--1: +." r:
63
www.NotMekani.com
byns
('ok /)egi,ke11li Fonksiyoular
4. {a) f (x,y) = .x2 + y2 - 3;:y
J)--r,y) = 2x-1y, /,jx.y) = 2 .f~/x,y) = -3, .f/x,y) = 2y - 3x ::::} . .f_~,/x,y) = 2.
(b) f (x,y) == x2y + xy2 + sinx
.f)x.y) = 2xy + y2 + CU}'X, /u(x,y) = 2y- sinx , fry(x.y) = 2r + 2y. f/x,y) = x1 + 2.ly, fvy ~ 2x
(c) f (x,y) = arc sin.::._

l'
.r
-yh.2 )' y -y
f~(x,y)= =-----y- r
r
I
· I 2 2 ;2. 2 -,
\h -(:;) . \' .r
I
xv.r-)r
11
- _i;
1."'/./ - _v2 I .r.cr

,i')-_=-}
f,.x(.r, )') = ---(......-------)--
.? .,r2 - .l A
7( .r"., - ),_..?) 'II __r? - 1
),-
• y
fvy(x,y)= . 1
'·
. y - J,... . \1I .r2 - y"?
( " ; )
(d) f(:x,y) =_e--i: +xlny + ylnx
. J I
fx (x.y) =er:+ lny + L. /n,= -+-, f·=~+lnx:::::}
·V
1· -
,.,.---,
x
.r' . y .r )' ·- y··
5. ( a) f (x ,y) = !11(3x + 4y)

12
f,(.r.v) = -3- ::;, fn_,(x.y) =-
2
3..r+4y - (3..r+4y)
/,.(x,_1) = -_4_, ==:,, /l:t-(.r.y) =- 12 1

3,1 + 4J (3x+ 4y(
(h) f(x,y) = e,\. + xlny + ylnx
.fr(x,y) = e-1 + !ny+ ~ =} fn-( x,y) = _!_ + _!_l .

.r . ... x
=} f,)x,y) = /u(x,y)
j,,. ( x,y ) = .r I
-+,n.T :::::} /w· x,.l' =
• ( ) I
~+- I
., _11 ., _v x
64
www.NotMekani.com
byns
{'ok Drgi~l.enli Fonksiyoular
(cl f (x,y) = e-3xcusy

l)x;J') = -3e-3 ..1 cosy ;::;;:;, fn.( x.v) = 3'i3.i sin _v
3-1
/~,(.r,y) = -e sinv ~ /~.l(x.J1) = 3[31 sin j:
(d) f (x.y) = sinxy + arctanxy
fx(x.y) = ycosxy +
r
=+r=
1 + .r"' )""
(l + _r2 / )- 2-1.2.r"
f1y<x.y) ;;;;; co.ny - xysinxy + ; ; ; co.ny xy sinxy +
( ., ')2
1 +_~-_,,.--
.r
.f~(x .y) = xcosxy + --'}-,
. l+..r~y ..
f..,.)x,y) = nnxy - xvsinx» +

1 + .r2 y2 - 2.// = cosxy - xysinx» +
l-x2/·
., '.) )2
( L+.r_,,--
le) f (x..y) = ex-vsin(x + y)
t. (x.y) = c-1--Y.sin(x + y) + e-\ y COS(x+y) = e°" -1 f sin(x+y) + COS(X + }') 1

~~
t.; (x,y) = _,,x Y [sin(.x+y) + cos(.x+y)l + if' Y lcos(Hy) -- sin(x+y) l
; ; ; ex-y l -sintx + y) -- cos(x + y) + rn.1(x'+ y) - sin(x + y) J ;;;;;; --2ex Y sint» + y)
.0,, (x,y) = --e -Ysin(x+y)+r-:vco.1·(x+x)

1 == e-1-Y [ --sin(x+v)+rns(x+y) ]
fyx (x,Y) = -e-Y[-sin(x+ y)+cos(x+y) ]+e-t-y [--cos(x+y)-- sin(x+y) 1 = -2el-1' sin(x + y)_
6. f (x.y,:) = ery;::
7. f (x,y) = sinxy
fx = ycosxy, h, = xcosxy, /~x = -y2sinxy, }~~".....- = --2ysin.xy - xy2cosxy.
fx_,, = cusxy -- xysinxy. J~,,J.· = -y~iruy- ysinxy> xy2cusJ:y = -2ysfnt.y _:_ .:~:y2cosxy.
fyx. .,. = -ysiux». - -vsinxv. . -- xv2 cosxv = -2v sinxv - xv1cosxv.

..7 - - _., - •
olur. Buradan f~ry = fry.r = _1;,.u oldugu goriili.ir.
65
www.NotMekani.com
byns
.... - ~--··-:·~--- .. -· ............... ,..... ............ __ ;-"-"-----_--:·-- ·:···-- .... _ .... ..___ .......... ...__.. ·----- ··.__.: ...
I
I 'J 'l
'V.1""' +_),..,
xz.r + • rz,,I = x~=.r==+ ,)~~Y __ .r2+/ = ., ,/:i,2 +~!2 = z

11 ') ') • I )_ '.'.>
,2 ;2
"\' .r: + y- -\,' . .r + _,, ,•.. I
Ii'
+ )·
. x-y
(hi z= arcsm--· xz:x + YZy = 0
x+y
I [x+_v-x+y]- 2y
.i'i-(·1·-yJ
I · 2 (
.r+y
. )2 -
(.r+yh1(..r+y)
I 2
-(.r-_r)
2
~ Hy
7
.111...,_v =
\1
:'1_( :_
... + _v
'J [-x(~::-vf-")= (.r+ xhi(:::) 2(r-y]'
2.ry 2.-i:v
...i~,
·7
+ .J-r -~
-
-
----;=,======= --~=~~~-;;;;;;()
- ., (x+rh1'(.r+_r/-(x-_if (x+ Yhi(x+ _,f .(x- _,f
(c) l = yex:'y
= e r/r· + f· [ -? .Y J e t/1'· = e r/1·· - -X e r/v·

-r _ , ..!._ x/1· _ r(,·
.. _, - .J. e - t' ' --=-1·
J' ' _, - )' ..
1d) z= ,/x sin - { 1') ; xz, e

+ )'~)' = 2
s,
-
= +- ("(),\{_[)
\·'X X
.rzx + }'Zy =-
·v' .X
2
,-
sm(.:..r. J-. V
7
Ji
"\,' X
.
cof ;:.....) +--';,=" mj ~
.r "l
\IX .- t
1' Ji
..,l
.) )' ,,/r-X
= -s111 . .,___
2
. () V
..-!.
Z
=-
2
iel z = ;.,:J.. arctan=,v x:._,- + y:.Y = 2:.

.r
z ""2.xarctan-'--
V 2 I' [
= 2xare1ar1.::... --. -·--)-
-
V .? r
.?- + }'
-.A ....:__ ·--
·x ..1· .
.
t2 .
l+ .?
)J .r
,, I 1 ~J
Zi- = ..1- .-.--;2- = -.2--,,
- .r I +L _-1: + .J·'""
.?
, 'I
·, y .--!:" r . .r· v , ,.
,rzr + )'..':'v = 2..- t ... arcran= - 21 + -.,_._?= 2.r arctan= = '.2.z
,, X _., +)r ..1.- +)' X
66
www.NotMekani.com
byns
Cok Dt!gi~ke11li F onkslyonlar
9. (a) z. = x2 - _v2
z, = 2.x. Z_\'.\: = 2, Zy = -2y, •yy = 2
Zxx + S:r = 2 + (-2) = 0 :;;::> ;:_u + Zyy = 0.
(b) z = e'cosv,
F
( c) e = arctan+
.r
-y -2.rv
:,r.=~,
.Y +J Z;y = ( 7
.l~
•
+ _,,..
')2
rr
(d) z= ln(x2 + /)
2.r 2 i -2.r=:
.::r==-.,--?'
(~t2 + /)2 .
z =---'-·---
.r+f ·.n
,.
(e) z = sinx sinhti: - y)
z.x = cosx sinhts: - y), ;H = -shix sinhiz: - x)

Zy = sin ..i: coshis: -y), .::-"J = sinx . sinhit: x)
Z_u = Z·yy = 0.
(f) z = sinh'lx sinl».

Zx = 2cosh2.x . sin2y, Zx;i- = 4sinh2r sinl»,
:.Y = 2.l'inh2x cos2y, zyy::::: -4sinh2x sin2y.
67
www.NotMekani.com
byns
(;uk Dtifi~kt>nli Fonksivonlar
(g) z = x4 - fo:2y1 + y4
:.;,- = 4x3 -12x_\•2• z.u· = 12x2- 12y2, '"Y

7
= -12x2)' + 41,, •·1 , -
<-n = -12x2 + IJ-..,2
=:
, 7 7 ?
Z_u + z.,'Y = 12.1- -12y- -12.x- + 12y'"" = 0.
(h l f deki gibi yapthr.
IU, (a) f (x.y,z.) = x2 + y2 - 2;::2
t, =2x, .!~1.- =2, .t;. =2y. J~,,, = 2, f::; = --4z. f,::. = --4
a f ..rr + f
2 + f}'·-'' + /~- 21· 21·
.. , +-+-=2+2-4=0 a a
a.? a.r2 a.-?
(b)f (x.y.z) = (.r +/ + ;r l
l r2 ,
3 5
-(.? +y2 +!-p· + 3.t2(x2 + i
I
I, = -{? + / + i.,= +lf2

!f
1 3 5
t, = -.{r2 + },2 +.-? f2 ' fyv = -(x2 + _i + 2 + 3_1,.2(.12 + i +3) 2
1~ = -~ r2 + _v2 + z2 )2
I
.. /;; = -(-r2 + );2 + z2 r2 1
+ 3?(-·1 + .r2 + :2r2
:'t
-tr2 + .r2 +? r + tr2 + /- +? )( i2 + r2

I 5
2 y2 +.?
= -3{-i-2 + _v2 + l r I
2 + 3(..-~ + / + z2 p:
J
=0
(c)J(x,y,.z) = e3H4)' cos5z
I; = 3e3x+4y cossz, fu = 9e3x-t4_r cos5z.

t;. = 4e3x+4y cos5z. . t._\)' = 16e3x...4y cosS-.,:,
~ = -5e3x+4y sin5z, f~~ = -25e3.r+4y cos5z
fxx + J;,y + f::z = (9 + 16 + 25)cos3x cos4y sinhi»; = 0 olur.
(d)f (x.y.z) = cos3x cos4y sinh/»:
[; = -3sin3x cos4y slnh5z., f,x = -9cus3x cos4y sinh5z
j~, = --4 cos3.r sin4ysinh5z, (v_r = -16co.d.rcos4ys1nh5 e

.f~ ~ 5cos3x cos4y coslisr, .!,,,. = 25cos3x cos4_\' sinh5z
fn + ~·y + lz. = (-9 - 16 + 2S)cos3x rns4y sinh5z = 0.
68
www.NotMekani.com
byns
{'ok l)e~i., kenli Fonksiyoular
11. 1 a) ri(x.t) = sinbcx sinbt
a211 J 2 . -
dll = hccosbcxsinht. -, = -b-c stnbc» smbl
a.r ch-
-d/1 = f'JJ'/tttJ('XC()St)!,
• L l 'c/ u b
d ?- = - !J ssn lJC:.X sin r
12 . l •
Jt
oldugumJan
cPu = c J. -2t2u
- dir.
a.r2 ai
(.h) u(x.1) = sinicx + t)
du
-= c cast cx+r). ~
r/11 =-c,... ') .m1(c~r+1)
.
ox d.l
-du = c:os(cr+ r ),
·cfi'Jru = +stn. rer+ I )
di
olur. Buna gore
dir.
(c) b sikkindaki cozumc bcnzer olarak yapihr,
(d: rt(x.t) = sinicx + t) cost2cx + 21)
?ox = c cos(cx + t) cos(2cx +

11 2t) - 2c(\·in(cx + t) sin(2cx + 21) = c.cos(3cx + 3t)
d2u ,.,
~ = -3c2 cos(3cx + -'L)
ar
du : :; ; cos(cx + t)cos(2c.x + 2t) - sinicx + 1) sin(2cx + 2t) = cos(3cx + 3t)
ar
r11u .
-· - = -3sm(3ax + 3t).
a?
bulunur, Buradan
a2u = c..,... -.,cPu
-, bulunur,
ax- ar
(e) u(x,t) = ln(2cx + 2t)
dlt 2c 'cP-u 4c2 ( ....-,
a.r
;;;::
2c.:t'+2t a.r2 (2cx+ 2r}2 (cx+t}
du 2 ·,]2/{ -I
a, 2cx+2t cr+t at2 (cr+1)2
oldugundan
rPu == c-., --·cP11
- dir,
a.? · al-
69
www.NotMekani.com
byns
Cok lh:~i~·kenli Fouksivonlar
-ff111J1i1-la.111111,11111.,uuu ..1.&.TrTTTllrTll, .....,-------r-'l".
1- (a) u(x.t) = eox+bt
-=ae
du ,u+h! a2 u
--=a e
2 ax+br
d.r d..tg
.r1
l -
(b) u(x,1)= =r « ar
"\·' I
t2
_
au =----e
l J -
xl
x2 - -
at+--e ul
Jt 2 t5l2 a,511
a 211 2 -~ 4x2
?
--
_j2
ax2 = - a//2 e ar + 02/5/2 e al
a2 /J
--=----ear+--("
4( 1 _.r2 _r2 _x2
m
J ---4 dll :::::::, c=-
4
a.l a 213l2 a?/2 a a, a
-r?11 .
(. c ) U (X,I ) = e sm nx
ii« . ., -,ha .
-011 = Ile-,?1c1 cusn.r, -- = -rre sm,zx
ctr a. r.2
rlit . 'rJ2 II .
---;--- = k~ dir, Bu durumda e = k dir.
ul ch--
-, . 2
L u(x,y,t) = e-(irc+m )er s1111,u- cos,~v
di.I -(ttl+n'2)CI
-:---= me co.i· nu:(VJ' JIV
OX -
-;_J2u = -
--
2 -(r;r+,t-
m e
)d ·
stn tJll' cos in·
a,r2 -
ou = -ne -rd+n1 Jct stn. mrstn. nv

-
~· .
,J2 u = -n 2 e-(ni
--?
+,? ), ·t sm
•
mrcos nv
dJ,.., •
-
dH = -c(m-; + n:? )e -(ni2+,? ·Jr, 1 sm• 1r1.r cos nv
di -
a2 {I d2 u
-- .. +-- = -(m~") + ff 2 )e -(11?+,l- )er sin mxcosny= l dll
--
iJr a/ · ca,
70
www.NotMekani.com
byns
( o/i Deifi~li.< 11/i Fonksivoular
J -l. ~x = 2a.x + 'Iby, Z_u = La, ::xy = 2/J, .::Y = 2bx + 2c. ;'.\"'. = 2r·• ':vx = 2b
7
"T.T
-'.'. ryl 12a 2~ , 2
= 4ac- 4b- = 4(ac-b )
1
Zu- z_>,. = 2/J 2~
3.t2 - 3 r2 3/ 3.r
".r = 3 3 :i '
.r + y -1 ::' - 3..(yz
_ 3( ..i2+_,,,.2+z2-.vz-xz--•:i) _ 3
- (x+ y+ .z)(.r2 + };2 + J-yz- .i:c- .(I') - .r+ y+ z
.., ')
1( cos- x du ('{).I',.)'
dx tan x + tan y + tan z ay tan x + tanv ..J. rau ;
dll ('(}.?· z
dz ton x + rany + tan _z
.rm2.r~
. au + sm2
. r-:-au + sm2z--::-
. au
d.-r dJ' dz
1 ... . ? . I
'
2 Slt/XCOS X--2 .!. Slll,l'COS_F _ ) , z .., :---?-
- S/1.t . {'0''" _
____ ...,..c
....
rJ__r_.__
r + co . .- _l + cw- -
ranx+ rany+ tan - rau.r+ tany+ tan ; tan .r+ ranv+ ran ;
= Ian ,r + fa_,_i )_' + 1a_,_z_z _

2 2 2
ranr+rany+ranc: tan s+ra»v ran : tan x+ranv+ian :
= 2 tanx+tan_,1+ ta,iz =2
ran.r+ta11y+ tan;;
I!. vsin~( It+ Y]-o

2
17. l (0, v) = lim f(h.y)- f(O.y) = lim . h-y
· .r - lt-40 fl l,-4() h
f(O,h)- f (0,0) -k- O

f
.r
(0,y) = lim
,{--40 !,
.r = lim --
,,(·...;(l k
= -1
...r.ksrn . 1t[.x+k)
-- -0
/
(A'0)= lim /(.r,k)-/(r,O) = lim 2 .r-k
. x . ' l~O k k~O I:
f)hJ))-/)OJ)) . h-0
f (O,G)"" lim --- ·- llrn--=l
y~- /J~O h h"""70 ft
71
www.NotMekani.com
byns
ZiNCiR K , ALI
,zinci1· Kurah I
l. = f (x, y) seklinde tammlanan f: B -t R fonksiyonu verilmis olsun,
y
f.fx.fy fonksiyonlan H iizerinde siirekli ve ;r"" g(u,v), y = htu, v)
u ve v deg;i~kenlerine gore krsmi turcvlere varsa
.
fonksiyonlanmn
z =J(g(u, v), hiu, v)) [onksiyununun <la u ve v degiskenlerlne gore ~
x
av
y
o/
kismi turevleri vardir ve
d/ a/ ax of oy
fin
~i . s: ~}'
NI'
-:;,:--+--
Oii ax iJu ay au _u u
a.l
a/ d.r
-=--+--
il.r a.l
cfr ax av ay av
dir,
1. -::, ;;;;. f (x, v). x = g(t), y = h(t) ise
dz oz d,-
-;;;;.-,-+-.---'-
az dv
A·
dt dx d! dy dt
olur. di -
0
Vl~
2. u = f(x, y, z), x = g(I), y = h(t), z = k(t) 'ise 1ll
au -
'5"y
du r}l( dx au dy dll dz
a;:_
-=-.-+-.-+-.-
dt dx dt d)' dt az d!
080
.~3i~ l~f/7!~
<lir.
3. s =f (x, .v. z). x = g(u,v), y = h(u.v), z = kiu, v) ise

0
ds = OS . dx + ds ' dy + as . a.~
dll a.r du ay di.I az du
OS OS o.r aJ' dy ds dz x y
-=-.-+-_-+-_-
dv dx dv dy i'fr az a1;
dir,
u: u . . ~·
8
4. y =I (r), x = g(u, v) ise
q_1_
I if'I..
~v.8 \~\v
oy = dy Jx
ve
d_V dJ' dX
~= dx di!
du dx dH du
8 0
dir,
72

www.NotMekani.com
byns
,.. -- " ·····-·····- --=====,;:===:::::;;:
KA.PALI OLARAK TANIMLANAN FONKSiYONLARIN TUREVLERi

z =f(x, y) fonksiyonu F(x,y.:.) = 0 bagmusiyla tarumlannus ise
i;Jz __ F,,
r1y F_-
dir.
J, (x0, y0) noktasinda tlirevli bir Ionksiyon olsun.

L{x ,y) = f (xo, Yo) + fx (xo, Yo) (x - xo) + f,/xa, xoKv - Yo)
fonksiyonuna f nin Ji'lecrtc~tirilmi~i den.i.r.
f (x, y) =ai. L(x, y)
yaklasnrnna f nin (x0, Yn) noktasmdaki tandart lineer ~'al· lasinn

denir,
f (r, y) yerine Lix, y) almdigmda yapilan hata
E(x, v) = f (x. y)- Lix, y)
olur. f fonksiyonu
R = { (x. y) : Ix -x01 < h, ry- y01 <k

dikdortgeni tarafindan kapsanan her bir acrk kume uzerinde birinci ve ikinci
mertebeden surekli kisrni iurevlere sahip ulsun. I t: I, I t.; I, I f;:1 I fonk-
siyonlanmn B uzcrindc aldigi en buyuk dcger M isc
olur.
z:::: f (x. y) fonksiyonunun tam diferensiyeli

dz=/, dx + ~' dy
dir, Bu fonksiyonun ikinci mertebeden tam diferensiyeli
J2-:-:::::
.._. 7
.._,...t..{ (dx)2 + 2 7
...,._Xy dxdv- + . "._.yy (,t.,,)
U} 2
ifadesidir, Gene! olarak
d.ir. Burada binom katsayilan aynen, turevlerin kuvveti yerine yuk-

sek mertebeden kismi turevler ahnmahdir.
73

www.NotMekani.com
byns
• ZincirKural1
PROBLEmLER • KnpallOlarak Tammlanan Fonksiyonklarm
K1smi TUreuleri
l. A~ag1dal<ifnnksiyonlann birinci vc ikinci mcrtcbedcn tam 7. A~ag1duverilen fonksiyi . mlarm belirtilen noktalardaki line-
diferensiyellerini hesaplayrmz, erlestirilmisini yazmiz. Vcrilcn bolgede
(a) f (x, y)_::1 + 5xy2-+- 3xy + 4x - 3y + 5 f (.:c y) == L{x, y)

yaklasrrundan dogan hatarun lEI list snnnm hesaplayuuz,
(b) I (x, y, z)"" 3x2 yz3 - 3xy + ly:2 + ·D'Z
(a) f (.>;,, y) = x1 - 3xv + y2, P(l. 2)
(c) f (x, y, z);;;;; x3 + y3 + z3 - 3xy;:
1 1
B = {" (x, v) :
,
I x - 11 .s -10 , I ,v - 2 I s -
10
}
2. Taban yancapi !Q...f.m, yi.ihekligi 30 cm ohm bir koninin [h) f(x. y) = 1 + y +xcosy, P(O, 0)
yi.iksekJigi 3 mm artmhr, Laban yancapi l mm azaluhrsa
hacmi kat:,; cm-' degi1;iir'!
B = { (x, y) : Ix I~ 0,2 ve I :v I s 0,2}
(,. ;) [tx. y) = e"" cosy. P(O, 0)
3. Taban yarn;ap1 r = I cm, ytiksckligi h = 5 cm olan hir da-
iresel silindirin, yancapi 0,03 cm artmhr. yuksekligi 0, l cm 1 1
B ={ (x, v): Ix Is-, I y I~ -
azaltrhrsa silindirin hacminde rneydana ge1en degi~menin.
, 10 10
(r :c:; LI l ve I cosyl::::: l ahmz.)
mutlak (d\l). goreii ( ':) ,,e yuzdelik ( '1; .100) degeri-
rn hcsaplayrrnz.
8. A~ag1da verilen fonksiyonlann, karsrlarmda yazili nokralar-
da lineerlestiriniz .
.4. Taban yancapi r. yuksckligi It oian bir daircscl silindir vc-
riliyor. r uin ol~Hlmcsindc yapilan hara % 2 den, h nin ol- la) f (x, y, z) = xy + vz + V:1 P(L 1, 1)
culmesinde yapilan hata % 0,5 den buyuk olmadrgina gore
(bl I (x. y, z) = x2 + y2 + .:2, P(0,1,0)
V;;;;; JCr2 h hacminin olr;1.Hmesinde yapilan hata en fazla yuz-
de kactir? (c) _{ (x. y, z) = arc tan (xy;:). P(J, L 1)
.5. A~ag1daki ifadclcri hcsaplayuuz.

9. A~ag1da vcrilen Ionksiyonlar icin d:; rurevlerini
. dr
{a) (2,00 I )3.0l4 in) v'"( 2.999

. )2+ ( 4.001. )2 I I, zincir kurah ile
12 :. ~lit cii1s111dc11 yazcl1h-1n .sonra li:irev alarak hcsapla-

yin11. Buhlugunuz tiirevin verilen noktadaki dcgeri11i hulu-
li. A~ag1daki fonksiyonlann karsilannda yazili noktalardaki
nuz.
Lix, y) linccrlcstirilmisini hcsaplaynuz.
\,tl: =x2 + y2.x =cost+ ,·int,y = cost-sillf: t =0
(a) f (x, y) ;;;;; x2 + y2 + I. P( I. ]) ve Q(O, 0)
(h) z = ln(x2 + y2), x = cost, y = Iint; t=I
(b) f (x. y);;;;; x3 >,4, P(] , 1) ve Q(O ,0)
. 1t
(cl I(x. y) = eY cosy. P(O, 0)
TC
Q((L - )
(d::: = arctan }'
.:;_, x;;;;; cos1, y = smt: f= -
VG 2
2
(d) f (x, y) = e2y-x. P(O, OJ vc Q( l. 2)
( ll} .: : = {x + 3y)3, x =1- t, y"" I + t: l = l
(e},;:: -= 2-:, x;;;;; (/, y = {nt; I= l

(el I (x. y) = arctan L P(], l) ve Q( I , 0) r
.r
- . x
(f) f (x, _v) = ln (xv), P( I , I) vc Q( 1 , P) ( t l :::- = tn .)'Ill -,-. x = 3t2 , ,')
y = ,,i r + l ; t =0
,/Y
74
www.NotMekani.com
byns
Cok Oegi~kc11/i Fonksiyonlar
HI A§ag1daki esitliklerle verilen fonksiyonlar icin du rurevi-

(b) u = xl + y2 + z2. x = r sine cos<p.
.
m hesaplayimz,
& y = r sin 0 sin <p, z = r cos0
(a) u e sin xyr, x=t, y=t2, ;:=t..1 (c) u=.:ty+yz+xz,
x = r + e. y =e- o,
x = c21 cos 2t, v = e2r sin 2t, z = e4r (d) u = -1 (x 2 + y·" + z 2 ),

2
( c) u = ln (x2 + y2 + z2), x = cos i, y = sint, z =t X"" re 0 sin.
. cp, y =re{} cosq,,
(LI) u = ln(x + y + z), x = cos2t, y = sin2t, Z = 1-

,,
14. i2-y" + xy' + y = 0 denkleminl. x = e' esitligi ile verilen ye-
ni t dcgi~kcninc gore yazmiz.
11 A sagicdaki1 e~1itlikl erel ven· 1en f.on k siyon
v · - -az vc -az
1 ar -icm
ttircv lcrini hesapiayrmz.
au av
=e a:
I :-i.• --x- az d enx
,1-1 emuu
- . u = x, csit-
(a) .Z. = Xy. X::;; e" CO.'iV, y 11 sinv
ax oy = O
(h) z =are/an-,
__..r
x = 11 co.,·v, }' = u sinv ligiyle vcrilcn ycni u, 11 dcgiskcnlcrinc gore yazuuz.
)''
(cl z = x2 - y2, x = u + !!, y =u- v

1(.. t = f (u, v, w) turevlenebilir bir fonksiynn '!-
( d) z = x2 - y2, x = u2 - v2, y = u 11
u=x-y. v=y z. lv=z-x olsun.
( e) z = x1 + ~ , x = u - 2 v + 1, y = 2u + v - 2
y
(f I z = sinxy + x sin y. x = 112 + v2, :,,· = 1n•
olacag1111 gosterini1..
' J1 A§ag1dak i bagmnlar) a tanimlanan fonksiyonlar icin au ve

du as f ve g. ikinci mertebeden ti.irevlenebilen iki fonksiyon ol-
turevlcrini hesaplayinrz.
dt mak Ll..lere
u xy sinr, x=2s+t. y=s-1, y v

(a) e z;=.l"t z = x f ( - ) + g(-=---)
x x
bii;imindc tammlanan fonksiyonun
x = 3es sint, v = Jes cost, z = 4e8
(cJ u = xy + yz + zx,
x = s2 - i2. y = s2 + t2, z = ..,.2 fl- denklemini saglad1gm1 gosteriniz.
(d) u = ln(x2 + y2 + .:.2).

x =s cost, y = s sint, r = t 17. f ltirevlenebi len bir fon ksiyon olmak [izere
.v 2 2
.z:=.r.f(-)-.r -J
x
13 A§ag1daki csitliklerle tanunlanan fnnksiyonlar icin ur, u11• hi(,'.iminde tarnmlanan fonksiyonLm
ucp tiirevlerini hesaplaynnz.
dZ
ax .
.r-+ 1'-
dz
d)'
ee:: z-..-1,-- " -
.
,r
?
{a) u+xy+yz+xz,
dcnklcmini saglad1gm1 gtisteriniz.
x = e1-B coscp, y = e1'e sincp.
75
www.NotMekani.com
byns
(:ok DegiJke11li Fonksivonlar
19. f, ikinci mertebeden kismi turcvlere sahjp bir fonksiyon ol- 24 f turevlcnebilen herhangi bir fonksiyonu gostermek tizere
mak uzere z = f (cos(x - y)) fonksiyonu icin
x - az =I (y- b-z,)
dcnklcmiyle verilen z ;;; z.(x, y) fonksiyonu icin
oldugunu gostcriniz,
dcnklerninin saglandiguu gostcriniz.
20. Zincir knralindan yararlanarak, a~ag1dald fonksiyonlarm

karsismda yazrh denklerni sagladiguu gosreriniz. Burada f
ve g turcvlenebilen herhangi iki Ionksiyondur,
2.5. f turevlenebilen bir fonksiyon, v = .ft.u), u = x + y olsun,
rfr a,,. oldugunu gosreriniz.
(b) z = x J (x + y) + yg (x + y), .::xx - 2z_1:y + :::_,.,>' =O dx dy
(c) z.=f(x+ai)+g(x-at),
(d) :: =I (xy). + f:.ry+ {~), .x..2 ~ - ,,2,.,

''.YX - .r "')'}'
26. f, ikinci mertebeden turcvlcnebilen bir fonksiyon, v =f (u),
u = x - y olsun, -
av = - -ov ,,e
dX d}'
2·1. A~ag1d~ki bagmtilarla kapah olarak tammlanan
-,.= -, ; ; ; --;--;-
z = f (x, y) fonksiyonunun karsilannda yazih nokialardaki ax" c)y'-· v . .i:uy
kismi rurcvlcrini hcsaplaynuz.
olacagnn gosteriniz.
(a) :.3 - xy + yz + y3 - 2 = 0, AU, L 1)
b) z:3 + xyz + xy2 - I = 0, B(l, L 0)
l 1 l
(C) - + - + - ; ; ; l, C(2, 3, 6)
x y z
(~) siru x + y) + sin(y + z) + sin(x + z) = 0, ((;re, JT, :rr) 27. f, ikinci me.rtebeden ktsmi turevlere sahip bir fonksiyon,
s =f{x. y), x = u + v, y = u-v olsun.
(d) .x3 + y3 + -2;3 = 5xyz, D(2,l ,1)
o2s a2s a2~
(e) z? + (x + y)z.2 + x2 + y2 = 13, £(2, 2.1)
-----
ax2 a/ auai,
olacaguu gosteriniz,
22. x2 + y2 + z2 ;;:;: 4 e~itligi ile verilen z == ::(x, y) tonksiyonu

lflll z.,, ry, Zxy' z. .x' z_,•y uirevlerini bulunuz ..
28. a run hangi degerleri icin
ftx,», z) = (x:,, + y2 + z.2yi

23. f (x, y, z) =0 fonksiyunu icin
fonksiyonu i.it; boyutlu Laplace dcnklernini saglar?
ax dy az=-1
d)'. dz. ax
bagmusmm saglandigim gc5sterini:t..
76
www.NotMekani.com
byns
1. {a)f (x, y) = x3 + 5xy2 + 3xy + 4x - 3y +5
df=fr dx +,0,dy = (3x2 + Sy2 + 3y + 4) dx + (lOxy + Jx - 3)dy
d2/"""
· t::..x (d:i:) · X_\·. drdy +• I.}_\·
· 2 + 2f' .. (dv- )2
= 6x(dt)2 + 2.(lOy +.3) dxdy + 10x(dy)2
(b)f (x,y.z) = 3x2yz3 - 3xy + 2yz2 + xyz

<lf c:,:: (6x - 3y + _vz)dr + (3x2z3 - 3x + 27,2 + xz)dy + {9x2yz2 + 4yz + .\.)')d2
= 6(dx)2 + 2.(-3)chdy + 2.ychdz + 2(9.t2z2+4z+x) dydz + O(dy)2 + (1Sx2y + 4y)(dz)2
= 6(dx)2 - 6dx-dy + 2ydxdz + 2(9x2z2 + 4z + x) dydz + (] 8x2yz + 4y)(dz)2
(c)f (x. y, i) = x3 + y3 + z3 - 3xy

fx = 3x2 - 3yz, fr = 3y2 - 3xz, fz = 3z2 - 3xy
f~x = 6x, !yy = 6y f~z = 6z
fry= -3z fu =-3y f;,z =-3x
df = (3x2 - 3yz)dr + (3y2 - 3xz)dy + (3z2 - 3xy)dz
d2f = 6x(dr)2 + 2(-3z)d.idy + 2(-3y)drdz. + 2(-3x)dydz + 6y(dy)2 + 6z(dd

= 6[x(dx)2- zdrdv - vdzdz - xdydz + y(dy2) + z(d7,)2]
v, = 2rrrh, vh = m2, r = l O cm, h : : ; ; 30 cm
dv = (2rrrh)dr + (m·2)dh = (2:r.. 10.30) (---(),I) + (JC. HXJ).(0,3) = -30n

olur. Hacim 30:rc: cm3 azahr, (Bu deger gercek azalma olmayip ona eek yakin bir degerdir.
di,, = _ dv = 2_rcrhcq- + 1t? dh ==> dv == 3_ dr + dh olur.

v rr./11! 1e?h n?-h v r h
r = ·1 cm, h = 5 cm, dr = OJB cm, dh. = -0,1 cm ahmrsa
dv 2 ,., 0.,1
dv = 2JT.1 .5.0Jfi + rr.1-.(-{).I)
7
= 0,2,rr. ::::;, - = -.0,0_,--
v l 5
= 0.06-0,02
.
= 0,04.
dJ' J (Xl = 4 bulunur.

v
77
www.NotMekani.com
byns
(:ok Deii~kenli F ouksiyonlar
4. di1 .
-.100=100
J)
(2-dr+~dh
I'
I J =100 (2-.0,02r+-.0,(){)5h
h
1 . . .) =4+0,5=4,5 I' h
. .
Yap1la11 ham %4,5 tan bilyiik olamaz.
5. (a) z. = xY :::::;, dz= yxY-1dx + xYlnx dy olur, Bu ifadede
x = 2, y = 3, dx = 0/)0 I ve dy = OJ> 14 ahrnrsa
dz = 3.22 . (0,()0 I)+ 23ln2 . (0,014) = 0,012 + 0,112 . ln2 = 0,012 + (0,112).(0,693) = 0,089
bulunur.
~
(b) x = 3, .1x = ---0,001, y = 4, .6.y = 0,001, ~7;= ,./-? + /
dz= ,
x
d.r+
r dy ::::;, dz=
. ,
3
+ ,'
4
(0.001)
,/2 + J ,./.? + J
1
\•'25(--0,001) ·v25
1 . I
= - -(-0,003+ 0,004) =-.0,001 = 0,0002
5 · 5
olur, Buna gore
2 2 ,---
(4,001) = ·1,i32
II
,1(2,999) + + 42 + 0,0002 = 5,0002
bulunnr.
6. (a) Lix, y) =f (xo, Yo) + fx(xa, Yo){x - xu) + f,,,Cxu, Yo)(y - Yo)
f(x. y) = x2 + y2 + 1, P(x0, y0) = P(l, 1), /, = 2.r, fv = 2y.

L(x, y) = 3 + 2.l(x - l) + 2.l(y - I)= be+ 2y - 1
Q(O, 0) noktasi icin J/0,0) =.f~ . (0,0) =0 vc f (0,0) = 1 olacagmdan
L(x, y) = I + O(x - 0) + O(v - 0) = I
bulunur,
(f) f (x, y) = ln(xy), P(x0, y0) "" P(l, 1)
J,;(:i:, y) = ~f = -1 => /,(1,1) = l, ·

j/x,y) = -.r = -l => J/L.l) = 1, . iin = O o 1 acagin
f (I ,I)= ~ d an,
.l'_}' .r . .xy y
Li x, y) = l(x - 1) + 1.(y- 1) = x + y- 2
bulunur, Q(x0, y0) = Q( l, e) icin
1 1
L(x, y) = 1 + l.(x - I) + - (_v- e) :; ; : .r + - ) 1 - I
« e
olur,
78
www.NotMekani.com
byns
(.'ok De~ifkeuli F onhiyonl<i r
•11111"11•n~•u11•11••1•111•111••••1·-··1•11u1r11r11u111111•11~liHHH'H~,l'+l~ffi.:..""'M.tUW:um~ . cn·,....··,:z,:,:,:,:;-.rr:-:-·:.·.··········~x.:·······-:·',···-: ....-:-:,·,:.:.·····,:················· ... ~3:····-·············-.·····:-·····~>-·· ~:<·-,1:,~:....''"'"' '~~=/:.·::·:-:::::::·:::::::··".>·· ll
. 1 1
7. (a)f(x,y) = x2 3xy + y2, P(I, 2), n "'° {(x, y); ix- 1) < I y-2 l «
10, 10}
f(l,2)=1-6+4==-l, J;.=2x-3y, fv=-3x+2y.
L(x, y) = -1 + (-4 )(x - 1) + l (y - 2) = --4x + y + l
olur, B bolgesi icin yapilabilecek maksimum hara
' . ...,
I t.(X,}') I:::. _!_ M(I x - 11 + Iv - 21)2 :::; l_,i1' _!__ + _!_J =
· 2 · · 2 ., lio w lll:I
100
olur, Simdi rvt savisnu bulalim.
olacagindan Al= maks {121, l2L 1-31} = 3 tiir. Dolavisrvla IE(x,v)! ~ ~ = 0,06 olur.
- - - 100
(h)f(x,y) :ec 1 + y +xcosy, P(0.0)
/.,tx,.v) = cosy, fn = 0, .f/x, y) = "t -xsiny .. t_~,y = -xcosy, /~, = - siny
f(O.o) ""l, JJO,O) = 1, J/0.0) = 1 oldugundan
L(x,y) = I +I ~l + l ._v = x + y + 1 olur.
1.t~) = o, r .(~-) = lx.co:syl s Ix!;:::;; 0,2 ve IJ~) = 1 - sinyl s sin(0,2) olacagmdan
M = 0,2 dir. Buna gore yaptlabilecek. maksimum hara
1£(,r.y)I ~ _!_ .0,2(0.2 + o ,2 )2 = o,o 6

2
dir.
8. (a)f(x. y. z) =.1.-:y + yz + zr , P (1, l, 1)
L(x ,y .z) = f ( Ll . I ) + f) 1,1 , I )(x - I ) +.// l , I J )(v- 1) + J) 1,1, 1 )(z - 1)
/~ = y + Z, j\, = X + Z. fz = X + Y
L(x, y, z) = 3 + 2(x - ·1) + 2(y - 1) + 2(z - 1) = 2.x + 2y + 2z - 3
. Y~--: xv
(c) fr=. : )2 ' f.,, = -· . .
l+(.ry:: ~ 1 + ( ,t}~-:t
, ;t 1
j(l ,1,1) = arrcan I = /,(1,1,l)= _fJI ,I ,I)= j~(l,lJJ=
4, 2
L ( x,v,:}=-+--:-1..r-1)+-
· Jr 1· 1( y-1)+-(,--:-1
J. ) I I I re
=-x+-r+-.z+---=-
3
, • 4 2\ 2 I 2 2 2' 2 4 2
79
www.NotMekani.com
byns
Cok. Deli:;kenli F onksiyonlar
9. (a) (1) z = x2 + )2, x:::::. cost+ sint, y = costsint; t = 0.
dz dr oz dv
-dz = ~--+-a .-'- . .
= 2x.(-smt + wsr) + 2y (-smt-
.
wst)
dt ax dt y dt
= 2(cos1 + sinl)( cost sint) + 2( cost - .1 int)(-sint - cost)
= 2(cos2 + sint)(costsint) + 2(cost - sint)(-sint - cost)
!2) ::; ::: x2 + y1 = (cost+ sinti2 + (cos/ - sim)2 = casr2t + sin2-r + Zcostsint + co-;2L + c.;in2r - 2costsint
= 2(cos2t + sin-t) = 2.1 = 2 ;;::::;} d-o: = O

dt
olur.
r
(c) .: : = arctan -=- ., x = cost, y = sint, t= ~
x 2
s111 r. sin t cost. cos r

=-----+ =-=1
cos2 1sin2 I cos2 1 sln2 1 ·
( 2) z == arctan .,_y___ Sill.I)

= arctan ( -. - = arcta.n(tant)= t olacagmdan -d.z =l d"ir,
.T cosr dt
(e) z=l'., x=ei, y+ In», t=I

.r
(1) d:; = vz . dr + dz. dy =_L .e' + .!_} =_1n t + _l_
dt ax dt d)' dt x2. X t e2' e' J
olur, t = l i'tin
dz O 1 1
-=--+-=-
dt e2- e «
bulunur.
10. (a)u=shnyz, x=t,y=l2, z=t3
du
-:;-
alt
dx du dy i)u d:
== T ---;;- + ~ ,---:;--+ ~ "J = jzcos ..iyz-+{ X;?,'COS.1)'Z),2t+ {.t}'COS IAJ,Z).3t2
a: o.r ut oy at oz (if ,
== cos.ry..{~'z+ ...t:z.21 + .ry.312) = cos/' (r5 + 2t5 + 3t5) = 6t5 cos f
(c) u = ln(x.2 + y1 + z1), x::;;;: cost, y = sint, .::. =I

du. a.u dx au dy au dz 2x . _ ) 2y . 2z
-=-=--.-+--+-. -= .(-smt + . , . cosl+-----
dt dx tit dy dt cl,: dt .r1 + .Y2 + z2 , ;r2 + _y2 + ,-:- . x2 + )'2 + }
-2 sin /COS I 2 sin I cos r 21 21
----+ +--=--
J+t2 ·1+r2 l+t2 l+t2
80
www.NotMekani.com
byns
Cok l)e~i~·kenli Frmladyrmfar
Jz iJz ax uz d}" . . .
-
du
= --
oy dll = .y.e cos
ox au +-....;._ 11 JJ+ xe/{ sm v= eusm v.e" cos v+ eu cos 1 .el./sm 1 v
= 2t~u sin vcos r = d211 sin Z v
ik = ...:...:::__
<k dx + .i:J:. .: __i) y { ) + .xeucos ( eusm:) ( -e4 sin v) + e" cos v.e1' cos v
...:...:::.
ay ov = J' +e" sin v .
7
JJ=
i)v d.T dl'
= eL"( cos2 P-sin2 ,.,) = e2ft cos 2 v
(o) ,.'!'= arctan ~y' .r = ucos v, J' = t1sin F
l"
=-,.,-r· -..,cosv--,--t' -..sin l/Sln . vc;in

. eeeO
I/CO~ J) /ICOS J)
, r= .,
J- +.r )r +.i:"'" tr /.12
.r
i:Jz dz ax cJz dy y y2 -u2 sin2 ,,
= = I+(~)' -usini·+ l+(:)' ucosv= ,,,
JJ2.CO's2 V
--,··-=-1
rlv i),-_.a,;+ rly"rlv u-
(d) z.:;;;: x2 - )-,2, x = u2 - v2, y = ui,
r)z
=':
dz ih-
= -:-----:-+ ~___.:;_=
o2 ih· 2.r.2u+
( -2y)., v = 2 ( u".-, - v~-. ') .2u-2uv. 1,: =
1
4u" -611v-
,
d!f ax du a_:v du . .
(f) z = sinxy + xsitty, x = ul + vl, y = uv
-Jz : : ;: --
iJz dx + ~-
dz dJ'
=
, . )
2.u+ ( XJ'lll..l)l+
. )
Ju a.r 011 oy Ju (J'CO.fAJ'+ Slll)-' XCOS)-'. Ji
= 2 lf 2 V COS lt))l' -i
l{.,_ + I',_ . + 2 ti
"")
Sill• !JI!+ 1,( u: + v-' +
' ' ")
p.'.
(
trJ - Y 2··) cosnv
12. (a) u;;;; ..l)' sinz, x;;;; 2s + t. y;;;;; s - t, .{.;;;; st
d/J au dx dud)' dll dz . .

- =--+--+--
os ax o.r ~r ch oz os = J,"St!l;:,2+ XStn,-:.1 +.tyCOciZ.t
== 2( S- t) sin Sf+ ( 2s+ t) sin st+ ( 2.r+ r)( S- t)t CO.l'S(
u I benzer bicimde hesaplamr .
. dll O!i dx au av au <!..": ")-1/2 .

-;:;-:- .: : ~-a { r· '.)) ')-1/2
1
_2
+--:;-;-~ +~-0. = ,x2 + J-2 + e: r+ y .x2 + _,,2 + z-. 3r' cos1+z{.r + F + r,
; .,
r e- .1. 3e-f,;rn 4es
OJ OX o_i ,,\ oz O's\ ,i
= (.1:2 + y2 + i!--)-1,:2[ 9e2·r sin2 t+ 9;zs rns2 t+ 16e2s] = (.:i:2 + _i + z2 )-'J/2 25r}s
81
www.NotMekani.com
byns
olur, x2 + y2 + ::,2 = 9e2"'sin2t + 9e2;;cos2t + ·16e2" = 25e2s oldugundan

-
du= ( 25 ;s
a.,- -
r, 1 '2
.25JJ.
2- 2.1
;;; ___::_:__ ,des
5t'j·
u = {x2 + y.?, + .: :- ~}/2 = 52~· oldugundan du== O du.

dt
dU a.t' du dy dll
dtf =--+--+--
-:- ct-; = (y+ ..c: ·) 2s+ (. .x+;:, ) Zs' ( x+y · ) .2.ir .?
ds ox a.r oy OS oz OS .
VU du cJx
~=--::-+--:-+-:--:-;;;
c!u (JJ' dU dZ ( y+z)-2t)+(x+::2t+(x+y
·( ) · ) 2/t"'
ds dx dr d)' of c}z di . .
13 (a) u = :t)' + yz + xz, x = er8 coscp, y "" e1'8 sin(f), ;, "" e'6
= 8e2re sin<pcosq, + 8e2rf:I C<~S!+} + 0e2rfl sin<pcoscp + 0e2rEl sin<p + 6e2rB sincp + e2r cos(j)
= 29e2r!:l simpcoscp + 28e2rB sincp + 20e2'8 coscp : 28c21fl (sincp +cos!+}+ sincp co.np)
= 2re2rA sincp coscp + 2r,!20 sin(!)+ 2re2r6 coscp = 2re2rB (sin(f) coscp + sincp cos<p)
(b) u = x2_~ J,2 + ;:2, x = rsin8co.Hp, y = rsin9simp, z= rcos0
Ur = II;,; . x, + Uy • Yr+ Uz . 2;1 = b.:sin8 COS(j) + 2y sin0 sin(f) + 2.::: cas0
· ue = ux .. x6 + u.,J-'e + u1.:;6 = 2xr cos0 cosq:, + 2yr cose sincp - 2zr sin8
= 2r2 cose sine cos2e.p 2,.2 sin0 sin0 sin2q, - 2r2cos8 sine = 2r':. ( cs9sin8 - cose sin0) ee: 0
;;;: -2r2 sin28 CO,\lp sinq, + 2r2 sin2(1) simp sin(!) COS(p = ()
(c) u = xy + yz + .rz, x = r + 8, y = 8 - cp, z = 8 + (j)

Ur = Ux~\· + U_1:Yr + U :Z, = (y + z) + 0 + () = 20
1
He = u,.xe + llyYe + UzZe = (y + 2) + (.t + .:) +- (v + x) = 2(x + .v + z) = 2(r + 20)
u~ ::;;: u.,.. . xq:; + uz . zlP = (_y + .::.)0 + (x + z(-1) + (x + y).1 = y - z = -2cp
82
www.NotMekani.com
byns
{'ok IJegirkenli Fonksiyonlar
(<l) u = l(2' x2 + y1 + z2 ),. x = n:-'6 .1·111({), Y"" n.·0 co.Hp, z = re6
/./. - u ... r
r .i r
+ u_y .u r + uz ..."":r = .r../;'8 sin rp + Jl.t?tt cos cp + zr_l) = rr?i.f' sin2 q) + re2fl cos2 cp + re2'P = 2re26
un = Ii .1t0
,:;, .r
+ u_(' .y0 + u zrp <~
= x.re6 sin <.p + yre6 cos qJ + zre6 =
-
re26 sin" tp + ??0 c.us2 G? + .r2t2° = 2r2e2e
d_r av dr dv
14. ;l=-=_::_-=tFt__:::_
dx dt d.x dt
y ·" --- J ( -dy·)--- J e

ax dx - dt
l, -/ -dyJ,--dt- -[ -e
- dt dx
I c{r
-+e
dt
- - f --
d2 }_·J_ e-1 =-e
di1
-21 ~+e
d},_'
dt
-2t d2}' -
--e
dr2
-2/( ---
J2y d_y)
di2 dt
' . .
olur. Turcvlcrin bu dcgcrleri verilen denklemde yerine yazrhrsa,
. a•_.2,v"+.n/+)'--()
• ..___.
,
:::::} e2t . e -2t(d- 2_y - -dyJ + e 1-1 e-1dY
- + J' = O ==>
dt2 d! dt .
bulunur.
15. oz= d:: du+ dz ch'= dz+ 2_/)z = oz+ 2u oz

J_r du dx dP cLr au aJ/ 011 dv
-oz ; ; ; --
oz O v = 2y-dz , --2dz
= 2·1,/ F- U -
ay av ay. av . dJ!
azox -x~zdy JI aua.t +zu?-

-
'- 7 -2U\' r-u2
dv
11 dr =0:::::}
av
ih +2u(1-,Jv-u2)~):;
au _ av
=0
dcnklemi dde edilir.
16.
of au rif iJv 'a_r aw
ill ---+--+--- - df cJ.f
_ --
ax au ox dv ax ow dX OU r.hv'
Jf
- =--+--+--
rif du df av df uw d( .
=--'--+-
cJ/
d'.Y 'i)u oy dv ay c.hv rJy <Ju ou'
bulunur .
. X yt_y y,y
17, Zr= J(-) - - } ( - ) - - g (-)
y .r .r _ _r2- x
:.xr =-L
x2
f'(l'.)+
x
ix3 ./"'(!__)+
.r
2y/'(2::)+
x3 x
yz
.-t:4
/"C!__)
_.1·
Zrv=-.
I f' ( -y) --.1 Y- y r: (-)--g(-)--g
1 ,.., ( -)--;-. y 1 , .r )' y y
,, (-)=--/ w J'
(-)----;,g
1 , ( -y) J'
------;;J ,, ( -.J-')
·- ..r .r ..r x .r" x .? .v x3 x .I x x" .r x- .r
Zp.= -l l "(J')
j""(y-)+-----:,R -
- .r x .1.- .r
x2 ~u.- + 2. f):..'\- • + )-1-:; , . = - JJ' (-=---)

v v2 i' 1y v r2 v 2v2 y . r F
+ : :____ ./"' ( : :____) + -=..:____ J/ ( :::__) + ~ g" ( : ;.____) - -·- f" (-'----) - 2 -=--- g' (-=---)
] )) x .x x x x _.i- x x ...r x x
2v2
-~x"(L)+
'
L
J . r 1 '
/"(-=---)+~s'-'Cl..);;:;0
,,t.... x x ,,!:' J,- x
83
www.NotMekani.com
byns
. v )"
2y;; ; ;f ( -~-2)'
...r-;;:_r + ):,Zv = xj [ .:...)-22-

. v'
.r
+ J'f' [)
. Y ·
-
... r
-2y-
'"I
= xf ( ~)-..r-
Y
.r
'
'J 2
-y -_.r~
,
-.1·
= z-.x'"
'J
- },2
19. Zx =I' (cos(x- y)).(-sin(x-y)), Zxx =f'~(cos(x- y))sin2(x-y)- cos(x- y)J'(cos(x-y))
z.,'0' = -f"(co.s(x- y))\'in2 (x - y) + cosix ~ y)f' (cos(x - y))
Zy = /1(cos(x - y))sin(x -~ y) , ;;'}T = f" (cos(x - y))sin2(x - y) - cost» - y) f'(cm(x - y))
."":.u + 2z_\·v + Zy,1· =f'(cos(x - y))sin2(x - y) - cvs(x - y)f' (cos(x - u))
+2 cost - y) j" (cos(x - y)) - 2/" (cov(x - y)) sinl (x - y)
+f'' (cos(x- y)) sin';.(x- y) - cos(x- y)f'(ms(x- y)) = 0
olacagmdan
bulunur,
20. (a) z =f(x + g(u)),' Z..Zxv=:C'._.,..."':xx
Zx =f'(x + g(u)), :::.~,;: J"(x + g(u))g'(u) , Z.a = f"(x + i(u)). Zy = I' (x + g(u)) .g'(u)
Z:1-xy = f '(x + g(u)) .f "(x + 1;(u)).J?'(u) = ZyZ.:n.
(b) z = x ] (x + y) + _vg(x + y), z.\.r -2z_...Y + zy_r =0
z,t = f (x + y) + x J'(x + y) + yg'(x + y) , Zxx = 2f' (x + y) + xf"(x + y) + yg"(x + y)
Zy = xj' (x + y) + J?(X + y) + yg'(x + y) , z.yv ""xj''(x + y) + 2.,((x + y) + JX"(x + y)
Zxx- 2:..1), + Zy; = 2/' (.t + y) + xf"(.x. + y) + yg"(x + y) 2f'(x + y) - 2x.. f" (x + y) - 2g'(x + y) - 2yi"(x + y)
+ x f"(x + v) + 2g'(x + y) + vs" (x + y) === 0
(c) z = f (x + at) g(x - at), Zu = a2z.u

Zx =f'(x +at.)+ r((x - at), z,v.-::::: J"(x +at)+ g"(x - at)
z"t = a.f'(x + at) - ag'(x - at), ::11 = a2 f" (x + al) + a2g''(x - at)
84
www.NotMekani.com
byns
r= .)! -, 2
(d) z =/t».r )+ ,., X)'/;(:-), .r" Zxr =y :J'.J'
x
. .,
z.1 . ""J· .I f _n. . J + -2 -.
I ,/y _ .y y1/2
c, ( -yX )
1/ X-g( . -_,- ) - -.-
..r..V2
, l
r
vY y :l-r-·~3~ v
~n
;r',_ l'
~-:-.n =_v"-f''(-i::J.') ~12 g(' )+ 2~-, 'Vig'(')+. 7/'J ;/C- )
4·· .r" .r .r" x ,r. · - ..r
= 0.
-=- =--~-, --
21. (a) z3 -xy + yz + y3- 2 A(l ,1,1).
az F. - v y d: · 1
o..r Fz
.! =-
3r -
+y 3~:-1 + y dx (lJJJ 4
(b) F = z3 + xyz +-"t)'2 - l , B(l ,1,0)

Fx = )'Z + :/, FY= xz + 2:ry, F-.:. = 3z.2 + .ry.
dz F
-=-____.!:.= y.-:-+ y2 ::.;- F ..rz+2..:ry a.: I 2 2
ox F 3l- + A)'
~=-_L
dJ' F 3? +.ry ~ ay n.i.o: = T= ·
z e
I 1 1
c) -+-+-eeel (2,3,6)
x _v z
F(x,y. :) = -+-+-
l 1 1
-1 ==:> z
F
= _----=..!:.
-2 z2 36
x y z .r F
= _ ___.L_
1 .r
") ==> z (2,3.6)=--4= -9
.T
z
1\.
=-__:_....=--·-=--
i..2 .,..2
~ z (2,3,6)=
36
--()=-4
y ,f~ _ 1 )'2 .:V
z2
(~) sini): + y) + sfn(y + z) + sint» + z) = 0,
F(x, y, z) = sini): + y) + siniy + z) + sinix + ~)
cm{ x+ y) + cos(y+ :)
=> zy(-it, 1t .1t) = - 1
cos{y+ z) + co.r( x+ z)
85
www.NotMekani.com
byns
{:' ok Degi~·kenli Fonksiyonlar
2' Ft», y, z) = x2 + y2 + z2 - 4
F; 2x .r ::- Z,r··x XZx - ... "': -x2 -z:2

Z_i: =- F_, e::: - 2z = -; ' z.-<:r -= - z2 = ::2 -- - = z3
~ z •J,, - - )'
2
- z2 .rz , ,XJ--'
2 ;: :;- . ,.:~
-(. - _f'
"))'
- 2 - 3 -Zry =
z z z ..
a1 af ;:v
ax
23.
d)' o: - dy
------------1
dz dx - bulunur.
ay dz d.r cil cJf ct(
dx dy a.1.
24. Fi», y, z) =f (y - bz) + a: - x = 0
-1 1
dx Fz f'(y-bz)(-b)+ a= a-bf'(y-hz)
dz=_ /:,i/ f' (y- bz) _ s' (y- bz)

dy Fz f'(y-bz)(-b)+g - a-lf'(y-bz)
dZ
a-+h-;;;;
az a-1f'(y-bz)
. -1
ctr dy a-bf (y-bz)
25. 01· di· du , dv dv dU

= -:-_ .-a == f
-r r .,
:r-_ (u). l = J (u) rt· ~ = ----:-. "\- =f (u). I= j (u)
~ ~ x ~ ~~
bulunur , Buradan
dV ch· oldugu gorulur.
dX - d'.Y
26 a ,. c1,J
-0,= -.-;:;--- = /
au , (u). _I=./ ,; (u) ve
dv
-=-=--~=I
d, · au , (u).(-1) = -I
• (u)
x du ox dy au - oy · ·
bulunur. Buradan
av av bu/t{!Utr.
rlx -- dy
a2v-=- - =-{-/
-_
df dy dy
a .
du
a(av) r
(u)
)dl(
-=-.! ,, (tt). ( -l)=j
i)y
. "' (u)
d2f.' O(OV) 0( -f(u).-=-f

, )dH ,, (u).(-1)=/ .,, (u)
-=-
a;g uy -oy _ =-
a11 ay
cJ2 ,,
a.rely
" "_ayi_(~)
_ ax
= ~(f'(u)) = d (_/'(u)). dU = -_/"(u)
ay ol-1 c}y
o/acagmdan
86
www.NotMekani.com
byns
(-'ok Degi~1,:.cnli Fanksiyonlar
- ,,,.,.,..,.,=:c..,=.,OJJJJJ)J.,.,J_I.AJ.JJ.J_J_J_JI.J'.,..,,,._,.,.,._,..,.
...... .,.,. ..... ,,,,,,·,,··· '••••••••••••••••"""·,,·,-·-.,_ c·-._,..._._..:.;....-:--:::: ...... ~·.........-.-,-v,,-."VVV">-,.-,-,.......-u,-....-,.,_HH,.lrr,- ...... IUI 1111,,1111,1, ••• ~•• H-. , .. ".'.-:'.'" ;;-:•>"~~=~~::~;:~;...,,._;::;,:;:.,"', .. ' ·, ...... ••-r,•,••,,, ••;·· , :::~::J.-:u .... rxrc1»~«w~"::::-""'r ·~"':;::"'~:
"7. s=J(x,:V), x=u+v, y=u- v
ds = ds dx + els dy _ os .I+ d.r .l

du d.r du ay cJu dX dy
=~+-
;ix .:/\·
-----=
rPs a2 s a2 s. -- a2s
a.r2 dxdy d.rdy a.? a./ ay2
olur.
28. '))(l-1 ( .., 2)0'.-l ., ( )(. . , .a _2)0.-2

./~ = 2ax (.. .r? + T + .~
'>
~ /; = 2<i r + y2 + z 4 ..r-a _fl. -1 . r + y-- + c ·
f
. J)'
= 2al' x2 +
•
v2 + /· )a-t + 4 v2ata. -1)1:i::2 + J7 +? . \ \
)rl'-2.
f .,. = 2a.l. . 2 + T.., + r: ..i:

-r . , ( J'( . , + 4 r"a c1 - I .r- + y2 + z:
_2 )a-2
bulunur.
.
fxx+J}'.l'+J,._~=60:._.r+J..:.+z-
. ( .., ,, ..,·)(t-1
+4u.u-l_
( . ')( ,., l
.r'"+J +z
2')0,-2 ( ..,
._.r+r+r
-, '1)
olmasi icin
l
6a. + 4a( a - l) = 0 =:> 4u:2 + 2a ::e: 0 =:> a ~0 veya a=--
2
olarnalidir.
87
www.NotMekani.com
byns
<;ok Dt/:i.~kenli Fonksiyonlar
YONLU TUREVLR
-~- .: .~(:; >~r,: ~i/~;-~lt~~iyfa t~inll~im'.'. rti11~~lyptlll ve~l~~~:~1~,l~ ·
J-~~li;;!@~~titik}Z!t!t~:~~ ..
./f ;/f ~ilz;~(h~i.uJJ~';J;~~la ,,¢: da bit ~~kti;i ~ls~n.
0:-}.t;f Jtr;:f+f~rit~~t~~;,L~eki
Bir fonkxiyonunun gradiyenti He yonlu ttirevi arasmda
·ruie,i denir.
- lvf(x,y,zJI s D1J(x,y,n ~ IV'.{(x,y,zJI
baginusr vardrr: Dolayrsiyla yUnlti ntrcvin alacagi en buyuk deger l~f' (x,y,z)I. en kucuk deger - I v' j (x;y.z) I dir.
IGSMiTLWJ:VLEI<iN GE )METRiKAN .AM

F(x;y,::,)::;:; O denklcrniyle tarumlanan yuzey ve bu yuzcy uzerinde bir
P(x0, y0, z0) noktasi vcrilmis olsun. Yuzeye Pfx0• y0, z0) nokasmda cizilen
tegel dtizlemin denklcrni
dir, Yuzey denklemi z =f(x,y) bicirnindc verilirse diizlern denklemi
olur.
ll~l\~~Bt'.(1;!~!J,1Wi"tf;~I[n.t'r,
Ki DEGi~KE i FONKSiYONLARIN TAYLOR A(ILT1\H
t:
1 1
. . - : . ·i-~f-.(cr h){x\'."" a)'f·A(w;.6J( r,h )} · ·:· ·· · · ::.......... . . > · :·
.. _ •'
88

• ., ... IJ '.V •f • .• Ph.~;:,,-.~~~~~~;:::,,,;:::-~-
www.NotMekani.com
byns ... ~ ,. ! . • .1.::;,--:;:::-,.n ~~~-- .• • •.• ·~ .... ii; •• ., •... ~-~~-r-r-rr~:~.--;~•_:r ...~A.-::.T-.
-.~.:...~~ ~~~·.c·r,:.·, ·, ·• Z>"•> ... • ,.-,..,- .. •• r· r1·ri·· ·+;,..:,; .. .,•. r~~~~ .. .!.h.!k.b~.01!·.o.:r~~;.1.·~~- .:.:i:ur· .Z"'I_.,. e: .... - ...~iL'..ktr • ·1 ~ c 't "t-" r.
• YUnlU TUreuler
PROBLEmLER • K1sml TUreulerin Geometrik Hnlam1
• Taylor H~1llm1
... -::., •• ~:f'~..-.·-.. •. - . ..• ~, . ····.-••I - • . -~ -• •.(r,7J'-~ •- .,•., ~~~~Rf;i;l'! -.:;.-~-~~I!!'f~~,.-.--~ ..~.1.,"7"T:!'!'J~J~"",t:- • .l•lr.•~•
~~ ~i~~-t_.~-~~WMCJ~~,-:~~W ,;i,:tH..:~.;:~.,;;.,,,.-:n,;.:~
....;,t.~· .. .;:.. ~~i,,J:z~~~~..;;~ ·~.:.,a2.r. .s:.~t.1•.,,:~··-r..::,-;._--1,;,,,.../~~~.-,..1-J"~UJ-.:.Li.1.::.t '
l. A§ag1da verilen fonksiyonlarm belirtilen noktalardaki VJ 5. P(x,y,z) noktasi 0(0,0,0) orijin noktasmdan
gradiyentini bulunuz.
ti= 2i + 2j- 2k ytmOnde ds> 0,1 birim hareket etriginde
(a] f (x,v,z.) = x2 + y2 + :2 + x ln z, P(l ,1,1)
g(x.y.z:) = e" cos(xz)
(b) f (x,y,z) = (x2 + y2 + z2)-1i2 + ln(xyz), I'(-1,2,-2)
[unksiynnun degerinde ne kadarlik bir degisrnc olur?
(c) f (x,y,z) = arctan=x + ht (x.::), P(Ll,1)

y
6. P(x ,y,z) noktasi P l2, -1,0) noktasindan P 1 (0 ,1,2) noktasi-
na dogru ds = 0.2 birirn hareker ettiginde

2. A~agida verilen fonksiyonlarin karsrlannda yazih v vektor-
h(x,y,:.) = x + x cos z - y sin z + y
leri yonimdeki uirevini hesaplayimz.
fonksiyonunun degerinde ne kadarhk degismc olur?
(a) f (x,y) = 1:r:v - y2, v = 3i-4j
(b) f (x,.v) = 2x2 + 3y2, r = 5i + 12j

7. P(x,y,z) noktasi P0(-1,-1,-1) noktasindan orijine dogru
(c) ./ (x,y.z) = .:cy + J'Z + :x. r = 2i- ~i + 6k
ds = 0,1 birim hareket ederse
(d) f (x.y.z) = 3ex sin(xy).· r = 3i - 4i + 12k
I (x,y,:) = cosi(rrxy) + xz2
fonksiyonunun dcgcrinde ne kadar degi~me olur?

3. A~agida verilen fonksiyonlann karsrlannda yazili v vekto-
ri.i yonundeki rurevirun verilen noktadaki degerini bulu-
nuz, 8. M(2J .3) ve N(5,5,l5) nokralan veriliyor,
(a) f (x,y,z.) = x2 + y2 + Z,2' ~, = 2i + 3j + 6k, f (x,y,z) = xy + yz + zr fonksiyonunun NIN yonundeki tu-

revini hulunuz. Bu mrevin M noktasindaki degerini hesap-
P(IJ.O)
layunz,
(b) f (x.y.z) = x2 + _\=2 - Jz2, v e i vj v k
P(l,1,1)
9. f (x,y,z) :;:: ln (ex + e'>' + e.?.) fonksiyonunun ckscnlerle a, /3,
(c) f (x,y,:.) =? + yz, l' = 2i +j - 2k, y acrlarnu yupan vektor yonundeki turevini hesaplayuuz.
- -Bu tiirevin orijindeki degerini bulunuz,
P(0,1,1)
(d) f (x,y,z);;;;;; .xy + y;; + zr, r = i + 2j + 2k.

P(I, 1,3)
10. f (x,y,:.)::: .x2- 3yz: + 5 fonbiyonunun koordinat esenleriy-
le e~it m;1lar yapan vektor yonUndcki tllrevini bulu.nuz.
4. P(x,y,z) noktasi P0(3,4,"12) noktasmdan u = 31' + 6} - 2k

11. :. = x2 - xy- 2y2 fonbiyonunun Ox ekseniyle 60 dcrccclik
yonundc ds = 0,] birim hareket etse
a91 yapan vckti."ir yoni.indeki tlirevini bulunuz. Bu ttirevin
P(l ,2) noktas.mdaki degerini hesaplaymJL.
lonksiyonunun degerinde ne kadarlik bir degisme olur? 12. z = In )-12 + y 2 fonksiyonunun hirinci a~1ortay dogrultu-
i,Undaki tiirevini hesaplaym1z. Tlirevin P( 1 .1) noklasmdaki
degerini bulunuz..
89
www.NotMekani.com
byns
<;ok Degi~kenli Fonksiyonlar
13. A~ag1dald fonksiyonlarm verilen noktalardaki yonlu ttirev- 19. z = 9 - 4x2 - /· paraboloidinin hangi noktasindaki tcgcti
lerinin en buyugunt; ve en kih;Ogunli bulunuz. z = 4y duzlemine paraleldir.
(a) f (x.y) ;;;;; arctan

v P( I, -2)
.r
(h) f (x y);;;;; x~r + eXYsin y. P(l ,0)
20. x2 + 4y2 + 16::2 - by= 12 yuzcyinin hangi noktalannda-
(c) f (x,y,z) ;;;;;; ln (.xy) + ln(yz) + ln(x:;J, P( I, I ,I) kl reget duzlemlcri xOz duzlcrninc paraleldir?
(d) f (X,)·',Z) = ln(x2 + .v2 - 1) + sih(xyz.). P(U,O)

- -
. ,' .2 3
( ) J (x,y,z.) = 1,,'. r; z , P(2,2,2)
14. Bir f (x,y) fonksiyonunun P( I ,2) noktasmda a = i +j yo-

21. )-.~. + .,Jy + \/.:. = v-'a yiizeyine herhangi bir noktasmdan
cizilen teget duzlemin koordinat eksenlerinden aytrdig:
n iindek i ulrevi 2 \/ 2, b ; ; ; -~j yrmundck] turcvi -3 dr. dogru parcalannm uzunluklan roplamrrun sabir oldugunu
Bu Ionksiyomm c = -i - ~i yonundcki turcvini bulunuz. gosteriniz,
15. f (x,y,.:::.) fonksiyonunun bir P noktasmdaki en bi.iyi.ik turevi
a= i + i- k yonundcki turevi olup bu mrevin degeri 2 ,/ 3

diir. ,l2 /- ;
22. ----::, + - +7 = l clipsoidinc uzcrindeki P(x0, y0, :::0)
a" i1 l,.
(a) Vj'nin P noktasindaki degerini bulunuz.
noktasindan cizilen teget duzlemin denkleminin
(b) f fonksiyonunun b ; ; ; i + j yonundeki turevinin P Xfi) " ))i:J .:"'.',() - ·1
-, .- ... +-, -
noktasindaki degerini hesaplayimz. a- Ir c...
16. f + 5,\}' + 4 ifadcsini x - 1
(x.y) = x2yZ - 4xv2 ve y - 2 nin
kuvvctlcri cinsindcn yazmiz.
f
·r:a~ + ~
17. (x,y) = ws(.')1) i fadcsini (0 ,()) noktasi civarmda Taylor ) ;2
seris inc ,1¥1 ruz . 23. cz = parabcloidine uzerindeki bir

b
P0(x0,y0.z.0) noktasindan cizilen teget dttzlemin denklemi-
18. Asagtdaki yuzeylerin karsilarmda yazih noktalardaki tcgct
diizlemlerinin denklcmini bulunuz. nin
2xx0 2Jry0
(a) 3x1 + 4y2 + 5z2 = 73, P(2,2,3) (. ' c~+ z))t = --..,-+--,-
a: Ir
3~
.n
r= ,..-
(b) v'x+iJy+~/z =l, P(l,-l olacagmi gosteriniz.
c) xyz + x2 - 2J'1 + ::J ~ 14, P(S,-2.3)
(i;) xy~ = l , P( I ,I ,I)
(d) x2 + y2 + z2 = 7, P(l,l ,l) 24. >..2 + 2y2 + 3::;2 = 21 yuzcyinin 2..r + 4y + 6z = 3 dtizlcm.inc
paralel olan tcget dUzkminin dcnkktnini yazum:.
(e) x2 + 21:y - 92 + z:2 = 7, P(l.-]J)
ff) z ;;;;; ln.(>..-2 + /), P(l ,0,0)
(g) ;: ~ l,-(x<'-+/)' P(0.0.1)

25. x2 + y~ - z?· - 2x;;;;; O yuz.eyi uzerinde oyle bir nokta bulu-
(h) z;;;;;; )J1-..i.:_. P(L2J) nuz ki hu nokcadaki teget diizlemi yOz. dtizlemine parnlel
olsun.
(1) ,;=4.r2+/, P(] ,1,5)
90
www.NotMekani.com
byns
cs« Degi~kenli Fonksiyonlar
1. (a) f (x.y.z) ; ; ;: x2 + y2 + z2 + x ln; P(l ,1,1)
t. (x,y,z) = 2x + lnz:::::;, .((1, 1, 1) = 2, J;,(x,y,z.)=2y :::::} f_/1, l, 1)=2, J;.(x,y,z)=2z+ z : : :} f;/l'. .. I,

.r
I)= 3
oldugundan
gradf = 'Vf = 2i + 2j + 3k
olur.
(b) f (x,y,z) = (x2 + y2 + z2)-112 + ln(xyz), P(l2,-2)
I:". (x.y.z) = -x(x-? + .Y·-~ + z 2.;---'- + -.TI ~ 1,1') . . 26

j (-1 2 -2) = -~
..\'. ' ' 27
sn 1 1 1 31
'""+ Y : : :}
.:2 ") ")
J/x,y,z)=-y(x +y+z-)- J/-1,2-2) = -2.27-2=-54
· !'(.
'" ••, . ,_v,,.-) = -"'(X.:2
~- • + ) 2 + •. 2)-3/2 + _!_z ~---,, /·.:(: -) ' 2_2.1. _- __!__
1 7
27 _ __!2__=- 27
26
26 . 31 . 26 k 1
VJ (-1. ,2,-2) == - 27 t- 54 J- 27 =- 54 (52i + 31j + 52k)
x
(c ) f(x,y,z) = arctan= + ln(xz). P(l,l ,l)
y
.f.x (x,y,z) = --v-~+- 1 =~2-·-2

r
+-+-
1 ·1
::::} /1
1
.(l, l , I)"" - + I = -
3
X- X .1· + v X X . 2 2
1 + .,
r
-.x
z f ,:CU .1)"" 1
I. ( l
.y-,
v -J ----..,
.. ·,<,
.Y ---~
.r :::::} /11
' ( 1, I, ..I )· = - -:1;:;- , •
.f/x,y,z)"" -:T ::::::>
·
1+
.r"
. x + "v" L
)i
Vf'(l,'1,1)= i;
2
_ _!_J.+k=[i
2 2'
_ _!_2' 1) olur.
2. (a) J(x,y)=3xy- y2, V=3i-4j:::::} u=R~s'-sl

) JJ 3 . 4 .
Vf (;c,y,z) = 3y{ - (3x - 2y) i olacagmdan
(b) f (x,y,z) = xy + y: + zx, v = 2i- 3} + 6k.
v'f (x,y,:;) = (y + z) i + (x + z:)J + (x + y)k
f)
- l'· f. '(X '-V ,~.'.") = -27 (·')) + - ) 7 -
3 (X + 7) + -6 ( \:'. + '') ;;;; -3
7
-
~·, 7 " .r 7 X + -78 - ,"• - -71 .._7
91
www.NotMekani.com
byns
Cok: Dl'ifi,.~·kenli Fonksiyonlar
3. (a) f (x,y,zJ = xl + y2 + zl. v = 2i + 3j + 6k, P(l, l ,O)
Vf (x,y.z) = 2xi + 2}j + 2zk,
/) ,,. f { ] , [ ,O ) ~ . 2 • Ok..)
, I + . '.] +
(2 . (. ? 3 J. +?
2 l.+ ? 6k l =?
LO .
(b) f (x,y,z.) = x2 + y2 - 3z.2, v = i +.i + k, P(l.l.l)
v
v'/(l ,J ,.l) = 2i + 2j-6k, u= -I r II=-v3.
I .
(i+.i+k
)
D/1,l,1)=(2i+2j-6k) .~ (i+j+k) ;::;c ~(2+2-6)=- ;___

. \: 3 "\.' ..1 ·,,/3
2 1 2
(c) ./'( x,y,z ) : : : f.r+yz, . 2k ,
v= 2·l +.1- P(0.1. ... .1) u= R=3!+3J-3
t · · k
"vf(x,y,:,);;;;; !i+(-
y
x1
)'
+-~ j+yk:::;,VJ(OJJ)=i+j+k.
u\'· 1· <o . 1 ' 1) = (t + . ,· + k) . (Ii+.!.

3 3 1·- ~3 1-) = I3 + .!.3 - ~3 = !3
4. df =- D1J (x,y,z)ds, vr- ( xi'l ,+ xi zk7 J

·
.r + J... + r
"
.:r2· + _l2 + .z2 '7
r + y- + r .
?
11 3.6.2T. ~
!lul 7 t + 7 J- 7
;::;c 1t olacagmdan
D,J(x,y,z) = ( ,
7 ..t,L,+ )'
\
+.
i') ( 3,r+ 6y- 2z) cc, D.f (3,4,12) =
7
_:69 ( 9 + 24- 24) =
7
.i
69
. .
df = -· 9
-. .O,l
7 .169
= 0 .. 0007.
5. vg(x,Jd = (e-tcos(xz)-ze-sin(xz),0,-xe-\~in(x:.)) :::::;, Vf(0,0,0) = (l,0,0) ve
M = (!I\ 6
t1
s
l -1) ~
6 . 6. olacagmdan DJ(0.0.0) = 6 dir,
l
dg = DJ (O,OJ)) ds =
l
6 .0,1 =
60
1
= 0.0166 bulunur,
u = l . (-2.2,2)
v'l4
V h(x.y,z.) ;::;c (1 + cosi: I - cosr ; -xsin - z.ycos:.) :::::, vh(2,-l.0) = (2.0,1) olacagmdan
Duf(2.-·1,0) = (2JU). -.1- (-2,22) = - ..2 . d1T.

~14 ~14
dh = D}i(2.-l ,O) .ds = - . - - .0.2 = -0,107

)
olur:
,.:14
92
www.NotMekani.com
byns
1
7. Vf(x,y,z) = (-rry sin{my) + z:, -:rxsin(my), 2xz) ~ Vf(-1,-1,-1) ""(1,0,2), u c::: ~ (I ,I ,I)
,.·3
Duf (-1,-1.-1) =-+-
"\•' 3
(l + 0 + 2) == \1°3 olur. Buna giire
df= 1./3.dr-;=- -)3.(0, 1) = 0, 173 bulunur.
s, ,'l:IN = (3,4,"12). u = 1 ,,w,\fl/N""

l
13 '13,
( 3 4 12)
13 , Vlfx,y.z) = (,· + z, x + z, x + y)
68
DJ(x.y.z)= 12(x+y)J~ D \1• !"(1-· 11),- -- __!___[
13 .., 4' +
.J. 4 ·-~ + 12 .. 3] = 13 .
1~[3(y+.~)+4(.x+.:;)
t.,x • t:Y • c·- r1. r

9. VJ(x,y,z);;;;; 1+ . . _J+ _ k. u=(cosa.cos,-.,,,cosi,).
r· + eY + e" t.,-1 + e) + C'· er + eJ + t:2
I
10 u "" (cosa, co.1{t, cos<1) ise c,N,2ct. + cos2cx + co.1·"2a = 1 :::::} cost: = ±--=-
v' 3
olmahdir. Su halde u 1 ,-,-I
= ( ----;-= 1
,-,.-
J
vouiindeki tisrev almacaktrr. .
, v'3 "\.'3 ,:3 _ -
. 2x-3.z-3y \/3- ·
l?f(x,y,z) = (2r, -3:., -3y) olacagmdan Dlj (x,y,z.) = + • = ±-;-(2x- 3~'.- 3y) dir,
\'1 3 ,]
11. Vz = (2x - y, -x -- 4y), 11 = (cos6D°, sin6D°) ~ ( }", - .!; }
D f ( \" v) =
2 x- y- ·v,.:., .r- 4 ,.. '.3 Y (2- ,./3).r-
.
('.1 + 4,,/3)y
1• - ,,, 2 2
1'. z = lw·/.i2 + );2. = ln(x2 + y2), \i'f (_X-,J ') -- , [.' 1+-')-~.
-')--'). y ./,
1
.
r+y ..r+r
. _ ,/2 ( :_ /2(.x+ .r) . . ,./2 .2 ,/2
Du.I (l,y) == ( ,., .-,) X+))- ( ., "')::::} D11f (lJ) = -2=-
? 2·
2 ;~ + y· 2 .r .... + y- ·-
1
13. (a) !\, -L
- "J •
_l
? - 1
J'_
-1 •
x x
J.., ; ; ; . --., "" -.,--2
.r i+Y- .r +y.. . i+L ..r-+y
.r2 .r2
~f'(x,y) = -~i+~
.r + J"" r + J,. .,
/= lvl(.r,y)ll=-"- 1 -.-. I VJ(t2)II= t : : :}-i ~ ~j{l,2)
.r + y" .) -
=:;,
1
~~
:,
Yonlu turevin alabilecegi en buytlk degcr i en kucttk dcger -i tlr.
93
www.NotMekani.com
byns
(b) f (x.y) = x2 y + et}' siny, p (1.0)
/, = 2xy + ye--1'.}' siny ~ J/1.0) = 0, [.}' = . :r2 + .xexYsin•'.r + el.\' cos}' ==;:, . /"(1
\' •0):::::: 2
llvJ11 = v''o + 4 = 2 olacagtndan en buyuk yonHi tnrev 2, en kucuk yon hi tiirev -2 dir.
(c) f (x,y,z) = ln(.il)) + ln(yz) + in(x::J I'(LLI)
tjx,y.z) =I=} JAl . l, t) = 2, .J)x,_y. z) = i ~.f)l .J,

x y
1) = 2,
?
./~ = -=- ==>
z
.1A I , l , I ) = 2,
l -
IIV/11 = (4 +4+4)2 = h,.3 olur.
En buyuk yonlu turev IIV/11~1,u) = \.:2 = 2·v'3 , en kticuk yonlu turcv -llvJllci.u) = -/12 = -2,/3 dir,
(d) f (x,y,z) == ln(x2 + y2 - 1) + sinh(xy::.) P(l,1,0)
.f. = " 2x + .vzcosh ( xy;-J.

. f 2y + .rzcosh ( ..tyz) , f_ = _ rvcosh ( .1yz)
+: 2 -1 + .v2 -I
;:=
.1 _r y ..t2 . . ,,
./,(u..o) = 2.. .ty{u.o) = 2.. .tJu.o) = 1 oldugundan
l ~t{U .1)11 = \/4 + 4 + 1 = 3 tur. Dolayisiyla en buyuk tureve 3, en kucuk turcv -3 tur.
(e) f (x,y.z) = \/..i)2z3 xli2yz3i2, P(2,2,2)
J
.
_,r
j
=-x- l n
·'"'"~·:zj'.,
2 . .
'2
' .( y = ..t":1,•-;, ... ,,,_,.·'"..."' ·' I ?:
3 ]17
=-x·
2 -rz'.
1'2
f~_(2,2.2) = 2. Jj2.2,2)""' 4, J)2,2.2) = 6 olacagindan IIVJ11 = \/4 + 16 + 36 = )56 = 2-'\·.-14 tur , 0 hatde
yonlu tnrevin alabilecegi en buyuk deger 2-,,/14 en kucuk deger - 2,/14 tur.
U. a= i +j yonitndeki birirn vektor, llall = ,;'2 oldugundan,

·
11 = -llo=
.ll (
a lv2:!- i+ ,.~2 .i) vektorndur.
(DJ)(l ?') = .0: 111 + fi,11z = (i:.. + ~i_ = 2v'2 ·~ .G +.Iv= 4 olur.
· =, ,.;2
,· \ '2 1 .,
b ""-~; yonundeki bit im vektor, l bll = 2 oldugundan, ,,= l !J! =- j vektonldur.
(D1.J){u) = .l V1 + ;;,"] = h 0- /. = -(. = -3 ==> /, = 3 ::::;, Ir= I ==> v'/= (i.s). olur,
D.f(l,2)
t ·
= (f ,1 _)·-1
.r J
('Ic I CCC (1,, 3).[- v.,.~, \.~~)
" 5 = _2_.
15
15. (a) En buyuk turev gradiyent yonundeki turcv oldugundan, gradiyenr lJ = (k,k,-k) bicimindedir
Vf-
a
1 1 = 2·)3 ° ~ (k.k.-k)~(l,1,-1)
'\: 3
=== 2·)3 ==;, 3k ==6 => ·k=2 => V/{P);;;; (2,2.-2) dir.
0 b
1 bll
(i.i.o)
v-2
[ l
'\,.-2
J
.,. .2 · .
o) =;- D1/= Vf( .":
" !'
(2,2,-2{.
· · l ~. ~J)); ;
v2 ,\'·2
,/2 + )2 =2·,i2
olur.
94
www.NotMekani.com
byns
(:ok Vegi}lwnli l·"orks(wmlar
16· f (x,J')"" f (1,2)+ /)1,2)(.r- l) + f)l,2)(y- 2) + ~! [1:rr(1,2)(x- J )2 + 2./~Jl,2 )(x-1) + .l_. J,(1,2)(y- 2)2 J 1
r +J:..[31 ,c
J .:i:n
('i,2)(.x-1)·3 +3/. ..l:t)-. (1,i)(x-l)
· ·
2(y-2)+3J'
.lJ)''·
(L2)('x-t')(r-i)2
• ' •
+ 'f ))Y (l,• 2)fv-2)\+-
\,
...
r
rr
I
fr= 2.ry2 -4y2 + 5y ==} /;( I, 2) = 2, J> = 2x 2
y-- 8.ry+ 5x :::::::, fv(l..2)
. .
= 1, fxr = 2y2
r fry= 4.ry- Sy+ 5 ~ j~,(1, 2) = -3, . -- 0,__ X 2 -

. ! yy 8 .1· => . /'J)' ( l , -? ') -- -14 ' fnx= 0
r ;: [,ll' = 4 y :::::::, i~~A 1 . 2) = 8, lr_,vl' = 4 ..r- 8 => /-;xr(l,2) = -4
r f.uxr = 0 JlUJ' =0
f;_,Jy := 0
./(.r,., ) = -3 ! 2( x- 1) + l(y- 2) + ~.,[ 8(.r-1)~. + 2(-3)(x- l)(y- 2)- 14( 4 - 2)2 J

+
31 /[o + 3.8(x- ·l)\r- 2) + 3(-4 )(x-1)(y-2)2 + o J + _J> 41
+ 6.4.(x- t)\r- 2)2 + o]
= -3 + 2(x-1) + (y- 2) + 4(x-1}2 - 3(x-1)(y- 2)- 7(_r- 2)2 + 4(x- 1)2(y- 2)
-2(x- t)(_.--2)2 +(x- l)\v-2)2
oldugundan
. xy.)'"'. ( .ry) ( ..tF 6 = k ( _n.,)"'..,· J.

COS . .tT=·l--(-1-'
, . .,
-·---·
4'
)-+
.::r
= ""(-!) -·-_._
£.., · (21.)1
L,. . • U. k""O - IC_.
bulunur.
18. a) F_ia.b,c)(x- a)+ F/ah,c)(v - b) + Fia,b.c)(:; - c) = O
F., = 6x => F:i/2,2.3) = 12, FY== 8y ==} F/2,2,3) = 16, Fz = lOz ~ F/2.2J) = 30 olacagmdan
12(x- 2) + 16(y- 2) + 30(,:;: - .1) =0 ==> 12.r + I6y + 30;: = 146 ~ 6x +Sy+ 15.: = 73
«r: ,- ~.-
(b) '1/.:r+l'_v+{z=I, P(l ,-1,1)
Fy =-y
1 -2/:l F
z
= _!_3 ~,.-2/3 =}
.l~-( 1, i.t) = 3
l
Fv(l.. i.i).
3
olur, Tcgct duzlemin denklemi
I
--:- ( x - l). + -I . .
(y + I) + -:- ( z-
1
1) = 0 ""'} -1 x + -1 y + -1 . . -: = -! ~. x + v + z =l
3· 3 · 3 3 3 J 3
l (x - I) + I(., - 'I) + l . (z - I) = 0 ==> x + y + z = 3.
95
www.NotMekani.com
byns
P("l,O,o)
' 2y
ry""'-2--2, F2 = -1:::::} F.i-(1..00) = 2,
x + }'
2(.r- 1) + o.(y- o)-1(z- o) = o : :;:;, 2x- z = 2.
u e-!.12+i,2)
· · , - z= 0, P(o,o.·I)
. 2
.-y-J,·, -('.i .i)
rr -
= -2xe ·
- ( ,I
, F'_r ""'-2.yc · · ,
Teget diizlernin denklemi -(z-1) = 0 :::::} z = I olur,
h) )y-x-.:;=0,
-1 1 1
Fx=-,-- F~ . =-,-- Fy ( l, 2, 1) = .
2s'.J,-x - 2\:y-.,r 2
olur. Teget dtizlemin denklerni
-21(x- r) + 1
2)- 1(£-1) = 0 :::;:;, x-_v+ 2.:= I olur.
2(_v-
19. z = 9 - 4x2 - y2 yuzcyine (a,b,c) noktasuida clzilcn tcgct dtizlcmin dcnklcr ti
-Sa(x - a) - 2b(_y- b) - (z - c) = 0 ::::::::} -8ax - 2by- z + 8a2 + 2h2 + c = 0
olur. c = 9 - 4a2 - b2 ==;, (9 - c).2 :::: 8a2 + b2- olacagindan yukandaki duzlcm denklemi 8a..--c + 2by + z :a c - 18 ~eklini alir. Bu
diizlernin z = 4y dtlzlemine paralel olmasi icin a = 0, ~ = y~ h = -2 olmahdir, c:::: 9-- 4.0 - 4 = 5 olacagmdan istenen nokra
(0,-2.5) nuktasrdir.
20. SiS1. konusu nokta (a,h.c) olsun.
Fx (a,b,c) = 2a - 2h, FY (u,h,c) = -2a + 8b, l:\(a,h,c) = 32c olacagrndan duzlemin denklemi
(2a - 2b)(x - a)+ (_-2a + Sb)(y ., b) + (32c) (z - c) = 0
dir. xOz duzlemine paralel olan duzlernin denklernieri y = k biciminde oldugundan yukandaki denklemde x ve z nin katsayilan
s1 fir olmahdir.
2a-2h= o} _
:::::::, a - b. c = 0 yiizeyin hir uoktasi oldugundan a2 + 4h2 + 16c2 - Zab > 12 =;, 3a2 = 12 :::::} a= ±2
32c== 0
olur, ·Su halde istenen noktalar .A.(2,2,0) vc B(-2,-2,0) noktalundir.
21. (p, q, r) noktasrndan cizilen tegctin dcnklcmini bulahrn,
l 1
F,.(x,y, i) = =r==, F:.( x,y, z) = -----y= oldugundan, duzlemin denklerni
- 2v'.r 2vz
1 1 :I . I I , l
--;==(x- p) + ~(y- q) + ---y(.z- r) = () ==> ---r=-(x- p) + -.-(Y ~ q) + ---:,=(z- r) = 0 =;,
2".} p 2,,' q 2".i' r ·v p "'I,,' q \' r
.r v z ( r: r: .~,) .r v ..z r:
+ ---=-= + ----= = . -\·' p + ,:' q + \I r :::::} ----= + ---';= + -,- = '\•' a
,/p
-----;==
·v'p \,,'q ,.Jr ' ·,,Jq \ir
96
www.NotMekani.com
byns
('ok Dc,gi}·keuli · onksivonla:
olur. Bu di.izlem Ox- eksenini .r = ·\ia '\•: p, (~v eksenini y"" \ro.\:'q, 0,: eksenini r= ,ia \!r noktasmda keser. Eksen parcala-
nrnn uzunluklan toplarm
olur,
_r2 y2 v2 :;2
22 F(x '· y · z)=-+-'--+-'--+--1
· c? b2 ,.2
oldugundan
02
dir, Teget duzlcmin denklemi
x0x . J'oY zoz ( X6 YG

2x() (
-,, ..r-,i::0
. 2y0 ( . . ) 2zo (
)+--., )
y- •o +-,, z-:::0 =0 ==>-.,,..-+-- -+-+---;:;--~(~ .) =0 ==>
a: h- ' c: ' a: b2 (;i. a2 Ii c....
hulunur.
z=- cI ( -+-
x2
al
./
b2 ,
J ~·.r -
2..r
-7,
ct,
z,.
·
2y
== --2
cb
olacagmdan , dttzlemin denklemi
· ) · -, · )
z,; ( xo ,Yo ) (x- xo + z.,(xu.,Yo)(Y-Yo - ( .:;- zo ) =_ 0 => --
2x0 ( , 2 v0
2 x- .xo) + ~(..r-Yo)
,
= z- zo ==>
ca cb-
2 . .t:.r0 2yv0 2.r~ 2y(~ 2xr.0 + 2yy0 _ 1 .., __ )- + • _.._ 2x:r0 + 2_.-:r0 _ 1 z +,, "-O
, )
--..,- + -1- = z- zo + --2 +------;- ==> 2 ..., - r\ ~ ,.o 7
-lzo _,.. 7 .., - {\
ca: cb · ca ch- a b- a: b-
olur.
24 (x,y.z) = x2 + 2y2 + 3z2 - 21 olsun. Yuzcyin (x0, y0, ;:0) noktasmdaki teget diizleminin denklerni
fr ( .,rO ,Yo ,ZO )( .r- XU)+ J) '\ ,.J .() ,ZO )(y- }O) + ./~. (.XO'·"() ''1J )( ;:- '11) = O =>
2x(x-..r:)+4v(.
o o F-J')+6z(z-z,
-uv o )=O===;xx
n, o o +2;:v.. o +3zz
"O
= ·oJ+ii.2+3
,u 2=>...t::.r
''O "n +2J'1.<u' +3·~~""o =21 7
olur, Bu duzlemin x + 4y + 6:. = 0 diizlemine paralel olrnasi icin
z0
==> - ti 2
v)
r =:...L;: : :~=;,
2 "'-u = · f o =2i·, o
olmahdir. Bu degerler yuzey dcnkleminde yerine yazilirsa
x~ + Sx~ + 12..r~ = 21 ==> x~ = 1 ~ .r0 = ±1 ==>Yo= ±2 ve .t0 = ±2

bulunur. (1,2,2) noktasmdaki tegetin dcnklerni x + 4y + 6:: ::: 2L (-1, -2, -2) noktasmdaki teget duzlernin denklemi
-x-4y-6z==21 ~ x+4y+6z;::::-2l olur.
97
www.NotMekani.com
byns
rok Degi~kenli f onksiyonlar
l\1AKSil\t1UM VE MiN~MU~ILAR
i
/,. . .· · · ")· \
.+ (y~ ~)
, . ·- . ·. I ._· .· .. L ,
K(f)°_~_{_(.,\~.y).: \11 (.~: ...... p): < e]_ c R2
. kiinif~ine_..(p: q) lUC'l;~ez:H e- yancaph a~rk yuvar veya (p, q)no-kta~ . \ (p,q ../
smm i:~ korn$ul11.gt't·Qenir. · .- "'····... ..·"

... "'·• ··
MuLlak rnaksimurn
~i .-,;;.. jf.· f:··.·~.· :-7. 'f! .bir fonksiyon, (li, h) E A olsun, Eger. her Yerel maksirnum
Yerel maksimum
.{.k., y):E_ K1.(r::)i'<,:i,i
. . . . .
/{x.: .. ~·).~I(a; b) . ·
· ·?)ac~·k· ~~-~de;_.(~.-b)'nokt.:i.'illlm bir K1(e)' komsulugu varsa jtonksi-

itoltu. {~,:. b} noktasmde, bir ye-rel {lokhl)_ maksimuma sahiptir denir,
}(,,, .. )) -s..1.hip}it/(a,.b).say1srn~ da foriks{y-6nil_i1(m)ir yerel maksr-
.n1ufit dc,gcfi 'dcnir....
YL·r..:I minumum
' ... Yerel m inimum

Mutlak minimum
elacak ,:$ekFM~t \~->. ':d) 'noktasinin .bir . Kzfa)- ,kon~*ulugi· .varsa

.' Ft<~~k.1dyoi)t1'.(c, , d}'tioktas1r'l<Ja.· Jj1t 'yo;cl (Jokttl) mfrHlllfa-llllif.-~ahipt1r
0
·: ~<i1~ir:'...f(~\· d) _ sa}ii~ina . da hii.y;t·tl.m1;1inm~r1.dc:ge1: a~·i :v~·Hr.

Ytitef.'m:$~imtmt
. ·.• .
t~: yere,l> trihihti:~m.-. noklanna. f()nksiyo~un .yerel
• ·, ·-. : . ,· . . .f. ·.
· ekstiemnm ·nt1k:wlar.J denir .
. , Hg~ bit: (m,: n) "IiQ~asnw.i. her ·~ont§~lugund;:) ·f (x c,: h>. · ~ /(,-~ '. n) ·
.. ~tl?c,a~- ~:ekJld~~~fr (r.1_;.yi. \~e·.' ·f(x~; f2) ~ :j);n: n) . oI;ta~:~ek·i_!de -·
· _ !>fr ('i'. y',j no~ras, Vars;;(~, !f) no~jcsri10 ~ir~,~r n<><i~~ ~a, :O'.Uir .
tp
.
'q) ~ ..6. ol-~un... fle(.{x,' . ~ y).e(·A. i9in:./(.-i
.. ..
;:, .J;) ~ ~1
·.,· .
i~iiif(x, }:).. _sf(p_;q).
. .- . . . ., •. • '
. :. ise /f~)J'.lk~l)'(ll'ii.I (p,;·,j.) .:tiokta#tid~'.~fr'nw~.tk maksimuma'sahJptfrd~.~

. ~·i1: . . . :~ ~· -·-
v~l·~r: (~:,),'-)
·' -._.
- Eg~r(,~_:,,;}.E ';,\_ .E' i(ii;in/(t;Y,)·~-f (1; _s). ir::,effonksiyg- ·. ever noktasi
. . :ri:ri -.V, :,,):1\01qi:~·~1"nlla. .tfr.. mL1tlak·
.·-·. '. ·.
n-1l'uhniuntn,~lHptb:
.. · denir. .
98

www.NotMekani.com
byns
PROBLEmLER • maksimum - minimum
1. A~ag1daki esitliklerle tanrmlanan fonksiyonlann yerel 4. Asagrdaki fonksiyonlann karsilarmda yazili bolgeler uze-
ekstrernurn noktalanru bulup cinsini inceleyiniz. Yerel rinde rnutlak eksrremumlanm (en buyuk ve en kucuk de-
ekstrem degerlerini hcsaplaynuz. gerlerini) bul un uz.
(a) f(x,y) = h2 + y2 +4.r-4y+ 5 (a) f (x, y):::;; x + 2y,
f(x.y) = ,,1.J + y' +3.ry+ J B = { (x, y): -1 ~ x :s; 1, -1 -s y ~ 1 }

(b)
1 .l (b) f(x,y)=x2+y'.1-,B={(:c.y) :x~O. yz O, ys 2-2t}

(c) .f ( x,y ) = - +,ty+-
x )'
(c) f (x, y) = 2xy. B = {(x,y): x?- + _y2 :s; ·1}
(d) f(x,y) = 6x2 -2x3 + 3y2 + (uy
(d) f (x, y) = 48:t)) 32x3 - 24y2,
(e) /(.r,y) = .x3 +6.ry+ 3y2 -9..i:
B ;;;; { (x, y) : 0 s x :'.S L , 0 :s; y s I }
(f) /(.r,y) = J:'4 T y4 -4."t)"' (e) f(x, y) = 4x- 8xy + 2y + 1,
(g) .f(.x,y) = 4.xy-2~ - J-2 B == { (x,:v) : x z 0, y .! 0, y ~ 0, y s l - x]

th) f(x,y) = ysin.-r ({) f (x, y) = x2 + 2xy + 3y2-4x,
(i) f(x. y) = e2x cosy B ={ (x, y) : 0 :-::; x ~ 6, -3 ~ y :'.S 3 }
(g) f (x. y) = (4x - x2) cosy
B= { (x,y): 1 sxs 3, -~::; v$~}

4 ~ 4
2. A§ag1daki denklemleri vcrilen yuzeylerin yerel ekstrc- 5. Eger varsa f (r, y) = xy + 2x - ln(x2y) fonksiyonunuu
rnumlanrn bulunuz. H = {(x, y): x ~ 0, y ~ O} uzerinde aldrgi en buyuk vc
en kucuk dcgcrini bulunuz.
(a) x2 + y2 + z.2 - 12xy + 4xz = J5
(b) x3 - y:! - '.tr + 4y + ?,2 + z = t.; 6. ;\~ag1daki integrallerin degcrini maksimum yapan a ve b
sayil ..mm oulunuz.
f(
b
(a) 5 -4x- -1.2 )dvt·
fl
3. Asagida denklernleri verilen yuzeylerin cgcr varsa, en ylik-
f
h
sek ve en alcak noktalanm bulunuz.
(b) (24-2x- x1 :("'3 dx
(a) ,:: = x2 - 2x + 1.:2- Zv + 3 a
(b) z = 2x - x2 + 2y2 - y4 7. xy;: = 1 yuzevinin orijine en yakin noktasun buhmuz,
{C) z = 3,\4 + 4~3 + 6y4- 16y3 + 12y2 +7

8. :z.'2 = xy - 3x + 9 ytizeyi ilzerinde orijine en yakm olan nok-
( () z = 6y - 2x - x2 - y2 ray1 bulunuz.
(d) z = 2x2 + 8xy + y4 9. (:arp1m1an 343 ollm U(d pozitif sayillm toplam1 en az ka~
(e) z = I /(10-2x - 4y + x2 + y4) olnr?
(1) ::=e2,i.·-4y-..l2-y~ 10. Toplamlan 9 olan Uc; ree1 ,;;a/mtn karclcri toplam1 en az kac;
olur?
99
www.NotMekani.com
byns
f ok Dcgi•,ktm.liFonksivonlar
11. Yuzey alam 600 cm2 clan dikdortgcnler prizmasmm hacrni 18 (x, y. z) noktas: x2 + y2 + z2 = 25 kuresi uzerinde bulunmak
en fazla ne oiabilir? uzere
I (z, y, z) = x + 2y + 3z
lonksiyonunun en buyuk ve en kucuk degerini bulunuz.

P. Dikdortgenler prizmasi biciminde, ilstil acik bir kutunun
hacmi 4 m3 tur, Bu prizmanm yiizey alani en az kac m2 dir?
19. a yancaph bir kiire icinc ycrlestirilebilen dikdortgenler pi-

rimasmrn hacmi en faxla ne olabilir?
13. a yancaph bir yan kure icine yerlestirilen hir dikdortgen-
ler prizrnasuun tabani, yanrn kiirenin tabani uzerinde bu-
lunmakradrr. Pirizmanm hacrni en fazla ne olabilir?
2l x2 + y'2 + z2 = 1 kuresi iizerinde hulunan (x, y, z) noktalan
icin x +z en fazla ne olabilir?
J::2 )'2
it. 9+16 elipsoidinin icinc, ayntlan koordinat
eksenlerine paralel olan, dikdortgcnlcr prizmasi seklinde
14. Oni.ki aynnmn uzunluklan toplarm 24 cm olan bir dikdort- bir kutu ycrlestirilecektir. Bu kuiunun hacmi en fazla kac
&_enlcr pirizmasnun hacmi en fazla kac cm3 olabilir? birimkiip ol ur?
15. A~ag1dak.i fonksiyonlann karsilarmda yaih yan ~artlar altm- 22· 2x - y = 0 vc y + z "" 0 olmak tizere
da ekstremumlanrn bulunuz. f (x, y, z) = x2 + 2y- z2
Ionksiyonunun maksirnumunu bulunuz.
(a) /(.'(, y) = x:?. - yl, xy= ·1
(b) f (x, y, z) =x- 2y + 2z, x2 + y2 + z2 = 9

24.
(c) f (x, y. z) = x2 + :>2- z.2. x + 3y-2z =4
(d f (x, y, z) = xy2 z2 , x+y+;:=12
·16. ( 1, ·1, l) noktasuun x + 2y + 3z = L1 duzlcmine clan uzak-

hgnn hesaplayrrnz,
;,;
x + y + z = 1 diizlemiyle x2 + y2::,: 1 silindirinin arakesiti

17. z = ~'-)' + I yuzcyinin orijine en yakm noktasiru bulunuz.
bir elipstir, Bu elips uzerinde orijine en yakm vc en uzak
olan noktalari bulunuz.
100
www.NotMekani.com
byns
{:ok Degi§ke11li Frmksi)oular
............ -,-. ------_--------.-----------.-.-.--.-.-.·.·· ·.·.·.·.·.·.·.·.·: ·.·.·.··.·.·.·.-.·.··- 7•;;;;1:IJn:... "'\"J°'J...IJ:r·:·;;_j}.J;JJ]'n••u••' .... _))))) ........ - J.nnJ.J.l.)JJ. JJJJ ----- ... '.' ~'!}''' ! ! ! '! ! ! 'L''''''"' •Jl'Jl'Jl'Jl'!'Jl'Jl''{f"':"X'."'Jl'JIHJJJ'
?I')--! "(:-r-".r.r;rnn:r.o.i·.r~·Ji:rr-u ..: r?-!.'LJL'~"{{fl!{H-?J}l'{-:::H:Rf:IJHH~R{{::::'.r.r·t'" ttJ:. , 'HV'0'1 "nXln.1)S:r
1. (a) I (.-x.:. y) = 2>} + _v2 + 4..r - 4y +5

.Ir ;;;;;4x+4 ;;;;;() 1
= -1,
f',,-~- 2y 4 = 0 f =>.t y= 2 bulunur, Kritik nokta (-I ,2J dir.
.f~(.x = 4, fyy = 2, f;y = 0 olacagmdan fxx .J_~,y - f.l·-/;; ; 4.2 - 0;;;;; 8 > 0 ve fxx. > 0 drr, 0 halde ,
(-1. 2) noktasi yerel minimum noktasidrr .. _ Yerel minimum dcgeri f (-1, 2) = 2 + 4 - 4 - 8 + 5 = -1 dir,
(b} f (x, y) = XJ + }'3 + _{ry + J
~ x1 = 0. x2 = -1 ~ y1 = 0, y2 = -1 olur. Kritik nokralar A(O.O), B(-1,-1) dir .. 4(0,0) da /,-_r (0,0) 0, .r;:y = (O,Q) = 0,
t.; (0,0) = 1 oldugundan J;xJ~·y - JJ. = -9 < 0 drr. ~u halde A(O,O) bir eyer noktasidir.
R(-l ,-·1) noktasmda j',_;,; =: -6, t,. , = -6 ve fxy;; ; 3 olacagindan f~x Fvy - I}\.= 36- 9 = 27 > 0 ve f~, < 0 dir,
O hal de R (- 1 , -1) noktasi bir ye rel makslrnurn noktasidrr. fma.r = f (-1,-1) = -1 - 1 + 3 + 3 = 4 olur.
' l
(c) /I(x,y) ; ; ; - + --1)'
.r y
veya .r = I
olur, x =0 lamm kilmesine ail olmadigmdan bir ckstrernurn nokta degildir. x = 1 icin _v = I dir . .11( I. .l) kritik noktadir.
J~:i:)1,1) = 2 > 0 oldugundan A(l ,1) noktasi bir yerel minimum nokrasrdrr, fmin =.f ( 1, 1) = 1 + l+ I = 3 olur,
(d) f (x,y) = 6x2- 2x3 + 3_,.:2 + 6xy
j~ = i 2 ..r- 6x2 + 6 _v = 0 l .. ... .., y::;;:-x re 12x-6.r2-6x=0 :::::} 6..1{t-x) =0 :::::} ...t1 =0, x2 =1.
. / }' = 6 ~· + 6 _x = 0 "
J
Kri tik noktalur A (0,0), B(l ,-1 ) noktalundir, t; = 12 - I 2x, .t;y = 6, t.. = 6 oldugundan A(O ,0) noktasmda,
J:\. /~,y - J}~y= l 2.6 - 36 = 36 > 0 vc f~·y > 0 drr. ~u haldc A(O,O) bir yerel minimum noktasidtr. J;nin =I (0,0) = 0 du.
B(l , -I) uokiasmda f~x : : ;. 0, ~:v = 6 , .t;y = 6 olacagmdar1 .f.n t., - f }y ;;;; - 36 < 0 drr. Dolayrsiyla B(l, -1) noktasi
bir eyer noktasrdir.
101
www.NotMekani.com
byns
Cok: Deij}kenli Fonksiyonlar
(c) J (x, y) = :\,-1 + 6xy + 3y2 - 9x
f
~
= 3.x2 + 6
· •
v- 9 = o} ==> y=-x .,,.,, 3r-6..r-9=0::::;,3(x2-2x-3.)=0==>(x+l)(.r-3)=0
I
. I'
""6..r+6r=O
-
·
- => .1; = -1, x~ = 3 =;, _..,1 = 1, ;2 = -3 bulunur.
A.(-1,l) noktasinda f.x.x !~'Y - f}y == 36(-: 1 - l) = -72 < 0 oldugundan A(-1 , 1) bir eyer noktasidir.
B(3, -3) noktasmda fv:fv_y- JA, = 36(3 -·1) = 72 > 0 ve f~..Y > 0 oldugundan 8(3,-3) nokasi bir yerel minimum noktasi
dir. fmin = f (3, -3).;;:; ; -27 dir,
(f) I (x,y) = ,1.A + y4 - 4xy
/
x
= 4 x3 - 4y = 0 lf => .r=.r9::::;,x(x~-1)=0=>..r =-1, x..,_=O, x ="I==> v =-1 }' =0 v =I
.I = 4y3 _ 4x =0 . 1 3 • 1 ' - 2 ' - 3
y
buhmur.Kritiknokti.-tlarA(-1,-1).B(O,O),C(l,I)dir. L> I2x2, f,,y= 12/, fw;:::;-4 oldugundan A(-1,-l)noktasrn-

da J.,_,)~-y - I_~, = 12 .12 - 16 = 128 >0 vc /~-.. > 0 oldugundan A(-1, 1) noktast bir yerel minimum noktasidir.
J~ i,i""'f(-l,-l) = -2 olur,
1
R (0,0) da j~(/~·y - f.~v :;:o-().() - 16;;:; ; -16 < 0 oldugundan B(0.0) bir eyer noktasidir.
C ( 1 J) de .f~:Jyy -/~, :::: 12.12 - 16 = 128 > 0 vc .fu: > 0 oldugundan, C( 1 , I) brr yerel menimum noktasrdir.
J;nin =f(l,1) = 1 + 1-4 =-2 (ill.
(g) f (x, y) = 4.1)' - 2.J.4 - y2
f - 4- _.-•·
•. r - s -o}
,.3
,A. - _,v = 2x
J:v=4x-ly=O 8x-8x3==0 ==> 8x("l-r)=o ==>..tj=-1, 2=0,
..t. x2=0, .r3=1=?
y1=-2,Ji=0,y_i.=2 dir, A{-l,-2J, B(0,0), C(l.2) birer kritik noktadrr.
J~i: = -24x2, J;_.Y = -2, f~y = 4 oldugundan fx.Jvy - f{,, = 4Rx2 - 16 = 16(3x2- 1) dir.
A(-1, 2) noktasmda r: fyv - f}v = 16(3 - l) = 32 > 0 ve J~-y < 0 oldugundan A(-1. 2) bir yerel maksimim noktasrdir.
f~un= {-], 2) = -8- 2-4 :; ; :-14 rur,
B(O, 0) da fx..J\'y - f~, = 0.(-2) - 16 = -16 < 0 oldugundan B(O.O) bir eyer noktasidir.
C(l, 2) noktasinda J~f~," -f}, = J 6(3 - 1) = 32 > 0 ve /~J < 0 oldugundan, C{l, 2) bir yerel rnaksimum noktasidir.
J;nai: = f (1,2) = 8 - 2- 4 =2 dir,
102
www.NotMekani.com
byns
(h) J (x, y) = y sinx
}~- = )'CO,SX = {) 1
(
::;, .r = an, .r= 0 olmahdir. 0 haldc Amrt, 0) noktalari birer kritik noktadll'.J;~t = -ysinx, fYY = 0, fxy = cosx
./_,, = sin X = 0 j
oldugundan ,1(mt,O) noktalannda fx../~'Y - f;v = 0 - l = -1 < 0 oldugundan bu nokralar birer eyer noktasidir,
(1) f(x,y)"" e2" cosy
/. ;;;a: 2?,-t cos v= 01[

.. i .
=> cosy=
. · O} Hem k usm . .. .. sr f ir o l an d eger
· ·-usu.. h cm d e smusu .., yokrtur . ~.,..u h a Id e kcnn
. ik no k ta yo kTur .
/- = -e2.r stny = 0.
f stn y = 0
2.
(a) x2 + _v2 + z2 - 12xy + 4xz - 35 a: 0
z.r =-___.r_=O===>F.
F
F_ . r
=0
F =2x-12y+4z=D·j
·1
olmahdir.
.r
: : : :, -v= 6x. 2..r- 72x+ 4;, = 0:::::::} 4:i = 70..r dir.
J
F =2J'-12x=O .
zJ' = --FF )'
= 0 ==>. Ff = 0 J )'
Bu dcgcrlcr verilen denklemde yerine yazihrsa
x2 + 36x2 - I 2x.6x + 7(h-2 :::e O ==> 3Sx2""' 35 ~ x,1 = -1, x2 = l , y1 = -6, y2 = 6 bulunur.
F 2..r-12y+ 4z (2+4:.x)(2z+4.r)-(2z.., +4)

7
"..,
=-_.£=
F 2.-:-+4x
;:.u = . 2
z (2z+ 4.r)
F
l' 2y-12x 2(2;; + 4.x)-( 2zr + 4 )(2_v- l2x)
... -- ; =
2z+ 4.x ( 2;-+ 4xr ''.)
c _ (-12 + 4~ )2z+ 4_r)-( 1 2.~_,)2x-12y+ 4z)

.1y - - (2z+ 4x)2
bulunur. .t1 vc B kritik noktalannda Zx ;;;;; zy = 0 oldugundan
2(2:.+ 4.x)- 4 2( 2;; + 4.r)- 4( 2J' - 12x) 56.r- 8y+ 4z -12(2z+ 4.-r) -i2
(2.z+ 4i-)2 ( 2z + 4x)2 (2z+ 4x)2 ( 2~~ + 4.x)2
2z+ 4.r
2(-15- 4 )-4 82 -56 + 48- 70 78 12

olur. A.(-1 ,-ti) nuktasmdu e.t)'
.. IX
(-35-4)2 (39)2 ,. .,;J'
( 39)2 ( 39)2 ' 39
olur Dolayisryla
• ;2 _ 82 78 144
..:.nZ1y- ~xy - · - > 0 ve Zxr > 0 oldugundan /l(-1,---6) bir ycrcl minimum noktasidir. x = -·1, y = -6 1i;m
392 39:! 39.:!
z = -235 o ld ugun
"' d an :;::min;;;;; - 235 . en a I ttakiI nu k tasi (- l . - - 6. , -235) diir,
ditr, y··uzeyin
__ 2. 39 + 4 - 4 _ ,., 56 - 48 + 70 = 78 :;:: 2 12
B( l ,6) noktasmda
.IT - 35 + 4 - -'-, ~J.Y 39 39 ' z ..i:Y 39
olacagindan
J. 144 35
z..i:.r--:,r - z:~IJ-· = 2. 2 - --2> 0 Fe z.i:r > 0 oldugundan A( 1,6) noktasida bir yerel minimum noktasidir. :mil! = -2dir.
-- 39
103
www.NotMekani.com
byns
(b) x3 - y2 - 3x + 4y + ::.'2· +z = 8
F = 3..1.1 - 3 - 0 =} x~ ±1}
.r ==:- Kritik noktalar (1,2) vc (-1,2) dir.
Fy =-2v+4=0=:::>y=2
-
6et{2z+ 1 )- 2zx( 3x2 - J) 6x o.(2.:-+1)-2r _(3-12-3)

z =- - =-
~,_-,. , 21+ I
} =0
_[I' (2z+J)2 2z+l
2y-4 _ 2(2z+ l)-2z)2y-4) _ 2

2z+1' z,:r - (2z+ 1)2 - 2z+ l
olur. (1,2) noktasi icin I - 4 - 3 + 8 + ::.2 + z = 8 => z2 +;, - 6 =O , (z - 2) (Z + 3) = 0 ==> z1 = 2, .z2 ""'-3 hulunur.
(-12) noktasi icin bcnzcr olarak z = -2, z;, I bulunur. 0 halde yi.izey uzerindcki kritik noktalar A(l ,22), B(l ,2-3),
C(-1,2 ,-2), D(-12,1) noktalandir.
6
A.(1,2,2) noktasi icin zx:r = -5. ''.lJ' == - 52
25
< 0 dir. Dolayisryla B bri eyer nok-
ve .:-.lY = 0 olacaiimdan z_[Tz rT - ,--:~;· =-
12
tasidir. C(-l.2,-2) nin bir ycrcl maksimum, D(-1 .2J) in hir yerel minimum noktasi oldugu bcnzcr bicimde g6sterilebilir.
3,
(':t) z = x2 2x + y1 2y + 3
Birinci yol:
z.r =2..r-2=0} =}
(x-·1J - . =} Kritik nokta At Ll) noktasidir.
zy=2y-2=-0 y=I
z_cr = 2. .:yy = 2, 'i.,J.'.v = 0, Zxx".ry - z:?v = 4> 0 ve Zxx > 0 oldugundan (Ll) noktasi hir yerel minum noktasidrr,
Zmin =1 - 2+ 1 - 2 + 3 : ;:;:- l dir, Yuzeyin en alcak noktasi (1, 1, 1) dir.
lkinci yol: Verilen ifade

: .- ·= x2 - 2x + 1 - J + y2 - 2y + l - l + 3 = (..i; - 1)2 + (v - 1)2 + 1 biciminde yazrlubilir. Len kucuk degcrini x = 1 ve y = l icin
ahr, Alabilecegi en kticttk deger z.min =1 dir. Yuzeyin en alcak nokrasi (L, I ,J) noktasidrr.
b) z = 2:1:: - 2x2 + 2y2 - y4
;; ="7-2..r=O
Zy
.r
= 4 y-
- ~
4 Y.) = 0
f.l :::;. .r=l
y =0 v y = l
lJ =} Krriki noktalar A( 1.0) ve B( U) dir.
Z:xx = --2, z_H = 4 - ·12y2 , Zxy ::;:c- 0 =" Z-u..'.:yy - 22,rv = 8(3y2 - 1) olacagindan A.( I,{)) noktasrnda
z.u!-yy - z2.J:}' = -8 < 0 olur, Su halde A( 1,0) eyer noktasidrr.
B ( 1,1) noktasmda z.,~~Zyy - zly = 8(3 - J) • 16 > 0 ve z:,;x < 0 oidugundan B noktasi bir yerel maksimurn noktasidrr.
7.mln = z(l ,l) = 2 - l + 2 - I = 2 olur.
( ·) z = 3x4 + 4.:~? + 6y4 - I 6y3 + l2y2 + 7
-, = J2x1 + 12x2 = 0 ·1 .x-2(x+ 1) =O } x=Ovx=-1

.:;-=24y3-48y2+24y==OJ ~ 24y(y-1)2=0 =} y=Ovy=l
104
www.NotMekani.com
byns
Cok Degiskenli Eonksiyonlar
Kritik noktalar (0,0). (0,1), (-I ,OJ, (-1,1.) noktalandir,
z_i:x = 36x2 + 24x = I 2x(Jx + 2), Zyy = 72y2 - 96y+24, z.,iy = 0 olacagindan
z_u zy_v z;y = l 2x(3x + 2) .24(3y2 - 4y + 1) = 288x(3x + 2) (y - 1) (3y - l) bulunur,
(0,0) noktasmda Z.:rx Zyy - .z;.y = U du".f (0,1) = 9 >f (0,0) vc I (-LO)= 6 </(0,D) oldugundanjtonsiyonu (0,0) in 1 den biiyuk
komsulugunda f (0,0) dan bilytik ve kiiqlik dcgerler almakradu. 0 halde (0.0) bir eyer noktasrdir,
(0, l ) , (-1 J ) 110k talan icin de benzer arusnrma y apilmahdir.
(-1,0) noktasi icin Z:1-:.Zn· - z'.;y = 288(-1 )(-1 )(--:1 )(-1) ""'.288 > 0 ve 'xx= 36 > 0 olacagindan (-1 ,o) noktasi hir ycrcl minimum
noktasrdir. x = -1, y = 0 ir;i z =3- 4 = -1 oldugundan A(-1,0,-1) noktasi yuzeyin bir yerel minum noktasidir.
z =-2-2.x=
/;;;;; 6-2 r;; ; 0
01J ~-r==-1, .r= 3 :::::;,- kritik nokla(-1,3) noktasnln.
y '
Zx.t" = -2. Zyy == -2. z.-.;,= =0 => Zxx. :.yv - zi..,. = 4 > 0 ve z,n < 0 oldugundan (-1,3) noktasi bir yerel maksimurn noktasidrr.
x =- .y = 3 icin z = 18 + 2 - I - 9 = lO oldugundan A(-J ,3 ,10) noktasi yiizcyin bir ycrel maksimum n0Hat1du. Bu nokta yu-
zeyin en yuksek nokrasrdir. Gercekten her (x.y) noktasi icin
z = -(x1 + 2\· + 1 - 1) + (.J + 6y + 9 - 9) = -(x + 1)2 + 1 - (y + 3)2 + 9 = JO - (x + I )2 - (y + 3)2 ::5 10 dur.
(d) z ;;;;; 2x2 + Sxy + y4
. -. ;.1._=4..r+8J·=01 x=-2y}
zJ, = Kr+ 4.v"" = O_j
~ ..
2x= -y-)
:::::::, - 4 v = - y3
_,
:::::::, _1{r2 - 4) = 0 :::::, )', = 0' )2 = -2., )3 = 2
olur, Buradan xi.= 0, x2 = 4, x3 = --4 bulunur, 0 haldc kritik noktalar (0,0), (4, -2), (--4,2) dir.
lxx = 4, 7.yy = 12y2, Zxy = 8, L1::;: Z;o.- Zyy - z]y = 48y2 - 36 = "12(4y2 - 3).
(0,0) noktasmda ,:l = -36 < 0 olacagrndan (0.0) bir eyer noktasidrr.
(4, -2) noktasmda ,1 = 12.61 > 0 ve z.u > 0 oldugundan ( 4, -2) bir yerel minimum noktasidrr. x :a 4, y = -2 icin z = -16 oldugun-
dan A( 4, -2, -16) yiizeyin bir yerel minimum noktasidrr .. (- 4, 2) noktasmda ,1 = 12 .13 > 0 vc z_u > 0 olacagmdan (- 4, 2) hir
yercl minimum noktasidrr. :.min = z:(- 4. 2) = -16 olacagmdan B(- 4, 2, -16) da bir yerel minimum noktasidrr.
(e), z = 1/(10 - 2x - 4y + x2 + y4), t = 10 - 21:" - 4y + x2 + y4 diyelim. t nin minimum oldugu noktada z maksimum, t nin maksi-
mum oldugu noktada z minimum olur.
I J:.-:r -- 2 ':' 1·yy......- l .....

'"__1,,2 '
( 1, I) noktasmda txx iyji - ~ •. == 24 > 0 ve t,n > 0 olacagmdan ( l , I) 110Has1 hir yerel minimum noktas1d1L Dolay1s1yla:. n.in ( 1.1)
de bir vcrol maksimumu vardu. "' __!___ olnr. Yuzeyin en vii.ks.ck noktas1 A(I, I,..!:..) nokta.;1d1r.
• -·,w,x 10-2-4+1+1 16 • 6
(t) I. roz[im:
12.J;
.=- ~ c2 -r-4 .1--~ fonhi yonu en bi.iyilk ve en l..:ii<;:ilk dcgcrlcrin i t = 2i - 4y - xl - y'2 nin en hiiyi.ik ve en kiii;uk degerlerini ald1-
g1 noktalarda ahr.
105
www.NotMekani.com
byns
(:' ok De,rif5kenli F onksiyonlar
r
_.r
= 2 - 2x = 0:::::} x = I
J
l ==:., (t-2) kri tik noktadtr .
,_,.,=-4-2y=0:::::;,J'=-2 ,
l,rx \v - t;y = (-2)(-2) - 0 = 4 > 0 ve txx < 0 oldugundan (I, -2) bir yerel maksimum noktasidtr, '·max= e2 + 8 l -
4
= e5 dir,
Yuzeyin e11 yuksek noktaxt ( 1, -2, e:5) dir,

II. C:::oziim:
2x 4_v x2 -y2=-(x2-2x+J'2+4y)=-[(x-1)2-J+(y+2)2-4] =5-(x-1)2-(y+2)- olacagrndan x=l, y=-2
icin maksimum vardir. z ~ e5 olacagindan (It -2, e5) en yuksek noktadrr,
4.
(a) J(x,y) =x + 2y, B = {(x,y) :-l ~x~ I, -·1 ~ y ~ l} y
/~ = I -:t- 0, I, = 2 t:- 0 oldugundan yerel ekstremum yoktur. Cevre uzerindeki (-1,1) y=1 (1,1)
duruma bakahrn _
.\' = I dogrusu uzcrindc f (x,v) = f (l .y) = I + 2y dir. -·1 s y -s I olacagmdan

X=1
bu fonksiyonun en buyuk degeri f (1,y) == 1 + 2 .1 = 3. en kucuk dcgeri x-1 x
f(l, -l) = l + 2(-1) = -I dir, "'-',
,-
x = -·1 dogrusu uzerinde f (:c,y) =f (-1,y) = -l + 2y olacagrndan Ionksiyo- -(-1,-i) Y=-1 (1' ,-1)
nun en buyu dcgcri f (-1 ; 1 ) = ~·1 + 2 = l, en k iiciik degeri
f {-L-1) = -1 - 2 = -3 tur,
y = 1 dogrusu uzerinde /(x,y) =f(x,1) = x + 2, -1:::. .c s 1 olacagindan fonk-

siyonun alabilecegi en buyuk deg er J (l ,1) :::: 1 + 2 ;: : ; 3, en kucuk dcgcr .r -! l 1 -1
f (-1.1) = -l + 2 =I olur.
.v -1 -J 1 1
y = -1 dogrusu uzerinde _f(x,J') =I(x. -1) = .v - 2 olup alabilecegi en buyuk
deger f (1,-1) = J - 2 == -l. en kii~iik deg er I (-1,-1) = -3 tur. Bu degerleri bir f(x,.y) -3 -1 3 I 1
tablo uzerine gosterelim. Goruldugu gibi fonksiyon en kucuk degerini (-1.-1)
de almaktadir. Bu e11 kucuk deger -3 ttir. Fonksiyonun ainus oldugu en buyuk
dcgcr J olup bu degeri (I, I) nokiasmda almaktadrr,
(h) f(.--.;, y)=x2+y2, B={(x.y):x~ 0, y~ 0.y:::s:2-2x}
/_(x,y)=2x=0==?x=Ol ,
- ~ l; ) .f· :;:;:;, ! o .o) bir kritik nokradtr. Simdi cevre
J_y X,J' ;:;:; 2y;;;;; ():::::;, y""' () · , •
uzerindeki ekstrern noktalari arasuralun, B

y = 0 dogrusu (r-ekseni) uzerindc f (x,y) = f (x,O) = .x2 olur.
0 x
.f(x. 0) = 2...1:: = 0 :::::} x = O :::::} (0,0) kritik nokta,
x = 0 dogrusu (y-ekscni) uzermdc f (x,y) = f (0,y) = y2 dir,
.f{O ,y) = 2y "" 0 ::::} y = 0 ::::} (0 ,0) kritik noktadir.
y = 2- 2x dogmsu "i.izeride JV, 2 - 2x) ""x2 + (2 - 2x)2 oh1r.

0 -
4
0 1
.r
5
4 8 2
f'(x. 2 - 2x) = 2l - 4(2 ,--- 2.t) = 0::::::;, 10.r - 8 = 0 => ..r. =--;: );-:::::;, )' ="- - -S : ; :; -5
0 -
2
2 0
.Y 5
bulunur. (. {,~-l
., 5 }
bir kritik noktadtr . f(.r .. y) 0 -
4
5
4 I
106
www.NotMekani.com
byns
<;ol.: De.ihkenli Fonksiyonlar
Fonksiyonun ucgcnin kosclerinde aldrgi degerler f (0 .0) = 0, f ( 1 ,0) = I, f (0,2) = 4 tiir. Bu degerleri bir tabloda gostcrclim.
f (0,0) = 0, ;(t,:,. 3-)·5 ""'.±.5 dir.

Tahlodan da gorUldUgti gibi. fonksiyon en buyuk degerini (0 ,2) noktasmda ahr. Bu en buyuk deg er 4 tur. En kU.c;Uk dcgcrini (0 ,0)
alir. En kucuk dcger O du.
(c) f (r.v) = 2xy, B = {(x,v): x2 + y2:::;; l}
f =-2v=-0:::::}v;; :c()}
/;. = l~T= 0 => ~T= 0 =;, (0,0) kritik nokta.
~imdi cevre iizerindeki yerel ekstremum nuktalar 11 arasnrahrn. y = -.,/ 1- .x2 list yan ~cmbcrdc
f(x,y) = f ( x,,/l- _,1,2) =:;; 2_r) I - x2

olur, y
v =. 1 ·~
1-- ==-
·v·2
bulunur.
-·2 \1 2 2 x
A--( ·)2 \ . . 2.
2 ' 2
J veB ·/2
( -- 2 ' - 2
·1/2) hirer kritik noktadir.
,' '.)
-1' = -\' l - r alt yan ~ember<le
_/ (.r,_r) = f
f'(x, -· ./J-x
,/2
1 2 +=
(.L-\•' 1-
1 x2) = -2_.r,,./1-
+ ,'
,r2
_r2 olur.
-11. .-,
\'1- ..r-
J:: : :2· -:.l+Z.12
\:J-_x2
-. / 2 ictn
.-
=0:::::}_r=±
r--1 -\/2
,/l
2
bulunur.
icin y= -\ 1-2 -\::;;; -2 y2 = -\ 11-2 = -2- olur.

11-.
-., -
x1 1 = ~' 1
2
Bun a gore C ( ,; , - ,; ) ile D (- \2 ,- \2 ) de hirer kritik uoktadir.

\/2 \-"2 \/2 -,J2
.r ()
2 2 2 2
f (o.o) f •'2 . r; J =1
= O,
[\ ~~L ,
)2 ;,/2 ,./2 '\.:2
y 0
2 2 2 2
/\x -. v) 0 -1 -1
dir, Hunu tabloda g6r:;terelim. Tablodan da giJrUldUgti gibi, fonksiyonun en buyuk degeri I dir,
Fonksiyon bu degeri (-v'2/2. ·1/2./2) ve (-,/2/2. - 1./2/2) noktalannda alir. Fonksiyon en kucuk degerini
(-,/2/2, /2 i 2) J'e (v'2/2, - . /2, / 2) noktalarmda ahr, E11 kucuk deger -l dir,
(d) f (x,y) = 48.ry - 32t3 - 24y2, B = {(x.y) : 0 s .\' :s; l. 0 :s; y ~ l}
(_=48 r-96_.-2 =0=;, v=2x2 1 = 2,

• ..r
'
.
f.)=48x-48.,=0~x=y
.
-
.
f ==> .r1 = 0, y1. = 0 ve x2 y2 = 2
107
www.NotMekani.com
byns
(,'ok D ·>gi~krnN Fouksiyonlar
Kritik noktalar (OJ}) ve (22) dir. (2,2) q:: B oldugundan gozonilne ahnmaya- y
caktrr, ~imdi cevre uzerindeki kritik noktalan arastiralun.
y=1
y =0 dogrusu uzerinde jIr,») e!=.f(x,O) = -32'r3 =;,,f(xJl);:;:; -96x2 ;;;;;Q =U= 0 ~=-~......,..,,....,,.,.."""(1,1)
bulunur, 0 halde (0,0) bir kritik noktadrr,
x ;;;;; 1 dogrusu uzerinde
f (1 \-r) = 48y - 32 - 24_y2 ~ .ro ,y) = 48 48y =O ==;, y;;;;; l bulunur. x

O haldc ( I ,"I) bir k ritik noktadir.
y ;;:;; l dogrusu uzerinde f (x ,y) ;;:;; J (x, l) = 48x ~, 32x3 ol ur.
f\rJ) = 48x - 96x2 = 0 =::- 48.r(l -2.r) = 0 ==? x1 =0 ve x2 = f bulunur.
B una gore (0, 1) ve [ 1.1 J noktalan da birer kri tik noktadrr.
x = 0 dogrusu tizcri~-de 'f (x,y) = f (0 ,y) = -24y2 olur, B 11 durumda

t' (O,y)::,::; -48y = 0 :::;, y =0 olur, (0,D) bir kritik noktadtr. Fonksiyunun
kritik noktalarda ald1g1 degerler I (0 ,0) = 0 ,f (l , 1) = 48 - 32 - 24 =8
.r 0 I 0 1 1/2
y 0 1 ·i 0 1
f (OJ) =-24, "{ ~. 1) = 24-4- 24 = -4 olur. (l,Q) kosc noktasmda ./{-~,y) 0 8 -24 -32 4
ald1g1 deger f (J .0);;;;; -32 dir. Bu degerlcri bir tabloda gi..'istcrclim. Yandaki
Tablodan da giiriild-Ugti gibi , fonksiyonun alabilcccgi en buyuk de-ger 8
olup bunu I 1,1) noktasmda almaktadir, Fonksiyonun alabilecegi en kucuk
dcgcr ( 1,0) da ald.J.gL -24 sayrsidir,
(g) f(x,y)=(4x-x2)cosy, B={(x,y): 1~ x~3. --j::; y: ; i} y

1t 1C
it
J~-=(4-2x)cosy=0==;,4-2x=0Vcusy=0 ==? X=J'::::;±2~B (1,4) (2'4) n
TI ~ .. -----e(3.-4)
4
/v = -(4x - x2) silly= 0 ==? 4x - x2 = 0 V siny = 0 :::::} x = 0 E B, ·.·}
.x = 4 e B, y = O olur. ~u halde kritik noktalar ya ~-+---1--~--~--3----x
0 1 ,:. . '(2.0)
.x = 2 ve .v;;:; 0 dogrulan uzerinde ya da cevrc uzcrindedir.
TC '(1,- ~)
f(x, 0) ""4x-x2 ~ f'(x. 0) =4 - 2x =0 => .x = 2 =::- (2,0) bir kritik nok- -4 '.It (3,-i)
(1,-4)
tadir.
:::::} f (2,y) = -4 siny = 0 =::- y:;;:; 0 bnlunur, Yinc (2,0J nok-

f (2.:y) = 4 co.\JI
tasi bulunur. x = 1 dogrusu uzerinde
f (x,y) =I(] .y) = 2co:sy => F (l ,y) = -Zsin» = 0 ==? y = 0 olur, Su halde (1,0) blr kritik noktadtr, x = 3 dogrusu uzcrindc
f (3. y) = 8 cosy :::;, f' (3 .y) ::: -8 siny = 0 ::::::> y = 0. (3 J )) da hir kritik noktadir.
y=-'i dogrusu uzerindc .f(x,.r)=f(.x,-rr/4)=(4x-x2)cos(-n/4)= .._~2(4x-.r2) olur,
/' (.r, -1 )- \ 2 ( 4 - 2x) - 0 => .x ~ 2 bulunur. O hulde ( 2, -:f }e bir kritik noktadir. Benzer bi9imde ( 2, *) noktasmm da
= 1 dogrusu Uz.erinde f (x.y) = .f(] ,y) = 3 cosy ~ .( ( l ,y) = -3 siny = 0 => y = 0 olur.
bir kritik nokta nldugu gosterilebilir. x
Bu uurumdn (1,0) bir kritik nokt~d1r. Rcn7.cr ~ddldc x = 1 tlogrusu ii:l:erinde (3 ,0) in de bir kritik nokta oldugu gostcrilchilir.
Fonksiyonun kritik ve ko~e noktalannda ald1g1 dcgcrleri taMocla gi)sterelim.
108
www.NotMekani.com
byns
('ok Degiskenti F onksiyonlar
x 2 2 3 2 3 3
rr. rr
r y ()
rt
4
0
Jf.
4
0
Jr.
4
--
4 4
Jt
-
4
I f(x,y) 4 2,.,2 3 2,\/2 3
J\·2
-- 3\/2
--
3,/2
--
3/2
2 2 2 2
f Fonksiyonun mutlak maksimum noktasi (2,0J, mutluk minumum noktalarr (ti} (1,-% )..( 3,-f }( 3,f) noktalandrr.
r
r Mutlak maksimurn deger 4; Mutlak rninumurn degcr J-~z dir,
r
5. f(x, y) = xy + 2x - In C:\?Y), B = { (x. y): .r > 0. y > O}
r
r
r
f =y+Z--·
.r
2..:i..-v
.r2J'
=0 => y+2-~ 7 = 0 ,· l ::::::}
_:iy + 2x-2=01
..r-
1
y= 2
./-' - .f2 - I) 1 .1y=l J -2,
r ! -X----1 ~ .r- - = 0
. Y x2y .r I
r
0 x
r
r
f"( { ,2) > 0 oldugundan ( {2) bir yerel minimum noktasidrr. J;,1, = / ( {, 2) = 2 + ln 2 dir,
l 6. integralin maksimum degerini almasi icin intcgrantm pozitif olrnasi gerekir,

I
r (a) 5-4x-x2~0 olrnahdir. 5-4x-x2=0::::::} x2+4x-5=0=>(x-l)(x+5):::0=>x=1Vx=-5 bulunur.
'..... .. ·
O halde -5 :s: x :S:. 1 olmahdir. Bu durumda a= -5, b = l olmahdir,
(b) 24- lt - x1 ~ 0 => x2 + 2t - 24 s 0 :::::;, (x - 4)(x + 6) -s O::::::} - 6 $.ts 4 olmalrdrr. a= -6, b =4 olmahdrr,
I
I""
7. ( x, _v, z) = ( x,_v, ~-v) noktasuun orijine olan uzakligr d olsun

. .
rl2 ; : : _,1.-l + _;i,1 + . 1
~ )2 2
dir. Hu Ionksiyonun mininrnmu bulunacakur,
2tfd ;:::2:r-~;:::()::::::}_.i:--1-=0::::::}...t:41} =lj

.r x4v2 .lJl2 -' ') ')
2,v i' , , : : :} . . - = .r ~ x = ±y olmahdir,
2dd ;:::2y----=O::::::}y=--=0:::::, ry4 =l
y - _:r2_r4 .r2 >,J .
x4_v2;;;;; I ~ x6;;;;; ·1 ~ x= ± 'J => y =± l ::::::>- ( 1, 1) (-Ll), (1,-1). (Ll) birer kritik noktadir,
Bu noktalarm tiirnii icin d1 = 1 + 1 + 1 =3 ::::;, d = ·/3 birim olur. $11 halde yukandaki dort nokta yuzeyin orijine en yakin nok-
talandir.
K. f (x,y);:: t2 = x2 + y2 + z.2 = x2 + y2 + xy- 3x + IJ

/1;;: : 2.r+ y-3;:::{)l
·_ .
.fy:; ; ;2.v+..r=O
J~ .i= 2 vc v= -1
-
bulunur. Bu dururnda z2 = xy- 3x + 9 = 2(- ·1) - 3.2 + 9;;;;; 1 :::::} z = ±1 olur .
(2, -1. 1) ve (2, -1. -1) noktalaruu Inceleyelim. Bu iki nokta icin
l
' .u
=2, /
· yr
=2, · / .AT =I => ~(x,t;)=2.2-1
..,
2=3>0 ve I
• xr
>0
oldugundan, bunlar orijine en yakin noktalardir. Du nokralann orijine olan uzakliklan { = \/4 + 1 + I ::; ,./6 birimdir,
109
www.NotMekani.com
byns
Cok. Vegi.)·kenli Fonksiyonlar
-···· ·-· · · -----------····,;c:'.·-===::::., · ,;.; . .,........,..,..,~~ ... --··--· -- , "' _._ __ .,_._._,_--~~._......... -.;_._.:-"; -;:,: &:.::
9. x.y.z = 343 i<;inf (x,y,z) = x + y + z fonksiyonunun minimumu bulunacatrr,
343)
g ( x,y ) ;;;;; .f ( x,y,-- ;;;;c
343 diyelim
x+ y+ --
, -, .1}' ..t:Y
343
!? =1--=o => ,ry=343,
_')
t
343
=1--=o:::::}
,.,
xy=343:::::::,
-·~.i-2 343
.r x2y } ..ly2 y.i2 343
_.r;;;:.;; y :::::} x3 = 343 :::::::, x-;:::: 7 ve ;v = 7 :::::::, z = 7 nlur.

Fonksiyon en kucuk dcgcrini (7 ,7 ,7) noktasmda alir. x +y + z en az 21 olur,
10. x+y+z=9, J(x,y,z)=x2+y2+:.2, g(x,y)=f(x,y,9-x-y)=x2+y2+(9- x-y)2
r; =2+2=4}
'/:r : : ; 2 + 2 = 4
~}'.V
:::::} ~(x, s,
v) = 4 .4 - 22 ;;;;; I 2 > 0 11e <> .
,.,Xl:'
=4>0
?
"x~·- ~
<,' -
.
oldugundan (3,3,3) noktasi f fonksiyonunu rninumum ya.pan dcgcrdir ve bu deger 27 dir,
300-.1y
IL 2(xy + y:: + zr) = 600 :::::::, _cy + yz + zx = 300 :::::::, 7 = olur,
x+y
300 .J,T- .t2 )':!
Prizmarnn hacrni V = xvz= ------ bulunur.
, x+y
z
V ( 300y- 2-lJ'1 )(x+ y)-1.( 300-t;v- .r1.i) _ .F\ 300y-291 - .t2y)
.r a;; (- r+ ),)2 - - ( .r + y)2
x
x( 300x- 2x1y- AJ·.2)
V ;;;;; -0 olur, x > 0 ve v > 0 olducundan
y ( .x+ y)2 , ~
300y-2x/ -.r2 .r=
..,
o} . . .
esitli kleri taraf tarafa c;1 kan hrs a 0000 + xy)
. (y - x) "" 0 ::::::;, y - x = 0 ::::::;, y =x olur.
300x-2x 2 y-:rr = 0
300-}00
3000:r - 3x3 ;;;;; 0 :::::::, x2 ;;;;; 100 =::;:, x = lO => y ;;;;; 10 bulunur, z= :;: ; 10 olur. Hu durumda
20
V = xyz = 10.10. !O = 1000 cm3 olur.
Goriildtigli gibi, yuzcy alanlan sabit olan dikdortgcnler prizmasi icinde hacrni en buyuk clam kuptur,
12. X.)'.Z:;;;; 4
8 . (1_x:f-y 1)
I
A(x,y,z) = :t)' + 2Cv +yz;) =xy + 2z (x+:v) = . iy+ X)'(x+y):: : : ..ty+8 olur.
z
A_,:= J'- -. ') = ():::::::, .:i.1J.'= 8
~ .:r2 )' = _i2 .r ~ _y = .x bulunur ,
..l-
8
A =..r--=0::::::}XJ-1=8
y .1,2. .
x
I JO
www.NotMekani.com
byns
('ok l)eji~lwnli F onksiyanlar
Bu deger x2y;:;: 8 denkleminde yerine yazihrsa x3:;:;;; 8 :::::;> x = 2 bulunur, y = x oldugundan y = 2 dir, x.y.z = 4 oldugundan
2 .2:z = 4:::::} z = I bulunur, Bovutlan

,
2, 2, 1 olan pnzma rein
"¥
kullamlacak sac A . .. :c::
(1 1) ., .
2.2 + 8 -2 +-2 = 4 + 8 = 12 »r: dir,
B. Prizmarun boyutlan 2x, 2y, r. olsun,
V = 4xyz ve z= "\/a2 - J.2 - _J..·2 dir, V = 4.ry,/a2 - .12 - _:ii olacaktrr.
Vx = 4 . J,.\.. ,' er: -

[
I '>
...r -
-t
J
1,""'
,
~
,/ 02 _
·
rv'.)
_..
x2 _ y2
] '
= 0 ==:;.
·
v( ·,tr
... -
,
- 2r -
·
i ·.) = 0
v.JJ = 4 ' 2
x-\,' a - r.., - . i,....') ,· - . .n.2
· , ., ] = 0 :::::;, ..r( , tr' - r . ., - 2 y- = 0'J)
[ \··a2-r-r ·
bulunur, x > 0 ve y > 0 oldugundan
dir. Bu deger den kl em lcrdcn birindc ycrine yazihrsa

..., a a
.---:::; ==> y= ~
7
a- - Jx~ = 0 =;, .r= bulunur,
, . "") '\,' 3
I- _') "l
, ? ? , , er a: a a a a 4-\/3
_z =a ,,'
7
a: - ..t~ - .r~ = 111 a: - - - --:-- = -,.- olacagrndau prizmanui hacmi V - 4. ~ . ~ . - - ~ a3 tur.
\ 3 3 '\.' 3 ·1i 3 . . . . . 3 •\/ 3 9
1-1. 4x + 4y + 4:: "" 24 => x + y + ::: = 6 :::::} V = xy.z. = xy (6 - x - y)
vx = .r( 6 - x- .r) - ..1y = o ==:;. 6 - 2 x- y = o 1

· ~x=r=2
v,, = x( 6 - x - .r) - ..1y = 0 :::::} 6 - x- 2.r = 0 J ·
z =6 - x - y = 6- 2 - 2::: 2 olur, V = 2.2.2;; ; : 8 cm' bulunur,
15.
a)
l
h( x,_1 . ; A)"' x2 - y2 + t( ~i:v-1).
h ( x,.r: A);; : ;: 2r 1 + A_v = O 2x
/(.r,.~~1-)=-i-2y+1..x=O : : :;,J~:-T
.} . , ·)
h,( . .r,y;A =.{r-1=0
J --;:-
A
+ /o...x = 0 :::::;, ,.!2+ 'X2-) = 0 :::::;,
-·\- ,
.r=' 0.. J-'= 0 bulunur,
I,
Bu degerler xy - 1 =0 denklemini saglamaz. Su halde ekstremum noktalan yokrur,
11 l
www.NotMekani.com
byns
co« De~i!ikenli F onksiyonlar
b)
11(.r,y.z,1~) = x-2y+2z+ tl.(.r2 + y2 + z2 -9)
hx =1+2/1..f.=0 l
l 2t
1_
\ ;;;; -2. + 21..y ;a O -1, = -

l
:::::} v=-~ ,~ = ±2 bulunur ,
/J = 2 + 2 lo....':' = 0
z
z=--;:;-
'1"
k = ...1.2 + )'2 + ?- - 9 = () . A
A
1 .. " ·1 ..
'I
,~ = -
2
icm x =- I . v=2 ,
, -
z =- 2 olur, A= - -
2 Kill
• x :;: _ I .. .v == - 2 , z = 2 bulunur.
O halde ekstremurn noktalan {-1, 2.-2) vc {l,-2, 2) dir.
16. (x.y.z) duzlern uzerinde h~rhangi bir nokta olsun, (1,1 J) noktasuun bu noktaya olan uzakhg1 d = .\i(x-1 )2 + (y- l )2 + ( z- ·1 )2
olacaktrr. d nin minimum degeri bulunacakur,
I. yol: Lagrange carpanlan yontcmi,

g(x,y,z) = (x - 1)2 + (v - 1)2 + (z - 1)2 fonksiyonun x + 2y + 3;, = 13 yar: ~art1 altmdaki minimum degerini bulalun,
, ")
h(x,.r.z:A = ( .r-1 )2 +(y-1
· )2 +(.-:-1 )2 +t~(x+2y+3z-13)
,
It);= 2(x-1)+"- =0 x=- 1 ( 2-A)=l--

". 'A
2 · , 2 3
ler
x=-
\. ;;;;2(y-1)+2A 0 2
= y=l-A.
:::::} => y-- .....,
\ "" 2( ::- 1) + 31,. = o ~~=
3'
i--A
2 5
9"
z=2
\ = . r+zy+3z-13=0 . /1..
l--+2-2A+3--A "
= . 13=> A;;;;-[
'
2 2 -
d2 Y
= (12) +12 + 'I 7
1
~ d=-
., /7
2
olur ,
II. yol: d2 = ( .r-1 ) 2· + (y-1) 2 + ( 1 3 - ·3r - 2 · y olur,
+ (10-..r-2v)""·
'"J
.f(x,y)=(.r-1) 2 .
+(y-1) 2
3
diyelirn.
1, =2(~-1J+2W- ~-2 Y(-{ )= o => .10x+2y=l91
. 1)+
J~, = 2(y-' 2
10-.r-2v(·· ., . --
z') = 0 => 2x+l3y=29 I
v= 2
•' 3 . 3
,- ~,
A%- Ir+ + (%-1J
...,.
bulunur. x + 2y + 3c = 13 => %+.4+ 3,c= 13 => z= % olur. d= (2-1)2

·1./7
2
bulunur,
17. d2 = x2 + y2 + z2, z = xy + l :::::} d} = x2 + y2 + fay + I )2
f (x, y) == x2 + y2 + (xy + 1)2 fonksiyonunun minirnurnu bulunacaknr .
.,.· =2x+2(.,r;-'+l)r=Ol
J . .r . .• x + ( ,1)' + l ).r = 0 l ::::::> . .r-
.
y+ ( . ry+ l }(y- x) = O ~ (x - y) (xy + I - I) ::::::}
·
/1. = 2y+2(.,ty+l)x= 0J : : :} y I- (..ty+ 1 )x = 0 . J
(x- y) x.y = 0 :::::;:, x = y, x = 0, y = 0 olur. (0,()) bir kritik noktadir. x = y icin inceleyelim.
.r + (xy + l )y =O :=:;, x + (x1 + l)x = 0 :::::} x(x2 + 2) = 0 :::::} x = 0 olur. ~u haldc kiritik nokta sadece (0,0) du. x =y =0 icin
z = xy + 1 =(LO+ I = 1 nlacagrndan, yuL.ey iizerinde orijine en yakrn nokta (0,0,l) noktas1d11".
112
www.NotMekani.com
byns
Cok l)ejfi~·kenli Fanksiyonlar
... ,~· ........ • •...:.u_•.• .. _._,_.h..v..u:.v..,_,j..u.ijj .. ,, .......... ~ .... _ ••. ~TT,0--;r'""';..~T:r.;:;;.;.;;.:.:;;;;;;;;;;;;;;;;; ! ''''-'' 'I" T'i ..; i j: ::;·~:-·::···---·
18•
h(...r,y.z.1) = .r+ 2y+3z+ ,.. (x2 +y2 + z2 -25)
• :I
h : : : 1 + 2A.r
x
=0 :::::} x = - -
2A
h)' - 2 + 2/~:,,I' = 0 :::::} ,V = - _!_

},. ~ ~ -+\:'14
A-- 10
It = _ r2 + -_.2 + z2 - 25 = 0
..I
I
, ,/14 . . ·1 -5 10 15
[ A= -10l(tfl .r = -
~14
.- == .-
vl4
, .Y = - .1·
~ 4
, z= -~14bulunur,
~ ·
[ 5
r j ·( - . --
5 ,-
d4
10
:- ,- ·1,.5- ) - - .~
\•14 \'14
5 ~ 20
--v14
,.--c,.
,:14
-~
45
,.:14
= --70 .
1-. = -5\:14
·vl4
- .
lonksiyonun a l a1·1 ccc.g1
~- en kw;t1k
-, - ceger
l dilf. J
I x=-. -,
5
.r= , _,10
:14 15
, .z;::;----= olup l ( -=-,
5 -.-10 15 J
, ---c== = 5-v'l 4
. bulunur,
'\/14 ,/14 0
' -v'J4 ..,:14 ',.'14
i
,
i Bu da Ionksiyonun alabilecegi en buyuk degerdir,
. -~ -, ') 8.r2 )' ,., 2 2

J/x=·.J\,
8 'tr-.r-·J·~-.,,, , =0:::::}a--2...t -} =0.
\··a~ -r- y2
Birinci denklcmdcn ikincisi vikanhrsa
r -x2 + y2 =0 :::::} x2 = _v2 :==} x =y bulunur,
r (~2
~ - ·2.,-2
, _ - _v2 --() ___._
---., {'2
• - 2..-?.
-~ - _ 2 --0 __,,
__._ _'.lx2
., -- a2 ~ x = -.a- :::::} .F = a:--;; b u l unur.
v3 "\; _)
r d2 a2
.'
z =\,.a 2 + x-<- - y~ = ; ; ; 0a alacagmdan, maksimum hacim V == 8-1):z
" -.1
)~1
1'° .,
a: -3-1 = 8. a a a 8 a3
,--:;- ==: .---y=;;;; -.-- bulunur
- \• ., -,,: ~) ,:' 3 ,. .,. 3 3 \.' 3
I
Goriildugii gibi, bir kure icinc s;izilcn maksimum hacimli dikdortgenler prizrnasi bir kLlptur.
r
20. h(x,y,z;'i .. ) = x + z +),, (x2 + y2 + z2 I)
r h =1+2tr=0:=}x;;;;;--,.,
r 2A
1
h ;;;; Hy= 0:::::} y= 0 l ·1 l I

y ' ' ~ ) = +-.- bulunur.
:::::} -+0+-=1=>-=l :::::}
41} 4A~ 2A~ c - '\•:2
h = 1 +2A" = 0 ::::> z= --2"A
1- 7 [
\ = .i + _v" + r: -1 = o
'l ., .,
-c: J
f •
A= - --=- 1,;m
\.:2
1 . .
x= =
~-
7
-,,:'2
ve do ay1s1y a
l I
x +z = -
\:'2
1 l
+ --=- .
= ,,,: 2
\:'2
olur.
r
r
,. I ..
fl. ;;;; - -,.- l~lll x =z = dir. Hu durumda x + z = -- \/2 dir, Su halde x + z en [azla \/2 , en az - ·)2 dir,
\.'2 {2
r
113
www.NotMekani.com
byns
21 Prizrnarun boyutlan 2x, 2y, 2z dir .
.1:2 l,;2 ?.
v = 8.xy.::: vc 9 + i6 + 36 = 1 dir.
2:lr 2lr2
h_r = 8y,:+9 = 0 :::::> 8:i:r,-: = -9-
?') s 2i..v2
h == 8 ...rz+ - J == O =} 8xvz = -··.--
Y . 16 ~ lo
8 . ".I'
.,_.A.,
~
0 2),.,z2
t
"," ... ry+%= :::::} 8 . n-:z=
.} --36
x2- l,2 ;i
bulunur, Ilk ii~ csitlikten - = .:..._ = ...:'- bulunur,
9 16 36
4 ,-
= 8.rp: = 8 .,;' 3 .---;==- .2-v'
I r-r- .,
V 3 = 64 ,.,/3 br:1 olur.
,,:3
22. l. yol: h(x,y.z; 1, }'.} = x2 + 2y - z-,2 + ll.(2.x - y) + y(y + z)

h.x = 2x + 2!l = 0 :::::} x = -l
h; =2- A + y;;;:: o ~ /v-y=2}

'\/ =>
v -2.x+...!..=0
h • = -2?,. + v,,,,
I ():::::;, -,e::
., 2
..!- 2
~',. ~ 2..r - y ~ ol ==> _ _ 2x+z=0 ==>-2A+,-=0

t
' y
J/1 =_v+~-:""0 -
J
.. 2 4 4
b u l unur. B una gore .r= z= -3 olur.
_:r;::::;
3, 3,
U. yol: x2 + 2y - zI == x2 + 4x - (-y)2 == x2 + 4x - 4x2 = 4x - 3x2 olur,
g(x) = 4x - 3x2 nin en buyuk degc eni bulalun,
2 4 4
g '(x) ;;:; 4 - 6x = 0 :::::} x = -3 olur, 2x y =0 ;;;;;;} y = 2x => y =
3
ve t = - y =
3 bulunur,
Bu dururnda .1..1 +_.,,,,_ ...." -;;;;-+---=-=-
+:
4 8 "16
9 3 9 ~
12
9
4
1 olur,
114
www.NotMekani.com
byns
Cok De.~i}·kenli Fonksiyonlar
23. Once arakesit dogrusunun dcnklemini bulalrm, z: = t denirse

x+2yc;;;;3r+q . . . . J..1:=1-l
J => x = t-1, y = t + 1 bulunur. 0 halde arakcsitin dcnklemi . y= t+ 1 olacaknr, Bu durumda
x+3y=4t+2 l.z--==t
f (x,y,z) = xZ + y2 + z2 = (t- 1)2 + (t + 1)2 + t2 = 372 + 2 olur.
J' ( t) = 6t = 0 => t = 0 iyin f minimum olur, r = 0 icin x = -1, y = I, z = 0 olacagindan, orijine en yakm nokta (-1,1,0) olup
bunun orijine uzakhg: d = ,1'1+1+0 = ·\/i birimdir,
Not: Hu roblern iki yan sarn bulunan bir problem olarak <la cozulebilir.
24. h(x.y,.z; A, y) = x2 +y2 + z2 + !v(X + y + z- 1) +')'(x'2 + y2-1)
'
n.:»
.l
2 x+A+2y=0=>..r=-~--
. ,,.
2"1+1)
1
, (}, · => x= y bulunur .
/1.]• ;;;; 2r+A
•
+ 2vF=
I,
o : :;: ;,=--(--)
2 y+J . J
., .,
x~ + .v~ = J oldugundan . r +x~ = 1
") ")
=> 2.x- = 1 => x = ±2,
? "\:'2
y= ±2.
·v-'2 bulunur.
-i: ,/2 ,-
- - 2 - -+
2
- = 1 => "'"'=l+\:2
~
olur,
~u halde istenen nolctalar A( ~;,,;.I -/2) ve B [- ~ , -;i ,1 + ·./2 J noktalandir.
I I · -
!Ohl=
I
joAj-\112+2+ 3+2./2 = -,,/4+2\/2, ,/4-2-"/2 olacagmdan clips uzerinde orijine en yakm nokta B,en uzak nok-
ta A dtr,
115
www.NotMekani.com
byns
BULUm PROBLEmLERi
z.u + .z..n, = 0
I. z = -/y + f (,,J~ - l) fonksiyonu vcriliyor,
7. Laplaca denklemini
x = r cose, y = r sine
y = l icin z = x olduguna gore f fonksiyonunu bulunuz.
kutupsal koordinatlanna gi.ire yazrmz,
2. A~ag1daki lonksiyonlann tarurn bolgelerini bulup grafigini

ciziniz.
,, 8. A~ag1daki fonksiyonlann ycrcl ckstrcmum noktalaruu

z-
,' ) )
(a) f(x, y, z) = ""y'i- .r" -y - bulunuz,
(a) f (x, y) = x3 + y3 - 9xy + 27
(b) f (x, y) = x4 - y4 + 3x2yI
(c) f(x,y)"' fx2 + (y + 2)21 [x2 + (y-1)21

3. Asagidaki limitieri hcsaplayuuz.
(a) lim ,, .. ry ,, (b) iim ..lJ'

(_.1,J:H(OD) x~ +y (x,J')---+(0 ..0) .,(?- + _v2
? ]
(c) !tin ...t,- - f 9. Difcrcnsiycllcncbilir f vc g fonksiyonlan icin ~ag1dJki
{,,_,,)~(o,o) x2 + ;i csitliklerin dogrulngunu gosteriniz.
(a) V((+g)+VJ+~g
(b) v (r-f) = c VJ
(c) V((g) = g~~'t+ fVg
4. u=
1
e
r·_r2+_,.~+/J/4t·
(2-)1uf~ (d) v[i-J. = g~l-/Vg
fonksiyonunun u1 = u_r:x + uYY + u:;:, denklernini sagladrgnu
. /! s:
gosteriniz.
5. F iki degiskenli bir Innksiyon olmak iizcrc

F (x - az, y -ob:.) =0 a2u + a2u = e2.J-.( ;Pu+ ;_Pu)
as2 a? . ;h2 a/
bagmnsiyla tanunlanan z = ~(x, y) fonksiyonunun
oldugunu gosteriniz.
dz /; a.-:
a-+,-= 1
ax r!y
dcnklomini sagladiguu gosteriniz
l I. a.il- + fr,) + c:.2 = k denklemiyle vcrilcn bir ikinci derccc-

der - yuzeyin (kuadratik yuzeyin) uzerindekl bir P(.~.0 Yo z0)
6. Zyy = az_tx denklernini
noktasrndan cizilen teget duzlcrnin dcnklcminin
u = x-ay
v = x + ay axc>x + by0y + c:.0:. =k
bicirnindc vcrilcn ycni u, v degiskenlerine gore yazrmz, ~cklindc olacaguu gostcriniz.
116
www.NotMekani.com
byns
~-'ok l)q!iJkenii Fonksiyonlar
+ yz + =0
il + (_). )2
18. xy z.t - x - z.2 yuzeyinin hangi noktadaki tcgct
7 '.) ( h4
1.2. r + f + z- --,,-.- . ., kuresi ile duzlemi xOy duzlemine paralel olur?
L, c:
r2 v2 _)
~ + 2""' .: :. ._ konisinin birbirinc 1-i(O,b,c) ve B(O,-b,c)
tr b c2
noktalannda tcgct olduklaruu gosteriniz. [YG: Her iki yu-
zeyin verilen nokradaki teget duzlemlerinin aym olacagrm,
dolayrsiyla o noktadaki gradiyent vektorlerinin paralel ola-
19. Bir dikdortgenler prizmasuun U\ yuzcyi koordinat dtrzlcm-
cagnu gornnuz.].
lerinde bulunmaktadu. Koordlnat duzlemlerinde bulun-
..
mayan kO§e -x + .:.._r + -z ""' 1 c1uz
J" 1 eilll- uzcrm<-
·· . I c b u I un d ugn- v
a b c
na gore bu prizrnamn hacmi en fazla ne olabilir?
13. iki yuzeyin bir 011ak noktasindaki teget diizlemler
arasindaki aciya o iki yuzeyin arasmdaki a,;;1 denir,
(x - a)2 + y2 + ;,2 = a2 kuresi ile x2 + y2 = a2 silindiri
a a)3 l _ __
, 1. -1-, 0 I noktasmda hangi a\1 altinda kesisir?
- - /
20. A~ag1da verilen fonksiyonlan karsilanuda yaz1 h noktalarda
Is
Iincerlestlriniz.
(a) f (x, y, z) =A}'+ 2yz - 3xz, PO, 0)

I . [, turevlenebilen bir Ionks.iyon nlsun. e = xf ( ~)
1t
(b) f (x, y. z) =? cos x sin {y + z) P(O. 0,
yuzeyinin, x0 t:- 0 olmak uzerc, her P(x0, y0• z0) nokta- 4)
smdaki legetinin orijinden gcctigini gi.'istcriniz_
21. (-:r, )'< .::::) noktalan x2 + y2 + z.2 c;;;c r2 ktiresi uzerinde almmak
Uzeref (x,y.z) = x 2 :/2 z1 fonksiyonunun maksirnum degeri-
15. z2 = x2 + y1 konisinin her nokrasindaki teger duzleminin
orijinden gectigini gosteriniz.
nin l 3 ]3
(? olacagun gostcriniz.
Hundan yararlanarak , pozitif a, b, c sayilan icin
,·~ a+b+r
-V utJC ::; ----
3
esitsizliginin dogrulugunu gostcriniz.
16. f (x, _v, z) ""xyz fonksiyonunun (1, 1, I) noktasindaki en
bilyuk yonlil turcvini bulunuz.
22. x ~ p sine cos({)
y = p sin(:) sin<p
17. it». y, :::) = xy.z fonksiyonunun,
: = p cos8
r (i)-= (cos3t) i + (si.1131)1· + 31 k nelisluin
t = ~ nok-
3 J(x,y,z)
tasmdaki biz vektoru yonundeki turevini hesaplayiruz.
J(p,e,cp)
J akobiyenin.i hesaplaymn:.
117
www.NotMekani.com
byns
{,'nk J)egi.fkenl; Fonksiyonlar
. :_;_;_:;_:_:.-. . ,.., .,., .. _,. ., ........ ,,,,,, ... ,,,,,,,,
1. x= ,/1 + f (\i~-1}==> x-1 == f (--1./~-1) olur. ,,,,/x-1 = t denirse
(t + 1)2 -1 =f (t) ==> f (t) = /2 + 2t bulunur.
2 (a) l - x2- y2 - z2 ;;,,: 0 :::::} x2 + y2 + z2 ~ 1 buhmur. Bu bolge

birim knre ve i~ bolgesidir,
(b) x ~ 0, y :2: 0, z ~ 0 olmahdrr. Bu ii.;; boyutlu uzayda birinci bolgedir,
3. (a) x = r cose, y = r sine: koyalun.

. ..ry I. . r sim:p .r cos <.p .
. !.mt ,· = tm ., · = .rm <p, ctJ.r(f.l
lx.y)~(o.o) ;,} x2 + . .v2 r~O r
bulunur, Su haldc yaklasim acisina gore limitin sonucu deglsir,

Dolayisiyla limit yoktur.
?_ •
...rr . , .. HI!(,\) cw<p . .
(b) !rm · = !rm = !111:1 r sm(fl cos<p = 0
(_,!:'-Y)---t(D,O) .,/.; + y2 r---,),0 r r---,0
O halde limit vardir ve sifrrdir.
. . r2 - y2 . /- coi q, - ? Jiti cp , . ?
(C) . Im~ . -?--., = /1111 'J = cos- <p - sor qi= cos2<p
t.r,_1,,·)---,),(0,0) r + .l' r---tO r"
oldugundan limit yoktur, zira her aci icin sonuc degisir.
(d) y = x2 egrisi boyuncu (0., 0) noktasma yaklasim:
"' 2x 4 = /im I = l
lim l.r'" Y = !im . ( !mt
fun . -2x2 y ..
4--. J = . ( .
Iim !tm -24. i-·-? r J .
= !tm O =0 dir,
(..t,Y)---,),(o.o) ..r4 + /- .:r---'),0 x4 + . .r4 .r---'>O ' + )-""
.r~O y-->0 .r .:r---'),0 x + . ,.r-
y·-';>0 y---,l,O
O halde (0 ,0) noktasmda limit yoktur.
1 ., ,., .,
4. ll = -.--e-(x-+y'+.:-}/4t
. ==>
2-.., .· 1v
.., ..... ..,
x·+y·+::-
I
u ----e 41
.1X
lr(
2.\:'ru }3
xLr_y~1z2
1
{.f. . .. e 4t
JJ'
21(2v"1t1Y
118
www.NotMekani.com
byns
('ok Oi'ffe:~·keniiflonhiyonlu.r
.l2+_y2+.i2- . . ·") l _t:1+i t,,2

l 4t 4/
u = e + c
ze 2,(2v·~}3 41
2 .
(2v·~y
~
bulunur. Buradan
ri2u a-u a~u
·, ·,
.1
x2 f- 1)
·,,
~ _:;, (
·· r ") +J""_,., +r 3
'J
-+-+-= e
1
olur
ax2 ay2 a,2 (. .
21i1rt
·)1 ·
-+t
\
4;::-:
--
2, ·
ou ---! le
3 - 5 - .r2+_r2+?
4t +e
- ..2+)'.:2".::~
4t
r x2 + y2 + z2 'J . l
dl
2(?{1t. ·1J.
r •
, 412. (' . )3
2 -,.,/JC/,
1 3)
=
( 2,./rct r £'
_x1+y2+z2(.r2+~2+,.-~
41 "
4r2
. -
2,
oldugund,m
ON
-
at
a2u a211
=-+--+-
a.r2 d_)-2
au
a?
2
dtr.
5. u = x-az v = y - bz olsun.
ve
oF
-.-+-.-:::-=0
ott rJF ov olur , Buradan
du dy dr dy
-'iJF( l - a .•-; )+- rJF{ -b:: ,) = 0. ~ :; = . Fu

au. x. dl' .r, .:r ar /! +b.f
_
1)
ve
oF( 1-az}'
-u-u ) +-a-J..'.
dF (
1-bzv
)
= 0::::;, . ~"
. = _F_I'
aF +/JF olur. Bo durumda
It ~·
aF +hF
a: + bz II [.' = 1 bulunur .
.1 .r aF +hF
II T'
6. az
-=--+--=·-+-
a.r. du ilz dJ/ rlz dz
d;r OU dx ov ax 'Ju dv
dz dZ dlt o:: dY dz(. ) d,.7 ( ·) ,Jr. dZ
c1y = ou dy + av oy = du -a + av a = -a ou + a· a1_.
d2_z a (Jz dz') du O ( dl dz) dF J2z d2.z cJ2z d2z
O.t'2 = dlf dU + di) ·ax+ dV ·a;+ dV di;; ; 0112 + d/10)) + 01-tllt + dl'2 '
a2: = ~({{
cJy"" vu au
rJz _
,11)
az]J du+
d)' dY
~(·{oz_ avaz]J. dJ..'
~fr==
d)'
[a ,a~z _
. duifr
a <_a
dli2
2z J(-a) [a. Jv2
a + 1z _ a cl2 z Ja
(]/Vil
a) - a2 ~a~
= a2 ~ +
a2
c? __!__ _ tr z
?a2 bulunur. Buradan z = a2 z denklemi
dfl2 dtfdJ! . iJvZ dr,t)u )Y xr
7. x = r cos e, y = r sine
Yukandaki dcnklemlerin x ve y ye gore uirevleri ahmrsa
f\
} }
1 = r;r;cos8- ,. sintJ 8;, 0 = cosd t~" - r sin8
0 = rxsin8 + r cost) 8.x ·1 = sine r\ + r case ~)'

csitlikleri bulunur, Bu sistcrnlerden r: Ox, ry, ey hesaplamrsa
siu8
rx = case, ex =- -
r ' "» = sin&, 8\/ =--
.
C0,!'8
,-
119
www.NotMekani.com
byns
(.'ok /Jegi!ikenli Fouksiyonlur
buiunur, Bu dururnda
au dll Jr du ae au 1 . au .
:.1
uX
= or
:.1 a +
X
:.19.
u
:::i
u.r
= cos B or
::.,
r
sm9 '..'le
o
olur.
rPu
~
a (-· au)
= -s- -;-: = ~or
iJ (.- au
cos tl ~ - --: sine~
1
T.
au) <Jr +~Ia ( Ju 1
cos tl ~ - -:: sine :.,9 -;---:
Ju) r1A
rJJ: o.r o.l _ at r oB a.J u8 \ or I u
l (
0..1
rPuJ( 1 . )
"
a211 1 au l a-2u . dtt 2u ·1 dU ·1 a _

_,, ('
cos0-+-sin0---sin9-.
a? r ae r a,ae cos8+. -sin8-+cos.8----cose---sin!:i-
'
ar aear r ae r aa2 --"im0.
r
a 2z _ 2 rP u 2 . . . 1 .·
9~+Jsrnf1cnsfl~+-srn
au 2 2 .au. -, 2J2 u
0~--S1118cos0~+Jsm
1 . 1 2l2u
or
----:::,- -COS
i),- r: o0 r · ut' r om8 r:
f; -2.
ae
dtJ :;:: au . di' + a1.1 . ae .;;;; sin A a1.1 + _!_ cos 0 du
dy or oy as oy dr r as
cJ211 d d (. a11 1
-." ==~ ~ =~ SHl0~+-C0.',8~. ~+~
(·all)
au)ar d [ sin0~+-Co&0~
. dfl 1 dlJJ
·-=:;-:-
ae
d.Y- 0}" uy UI' or r ue O)' 08 , CJT r u6 U}'
. d2 1 u
iJu 1
[ sm6--:s--?cos0ae+-cosEl~.:'I
c12H-l. [ du . d2!.l l. du I
.sm8+ cos0:;--+srn9~--sme:.,a+-cos0-.
,J2u)(' -cosa )
===
d, r: r oroe or o0ar r u r aw--.. r»
'.:\? -yl ::-. :'I ,, :i2 '1

~
=srn. 2 8 :::..!:!..
- - 2 sin
. Gcos. O :!.!:!..
:'I +
~ 2 0:.:!..!!.. + .::. sin' . Gcos
.!.. cos ' . O .!!__!!_ + _!__, cos2 e d- 7u oldugundan
~
dF 1 ?
r2 aH r or or r
:..2i
oro8 r: (!a-
i'P U ;p u
-. +-=0
d2 ll l du I 2U
:::::;, -,+-T+-;--2 bulunur.
a
a.r2 oy2 ar
r or r: ae
8. (a) f (x. y) ""x3 + l - 9xy + 27

( = J _r.2 - 9 I""" 0 :::::} 3 )/ = . r2 .l 4
:::::} 3x = - ~ :::::} x( ..i3 - 27) = 0 :::::} x1 ;;;;; 0, x2 = 3 ==> }'1 = 0,
/. )'
== 3 .12 - 9 ~r = a : : :} 3:r = '
y2 J
(0,0) ve (3,3) kritik noktalardir .
t; = 6x, f~;_i· = 6y, f._, = ~9 :::::} ll = f~.,j~'Y -.f}y = 36xy - 81. (0,0) noktasmda ~ = -81 -c O oldugundan (0.o) bir eyer
nokta ..sidn.
. (1,3) noktasmda A= 36.1.3 - 81 > 0 vc fx x = 6.3 = 18 > 0 olacagmdan (3J) noktasr bir yerel m.inimum nok-
tasidir . .z;min = 31 + 31 - 9.3.3 + 27 = 0 dir,
f., _ (.-r,y);; ; 4..r3 + 6.1:r2 ;;;;; {) :::::} 2.r( 2x2 + 3y2);;;;; 0 :::::} .T';:;;; 0 ]'(' )';;;;; 0 J
:::::} ,,r = l' = 0.
l
J)x,y) = -4y3 + 6x2_v = 0 =::::;, 2_1{3x2 - 2y2) = 0 :;:::;, y=0 v 3x2 - 2y2 =0
f).Jr,y) = 4x3 + 6-1:i,2 ==;, /~Jo.o) =0
/',:.,,(x,_r);;;;; --:l2y2 +6r ==> -~.,.(0,0);;;;; 0 fu.(JY- J;Y;;;;; 0 :::::} ~~pheli durum var.
l
.. 1:,·'
(x, .v)' = l2xp
.
==> f ;,,y (o ,o)' = 0
/(0,0) = O du. Here> O ii;in f(O.e) = -~ < /(0,0) ve /(e,O) =---;- > /(0,0)
E E
oldugundan (0,0) noktas1 bir eyer noktas1dtr.
120
www.NotMekani.com
byns
f.ok /Jegi,~·kr!uli Fonksiyonlar
I (c) f (x, y) = fx2 + (y + 1)2] [x2 + (y- 1)2]

r = 0 ::::;)- x = 0
r f~ = 2:r fx2 + (y- lfl
J;. = 2(y + l)[x2 + (v-

+ 2.x
1)2]
[x2 + (y + 1)2] = 4x [x2 + y2
+ 2(y- I) [x2 + (y + 1)21

+ IJ
f = 2v [x2 + (y - 1)2 + x2 + (y + 1)2] + 2 [:x2 + (v - I )2 - x2 (y + 1 )21
I
= 4y (x2 + y2 + I) + 2(-4y) = 4y(x2 + y2- 2) =0 ::::;)- y = 0 v x2 + y2 - 2 = 0
x~ + y2 = 2 dn x =0 yazihrsa y = ±-,/2 bulunur. 0 halde kritik noktalar A(0.0), 8(0, ., /2 ), C(0,--,/2) dir.
t; = 4(x2 + y2 + 1) + 8.x2 = 12x2 + 4v2 + 4
fvy = 4(x2 + y2 - 2) ~ 8y2 = 4x2 + 12y2 - 8
A(O.O) no ctasinda fx.r = 4, f~y = -8, t.; = 0 olacagmdan f~-x .(~.r - I,~,== -32 < 0 dir, Dolayisryla (0,0) bir eyer noktasidir.
mo. \(2) noktasmda .(;,; = 4.2 + 4 = 20. ~·y = 12.2 = 24 ve fxy =O olacagmdan .f~_j~'\' -f iy = 480 > 0 ~1r. Ayrica t.. > 0
oldugundan B( 0, ,/2) bir yerel minimum nnktasrdrr. zrnin = f ( 0, ·,/2) = -4 ti.ir. C( 0 ,-·,/2) noktasinda f~r = 20, ;;.Y 24 ve
f"D. = 0 oldugundan t.J; -f;\. = 480 > 0 vc /~T = 20 > 0 du. Dolayisryla C( 0 .-,)2) de bir yerel minimum noktastdrr,
zmm. = f(0,-,/2) = -4 tur.
9. (a) ·( ,)- a(f+g). a(l+g). rJ(f+g)

V / + fy · - d .r I+ d
cy
t+ r}
c.z K
(b) n(
l.. c;
·
!') ·= a(.,cf) 1. + a(. lf) . + d(/'
OX
/, - .. qf' . -· d/ . . q/
1 a /( - c, a z + c: :-. .1 + r: -:\
rJ )' :: .r U)' o:
t- -{
fl" _
a/ 1. + a1
c -:,
OX
-:, .1. + qft
o.V
-:-.
(J.?,
1-)-
J{ _
n1·
cv. _
(c) V(f. ·J ,);cc a(J·. .g). t+

d..r
o(Ji) J+. ii(A)
uy
:i -:,
o:
1
ff.
·=[.a/ ••
Jx
,.,,+_
17
1.cJg).
·-:-,
ox.
t+ [a/
1
u)'' fZI'
ra/. ,
.J"+_ 1. ·-:,clJ.'"). .1+-:, ·,~+. 1. '-:\c1g1
_oz oz!
1•
ff.
·
= /:( ~l i + ~~ j + c!~· k 1 + f. (dg i + ?~ ./ + ~~ k) = gv/+j'V g

, dx dJ a... ) 1, dx dJ ct
(d) Yukandakilere benzer sekilde hesaplamr.
121
www.NotMekani.com
byns
Cok /Jegi}kenli Fonksiyonlar
"'---·-·-·--··-···...··• --------~----···-···-··::.:::··~·-··-
1.0. u ;;;;;j(x.y), x;;;; e·' cost, y;;;; e-~· sin I
Oti - d/1 ax d!i oy - au + au

--:::;- - ~--:::;-+~-a -
CJS OX OS O)' S
€ COS I ~
uX
I •. . .
f'
s ..
sm I -a
.sJ
.f • .
e sm t ~
a lt ...1..
~2
u U ·1s . .
, -,.,e: sm 2 1 + z. t
. 'l ,Zs . . . d u
sm t cos t :.) . ..::. .
-2
~J ~T- OA~·
OU - dH
T - -:;;;--T
ox + -aal( To_v -- r .
-e· sm t -S-- + c: cos I T
OU .r ' i)u
ut ox of _v or c.r U)'
J2u _ i-)u ir2u .. ..,

-.- = e' cos I--=---+ -e2·1 sin-;- c.'''
. .
sm2 I-+-
au iY:~ti .,, .
e-·1 cos2;-2e21
_
sin z cost--
cl2u
clt2 J_y ax2 J.v a_r2 (/_.ray
11. /( x.y,::) = ar2 + ~r2 + {~:2 - k diyelirn, a.rfl2 + b/1

· (1
+ c?·0 = k dir.
Iy = 2b,, ===> ;·
-' y,
(·.r ,J'_,z) n.
0 (f
= 2bv
'll
· /z. = 2 a:,. :::::;, · 1·z Ix

\ o '-·vo ,-<.-o ) = ·'} c~_"o ,:c
2a.ro (..r-
-,
.r
u
)+ 2ay oVf ,)- y) (I
+2.czu (·~--;-z H .) = 0 ;:;;:;;, a:ro x-o.x2() + bv
· u
y-b1,2.., o + czo z- c:?.u = 0
ax o x + bv-· o- v + czo z = ar2n + b,;

""'(1 o ;: : : :, a.r_o x + ov, o··v + czu z = k
+ c,:-:2
,..2 ~2 x2
12. .f (x.y ,Z) = 2 - ,. 2 --2
:::.._z =0
'_) c a
v;=(1l t/l 4l)=(._2x 2y -2::) :=:;, v'f(O,b,l')=(o,3..,-2)

d.r ' t(y ' d..:: . 1._ a2 ' h 2 ' c2 \, h c .
2 , b 2 +c~? ) h4
K (.r,y,z)=.r ·+J,-+ z---- -2=0
[ c ('
,
vg =(-, -_-, -_-)= (
dg
drt(vd.~
dg dg
'--
.
2.x.2_v,2;: (.
b : + ("
---- .,
cl
. , -,J
L
::::} vi? (o.

,
b, c)= ( o. . -2b 2
.
2h, --.
c
J
olacagu dan v g (A) = b 2'\if (A) di r. 0 halde her iki yuzeyin A noktasmdaki gradiyent vektorleri paraleldir,
Aym ~eyler B noktasi icin de gecerlidir.
13. lki y-Uzeyin gradiyent vekt6rleri arasmdaki a.;1ya bakahm.

f(x;y,z) :::;; (x - a)2 + y2 + ::.2- u2
122
www.NotMekani.com
byns
Cok. Degi~kenli Eouk ... 1)'onlw·
..•.••. :~·::i:::~z::::::~ · ll!,N~!!l.(na.r.r(!t,Z.• ~ ,A,,, ~_-:-:.-:-::-:~-:-:-:-=-.-:::-::-::-:.-:.-:{{{{:{·.{{,H,{·.·.·~·
.• \,,,\:,n,,,,. .,,,,···~u::t;z···················-~···············': -,-. -~----,..,---~=="-·~-=··-.~~-~-..::;:::::;::;--..:;.;.;~
..
Gradiyent vektorleri birbirlcrinc paralcl vc aynr yonlti oklngundan aradaki a(n1in dl<;Li~u sifrrthr,
14 g (x,y,~-:), = X /(~)~
..,:
z, g.;;;;
.r
f(i) _ .
x
_!_ r'
.r
(iJ, x .
g_
-"
= /" (.i).•.r
s.( :e:: -1
(1 ( ~~ J-f' ( ~: J ~~ Jrx- r0) + / ' (:: ).v- J'0)-( z-'o) ~ 0 (Teget duzlerni denklemi)
[ f (;~o )- f' (} o J o }]x + f ' (}

"o
).v- .z = ~/ ( ·:)
-o
l olur.
; = .i;/ ( ~:]," J oldugundan, teget duzlemin denklcmi
[ .1(Yu_ i;_) J- f' (Jo) -1·0]

_ .ro · 10
x+ f' Jo.ro J y-:=o
l(
olur, (0,0,0) noktasi bu denklerni saglar, Dnlayisryla tcgct duzlern orijinden gecer,
15. f (x,y,z) = x2 + y2- z2 ~ /,.- == 2x, J;. = 2y, J~ = -2.:
oldugundan herhangi bir (x0, y0, z0) noktasmdaki tegct duzlcrnin denklemi;
2x0(x - x0) + 2y0(1' - y0) - 2z.0(z. - z.O) = O ==,- 2-1iJx + 2Jti_v + 2<Dz = 2.l6 + 2_lfi - 2~ - 2 zJ ~ .1.0x + ;0y- 4:iz = O
olur ki bu duzlcrn 0(0, 0. 0) noktasmdan gecer,
16. u yonundcki en buyuk rtlrev llv'JII dir. Buna gi_ke vf=- (yz, x::, xy) olacagindan Vj(LLl);;;;;; (1,1,1) olur.
Dolayisryla ll~f (1,1,1)11 "" ,,/3 tur,
17 r ( i) = (-1,0, ,c) oldugundan turev alinacak nokta (-1 , 0, ,t) dir.
'l;'.f(w, xz, ;ry), v ( t) - r' (1) : (-3sin3r) i + (3ms3r) j + 3 k: cc> r (}) ~ -3 j+ 3k = ( 0,-3.3) olur,
=Fl=_ (-o ,- )2 '·,./2 -)

1 1
v ile ayru youlu birim vektor II JJ o acagmdan istencn turcv
D f=0.(-1)+0.(-
u
~)+n:(-~)= -n~
-i: -s,12
dir.
18. l\.(x. - xf)) + F; .(y - y0) + Fr.(z - z0) = U duzlcminin xOy dtizlemine paralel olrnasi icin x in ve y nin katzsay.lan sifir olmahdrr,
[Bu Lip denklemlerin z = c bicimindc olduklanm hanrlayrruz.]
123
www.NotMekani.com
byns
Cok Dr.~i~ke11li Fonksiyonlar
F_\. =O ve 1'~, =0 olmahdir,
Fr = y + z- 1 = o·l
==:, y = -.z + l ve x = -z olacakur.
F_r = x+ z=0 J
.ev + yz + ;:.x- x .::2 = 0::::::,. (-;;) (-z: +1) + (-z +l)z + (-:.).:: +;:; - z2 = 0 ::::::,. - 2z2 + z =0 :::::!> zl = 0. z2 = %
::::::,. x1 = 0, y1 = 1
1
vc -:ri = - - , y2 = -_I 7 bulunur, .
Istenen noktalar (0 ,0 ,0) ve
lfl-l - , - , -
() noktalar dir,
· 2 .:. 2 2 2
19. Prizmamn diizlern uzerindeki kosesi P(x.y,z) olsun.
V = xyz = cxy ( x bv)

l - -:;; - ,
f/",~ = cy ( ·1- -0-
x v)
.:..._b_ -
c
-,1.1)' = 0 ::::::, -2x
ii
+.:...hr = 1. . b
V =er . I---.:_
X V) ---
CD' =0:::::} X 2y
-+-=l.
v ( a b b a h
h
v= -
{l
Son iki dcnklcrnin nlusturdugu sistem cozulurse .r == - , bulunur,
J 3
Bu dururnda
3 3
l'
V == c. !!. . !::... 1- __!_ _
3 3
l_) = abc
27
birim klip olur.
19. (a) I (x. y, z) = xy + 2yz - Jxz
t(x, )', z) ==f(a, b, c) + J}a, b, c). (x - a)+ fz (a, b, c) (y - b) +I, (a, b, c) (z - c)
JO, l,0)= L f/x,y,z)=y-3:_ ==> fxfI. 1,0)= l
-~~. (x,y, z) =x+ 2z :::::, i; (l,1,0) = 1, Jix, y, ;:) "'2y-3x ::::::,. .( {L LO)== -1
L(x, y. z) = I + l(x - I J + l(y- 1) - 1 (z - 0) = x + 7. - y - 1
(b) . z) .
f(.r,y, -
= "/2 cos .rsin y+.:;
( ) ==> f l(0,0,4.JC) ""' v·2. .L ,/2.
I
=1
, (x,v.;)
·/ x · · , ·.
= -;,/2sinxsin(y+,-:)
·
-:: : :., /
· x
(o,o,~)4
=-·\:2.0 =0
.tJ-r,y,z) ""'-·)2
•'
cos xco:;(y+ z) : : : ,. /~.(o,o,~4)= -,./2 .l. .~ == l
' " .!..
JJx,y,z ) = ·v'2;- cos .rcoslv+

' ~)·( ==> }~ 0 ,0.4rt) :::e I.
L(x.y,c) = 1 +O(x-0) + l(y-0)+ 1{ ,-.; : )= .r z l--i-- I I
124
www.NotMekani.com
byns
h.T ""' 2xy2 .z2 + 2iu: = o:::::} 2-1{y2 z2 +?,..) = ol

Ii v = 2x2yz2 + 21y = 0 ~ 2y( x z 2 2 + l) = O · :::::} x2 = y2 = :'}.
It,= 2x'y2z+ 2)cz = 0 => 2z( x2 2 y +A)= o[

,, ,, ..., ...,
hA = . ~·.~ + -',1~ + z-. - r " = 0 :::::;,. ...r- + • r,. +
..., ..,
7~
"
..., ..., .
== r'· :::::} -r2 = )'£,
,.,
= " = -r23
'l
7'-
I
,
· max
_ r:') r~_;
--.-.--
3 3
r 2 _ ( rl
3
-
3
]1
olur. Bu durumda .f(.r,.J', .~ ;.s-l-;-
( 2 J3
olur. x2 = a, y2 = b. z.2 = t: denirse a+ b + c = rl bulunur, Bu dururnda yukandaki csitsizlik
a.b.c$ (
a+ h+
. .,
c). 3 :::::;,. -r=r:
\:a.b.c $ ---
a+ b+ c
~ 3
bicirnini ahr,
d.t' ax ax
ap ae d<.p sin 8cos qi cos 8cos (t1 -p1iin Hsin (p
a(x,y, z) ay rJy Ay
22 sine sin qi cos e sin cp p sin e cos(!)
d(p, 8,f.P) ap i:H3 clcp
Dz nz dZ pcm; A -psin 0 0
ap ae ii cp
olur, Bu determinant rn;:1ld1gmda
a(..r,y, z) ? .
J= ' . = p~ sme
a(p,0,<p)
bulunur,
125
www.NotMekani.com
byns

iKi KATLI iNTEGRA· LER

iKi KATLI iNTEGRALLER VE txt KATLI iNTEGRALLERDE BOLGE DONUSUML ~Ri
(Hir·nci Funini fcorcmi)

B ~ {(x. _v) ·,'a::;; x::;; b, c s; y -s d \'e.P B ~ R. fonksiyonu surekli
~ : : : : : l:v~J
olsun. Bu tak<lir<le . .
.· ·. .
. . af(x,y)du,)·iH j(x,y>,&)&~:Hk(X;ji)dr)~y . ~ 1
o a b
(Iklncl 'Fl bini Teotemi)

~,\r [a, h.] ·~ R. fonkslyonlan stlrekll, Vx E [a, N ifiiil
. <p(x) _ ~_\Jl(x) ve- .. ,,.
·:·..:ii~ :n:/; y)::
. > ·- -: ..
a '5_;)'. ~b. ::<pfct):
. ::.
i:; )' ;S; "o/(X)}
. .
OIBUil •
f: if~ R::· fonksiyonu
·.
siireldiveya
..
parcah surekli ise ..
· ·, l~j~~j~~i~. =J·• t11<' ~'.:)~v)ax 0 a h
•. f:~.=)ht~;F)
. ::.::.ly~::h(u, ff ...... ·
;donlt~UmUnUn jakobiyeni
..' .
. .: d(x.y)
, : .. : · d(u,Y)" .
Ej·sit xi l'
}~J .l'"
.
"
[.'
o)µii~k;tu~;e . . .. : .: ' .
.: . { 'ij_t(~,}),tx(])••= ~/(i(u, v) h{ a, v))l)J~,;v . . . •.

: ·: clj['''···
126
www.NotMekani.com
byns
PROBLEmLER • lki Ratll lntegraller

• tki Kat11 lntegrauerde Bolge ounu,umteri.
~'·~·71''·""·. ...-.·~~~rr-~~,::-.
~7'~""'"
··'"""· ~~ -='!......""-·r.'Lrf",lt:!'~.!"llrZ?"J~l;" .. 1'7' .. r-:~-r."';,;·•r,7".,,,..,.~~~~~.~ l7W.J •. ·• <) •. ~~~
.:.1.k.n.bJ.liil.t~;;i~£J.:~~~;.z..;,,,,.,~~~,.:t..i..:•..:.Jo..:1.J1~~~tJJ
j.JJ
.. - ·,..," ;.::,~JJJh'lll.h~~ ..u~Ji.il..l..i.r~~· g '1 • J.- I ··~.6.~;J,J~;,a~~~;j
1. A~agdaki e~i1J-iklerin dogrulugunu gostcriniz. 4. A§ag1daki integrallerin
J J x2y
l 4 (a) lntegrasyon bolgesini ciziniz,
~a) dy dx ;;;;; 2
( b) lnregrasyon sirasuu degi§tiriniz.
0 2
l fl x2
(c) Degerini hesaplayuuz.
f +
1t
(b) --')dydx=- l 1 :- '<
f
J 2.:r
0 0
1 y- 12
I)
IJ
0 .r
t~vd.r 2)
J0 (x+ y) dJ.'dy
·.,.·_y-:-)\
ff
1 x
(c) ('.,-x-y)dydr=l eJ 1. '
f f
. . .J2 · ·,'4-2..r ')
0 0
2 .r ,.,
3]
I l
J drr(v
!11y
4}
0 -·/4-2._;i2
xa':wir
(d) J J ~ t(ydr= ~
u _I_)
.r
n: sin ..r
(cl J Jy c(y ds. = ~

0 0
f J d.rdr
l 4-2.r
(f) = ·1 5. A~ag1dak.i integrallcrin

0 2
(aJ Integrasyon bolgesini eiziniz.
(b) Integrasyon sirasuu degistiriniz.
1 1-.r-=-
2. Asagrdaki verilen fonksiyonlarm,
uzerindeki integrallerini hesaplaynuz,
altlannda yazih bolgcler
11 f ,J.1cx,y) dydx
0 -'i]-_,i2
(a) .f (x, y) = x + y,
2 2
B = { (x. y): 0 ~ y ::,s; x, 0 ::,s; x:S: 1 }
(b) f(x,y)=4-x-y,
2)
f i
0 'i1x-.1-
f f(..r,_l')
'
t,(_J'dX
n ;;;;; { (x, y) : 0 :S: y ;s; 1, 0 :;:;; x :2; 2}

2 ·)4x-.r2
(c) f(x,y) =y- )x, J)

f f 0
f(_r,~") d_ydr
B = { (x , y): 0:.,;; ~- -5, 1 - x, 0 ~ x :s: 1 }

I
l 1 '.l Lr
4) J J.t(x.y) tt{vdx+ J J.t(x.y) dydx

I x O x
3. B bolgesi 1 x I + I :v I;;;; l karesi tarafmdan simrlanan bol- -1
gc olduguna gore, f (x, y) ""y- 2x2 fonksiyonunun B nze-

4 ,.,,..:2.,, 8 ~·2_v
rindeki integralini hesaplayimz.
<, 5) J J f(x,y) duly+ J J /(x,y) duly
I
0 ,,/y 4 :>' /
2
_,·,
·127
'f
www.NotMekani.com
byns
{'ok Knill integral/er
./6. A~ag1daki integrallerini hcsaplayrmz. 10. B integrasyon bolgesi, birinci bolgede

l l x2 - y2 = l , x2 - y2 "" 9, xy = 2, .xy ;;;;; 4
ff
][ ][
(a)
s~~,y dydx (h) J J x2eTYdxa_'r dcnklcmli hiperboller tarafmdan sirnrlanan bolge olduguna
Ox 0 )' gore
2 2 1 4-x2
(c) J J 2y2 sin(. ry )dydT
Ox
(d)
ff 0 Q)
x~Y
-~d•·dr
4 - )' , I= ff(x 2 + _/ )tt4
B
integralini hesaplayirnz.
f J e/
3 1
J f el
2 l
{eJ t{ytlr (I) drdy

0 I.[ O y/2 11. B integrasyon bolgcsi, y c:: x2, 4y = x2• 2-r = y2. 3x = :r2
·11-
t 3 parabolleri tarafmdan smirlanan bolge olduguna gore
fJ duly
fJ
8 2 l\;/n3 )!n3
(g)
,., _v + I
~'dX (h)
f J er
2 drdy B
() \•_,[ 0 y/2 integralini hesaplayrmz.
-r
J f t:'r2- dxdy + f J i drrJ.y
1 l l
12. B intcgrasyon bolgesi :J + y2 :S 1 dairesi olduguna gore
fJ (
(1) 2
0 -1 0 y l- .? - .r2) dr dy integralini kutupsal koordinatlara
l:J
7. B bolgesi, Y""'2i-2, _v=2°t-4, y;;;;-x+2 geccrck hesaplayimz
ve y = -x + 4 dcnklcmli dogrular tarafmdan
suurlanan bolgedir. 13 B{ (x. y): l 5x s 2 vc O sys x } olduguna gore
J = fJ(2.r - y) 1 d4 y,/ .Tl_.,,.+ y2

integralini
H Jf
B
----''------.-- dx cfv
11=.x+y integralini kutupsal koordinatlar yardirmyla hesaplaytmz,

{ v = 2x-y
14. R holgesL koseleri (JC, 0), (Zn, ;t), (:.-r., 2:r:), (0, JC) olan para-
<lonu~Umli yardrmiyla hesaplayiruz.
lclkenar olduguna gore
8. B bolgesi, .:r2 + y2 = 1 ilc x2 + y2 = 16 cemberleri fJ ( x- _ _vr,in2 (;r+ y)d.rdy

taraf indan snurlanan bolgedir, H
·,)l/4 d4 intcgralini
JJ ( ...r- + v~
?
I=
Jtt=x+y
integralini, kutupsal koordinatlar yardrrruyla hesaplayiruz. 1 )J = x- )'
doni.i§tlmi.i yarduniyla hesaplaytmz.
9. B bolgesi, 5.r2 + 2xy + 2y2 = 1 elipsi tarafindan suurlanan 15. B bolgesi, birinci bolgede x+ y;;;;; 1, x + y = 2 dog~~
bolgcdir. koordinat eksenleri arasmda kalan bolge olduguna gore
fJ _( x+}~')2
x= u+ v
{ y=-21.1+ v x_- dXtiy
l+ y
B
donusumu yardmuyla
I= ff 1/5x2 + 2.AJ,.+ 2y2 ti.A

integralini
Ju=x+y
intcgrulini hesaplayunz.
jJ
l F"" .,r-y
128
www.NotMekani.com
byns
(.'ok Kutil Lntegrailer
1.
l 1 ...l2 . .L 11 . I 1 TC TC t.3 11 I 1t
J f -.---idyd_r ; ; ; J x2 arctan y
1t
( b) dr :; ; : J x2 ( arctan 1 - arctan O) dx = J x2. -4 dx = -4. ~ 4·3;;; 12
1+ F~
00 · 0 0 0 0
~-i
o
x ~
J--
2 2 2
d} J f.r ..r2
~dyd..r=
x2 ~' r2
I ,l:r;;; f(-x+T:i)th·;;;--~+- x4 1- 16 1 I
=-2+-+---=-
9
l 16.ry l 4 J_ 1 , , 2 )' .L 4 2 4 4
..t'
e) n sin.r
J f_vc:fvdr"" J~yl
2
2
1~m.::r
dr""
re l . 'l
J , l n;
2s1n-.1d'r=4J{1-cos2x)dr=4
l ( 1 .
. r-2srn2.r
) Irr n:
4
00 \.._ 0 D O · o
f) J
.L 4-2.r
f ri_vdr;;; JY1 14-2.l dr;;;; f1 (4 - 2.r- 2)dr;;;:
1
J (2- 2.r)dr;;;; 2x- .r2
1
= 1.
lll. 0 2 0 I) II
129
www.NotMekani.com
byns
2.
(a) J (x,y) =x +y .'
0
I x=I
.b) f (x. y) = 4-x - y,
1 l -I
= [ ( 2 - 2: )dx = 2x - ,2 [0 = 1. II
:. "···,., .w
(c) f(_i,y)=y-)x
1[1,
=
J2
o
(J - x)-2 - ,: ; x ( 1- .r]'] dr
-,
o x
-, =I r
I
]()
J f (y-
O x+l l l-.T
3. Jf/( x,yj dx dv = 2x2 )d;dr+ J J (_v- 2.r2 kwtr

B -"J-.r-1 0 x-1
-1
.r
u
"[ l , i)2 - 2x~(x+ 1 )- 1 (_-x-1 2 )2 + 2_.r-.-, ( -x- l )]
J 2lx+ ax
-i
;t-cc-
1 ) 1 - 2 ,f,' l -. 2 -
2 .I.2 ( .r + 1)· - l ( .r - 1 ) 2 ~ 2 ,-t:".2 ( - _.r. - 1 )] dt .
= J(-4
1
x3 4 .r2 ) d{" + J1 (-4 .r 3 - 4 x2 .) tlr - - _±_ x3
II 8
· · • I 3 '.,. I
-1 0 1 -1
130
www.NotMekani.com
byns
Cok: Katl: lntegraltar
4.
Y=.r
n
(J . .r O y/2 I y/:?.
O .r
dy ax = f
O
y llx =
x
fO
xdr = ~ ljo
1
2
l J ] ..12
(2) J J {x+ y)du(v"" f f (x+ .v)_t(.vdr
0 /J-· 0 y=O
He,+
00
y)dydx= f ( x{
0 -,
Hy) 1· /rb:===f 0 0
x
"" __!__ x6 + _!_ x4 10=-

12 4 3
1
1J
y
(.1) dx dy
I l11y ~- ,._1
= Ht(,·dr = J
0 1
1 o
y I"'
1
de = J(
0
,r1 )dx= ,:' - x 2 1
U
f~ ...... -,----------
y=l
= e2 - 2 - 1 = e'2 - 3.
() x
I_
(4) l ,' .., 2 2 ,' 4 - J2

y= v4-2..t"' :::::} 2x + y =4:::::} ..r=±\1_2_ y
11 4-.,.2
1~ f
2 .,,
J
2
xdxt!y=
2
Zj«r=4 1( 4.y-3y'1 '')
f 2[1(4_,,2'\ 12 8
3 n
2 0 -2 -2
5.
(1) y=--,J1 -.r 2::::} .r2 + y2 =1 y=l-.r
1 1-x o \,'1- r2 I y
f fJ
J
J J.t(~i-,_i:)aj,rJx = J .J{x,y)drc(y+ f(x.y)tlu(y

0 _-.,/1 .t1 -1 0 0 0 -l
13 l
www.NotMekani.com
byns
(."ok f;."atlr niegraller i
••I•••.•• •• ••••.,h•••ujuu,Uh,,, u, •, h• .;)J.ti:b:.D:;_ti:,tC,~)))lll')))).)\),'.i'ID._D)JJ'.r.0:i.J.J.(11(1JIUU(llLlltrn(11L:~flJ"!!''''~'1••• ~··• '''"""" ••··••••••··-•·•···--·· · .,,, .. ,,,,,, •. ,'Z ,. '•••• ••,._. •••.•• •••• • ••
2 2
I'.?.) I= f J f(x.y)cz,!dx
o ./2.x-.? y
y= ,/2:r- x2 => ..:i::2 -2 . r+ y2 = 0 =:, =2
x
l 1-,./1-}~ ! 2 22
l= f J f(x,y)d.xr(y+f f J(x,y)dt·t.(y+ J f f(x,y)dxdy
o o 0 l-'-,./1-i lO
2 ,/4..r r
(3) J J f(x.y)drtfy y
()
y = -,/4x- ,r2 :::::} _r.2 - 4.r.+ ;..2 = 0 =>
( x-1 )2 + y2 =4 => . r = 2 ± \:'4 - y2
/I 2 2 2
I"" f f.A X,J') du.(y+ f J f(x,y)dxdy
o 1 ~s 2--J4--y2
I f f(x,y)t.{vd:r+ J
1 2x l/2 2_.i:
(4) I= j /: x,y)drdx )'
112 l O x
y = 2-r, y = x => x =y i 2 vc x = y.
l )'
l = J ff( x,y)dxc£r
O y/2 _x
(5 ) .r = ,/y : : ;, .Y ::::: x2
.-:,
,-
.r = ,.;' 2y :::::, )I = __:.r:-2____
)!
--r 2- - => J' = 2x ·
'
r = x21 ·:::::}..r=Ovx,,,,2
y= 2x]
y= ·~2}: x=O v x-,,,,4

y=2 . t' x
2 r 4 2x
I- J Jf(.r,y)a'JJdr+ f J f(x,y)«'.vdr
0 -1.1;2 ': _12/2
132
www.NotMekani.com
byns
Co Kati: lmegraller
6. y
I)' dy = fn;· sitt)'¢v

(a) I;;:; -
I
n; fn;
Ox
Jsin)' {fydr = s" Jy~sin J' dr dy =
00
Jl[ l'/ll Y
0
~ x
0 0
= - cosy
ITC
0
l'=:ri; /
=1+1=2
x
I I
(h) [ = f J _?e'YrJxdy
u .!'
fJ
Ix 1 .
.r2 110
J ..re» f
1 r2 - xdi
·
'7[
x 1 2
I = x;\fryt(y dr == dx."" xe = ex -
0 0 0 I () 0
2 2
l - 1 e
=-(e-I)--=--1 O l x
2 - 2 2
2 2
(c) I = J J 2y2 sti{~r)t{vdx
o .r s
ff
2 v 2 2
l = 2_v2 st11( .iy) dr dy = f 2y(- crn( _,iy) -~'I r.(r) = J-2.r co.s{.J.' 2) + 2y dy
00 - . 0 0
= -sin(y1) + _/ ~I = 4 - si124
-,
L
2 4-f.l x?-"'
(d) I = J
0
. --dydr
0
4-y
y
l= J, J
4./4-y
.x,-ely dxt{'v
4- y
= ~f
2
4
,?-Y ( 4
4 - _}'
-y)«'v = !f
2
4
e"2Ytfy = _!_ /2Y
4
14
= _e8_-_l
4
0 0 0 0 O
(e) J= J I ,.v't1cv
0 '..r
de = rf
O O
e'' du(v = j
O
3y2 ,/ a'y = ,,/ l'o = t:' - l
)'
')3
(I x
133
www.NotMekani.com
byns
('ok Katl: integral/er
J J ei dxdy + f f i dxd)' ;;:: J f / dy dx = f 2xe i1 dr

0 1 I I 1 x 1 11
ff) I = 2 = / = ,:-, - 1
-1-y O y O --r O 0
y
ln17
(g) I= s' -.,J;:·,· ;;; J2'Jl3·d~ictv = J2 ____t___(~}'=·_.!_1n(1 + J4) IL
. J,4+1 l+v4 4, 4
0 ·,;.r O O O . 0
0,
y
l)ln:J
f {/·,{vdr
2,i/113 '1! !113 0 \·'/n3 2... \'lfl3
(h) I= J J e· \txdy= J 1 = J 2.n!\tr= ~ = 3- l = 2
O y/2 0 0 0 0
1 -v
·''
J J tf'2dxtlv+ J f ,/ dxdy = ff
l l O ,r 1 .r
(1) J = rl'2 dyax +J J_i dv dx

\'=X
0 -1 0 y ··IO O O
= f
0
t:~r1y
1-.:r
dx + f el-y l..r dx f -/ d.x + J e1}. rlr
l
=
O
2·
\
-1 0 0 0 -J O
o
1 12 I .,
+2cf. [= e- I
l-r
=--(:''
2 .
7. u=x+y
v=2x-y
o(.r.y) _ 1 _ -1
a(;,- ~,j - a(u. }') - -11-1~1-:- 3 .r
a(x,y) 2 -1
I== Jf(2.r-
B -
y)2 c/,4 ~ SJ v2
JJ'
·1-fldudv = f fJ
.8'
v2 dudv
134
www.NotMekani.com
byns
(;ok Tfotlt Integraller
y=2x-2 ~ 2x-y::;: .2 ~ v=2
y=2r-4::::;, 2x-y=4~ v=4
y = --x + 2 => x + )' = 2 ~ u = 2

Cl
= -X + 4
11
y ::::;, X + )' = 4 :::;;} U =4
Ju= rcos<p o(x,y)

--· -r
8.
ly = rs/11~ J(r,{r) -
IJ ( x2 y2:r4 + dxdy = ff (r2t'4

2114
rdrd<{i =
21t 4
ff ,.3/2 drlAp = J ~ ,.5/2
lrc 141·.·
4
B U l !) 1 0
2. 124
= -::-(32 - l)2n c:,, -~- n:.
) J
9 5(u + v)2 + 2(u + v) (-2u + v) + 2(-2u + v)2 = I =>

y
u2 + v2 = _!_ cemberi elde edilir.

9 ,
.1:
!f :: :\ f 2 : I=
3
I= JJ \i~ L1y + 2y2&1 = JJ.\i9(u2 + v'.!) .3 dudF-:; ; _ 9Jr\/u 2 + v2 du dv

B D B
Integrali cldc edilir, Kutupsal koordinatlara gecilirse
bulunur.
1O J II= .r2 f _v2

donusumu yapihrsa
lv= .1)'
u ,c: I, u =- 9, v :;;:: 2, v = 4 dokt:ulan elde edilir,
a( x,y) l
a(u.1:) a(u, v) 2,r- 2y! 2.rl + 2y2
J( x,y) y x
1
olacagrndan
135
www.NotMekani.com
byns
<;'ok Kath Integraller
= 1 f(,)
(
l·'
14
.
2
du = J g
1
du = 9 - 1 = 8 9
bulunur,
11. Ill"" _.[2

)'
,,.,2 .
J) = . :____
' x
bolge donusumu yapihrsa
y = x2 ve 4y,;,,:: .x2 parabolleri u =: 1 ve u = 4 denklemli dogrulara,
x
2x = y2 ve 3x = ,:i,·2 parabolleri de v;;;;; 2 ve v = 3 dugrulanna donusur, \
J- a(x,y) _ ·1 _
- a(u,1:) - a(u,r') _.,. . .2_..:r r2....,. 4 +1 5
a( ,r._r) ;·
I
y·
')
2y v u=l
.r 3
, =.4
olacagmdan
ff fJ
4 3
l = dx dy =
-~
_!_ d11
5
dv = ]__5 J J dv dn = _!_5 . 1 • 3 :c: ~
:i
B D 1 2
bulurmr.
2nJ
JJ (r- ,
2~1
12. J :ee: Jf ( 1- .r.2 - iltrc(v"" ff( l-12 )rdn/ Gl = 3) drd rcosr.p = rsm(f.l ::::::;,

.
cp = -1[
4
2
/
136
www.NotMekani.com
byns
Cok Kath lntegraller
_._,,~_.N-N'NNUN'o"J'."~""-J'•lj.J"ll'J(,,}/•J,t,,,'J'/'"'JJ~''~':\',''''.''''~''''''"'rn=,;,;,=. '"":r.z,;.-,•;•••••••._.••••••••n,,V,',,,,,,,.,,-.y.,w,.0':•.•'.:}.··,~·,/;,,;,:»µ;if5:""'"';:~,,~.,.:;,:::·;::::: ••~.:.:.,,:,, •.•:•
12/c,,J·q,
I = SJ
,'
y,,'1 .r""x+ y
.., 2
drt(,.,· = I f
R/4 2/(.'osrp
F fill m I'
' 'Y' rdi·rllp = -1
,c/4
f tan<p.r 3 alp
r co.np 3
B O 1/cos(p O I / r.·o.1·cp
:; : - J-.-
7
3
K/4
0
tO!ll.f)
3-
cos (f)
cAp = -7
3
f
7C/4
0
cos
-4 .
q:i .sin t:p cAp :: -(- - cos
3 3
7
.
I -3
cp)
. 11t/4
.
O
7( 1
=- - ~
9 2\• 2
- ·1
j
14. Ju=.r-y
l v;; x+ f
x+y = 3Jl ----, v = 3a.,
x+y=:7'1': ---t v=:rc
y = x + ::,: -----,)- u = -n;, .v = x - J( ---} u= rt

..t
a(x.y) 1 1 1
a(u,l') = a~u,J? = -11
-11 = 2
d( .X,J) 1 1
1 ff
31C 1t
I= JJ (.x -)')2 s1112(.. r+ y)drl(v ~ Jf 112 s;n2 i,·} au dv = u2 s1ti'1· v da dv

B /) :re -TI
-;t
=l.J·.~
}71: ..
n:
sill vdv = -
n:3 lfn-(l
I _
- co.r2v)dv =--:-
1t3 (
v- -;;sin2v
l J 11tJrr 1t4
2 3 3 2 6 ,. 3
1[ I -1t TI
x+ )' = 2 ~ t{ = 2
is. fu:;: :x+y .r+ y= ·1 ---t li = I y
li'= x-y x= 0 -t u=-v

2
v= 0 ---t ll = v
(x- J/ drdy JJ--- ·I Jldudv 1.2

T=
JI 1+x+v
fj
1+11
. f) x
olacakur.
J::::; 5 J l+u
2 11~ .~
2
dvdu = .!f2 _,_ v:\
6 l+u
1~ du= iJ3
2.
l+u
U3 dtt = ~f r·u
3
2 2 - Ii+
._
l - -1-'Jdu
u+I
1 -u l -11 1 l
._ i{·• ll""2
., .. ;,.. 1·
o · ··.,. j~ _ : 2 u
,.-· .:
1'...- H.•,
137
www.NotMekani.com
byns
('ok Kath [ntegraller
iKi KATLI iNTEGRALL ~RiN UYGULAl\iALARl

ALANHESABI
x O y duzleminde kapah bir B bolgcsinin alam
Alan(B) = JJ
R
dx d»
o x
dir. Eger Kutupsal koordinatlaragecilirse
Alan(B) = JJH¥ l'drd,p

.
e§itligi elde edilir.
v
<l seo l,. iu' _
HAciM HESABI
"= f (x, y) denklemli yuzey, B bolgesi ve B bolgcsini taban kabul eden

dik silindir arasmda kalan bulgenin V hacrni
V= fJ f(x,_v)drdy
/J
x
olur,

138
, -.fSW'•:fi,.WC!!&t-(f", S.,.f3.G._i -._:-Jp1:, .. Gf4'.J.:"4-.,-i_S.::.
www.NotMekani.com
l.ftt_lC.i.
byns
l-i:,..:.::a._ ... ,_-1-...,i .J.i,...::;OJ0::
,.':41. , 4 . .,_::, .... f;t$ ... _ .. ~ .•. .;:_. ~ -.AF,.=-::! l-.llJ.;;:'44!1i 1- "4.P:Z..- _r %f44 , • . ~ .. ~~~
~D.::i~·,::-r-,-.," ,- .. _.....:::-~.:.:-::J~~')l~....::,~~z: ..o ~&o:xo·"" ... ~ ...... ...-n0:i--:);-- >:"h::&:'Y ...,·:s,,><>"" ·:s > .. b>:!d".-.:'.jd-,.... ;:,;· ...... :>ni::::w:r4::x.....,;.."":::::,,..-...... ,i:::::,,,i.
PROBLEmLER • Hlan Hesab1

• Hacim He,sab1
.""-"7'~
-.--""9!-~~~ ,~ ~~,1~ r.-1~r.w~~F_~.Eq~Lr'F~:,i-~ ~·i1l"'.'~~r.,~il'.!"'l'r,r,tr:-ii .r:"'1!~ .~~'r?'"~4..~'Th
-~r'll'f'rl~r' f'.• • , •• "' .,,. • .. ,IJ::'
•AMI t .. ,,.-'1.tt"' 1,i,.."::t"'"" • "• "... • ~ ~ ·,,,.~~-~~ .. ~~~~~Lh~fbJ~~~,i.zi~~
]. A~ag1daki tarah olarak verilen btilgelerin alanuu bulunuz. 3. r = a{1 + costp) kardiyoidi tarafrndan smirlanan bolgenin
alanun hesaplayunz.
a) )' h)
v=.,2
4. r == 2(1 + cos(!)) kardiyoidi ile r = 2 cosq, cemberi tara-

frndan sunrlanan bolgenin alanuu hesaplaynuz.
2 x .r
\
y=2.-x'.'
5. r- ; ; ; a2 cos2c:p lernniskan tarafrndan suurlanan bolgenin

cl }' d) alamru hulunuz.
v=J..2
6. r ;;. 12cosq:i gulunun bir yapragmm alarum bulunuz,
\
y=4x-x1
7. r = 1 + cosr.p, r = 1 - cos<p kordiyoi dlerinin her iki sin-in de
t') I) icinde kalan bolgenin alamm bulunuz,
8. (.t - 2y + 3)2 + (3x + 4y - I )2 = JOO elipsi tarafindan simr-

lanan bolgcnin alamm bulunuz.
9. z = x2 + y2 paraboloidiyle z = 0, x = -3. x = 3,
y = -3, y = 3 duzlemleri tarafmdan simrlanan bt\lgenin
2. A~ag1da denklemleri verilen egri ve dogrular rarafmdan
hacmini bulunuz,
stmrlanan bolgenin alamrn hesaplayrmz.
(a) y = 4x - x2, x = 1, x = 3, y =0
IO. 4:. = x2 + _yl paraboloirli , x2 + y2 = 4y silindiri ve
(b) y;;;;; x2, x + y;;;;;; 2, v= 0
z ; ; ; 0 duzlerni tarafmdan sirurlanan bolgcnin hacrmm bulu-
(c) y;;;;; (x - lf\ 'v= (x + 1)2, y;;;;; 0 nuz.
(d) y=x2+ l, y=-x2, x-=O, x=3
(e) y = x. y = 2x, xy = 2 11. .;, = x + y, x:::: 0, y = 0, z = 0, x + y = I dnzlemleri ta-

rafmdan smirlanan bolgenin hacmuu bulunuz.
ff) y=x2, .v=h-+3
(g) y = x2, y = -x
(h) y = \/ .r, y = x - 2, y =0
! 12. x2 + y2;;;;;; 2y silindiri ih: z = 0 v~ .r + y +z =6 diizlein-
(1) y = x11, y = 8x 1· Ieri arasinda kalan bolgcnin hacrrum bulunuz.
(i) y = x4 - 4x2 + 4, y = x2
(k) y2;;;;;; lOx + 25, y2 ; ; ; -fu: + 9
139
. > '{I"J(
www.NotMekani.com
byns
1.
I
(a) A= Jf
Ii
dc,;!y= rraj,dJ'= Jy
~ (1 1
111'2
0
dr= J,~ 1
dx=-~ I'=-{ +I=~
l
br2
(b) .' x2,:L,,, 2 - x2 :::::::, ,yi,= ·1 ==> x= ±1

\. i I !
'.
1 2-x2 1 1
A= J tfydr = Jy -t dr= J (2- 2~2)dx= (2x-%x'] = !

3
br2
-1 ..c -1 2-x2
Y-
1 -I 1 1-I
(c) i.2 = 4x - x2 :::::} 2x2 - 4.-r = 0 :::::}
2x(x - 2) =0 ;;;;a> x =0 x= 2 y
I
A= J 'J~rdr= J (4x- 2x2)d.-= ( x2 - -} x' J 12
8
3
O XL o 0
(ct) x4 - 2x2 = b:2 =:;, x4 - 4x2 = 0 :::::;,
12./
f f f(
2 2.r2 2 2.l2 2 2
A "" J dy dx: :; ; ;. 2 J t;(:vdx ;;; 2 y J _, dr ;;; 2 4 x2 - x
4)
dr
-2x4 -2_t2 D x4 -2_t2 0 .-IA-2.r"'" 0
-_ ?(_ I s
4 .3 - -x
_ -.r J 12 -_ -l28 hr 2 x
3 5 . 0
15
(c] 2x2 - 3 = x2 + 1 :::::;, :t-2 = 4 :::::;, x = ±2
32
3
140
www.NotMekani.com
byns
{.'nk Ka.tit Integraller
(f} 6 - x2 = x ~ _-1;_2 +x - 6 = 0 =}
)'
(x + 3) (x - 2) ;::; 0 ~ x = -3 v .\· = 2.
8 9 125 ,
= 12 - - - 2 + 18 - 9 + - = - hr-
3 2 6
2.
(a) A= r1:,dx= J(6x-x )dt=(3, +'J

1 n 1
2
·
2
·
13
J
=27-18-3+i= ~O hr2,
(b) y;:;;;x2, x+y=2, y= O
x2 = 2 - x ~ x2 + x - 2 =0 =}
(x + 2) (x-1) = 0 ~ x=-2 vcva x= 1.
(c) y=(x-1)2• ·:r=(x+l)2, y=O y

t/·
\
}'=\X
0 {H t)2 l (.r-lf o I
A = ff dy dr + f J {(v dx = f( x + I)
2
dx + f( .r - 1 )2 ai
-·1 0 0 0 -1 0
1
=-(x+1· )' o l
+-3(x- I)· J.11 1 + _1 2 -1 x
1 . , 3 3 3
l -1 0
(cl) y = x2 + 1, y = -x2, x = 0, x = 3
141
www.NotMekani.com
byns
Cok: l(atb lmegraller
(c) y = x, y == 2x/ xy == 2.
y = 2x)
=:. x;; ; ;_J, .r = ±2
f
-lJ':::: 2
y = 2,r}
=i> x;;;;;; ±-v . 2, y = ±v'2
-\V:::: 2
-+f
..,
-,/?
J(~
I 2x \:2 .r 1
A~ 2 J J dydr+2 J J dydr~ 2J xdx+Q

O I _.r O I
=x2
1
+(41nx-x2)
1·/2 =1+4ln-/2-2+1=2ln2.
1
a 1
(f) y = x2, y = 2t + 3 \ ., -
l
x2 = 2x + 3 ==> )_:1- - 2x 3 ; ; : 0 => x 1 :::: 3, .x2 = -1
y
)-X
_g) y = x2, y ;;;:; - x
x2 = -x => x(x + 1) =0 ==:;. x =0 v x ; ;:; -1
y
(h) y = •\i .r y = -x - 2, y =0
i.1: .r = x - 2 => x = x2 - 4x + 4 :::::;, x2- - Sx + 4 "" 0 ==:;.
(x - 4) (x + l ) = 0 => x == 4 {x ~ 0) di r.
2-r;, 4./; 2 4
A ;;;:; f jt{v tb· + J- f 1Y dx - f s: dr + J (-{; - x + 2) dx /
Y-X-2
0 0 2 x-2 0 2-
2
-- -2
3 . .r
3/2 2 ..r 3/2 - -1
+ ( -_ ,.2 -1-
_.t 2x ) 14
= -4 v,' 2 + -2 . 8 - 8 + 8 - -4 \' r:2 + 2 - 4 -- -10 bi .2
3 2 ::, 3 3 J
10 . ' 2
142
www.NotMekani.com
byns
(1) y = Bx, y = J..A/, x4 = 8x ~ x(x3 - 8) =0 ::=} x =0 rx=2
A= JJ aydx= n(Yd> = J ( 8x-

B O .,1-'I O
,4 )ti,= 4 ..-2 - ~' I'
O
= 16-
352
= :s 2
br
(i) y = x4 - 4x2 + 4, y = x2 =:, x4 - 4x2 + 4 = x2 ~
.x4 - 5x2 + 4 =0 ~ (x::. - I ) (x2 - 4) == 0 ;::::} x I ,2 = ± 1, x 3 ,4 = ±2
A= 2.[J , -y;:dr+ 1 4
O j2 l
-2 -1 0 2
=2 l~--.
' , r,;
r5
:.,
5
3
-
+ 4x 11 J +((. .:__x
5
3
3 _
l"5
_:_:___4_:r
5
) 12] ::ee 2[-+~]
38
15
?2
I:)
= 8 br2
O l
(k) y2 = 10.t + 25, y2 = -6x + 9
lOx + 25 ""-6x + 9 ~ l 6x;:;;:;; -16 ~ x = -1 ::=} y = ±\h 5
/9· y2 l
l
I.
A=
6. J dxdv=
. "\J:15 . 9 - .Y2 y2 - 25
-6----10- dr
J -5
2
-·,Jl:'i 1 ( v2-2x) · -._."15
10 .: ,
16 r= 2
= -"\:'15 hr .
3
y
3. r = a( 1 + co.1(1))
ff f
2;,c 2K
f
,1(1-C.'(JJ"q_})
A - rdrrAp = J rdratp = a?(l + coscp)2' atp
l
B 8-0 r-0 0
= 2r.[
J a~+ Za" ? . ')
cos<p + a:
., ( I + C(JJ' 2cp)
· t.kp =
3 ,.,
br-
?
2 21w""
o
143.
www.NotMekani.com
byns
4. r = a(I + co.,-q,f
y
. J nfl·· ctip + 2 f .
n/2 2(1-coscp) n: 2(11 co.t1p)
A=2f f r dr cAp
0 r= 2 C!iJ'(p rr,/?. 0
nn n
f [4( 1 + cus<.p )2 - 4 col- (p J dp +. J 4( l + cusl_p )2 alp x
O nn
=4
nf/2(1 + 2 cos1p ) dp + 4 J1t (
1 + 2 cose.p +. 1 + cos2cp ·)
dp
2
O rr,/2
- 4( cp ;== -
4
rt 1( 1[
4
f f f cl-
4 a,i cos2e
A = 4J rdrt!J = 4 Jr drdJ = 2 ms20 c..B - 2.a2 sil;le ;;;;: cl b? -a
D 0-U -0 0 1-
04
6. r:: : : 12 cos3, r;;;;: I- cosq,
f
x/2. J-w.i;;:: 2 J ( 1- 2 cos<p + co.s2 cp )atp

0 ,-o O
/f
lC
= (1 - 2ms<p + '""2: +
1
}.ir - 2 0 + 2 sin<p + .,i,~Z<p + %) 12
0 0
=--3n 4 b,. 2
2
144
www.NotMekani.com
byns
l;ok Ka,h Lntegrull«,
8. (x 2y + 3)2 +bx+ 4y "1)2 == HJO }'
u ;;;;;; x - 2y +3 v ;;;;; 3x + 4y - 1 denirse u.2 + v2 :::; ]02
olur, Donusum sonucunda elips cembere donusur,

lO x
l it(x,y) I
J"'=--=--:e:: =
u(u. v) a(u. ,·) 11 -21 · 10
J(x,y) 3 4
A= Jf I Jldt,dv = JI 1~
du dv =
21'
f J
10
l~l drda =
1i .2n = lOn
D D 0=0 r=O
x=-3
9. z = x2 + y2, z = 0, x == -.3, x = 3 , y = -3 , y == 3
= f(
3
3.x2 + 9 + 3.r2 + 9 )dr = 2x3 + 18..r 13 = 2( 54 + 54) = 216 br"
y
-3 -3
10. 4;: -"" ..:r2 + y2, x2 + y2 = 4y ~ r2 = 4rsin r= 4 sin<p
,2: f •r ~ •r;
~ ][ 11;
V= JJ
B
Yi = 2
tp=O 1=0
rd1alp =2 J
8=0 r=O
j
d.r"'J' = 32(sin<p)" alp
O
f
n/2 ru2
;;;;;; 32 f .sin! ( I - cos.2 {j) )rAp ; ; ; 32 (sin2 ~p - sin2 {j) cos2 cp )atp y
0 0
11(J2
-_3·- _2
7(.'?
s·-[ 1- co2s2cp l
4(2;,;inq:,cus<p)
2] a{p= 16 ( q:i-4l :;in2<p ) . . -8
11:·2
s·.'
sin2 2cpatp
0 0 0
x v
145
www.NotMekani.com
byns
{'ok Koll, Integraller
., ,., . t . .
12. .r" + y- ;;;; 2y, z ;:;:;: 0, x + y + z = 6
fJ ( f f(
TI 2.!!11 (9
V= 16 - x - y) c(r dx = 6 - r cos(f' - r sliz q:,) r dr ai.p

B U O
12srinp
f(
n . 1't
"" j ( 3r :::
-
I
3
3
r cosq, -
3 .rmq,J
1 . .
r
3 .
tkp ==
. .
12 sin:
. ,.,
(p -
8
3sm
. 'l,
cp t·osq:, -
3stn P }lcp
8 . 4
1
0 0 0
l
y
f. . J[ .
=
I
n -(
0
6 1 - cos2<p alp -
·)
3
8 3
stn tp co.npdp -
.
3.
8
.
·1 - ('OS 2<p
2
l
dp
.t
146
www.NotMekani.com
byns
(-'ok Kath ;ntegm!ler
KUTT.E HRSAill
Bir B bolgesine yerlestirilen hir levhanm yogunlugu a(x,y) i se bu levhanm kiulesi M = fJ cr( .r ,y) dr ((JI olur,
B
AGIRLIK l\IERKEZiNiN KOORD. NAl'LAIU
-
X"" 1
M Jf. .ta(,r,, ..r)drt(y_
' . y=
1~
JJ.rcr(x,y)dxdy
.B B
Eger levhanm yogunlugu subit, yani levha homojen ise
1 =; JJ B
,rdufv .-r ~ -Al JJ .vd.xdy
B
olur. Burada A . bolgenin alamdrr,
DONEL cisiMLERiN HA.Cl\ill
~:e~i:!ll'l~t~ti i~im::::g~~:na,,::~·
Donnie
t1lr. . . -eni
1
B
dana gelen''d'li'nef:ci'sihfo=V hacrn_r1fb9tifUhin .alaru 1 le e Nilgesi-
niu agrrhk .J~~e~~eziniri'.:~+lmii§":01~tigu>~err.iberin <;e\rre. UZLinl'ugui1u11.
(
.,,
carpvmma .e§.it~p\~:U:O~.:g?r~ B · bolges~rin. ~~f:pll A, ~g1rl1 k .merkezinin /
/
donme eks~11iri~ii~~fli(..iikhg1 r. ise 1h.firli]; nw•·k,,:.i;1.i11

cizd(~i (:1,mh,·r Ii.,i;il'/lk
d merl.cs)
olur,
EYLEMSiZ.J..iK MOMENTi
B bolgcsinc ycrlcstirilen bir levharun (x,y) noktasrndaki yogunlugu a(x,y) ve d dogrusuna clan uzakligi f(x, y) ise bu levhanm
d ckscninc gore cylcmsizlik momcnti
Id= fJ cr(x,y)/\x,y) dxa)'

B
olur,
Bi.r P(x,y) noktasmm Ox-cksenine olan uzakhgi lyl, Oy- eksenine olan uzakligi j x I oldugundan, B levhasinm Ox ve Oy eksen-
lerine gore eylemsixlik mumentleri
Ix= ff cr(.r,y).v2 duly, ly = JJ cr(x,}') ..r2 dxt{v

B B
olur, Levhanm 0(0,())orijin noktasma giire: eylemsizlik momenti
T0 = JJ a(x,y) (.r.2 + .v2)dxa:r

B
dir. Yukandaki bagmtilardan
1(\ = Ix+ I_..
oldugu gorulur,
147
www.NotMekani.com
byns
• JWUe Hesab1
PROBlEmLER • ftgirhk merkezi

• Donel Cismin Hacmi
• fylemsizlik momenti
•TY"l"'l"Yr:";'
r:"TT-~Q""
~ q;"~~- r. .. r.it~-~~~ .. ....,~,J::';.·~~-~~~~ rr-~~~~~~· .. . ':"....,,.~~~'."r.11=~,
~ ...~r-.::~.. :.:....::~~~--=......:.:.~~--~,J"r--=r,..~~~.J' ....~:..:...~;,;,.;.,:,.,r...;.:.--.~,•:.....:
.,..:.: ....... ..,: . ...J.~ • .-,,,,,.,;,.,J.,.,,...
y = x:?. vc x = y2 parabolleri tarafmdan srrnrlanan, bolgeye 5. Birinci bolgcdc koordinat ekscnlcriyle y = e-x cgrisi arasm-
yerlestirilen bir levhanm yogunlugu, her noktada o nokta- d21 kalan suursiz bolgeye yerlestirilen homogen levharun
nm x-eksenine oian uz.akhgmm karesiylc oranuh olarak de- agirhk merkezini b ilunuz.
gifmektedir. Hu Ievhanm kiitlcsini hulunuz.
" '.)
6. Birinci bolgede x- L
= 1 elipsi ile koordinat eksen-
t 2. a yartcaph daire ~eklindeki bir lcvhanm o yogunlugu her b2 rl
leri arasinda kalan bolgeye yerlesiirilen homogen levhanm
noktada, o no ktarun merkeze olan uzak l ig1 ilc orantih ola-
agirhk merkezini bulunuz.
rak degi§mektedir. Dairenin sirun uzerinde o = 6 oldugu-
na gore bu Ievharun kntlesini bulunuz.
7. Yancapi a ve merkez a91s1 2 8 olan daire dilimi biciminde-

ki homogen levhamn agirhk merkezinin koordinatlanm bu-
\3 A§ag-1da denklcrnlcri verilen dogru ve egriler tarafmdan
lunuz.
snurlanan bolgcye yerlestirilen Ievhanm yogunlugu cr(x, y)
olduguna g,'lre hu levhamn kutlesini ve agrrhk rnerkezini
bulunuz. 8. y:?. = ax parabolu ile x = a dogrusu tarafindan suurlanan bol-
geye yerlestirilen homogen levhanm y = -a dogrusuna go-
'{a) x = 0, x = 4, y = 0, y = 6, CJ(.:c y) = I
re eyiemsizljk rnomentini hesaplayunz.
(h) x = 0, .
v = 0, 2x + 'v = 4. cr(x, y);;;;; 1
(o) y=O, y;;;;;_J, x:;::2, cr(x,y) = I

9 x + y = 2, x = 2, y = 2 dogmlan tarafmd,in suurlanan ii~-
(G) x = (L y = 0, ./-;, + )y = l , cr(x, y) = 1
ge_nse l bolgen.1.n :x.-eksenh,e gore eylemsi7.l.ik momentin.i
bulunuz.
(d) x=O, y;;;;;;O. x+y= l, cr(x, y) = x:?.
(e) y=fo-x2,y==x, cr(x, y) ;;;;;; 2

10. y2 ; ; ; ax ve x ;;;; a t.arafindan "lll1Tlanan bolgeye yerle~tirilen
(f) x;;;;;O,x=a,y=O,y=a, cr(x, y) = x + y homogen bir levhmun 0(0,0) noktasrna gore eylemsizliJ::
morne11tini hesaplaym1z.
(g) y = 2x -x2, y = 3x2-6.x, cr(x, y) = k
(h) y =0,y = ,/a"2 - x2, cr(x, y) = y

11. x;;;;; y2 ve x;;;;;; 2y - :,;2 parabolleri tarafmdan smirlanan bol-
geye yerle~tirilen ve (1:, y) noktasmdaki yogunlt1gu
cr(x, y) = 1 + y olan levhanm Ox-ckscninc gllrc cylcmsizlik.
momentini bulmrnz.
(i) r;;;;;; 1 + cvs<p,
12. a yarn;aph daire §eklindeki homoget1 bir lcvh,rn1n dair-c

4. Birinci bolgede x = 0, y =O vc y = .j')- - x2 tarafindan me~kez.ine gfae. eylemsizlik. mornenli.ni hesaplay1111z.
suurlanan homogen levhanm agtrhk merkezini Birinci Pap-
pus; Teorernindcn yararlanarak hcsaplaynuz. [Soz kouusu
13. r2 = 4 cos 2(fl kmniskatt tarafmdan snmlanan hi:ilgcyc ycr-
bolgcnin Ox-ckscni ctrafmda dondurulmesiyle olusan ya-
lqtirilcn 11omngcn kvhamn lrntup nokta~ma giire eylem-
nm kurenin hacminin 3. ;!Ur~ olacaguu huurlayimz.] sizlik momentini hesapla.ym1z .
.l
148
www.NotMekani.com
byns
y
1. a(x,y)=k/1
fJ Ji
~r:,
;If = fJ kr' dx
lJ
dy = k
O ,r2
y2 dy dx = k
0
i-' I '~
.l_.:.
de = 1J 0
(x'n -- x") dr
x
"
6
2. a{x, y) = k 1:' x1 + y2 ==> 6 = k.a ==> k= -
a
6 2
+y
I "1
o(x,y) = - 1;' ..rL
a
3. 4 6
(a) A~ ff dy dr= 6.4 ee:: 24 br2
0 0
6 .. y=6
4 6 4 16 4
x ==_!_If
24 ·
xdx dv = _!__J
.. 24
xy dr = _!_f
24
6xdr = __!__.
24
3.r2 [ = 2
0 0 () 0 0
0
16
f J.
.,, G ·1
-
v= 24
___!__. v dv dx = ___!__
·- - 24
J 2 y2 _!_. = .L
,._14
. rn .4 = 3 _
0 0 0 lo
Agrrhk merkezi G{2, 3) noktasidir.
(b) A = __!_ .2.4 = 4 ti

2
'
14-2.r 12
4 J J .r. l. du(v = 4 f .1y 4l
_ I :>. · 4-2.i.· l 2 2
2 :1
4 J x( 4 -
I I ( 2
x = d:t = 2..r) dx = 2 .r - .r )
3
0 0 0 0 0 0
2
4 0 x
~
Agrrhk merkezi (;(3.3' i)3 nokrasidir,
149
www.NotMekani.com
byns
(:ok Katlt lntcgraller
OO-OHH-OOOOO •••••••••.••o••••oo•••••y_.-•••. ••••.••••••...,.-,;;•;;.•;;;-;;;;;~;vr,7;~;;-=..-.-5!:$~"~--~:~j;;;::;;,:,:-..:•;;:..:.,:~: :;;;:;:::;••• • •. •y;, .. ~.......... ,,,•.••.•••-.•,••,• .,,,,,,,,, .... '. ...'H-.-./",-.-.--.-•-.••••••·~··••••HOOOOOOOOOO·O•nUOUU·:;··:.:··======="11'"' •111111111rr1,;,,-;:;
(c) x = 0. y = 0, ",r;. + -.Jy = I, a(x, y) =l v
l
1 1-·J:;:t
1 l 1./x+../y= l
.+ir -1 1 f 1 f
1
A = J . Ja.'v dx =.f ( I - 2··/; . = X XVI + X~ l = I- + =

0 0 0 0
0 ,. 1 .t
1 (:1-I;f 1 1
x ;;;; 6 f f x dy dx ;;;; 6. J. .iy , . dx ;;;;. 6 f ( .r - 2x112 + .r:!) dx
o o o 1(1-/;)2
n o
-_ 6.[ -x
1 2 --.l 4 I
._5/2 +-,r 3) 1 _- 1 I_ 4· . 1 )- ----
6( ---+- 6 _ I
2 5 3 2 5 3 30 5
. 0
olur. Bolge y = x dogrusuna gore simetrik ve lcvha homogen
oldugundan y
.
= _!_ dir Agirhk merkezi
5 c( -,
1_
5
-i
S
") d"lf.
(d) ~~ = 0, y = 0, x + y ;:;. 1: cr(x. y) = . r2
M= fJ cr(
B
x,y)drdy = YTx
O O
2 dvdx= fx O
2y IJ-,d, = f ( x x
O O
2 - 3) dx = /2
~
0 )(.
x+y=l
(e) y = 6x - x2, y "" x; a(x, y) = 2
6x - x2 ;;;;;; x ==> x(x - 5) ; ; ; [) ==> x ;:;;: 0 v ;i; =5

125
3
.... = __2_ s·"i 6x-s· .:1x dy dx = __i_

125 125
f. (
'i
5 x2 - x'.~) dx
.
=
125
(
_3_ . ~ x3 - ..r4
3 4
·J 15 = _l_ ( 625
125 · 3
- 625 ) ;:;
4
l
4
O x O O ,
16x-/
f 1y~ .
5 6.i:- ..i-2
j f
5 5
5; = 1;5 ydydx = 1~5 dx= 2~0 f (36-12 -12.r.3 + ..t:4 - x2)dx
O x O -~ o
=- 3 . ( ._,.:i.--3.x
1- x3 I 5
4 +-x J I;:,()-_
5
250 3 · S 2
150
www.NotMekani.com
byns
ruk Katl: ltuegralier
(g) y=2.r-x2, y=3x2-6x: a(x,y)=k.

y
2.r - x2 = 3x2 - 6x :::::} 4_.r2 - 8x = 0 ::::::> x 1 = 0, x2 = 2
M = JJ a(J,y)dc~v =tl:.,l{vdJ= A I (4x 2 + 8.,)dx= 1( +,' + 4x') i:

x
= 1.:.(- 32
3
+ 161
)
= l 6k
3
y=h-.1~
olur, Biilge x = J dogrusuna gtire simerrik ve 1evha homogen oklugundan bu bcklcnilen bir sonuctur,
_
Y =
3 f23,
.
lJ-6x
k_vr.(vdt-""
3 J2['l 2x- x-?)- 2 -l . .,
3x~ - 6x
)2] .d.x
164 32
o 3.r2 o
12
- 0
I
=-. 3 _ 2( -8x 4 +32.t 3 3
-32_.r 2) dr=-_
. _ s
4 0
2( -x 4 +4...t .J -4x 2) ·dt=-
. 3 ( --.11
4 ' '•.'1
_5 +x 4
4
--__x
1.
_3) l,.0-. 4
5
~---
' 2 ....
(i) r = I + cns<p, cr(x, y) = ,,' .r + _v~ ""r
2n:l+r.or<:p 211
M = Jfcr{ x,y) dcdy = f J rrdr,lqJ = k J ("I+ co.np )1 tAp

B U O O
i f(
2;c
= I + 3 cosq_, + 3 co.l cp + cos3 <.p) d.p

0
2r.
= % J [ l + 3 cos (fl + % (1 + cos 2<p) + ( I - sh/ <p) C()S cpl c&p

.Y
0
·1 [ ., _ 3 3 . . l . i
= - <p + .1 sm<p + -<p + - stmp + sm<p - - sttr cp
3 2 4 3
ll+cosip
2Jf ,.it.-•./x
l1tl+co.np 211:
x =
1t
2 + y2 dx dy = ~3
.J1C
J J rcos{j).r.rdraq,
· - ~
= _l_
51t
f coscp. r44
R O O fl O
= -- 3
Wn
f( +
2x
I cosc.p)4 cos) + 6( l - sin2 q>} cosq, (11µ+4 ( 1+ cos 2q> )2 + ( I - Jin 2 q> )' W·"P] alp
0
1.'il
www.NotMekani.com
byns
t;ok Kati, ntegrullcr
'•""••••w,•••••••••••••••••••••,••••··,•·-_,··••••••••••••••••••••••·w.w"·"""","'"",'""" """'"""\"""",' • .J::..:•=::=.:::::..:....:..;::::===_.:
I [4(
21t 21t •
=
2in:
[s1.iz<p + 2(p + s11.12<p + 6 sing/- 2 sin3 cp] +
3
21l1t I + 2 ca.r2<p +
1+co,r4c
2
p) +( 1-
. 2
2 sin <p + sin
. 4
'-P) COS<j)] alp
1 0 0 '
== -- 3 • 4 11: + --
20n:
3 . [6 lp + 4 Slll. ,..'. ..'.(p + -1
20rr 2
.
Slf1 4 cp+
. 2 . 3
Sllf. q) - - sor (fl+-
3
1
5
. 'i
Slit' <p
l; ,2rr
== -3
5
+ --3 . 12-1t = -3 + -9
2.0n 5 5
= -12
5
0
: ; ff ( )
2n:l+r.:osrp Irr
J=z-
_J"rc
ycr x._v_ drdy=- 1
Sn
J J rsin<.p.l".,dratp=- 3
Sn:
f -41 (_l+co~<p )4 r-,inr.patp;; ; ;--3
.
St.p
( -- l ) .l+cosq:i
20
( )5 =0
B O O I ()
4. Sozkonusu bolge y-ekse11i etrafmda dondurulmcsiylc olusan donel cis-
min (yanm kurenin hacmi) I 7t a3 tlir.

3
Cl( .r, .Y) agnh k merkezinin y ckscnine olan uzakligr · x oldugundan .
(.x,y.i
o a x
_ 4a
bulunur. Benzer sekilde y =; - olarak bulunur.
3:n:
5. a(x, y) = k olsun.
I
=e = I
M = J J kd.vtfx-:;;; kf e-·\fx= k. Jim

/---',,,<,
e-..rdr= k lim- e- . r
{----';-=
o o n o
= __ ,,,-.,- [+I e-.rdx= 0 +I= l
1kydydr 0
y = .!_ ·f=f.'f = J2- J-,21"'-r dr ~_!_I'"' e-2...r dx = l .(-_!_ c-'J.x) lc-o

. k . . 2· 2 2 , 2 4
0 0 0 0 0 0
bulunur, Agrrhk merkezi l,--{ I, ±) noklasrdir.
l
6. Elipsin alaru nab oldugundan B bolgesinin alam -rr.ab dir,
4
!!..-/,,2- .r2 )'

a
f
a u
5 ::n:~Q
I
t( fa 4sb--- 4
T-
- - TCah xt/.vdr = __±_I _:i,y = -- .r- \,: a2 - x2 d» = --. 'a 2 - x2 dx
rra 'J rr:.ah a na2
l) 0 () 0 0 0
= 4. rc_1"
ncr
[-_!_2 (, a2 _ .r )3/2. 3.J3 4 I '3 4a
=-- .... -a· =-;;-
1ta"" J .:,1t
() a .r
0
152
www.NotMekani.com
byns
.!:..),)-.? !_./(t2-.r1- .
y- 4 Jr, a f rdydx-4-fr,! vl a dx "= _2_. b~ fa (·a2 x2)dr
- Kab · Kall 2· nab rr ·
0 0 0 0 0
4a 4h)
Aglfh k merkezi (-, 3rr ' 31t noktasidir.
7. Cernber pareasuun kntupsal dcnklcml r = a, - 8 s ,p-< e dlr,

e
J~
El a
ff
y
2 (/ ,}
A = r drtAp = atp = ~28 = a2e

2
-AO -G 1 0
olur,
f
0
fl a fl
:z1 - JJ_
3
x- = r C(J.np .r dr a.tp = -a . J co.nptA.p = - a. sm (p le e = 2a.stn8
a El · 3 2-
a e 10 19
eo -e
olur, Levha homogen vex eksenine gore simetrik oldugundan y = O dir,
8. B bolgesinde alman bir Pix, _v) noktasmrn

y = -a dogrusuna ohm uzakhg: y + a kadan . hr. y
a-- - ~¢,
Id~ fJ (v+
B
a)' dx dy= J
=»: /a
J (yu)2 dx dv= I (y+ 0)2-' I",.
-c1 y ra
dy .(;i,x),r·.
= J(y+
a
-a
a) [ a-::_2 J dy;:::;
2 v
a
l
J([ _.: .v_a4_ + {/·~ J
-·a ·
{!)' = l(~-
·
y5
Sa
~
+ a:Jy~
/
l(I
-a
= -a
84
5
9. Ix = Jf _ , ) dr {,fl-· = J2 J2 y 2 {(r d..r= f23I y ~ 122 dr = 1 f2 [ .,

3 O 8 - ( 2 - x) ' dx
.B O 2 ·.r O .r (2,2)
~N
'"-···
~~-+-~~---------+
2 x
153
www.NotMekani.com
byns
<;:ok Katis integral/er
••••••• ,•. ·~·~·-·-·~ t N.t,:,,:,.:,,.',l,U,u,. !I . -~~. -~~":~~;;;;;:':"':-:-:~~~"::';"':. : ;d ;;;. '
lt)
· 10"" JJ (\.r"'"+y"'"
R
'"' ., ') dx dy= ~a/-/,~x
J J (" a a 2
+.r
2 )' fa( 31 .:r-
dri:(.v= .:._,:)
'3
+.lJ'~
., J I" /ady
.1·2
=
-a
.v 6 - -.r 4 J {i},. ;;; ( -l a .3 v + -1. a:v 3 - -- 1.
fa ( -a33 + ay.· _ 2 - -:-----
3c/' a · 3 · 3 - 21a3 •
.7 i - -
Sa·
1
!I
5 J I({.
a
r
o~
/
~
B
-a ----------------
a
11 x = :i2. x = 2y - y2 =:::;, y2 = 2y - y-, ~ y = 0 vy= 1
JJy
1 ?.y-;1 1
= .(I+ : :cf J.r-2( 1 + y)dr dy = f + y)(2y- )0' r-y- '
-----
i, 2 y)cb: dy y2(l 2y2
B O j U
I1
x
12. Daire icinde ahnan bir (x, y) noktasmm dairc mcrkczine olan u~akhg1
11~d.B ..
\1 x- y~ tr, una gore
'n= JJ(.r2
B
I"
J J ,., .r@·alp ~ 2 f ± r fJ
1t2)cos2qi K .'r·or?(!l
13. 10 ~ 2 4 "'• • -. ,.Ip; 16 cos2 2<palp
0 0 0 0 0
154
www.NotMekani.com
byns
(.ok Kati, fntegrulier
...... , ........................................................•.......•..... : "' .. ·- -~~~,,:~............,_.,_.A.A~n,nn,vnnn,v,v-,,n_._..~~~._.~~~-~•• ,,,_ •.• •• u "Jl'Jl'JI' _._......;,...._ ~..,"''". 'Jl'!'f',:'J<,~,. -~,,,,11,.,111111•1•••11••1-~~- -.....www ~:;;,~.~n1..ru:r:.~r:m-~
-0~ KATLI iNTEGRALL R

U(: KATLI iNTEGRALLERiN HESABI
Oc.; boyutlu uzaydaki hir G bolgesi alttan z = g(x,y), ustten
z =·h(x, y) yuzeyleri yandan da bir silindirik yUzey ilc suurlandinlnus olsun.
Bu bolgenin xoy duzlerni uzerindeki dik izdli~UmU R ise
dir.
U~ KATLI iNTEGRALLERDE BOLGE DONU5lJML.ERi

'i
KL"RESEL KOOH.DiNATLAR
X = p sin0 COS(p
y = p sine sine .l = p2 sine
z = p cos8
Jfff(x,y,z) dxc/;'d:::~ fJf F(p,0,cp) p2Jsin8Jdpaflalp

JJ
surxntnnc KOORDiNATLAR
x = r cose.p ··- JJ·(.r.y,c)
y = r sin(f> l=r
z == z
Jff J(x,_,,. ,, f
r) dxdyd::= JJf(Fcoscp,n.incp, z) rdzdr~
a D
155

www.NotMekani.com
byns
• U~ Kalli integraller
• U~ Kath integrallerde BiHge DHnU1Umleri
L Asag1dab esitliklerin dogrulugunu gosteriniz. 4. lntegrasyon bolgesi = (y - 2)2 silindiri, x;:;;; 3 duzlerni
1
ve koordinat duzlemleri tarafmdan suurlanan bolge oldu-

I'.', l
guna gore
(a) J J J y(x+ z )du(v de= ~
I'.:'() l= fJJ duf.vdz
integralini hesaplayrmz.
f
1 1-z 2
( b) JJ tit· dy dz = 1 .
0 0 0
(c) III
e e e
d.xdydz = 1
.t'.)'Z
l 1 1 .
{.' {.' {.'
(t-:) ff f ln r ln_y ln r: d: t(y dr= I

l l l
f f f.i:r e
j j
J J J th:dy dr
1 0
czr dr = %
v2
ff) d:
5. I= inregrali veriliyor,
n o : 2 2
\'.r +.'' 0 0
2 B inregrasycn bolgesi, kcordinat duzlemleri ile (a lntegrasyon bolgesini ciziniz.

x + y + z = l di.izlcmi tarafindan suurlanan bolgc olduguna (b) Intcgralin smulanrn, diferensiyellerin srrasuu gi1zdnilne
gore alarak,
JfJ .r dr¢ydz 2 JIf dz dx c(v re fJJ a)' d: dA:

1-1
integralleri icin yazm1z.
inrcgralini hcsaplaymiz.
3. B integrasyon bolgesi z = 2 - x2 ve z = x2 silindirleri ile

y = 0, y = 3 dtizlemleri tarafrndan srmrlanan bolge oldu-
guna gore, f (x, y, z) = x + y Ionksiyonunun B iizerindeki 6. A~ag1daki integralleri, integrasyon sirasrni degisrirerek he-
integralini hesaplayrmz. saplaynuz ..
f J f12..rze,~~~t.(vdrd.:
l l 2y
o O 1)
-~
1%
www.NotMekani.com
byns
~ok Kati, integrallei
7. f (x, y, z) = z fonksiyonunun, z =0 ve 13. G biHgesi, iistten x2 + y2 + z2 = La: knresi, alttan

.---
2 ')
z = V x + y- konisi tarafmdan simrlanan bolge olduguna
I
,I 2 2
·v4-y -x yuzeyleri tarufmdan sunrlanan bolge
uzerindeki integrnlini hesaplayuuz. gore
JfJ dxdyd;;= rca3

o
8. Alttun z = 3 duzlemi, ustten z = x2 + y1 + 4 paraholoidi, esitliginin dogru lugunu gosteriniz.
yandan x2 + y2 = l silindiri larafmdan smirlanan bolge
uzerinde, f (x, y, z) = xy:. fonksiyonunun integralini hesap-
layuuz. 1~. G bolgesi x2 + y2 + /! = a2 kuresinin j't bolgesi olduguna
gore
.., 4
z: drtfyd:= 1[a
9. Kuresel koordinatlara gecerek

I ·"I
· ,.irr-.r-;"'
·i ·"I
esitliginin dogrulugunu gosteriniz.
f (-:i2 -~ .l )d.:' t:(1' d:

0
l~. G intcgrasyon bolgcsi. z =0 duzlemi ile
Integralini hesaplayuuz ..
x:a + Y: + ,<c: ; ; I
b
elipsoidinin ust yansi tarafindan s1-
mrlanan bolge olduguna gore, I (x, y, z) =z biciminde ta-

2 mmIanan fonksiyonun G Iizerindekl integralini hesap-
x y 2 ::,:-2
10. G integrasyon bolgesi -
a2
+ - + - = 1 cl ipsoidinin
b1 c2
iv layuuz,
bolges: oldugum1 gore
fff x2drt(ydz
r
16. Silindirik koordinatlara gecerek
G
integralini hesaplaymrx. 2 \ 2_,f~;f' Ja
f
11 __ -,,,--)-
11
,:.\' __c + J d;; ((ydr

r 0 0 0
r intcgralini hcsaplay. n17,
,· ... 2 1/( 2 2). - .....

r 11 G bolgesi .c = r2 x +y . konisinln ust yansi ile
z = h duzlemi arasmdaki bolge olduguua gore J 7. Silindirik koordinatlara gcccrck
r re? »
JfJa \,'r
, -? ) ?
+ y- + r dx,iydz= ~ \'1 4a2 ./-/
f
e§illii;,inin <logrul ugunu gostcriniz.
J dzdydx
0
f integralini hesaplayimz.
12. G intcgrasyon bolgesi, x2 + y2 + z2 = x ktiresinin ii; bol-

r gcsi olduguna gore 18. G bolgesi x2 + /· +·z2 = a2 ve x2 + y2 + z2 = Za; kiirele-
,.,.,.,
I
rinin ic; hii!gdeiinde kalan ortak brilge olduguna gore
JfJ
1C
\i' r + y- + z: dx dy dz=
r 10 JIf ::2 dx dJ' dz
o
r - esitliginin dogrulugunu gristeriniz.
intcg alini hcsaplaynnz .
...r
157
www.NotMekani.com
byns
{-'ok Kath Integraller
I.
_- Jl ( -,r+-s _ s ·J tM-
_ 1 (- s _2 +-xs )
-...t
11 _
--- s s )- _--.s
s (---
2 4 4 4 2 4 4 2
-l . -1
(c) I=f{?f{.'fe dtdyd.z =Jefe lnxi(J,,dz ; : : JcJe dydz =fe ln j- le dz =Jcd: = ln z le= 1
-97. )-'.:-: J'Z - .t: Z .
111 11 11 1 1 1 1
l 2 x
.• (d)
r=J J
0 0
(e) f In s dz= z In z - e oldugundan
I= j j lnylnz[..rln.r I'' - J x~d<ldyd.z ~ J J ( e-

1 1 1 1 ! I
e+ 1) lnylnz'(rdz-J{ylny
1
I' - J.vidy}dt
11 1
. '
f -f
I! e <'
= Inzdz=zlnz z~ dz:;: ; e- e+ 1 = l '

l l I 1
(1)
I = . f 12
l JJ
-lYZ
0 0 I,'°_!;?.+ vJ.
dz '~JI dr -
fl fl ...tl'
0 0
2
2' z I {t2+y' dydr: -: : :.
2
Jl
0 0
Jl {
Lr;r -
...ry(r2 +
· _
2
,.,
v2) Jl ¢v dx . = fl.ry
0
2 - +
.r - ~
1 ,.2 n,.4 11
0
dr
158
www.NotMekani.com
byns
<;ok Kath Integruller
!-.-l'- v
=ff f .r2dxdydz =f J J-.r2dzdydx

I 1-.r
2. l
G O O O
v
ff
11
f J..r 1-x- y)l~J!dr
I l-.1: .r 11-.,i:
= .1?1 - dydr= 2(
0 0 0 0 0
= f ( (x
o
2- x3)y-4x2y2 J 11-r dr = J[(x2 -
Cl O
x3)(1- x)-4 x2(1-x}2 ]tt,
!
60
12-..r2
f J(x+y).c-:-
1 3 2-x2 l 3
3. I= JJ J,(x+y)dzdydY= d.rd~,
-l O .r- -1 0 ,) 2
x y
-1 x
3 2 ( y- 2 )2 3 2 4
... 1 = J J ·s du(rdr = J J (v- 2)2 dvdx
O O o O O
f _)
1 3
('Y - 2 )3 12o (M'.. =
= -I
J3
0
I
0
8
-.::;- (u
.r., = -8 . r loj3 = 8 .
3
}'
l o_l x '
5. I= J J f dzdydr (G,-1,l)
0 -1 0
v·
'>
J JJ d~dxdJ'
0 1
e=
-10 G
r
, 1
f dyd.:dr
J -/;
= fJ :· ..~::...
0 0 l ll,-1,l)l
.,,.
Jlx
159
www.NotMekani.com
byns
{:'t;k Kail: inieerr./1 r
6.
4 1 2J' 4 cm(x2)
(a) I= Jff :~
2 'Ii"'
didyd:
U O O
=
l
J
x/1
ff
.
4 4 C)
.o.1j'~ .r
,. -_
.2 )
· dc dydr ;;;c
IJ
l .r/2
J . , .·-
4 co.,~.r2 )-\' .: lo4 dydx
0 ..t O
2 '\• c 0 0
1 x-'2 l I
=8 J J ca.-{r2 )a),'dr = 8f co.{x2 ).v l~/2 dx = 8 J cr1.fi2 ).~ dx

0 0 () 0
l
=2 J coJ{ x 2) 2.:r dx = 2 .r!il( x2) l'.1 """'· 2 sin I
0
Jff
l l 1 l 1 \:y
. (b) J= 12 .r ze .s::?2 dydx d: = J j f l2x zcZ.~~ dxt(rd:

O fl .r1 0 0 0
l 1 l
J f 6J'.:-c~--~2.(vdz=
1.
= 3J eZ· 2 l~dz= 3 J (ez-t)t!z

no - o ()
= 3( eZ - z) I~ = 3 ( e - 1 - 1) - 3( e - 2) y
7. Kilresel koordinatlara gecilerek
I ff
2-JC nil 2 2n: n:/2 2
I= J J cos9.p2 I sin0 lapd8d{p = cosAsinfl±r4 t,'9d{I)

0 0 0 0 0 0
f
11,/2 21C
d(p- 2 d<.p = 47t bulunur.

0 0
8.
± J fT
2R 1
= Slll(.f)(;OS(f)[(,2 + 42 -9)]rdrd(j)
0 0
2rrl
JJ cp{r. 7 + 815 + 7 rJ )drd(j)
.
= I
2 . sin <p·cos
0 0
160
www.NotMekani.com
byns
Cok Kail: integral/er
f J f (p
2,i: n,/2 a
9. l = 2 sin? e cos ' <p + p 2 sin" <p sin 2 <p )p21 sin el op aO t.kp
0 0 0
ff f
2:n n:/2 a ,; 21t 1u2 2rc n:i2
= f J fp 4 sin ' 0 dpa0 rilp = ~- sin3 A a.6atp = J ( I -crn;,l e)sineaEI alp

000 00 00
y
a·,-, 2fr.:( I ' ) ll(n as ,_J)1t( l) 2c/' 4
= ·-
5
.- cos ip ~ -r.:os- <p
3 . O
alp= -
5
l
~ 3 alp= 15 .o lo2tt = ii1t a5 ·
O U
= r sin A C()S <p, -:: = p COS s · e

v ' . 1 J- = ab. t.1)-·, Sill
10. .:: .::.... ::;: psm 88m<.p. ~
fl /J ( ..
f f .f
2;i; rt I
r= t?p2 si,/ <p (..'{J.l' <pab(p2 I si11el¢ a8 cit'}
(p=O El=O p=O
abcff
=-
3
5-
21t
.
it
.J
Sl!l 0 COS- ., a:,hr:J
r.p a6 ,Ap = S
~ 21t
?
Cf}S"'" cpdp
f sin:, 8
n:
af3
0 0 0 0
=
5 2
f
tr'! be [:21{ 1 + cos2
<p ,itp 1[1(J ( sin <p - sine cos:-, a(.e)· J'
0 ) 0
_ a·3 hr: ( A
--- -+--sm. 2<p ('
-uJJ
. ·S
+--cos-1 8 l1t 'J _---IT(r'''. he ( 2 -21t--er-~ be
)(' .) _
5 2 4 1 2n:)
o , 3 ·0 5 . 5
/J
ll. J zrdzdra0
h
z= s"
= _!_ '} }
h-R- _ h-R- '} ') J = n h·.R·
') "')
2
2rc.
( 2 4 4
12. Kurescl koordinatlara gecilirse, kure denklemi olarak p = cos8 bulunur.

'
;.J./~ COJSf:l itf/:,
J
,i: .-, , l :,J.n: 4 Ll o . .u.
l ::;: p.p- sin 8 dpa8 (A.p = cos vsin o ao atp
4
(f)=-n: 0=0 µ=0 0 0
buhmur.
161
www.NotMekani.com
byns
fok Kati, lntegruller
~ ""-.. ~-r~--------------------·,·······,··,,,,,,,,,,~,,,,,,,,,,,,nl,.''''~'J.,,,, ·. ~- ··:~,--.,, ~ ...,~=--.-i:f'::"'"J";~nunuuuuu,~,-.n,n-i:i:1n:
,~.""/--?
L' .: = \'' ...t: + .Y- konisinin kiiresel koordinatlardaki denklemi
p cos fJ = "\','p-'"' Slrl· 2 e ('(JS'"'') cp + p~) -..2 .

Slit e stn:
· ) c.vp (VS e = p J'lll· a.u ~ /{Ill e = 1 : : :;') 0 = -n
4
.t2 + y2 + z2- 2a::: :::: 0 :::::;> x2 + y2 + (z - a)2 = a.2 kuresinin kuresel koordinatlardaki
denklerni
p2 = 2ap cos8 :=;, p = 2a cos0 olur, Buna gore,
f
?n: ;c/4 ]:a [W'6 2K n;/4
l = J J p2 slil8 dp ae atp = -1- J J 803 co.i 8 silt8 ae tAp

{(l=O t:l=O p=O O O'
= _ 8,r1
3
. 2" [ m.r4 B
4
I
:
0
1· = -
8"1
3
2,Jl _!_16 - 4
.
!J_ .
= na3
14. Kuresel koordinatlara gecilirsc

2n n; a
l = ff J ,r~.l + y2 + z2 dr {{)' dz ;;;; J JI p . p ~ sin G ap ae alp I I

(f U:,=0 0 0
bulunur.
x .
15. - == p .rme aJ,np, _[ = p sit! 0 sliHp, !.. = p cos0
a b c
denirse .I :;;: abc p2 .,,in8 ve elipsoidin dcnklerni p. = l
olur, Buna gore
fff
21t it/2 l
I;;;;;; ep cos 0.abcp2 sin 0 ap a8 atp

0 0 0 y
= ahr2
21t
J
p
J4
4
1 . . abc2
loaeatp= -4-
J f a8tAp
2i1 Kl2
= -4-.2.21C
ahl2 n !
= 4rr.ah, 2.
() 0 0 0 ,
162
www.NotMekani.com
byns
fok Kath integral/er
16 . .r == \,' 2.r-1 / ~ 2 + )J = 2_r cemberiniu kmupsal koordinatlardaki

denklemi r1 = 2r sinc.p ==:, r = 2sincp olur,
I J
2.r1111.p rr :n:/2
[?dr~
1t/2 2J·1i1(p
1 2
T ==
J0 ::r2 .r dzdrt~ = J0 Jn -z
2
0 0
{T
::cc --::,
-
J-
'.) n/2
0
· 1
3
~
r:'
12.r/n(fl
0
4
ntp :; ; ; ~
~
er
~ .
J
re
0
ci
,111r <pdp
= _±_
3
a2(+l ~ l)3 = ~9 a2
0 x
17. lniegrasyon bolgesi, nstten x2 + y2 + z2 = 4a2 kuresi, alttan

z = O duzlcrni ve yandan da x2 + y2 = 2ax silindiri tarafindan cevrili
bolgedir,
x = r cos(p
y = r sin<.p
z= 7
donusurnu yapil irsa ust yan kiirenin denklemi z = \/ 4 r?, - r2 . silindirin
denklcmi t.2 = 2arco.Hp :::::> r = 2acostp olur. Buna gore
--- rt
2a \',2a:r: _t2 ,,' 4,,/2-.11-r2
.. 2acos ((l ·.,,'4(.1"2.-,-2 y
J J J dz dy ax= f
\
I= Jo J rdzdratp
0 0 0 1t 0
2
2 2
n re
f
rt
J ( sin' cp f
- -
8a~3
;;:; ~· 2 .
-1 )atp = Sc/
- -.- 2 ,Sin3 <pdp + -Sa' 2tAp = 8a3 . It= -1t
0 + -. 8 a3.
3 3 3 3 3
n
2 2 2 z
18. Kun psal kooroinatlara gccilirsc, kurclcrin dcuklcmlcri
x2 .+ -y2 + 22 = a2 :::;, p2 = a2 =::;, p =a

y
x2 + y2 + z2 = 2az ~ p2 = 2ap rnsH :::::} p;;:: 2a cose
olur.
163
www.NotMekani.com
byns
(ok Kaib Lnte raller
I TC
p = a ve p = 2-acose => a = la cose ==> rns0 ~ - ===? 8 = ±- olur,
2 3
f
2IT n/2 2(/ cos& 2n ;,c/J a
I= J0
J
1t 0
p2 ws20 p2lsh1Gjap a9 alp + J J J p2 co./
0 0 0
8 p2 lsin6I ,;.p a0 rAp
-
3
ff
2n:n:./2 ,5 2rt;t/3
J
.
5
= f P5
1
l~{.1,'(i.l'll co.l '9 sin 8 a9 r!(j) + (~ co?- 0 sitt9 a9 cAp
0 ~ 0 0
32 /JrC . JJ/2 7 . a5 2Jrc ,cj,)

;:: S S
i •
a CO.I' f) Sill 8 af) dp + C()/ 0 Sm 0 t'9 atp
o 1t/'., o 0
= -32
5
a s""5-1
- COS
8
..,n
. s e ln,u:n.3 (,'!,-kn. + -asS f-l ·,
21t
3
l.l
COS' o O 11e/] "·'t'
. ,;.-"
u n
4 ~
:;;:-a-· "(.-- I .) .2n+- a5 ( --+
I I ) 21t=1ta·.:; ( -+-
1 59
7 ) =-na. 5
5 256 15 8 160 60 480
164
www.NotMekani.com
byns
{.'ok Kutl: i ttegraller
U( KATLI iNTEGRA L RiN UYGULAMALARI
HAciM HESABI r flTLE HESAlll
G nin hacmi Vise (x, y, z;) noktasindaki yogunluk o (x, y, .:::') ise
V"" JfJ dr((r(/.,o: M = fJfa(.r,y,_::)du(.rd-:

c G
olur, olur.
Eger, hacim kuresel koordinallarda hesaplanacaksa
V= IJJp2 1 sin 8 dp I {A} alp

c
' olacakur.
Eger silindirik koordinatlar kullarnlarak hacirn hesaplanacakxa

EYLKMSizLiK l\·10MENTi,HRSAilf
V= fff rdzdr,Ap
Koordinat eksenlerine
mentleri
gore eylernsizlik mo-
a
bagml1sm1 kullanrnak gerekir, r, = JJJ(y1 + .r.2 )cr(x,_v,.c) drt(vdz.
6"
ly = fJf ( x2 + z2)a{x,y.z)dxtZvdz,
(i
A(;JRLIK~lERKEZiNiNBlLUNMASI
I;= fJJ(x 2 + )'2)a(x1y,;-).tra:-vd;-.
x= 1~
fJf.rcr( x,y.z) dr t(r dr,
c
Orijine gore eylernsizlik momcnti
c
•v = J___fJJ
lff 'cr( ,T
1
, ,1;· •, JJ • ~7)drdl'dz
, . •. , ' lo= fjf (.r~ + y2 +.: )cr(x,y,.z)drt.(vd_z_
c c
z"" 1~
JJJ.-~cr(x,y,z)drdydz Koordinat duzlemlerine gore eylemsizlik moment-
leri, sirasiyla,
c
Eger cisim homogen, yani O'(x, y, .:) sabitse yukandaki ifadeler

l-'J' = JJJz2 cr(x.y, z) drrfr dz,
1 ...
c
-r = -JJJ
v ;
G
xdxdvrh v
l_u = fJf y2 a(x,y,z) dx dy dz,'

o
,v = __!__v j"JJ "vd-rdvd.z
.
G IR= fJJ x 2 a(x,y,z)dxdvdz
(i
olw..akur,
~eklin.i alrrlar.
165

www.NotMekani.com
byns
• U~ Katll integralin Uygulamalar1
I. x2 + y2 = z paraboloidi ile z =1 duzlemi arasinda kalan 7·

bolgenin hacmini bulunuz.
y
I
.l
I Problem 6 daki billge Problem 7 deli bolge

I 2 -, f,
z = ·v' 2- x" - )-
'1
+ )"'
1' I
Alttan z = ,, .r kunisi , iistten
x ' kuresi tarafindan snurlanau bolscnin hacrnini

y
bulunuz. 1-·
x
I! •
Problem 1 ~ld hi.\!g:e Problem 2 deki bolge I 8. x2 + y2 + z2 = l ve x2 + y2 + z2 = 4 kureleri arasina ycr-
~ I lestirilen bir cismin yogunlugu, her noktada, o noktanm
2. z= f? + / konisi ile z = I, z = 2 diiz lemleri arasm-
kure mcrkezine ohm uzakhgt ile dogru orantihdrr. Bu cis-
da kalan bolgenin hacmini bulunuz. i min kutlesini bulunuz.
3. Birinci bolgede, koordinat duzlernleri , y + z =2 duzlemi 9. O stten J..-2 + y2 + i2 :; ; 2 ktiresi, alttan z = x2 + },2 parabo-
ve x = 4 + y 2 silindir taralmdan simrlanan bolgenin hac- loidi tarafmdan simrlanan homogen cismin kutlesini
mini bulunuz, bulunuz.
10. x = y2 silindiri z = 0, z =3 ve x = 4 duzlemlcri tara-

fmdan snnrlanan bolgeye yerlestirilen homogen cismin
agullk merkezini bulunuz.
11. x1 + y2 =4 silindirlylc z = 0, z =4 diizlemleri tarafmdan

y snurlanan cismin yogunlugu (x.y,z) noktasinda
cr(x, y, z) = 20 - z2 clir. Bu cismin agrrhk rnerkezini bulu-

.,-4+y2
nuz.
Problem 3 teki bolge Problem 4 teki biilge
12. Yogunlugu I olan, x + y + z = 2 duzlemi, .t2 + y2 =2 si-
4. x2 + ·y2 = 4 silindiri ile z = 0 ve z = 4 - x duzlemleri ta- lindiri ve z: =0 duzlemi tarafmdan simrlanan cisin Oz- ek-
rafmdan smirlanan hi.ilge11in hacmini hesaplayuuz, senine gore eylemsizlik momentini hcsaplaynuz.
13. a yancapli kurc scklindeki bir cismin her noktadaki yogun-

5. z :::: J...2 + y2 paraboloidi, :: = 0 duzlemi ve x2 + y2 = l si- lugu, o noktanm kurc mcrkczinc nlan uzakhgmm karesi ile
lindiri tarafmdan snurlanan bolgenin hacrnini bnlunuz. tt'J.'S oranuhdll'. Kiire yiizeyi fizcrlndcl<:i 11okt.a1arda yogun-
luk, klire yarn;apma e~it olduguna gore, cismin klltleS:ni
6. Alttan xOy duzlemi, ustten z = 9 - .x2 - y2 paraboloidi ta- hu1unuz.
rafmdan simrlanan ve x1 + y7· = I silindirinin <l11imda ka- 14. Ostten p = 2 lctiresi alttan z = I di.izlc.mi tarafmdan ~mrr-
lanan bolgenin hacmini. hcs.'lplay11m ..
Jun biilgcnin hacmini bulunuz,
166
www.NotMekani.com
byns
c-« Katlz Integraller
JI
1
I. V= Jd;:,((l/dr==ff (1--12-_i),:u-dy
II __.2+_~;: . !}
ff
2it l 21t 1
,- =ff (1-r2)rt!rd<p= (r-r3)drd(p
0 0 DO
2.
ff
2r.l 21h'2
= Jfdxt(y+ Jf(2-.r2-y )dxt(r= 2 rdrd<p+ J J(2-r2)rdrd<p

H' 0 0 0 1
2
.\'
3.
JI J dzd.xcfy=Jf ( 4-x)dxdy= ff
4-J.' 211: 2
4. V= (4- zcos e )rdrdcp
D O B O O
= 16n:.
167
www.NotMekani.com
byns
('ok Kath Lntegrallcr
-, ,.,
fJ f fJ (..r
.!.~+]!'"
5. V= dr.(. ty d« = 2 + _i,,-'}txdy
B O B
6. Silindirik koordinatlara gecilirse
V= TrJ'.-M&T I 1 z
o l o
=
o 1
1 9
n
/· }'(ff(Ap
=
21t .
J( 2 - "".;'- - ~ + 4 Jatr =
81 81 9 I 1
,
f
21t
16tAp =16.2n. = 32n.

0 0
7. x2 + y2 = 2 - x2 - y2 => x2 + y2 = 1
x-,., - _r-,., - \' ' .I ..2.

1
,, )
I- )'..:. dr ay
f J ( .-., . ) f f [-21 ( 2-1· 2·. ·)li2 ( -2r)-·

2IC l 2n; I
:::,: . \."2- r : - r rdrtfi+> = r= dnfi{>

-t
0 0 0 0
::; LJl([-- 1 (.
2- r2
)3/2 -~
,J J = -2 ( .-
,.-·2 -1 ) atp = ~(',;'2
2 e .-
-1
)
.2JC
3 _, 3 3
n 1,
o
4 ( r:
::cc-J't\,'2-1. )
1
8. p(_t, y, ;::) "" 1c)x2 +)..2 + l
I
21t
f
l[
f k.p.r/
~
,{'! f p4
2;,c rt 4 12
ae alp
-
Al~ sine ap a9 atp. - Sil! 9
Q)=O El=O p=l O O 1

y
1-rr 11 2,c ;r,;
= 15,{ J J sm0attlft.p
. = 15 f di:p
15
= -k.2.2;r = lSkn
4 Cl (I
4k n
-t.YJS0
l fl
4
168
www.NotMekani.com
byns
Cok Kath int ruraller
. , '1-?-J
fJ ff[v"°1 -
1
M = ·s kdztf,V dx""" x2 - y2 - (.i + ./) }tn{v

{/ .12 I y~ !J
=
2JTIJ1 ( ,' 2 1)
. . , . 1 - r - r r dr o.tr = 2f,.· fl ( \':' i - 2r
1'C ~)
- r - ,.-i . dr r.Ap
0 0 0 0
2n
""" J (~- -3I (. 1 - r )
2. 3/2
·
l 4
- ~ r )
4
11
il\p == -
l
12
f
?TI
alp
. 1 .
= - . 21t = - .
12
1t
6
0 0 0
10. a ::: k olsun,
. r3- 12 '=P
= 3kJ(4
l
- •'v2)di,·•' = 3.,{(4v-.c:...._1
_, ?, = 3k.~ :, == 32.k
-2 / -2
f
2 4 3 2 4
_!_JJJ
.r;; Af ..JO' dz 3U 1 f.
•. dxdv1 =- J 32 f·
• = _2_
krdzdxdv
, . J xdvdv
· ·
-2 )) 0 -2 y1
.
~ l_
32
J x22
2 14
av = _2_ . .!..
., -<_} 32 2
2
J ('· 16 - · v4 )t1v· = 2-(
64 .
16;· - _l v5)
5 "'
,2
I
6
5
~ ~ ~ ~ y
·v """ ~
U j 2 J JJ 4 ky · = ..2_
· dz dr dv 32 2 J J rz 4•' 1
..,. = ...!....
3 d..x r/1, 32 Jf 2 43
· v dt dv
·
2 ----------------
-2 )i2 U -2 .1'1 0 -2 )'7.
= -~
32
. f
?
·
i'.r
14
av = ~32
,., ·
f'] (4r- y3}
· ·
{/,.,"""
..,.
_2_
32
.0;:;; O.
-2 y-- -z
~ 6: J (4- y')<&~ :if (4-y'),&~ ;2 ( 4y-y')

-2 0
12
0
Agrrhk merkezi (·~ .0 ij.. noktasuhr,

5 '2
169
www.NotMekani.com
byns
{:ok Kat.It lnteg,.aller
1 J 1(
11.
ill= J '7,.2 f(w- z )du{rd, 2 = 20-? )rdc drol:,o

-2 _)4_,i} 0 0 0 0
=
?.re 1
f
0 0
J(20.z-3) 73 14
0
rdrt/f{J=3
176 lrr r:.,
52
0
12
U
_d()=3.21t=-3
352 . 704
1t
f3
176 2IT
r1 14 3.176 64 21t
= 704:n: COS(pt&j)= 3.704:n: ·3 J COS<.fld<?=O.
() () u
Benzer ~~kild.e y=0 bu unur,
_
- 7041! .-3-
3 17.64 j2
2-n:
r2
12 atp;;;;; ___l_,
704n
17.64
3
.. 2.l1t = 34.
11
0 0
bulunur. Ag1rhk mcrkczi (o,O, ~~) dir.
12. /, = fJ ( x2 + y2 )(2- x- y) = fJ r2 .(2- rcos<p - rsinqi)'rdnA.fl

ll
f f(
2rr ,,·2
= 2r3 - r4 cos tp - r4 sin cp) dr atp

0 0
=
2n:(
J 4·./2r-e- 4,/2,- .
2--~-cos!_p---sm<.p
'.) '5
l dp
() . ;
4,/2 ~ .-
4,/ 2 J 12ri:
= 4JC.
=
(. 2cp- -~-.sin(f) +-cosi:p
:-} .5
0
170
www.NotMekani.com
byns
(.uk Kath Integraller
k
13. a( x,y. z) = 1 dir. Kure yuzeyi ttzerinde x2 + l- + z2 = a2
x- + y 2 +;; 2
k
olacagmdan -----:;-
a~
=a ::::::, k = a3 tur, Bu durumda k = a:~ ve
J
cr( x.y, z) = , (J., '} dir,
x'"""+f+::
M = JJfcr(x,.Lz)dxdydz-fJf (~: d:cdyd::

.r 2 +) + z2
c,: G
olur, Kiircscl koordinatlara gecilirse
f f f a: f f f shtfi dp {if1{Jq)
ln; 1[ a ~ 2IT IT a
2
iW = p ls,nelapaSatp = a':t
0 0 O p O O O
== t?
2n: n;
JJp
la
sl!te ae cip = a4 ff-i'lfl
2rr n:
8 ae;; ; a4
-~It
J - cose
11t
,Ap
0 0 0 00 0 0
f
2rr
= a4 2atp = a 4 .2.21t = 41t-a 4 bulunur,

0
14. p = 2 ~ i2 + y2 + ::::2 = 4 ve z. = 1 be x1 + y2 = 3 olur,
I I-,/ 4-r
,,'4-x2-1-2 'IT ,,'3
v = ff ', f ~u(vdr = rdrart'

O l O O
0 0
f
2n
3 [(4-3)3/4_43/2] dc.p
o
21t
7 14
di:p = -:, ·2n = -n.
~ f :)
0
171
www.NotMekani.com
byns
BOLUm PROBLEmLERi
1. x+y = 1, x + y::::: 2, 2x - 3y = 2, lx - 3y = 5 dog- I 0. x2 + y2 + z.,2 = a2 kuresinin hacmini veren il.(.: kath integra-
rulan mrafmdan suurlanan bolgenin alannu bulunuz, li (a) kartezyen koordinatlarda (b_) kurcscl kuonlinallarda
(r) silindirik koordinatlarda yazrmz,
2. y = x, y = 2x dogrulariyla .:t.)' = I, xy = 2 hiperbolleri
iarafmdan simrlanan bolgeuin ala111111 hesaplayunz.
ll. I. B uzerinde integrallenebilir olsun,
3. Birinci bolgede y = x2, y = 2x2, .r = y2, x = 2y2 pa-
rabol leri tarafmdan smrrlanan bolgenin alamm bulnnuz.
A= -1
A!anB
-ff.t (x,y)d.xdy
D
4. (J:2 + y2)7.. = a2(x2 - y2) lernniskan tarafmdan snurlanan
ifadesine f fonksiyonunun R uzerindeki avaraji (ortalama
bolgenin alanuu hcsaplayuuz.
degeri) denir, A~ag1daki baginnlarla tarnmlanan [onksiyon-
lann altlarma yazih bolgeler uzerindeki ortalama dcgerini
5. B bolgcsi, hirinci holgcdc y;;;; x dogrusuyla
bulunuz.
x4 + x2 y2 = y2 egris;i tarafrndan smnlanan bolge olduguna
gore (a) f(x, y) = x2 + y2,
I= ff drt.(v ')
'"')h (b)
B = { (x, y) : 0
f (x, y) - sin (.t

.s x ;:s; 2, 0 -s y -s 2 }
+ y)
lJ ( 1 + _;c7 + y~,
B = { (x, y) : 0 ~ x ~ n, O ~ y ~ rr }
integralini hesapiaynuz,
(c) f(x, Y.) = x2 + y2,
2
B = { (x, y) : x2 + y2 :S 1 }
6. J (arc tan Jtt - arc ran x) dx imegralini hexaplaynnz.
0 1
(d) f (x, y) =---::;:-,
(YC: Once integrali iki karh integral ~cklindc yazmiz .. ) X")'
B = { (x, y) : e-lx -s y -s tt ·\ x .c: l }
7. Hangi B bolgcsi uzcrindc

= 1,
fJ (4 -
12. .xy xy = 3, x2 - y2 = I , x2 - y2 = 4
x2 - 2/ )drt(v
hiperbolleri tarnfrnd,rn srn I rlanan holgeye yerle§tirilen ho-
h'
mo gen levhanm orijine gllre eylemsizlik momentini hesap-
lntegrali maksimum degerini ahr? B11 makslmnrn dcgcri laym.1z.
hesaplayimz ..
. X2 2 x2 y2 _z
2
8. a, b >0 dir. x O r- duzlcmi, z = ~ + y,, puraboloidi ve

13. 7r.r + ---, + 1
Ir ".---,
= l elipsoidi r.arafmdan smrrlanan bulge
a: h-
i.iz.erinde
fJJ(. . er2
x2 J'2 .r
---:::;- + 2 == 2- sllindiri arasmda kalan holgcnin
.r: h a 2 2J
x., + Y2 + z). dr,iJ'dz iMegralini hesaplayrn12.
hacmini hesaplayuuz.
b c
J J f(
9. Yukandan p ; : : 6 co.,·e kuresi, alttan e=~ konisi tarafm-
1 )1-,t? ..!'
dan suurlanan cismin hacmini buhmuL._

3 14. x2 + J,2) dz. dy d,; integralini silindirik koordi-
o f) (I
natlam gi::~crck l1esaplaym1z.
172
www.NotMekani.com
byns
y
= )1 x·'I + )-' 2 k umsi
.. l·1 e Z = -'~) diiUZ1 erm' tarn f muan ~UllI 1 a-
1
J J 'T (
24 • Z ,I...
15. Z.r2- Y + f) dz dy dx integralini nan cismin yogunlugu, her noktada, o noktarun xOy- duz-
lemine olan uzaklrgi kadardir, Bu cisrnin ktitlesini bulunuz.
n o 1,/2
tt= --·-
2x- r
JI=.:.....
y
H' = -
z
2 ' 2' 3
2~. x2 + y2 = a2 silindiri ile z = 0 ve z = h duzlemleri tarafin-
do11U~ilmti yardunryla hesaplayuuz dan suurlanan cismin (x, y, z) noktasindaki yogunlugu z ol-
duguna gOre cismin kutlesini bulunuz.
16. ellpsoidinin hacmini

26. -O~tt1:,11 p = 2a. cos 8 kltresi, alttan B = -n konisi rarafmdan
6
suurlanan cismin yogunlugu her noktasmda, o noktamn
x= ap sin8 CiJ:i!+l
x.0.v duzlemine olan uzaklrg: kadardir. Bu cisrnin kutlcsini
J-= hp sin A simp
bulunuz,
z= cp cos8
donusumu yardinuyla h.esaplayuuz.

'!7 Birinci bolgede, koordinat duzlemleriyle x + y + z= 2 duz-
lcmi tarafmdan suurlanan cisrnin (.~. y. l,l noktasmdaki yo~
,------ gunlugu cr(x, y, z) = 2l" Dlduguna gfae kiitlesini bulunuz ..
fJ . f
21I l '11°4-,2
17. r2d.z;drd<4) i11tegralini kartezycn vc kuresel ko- ·

0 0 0
ordinatlara gore yazrru ,.. 28. .z = 16 - 2x2 - 2y2 ve ;: = 2x2 + 2y2 paraboloidleri tarafin-
clan simrlanan bolgeye yerlestirilen bir cismin yogunlugu
cr(x, y, z) = \' ...t-·?° + y""'

1
I
olduguna gore kfltlesi ni bulunuz.
HI p = l - rns8 yiizeyi tarafmdan snnrlanan bolgenin hacmi-
ni bulunuz.
2t), z = x2 + y2 paraboloidi, xOy- uilJ".lemi ve x2 + y2 = 4 si~
lindiri tarafmdan smH"lanan homogen cismin kiitlesini bu-
r--
' 2 ,.., lunuz.
19. Alttan z ~ 'V .r + _.1< konisi, ustten x2 + y2 + z.2 = 2;: kii-
resi tarafmdan simrlanan bolgcnin hacrnini hesaplayimz.
/
30. Alttan z= 3,} x2 + y2 konisi, iistten z= 1 di.izlemi tara-

fmdan smll'lanan homogen cismin agJrhk. merkezinl bulu-
,' 2 2
20. z = \1 .r + y konisi ile 6::: = x2 + y1 paraboloidi tara- nuz.
fmdan smirlanan bolgenin hacmini hesaplayrnrz.
31. z = x1 + _v2 vc :. == 12 - 21.2 - 2v2 parabolo.i.dleri tarafm-
dan smirlanan homogen cismin agirhk merkezini buluuuz.
21 Ustten x2 + y2 + z2 == 4 kuresi. ahtan 3.: : = x2 + y2 parabo-

loidi tarafmdan sunrlanan bolgenin hacmini hesaplayimz.
32. Ui:.tten p=a klire-s.i, alttan 0 = 2:.
koni.si tarnfmdan :;mu-
3
!:.man hornogen cismin agrrhk merkezini bliiunuz.
22. x + z ""' 1. y + 2.: = 2 ve koordinat duzlemleri tarafmdan
simrlanan bolgenin hacrnini hesaplayimz. 33 Pr~blem 32 verilen cismin .:::- e csenine gore eylemsizlik
momentini hesaplaym1z.
23. x2 + y2 = l silindiri ile z = 0, z = -y duzlemleri rarafrndan

34. x = 0. y = 0.. z = 0, x + y + z = l dilzlemleri tarafmdan s.1-
srmrlanan bolgenin hacmini bulunuz,
rnr!anan lmmogcr1 ci~rnin orijinc gcfrc cylcrnsi7!ik morncn-
tini hesaplaym1z.
173
www.NotMekani.com
byns
(,"ok Katli lntegraller
1.
x+y=u} donusumu yaprlirsa
2..r- ]y = v
d(x,y) 1 1
/'=----'=----'=----
' d(u. I!) d(lf, v). I 1 1 I 5
d{x,_v) 2 -3
olacagmdan
2 '., x+y=l
A= Jf dxtfy=JJ idudv= J J idwlu

B D \J ·~
= --=-1 ( 2 - l )( 5 - 2) = -3 '} ------1---1--,,-----v=5

br:
J 5
bulunur.
2 u
u=l u=2
2. ~ =
~y:;;;:;
ll}·
j'
dunu.~ilmU yapihrsa B bolgesi
u = l , u = 2, v =·1 , v = 2
dogrulan tarafindan srrnrlanan birim kareye doniisur,
J= o(x,y) =-1-=---
cJ(u,1•) cJ(u,11)_ y 2y 2u
o(x,y) x2 .r .r
)' x
olur, Bnna gore

v ~
f J.. .!.__t1ud1·"" JI.

2 2 2
A== JJ du(r""' Jf-.21.f1-dudv"" 2ll 2

In u I~ dv
s f) l l I I '1.-'=2
2 DI
.
v=l
= !_ ln2J dv = _!_ In 2 br2
2 2
I
0 r~
I
olur. i<=l rt=2
174
www.NotMekani.com
byns
Cok Kath Integraller
y
-=u 1 y ..,
3. bolge d611i.i~umU yapilirsa. B bolgesi y=2x2 y=.r
-:
-= v 1··
)'2
u = 1., u = 2, v;;;; 1. v ,:::;; 2

dogrulan tarafmdan snurlanan D bolgesine dfo1ii~Ur.
1 I 1 . _.,
!---- - -----=--;;;; -f.-n,.F
. - a(u, 1') - -2.J' 3 3 .
2;(.r,_v) x3 x2 x\2
I 2.x
y2 /~
y .r l I
Diger taraftan u. i: = .«: . ___:___ =- olacagindan J ""' --2-2dir. Bu-
x2 r2 .rv 3u ,.
na gore
2 2
A=Jfdrdy=ff-_?_ dudv·=~If~-~ 3u-1.L

1
_"} a: v
dudv
2
B O I 1
0 2
J
= 31 . 2 v21 ( - -;;1) 121 dv = 0. 6L J iJ.
2 1 dr =:;; 1 (-- ~1)
6
121
61_
.-;: ;:-_'
, __ __,._ .
11,
l 1
olur.
X =r r·r. :,os<p}
4. dOni.i~LlrnU yapihra r2 = a2 cos2cp lernniskat dcnklerni
y = rsm<p _
elde edilir.
A
4 x
t? :::::} A = a2 oiur,
_4
5. ."1:4 + xly2 = y2 ::::::} x2(x2 + y2) = y2 :::::} r2 cos2q, . r2 = r2sin2cp :::::} ; ;y-.i:
= tan.1 <r ~ r =I tancp I.
01
,:1
;
/,
:;
:_
:
~
I
i/; ,".·/ "\

•
.0 + x2 x2 = .,2 => x2(2.r2 - I) =0 -, -, ...LI

:
.l 1 : j
,r3 =-~, .,r4 = """7"""'
I
,.· 2
;i/
\;.,:..
'
175
www.NotMekani.com
byns
r·ok Katlc lntegraller
I"'
....·2
J J
_r
dyd.r . =J
rt/4
f
tan rp
rdrd<p = _!_
n/4
f 2rdrd<p
~ f - 1+1,2
x/4 nm<.p
0 .r (I.+ .i2 + ),2 )2 o O ( 1 + ,2 )2 2 ri;/4 l 1 + )2

,.2 0 0
·,/1-..t:2
=-
1 J<J/4(
1-
1 'J dcp;:;:: -1 i[J/4(
1-cos"" <p d<p =
.., )'
-l n:J/. sin
4. 2
(j)dcp ~ -
1 p;f.1.4(, )
_l + cos 2cp dcp
2 l+tan 2 cp 2 2 4
0 . {) 0 0
6. I= J
0
(arctaf!1'X- arnan.r)~ = JJ 0 l
x
1+(.,t!) 2
d1;£r f J
= ~?-1
l
2
O
l+
21;
t2
did!
= JJC __!_2tn(1 + .x2 ? ') 12 dt = s' ;,,( I + ,4?) = _ _!__ tn( I + 4t2 ') Ire - fl[(_!_) _s_,dt
2t 2r 2t 2t I+ 4t2
l O 1 l l
ln5 1t1( 1 + 41t2) f-ri: di In 5 In( 1 + 41t2) In

----+ 4 ---') = -- · + 2arctan t
2 21t 1 + 4r 2 2n
1 l
= _ln_5 - In( J + 4n2 J 1t

2 21t 2
7. Integralin maksimum deger almasi icin 4- x2 - 2y2 ~ 0 :::::}

y
x2 + 2y2 :s 4 olmahdtr. Bu da bir elipsin i~ bolgesidir,
.r2 , rcose 'l -

f . J ~ J
= -·v
') .'2
r omr. I
2 x
-··.- = rsm0
'\:'2
f(
2rc l
Jf ( 4 - J·2 ~ 2)7 )cfydr = J 4- 4r2 )2·v . 2 r drdA
.r2+2_,-2:,;4 0=0 r=O
176
www.NotMekani.com
byns
-x ;;;;; rcos<p
a
l
i :=: /'Sll"tqJ J
denirse, J a;;; abr ve
}'2 x
- ;;;;; 2- egrisi r;;;;; 2cos1.p cemberine donuseceginden,
b2 a x
f
n:/2 2 i.'osp ;c 4 12 ,oscp
V;;;;; J ?.ahrdrtiffi;;;;;; J
2 ah r4 dp
1C O O O
2
nn
J[ 1(
nn
; ; ~ J ( I + 2 cos2cp + cos2 2(fl) at:p- = 2ab
x
1 + 2 cos2q:, + l + cos4<p)] dfl
0 0
= 2a'J !(, 2 3
(1)
.
+ s,n<p + 1 .
8sm4<p-.
) 11[12
0
_ ?
- _ab. 2 ~_I-
2. 2 2
nab oiur.
1C
f p2
21t 3 6co~0
9. V= J J sin8dpd8d<p
1.p=O El.cO p=O
f
211: n;/3
= 72 J cos3 e sin8d0d-:p
0 0
re
-- 72
2n
f- cos4
.4
e .
3
=-1 8 .:2 :rt -161 +l lr )
0 0
15 135
=182...,..-=-Jt
., "]6 4
x
·\•' ,/- . i:2- vl

10. (a) , f dz.dydx
,./ (,?.-x2-y2
jJJp
2nR a
(b) V= 21 shtBf,;pae,Ap
U O O
177
www.NotMekani.com
byns
Cok Katl: Integraller
11. (.) Alanb = 2.2 = 4. br2
= lf (2x
4
2 2 + i_
J
-Jdr = .43
.!_(-~ ./ + ~
3
xJ 12 = .24_(-~ 3 +~)a=~. 3
J
0 0
(h) Alan H = n.::t:;;;: Jt2
A= n2
L
f Js,rt(x+y)dvdx=
1t 1t · · ·1
~ J-coJ{x+y)
1t · , 11t
dx
0 0 0 0
=~
l
f[-COJ\X+
1t
rr)+ msx]dx;;:: -;Tf
1 ·
1t
(cos2x)d.x=
l
n'.2 (z-sin2x)
1 11t
= 0.
U U O
(c) AlanB =:rrr2 = rt.l = rt br2
A =- lss··(.. r2- + y2 )-dy dr = ~7ll

1t
ff
2n: 1
r 2 r dr d<.f, =-1 .
n:
f
211:
-F
4
4 11
atp = -l . -l . 2rc = -I .
rr 4 2
B O O O n
-.1·
(d)
\ A I,anB = s"'·:, ef l)-'I axi=
.r; ,J:-..,
("
e x- e -2x) tU
.i..
= -e - · r + -I 2e -·1•· -r I''' --e.-l - __l e-2 - __! -_l_ -- 2 e--= , I ,
2 e 2e2 2e~
1 e-2.r 1 1
I
= cfrl ~- dvdx = Jco~
,,-'.2.1·
x.) )'
l
.r
/n y IC
e
.I"
a
1
'
dx;;: : s""'-_
1
1 (-x
.r3
+ 2x)dr:;;; -~
. .!.
lc,;1_,
2
olacagmdan
/\ =--=-.--=--
1 1 2e2 /I dir.
.
2e-l 2 2e-l :le-1
2c2
12. 10 = fJ (x2 + y2 ).cr drt(.r = cr fJ (.r2 + y2)tirt~ii integralinde

fl iJ
xy = u, x2 - y2 = v donU~UmU yapihrsa
J- rl(.x,yj _ 1 _ 1
- <1(u, i') - ?(u, v_) - I y x I -2(;r2 + .v2)
d(x,:i) 2x -2y
olacagmdan
3 4 '.1 4
fo=aff-(-r2+/).
-
( l ,t•dn=~JJd,
2 ..t2+y· ~
;d11=*.3.2=3cr
-
olur.
1 1 . · l l
178
www.NotMekani.com
byns
(:ok Kath integmlltT
13.
~ = p s/1t8 COS(.pl
J = abc p2 I sinB I
.:v;_ = p sine sin(p
ic
= pcos8 j
olacagindan
I= nJ
0 0 0
p2 abcp2 sine '4> ~ <Ap = a~ n
fl O
sin0 ,.f! '"l) = a~ f-
0
cosO
1
11
0'
abc
;;;;; a(p;;;;; -
5
.2.21t;;;;;
4
~n:abc
5
h. J = r oldugundan
l= T tJ?
o o o
rdzai~ = Tf n n
r3 Z lrroHp dra\p
o
TU?
J
l
J0 r 4 cos<pdnAp
. .
= -l
5 .
K/2
f. I .
coscptAp = -sin<p
4 O
l (/2 ·1
=-:-.
J
0 0
)' v ~· 2x - y
15. .: s .rs.::.._+ 1 :::::} 0 s x- .C..:. s 1 ::::;, 0 s --- S: l :::::} 0::; ; u < 1
2 2 2 2
0:'.S:}':'.S: 4 :::::} 0::;; £ ~2 :::::} 05V.:S::2

2
O~z~3 :::::} o~ -z ,..,;; I :::::} 0$W:S: 1
3
1
-- 0
2
1 ( 1)
u; Uy uz
d( u , r, JV} I
J d(x,y,z)
I' .. l. Vy Vz 0 -
2
0 ; ; 16 - - 2, 0 + 0 ;;;; 1 6 ~ .I == 6
fY,; Wy H'-
0 o
3
179
www.NotMekani.com
byns
' ok tva h. inte1;raller
17. Dikkat edilirse, integrasyon bolgesinin tist yan kiire uldujiu g()ri..iliir.
'T
' ., ...,,'4-_.i:2·_ yl
a) J J dzdydr
-2 -)a2--2 0
y
n:/2 2
J fp
IC
b) J 2 si116dpaBatp
0 0 0
lK. V ~ f J '7;,
a o o
sin 0dpd0d :::2 + z2 = 2z => z = O v z = 1.

Kuresel koordinatlara gei;ilir-.e
X2 + _r2 + z2 = 2z ~ p2 = 2p COS8 :::::} p =2 Co.\8 olur,
IJ J f cos 0
2n 1t/4 2rn1;6 2rr K/4
V= J p2~in0apa0otp = J 3 sineaecAp
0 0 0 0 0
= -83
2Jn;
_ - -41 cos 4 e rO
tAp = -2 . ( 1 - -1 . 21r
3 4
J
0
y
2 3 3
=-.-.21t=1tbr
3 4
-1
180
www.NotMekani.com
byns
:-:·o c Kath tegraller
2)
20. V _- fJ
B
J~·
,/.J2+):Z
.,+y"-
._ .
dy dx -
. _
B
(
fJ '\' x ,' 2 .2
4- y -
x""
'1
+ .J'
6
.
d;- dr
= f
2rc
J6 (
r-·:
,., J rdrd z2 + 3z - 4 ::::: 0 ==;- z = 1,
z = -4 ~ z = I => izdustim bolgcsi x2 + y2::,; 3 dairesidir.
V=
B
~
Jf ,:•-F;,{vd<=
.i+~i
71 ( <}dra0
8= .r=O
'
,
4-,2
·
z= 2 y
3
22. x + z = 1 ve y + 2z = 2 diizlemleri
y + 2(1 - .r) = 2 ~ y = 2x duzlerni uzerinde kesisirler (San duzlcm).
Arakesit dogrusunun xOy duzlemindeki dik izdli)UmU y : : ; 2x dogrusu- x+z=l
dur.
\;
. I
< . /
y
,\'/·~,v .../
181
www.NotMekani.com
byns
cs« Katl, Lntegraller
fJ J dz dydx = fJ -y t{v tlr = f f- r sitJ <p .r dnA+,

-F 21t J
23. v :;;;;
B O B n: 0
2·n:
= - _]__
3
J sin cp tAp = _!_3 cosq, j n 2
n
= _!_ ( I
3
+ 1) = ~ .
3
11;
)'
}'
24. cr(x,y,.._-:) = z
5ff~dz {(ydx = ff J ti: dy dx ff ( 2 - ·) x +7 )r(rdx

2 . .
M = = 2
B ,/x1+>;2 Ii
= ff (
2n 2
2 - r) r dr atp = f
211:
r -
2 r',,
3
,2
j0 £i:p = 4 -
(
3
8)
· _ · .
2 Jt -
3n ·
S
)'
ll O O
25. Ci(x,y,i) = Z
M=
JI f
h
zdt.dydx: h
2
2 21! a
J J rdrdq> = 1,- .2a2
2
?
f
2n;
alp= l
2crh
2 2
.i O O O O
26. cr(x,y,z) =z
2a msO
Jf f z dz dy d» = f J J p cos8.p
21t rt/6
M= 2 sine ap,A3 cip

R O O O
I± ff
2n: n/6 2n n/6
= J p4 l~(l(.'c;wEl cose slit 8 o{;)tAp = 4a4 cos5 8 Sttl8 t~Lip

0 0 0 U '
= 4a 4
2.n:
J ( --cos
) (, 0 ) n
6
l;,i:/6 u'+'
r~" =
·
2
-a 4
3
(i 8
1)
- - .-Jn:: = -rca
6
7 4
y
0 .
182
www.NotMekani.com
byns
f;ok Kath t ntegraller
f f
l 2.-..r 2-..{ - r 2 2--.t
27· J1 = J f ;.rdzll)dx""' J2x(2- x- y)t(vdr
0 0 0 0 0
2. ., 2
= J[(4x- 2.r }y- 2 ,tJ,.2 i-_{"dr = J[(4x - 2x2 )(2 - .i)- x(2 - xf ]di·
0 0
= f(
o
-? · 3
X" -
''
4x"- + 4x)dr
'
= (4 -
. x4 4
3x
··
+ 2x2
, )
J o
12 4
3
,..
28. 16 - x2 - 2y2 = z.x2 + 2y2 ::=:} x2 + y2 =4
f
= f[16 - 2(.r 2 + y2) - 2(..r 2 + _y2) }/.1:2 + y2 dy dr
8
y
=
:.:!1t2
JJ(16-4r~)r.rdrrAp=
0 0
1
.
Jl-r
2TI.f
0
16
3
1,
--r5)
5
4
12
0
tAp=-frAp""-.
15
. 2rr
256
0
•.
:d2
i5
1t
21J. cr(x,y,z) = 1 olalim .
J
..r2+v2
M = JJ dz dv dx == Jf \"' x 2 + J2 t(F d.x
fj O .B
12
J
2n 2 2-lr ~ 21t
= JS r.rdr~ = J!!._3 tip=!
3
atp = !3 .2n =
16
3
Jt
0 0 0 0 0
JC
30. Cisim homogen ve Ox vc Oy diizlernlerine gore slmetrik oldugundan
x=o, Y""'o du,
JI f fJ 1-(1-
]
M= cr(x,y.z)dzdydr = 3'\/ . r2 + .l),:(vdt·

B z=·t'.t2+_/· B
=k f
f:l-0
'J(!-
J-0
3r)rdral) = 2ht[ 7:
- /" l(*l
183
www.NotMekani.com
byns
Cok. Kutlt Integralle
JI f z.k.c/z~vdr= 4 fJ (
y
f f(
1 21t J:/3
M = 1- 9(x2 + y2)~vdr) = ~ 1- 9r2 )ulrfA1

B r-3\,';i.2-;,- i~ B €1=0 r=O
fl
3
IO
=Klt ---
(is
l 1
12) =k6TC--=-
· 1s.12 36
1 .(-n
olacag1,ukm
C1t
-; = Jlf z = ~ ::: 27 = ]._
~ M C7C 36 4
27
bulunur. 0 halde cismin agirlik merkezi 10, f 0, :J nnktasrdir.
31. x2 + .r2 == 12 - 2x2 - 2y2 => :i2 + y2 == 4

Cisim simetrik vc homogen oldugundan :t· = y = 0 dir.
2n212-2r.1 2n2
iW= JfJ kdzdydx== ff fr dzdrdp = J J (12-3r2)rdr~

0 0 ,2 0 fl
12 2n
f(6r -{r
2rc
= 2 4) ~=12.JcAp=J2.2rc=241t y
0 0 0
x
2n: 2 12-2?-
z = ~7t fJJ z dz dy d: = 2~1t jf f z d: dr dr.p

0 0 ,2
= -- -.
481t
!
ff
2rc 2
o O
(3r4 -
.
48r2 + 144)dratp = -f (-r
I
481t ·
2:it
O
3
5
5
.
-16r3 + 144r)
12
O
1 896
,.kp = -.-
481[
112
.21t = -
5 15
o ·1 acagmcan,
v.a. agir hk mer k·.ez1 . v ( 0, 0, l 121 dir ·
15)
32. x= .r = o
M =
2n: rc/3 "
J ff
du.
p2 sin0t4J oti cAp = t; f(-

, 2.n
cose)
rr./3
rt'
at"r = ~6
,.,
. 21t = -
1
3
n a3
.:
~ :.,ttn'jt
-,
1• • •
-.
D O O O l0 y
,·.,, --~ ~-
184
www.NotMekani.com
byns
Jff J J J 3cosH.p2sin0dpd:lalp={a4
2rm/3 a 2tt tc/3
lWz= r az ay dx= J f sin0cos0at3t)tp

if 000 (10
ln/3
= -41 a4 j- 1 . 2 2n l 3
· 2
Sill I:) atp = - a4
4
. - . 2n:
8
= -163 Jt a4
0 0
3 _d
- Mz 161ta· 9
"':::;-:::;---:::;-a
" JI 1 ~ 16 .
-1t(r
3
33. lz:::; fff (x 2 + y2)a(x,y,z)tkdydr

B
f
2it rt/3 a
= J f(p2s'in28co/+p2H.rhz2<p)p2sin9apa9cAp
0 0 0
2J1t1tf/:3 Jn:(
2
= fa 4 3
p sin 8 t4J ae tAp ;;: -
a5
""
1 1
-- +- + 1- -
()
aq, = -5 . 2rr; = -5n
5 2 24 3 24 · 12
Cl O O O
Jf
1 1-.i 1-x- ~-
34. 10 = JfJ ( x 2 + y2 + z2) dn(vd.x= J. (.r2 +y2 + z2)rtz«1ydr
~ rn
0 0 0
x2z+ y2z+ t) ll-.:r.-y dy dx

0 0 0
I I
= J f[x2(1-,r- y)+y2(1-x-y)+ ~(1-.r-y/]c.:vdx

0 0
=
fl [( ,
0
x- - X"
: ,.) v-
-·
-J .T". , ,,--, + ( 1- x ) -_y3 - -.l )' 4 - - l (· I - x- v )4]
2 · 3 4 12 ·'
.l-. r
0
dr
2
5
185
www.NotMekani.com
byns
EGRiSEL iNTEGRALLER
REEL DEGERLi FONKSiYONLAIUN EGRiSEL iNTEGRALi
V EKTOR ALANLARININ EGRi.SEL iNTEG ALi
EGRisEL iNTEGRALLERiN TE1\1EL TEOIU{IVlLI:£
· · ~~;;;;t:i~~~~~~Jt: ~·!· ~ l{
-J:yr~1:r: .~:~1r~~::;ii:lF- 1<~,
::::::::::::::: :-::i· ·,:::·', ::
~~!ti ~i ~
~t~f~: ?~ · .
jt, ti )::::::·::· . ,: ;.: : :::: .
...C .. ,,
1.86
www.NotMekani.com
byns
Egrisel t ntegraller
.. 1
F, turevlenebilen bir [onksiyunun gradiyerl1i ise f r.» integrali
yoldan bagunsizdir. c
·;~=-=
' Egeilitb~i~gesin?~:~i?:~T:~tf e
u:' .utu ! u ! ! r:
"
.......................• .'.... :'::.:!?{!:!:!:::!:!.!!! .. ::• ! ! ! 'ti! 11111 !! ti 11 ! If" ));)"): ·~P -;~~:;:---·
. . : : : : : :Ji(f '.lt;_, f ;{?:1:J:j~: R;~lii•·• · ·

. ·:· ·01a~~J~~:1}4~'h;i~i,: V~~i~ii:?11uyar~i ~anI•Pai:+:'t2:ay+1rndtacii;· .: .
. };:;;:·:r::~;}tkjis,'.i'niynan }~~ 'dif~t~~rt~t1:1··~~~:;~:~i~\f;:1;:1t.: (~i:{f'.l '. }i\,: i'.: . : .
· ...i le: (~,, y~, ~:~J,: Pf>.lrm:~~ALP)lt~tiren Qef bit>G):!~isi ±~i11., . . . ..
fc P(x'.r,:'f)d.t.:'./J('.~:i)!~~)}i !Yl~(~-:··,;:.1~.J:;#•;'.;:\j;·~~:b;2.~?2.J::·7·tl;\.·.:;·l:1 ':f

1 l;):: • -:
olur,
'...'.(Grcc~: X~::, w~fo{Jj•' .; ;
,::.:l!~!~g:!t:ri11:r:~~[,!~w~r:ri::.'.;;'jf.
---~~.~
·-.-----·.- ,=··
-· -· '
., ': ~~~;=:;i;:1;;;riifl(t;;r~i::~~)'.ij; ~· . 0
c
x
di(B\i e@dig~ }1t¢iP'f~1(iit41~~ .

. : ... : : : ... : : : : : : ! : ~:: .. ::.:: ~ . ~ •. :: . : .
187
www.NotMekani.com
byns
• Reel oeaerli Fonksiyonlann EQrisel integralleri
PROBLEmLER • Uekttir Hlanlarmm Egrisel ·ntegrall
• Egrisel integrallerin Temel Teoremleri
.~·.1'-'·''""-,..,·._... .......,...,._,..._,......,...,....,.,._.,,...,,...,."""'
~-~~~pg-;~ ~·~~~~ -~:;r~:'f!'~~~.f
~a.t.a~-.=.o
~ ~~r-t
1.i..::i.i.2. ~~~~~~~~~~~·~~~n,;~
........ t'T"I.I"""'\ ·~- ~.-.P'T"'J.r~"lr~.-..--sr•~·-r.:r~
-~.,~ • -~ ..i:,.~~~~=-=· ·..:,,·-·=:..·.,.....~--~==~=
1. A~ag1daki
saplayacagiz.
intcgrallcri, vcrilen cgri parcalan nzerinde ~ .3. Asagida verilen F alani ve r egrisi icin f F.dr integralini
hesaplaynuz. c ..
(a) f (-r2 - y2 )di, (a) F=,:_--:i+.xj-yk,
c
1t
r{ I) = ti+ t2 j + t3 k, 0$/$1
C. . .1·( t) =:;c a cost i -1- a sin r I (JS,_/S,_-
4
(b) f(.r -.i)d!,

2 c . . r(r);; ; ti+(l-t)J, o s r$. l
(b) F=yi-xf
r{t)
+ zk,
= sinti-t cost./ I 2tk
c
(c:) F = .r.2i+ J'Zj + y2 k,
(c) f .qdl, C. .. lxl + lYI = 2 r( t) ; ; ; 3 t j + 4 I k, 0$/$1
c
(d) F=2yi+3.rf+(.r+y)k,
«n J (.{v+ y+z)t!!, C... r(t) = 2ti+ tj+ J:, 0 $' t$' l
c r(t)=(cosr) i+(sint)j+fk, O~ r« 21r
(e) J 3x)..r?. + y2 + 3.z di.

(e) F = .9· i + y j - yz k,
c r(t);; ; ri+ i2 j+ tlr,

C ... r(r)=2ti+j+lr,. -1s;,e;,1
4. A~ag1daki intcgrallcrin yoldan bagunsiz olduklanru gos-
(f) J(2x+ 9.ly)di, terip degerlerini hesaplayiruz .
. (L2)
. f (.l
C'
C... r( t) = Ii+ F j + 13 k , 0~ ! ~ l (a) + 2,ry) d» + ( r + 2.-1;.v)dy
(0,0)
(g) f ·/3 ( x2 + yl + zzrl di, (1,2)
c (b) .f (2..r+ 3y)dx+ (2_JJ+ 3x)
C ... r( t) = Ii+ I j + I k, 1 S I s; oo
(o.o)
(JA)
2 A~ag1daki integralleri, karsilarmda yazih ohm egri parca- )' 1
Ian ilzerinde hesaplayirnz.
(c)
f x2 di--~ rf:r
(1,-2)
(a) J hydr+ .i\,(v, C... y = .t2, O,: :; x :S: l (2 ..1,2)
c (dJ J./i1dx+2...tyz3dy+ 3..tT2ldz
b) J.rt· 1)'dx+xeV'l('r, C.... r= .r, 0 s x:c:;;·1 {1,0,1)
c
(c) 5 J;Jdr- .r:\;(r, C... lx!+ JJ-j =1
(e)
( 1[,1()-)
'
, f
1t
(cosx2yz)dr+ (s11t_r+ 2xz)r(r+ (z+2.iy)dz

r:
,.( 6 ( (0,0,.0)
(d) j ..ty dr + ·1
3x""y
-
1
. )
+ 6x r.b'.
·1
C. .. x"' + 4y'"" = 1
'1
(c) f .9dr+ ydy-)~;dz, C. .. 1{1) = ti+ t2j+ tlr,

(rj.1)(2xtn.±'. +.I+_? )dr+ ( 2.rht~ +a_/+, _v2 ld)
r: us rs l 5.
.y ,vx y l
(f) f zdr + .l,Z:v + ydz, C. .. t{t) = sin ti+ cos!}+ lk,
(IJ) ' ' .
)
integralinm yoldan bagunsiz olmasi icin a nc olrnahdir?
I. O :s. t s 2n a nm bu Jegeri icin rmegrali hes.aplaym1z..
188
www.NotMekani.com
byns
(1.2,3) (g) f t,x ~inydr+ eY COt:; Yi.D'"..
6. f ( 2-tyz3 + 3kx + ( m.? iJ - 2 )t£F + ( 3~r2 y? + 4ckz c

(o,o.o) · C egrisi, x = 0, y :e: 0 ve ·1/x + .. Jy = .l tarafmdan
integralinin yoldan bagunsiz olmasi icin m ne olmahdir. suurlanau bolgenln cevre egrisidir,
m nin bu degeri icin intcgrali hesaplayuuz.
(h) j(x+ 6y)m:+ (2x+ y)a\·;
7. C egrisi, kit~elcri (0,0), (LO), (1,1,) ve (0,1) olan kare olup c
saat yomlnun tcrs yonunde yonlendirilmistir. C e.grisi (x - 2)2 + (y - 3 )2 = 4 cemheri
I= j -~ydr + ( ...t3n + _v3ll )4Y

() 1 _._Y_ dx + arctan .r dy C egrisi x2 + },4 = l ovali
c 1 ·1 +x2 ·'
integralini hcsaplayuuz, c
8 C egris] x2 + y2 = 1 birim ccmberi olup yonu saat yonunun

( i) f x2 dx - l dy, C cgrisi r = 1 + cosc: kardiyoldi,
C'
tersidir,
l=j
ii( x2-+/-) ·3/2 · .,
d..r+(x--+y'"
.,)3/2
dy
10. Herhangi bir kapah C egrisi icin
c
integralini hesaplayimz. f 4x~ydr + .r4 av = 0
c
olacagiru gosteriniz.
9. Green Teoreminden yararlanarak a~ag1daki intcgralleri
hesaplayinrz. Burada C egrisiniu yontl, saatiu yonunun ter-
sidir, 11. Asagida verilen vektor alanlarmm baz.1 vcktorlcrini ciziniz.
(a) f(
c
2y + \/~3 )ca+
.
( Sx + earctmiy)d_,v (' ) F(x, y) ,,d i + 4 i
( ) F(x, y) = \"' x2 + l (x i + )' i)

C egrisi x2 + y2 = 4 cern beri ( } F(.Y,y) =-Xi - )'j
(b) f ydr- .Jc"/V, C egrisi r = 1- COS(j} kardiyoidi.

12. A:;;agul.aki esitliklerin <logmlugunu gosteriniz.
('
(a) div (curl F) =0

(cj f 4xy3dr-i 6x2y2a'."v, (h)
(c)
curl (gradf) = 0
div (J F) = f div F + (grad!) F

c
C egrisi r = 1 - cos cp kardiyoidi (',;:) curl (F + G) e:: curl F + curl G
(d) div (F x G) = (curl F) • G- F. (curl G)
(d) T 3.rydr + 2,r\-,Cv, (e) curl (j'F) '=f(curl F) + (gradf)x F
c
C egrisi y = x dogru~uyla y = x2 - 2.x· paraboltintin
s.nmlad1g1 bolgcnin 9evre egrisidir, JJ. Eger/<'= curl G ise G ve F nin bir vektor potansiyelidir
(c) f (x + / )d'.r + (J' + .? )rzv.

denir, Bir telden ge'ren akimrn me.ydana getirdigi magnetik
indi.iksiyon ahrn1, T bir sabit olmak ti7.ere;
c
C egrisi, koseleri (U ,), (-1J), (-L -I), (I., -1) ohm .uvr.
n( ·,y,z)=l
' ( -~.
)I 2 t+~.1
• x ·J.
karedir, .1 + .r . .t. + . .v-
bifiminde verilir.
(t) f (x2 + y2 )dr- 2xy dv,
c G(x,y,z) = ~ tn( x2 .r2}.t
I
Cegrisi, x=O, y=O vc x+y=l dogrulan

bi~iminde tmnmlanan G fonksiyommun B i(,;in bir vektOr
tarafmdan suurlanan bolgenin cevre egrisidir,
potansiyeli olrlngrnm e;11stcriniz.
189
www.NotMekani.com
byns
Egrisel Integraller
1. (a) f(
c
.r2 - ,v2)dt, C... r(r) = acos ti+ a::;int/. 0 ::S: t::S: *
r'(t) ::::;/.:. _asinri + acost r= lk'(t)jl = ( a2 sin2 t+ a2 cos2 ;/,..2 =a
1[
f f ( .i'· f
4 11:/4 7l'4
(x' - _P'· )di= cos' ti- a2 ,in' ,)a@= ti' cos 2tdt= ti' si; 21
I ' - ~
c U O O
(h) f (x+ ,v)dl., C. .. r(t) = ti+ (1 - t)J, Os r~ 1

r:
r'(1) = i- j => lrV)II = )2
J (x+ J')til = J (t + 1 - 1)-,J2t1, == -./2f d, = \12.1

l 1.
= -,,/2
C O n
(c) J ,1yd1, c .. -1-i1 +~·I= 2

c }'
'l
J
0 -2
J ,i_yd! = ..r( 2 - x))2 ax + J x(.r + 2)·'1J 2dr 1
C 2 0
0 2
+ J x(-x - 2},/2dr + x( .r - 2),/2dr J 2
-2 0
= h[(x2-fx3) i: +(fx3+,2) C +(+3-x2) [ +(±x'-x') 1:1

·2
= ,'2[(-4+ iH +4J +(-%+ 4 H %-4JJ o =
(d) J(~i:-y+y+.z)d!, C. . .r(t)=2ti+Jj+.k, 0:',:';/5,1.

c
r' (t) = 2 i + f ==> = \' 5 I ,' ( r)ll
f ( iy + y + z )di= J' { 2!. t + t + I }v'S tit= )s(} +-± J2 + t) 11.
t3
13":'5
6
c· o o
(e) JJx'\/.r3+y2+Jz di, C ... r(t)=ti+j+k, -1~tSl r'(t)=i => llr'll=l

c
J 3x -·./x 2
+y 2
+ 3z di =
1
J 3! ,fr. 2
+ l~ 3 dt = 2
2 .
f
J
2t ,./,
2
+ 4 dt =
.
(t :.:! I 4 t 2
l
I : :; 0
-1
C J -1
(c) f(2x+9xy)d! C ... r(t)'=ti+t2j+t3k, O:=;;t~l

c
r' (,) = i + 21 j + 3 /! 1r =:;, ]Ir' ( 1)11 = /1 + 412 + 9 r
190
www.NotMekani.com
byns
E,gri.<.el integraller
f (2.r + J ( 2t + 9r3 )_,/1 + 4/ + 9tdl = ± f \,.l + 4r + 9t4 ( 81 + 36t3 )dt

I 1
9.ry)d! =
C O fl
1
= -(t + 4?
] · . , :1/2 ? 1 . ', 7
+ 9/1) . z: =~(1+4+91=-
4 · 3 1o 6 ,' '.,
( ,.,. J ,. , .:3 ( x2 + y2 + z2( di, C... r(t) = t i+ r i+ rk,

c
/(1) = i+.i+ k::::> lr'(,)11 = ,/3 oldugundan
f-;} {h
C
_,,2 1,2r' di= 1 ' !~!3 1 ~ = -7 1- =
I
1 dt=
l 1
I
2. {a) J 2..t)'dY-t- ..i1{(1', C .. y= x'.l, 0< r< l.

c
1 I l
J 29.Lr + .x2dy = J (2x ..x2 + .r2 .2.r)t!r = J 4x3 dx = x4 I = ·1

C l O O
(b) J ye.1.ydr + ;n,,..i;)'t.(v, C. .. y;;;;; .r, 0 S: x s I.

c
f.,-,r'Y,ir+ _,,,,,,,,,, = (,_,,,'+,,,;')ax= J J 2_,,;' d,· = / I' = e-1.

C O O O
( c)
fc y
3
d: - .r 3 dy, c. .. ,.~ + IYI = I'
I.J'Oi.· C(l,0) / f
~ 0
__x
_z~,. ~~~--~~-/-A-ll_n)
J ;~dr-x-\,:y== J J + J + J
C ABBCCDDA
- f[ (1- .1)3 + x }tr+ f [ (x+ 1)-

0 -1 U 1
3 ..t3],Lt + j[(-.,r 1)3 dx+ .r' }1:r+ f[(.:r- ·1)3 - .r3 Jdr
0 -1 D
f f f
0 -l O 1
= (1-3x+3.r2)dx+ (1+3..r+3A2)tlr+ (-1-3x-3-12)r.tr+ J(-3.12 +3x-t)dx

0 -1 0
[) 0 0
= (_x-2.r
3 ') +x- 'J + ( x+23 . ri +x·
\
31
'
+ (. -x-2x"
3 , -x-' ''J . + l'-x 3 +23.r ., -,r 'J
j I -I O
1 1 1
---=-2
2 2 2 2
191
www.NotMekani.com
byns
Egrisel lntegraller
Tl. yol: Green Teorerninden yararlanahm.
P = y3, Q = -x3 ahnrrsa Qx - PY == -3(x2 + y2) olur.
U .r+l l -x+l
= -3 J J ( x2 + y2) a;, d« - 3 J J ( x2 + /;}tydx

-1 .r l O x-1
0 __.+I -x+I
f f(
J
= -6 J J ( x2 + .~·2)dydr- 6 x'.?- + y2)dydx

-1 0 0 0
U ,. , 1 ,, . \ ix J 1 . 1· r+ I
- 6_ J ( ry.-'1 1 -~
J
I
= -6J ( x-y + 3 / +
3 J f
-1 O O ..r
_d) Green teoreminden yararlanahm,
P(x,y) = xy", Q(x, y) = 3x2y-5 + 6x, Q.,; - Py= 6xy5 + 6 - 6xy5 = 6
J .ifdr + ( 3x2.r5' + 6-r) d.Y = JJ 6 dr dy

r B
olnr. x = 2rcust.p, y ::::: r sini:p donusumu yapilirsa. B bolgesi r = 1

dairesine donusur,
fJ 6drdy J f 6. 2 rdnikp
2;ic 1 211: ., 11
= = 12 J: cAp == 6.21t = ·12 n
B O (I o 0
{e) j -O'tir+ )'{(Y- vzds, C. .. r(t);;;;;; ti+ ,2 j + rk, 0 <r s; I

c
j l
f .u'tir+ y¢r-2dz= J (:.? + / .2,-? .1)d1;;;;;; J 213d1;;;;;; ~,4 = -& .

C O O
(f) f zdr+ ,ru:r+ yd;:, C .. r(t) = sill ti+ cos{/+ tk, 0 $ t 5 21t.
c
f
::!1t 2rr 211: 2"11:
J (tcos t+ sin~ -sin t) + cos t)dr;; ; ; zcos tdt- J sin 1. t d1 + J cost dt

0 0. 0 U
- tsint+cos,i:• -i(,-{,m21) C +Mt C

eeeO-~+O,ec-.::
4 4
192
www.NotMekani.com
byns
Egrisel Integraller
3. (a) F;;;;.zi+xj-yk, r(t);;;;.ti+i2j+t3Jc, O~t$1.
f
I l
F.dr;;;; J (13, r, - t2 ).(L2t,3t2 )~t = J (13 + 2? - 3t )dt 4

C O O
(b) F(t) = y,:- xj+ z./c, r{t) = sin ti+ costj+2tk, 0 ::s; t-5:. l't
J F, dr ~ f{ cos ti-
rt
sin lj + 2t k).( cos h"- sin rj+ 2 i)dr

C O
f f
n K rr
= (coo21+,in2t+4t)dt= (1+4t).#=t+2t210 =1r+21t'

0 0
(cJ'
· F= x"'"" i+ yzj+ y 2 l, r_(t;;;;;;·) 3tj+4tk, 0 ~ t~ ·1
f
C
F.dr ""f
1
O
C:2.;2}+ 9~).(3j+ 4.t)dt= f
1
O
(3612 + 3612)d1 = n< .3
1
11
. = 24.
O
(d) F== 2yi+3x.i+(x+.r).k, r(t)= rnsri+sintJ+f k Os r~2n
f F.d r=
C
f[ O
1,inti+ 3cost j+ (cost+sint)kJ.[-sinli+
\
cost j+ i k )d,
.
= J[-2sin2 t+
0
3cos2 t+ {-(cost+ sint)]dt= f1
0
l-c;s2I + 3.1 ';52' +i(co,t+sint) ]dt
(--t+
2K
:::s:
.
I
2 4
l
2
..,
4·
3 I
6
I
-sin2r+ --,---/+ -=-sin 21+ -sin t- -cost
6 . j
.
1 ; ; 2rr + - 1
6
10
(e) F = .:ry i + y j - )'."': k, r( t) ""' ti+ t2 j + I k, 0 :; I 5. 1
J F, d r ;;;;; f ( t3 i + r2j - t2 i). (i + 2 t j + k) dr J ( 13 + 2r3 - i2) dt = ;

1 l
= 4 - ~:
C O U
4. (a) P=_v2+2xy, Q=x2+2.\y, ~r=2.r+2:r, Q_1,,,,2x+2y ::::::'} P_l'-QJ._
/\.r,y);; ;. JP( x,y)ri,;;;;. f (y2 + 2.q)dr o:= xy1 + .r1_v + <.p(;)
Q o:= f) x,y) => .r1 + 2.i:v = 2.ry + x2 ·+ (fl' (y) ~ i.p' (y) = 0::::} ¢(.r)-= C ( .w.bt't)
(l.Zj
. j{:v 2 + 2:Q,)tir + (./'- + 2.t:v)aY = f( 1,2 )- ./( 0,0) = 4 + 2 - 0 = 6.

(o,o)
193
www.NotMekani.com
byns
Egri.\·d lntegrailcr
(b) P( .x,y) = 2.r + 3..,r. Q( . r,;v) = 2y + 3.r, P,r, = Q_;, - 3 ::::} integral yoldan bagnnsiz .
f(.r,y) f
= (2.x+ 3y)dr = x2 + 3_,iy+ <p(y)
Jp(x,v) = Q(x,y) =) 3x+ rp'(y) = 2y+ 3x==> q'l'(y) == 2y::::} i:µ(y) __, y2 ::::} f(x,y)- x2 + 3xy+ y2
di.r. Buna giSre
(1.1)
J(2.r+ 3Ji)dx+ (2y+ 3x) = f( 1, 1)- /(0,0) = 5- 0 = 5
(o.o)
olur,
(c) P = ·: , Q = - ~ : : ;:,- r, ;:; Q_x :;;;; - \ Integral yoldan hag1ms1z.

x x ~
/( .r ,y) = J :; dr = - ~ + <r(Y) olur. 1: 1, = (l ==> - ~ + cp' (y) =-~ :;::> rp(_r) = c ( sabir)
( :,,4)
. f . Lx2 dr _ l_x aj, = · l( · 3 A·
·
)· - /( 1 -2) = ., ! + ~ == 3. .
· ' 3 I '.1
(L-2}
(dJ P= y2/l.
oldugundan integral yoldan bagimsrzdir .
.l(x,y, z) = J.r2 ?d..r ~ ,i::i-~1 + '-P(.Y, z)

. .l_'r = Q ~ 2xyz3 + q;'(y, z) = 2 .. t)'r.1 = c.p' (.r, z) = 0 ::::} {p(y, z) = 'V( z)
r, = R=> 3r~-? +'V'(z)"" 3x)1~'2- =} \Jl'(z) =0 ::::} w(z) sahittir.
(2.1,2)
J y2.~,h-+ 2iyi3c{v+3.rJ,2 ?dz= f(2.1,2)-/{1,0.l) = 2.1.8-1.0. l = l6.
(1,0.f)
(e) P = cosx + 2yz. Q = siny + 2xz, R = 1. + lxy zz» I\;:::;; Q_1;::::; 21., I\;;;:: R_t = 2y, Q,: = Rv = 2x.
integral yoldan bag1ms1zd1r.
f(x,y, z) ""J ( cos .r+ 2.v.:)dr = sin x+ 2-1yz+ (p(y . .z)
/( .r,y, t) = sin ...r- cosy+ 2.-t:Yz + ljl( z) olur. /, = R olacagmdan
olur, Euna gore
f (cos x+ 2J':)d.r-t [sin

c
r+ 2xz) +( z+ 2.t-T)d: = 1 n, n,~ )-f(0,0,0) = 1 + 21t +
2:2
+I = 2 + 2rc +
2~2
bulunur.
194
www.NotMekani.com
byns
5. (a) "l .,
/J;;;;; 2xln~ + .r +y- .r x2 + r2

(! = 2yln-+ a--· -
y x )' v
a, = 2J··-;y = a.y2x = ~2y + =:

2y 2x 2v 2x
p
y
= 2.x.-·.r-+-:::::
.r
JJ2
-+.....:;..
J' ..r ,
)' y
2x 2y 2y 2.x
P = Q ::::::>--+-=-+a.-~ a=-l olmalrdir.
y .r )-' y x }'
integral yoldan hagm1s1 ,, oldugundan, integrali ( I , 1), ( I , e) noktalanm birlestiren x = 1 dogrusu boyunca hesaplayalrm. Iute-
l
graldc x =1 yazilirsa dx = 0 olur,
(1, · e)[ 2.. rln- .r + ,-, +· -·r· Je [ 2yln-)'l - --

f
..i·· '"I : . [ .r x~') + f ,1 l + y"'"" )
dr+ 2y/n- - dy;:;;; ti)·
(1.1) _,v x -·l! .v j
v
•
= e J (-2·v
l
1 ,
- = - y- In · y
In), - -y - )'] dv
1..,
+ -r r- - !11-r - -2 · ,,.-
1-, 2'
= -(- v + J) In· ;v I"
l
?
;;;;; -( . e: + 1)
6.
f(x,y,£) = f(2.xyi1 + 3)dr+ t1(y,z) = .r2J~-:-3 + 3..r+ u(y,t)
J~, = (! :::::;:, x2z3 + u)y,z) = .r2z3 - 2:::::;:, uy()',z) = -2:::::} u(.v,z) = -2y+ h(::-)
f ; ; ; R :::::} 3.Y2yz2 + 1/(.z)"" 3x2_vz2 + 4.:-~ h'(z);;;;; 4.:-~ h(.z);;;;; 2.:2
j '(). .r,y,z = ,r')';

""l
--:·· + 3x- 2y + 2z'" 'J
olagmdau
·.
I= f\ 1,2,3
,') 1)
- 11_0,0,0 = 71 bulunur.
7. P(x,y) = .1y, rJ(.r.. 'L v):: : :

1::'.
_;r3/2 + .,"
F3/2
1j .1y ds + (, x 3,2· + y 3 2)' 1

c{v = If ( Qx - P.r dy dr .) .
C D (-0.:J ( 1, l)
J0 0 .l 2
=
) Jl ( 3 .t
[i?
I - - _,\'
) -
{(f' d,r B
0 ~1.0) x
; ; ;J(lxu
l
2-x)dr;; ; ;
- [
xYI_::!:.:_J ·, \ I' :=l-..!:.=.!.
,2 2 2 z
0 0
195
www.NotMekani.com
byns
,-;;g -iH l Integraller
8.
f
2rr 1
J (3rcos0.r- 3rsin6.r)rtb-a8 =
2n
J (r3 cos0- r3 s1i'1H)
11
t.!'B
~----~
tl-0 r-0 0 0 I . .Q . )-l x
2n
= J(cos6- sinO)aO = sit10 + cos8 =0

1-1
-·
0 12n
0
9. (a) f (2.r + \!9 )t1x+( 5x+ + _:r3 ('_,arcl::i:r•y). c. . r2 + y2 == 4

c
f( + x )cir+ (sx +
2y+ ,/9 1 e,m:rnny)t!Y = fJ(Qx - I\ )r1..rt(r = fJ( 5- 2)t!xt.(r = 3. n.4 = 121t.
C .B B
: ) /= j.vfh--xc{:r, C cgrisi r = 1- cos El kardiyoidi

c v
2n: .
cos2f:I + 1 . sin20 8 121'
=-J(1-2cos8+ 2 )ae=-(8-2sm8+-4-+2) 0 =-31t
(c) J = ~ 4.1y3rh:+ 6x2/dy= fJ(12.1,'}l -12.,t:/}tufy:;;: JJ Odrdy = 0

C 8 B
x
(d) I= f 3.~yd.,t· + 2x2{(v x2 - 2x = x ='> x = 0 v .r =3

c
3 x 3
I= fJ (4.x- 3y)du(v= f J .rdydr= J x(3x- x )ttr 2
H O -t2-2..r O
= x3 - ~4 = 27 - ~l = ~
1
0
q I-; ; ; f( x + y2) a:r + (_r + x2 )t~V = JI ( x -2 2y) dx {{l'

y
c .8
r•''· l
( I J)
n
-1 · ." .: · I ,t
(l.l) -!Cl.I)
196
www.NotMekani.com
byns
(f)
c s
l l-x l
=-+ f Jydra),=-4Ji(1-x)2dx
0 0 0
= -2 J, ( 1-
0
2 . .r + .r2 )ax= -2( x - .r2 + t .r3) I'
0
3
(g) I= f e·1• shtyc&+ e·t cos y dy = fJ (e.-1· co,ry- c.-1· co,.1·y)(tr0i ]

c jJ
= JI Odr{(v = 0 O x
D
(h) I= j(x+ 6y)tA+ (ix+ y)r/v= fJ (2- 6)drr,[r = -4 fJ duly

y
c f-j /I
= -4.atan(.B) = -4.n.4 = -16Jt

0
(1) I= - dr + arctan ..rt(V =JJ (·-1-,,-

,£ _)_' -·-1-. ). d.x{{v ==JJ• 0 dr ~F = 0.
11+.r2
C B
l+x- l+/
B
(i) 1= f?ttx- /c(v = JfOd.xc(i• = 0.

C B
0. f .v +
:t.i-1 .i a)-·,
c
14x1y + _r4a\·""
c
ff
!]
O 4«)';;;;; 0
1 . (a) F(x.y,z) = 3 i + 4j icin II F II= 5 dir. Bu nedenle cizilccck vck-

torlcr 5 birim uzunlugunda ve (3,4) vektoriine paralel vektorlerdrr, x
F(x .y )=3 i+.:J j
,_,"\\I/
,
Vektiirler orijinden uzaklastikca boylan buyur,
-.-.. ----
,/~/
f\ .r,y) = '\./ ;i + _y2 (.:ri + .JJ)
197
F(x.yj ~ /."(2 + r2 (xi+ yj)
www.NotMekani.com
byns
/(~rise/ lutegralter
12. (a) curl F = (Ry - Q,)i + (J-';; - R.-,)J + (Qx - P})k
div (curlF) = (Ry - Qi\ + (P;; - R.-,)y + (Q., - Py\ = Ryx - Qn + P zy - Rx;, + Qx: - Py;;= 0
{b) gradf=]; i + j~j + J~ k
curligradf] = [(fz\. - (!)<] i + [(}):: - U,)x]j + [Ct;)x- (f:i\.1 k =0
{c) div(! F) = (f Pt+(/ F)y + (fFt
::,: (if'+fFJ+(!~l'F+ f~,J+ (.(P+ IF()

= (f_r + J~, + l~)F+f(FJ.: +FY+~~)= (Rtm://)F+ fdivF
(c), (d), (e) benzer bicirnde gosterilebllir.
13. B = curlG oldugunu gristermek yeterlidir.
i j k i j k
CurlG=
a a a a a a
,Lr oy a." dX ay Jz.
p R
Q 0 0 -21 (
In ...r2 + y2).
=
l
--.---,
2y ) 1+ . ( ---.,--.
·1 2x ] J=--.,-·
· .v -1+--:i--
. .r 7J=Jl(x,r,.:-)
.
( 2 .-1.2 + y2 . . 2 .r" + y2 . .,r"' + .Y2 .,r• + y- -
oldugundan G tonksiyonu H ii_;in bir vektor potansiyclidir.
198
www.NotMekani.com
byns
EGRisEL iNTEGRALiN UYGULAMALARI

ALAN HESABl
y
C, alani istenen bolgenin cevre egri~i ise s<.iz konusu bolgenin alarn
A;;;;; f xdy- .vdr

c
olur,
0 x
YAY UZUNLUGU HESABI
C bir duzgun cgri vc L bu egrinin uzunlugu isc
L= J di
c
olur.
KtiTLE HESAHL
C egrisi uzerine yerlestirilmis hir telin (x, y, z) noktasindaki yugun1ugu a (x,y,z) ise bu telin lvl kutlesi
JI= f cr(x,}'J)dl
olur.
AG RLIK MERKEZi HESABJ

C egrisi uzerine yerlestirilmis bir telin {x1 y, z) noktasmdaki yogun1ugu a (x, y, z;) ise agirhk merkezinin koordinatlan
x = ~ f x a(x,y,z)d!, j' = 1~
Jy cr(.r,y,z)dl, z;; ; ; .,~ J z o(x,y.z)dl
c c ~-
dir.
EYLEMSiZLiK MOMENTi HESABI
IA = J (y 2 + ;:2) CT di, ~I- = f (x2 + z2) Q" d/, r = J ( x2 + y2) o di, lo = f (-:r2 + y2 + z2} a di
C, c c ('
i~ HESABI
P kuvvetinin etkisi alunda kalan bir parcacigm. C egrisinin baslangicindan bitirn noktasrna vannyaca kadar yapilan i~
fV= J F.dr= J Pdr+ Qdy+- Ndz

olur, c r:
19lJ

www.NotMekani.com
byns
PROBLEmLER • EDrlsel lntegralinUggulamalin

, -~~'=!""r , l'J""r:"rJ'..:r7":-'ll .. ~~cy1_;:,q:p ~ ,;1•ir;:r,-, ~rw,P1~ ._ • v":'•. a) . ~,W.'!"'T.!"'-~"- _r.~.~~~ a.1.~-:rr~c~,,:-,._...:..G_.O'.,:l"l....:a.e-•'f'!-' .ft
·;,-~ il~Mfl't!! ...-.~.:.1.U~~~.,;_u.,, ~" '4°..:.il~~ ,.NIJ,~11.:.~s.~·.,;;;,~..::.,~·~ ~~ 1.J" .,,.:,-,..-.~ -~~~"'!"~ .:..?i•"~ Joi ~ ·, lbmr(t,,
1. A~agida denklemleri verilen egri parcalanrun uzunluklanm 6. x3 + y3 - 3axy = 0 (a> 0) Descartes Yapragr tarafmdan
hesaplayimz. smirlanan kapali bolgcnin alarnru bulunuz,
3
(a) T(r ) =1r ·+23-,
·+r2 J- r k 0:::;; t::;:; 2 y
2 J
. I . I k
(o) Tl() =t t+rrr r+r: , 0$.t:$2
'\I 2 3
- ')
\C rt( ) =!1+-t
. 3 • 3 ~ J.
2 J+-f"',r, o~rs2 x
2 2
/1 /3
( ) r(t) =t i + j + !c, O~t~6
2 6
(e) r(t) = t cost i + t sin t j + t le. Os:ts;TC
[ YG : y = tx koyarak egrinin parametrik denklemlni yazi-
(1) r(t) =I i+ln(sect + tant)j+ In seek, ·,
mz.)
o,;1:s~
4
(g) .x-2 = 3y, hy = 9z yuzeylerinin arakesit egrisinin

(0,0,0) noktasirn (3,3,2) nokiasina birlestiren parcast 7. Bir parcacik
F= xi+ J'/
' ., -; '::3/2
( r+y-J
2. r (t) ""ros3t i + sin3tj, 0 -s ts 2Jt
kuvvetinin erkisi alnnda
Astroid egrisi tarafmdan srmrlanan bolgeniu alarn egrise1
integral yardnrnyla hesaplaymiz .. C ... r(t) = e1 cost i + er sint j
egrisi boyunca A(l ,O) noktasmdan B(e2n:, 0) noktasma

rasmdigmda yapilan i~i hesaplayrmz.
3. r(t) = [ 2co.rt(l ~cost)+ 1 ]i+ [ 2 shlt(J - cost}]J

0 ::U::::; 2rt
kardioyoid egrisi tarafmdan suurlanan bolgenin alanuu
8. Birinci bolgcdc x2 + y2. "" (12 cem beri uzerine yerlestirilmis
bulunuz.
bir ince telin (x, y) nokrasrndaki yogunlugu a(x, y) = xy dir.
Bu telin kutlesini. agirhk rnerkezini vc ekxenlere grin': ey-
lcrnsizlik momentlerini hesaplaynuz.
4. r(t) = a(2cost - cos 2t)i + (2sint - sin2t) j , 0 s t .s 2sr
egrisi-tarafmdan suurlanan bolgenin alamru bulunuz.
5. (x + y)3 ~ aX}·· egrisi tarafmdan smrrlanan bolgcnin alamm 9. x111 + y2i1;;;;; a2:"', Astroid egrisinin birinci abolgedeki parca-
bulunuz [YG. y = tx yazarak egrinin parametrik denklemi- st ttzerine yerlestirilmis bir ince telin (x, y) nuk.lasmdaki yo-
ni bulunuz.] gunlugu a (x, y) = x + y dir, Telin kutlesini. agirhk merke-
zini vie cksenlere gore eylemsizlik momentlerini bulunuz.
200
www.NotMekani.com
byns
Ej!ri!,el Integraller
1. (a) 0$/$.2
,.,(,)=ti+ 21}+ 212.t ~ lk'(,)I~ = (1 + 4t2 + 4r r· 2 = 1 + 212

2 2
(:; ; , f. l r'(r)lldt:; ; . J (1 +2t2)d1=. (. '+3i')
2 \ !2
o = 2+T=---:r
16 2.2
0 0
O~t :S: 2
r '( L ) :;;;;; ,• + ·,/ .,-l2J • + L ~.-., K,,_
( c) r(t) = ti+ '}_ /21' + 2 t3 k O < I < 2

2 · 2 '
+ -riJ
12 12
(d) r' (t) = i+ I j + -2 k -=P llr'II :eee
(
1 +t .
2
4
2
"" 1 + -
2
I = f =f .
6
U
di
6 (
O
l+
1; ')}
·
.Ir = 1 +
(
·
1~
~ J 16 =
0
42
(e) r(t).:;:: tcosti+ ts.int}+ tk,
r' (t) = ( cos I - rsin t)i + ( sin I+ t cos t) j + k
llr' (t)ll2 =( cos 1- zsin t)2 + [sin r+ cos r}2 + I = 2 + z r2 ~ l[r' ( r)II = ,/ 2 + t2
TI ,--., I ,-- r: -., 11[ TC •.....---, .~-., 1

I= f\·'2+1~ dt=2\:2+t2 +lnll+\12+,~1 =2.,\'·2+rr:- +ln(rc+\·'2+:rr~ )-2Jn2
0 0
(f) r(t):; ; ti ln(sect+tant)/+ln-;ec/k=} r'(t):; ; i+sect}+tanrl

sin 2 t
l r'(t)II +sec-"' r+t,m- l r'(t)II
2 l 2 '\il
r=
'l
=1 I+-,.,+-'1 =-::::::} =-, -..
COS"' I COS" t cos2 t (.;I)~ I
I=
n/4
f l r (i)llr:tt= -n J-
0
, 1-
,c/4
0
1
COt,; I
.
dt= \ 0 21111-.-.
.r- l + sin ..r
1.;o~ X
-I l;r/4
0
=
r- . 2+
,,/2 ln-.-- = ,;2 JJllJ +
'./ 2
_
\l 2 r- •
\
,:2)
.-
201 .
www.NotMekani.com
byns
Egrisel Integraller
(g) . 1 ., . 2 -~
T (I ) = I l+ + Z? /"".k . 0 "5. f ~ 3
3r .,_.!
2 J 2 ·
r'(t)=i+-j+:::.12k ==:> l r'll=l+-:--t2
J 9 9
:,
=5
0 0 I 0
2. }'
r(t):::;;; cos2 ti+ sin3 t j O~r~2n
.r = r.,os:i r => dr = -3 r.:o~2 r . sin z dr
r = sin3 1 =-'> tf,r = 3 sin 2 I cos! dt

2rt
A = 15 .n{v - ydr = 2lfl"" 3 sm·2
2
t cos 4 t + 3 cos".-, 1 sin
•4) t dr
-1 x
c o
= -32 5· ~m
2rr
. 2 t c:os2 1d1 = -3 J (· sin 2t )-
2 4
2n: _ ?
dt = -38 f(
2.c .
I - cm; 4t "It-It ""' -3 n:
2; 8
0 0 0
3.
.r = 2 cos~ 1- cost)+ 1 =::;, d: = (sin t+ 4 cos t sin r)dt,
y = 2 sin ~: 1 - cos I) : : : ;, 6(r = (2 cos l - 2 cos 2 t + 2 sin 2 ;}tit
A= If .
2
u(r-_1-dx= . 2 f( I
:2n:
-8cos·· i t+ 6srn-
. -,
t+4cos 4 t+ 4cos~ ., . .,
/sin- r+ 2cost .) dt
c o
f
2rt 2n
=~ (-8cos3 r+ 6sin2 t+ 4 cos.2 t+ 2cos t)dr;;::: J [-4 cos r+ 4 -;in2 t+ sin2 t+ cos 1] dt
0 0
2n
3 cos.rdt] =
5
2(
.
fl- -2
sin Zr
-)-3smt .
=
5
2 .2n:
~
= :nr
1 u
4. r(r) = a(2 cos/ - cos 21 )i + a(2 sin/ - sin 21 ).i OS t S 2:rc

.r = a(2 cost - cos 21) :::::} dx = ( -2a sinr + 2a sin 21 )dt
_,1,-· = a( 2 sin r - sin 2.t) :::::} d_v == ( 2a cos I - 2a cos 2/ )tit
f(
2rr 2n
A = .!_
2 J .tdr.. - · rd...r = 2_
2... r 2a2 [ 3 - 3( cos/ cos 2.t + sin t sin 2111,:it
. = 3a2 I - sin 3t)dt = 61ta2
C U O
202
www.NotMekani.com
byns
1'.."iri.11el iutegraller
5. y=tr yazrhrsa 3 1(
( x+tx ) =ax!.r::::::>x")+l
)3 "
:;;;{lf-A-:::::::,x;;;:--,-~
ar bulunur. Su halde egrinin parametrik denklemi
(1 +tf
l
at
.r== (t+/
a/fr-
y= --
(1 + ,)3
olur. x = y icin t =O v t = I dir, Buna gore
. J f -~-at at1 dr.

1
2at( 1 + r)3 -.J(_l + t)2 at2 a( 1 3( 1 _+ t), 2.
Ic xt(v- ydr=
a/2 I· r)3 -
A=
o ( I 1)·
---1,. ,
( 1 + :t)
6
- ---J.
(I+ t) (I + it .
/2
= ,r J---
1 _.,,2(u-I)2 ,,.2u2-zu+l
di= tr J J = a2 J ( u-4 -
2 .·
o ( I+ rt 1 u 6
du= a· 6
1 u 1
211-5 + 11-6 )d11
al
60
6. x3 + JJ - 3a:ry = 0 (a> 0) ( Dcvcarres_:vapmg1)
Jal 3at2
:::::::, x=--:::;, ll=--
i3 + 1 . t3 + I
parametrik gosterimi elde cdilir , .r = y => 1 !'::: 0 v t = I dir ,
3a/:.+ 3tl-9at3 6at- 1ai1

dr= (. ) dt= -dt
/3+1 (13+1)2 }'
6ar4 + 6at-_ 9at4

d:Y = - .
.-1
t.il = 6at-
_ 3at4 ,.,
ut
(r3+1f (t3+1)2
-J l, !8a
x
1
l
-f 1
A= 2 xa':r- · ydr= 2 . 2
2t2 - 9a2t5
3 - 9ti1t2 -18a2t5"
.3 dt
C O ( r-1 + l) ( ,3 + 1)
1
_
- 2 .- I f1 9 a2 /1- 9 a2 t5 dt-_ ,:,.- 9 a2 J'· 'l . t2 ,., _
, al- 3 (
2 .-tl 2 --1--
·1 ) 3 ,,.
= -a~
2o ( r3 + 1 )3 2 o ( 13 + Ir 2 1- + 1. o 2
7. IV=
fc L..'
rr ;
dr
,
F~
= xi+ "v j -~r,,
(x2+.i)""L
,,I ·) r •
1\I =e COSt't+e
•
,· .
SlilfJ,
•
Om:.e L parumctrcsinin dcgi~im arahjinu bulalirn:
203
www.NotMekani.com
byns
e1 cost= l·,l
:::::} /= 0.
e' <:OS I~ e21t l :::::}/=2n:
e' sin z'= 0 J e's.int= 0 f
r' (t) = (_ ,.,r cos t- er sin 1)l + ({,/sin I+ e' cos 1) j = 1;'' (cost- si111) i+ e'( cost+ sin z] j.
W
,
= JF.dr= f ·e cos Ii+,:{, e' sin t J.[er(cos.t-sm1)1+tl(co.sr+smr).1]d1
2.-n: 1 · . . · · ·
C O t
2rc 2R
= f e-'[cos.21-cos1si.t11+sintcosr+sin~ r]dt= J e-1di= 1- e·-211:.
0 0
8. a(x,y) = .,ty. r( t) = zzcos ti+ asin t j, 0 ~ t::S: %. lr'(t)II =a
, , J
1,./2
~ . ')
sm- t l?l:.'2
111 = f
c
cr(x,y)d!=
O
acost.asin t.adt= a;;.-· -2-
O
2 y
I 1[/2 , , ·n:i2
:i=--:--M f ..ra(.:r,_v)d!= -
~ 3 f ac:os '\A a2 cos /sin z]. ad/ - 2a J cos2 rsin
2
tdt
C O O c
2a 0 a x
3
I
J- =--:---- f J.(j'( x,y)d! = ~
,1,f c a-
2 1ti2
Jasin
o
1a 2 cos rsin t)adt == 2a
·
1t,'.2
J sin2
o
/cos rdr
2a 2.,0
Agirh k merkezi (. . noktasidi r .
} .J I
TI/ ")-- Jt/'2 1 .1tl2

f y2cr(x,_:v)dl= f a2 sin2 t.a2 f sin3
.
Ix= cos rsint.adt= a5 rcos r dt= a5 t
C O O
4sin4 o
4
IY = J x.2a( x,y)d! = "'{a2 cos 2 r. al

C O
cos tsin t. adt = (/'Tcos
O
3
rs in tdt;;;;; ff' (
,
-± cos" 1) 1"12
o
=: olnr,
204
www.NotMekani.com
byns Eif ' I ",. j~ I r
9. Astroid parcasimn parametrik denklcmi r(t) = acos3t i + min3t i. 0 ::s; t s rr/2 dir.
J cr(x,y)dl:e:: J cr(41),J{t))llr'(t)l!d101acakm.
~,
A1=
c c
r' = -3acos2 / /sinr i+ 3asin2 tcos I j,
llr'11 = 3a(cos4 n.in2 t+sin4tcos21)

1/2
= 3asintcosr
,·
,. /\
1ti2 1tll ·'
~f = J (acos3 t+ asin31)3asinrcostdr= 3a2 J (c:os4 tsint+sin4 tcost)dr li2 ··-. (I.
0 0
= 3a2[·-~cos5
)
r+ ~.) sin5 ,) lrt/2 = 3a2(_!_
5
+ ~) = ta2
::) J
0
1C.'"J
.T = _2_f
M
iu(x,y)dl= S?
6a~
s·-acos3 t(acosJ t+ asin3 r)3asinrcostdt
(' 0
;
6~
.3a3 T(
0
cos 7 tsint + cos4 zsin" t) '* = 5; (-f t) 1"' + s;cos8
0
1 Jco,4 /sin 4
O
tdt
s» 5
= -+-
16 2
R/2
I cos4 tsm. 4 rdt 1
our.
0
ref/~ 4
cos z sm tdt=
. 4 1tftl(1 + cos
2
2,l~ ·1- cos
2
2,-) «:: I
2 n:J,. 2(
1-cos-2t
? )2
dt=4
I nJ.,2( .,
1-2cos~2r+cos' 4 2t dt
.)
0 0 . 0 0
xn xn
4.
== I J [·_l-2. 2
2
I + cos 41 + 3+2cos.4t+ cos8t
1 2 ) dr=4."J J ( 23 +cos4t+2c-os8t
1 J dt,,,,,4.1 23.2""' 1t 3n
16
U O
~ - 5a Sa 3n
o I dugundan .x = --:- +- .- = -Sa + --
15arc
;;;; -5a(· I + -3rr) dir.
16 2 16 16 32 16 2
-
y=- 1 J JUlx,y)df;;;:-_-.
, - 5 JCJ/::!asin- ~ 11
(
asin-"·/+acos· 3 ")
r 3asinrcostdt
M 6~ ·
c O
'!i.12 n/2 _
5
=--.3a- 3 J sm·tcostdt+-
. 7 5a J· cos4 /sin. 4 rdr=-:--+--;;;;-
5 a l 5 arr 5 a ( l+- 31t) bulunur.
6a2 2 16 32 16 2
0 0
Iy benzer bicimde hcsaplanir.
205
www.NotMekani.com
byns
., BOLUm PROBLEmLERi
•"fV~~~~~O'f~l~-=-;~~- . • "~ t-A"':"'f
_.~ •• ~~~~~r."f•~r:r:...~'l"J7..~-~"'>:'Jl-'Z"'U-~,:,,-.'{"!
~.a~.:.i.~.:.:...~v....c.,~..;,,:.., -~·~~Q.i.;!J··~~-~>~•.;l~·~ e ~~-".l.ai·, .. ·
l. Ai:_;ag,dak_i vekror alanlanrnn birer tutarh (konservatif) 9. B={(x,y):4~x2+y2~ 16, .e z O, yca::0}

vcktor alam oldugunu gi)steriniz. hi_Hgcsinin smm C olsun.
Vf ;;; F esitligini saglayan f fonksiyonunu bulunuz. y
a) F(x, y) ~ (,' 1 ~ }+ (i + In ,)J 4
(b F(x, y) = ( l + _ve·1-~')i+ ( 2y+ .n,i:)')/

2
(c_) F(x.y)= (cou·+Iny)i+(f+eY)j
·...-iJ- F( x. y ) = ( . r +arctanv ) 1+-. + y J.

. - r--2 0 2 x
i
+ )-
I;;;;;; f,./4.x2 + _v2 (2..idr-_v,{v)
2. F = Pi+ Qj vcktor alani tutarh oldujiunda c
aP - aQ
cJy - ax integralini
olacagrm gostcriniz. (a) dogrudan
(b) Green Teoreminden yararlanarak

3. F = P i + Q j + R k vektor alam tutarh oldugunda
hcsapluyuuz.
rJP dQ dP i)f? »e a.N
oy;; ; ; cJ..r' ""'.ch· dZ dy uz
olacagmi gihteriniz. "10, C egrisi x2 + y2;;;;;; a2 cernberi olup yonu saat yonunun
tersidir.
4. F;Pi+Qj+Rk
vektorleri arasmdaki acuun ol9tisti
ilc r(t)eeex(l)i+y(t)j+z(t)k
0 olsun, t. (x+ y)dx- (x-y)l(y
..l2 + y'.?.
f F- ctr= J-,/p! + Q 2 + R2 cos8 d.( integralini hesaplayrmz.

c c
olacagmt gosteriniz.
11. C cgrisi ,2 "" a2 cos 2q:i lemniskaunm sag ihnegi olup
saatin calisma yonunun ten, yonunde yonlendirilmistir.
5. Curl (gradf) ""0 oldugunu gosteriniz.
.Ay(ydx- x,£v)
6. 1=rrad.f{x, y. z) = (2xy+/) i + x2j + (2,z+n cos nz) k f. x2 + _J.'2
esirligini saglayan f (x, y, z) ifadcsini hesaplaynnz. integralini hcsaplaynnz.
7. m ve w hirer sabit olmak uzcre

.
I ( .1,.'"' J.' ·~--)
lllW2
= -- -,
2 ( x- +
-,
v- + ~ 7-
--,
)
12. C , x2 + ··/ + -::,2 = I k iiresi uzerinde herhangi bir cgri
fonksiyonunun Ft«, y. z) ;;;: mw2 (xi + yj + zk) vektor parcasi olsun,

alam icin hir potansiycl fonkslyonu oldugunu gosleriniz. xi+ )'}+.::l
R. z = J (x, y) fonksiyonu ikinci mertebedcn siirckli krsmi
F( .r,y,:) = k
? •)
+ y-+.r
•) ).}I,.2
( .r
rurevlere sahip olsun. f, Laplace denklernini saglayan vektor alarurun, bir p ..tr~'.a<:1g1 C uzerinde ba~langu; nok-
bir Ionksiyon oklugunda
.( ~/ dx> '}/ di:= 0 rasmdan bitim no tasma kadar goturdugunoc yapilan i~

J clv dx ·
c·
ne olur?
olacagm1 gostcrmiz. Burada C bir kapah egridir.
206
www.NotMekani.com
byns
t.:gri.~el Integraller
........ : ;,r,.,,,, ,•, :~ ~~ ~--~~~.. ,.. -:::. , .-. .. ~.- · · ··_..,'--MW ..LUJ..LL " ,v:,..;:..~,·~l1•,,Mt.t4-mr L.1'''''.- ,,.,,,,ec.-,,,,..,.,.r1
1. (a) /(.r,_.F)
(
= J lx3 +~ y~-= 4
:\ l
x4 + yln r..L yin x+ (p(.J')
. I -,:
·f v ( x '- !') = 1 n x + m, ( y) 't' •
"" )'-
) + In .r:::::::, '
rn ( v)
'Y •.
;::: •v--i :::::::, m'Y ()' ) = -:--3I - v_)~ . ( I\ .r, - i,•). = -41 .r
4
..v In _r + -3 ..v' ~-
(b) f(x,y) = J (I+ yc1Y )dr =.r + c'Y + cp(y)
J)'.-;t:.y) = .re~v + c~' (y) == 2y+ xeJ,,, ~ <p'(_y) = 2y =;, <p(v) = y2 ~ f(x,.v) = .x+ t:;AY + y'.: olur.
(c:) f(x,y) = J (cosx+ Jny)dr = sin x+ .rlny+ <p(y)
j . _(x,y)
. = -.r + t.p. '( y ) = -x + e r· :::::} cp '(_ v ) = e)' =;, f(.x,y) = sin x + .rlny + eY olur.
J' ;v y
(d) f(.r,y) = f (x+ arctany)d.x = ·;2 = xarctany+cp(y)

. .r , x+ y .r y , y I
./ .<x,y) = --'l +<.p (y) = --., = --,., '--, :::::} <p (y) = --,., =;, <p'(y) == -;:,_h1(1 + y2)
J l + y'" l + y- l + y" I + y- 1 + y"
. J2 1 ,
/{x,y);:; -+ xarctany+-2ln('I + y.<.)
.r
2 F"" Pi+ Qi tutarh oldugunda oyle bir f fonksiyonu vardir ki J~- = P vc I, = Q dur. Buradan
3. F =Pi+ Qj + R k turarli oldugunda siirekli rurevlere sahip oylc bir f Ionksiyonu vardir ki t. = P, [; = Q, fz =R dir.
Buradan fry= PY, ·0'.J.' = a.. f~z = e, .f~y = I(,, ve .(t = Rx dir, Buradan PY;;; Q_\. Pz.""' Rx ve Qz;;; RY
bulunur,
4. T teger birim vek tor olmak uzere J F · dr = f F· T de oldugun u hi liyoruz,

c c
F. T = II F 1111 T II cos 6 == 11 Fii cos e = .,J P2 + cf? + A'2 cos 8 olacajimdan
f F-dr= f F·Tdf= J,./r +Q2 + R2 cos8 df'

c c c
bulunur _
207.
www.NotMekani.com
byns
l!.ifrisel lntegraller
S. . grad /> r. i+ :: .i + t· k oldugundan
i i
i) d a a2 .r a2/ . a2 ·ip.r .r ' . ( <P.l a2.1 J k=O
curl(grad/) = ax dy -k
:;
::; ------
( ibih d1ilz) 1- ( -----
a,a, a.rr1z) J+ -----
a,a;· a..ay
c1! qf'
ax oy a.:
olur.
6. J
f(x,y.z) = (2:ty + z2 )tir. = x2y + x.z2 + <p(y:z)
/Y (x,y,z) = .r2 + tpy (y,z) = .r2 ~ (p Y (y,.z):::,, 0 ~ q,(y) = l.jl(z) ===* ./( r,y,..r.) = .x2y + . i:,::-2 + \If (-Z)
.(:. (x,y,z) = 2xz+ 'Jf'(z) = 2xz + coszz ~ 'tf'(z) e:: cos 7t.?"~ \If( . :)= isirrnz olur.
f(x,y,z)= x2y+z2 +..!...sin1tz bulunur.

1t
7. gradf = mw2x i + mw-y j + mw2z k = mw2(x i + y j + z k ; = F(x,y,z) oldugundan f, F icin bir potansiyel fonksiyondur,
02.f
8. f' Laplace denklemini sa?.·JJyorsa d2f + = O olur,
a.r:::
t)
. , . /: - a.r2
. P(x,y) = L,
a, Q(x,y) =-
a/ denirse Q -P = - ( _}_+-·.
r.12 . a2
, =O olur, Green teoreminden
d}' d.T dy'
02!)
X y d.t'2
fc rh-f't
uJ e
f;y= Jf-[d
El Xdx
2{ +
dy""'
dx dy= Jf O.dt
B
c(r=O
bulunur.
9. <a) f = J +I+ I+ f
Cf1(2C3C~
c; . . r/t) = 4cmiti+4s.inl j, 0::; 1::::: I

Cy . r,_<t) = -t j, 2 :51 $ 4
c_1 ... r/1) = 2 cosri+ 2 sin t j. "I'~ t S: 0

.r
it/2 _
f \r4:i.:2 + y2 (2xd.x- y,.(j,·) f\/64 cos2 t+ 16sin2 t(-32cosrsintdt-16sin tcostdt)
< 0
rr/2., rt/2 ,
= -192 f v· 4 cos 2 1 + sin 2 t sin t cos rdr = -192 f -, / 3 cos 2
t + 1 sin t coHdt
o n
=
192 (3 COS-'} f+ 1)-~"'2 2
•3
lit/l = 643 (1-8),,,,_448 ]
6 1
208
www.NotMekani.com
byns
;~,i}'cl lntegraller
................. Wf'VY', ,"fYT',fY • w.,,,,,--.-.~..,., .. "._NV. ,.,.,.~ . .,.. " ••• ..__.u···-··•u.•_o••"" ·~ ..,.,,.,,._ H .,. .,.. ·~··...,.~--,.-~··--- ~~
f 1,' 4 r- + y"' (2 xdx> _w/.v) = J '\: r: (- rd!)

I ? .-, 4 ,' .., - ' ~
= - J t2 dt-==- - 3 /3 I
= -1.~6 bulunur, . .
Benzer bicimde hesaplanarak
(,2 2 2 2 .
,' ., _ . , = -356
f '\' 4x-'-· + y~ (2xdx-ydy) bulnnur.
c::,.
. .~-2
-., - 224 56 56 224 112
J '\:4x + y"" (2xdr- ydv) = ------+- =-- olur.
r: - · 3 3 1 3 3
2, 2 4.x.y 2XJ' =6 . xy
(b) P = 2..r ,./4x 2
+y (} = -y -)4x + )' 2, Q_r - Py ' •) - 2 2 2 2 2
'-.;14x~ +y ,./ 4x +y -~· 4x +y
J 1/4x2 + y2 (2xd;r- ydy) = - 6 J.J -, xy t =-6

" duz:r
'lf,/2 4
J" J
r cos q> sm cp
,
.., -1, ...
,
. - - rt.tr.:,'+'
.., ' .
c I/ '\•' 4x2 + y- o r=2 \·' 4r2 cos- rp + r2 sm2 <p
0 .)
2 1,' I + 3 cns2 cp _:, 0 -.\'' 1
n:/3
= _!_G. (1- 2) = - l ~ 2
l 0
3 .1
10. Cnln pararnetrik denklemi r(t) == acm;t +asin /, 0:: :; I$. 2n olacagmdan
2_fn: 2J.:'
= (acost+a~int)(_:asint)-(acos/-asin/)acost _ . _ ,,
I a2 a.r-
1 -1. dr - - .... JC bulunur,
0 0
xi _:r2 v 2x,,:'l 2_l3y 2.1.3y-2.JJ,J

II. p == -.., ---~• Q= - -, ,
---2 ' ,(! =- "' . 2 ' p =- r2 2 .., ' f2 - p
--t .... +v·" ..r+J .AC (r+J) Y (. +)- J- .r Y (x2 + .'-'2 )2
-2..r3v-2x,-3 r::/4 a··.;'cos2:<11 2,3 cos cp sin (fl( cos2 <p - sin2 <p)
f Pclr + Qdy == fJ ..i2 + 2 -2 rlrdy = J f r4 rdnAp
C B ( )' ) -i1/4 0
n/4 ][(4
=2 f sin 2<.pcos 2(!)r dcp;;:2 Jsin2<pcos2<:p a)cos2<.pdq,""'O

1Ci4 0 -rr,/4
olur, zira Ionksiyon tek tonksiyon olup integrasyon simrlan simetriktir.
'12. JF·dr= f «r «
c c
F orijinden kure yiizeyine dogru yrinlendirilrnis bir vcktor.
T de kureye teget olacagmdan her noktada F l. T dir.

Dolayasryla F.T =0 dtr. Buna gore
f F·dr= j F-Td( = f O.d( =0

c c c
olacaknr.
209
www.NotMekani.com
byns
1 ~:_~:.-::::-~
.ttmt~
yOZEYiNTEGRALLERi
f.../.-). . ,. }- 1/_T_\g-_
-..,.,.tt~""::;""';tr""'tt""'tit'""m""il[l""'t!""'!tl;""'!~t""lit'!"'t~~""~i~~~~rn,'.i~li~L,..,..;m""i~"'"m[=H-~~I}""~m=~~1~=;~¥"")~t=m~=;~f=~1r=~r""iE~=m=mi"":!r=~~1;-I~""~ff.,.,,.·iff""1m=1r=m~-~JI-m=m~=~l~-=i.m=~m-l~~-m~-:
... t-i}
~~-l-Jtt-1f-iE-~X-tltt-J~-1[-~ilt
REEL DEGERLi FONKSiYONLARIN YUZEY iNTEGRALLERi

E, ii~ boyutlu uzayda bir duzlcrn, p bu dilzlcrnin hir normali olsun.
F(x,y,z) = c denklemiyle rammlanan S yttzeyinin E uzerindeki dik ~
F(~.y.1.)"'.::
izdusumu B olsun. S uzcrinde tarnmh bir g Ionksiyonu icin
I/.
lirn !,g(xF.1,A-'z,J~\
Ii Pl-40 k=l
Iimiti varsa bu iimite g fonksiyonunun S uzerindeki hirind i;qit yiizcy

mt~grali denir,
Jj g(x, y .z jds
s
He gosterilir, Bu rad a ( x k, Y k, zk) . S k bolgesindc alinan hcrhangi blr noktadir,
dir. Eger S yuzeyinin denklemi z;;;;; f (x.y) biciminde verilir ve E duzlcmi olarak xOy diizlemi aluursa
. .2
ffS g(x.y,.:-)dS'- JIB s{x,y, /(x,y))\.'1
:!
+ /.r + ~' dxt(v
11
olur. Eger S yuzeyiuin denklemi y = f(x,z) ve S nin xOz diizlemindeki dik izdusumu G isc
JI g(.t\)',
,1
:)tiS= }rR(x, f(x,.:;),
a
z))·1 + f; + J} dxrL:
olur.
iKiNCi <;E5iT YUZEY iNTEGRAI . .,E

F =Fi + Q j + R k , normuli n olan bir yonlu S yuzeyi uzerinde tanunh hir vektor alani olsun.
fJF .n ds
s
integraline F vektor alanunn S yuzcy] uzcrindcki ikinei i;e~ityi.iz..:~1 lntcgrali denir,
210
www.NotMekani.com
byns
• Birinci Ce$it ·vuzeg_ integralleri

• ikinci te~it YU~ey irite9falleri
• t I) iF(I .... [fi.11.lr t:"1 tf...ii:.:.f ..-F.4. i,'f:.,;-lf.11.,..Gf'l. I. f;i4. •FU.-i.,, ),..,).W::: _.a; •. ~~T~~~.ff'IJr,s:; ». i. r i~jii•f+(,•. ·-~~p-f-!'-~~~~~J'yt,;r ~
~..tJi..!Ji.:.:I"• '•C'iez!r. ··..,er,,;..,.u~-~~~~.:...~i.:.t~i.."f.i&::h.::::~~~.a.c&CM.1..:!!.a~.:...i...t.1~.n~~~ ... ,·r;.•.;,c,+c>f,•f:d:• ,r,;·_rtl~~~-
1. S yuzeyi, x + y + z - 1 duzleminin birinei bolgedeki 9. S' yuzeyinin parametrik denklemi

parcasi oldugnna gore g(x, y, z) = x fonksiyonunun S x = cos e , y = sin 8 , z = z , O .:5 e :5: 2n .:
uzerindeki integralini hesaplayimz.
dir, 0 :s: z 5: 2 olduguna gore f (x, y, z.) = z? lonksiyonu-
mm S uzcrindcki integrulini hesaplayinrz.
2. g(x, y. 7.);;;:; z ci + /) fonksiyonunun z = )4 - x2 -y2
yarrkuresi tizerindeki integralini hesaplayinrz.
10. S yuzeyi, J~ag1da sekli vcrilen ucgen prizma okluguna

3. S yuzeyi, ,1,? + _/ :;:; I silindirinin ,: = 0 ve z :;:; x + 2 gore g(x,y, z) = y + z fonksiyonunun S iizerindeki inreg-
duzlemleri arasindaki pan;at:;1 oklnguna gore ralini hcsaplayiruz.
fJ xz ds
s
integralini hesaplayimz.
4. S yttzeyi x:;:;; 0, x = a, y:;:;; 0, y:;:;; a, z = 0 vc :. = a

duzleruleri tarafmdan suurlanan kup olduguna gore
i(x. y, z) = x + _\' + z fonksiyonunun S uzerindeki integ-
ralini hcsaplayuuz.
x
c. S yuzeyi y2 + 4z.;; ; ; 16 silindirinin x;;;; 0. x = l ve z =0
dtizlemleri arasinda kalan parcasi olduguna gHre
JJ x-v'y 2 + 4 ds
s ll. S yitzeyi, z = 4 - y2 parabolik silindirinin x = 0. x = 1
intcgrallni hcsaplayuuz. ve :: :;:;; 0 duzlemleri arasinda kalan parcasi olup bu yuzey
yukan dogru yonlendirilmistir. (n normali ynkan dogru
yonlendirihnisrir.)
6. S yuzeyi, ;:: ;;;; x2 + y2 paraboloidmin ;, = y diizlerni al-
unda kalan parcasi olduguna gore Ft», y, z) = z.2 i + x j - 3 z k alamnm S Uzerindek i inte-
R(X, y, z) = ·/l + 4 x + 4 y 2 2
fonkslyonunuu S uzerin- gralini hesaplayrn1z.
dek i integralini hesaplayuuz.
7. S yuzeyi, z = x2 + y2 paraboloidinin .l- + y2 = 4 silin-

12. :,?- + y2 + .;;2 ; ; ; l ki.i.resi. yon ti ki.lrcnin d1~1m1. dogru ulan
dirinin ic bolgcsindc bulunan parcasi olduguna gore
normalle. yl'lnle11dirilmi5rir. Bu yiizey iizerinde a~ag1da
.l(x. y, z) ""' t fonksiyonunun S uzcrindcki intcgralini he-
v~rilen vekWr alanlanmn integralini hesaplaym1z.
saplayuuz.
( t) F (x, y, .~) = z k
8. S yuzeyi, ./- :;:; ;,? + ,) konisinin z;; ; ; 1 ve z:;:; 2 duzlem- ( ) F (x, y, :::) - y i - :..:j + k
Ieri arusmduki pan;aM olJ ugurw gt\re ( ·J F (x. y, z) = x i + y j + z. k
fJ .r2 ds
(<l} F (x, y, z.) = x:. i + yzj + z2 k
s
integralini hesaplaynnz.
www.NotMekani.com
byns
Yilzev lntcg alleri
1. (c) g(x, y, z) =x
S: yuzeyi x + y + z = l dtizleminin birinci bolgedeki parcasi
z=l-x-y, zx.==-1, zy=-1
ds =. \'i'l + z2x + z2vdxdv = ·,/3d = dv .I .I
Jf xds = Jf x-/3dxdy ""'J

S 13
T
00
x-,/3dydx = -s,13 J;
0
(1- x )dx ==-../3[ ~2 -
-
\~
-
i10 Lj ,;
y
2. g(x, y.z) = z(x2 + y2) HY"' 1
S: z= \' 4 - x - y
.' 2 2
yan kuresi
x
-x
Zx = ==2==2
-----.=,,
,,4-x -y
f
2rc 2 11C
=2 JJ r2.rdrd8 =
4
r4 nd8 = 41e.4;;;;; 16rr:
f:l=O r=O O 2
1
3. g(x.y,z)=xz., y=f(x,z)-·{l-x2
1
ds =. il + f 2+ /2dz dx = , dx dz olacagindan S.x 2
+ y2 == I silindirinin
\ x z \·'l-x2
y = ,,/1- x2 parcasnun z = 0 ve z = x + 2 duzlemleri arasmda kismi iizerindeki yllzey integrali

. l 1 x+2
JJ .xz ii + (y x )2 + (y 2
)2 = ff xz-,i,•.-J-x·
- . -r dz dx = J f z ~z
·\'1-x·
dx.
s.1 "\ ·.
B -1,.=0
(x = sin t)
,--'.)
olur, Benzer sekilde, silindirin y = -·v' 1- x - denklemli parcast uzerinde-
ki integrali hesaplandigtnda
fJ xz\/1 +(y:/ + (yy dx dz = I

s2 x
buhmur, Hu durumda ff xz ds == 1C olur.
s
212
www.NotMekani.com
byns
Yii:.ey ltuceralleri
4. Z==-tl, Z =0, Z =0
x y
fJ (x+ y + z) = Jf(x +y + a),/1 + 0 +O dx dy

s n
a
x
1 :l ,,
;;;;: -a;)+ ::....a:)= 2a-
·1 '.\ a
r
2 2
B
r x
0 a
I 4
5. ffx-,,/y 2 + 4ds =ff x\:'y2 4 · {L + z; + z~ dy dx
l
S O O z~
4 2
..,..,., ~ v +4z= 6
= ! fI 1 4
0 0
x((y2 +4) dy dx
y
6.
tr i
g(x,y ,z);;;:; )1 + 4x 2 + 4y2, z = 2) dir. B bo Ig esi
y
.=:, y = x2 + y 2 => x2 + (y - cemberi tarafmdan snnrlanan dairedir.
ff y ( x , y, z )ds =fJ -,,/ 1 + 4( x 2 + y 2) ·v' 1 + 4 ( x 2 + y 2 ) dx dy

S B
=
11:
f . J (1 + 4 r2 )r drdqi -J r· r;· + r4
S1T1ip 1t .-,
ls. in(jl} <p
9=0 r=O O o
= -111·(- f 2 - 3 cos 2<p + -1 ). 5

cos 4<p drp = - :n:
r 40 4 4 16
213
r
www.NotMekani.com
byns
Yiize» Integralleri
7. z=x2+y2, x2+y2-4 y
I 1
ds== (I+ z: + z~ }2ctx<ly = (l+ 4x2 + 4y2)2dxdy
--- -- 21t::! 1
fJz<ls=JJ(x2+y2 ))1+4(x2+y2)dxdy- J Jr2(11 4r2)"2rdrdcp
S B O O
2rc 17 I 2rc 17 . .
= -J21 f f (t3'2.
..
J J-(t-
1
t1.,2)cttdq,
1
= J)1ll~ -dlll<p -
4 8
0 1 ti 1
_ ...!...(3.
32 5
r5/2 - .3. t312)
3
117 21t:: :; : ~[i(
16 5
172,/17 -1)-2( 3 - 17-/17 - 1)] = --f!:-(
AO
1564 ..)17 + 4)
I
8. g(x,y,z)=x2, S::r.2=x2+y2 konisin iu z=J ve z=2
duzlcmlcri arasindaki parcasi.
z; . =
=-.-)_
> \•
,•x2+.,2
J
ds=., l+z2
I _
+z2clxdv=
('
I+
;,;_- ?
+--.,--
y-? Jl/2 dx dve -
v Zdx dv
1
i' x Y • . x2 + y2. x 2 + v? ., · ·
y
2n: 2
JJ x 2ds = JI x 2 ·/2dxdy = -./2 J J r2 cos ' tp.r dr dcp x
S ll cp=O r=l
= _2TC l
\i2 f 4r4 12
cos- <.pd<p =
., 15
4---:·2
.-2.rt
f 2(]
1
+cos2<p)<lcp
15-)2 (
=-8-
J .
<p+2sm2(p
) 102:r. 15)2it
4
O l O
9. S yuzeyinin yOz duzleminin list tarafrnda kalan k.ls1111 S 1. alt tarafrnda

kalan kisrru S2 olsun. SI ve S2 nin yOz dilzlemi uzcrindcki dik
1:r.dU~i.imU
B = {(y,z): -I sys I, 0 :s; z < 2}
karesidir, x 2 + y 2 = 1 olacagmdan x = -,J 1 - y 2 dir.

y
7 2 l z2
\p+--S
1-
JJ,. 2ds=fJz2.\,i'l+x~+x; dydzeeeJfz2 dydz==JJ,. 7
dy dz
S1 l-y 0-1\•'l-y-
+
B B
;.""
x
arcs in y 1>, +2ct, = = n( z:) 1: 81t

3
2
z
bulunur, Benzer bicimde

R
y
-1
"- gosrcn
o 1 acagi .. ·1 e111r.
t"l" JJ z- d s = 1S1t +1S1t =--~-our.
7 l(irt 1
s - . -
214
www.NotMekani.com
byns
Y iizey i ntegralleri
HI. Jf{y +z)ds"" ff (y +,.,.)ti~·+ ffer +z)df+ fJcy +z)d,+ fJu, +z)d1+ IJ(y +z)dr
r S ABCO d OIJF A HF OCD .BCDE
f
2 i 2 l l 1-
ff
f'
r
r
=
0 0
ydvdr +
0
J zd.zdr + J J (y
0 0 0
+ .[ )d:::dy
-
Cf0,1,0) Y
ff
I 1- F 2 I
+ (y + z )dzt(v J J (y + I - y )-v'l+l t(vtlr

0 0 0 0
r
f 11-y /2y 11 tu =
r +
J y.-.-
I (
O .
+ -2l z 2 ).
I
((r +
J::
O O
l + l + 1 + 1 + 2 v·.-2 :::;; J8 + 2 \',. 2
3 3
I
r 11. lx =0. . 1
y
=-2v -
-O.i+2yj+k 2yj+k
rr
n= .----- ;;;::: ~===
-v'1 4y2 ) 1 + 4y2
I F.n = 2xy - 3z olacagmdan
JJ· F. n ds = JJ. C'~ xv, - 3z) ds = JJ [2 xv· -,.---------;:;

3( 4 - y2 )] .------------;-
? 1.' J + 4y:.. dxdy
S S ·f1+4y- R '\'1+4yL-
y
1 2 1 .,,
""'J J(2xy-12+3y2)dydx=J(xy2-l2y+y31-
-2
dx
2---
0 -2 0 B
I~=
l
= f (-32)dx = (-32x) -32 0
-2
12. S ytizeyi denklerni z =) I - x2 - y2 Dian S1 ust
yart kuresi ile denklemi z ==- -,j 1- x2 - y2 olan S2 alt
yan kuresiuin birlesirnidir, Ust yan kurenin norrnali
-Zx i- '·v j+ k
n = ,
z; + <
f . - ·1 ·1
v'l +
alt yan knrenin normali
zxi+zyj-k
m ru
1,il+z:~ +z~
2
olacaktrr. Yan kurelerin her ikisinin de xOy duzlemindeki izdusumu x + y2 ::;; I dairesidir.
215
www.NotMekani.com
byns
}'iizey lntcgralleri
(a) F(x,y,z)=zk
fJ-(-v'· . Jf
ff = . ' i- . - v2
-z 1 - x2 Y2)
- x2
1
IJSi F
-
.rn ds = , ds = d~ · i . \ l + z2x 11
+ z2 dxdy
,(I + z; + z;
2 2 ,1 2 2 I " v
-~ I + z,. + zy
1
s, \,,' 1 + 21; + zy s 8 ·
,'
ff -vI-x 3 21t
2 ,
= . -y-dxdy=
B
olacagmdan ~ JJ F. n ds = -.2n:- + -21t = -41t bulunur.

3 3 3
Y'-x - X.Zv - 1
( ) F;;;;;; y i - x.i + k F.m=
I '>
-
'>
l+z,. +z'.,.
\I :,;_ )'"
1
JJ F.nds=JJ(-yzx +xzy + ljdxdy =ff(-y :· · -:

,.·1-x--v-
? ,'
"\,'1-x--y-
X)? .? + Ijdxdy., = ff
B
dxdv~· = 1t
s1 P. R '
ff F .mds;; ; ; JI (yz, - xzy - Ijdxdy = Jf (-1):lxdy = -re nlacaguidan JJF. m ds = 0 · du.

s, B B s
{ ') F =xi+ y j + z k, F .n = +xz, -yzy + z, F .m = xz)\ + Yly -z
JJSi F.nds=
If (
8
2
,.1-x -y
2
,' x +2 y _2 +\·1: -x--y
, 2 l . dx dy > JJ
]
H
,.·.
1,,l-x
dxdv
2•
-y
2
2n
: :;:I
0
I
J -:. 1-
0
r
r2
drde
ff
.
S-.i
· .F .m ds =
ff[. . r
B
_ic2
\'1-x
+v/2
-y2
+ "\'{ I - x"
-,
- 'F·-iJ dxdy
.
= 2n olacagmdan fJr .m ds = 41t dir.
s
(di ff F .n ds ::c: JS (-xzzh - yzzy + 22) = JJ (-u. ~x - yz. 7 + z }xdy JJ v~ + 2 == y2 + 1-x2 ~ y2~xdy = ff dxdy = n
~ S il B B
JfF .m ds = fJ ( xz, z , + yz. Zy - z1) dxdy = fJ[ xz, ~x + yz. -;y - (I - x2 -y2) }xdy;; ; ; JJr(-J)ldxdy ""-It
s, ,~ B n
olacagmdan fJ F. n ds = 1t - n ;:; 0 dir.

s
216
www.NotMekani.com
byns
'iizey ;ntegr, rll
YUZEY iNTEGRALLEidNiNTE1\1ELTEOREMLERi
. S; ·i1oi~!1~~~t :j{- bi_rim_ . . \9~tbHr:.9Jarf y~<:~<m1u jlaµ{~ah~p b.~·; , .

. )';qnlend·h{bru§ . )11Zef i -~,u::Yuzej}in as srmr eiri-;i kapafr. :
'~i,~?~~i~i~!ilf!5~::;ifr;~
olurc
,__ , (Qi.¥etge~~:Teorcmi-:Ha~ss T~9rentiJ

{) bir basit_µiay b·~lgesi,.:.S bu boigenin s_1J)1Jyii~ej,{~I n:: .d~:
::::t:t!;~~ ~:::;;~Z!:1r~;!"i:t:;,;;~lr fn
bir vektob1't4.ritise '::·>::

· .. :::·· .
. ., . . ,.
: = Jji~~,9-~-~ ffJ (ii,vFdx~;;di

········ r~L}t;
s
x
olur.,
217

www.NotMekani.com
byns
PROBLEmLER • Yiizey integrallerininTemel Teoremleri

• .c6:' ~,,- ....... , .~~~ .~"":~~ .·~~-r"!'~...,--f• •. ~~~•r.r:~~f':"4.::"4P.J.i'-:,
r,..~~~r:'-'"':""·~s:.::'-~~~----:"'~"!•~~-l:.-,_7 -r,-~-,1,~~ .~i;r,~""'·
-.v:-'1"'7?"'~
·b:,.:,._~· • - .. --~~~~,.:.,~J~~~.:..;,,...;..~.;.:~ .....:.:,~~~-~~~~..;..o.,.• "".:::,-.,iJ~A,, .;.~~ ··H·~r~"?I..!.~~--~-.....,,,,,;,,.~, , ,;,.,_
1. A~agidaki vektor alanlan ile S ytizcylcri icin s. Stokes reoremindcn yararlanarak hcrhangi bir kapali C
J F .d JI (VxF).nds
r =
eg;ri si icin
c s
f yz dz t-xz dy + xydz = 0
e~itliginin gcrccklcndigini, yan i Stokes teorerninin c
dogrulugunu gosteriniz.
olacagmi gostcrini 1..
(a) F ""y2 i + xy}- 2:rz k
S: x2 + /· +,? = a2 kiiresinin Ost yansi.
6. C egrisi, kcselcri(I, 0, 0), (0, 1, 0), (0. O. 1) olan
II kurenin disma dogru yonlcndirilmistir.
ucgen olduguna gore
(b) F = y i - x ]
S : x2 + y~ + z'!. = 9 ktlresinin list yarisr. f (z-y)dx + (x - z jdy + (y - x )U/
n kurenin disma dogru yon lendirilmistir, c

integralini hcsaplaytmz.
(c) F = (.x2 y) i + Az ] + x'! k
S=:::= -./x2+y2 konisi,

7. Divergens teoremindcn yararlanarak, asagida verilen F
n koninin drsma <logru yonlendirilmistir,
(d) F= (x2+z.) i+(~2+x)j+U:2+.v)k,
vektor alanlan ile S yilzcylcri icin ff F. nds integral-
lerini hesaplayrrnz. s
S : x2 + y2 + z.2 = 1 kuresinin z..1 = x2 + y2
konisinin ustunde kalan parcusi (a) F = x i + vt +zk ,
n yukan dogm yonlendirilmistir.
S , . ,2 + y2 ;;;: I silindirinin z = 0 ve z::::: 1 diizlem-
(e) F = x: i + y2 j + :.1 tan (xy~ k , leri arasmda kalan bo gcnin smir yuzeyi
S: z = 2)1- x2 -s? yan clipsoidi,
(h.) F = y (J! + y2)3l2 i - x (J + /)1-12 j + (:. + I) k,
n elipsoidin disma dogru yonlendirilmistir.
2. D , bir basit uzay bolgcsi, C , D de bir parcali duzgim S, ustten z::::: 2x duzlcrni, altran 2 = + y2 para- .r
kapah egri ve F de bir fonksiyonun gradiyenti olsun. Bu boloidi taraf mdan sunrl anan bolgenin suur yuzeyi
takdirdc
fF.dr=O
c
olacaguu gcistcriniz. 8. F = x2 y2 z i - x4 y::2 j vc
3. S. 4x2 + 9/ + 36z2 = 36 elipsoidinin list yansi olup n
D={ (x, y, ;::) : x2 + y2 + z2 :S l } olduguna gore
birim normal vektoru yukart dogru yonlcndirilmistir.
F = y i + x2 j +Cl+ y4)Jil sin efirz k ffJ (divF)dxdydz
vektor alaru icin f)
fJ (V x Er.n ds
inlegralini divergens tenreminden yararfanamk hesaplll.-
y1111Z.
s
integralini hcsaplayimz.
4.
.,
c°'J
. '1 .-,
yuzcyi, z = "\' - x- -y'-
.,
yan kiiresi olup n normali 9. F = x3 i + y3 j + z.3 k vc S de .x2 + y2 + .z.2 :; ;:; a2 kUresi
yukan dogru ynnlendirilrnistir. obun.
JJ (V x (x i)). n ds JJ F .nds intcgralini divergcns teoreminden yararlana-

s s
inregralini hcsaplayuuz. rak hesaplaymiz.
218
www.NotMekani.com
byns
Y ii:.ey integralle ri
l. (a) F = y2 i + xy j- 2xz k, S: z = '\/ti - x2 - )'2 yan kiircsi ~ n yukan dogru,

as eg-risi, yancapi a olan ccrnbcr oldugundan parametrik denklemi
r (t) = a cost i + a sint j. 0 ~ L s 2rr. oiur. Buradan r'(L) = - a sint i + a cost j
bulunur. Buna gore
2r.: 211'.
J F. d r = f (F. r')dt = f[ a2 sin- l(-asin t) + a2 cost sin t(acos t) J dt = a3 f(-sin3 L + cos2 l sin t )dt
r.lS i)S o 0
= a3 'f [-(1- cos2 l )sin t + cos2 t sin t ]dt = a3

2f(- sin t+ 2 cosi l sin t [dt = a3 (cost -f cos3 l) 2
1 :n; =O
0 0 . 0
j .i k
VxF=-
a a cl
dz =(0-0)i+(2HO)j+(y-2y)k=2zj-yk
clx ay
y2 x.y -2xz
ds =.
\
/1 + f2x+ . /2y dy oiacagmdan
J (VxF).nds = t_r(-2z/~, -y.)dxdy = fI(-2,:~- -x1 - y2. :

7
-~ y Jdxdy = -3 JI ydxdy
S B • , H "ia- + X" -y2 . B
= _/f fO O
r sin q, r dr dq> = -/f O
sin <p(
·
r: J \<p = -a/{sin
12
0 0
tpd(fl = -(r1. 0::::: 0
bulunur. 0 halde
f F. dr = ff curl F. n ds
as H
olur ki bu da Stokes Tcoreminin gerceklendigini gosrerir
(b) F=yi-xj. z=,/9-x2-y2.
i j k
curlF =
a
:;-
a a
dt. =0.i-O.j+(-l-l)k=-2k
vx iJy
y -x 0
2n
f F .dr = J ( 3 sin f dl = -1 X
2~ 2K
l i - 3 cos L j ).( - 3 sin ti + 3 cost j) dt ; ; ; J ( -9 sin 2
t --: 9 cos 2 t) dt ""' -9 TI:
d'S U O O
-z i-z j+k
Jf curF.nds=JJ(-2k). / / ~ .ds= fJ<-2k).kdx<ly=-2jJ<lxdy=-2.1t.9=-18n
B H \i'l+zx+zy H n
bulunurv Su halde JF.dr;; ; ;Jfcul'IF.nds drr.
r c)S B
r
www.NotMekani.com
byns
(c) F ::::: ( x1 - y) i + 4 z j + x1 k ,
z= ] dilzlemi ile -:"'= "\,,'.,i2+ l-;2
.,
konisinin arakesit egrisi x2 + )·2 = I, z=1 cemberidir. Bunun bir paramctrik
gtisterimi r (l) = cos(-t)i + sin(-t) j + k = cos ti- sin r j + k, 0 ~I$; 2n: olur: r' (!)::::: - sin ti - cos z] olacagrndan
f F .de - J[ (cos
2r. 2n
2 t + sin ,)i + 4 j + cos2 rk ).[-sin ti - cosI j] dt = J[ cos2 t(-sint)- sin2 1- 4 cos r]dt
r!S O O
2;,c
1 . 1 l
= -;:;cos3 t- -!+ -sin2t- 4 sin z
., 2 4
= -1t z
10
olur.
Jf CurlF .n df inregralini hesaplayalim. z-y

s
z i+z j-k
CurlF = -4i-2xj+ k ve n = ~- / i2- olacagindan y
_\1I1+~+.-< '_)'
•• z.i+zj-k
JJ curlF .nd.r = fJ (-4 i -2x j + k). ·~· · ..,./1 + S- + ~ drr-6,·"" SJB ( --4?.~_ - 2x:·Y - J ).1r¢v
.,
c: B ,_\'1 I + ~ .J.- + i2_)'
'l l ,
y _frrfr-4rcoscp 2r2 cos o sin <p
2...i· : ' 1 dxdy= --- - ----- I rdr~
,·r + y-' ]
00
r r
, ,1-. r- I' .
tllp:::::: f (--2cos<p--
...,1[ 2 ~ , _:ir 2 _ 1
= J-4-cos1.p--r1 cos rp sm rp ~ -
2 3 2
-cos<psmcp-0
3
_)atp
~
= -:n;
bulunur. 0 o 0
(d) F = (x2 + l) i + (y2 + x) j + (z2 + y) k
.i ? ..., - zx i- zy .i + le
S: z =\'I - x- -y-, n=--.=====-
I 2 2
i.,1 + z + t.
v x y
I 2 2
dS \' I + z x + 2. y dxdy
1 . .
B: x 2 + y 2 ~ - dairesi
2
1 . 1 . .
r(t ) = -,-costl+-;,=stntJ, 0::5t~2Jt
-,,:2 -r: y
as, koni ilc kiirenin arakesit cgris] bir eember olup bir parametrik dcnk1erni
.,./" ) ·1 • 1 . . 1 k
,\t_ =-.-cost,+~smt.1+--;== ,
v: - ,._:2 ""/2
r.{
.--\x(t),)(t).z(l) ) = 11-2cos 2 t+ r:=-
,
1J"·(l·2
1 + -sm
""'' 2 2
1
t+ """":':"""cost J-1
v2
J·(l - + ~ smz k
2 ·v 2
1. J
ve r:.J( t)= 1 . . 1
. -~smtt+--;==COS/.f . o 1 acagm·
~ ,d:m
-n 'V2
220
www.NotMekani.com
byns
Yii-ey lntegralleri
J Fdr=
2 f l'-F dr)dt= 2f
(-~sintcos2 r-_!_sint+-1.-sin2 /cos z+ _!_cos2 ,) dr;;. ~ olur.
r),Y O dt O 2 \/ 2 2 2 ,/ 2 2 2
i .i k
rotF=
d a a =i+j+k
ox
.-, .-,
ay oy
+z
')
..:i."'· .Y"'+x r+_v
.r . F • L
, ---t+, ··--J+A
-f_/-.!J+k v' 1 - .r2 - y2 ·vi l- x2 - i2
n= "
111 +IQ.+ 12
\1 · X - )'
_,·, 2 2
\' -) . - J
oldugundan rotF.n = .r + y + ,/ 1- x2 - .i olur. Bu durumda
=
)212
f ,--
?, 2n
J (cosxp+ sin(flJatpdF+ J
21t
t:2
21\: = O+ I;; I
o ,:'l-r2 o n 0
nlur. 0 halde Stokes Tcorcmi gcrceklesir,
(e} Yukanda yaprlanlara hcnzcr bicimdc gosrerilir,

z
2. F = gmt(f olsun , Stokes tcorcrn i ndcn
f F.d r = f grnt(f .d r JI c11r!(gra4!") .n dr = Jf O .11 as = O

=
c c s s
bulunur ,
., ., 4 ., ' .) ,'
F= y i·+ .r " j+(x"' + _v )"''·- sine·,._,-1.:Fz k
r(t) = 3 cos/ i + 2 sin t /. 0 :S: t :S::: 2n
r'(t) = -3 sin/ i+ 2 cost j

2n
Jf (V x F). uas = J F.d r = f (F.r')dr = J[ 2sin, i+ 9cos2 t j+ (9cos2 t + 16 sin4 t )3il sin r k )3 sin, i+ 2cost j] dt
S iJS JS O
2n 2n
= (-6sinL ~ r. + 18 ens 3 t')dt = J [-3(1- cos 21)+ 18(1- sin2 r) cost ]dt
f0 0
'11[
= -6rr
1
0
4. F=xi
r(t) = COS/ i+ sin r j, 0 ~ t ~ 2n:
r'(r) =-·sin! i+ cost j
fJV
2n
x (x 1). nas = J F.d r = f cosr i.(- sin r i+ cost J)dr
~1
Y dS O
0
cost(- sinr )dt ~ 1 cos" t 12'
0
~ o
221
www.NotMekani.com
byns
l'H:;;;t:y Lntegralleri
5. fyzdx + xzdy + xydz ifadesi f (x, yz) = xyz fonksiyonunun gradiyentinin cgriscl integralidir,
c
f,;,zdr+.x,-:-tfy+xydz = fgratfj'.dr= Jf curi(gm4/).n dS
c c s
= JI O .n ds= Jf O.dS= 0
s s
o/ur.
6. C1.•. x =y . z =0
C2··· y =.r , x=O
f
l
z - )' }ix + (x - z )t.,{Ji + (y - .r )dz = J (-x + x )dr =0 y
~ 0 C(0,1,0)
olur, Benzer bicimde f f = = 0 oldugu gosterilebilir. 0 halde

C:\ C3
j<.c - J, )dx + (x - z )dy + (y - .r )d.:;- = f + J +J = 0 + 0 + 0 = 0 olur .

C C 1 C2 C,
7. (a) div F= l+ l+ I= 3 oldugundan
JfF.11ds = 3f JJ d:rdydz = 3.(G nin hacmi) 3. it. L1 = 3Jt

s y
olur.
(b
, .
dtvli = - vex-+
3 ) i , J.'?
y ~):-2x
3
--x(_r-
·~ + y 2 ),-2x
JI')
+ l =
.
I
2· · 2 ·
x2 + y 2 "" 2.r =:, (x - 1)2 + y 2 =1

2 2
.r +y = 2x :::::;, r = 2 cos <p
n:/2 2co~~
= JJ [2x -(x 1
+ y 2)]dn(l.1 = f J (2r cos qi+ r2)rdrd <p
B -~2 r~
T(f' cosq,-{r
-n/2
4 )l~c,,sq,d q, = T*cos
- rc/2
4 q,d q, = *Jo,
n
4q,d q,
f
n:n 2 nn
!
J
J( . 1 + cosl(p.
2
)
.
d !p = 3.
3
(1 + 2cos2cp +cos2 2cp)d cp
· ·
O U
2 3 1t n
3'2"2 2
222
www.NotMekani.com
byns
Y iizey integralleri
8. JJf df))F(x,y, z)dr((.vd.:= JJF.11ds= jf F.11dr+ JfF.r12ds

D S i ~
.,----
olur. st yuzeylnin denklemi .z= ·v'l - . r2 -_v2 olacagmdan
bunun d1~an dogru yonlendirilen normali

i-z j+k xi+ yj + yk
=
= :
fl .-l' y'
=..ri+y,j+zk
v.r
'J "')
2 2
I ')
I !
+y'" +z~
.111+1 +:
I .r y
olacagrndan
JJF.n1df= Jf (x4.i.c-.r4.i2z)dr= jJOrir=O

SJ -\ -~
olur.
S2 yuzcyinln denklerni :: = -v· I - x2 - _1,2 olacagrndan bunun normali

.:-:i+.-:j-k
tt2 =
..lC
.
v . •
= -lXI + J'.]• + Z k)
I 2 2
1'1+:;- +z-
11 x v
olur. Bu dururnda
{JF.n..,dr= fJ-{x4y1 :- .r4_1,2 z)ds Jf Odf= 0

...I~ s2 j2
bulunur Buna gore
fJJ divF(x,_r, z)drdydz=0

D
olur.
9· divF = 3x2 + 3 ;.2 + Jr = 3( x2 + y 2 + z2) olacagindan
fJ F .n ds = IJJ divF(X,}',;,:)dr(frd.:;;;;; Jff + + i2 )drd_rdz ](...t2 J,2

S D D
= 3 Jff divF(x,y,:)d...rdyd.."':= fJJ 3(x + .J-2 + i2 )dxd_ydz 2

D D
bulunur.
223
www.NotMekani.com
byns
}' iize» iutegrallc
YllZEY iN 'EGRAL ERiNiN UYGULAIVIALARI

ALANHESABI
S parcali doz:gtin bir yuzey parcasi ise bu ynzeyin alani
olur.
KIJTLE HESABI
S yuzeyinin (x, y, z) noktasindaki yogunlugu o (x, y, z) isc
M = fJ a( x,y ,z )d.s
s
olur,
AGIRUK ~JERK (;t,;i:\iiN BULUN:VIASJ
:; = .Jr fJ .r cr( r,.y

s
,.z)ds,. y =; fJs
ya( Id ,.z)ds.,
- If z cr( x_.J _.z)ds
z =M 1
EYLE:VlSiZLiK MOJ\.'lENTi HESAIU
T .r = Jf ( y 2
+z
2
) o ( x _. .J' , z) ds .I., =Jf( x
2
+z
2
) o ( x _. ..f .e ) ds
s s
r, = Jf ( x2 +J 2)
cr'{ .x,y :1Z)as Id = Jf t! 2 cr( x_.y ,z )ds
s s
"""_'""')l-:)ir-:: """:~. .:. l••=;~k-:i'.__,jn_!

,ke~P.isi yl e ~\Y"1 : dildeTTI~(~tu~~n ve cgri;i
Ji~sbdn~
~~~~1tfre4 'tiii()Jcs~_I)_, .etrafmda doudifriJ.lriiesJfJe· OIU§'3ll do~~} . .c
., ·y~c:rt:f~ia'ij1~!~grfriiii iiiimlug1iile ag1.thk,m¢rkeziniJi:~izdigi ,;em-
. - ~eri~)12;u1ilµg~~::~~p~mi~(~§~(tiE:'. ;;: ·.
224

www.NotMekani.com
byns ~ .,a-:-y~~-"' -·"":: ~':"
............ -,_......:..~...,;:.-~~~\..,,-
• Yiizey integrallerinin Uygutamalan
1. x2 + y2 + z2 = 4 kuresinin x2 + _v2 - 2y = 0 silindiri icin- 9. x + y + z = 6 duzleminin x2 + y2 = 6 silindiri icinde

de kalan parcalannm alanlan toplarmm bulunuz. kalan parcasirun alamru buhmuz.
2. z. = ,/x1 l-y2 konisinin x2 + /-' = a2 silindiri icinde

kalan pan;as.mm alaruru hesaplayuuz, HI. x2 + y2 + z2 = 4z kuresinin z = x2 + y2 paraboloidi icinde
kalan parcasmm alarum hesaplayuuz.
J. x2 + _v2 = 6:r paraboloidinin x2 + _y2 = 27 silindiri icinde
kalan parcasmm alamm bulunuz,
11. x2 + y2 + ·/· = 25 ktiresinin z == 2 ve z=4 duzlemleri
4. z2 = .i + y2 konisinin x2 + y2 + z.2 = 2z kuresi icind arasmda kalan par9asmm alamrn hesaplayimz.
kalan parcasmm alamm hesaplayuuz.
5. x?- + ;/- + : :.2 "" 2:c: kiiresinin z2 = x1 + y2 konisi icinde 12. x2 + y2 + z2 = 25 kuresinin 2x2 + y2 = 25 eliptik silindi-
kalan parcasuun a annn bulunuz. ri icinde kalan parcalanmn alanlan toplarnuu hesaplayi-
lllZ.
6. y2 = x2 + z.2 konisinin x2 + y2 + z2 = 2z kuresi icinde ka-
Ian parcasimn alanuu bulunuz.
x2- + :? + z 2 = \: r + y-
I ') "')
13. S yuzeyi, = l kuresinin ,::

7. x2 + l = 16 silindirinin :x?- + y2 = 16 silindiri icinde ka- konisi icinde kalan parcasi olduguna gore bu yuzey iize-
Ian parcasmin alamm bulunuz.
rine yerlcstirilen homogen bir Ince tahakamn kutlesini vc
aguhk merkezini bulunuz.
14. Yancapi 4 birim ohm yankure bicimindeki ince bir taba-
karun (x, y. z) noktasmdaki yogunlugu

o (x, y, ;:) = ;:2 seklindc dcgi~iyor. Bu levhanm ktitlesini
y
ve agirltk mcrkczini bulunuz.
·1 s. x2 + ,,,.2 = 3/ konisinin xOy duzleminin tlstimde ve

x'2 + y2 = 4y silindirinin ieinde kalan parcasnun alannu
hcsaplayimz.
8. x2 + y2 = 6y silindirinin x2 + y2 + z2 = 36 kuresi icinde
kalan parcasmm alamm bulunuz.
16. x2 + y2 + z2::::: 16 ki.ires:inin, ;:: = 16 - x2 - .v2 parnboloi-
z di dt?m<la kalan pan;asmm alam111 hesaplaym1z.
17. x2 + z.2 =1 silindirin z. = \/.r-2 + y2 konisi i<;inde kalan

p,m;amn her (x. y; z nr-iklasrndald yogunlugu
-0 (x, y, z) ;;;;; \:' I - _:r2 dir. Bu pan;amn orijine gorc-
eylemsizJik momentin.i hcsaplayrn1z.
225
www.NotMekani.com
byns
Yiizey lntegralleri
l.
I ·l ? -X -y
z=·,i4\ .1--y-, - z =-.-==~
v' 4 - .r - )"'"
<,,{, I ·) ") ' }' I ") 'l
"\'' 4 - .:r - y- ·
dxdy
ff tLS = ffv' l + -~; + "j drrfv = 2ff
i ,, ,
A = f 0
,
S ]) B\•4-r-y
olur. x = rcosqi, y = rsine donti~limU yaprhrsa
= -4 fi"'oi,tp ( 4 -4 cos2 (())1/2 - 2latp= -8 JJC/Z (sin cp -2)alp
= -8(l-1t) = 8(1t- l)
2. A= Jf ds = JJ.~! 1 + z: + S, dxdv 0 •
S D
11 x2 . i ,-
= Jf.\11+~+~ duly='\.:2Jf dxdy
B \I .l: +} ,t + _,_ II
3. y
6z= _,; + v2. 1...t' = .::.
3. _,,
J '
3
A= ffdr= fJ \'n + z; +..~dx«v

S B
= JJ.\/1 + .. ..12 2 drdy = ]_ fJ \/9 + x2 + y2 dxav
r .,
B ,1 +}· 3 B
=-
1 i2n J ·v'27 -, .,..,
(9 + r)1'- rdrtAp;;;;; -
1
(9 + r2)L
,:'27
· tAp
3 0 0 9 O o
= ~ (63 - J3 ).21C = 421t.

9
4. ::: = 'V: x-'-. ,

+ y-, z = --==......---
}'
y \/x2 + y2
ds = )2.dxdy olacagmdan
A = JJ ds = SJ v'2drdy = J;n J.: -)lrdrdr,

S B
= ·v·,-2 r211 2 21t = ,/~2n:: birimkare olur.

0
'226
www.NotMekani.com
byns
v ii.zf'y integralleri
5. Problem 4'teki sekilden de gorUl<lugi.i gibi sozkonusu yirzcy yanm kure
yuzeyidir, Kurenin yuzey alaru 41tr2 = 4rr olacagindan istenen alan
olur
6.
.r2 + Y2 +
')
z2 =
·)
2zlf. => x
2
+ c: = .:
']
.l-2=r+.:. :'" .
x = r cos<.p, z = r sine yazihrsu
r2 = r sino => r = sin<p bulunur.

y
A = JJds = Jf) 1 + y; + y; drdz

s [j
z
,'-x1
ff
z2
= 11 l + 2 + ? J drdv
~ x 2 +z x-+z-
li
= ,- _ = , ,;'-~2Jn/2 i.sin,? ,dmlp = ·v' 2 - 1t
SJB -,J 2dxdy -ni: o 4
0 x
7. Yandaki sekildc alani istcnilcn yuzeyin sekizde biri cizilmistir.
1 = JI rh= Jf )1 + Z:-
S B
~-~·drdy
I
-_r
.:,,,,,,,/16-i2, - =0
~)'
,l
,1
If r-1-+-.r_-2x2 I
drc(v
y
8 ::e
B
\'
16
olacagmdan 4
A=8J6= 144br2
bulunur.
227
www.NotMekani.com
byns
l' it <'Y I ntegralleri
8. x-') + y"'J + r·7 = 36· 1 _ . _ ')

., 1
==}6v=36-r
•
x"" + J"" = 6y . f
= 3 fo6 1.li.Q..d_y
Jr Vy = 3·v'fi .2., '/v 16 - 16
O - -
olur. 0 nalde A= 436 = 144 br2 dir. B
6 y
9. A = Jf d,· ;;;; JJ{l + .: } + z -~ d.xdy = fJ,i 1 + 1 + 1 dn(r y
S Ii 8
= a-J3JJdu(y = ,/3-·4 ln . 6 = 3·v'3

2 n
8
10. _t2 + ).,.2 +.z.2 = 4.z} '

·'J ?
==>z+r=4.,;::::::>.z=O V z=3
z;;;;..r+y· .
Paraboloid He kurenin arakesit cgrisi
A;;;; ff ff ~:J + z:_ + .-:_~

th= duly
S B
y
" - ---,-:__ 1
-x 2_'
-y x
z=2+·v'4-.t2-y2 .?; . = ' ~· 1·
x ,14-...t -)' > ,,i4- ..r- - J
A= 2JJ . tlrczr = 2 f21e r·:f ( 4 - ,2 rv2 ,drdp;;;; -2 f2n: ( 4 - r2 )1.t2r {3 (.ik.p

B
,J 4 - x2 - ;;2 Jo Jo Jo o
:= -2.(l .2)2n: = 41t
228
www.NotMekani.com
byns
····················:s:s""""'""'""'···. s:
11. z - 2 lf"lll .t1 + .i + 4 z ::::=:> z = 0 V z = 3

e = 4 ,,:112 x2 + ;~ + 16 = 2s ==> x2 + y2 =9
-y
z = ) 25 - .r1 - },'.: ,
- .. f
z = ')
r -·.1·
,/25-.l2- J;.?. , f ,/ 25 - x- - y
2
-JJ
A=
ff = ff \1
S
ds
II
I
i'
l + . ., ··
~-r)
.1:2 + ,...2
2
du(.v = )
!J ~
r _
,lb-2-0
d.rdv
··
.
,.,
12. A=2 , -.
ff 11+?+! .
\' .:r Y
dxdv=2
.
ff \:'25
Sdrdy
-x2 - ),2
B .i
n
1- ~ . , drc/q)
? <;
= 10J_n: ac: ~-~~ Jn:. ~ (25 - r2 )l/21 \Ap
o o , , ,. 2 \' 25 - ,2 ·v 2 n o
=--;=-
200 lrr/ fA{) = -.-
2200
.-
1t
= 50-v'.2n: b?-.
\12 0 "\''2 2
r ;J -_r
z = ·'I/ 1 - r - ;,- , z
I ')
=-==-
.r ·)1 - .12 - _ ....2 ,
.r2 J'l
1 + ?_ +.:? ""J + 7 2 + __ -_;--.., = 7
1 - _r - .r y-
'.l
.-t .Y 1 - ..r - }· I - )..- -
a(x,.v,z) = k(.rabit)
M= ffs 1fJ crrlr:::;;;

/J
I
·\·' 1 - r - . r
\, 7 dtc(r = le
Jo
r_·
''1t
I
,=o
/2
2
(1 - ,2 r112 nimtp
1 = -k.(-·1/2
2n; ,...,11,:2/2 --
= -k (l- ,2)1.·.. tAp -1)21t = (2 - \i2 )krr
o O 2
Lev ha homojen ve ~: eksenine gore simetrik oldugundan x = y = 0 dir.
-::: = - l
M
ffzcrti, =-:--- ff . -.i-. ·1
A,f
k-v·I -.,l. 2 - ,.
,,,,. 1-
./
drdv
x- - y-
" -==---
k
(2- [2)fu If d.xdy
S B 1 . s
l l I 2+)2
; , .re.-= ,
( 2 - ·\1 2 )n 2 2( 2 - ·1/ 2 ) 4
2
olur , ~u halde agirhk merkezi G(O,O, \'/2) noktasuhr.
229
www.NotMekani.com
byns
Y iizey integmllni
14. O'(X;J',Z) = r z
M = fJ u(x.y,z)dS;;;; fJ idr
s s
=2JJ(16-.r2-./). '· 4du(y '
.\116-r- r
4 JI.\/ l 6 - x1 - _r 2 d:rdy
H - El
x
2rc14 \·'°16-
,- ., i2n (16-?)-' . , . ,4
;;;; 4
i 0
r: rdrdq)= -4
0 0
112
0
2n
4 _ 512
--6477t--7t
- 3. -~ - 3
Yogunluk sudeee lye bag Ii vc ynzcy e ckscninc gore simetrik
oldugundan ; , y;; ; U dir.
- M
z;;;;; l ff r ? .zds = uI
Jr..
ff. z-3 . . _ dxdv
·\i'16- -J-
j 2
l
= ---:--:
M
ff .(I 6 - .t2 - ;.2 )dti:(v
. S B . B
=-
1 12-n; 14 Cl6-r)rdrdq,=-
- , ·1 i2n . , (8r--r4)
1 14 atp;; ; -_-64.21t=-
3 . 3
.,J/ O O 111 o 4 O 5121t 4
bulunur: Su haldc agirhk merkezi G(0,0, 4)3 uoktasrdrr.
15. A;;;; ff. ds, = 'Jf

- .i
f i'l +
\'
r + -2 d.xtfy
'..r .(.}' .
s
1 ,' ') .2
z= -~3\,'..r +y
I
-,,·
A:;;;;; 2
ff- R
I
.\11I +
f.+i,2
J(r+ y_)
2 J'"'
, ·· , dxay= 2.---;= J dxdy
v3
B
_- ___i_lrri2si
.--
..,,. 3 0
.,... srn 2 cpdcp -
11qi _- 2._6
0
-
·1.;'3
J~· 0
l~-ilC
.-
,/3 0
l-co_s2tp atp
2
16 cp l,.,r 81t
""-~(---sin2m)
. .,,·3 2 4 y o
=---=
- ,,/J
h?--
r:2simp
230
www.NotMekani.com
byns
Yij:.ey Integrallcri
16. + y2 + .:-:2 = 16 l . .,
1
x2 Z,
~ e: - 7 = O :::::;, "" = 0 v z= l 16
:- = 16 - _y2 - y2 J ... ~. r ._ ..,_·~.
/
\
:;: .., 0 icin x2 + y2 = 16, r:"" l icin x2 + y2 == 15 f

I
bulunur. B bolgesi x2 + y2 = ·15 ve x2 + y2 = ·16 ccmbcrlcri arasinda
kalan hi\1gedir.
A= J·.J. . ,, l + z 2 + .: .~1 drdv

.
= J.J 4 drt/.v
...
fl \' .r _I' • I{ ) 16 - .f2 - J 2
= 4 t'
o
J:-. . 16-d?·ctp
.,1.5 .\,. r2
= 4.4 r.
o
2 (-16- ,.2 )11:: 14.
\115
atp
= 16. 1. 21! = 321t br2 otur.
17. ..r2 + ?- = 1 l
: : :, 2.T..:. -, ) . +Jr= 14
:? = ..1..2 + y2 J .
B bolgesi 2x2 + y2 = I elipsi tarafrndan suurlanan bolgedir.
10 = Jf (,Y2 + J,2 + z2 )a( ..l',)'',~".)ds = Jf(x-2 + .J:2· + I - i2 ). /I+ x2 dS

s s
= JI (), 1 + l}v,'1 ~ .t2 di'= JJ(;,2 + 1 )di,& x
S B
r . r
o/ar. x = '"""'"r""' cos q,, y = zsm <p donusumu yapihrsu J =
,:2 ,./2
olacagmdan
12rr
l
r
J =
2rcil
(r .
sirhp + I) ;==dratp;; ; ; ,.-2 (-4sin2 <p + -2)
r l r4 r1 IL
o 0 0 ·v 2 \' O ' 0
1
== :==.
1 1
. (-sin2 <p+-)dq)
. . ,. 2 o211: 4 2
1 1
= -,.-.
"\I 1
2 o2Jt 8
[ l
-(1 +co~2<p)+-
l
2
.
! 5 5)2
= -.-.--:-.21t = --It
-n 8 8
23!
www.NotMekani.com
byns
BiiLUm PROBLEmLERi
1. F~(x2 + z)i - (/ + x)j + (:.2 + y)k ve C de olsun, cos2 a + cos.2~ + co,i.:2y = 'I J1r,
cos a, cos ~ , cos y sayilarma n nin
.\.J.,_. + y 2 + r:J = 1 kiiuresi . le'l t=:--'
_::;; ; ; v-r + )-- .) konisinin dogntltman kusi uisleri adi vcrilir.
arakesitidir.
F= Pi+ Q j+ Rk t(in
C nln yihu1, iistten haktldiif inda, saat yiiniiniin ters yiinii
oldu,~una gore, Stokes teoremiruleii yarar! anarak JI F.nd.1·;;;; fJ (Pcos o Qcos ~+Reos y)ds
f F.d r integralini hesaplayuur, s s
c
olacaguu giisteriniz. Bundan yararlanarak a~'agidaki
integralleri hesaplaytniz.
.2. Stokes teoreminden yararlanarak, a,rn,lfrda verilen F vek-
tor alanlart ile S yiizeyf eri f(in
(a) fJ (..rcosa. + j-cos ~ + zcos y)tif;
s
JJ ( V X Fl. n ds integrallerini hesaplaytnrr. Buruda S yzeyi ..t + )' + z :;;;: 2 diizleminin birinci
s bolgedeki parcastdtr.
(a) F = x:..2 i + x3 j + cos x:. k,
(b) Jj (..i2 cos a+ l cos J3 + z2 cosy )ds~
S yiizeyi :x2 + y2 + 3::.2 = 1 elipsoidinin x O y duzle- s
minin fist taraftnda bulunan parcasi olup n normali Burada S, .J + y2 + 4z = 4 poraboloidinin ikinci
yukan dogru yonlendirilmistir. biilgedeki ( x < 0, y > 0 , z > 0) parras1dtr.
(b) F = ;t::: i + (y2 + 2z).i + x k. (c) ff (x2 cos. o. + )) C[)S J3 +:? C(_J'i y)dr;
s
S yiizeyi z = 9 - x2 - y2 paraboloidinin x O y duz.le- Burada S itzeyi, •..? + J + z2 = a2 kiiresidir.
minin fist taraftnda bulunan parcasi olup n narmali
yukan dogru yonlendirilmistir.
5. K = {tx, y, z): 0 s x -s 1. 0 s: y s 1. 0 s z s: J}
kiipiinfin yiizeyi ince hir meta/le kaplatuyor. Her bir (.x, y,
3.
z) noktasmdaki yogunluk a (x, y, z) = xy;: olduJuna gore
D- ~ -f-.c, y, z) : x 2 + y-1 + z 2 : ;:; I I, meta/in kialesini bulunuz:
jJJ dii•F dxdvd:

D
6. a: ; ; ; ,,? + /, 0 .s z ::. a paraboloid parr;:asi bicimindeki
Integralini Divergens teoreminden yararlanarak homogeti ince metal bir tabakanin agirhk merkeiinin
hesaplavuuz: koordinatlartm bulunuz:
4. S yiizeS~itlin denklemi R(X, y, :) = 0 biciminde verildiginde
7. r ) + -v 2 +:. 2 "') I..

= u- ,cure.mun, X""
·2 = a 2
· · ?
+ .r 2 + (z· - a)
- ktiresi irindf k.a.lan pan;asmm ala.rum hesaplay1n1z..
232
www.NotMekani.com
byns
1. f F.dr= JI l'«rl.F.nds
c s
-.z i-:: j+k
d.J'= 1 + ~2 + ? dxdy
Tl=:
h.:r + ,,1 +
11
l
-2 ' - ,, ,. , . . ),'
\' '·x "''y
i j k
cur!F=
a a a = i+ i+l
ax .-,
dy rlz
r: +)--
')
x1 +z y"+x
i -x -y
z=-..,i'·'1 ")
-_::r--i z = - z.= ,. ') _.,
T )J -..--l2 _ v2 J- "\''l-.r-y""
olacajimdan
ft· F.d r = Jfs cur!F.ntb = fJ (i + j+ k).( v,1' -r-y'-

--:·i - ,. II
'
\'1-.r-r
yj--, --:,
+ J:)dxd:}
= ff_ [-
fi - ·\· I
/, =x·~ ~·
.r )
_2 +1). d<dy~ -Jf i .
B °Ii l
z: ~
+ .-t )-
2 d.xdy+ Jf d.>dy
D
= - Jr
r2n: ,,... 2/2
Ji
rem;.{!) + r sin (p
.
. . ( o.,'2 -
nu-rAp + :rt -
. l?
o o v·1 - _,:i \ 2 ;
= -io2n[ l_ o-./2,12 r2 '.

-----:-----dr (cos (p + sin <p)atp + -
- ,,/1- ,2 2
n2
= 0-
n2-
2
=-
rel
2
2. (aj ff (V x F).11d.r = JI P.d r

s M
ds ; r(t) = cost i + sin t j + a k, 0 ::;; t ~ 21t
J F.dr = f 2 3
(x.--: i + .r j + cos.rz k).dr
as as
""rrr (cos ' t j + k).(-sin/ i+ COS! J)d!
=-
iln
o
cos 4 tdt = 12.11: ( l + nms2t
o _ 2
)l dr I iln ( +
= --
4o
l + COS 41 ~ t
2 cos 3t + ---
2
= .!}.21t = J1t
4 2 4
(b) jf rv xF). nds = J r.« r

s· els
as: x::!+y·2=9 :::::;':> r(t)=3costi+3sintj+o.k, o::;,:: :;2n
r" ( t ) = - 3 sin t i + 1 co~ t k.
233
www.NotMekani.com
byns
l'ii::ey lntegrallerl
J. F.dr = J•h[
0 (9 sin2 t + 6 cos t) /+ 3cost k .(-3sin ti+ 3cosrj)dt ]
as
""x:1[ (27sin2 /cos z+ 18cos21)d!,,,, (9sin3 t+ 9t+;sin2t)l~lt;;;: J8n:
3. Jff divF dr{(Fd."':= fJ F.11ds~ fJ F.111d,+ fJ F.n~tLr

D s s1 s2
s; yiizeyinin denklerni z= ·v 1 - ,'

r
'.) '.)
- ),.... olacagindan
bunun disan dogru yunlendirilmis norrnali
-z i-z i+k
n1 .r Y" = xi+ y /+ k
? + z2
7
. ·1 + · ~ ·
\' ..r y
olur. Buna gore,

x
JJ F.fl/.s = ff (.r3y:?. :.-i- J:4Jz,J).(xi + yj+ zk)d.1·
s; S1
; ;: JI (x4 2 z-i, .1A_1,2 z)ds = fJ Ods = 0

-~ .5j
bulunur. Benzer 1;j,ekilde S2 nin denklerninin z;; ; ; -)l - x2 - _v2

oldugu giizonune almarak , 112 = - (xi + y j + z k) vc
JJ F..tl2ds= 0 bulunur. Ohalde

s2
ff F.11ds= 0 dir.
,S
4, n;;;;;; (coso., cos/_1. cosy) vc F =Pi+ Qj + R k isc
F.n = Pcoso + Qcosf + Reos'{ olacagindan
JJ F.11ds = fJ (Peas o: + cos !3 + Reos 1 )dr

s s
bulunur.
*
l
(a) g(x,y,z) =x+y+z-2, Vi=(UJ) fl= -.-(1.1,1)
\' 3
Jfs { .rcos o. + jcos jj + zcos y)ds = ,, fJs (x+ y+ z)ds

~JJcr+ y+ 2-x- y))l + 1 + ldrcA
l
= \:3 . . . 2 y
8
. 1
= 2 J dxdv= 1_-,., _2.2 = 4
f IJ
•'
L,
234
www.NotMekani.com
byns
>-'iizev tniegralieri
·1 ·2 ., x y
(b) ,: = 1 - - ( .t" + Jr),
4 - ''x
---,2 zy 2 z
I /~ ].!2 ·1
ds = i1 + ?-..t + .:..1.Y d..l:..dv_, = ·\1 1 + .:_4____ + : :._4____
1 dxdv =· - \'' 4 + ;? + • r2 tiuf,;:
\' ,, 2
.ri+ yj+2k
ll-
.,/4 + . ..i:2 + y2 ' J _,.·__.. ./ 2 y
= ff (.x2 cos a+ .1-2 cos~+ r r:.osy)dr

.
-
·-~- ~
y
2
= 2 Jf ( .r~ + y3 + 2r
l ~. . ., .
)dn/J-' =
2JIB
I [ , _r2 + i,2-)2. ] d.:.:r{/,l
(.r + y)( ..c + _,,,i - :t::r) + 2( 1 - --4-- B
If
-2 0 x
= l frc?n r4l ( r cos ~ + rsin r2 sin cp cos <p) + 2(1 r2 ]
2 q') )(1'2 - -
4 )2 nlra"cp
= -2I In1'C ..'2. (·1o2 r.4 · dr). · ( cos (p +sintp )(l. hzhcoh)np + -21 J][rt 102 r( 4 - r, )"'"..., diatp
2
32
=-
fn: (cos o + sin o=-cos? <.j)sin<p-sin2 cpcos<p)rAp +-Jr8
lO rrn 3
16 . 1 1 . , I][ s srr
=- 5(sin r.p -cos <.p + -:;-cos·~
_1
qJ - -;-
.)
sincp) ,.-. + -31t = -3
71:. z;
c) (a) vc (b) srklartndaki yolla hesaplanir.
5. M = JJ a(x,y,z)dr = Jf xyzds
S 5
xoy duzlcmindc z = 0 ::::::> xyz = 0 olacagmdan, bu duzlem iizerinde
= 0 ve yOz diizleminde x = 0
yuzcy intcgrnli srfirdrr. xoz duzlerninde y
olacagindan bu yuzeyler iizerinde de integral xrfrrdrr ~imdi dcnklcmi
x ~ I olan S 1, y= l olan S2 ve z = I ohm s3 yiizcylcri uzcrindeki inte-
gralleri hcsa playalun:
[J. xvztlr
-
= JJ - )'.Z. ~.,i' ! + .xy1 + ..12z 1 ,h,tfz =
'"'.J
.
J·lO 110' vzdvdz
,
l 1
= -. -
2 2
l
a:::-.
4
j; ,_1;
olur. Benzer ~ekilde
olacag1 acikur.
· · 0 haldc JJxy£d~ = 3. ..!.._
4 = -.4 3o/ar.
s
235
www.NotMekani.com
byns 1
iizey intl't.:ralh.!1i
..... ··· ·-·----·--·-· · ·•• · .:. · : .. · ·• · · , .. · · · · · · · · · ·· · · · ·· · -~ · · .":'":'':\ · · · · · · ··· · · · ··· ·· ·· ·.· · ··' · ·, .. ·-· · · · ·····-· . ._..v · ·.·.-.-.·.· •.Y.-.w..·-.W.w.-m ..J.!!;.~-.~..; • .,,;J,. 3..( •. ????~;';.'?;'; ;"";; ?: ; i":'i; i"i:7.....2 ..........•• ,. .. . • ••
<•. Yuzey Oz-eksenine gore simetrik ve homogen oldugundan .r = y = 0 dir.
/1-f= ff• Ms= kff11l1+-.,4x2

a~
4
+~
a~ 1
I l-2
dr6(v
S II
= 4 Jf-v't? ii
+ 4(x2 +- i2) d:dy
=;; -
k 12'.r.: l(f, ( a~ ') i 4,~ ) )1,~ rdrd<p
i)
•
a O O
= -k2 .-l (er+

') 4,)-·-' - .- .2rc
-i 3,.. 21" k"rca3 _ .-
= --(:,,,:5 -1)
8 . 3 o 12 . ' .
-z= -Jfkff. zdf= -kffl("-:: .I"""'+ .~"-)-vrr

1 ;.-,
a Af (i
'l
+ 4( ..r c:,----:c;-
+ .r) rluly
._I' ii
= -- k i2rr.la ,:, ,.-a 2+- 4r-, .rt/1,kp

!'~\' = ---. -.
k J2rc(f5t?- /- a --./
a2 11, .-dt
~
l ~
. .wa.1- 0 0 ,-1Ja2 a a: 4 8
. kxa3 .
bulunur , Integraller hesaplamr ve !'VJ= ~(5·,J.5 -1) oldugu
- 2:'i\:5
gozonune aluursa z = 2)\.
~ ·.'~_ ·-l bulunur.
7. J.2 + . ,.2 + (z- a)2 = a2 ·1 ..., 2 a " ,, 3 2

_'.} ·~ ') ..,
===>"- ; ; ;:(~-a)~===>z;; ; ;.-::::::}
2 .
r""+v"=-a
- 4 .
. .r+_y"'"+r=a,.. .
,-- --- -.r
z ~ -./ a2 - .,:2 - ;2 , --·x -
·v'·aL - .-l2 - .r'.'.I
'l '
A;; ; ;. Jf dr;; ; ;. ff\/~+ a2 :y2 ...t.2

- ...t ·- J-
2 du(r= aJf :
,., a - . r -
2 dr{~v
i
s B /JV .
i{ 11n:
· ./3
- -;:,- {Ap;; ; ;
=a
1 n
2,r
n
a rdrdp
· a2 - r2
1./
= -a . ( a2
u
- ,1 )1''2
0
"'" rca2
236
www.NotMekani.com

Genel Matematik 2 Problemleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Genel Matematik 2 Problemleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.NotMekani.

Ru kitap, GENEL MATEMATiK-2 adh kitabtrmzdaki problernlerin

Kitap, Uzayda Vektorler, Dogru ve Diizlem Denklemleri, Vektor Degcrli

Kitabm tum ogrenen ve ogretenlere yararh olrnasi dilegiyle,

------------------- Prof. Dr. MustafaBaler

Gözlerimizi kapayıp, yalnız yaşadığımızı

__ 1__ r VEKT0RLER, DOGRU VE D0ZLEM DENKLEMLERI

VEKTOR DEGERLi FONKSIYONLAR

Vektor Degerli Fonksiyonlar .

13 COK DEGi$KENLi FONKSIYONLAR

Tamm Kumesi, Limit ve Sureklilik 52

14 (:OK KATLI INTEGRALLER

iki Kath lntegraller 126

Reel Degerli Fonksiyonlann Ytlzey Integralleri 2 IO

www.ieeeturkiye.wordpress.com adına yüklenmiş olup toplumları geliştiren

Kartezyen, dtlzlemde u = (a, b) biciminde verilen her bir sirah iki-

lisine bir vektor denir. a ve h sayilanna da u vekttiriiniin bile-

u = (a, b) ve v = tc, d) iki vektor olsun. Build vektorun toplarm

u ile r vektorunun farki

\ ·:KTORLERi. BiR SAYI iU~ ('ARPIIVII

u = (ll, b) vektorunun l reel sayisr 'ile carpnru

BiR VEKTOHUN uovr y

Boyu 1 birim olan vektore bir nrim vekt "i denir.

Bu taruma gore su onerme dogrudur :

u bir birim vektordur ~ II u II = l dir.

PARALEL VE DiK VEKT()llL.ER

u ile v, sifrrdan Iarkh iki vektor olsun.

www.ieeeturkiye.wordpress.com adına yüklenmiş olup toplumları geliştiren

1. Sekilde u, l!, w vektorleri ABC A 5.

2. ~ckil<le ABCD paralelkenardir.

oldugunu gosteriniz. vektorlerini bulunuz.

8. Asagrdak] vcktorlcrin boyunu (hliyi.iklti~i.inli)hesaplayi-

a= (4, 12) c = (--6, -8) m=(l,-1)

10. u + Y =i ve tt - v =j esitliklerini saglayan u ve v vek-

i:l 11. u = (8, -9) vcktoriinun a= (1. -3) vc b = (-2. I) vek-

www.ieeeturkiye.wordpress.com adına yüklenmiş olup toplumları geliştiren

(a; (-8, ----0) (b) (5. 0) (C) 3i - 4j

22. a + b + c = 0 bagmnsuu saglayan a, b, c birirn vcktorlcri

, 16. Asagrdaki vektor ciftlerinin skalar carpunlanni hesaplayi-

25. Uzunlugu 2 birirn ve y011ii u = -i + 2j ile yonlu ohm

(b) 1 ull = 2• I rll ~ 3, e:;; 1so 0

(c) l ull =5, I vii= 4, A= 180°

'-'...18. u = (4, 3). t' = (6, 8) vcktorlcri icin

19. u ilc v , 120 dcrccelik aci yapan iki vektor olsun,

(C.) llu-vll lg) (2u - ,,)2

{d) u2 = U. U (11) (Ju+ 2v) . (3u - 2v)

2. 2c = a + b ::::::, c = -21 (a+b)

3. IOEI = IGDI olacak bicirndc, GD uzerinde hir E noktas: alalrm.

5. R noktasmdan AB kenanna RT, Q dan KQ paralelini eizelim. D

l;cl = i~ =,> l:BI =

--4u = f4.2. 4 (-1)] = (8, -4), 5" == ~5(-1), 5.1) = (-5, 5)

7. A(x,y),AB=(53-x, -Jl-y)=(2.5) => 3-x=2vc-11-y=5=}x::::l,y=-16 A(],-16)

a. 11 a 11 = ~/16 + 144 = ,,..160 = - ./16.10 = 4-,/io,

9. (9,12)=(3x+3y)+(6,0)=(3x+6,3y):::;,, 3x+6=9 ve 3y=12:::::}x=l, y=4

11. u = xa + yb ==> (x , -3x) + (-2y, y) = (x-2y, -3x+y) = (8. -9)

13. (a) a+B,-6), IH=10, u= a=

(c) u.v=5.4.(-l)=-2U (d) u.v = 4.6.1 = 24

18 ( u + v) .( u - v ) = u. u - v , v "" l uf - lfvll2 ;;;;; 25 - I 00 = -7 S

19 (a) u.v=llull llvll cos8=4.3.(-~)=-6

(c) llu-vl[2 = lluf +llvll2 -2u.v = 16 +9 +12 = 37::::} llu-vJI = \/37

22. a.{a+b+c)=a.O => a2 + a.b +a.c = 0 ~ a.b + a.c =-1

b.(a+b+c)=b.O ==> b2 + a.b +b.c = 0 ~ a.b + b.c =-1

Bu esitlikler taraf tarafa toplarnrsa

\/2 - .)1 .--

1 r VEKT0RLER, DOGRU VE D0ZLEM DENKLEMLERI