Birds in The Ancient World Winged Words Jeremy Mynott Full Chapter PDF

Birds in the Ancient World: Winged
Words Jeremy Mynott

Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmass.com/product/birds-in-the-ancient-world-winged-words-jeremy-myn
ott/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...
The Werewolf in the Ancient World Ogden
https://ebookmass.com/product/the-werewolf-in-the-ancient-world-
ogden/
The Seven Wonders of the Ancient World Michael Denis

Higgins
https://ebookmass.com/product/the-seven-wonders-of-the-ancient-
world-michael-denis-higgins/
The Seven Wonders of the Ancient World Michael Denis

Higgins
https://ebookmass.com/product/the-seven-wonders-of-the-ancient-
world-michael-denis-higgins-2/
A Short History of the Ancient World Nicholas K. Rauh
https://ebookmass.com/product/a-short-history-of-the-ancient-
world-nicholas-k-rauh/
The Ancient Mediterranean Social World: A Sourcebook
Zeba A. Crook
https://ebookmass.com/product/the-ancient-mediterranean-social-
world-a-sourcebook-zeba-a-crook-2/
The Ancient Mediterranean Social World : A Sourcebook

Zeba A. Crook
https://ebookmass.com/product/the-ancient-mediterranean-social-
world-a-sourcebook-zeba-a-crook/
Senses, Cognition, and Ritual Experience in the Roman

World (Ancient Religion and Cognition) Blanka Misic
https://ebookmass.com/product/senses-cognition-and-ritual-
experience-in-the-roman-world-ancient-religion-and-cognition-
blanka-misic/
The Tiny and the Fragmented: Miniature, Broken, or

Otherwise Incomplete Objects in the Ancient World S.
Rebecca Martin
https://ebookmass.com/product/the-tiny-and-the-fragmented-
miniature-broken-or-otherwise-incomplete-objects-in-the-ancient-
world-s-rebecca-martin/
Art, Science, and the Natural World in the Ancient

Mediterranean, 300 BC to AD 100 Joshua James Thomas
https://ebookmass.com/product/art-science-and-the-natural-world-
in-the-ancient-mediterranean-300-bc-to-ad-100-joshua-james-
thomas/
Bir ds i n the Ancien t Wor ld
1
Great Clarendon Street, Oxford, ox2 6dp,
United Kingdom
Oxford University Press is a department of the University of Oxford.
It furthers the University’s objective of excellence in research, scholarship,
and education by publishing worldwide. Oxford is a registered trade mark of
Oxford University Press in the UK and in certain other countries
© Jeremy Mynott 2018
The moral rights of the author have been asserted
First Edition published in 2018
Impression: 1
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in
a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the
prior permission in writing of Oxford University Press, or as expressly permitted
by law, by licence or under terms agreed with the appropriate reprographics
rights organization. Enquiries concerning reproduction outside the scope of the
above should be sent to the Rights Department, Oxford University Press, at the
address above
You must not circulate this work in any other form
and you must impose this same condition on any acquirer
Published in the United States of America by Oxford University Press
198 Madison Avenue, New York, NY 10016, United States of America
British Library Cataloguing in Publication Data
Data available
Library of Congress Control Number: 2017946194
ISBN 978–0–19–871365–4
Printed in Great Britain by
Bell & Bain Ltd., Glasgow
Links to third party websites are provided by Oxford in good faith and
for information only. Oxford disclaims any responsibility for the materials
contained in any third party website referenced in this work.
Preface
Birds pervaded the ancient world. They populated the landscapes in an abun-
dance and diversity scarcely imaginable in today’s highly developed Western
societies, and they would have impressed their physical presence on the daily
experience of ordinary people in town and country alike. Nightingales could be
heard singing in the suburbs of Athens and Rome; there were cuckoos, wry-
necks, and hoopoes within city limits; and eagles and vultures would have been
a common sight overhead in the countryside beyond. Not surprisingly, there-
fore, birds entered the popular imagination too, and figure prominently in the
creative literature, art, and drama of the time. They were a fertile source of sym-
bols and motifs for myth, folklore, and fable, and were central to the ancient
practices of augury and divination.
The ambition of this book is to bring together as much as possible of this
fascinating material in a connected and accessible way for the modern reader.
I present a large selection of readings from the ancient sources, all of which
I have translated freshly for the purpose. One hundred and twenty or so differ-
ent authors are represented—an indication in itself of the ubiquity and variety
of references to birds in classical literature—including all the most famous
Greek and Latin authors, along with many less well-known ones, and some
material not previously translated into English.
The book is organized thematically to illustrate the many different roles birds
played in the thousand years between about 700 bc and ad 300: as markers of
time, weather, and the seasons; as a resource for hunting, farming, eating, and
medicine; as pets, entertainments, mimics, and domestic familiars; as scavengers
and sentinels; as omens, auguries, and intermediaries between the gods and
humankind. There are also selections from early scientific writing about the tax-
onomy, biology, and behaviour of birds—the first real works of ornithology in
the Western tradition—as well as from more incidental but revealing observa-
tions in works of history, geography, and travel. The aim is to give as full a p icture
vi preface
as the evidence allows. The translations are supplemented with numerous illus-
trations from ancient art—paintings, pottery, sculpture, coins, and seals, all of
which are texts in their own right with related stories to tell.
There is a wealth of intriguing material to illustrate these themes. I revisit,
and sometimes reinterpret, such cases as: the functions of official ‘bird-watchers’
as military consultants (Homer); the observation of crane migrations to cali-
brate the agricultural calendar (Hesiod); the ‘crocodile bird’ that supposedly
acted as a toothpick to its fearsome host (Herodotus); the origins of expressions
like ‘cloud-cuckoo land’ and ‘jinxed’; the possible double entendres in ‘waking the
nightingale’ and ‘out with the cuckoo’ (Aristophanes); the enigmatic last words
of Socrates about paying the debt of a cockerel (Plato); the identity of Lesbia’s
pet ‘sparrow’ (Catullus); the sentinel geese on the Roman Capitol (Livy); the use
of flamingoes in haute cuisine (Apicius); and the Aesop fables about the raven
and the water jar (a feat of avian intelligence confirmed by modern experimen-
tation), and the eagle and the tortoise (a warning to be wary of special offers by
large airline operators).
I try to provide a strong line of narrative that gives a structure to these read-
ings and explains their literary and historical context. I also make comparisons,
where appropriate, with the roles birds have played in other cultures, including
our own, and encourage readers to reflect for themselves on their significance. I
see my task as that of a cultural and ornithological guide to some of these
remarkable exhibits from the ancient world, using birds as a prism through
which to explore both the similarities and the often surprising differences
between early conceptions of the natural world and our own. My hope is that
the work as a whole may in this way serve both as a contribution to the cultural
history of birds and as an introduction for non-classicists to this formative
period of Western history and some of its greatest literature.
As my references indicate, I am greatly indebted to many previous authors,
and in particular to three classical scholars who did pioneering research in this
area: the redoubtable D’Arcy Wentworth Thompson, who while a professor of
biology at Dundee produced his Glossary of Greek Birds in 1895; John Pollard,
who compiled an early thematic survey of the Greek material in 1977; and W. G.
Arnott, whose comprehensive A–Z dictionary of ancient bird names appeared
in 2007. These works were indispensable in gathering references to the key
sources, but they are organized on quite different principles from the present
book and provide few extended translations that would enable readers to engage
more directly with the texts discussed. A closer model in that respect, though a
preface vii
model one can only aspire to, is Keith Thomas’s study of a quite different
period and place in his Man and the Natural World: changing attitudes in
England, 1500–1800 (1983)—a masterpiece of organization that deploys an
astonishing range of sources in support of his narrative about how our current
views evolved.
In reading the ancient classical authors on these themes we tend to move
between experiences of happy recognition and deep puzzlement. We react just
as they did to some of the familiar sights and sounds they describe and we share
the same feelings of curiosity and wonderment. But one should never assume in
advance that modern concepts or categories will coincide with those that would
have seemed natural two and a half thousand years ago, and there are constant
risks of anachronism and misunderstanding. There were, for example, no words
in Greek or Latin meaning exactly what we mean by ‘nature’, ‘weather’, ‘land-
scape’, ‘science’, or ‘the environment’; and conversely some words that do seem
familiar sometimes had a different range of meanings then—even the word for
‘bird’. Take this passage from a comedy by Aristophanes, where a chorus of
birds is explaining to their human visitors the benefits they bestow on mankind:
You don’t start on anything without first consulting the birds,

whether it’s about business affairs, making a living, or getting married.
Every prophecy that involves a decision you classify as a bird.
To you, a significant remark is a bird; you call a sneeze a bird,
a chance meeting is a bird, a sound, a servant, or a donkey—all birds.
So clearly, we are your gods of prophecy.
Aristophanes, Birds 716–24
What on earth does all that mean? At first sight, it looks as though the transla-
tor must have lost the plot somewhere. But it becomes clearer, or at least more
interesting, when you realize that the Greek word for a bird, ornis, was also their
word for an omen. The significance of birds—the ‘winged words’ of the subtitle—
is the theme running through this book.
There are also some outright mysteries of a cultural as well as a linguistic
kind. Why is there no account in the classical world of falconry as we now
understand it? Why did no one before Aristotle mention butterflies in descrip-
tions of the countryside? Why are singing nightingales almost always thought to
be female? And how could such bizarre beliefs as those in ‘halcyon [kingfisher]
days’ and ‘swan songs’ have originated and persisted? More generally, how could
the peoples who pioneered (and gave us the modern names of ) such s ubjects as
viii preface
biology, zoology, philosophy, logic, and mathematics have simultaneously enter-

tained what now seems such a welter of superstitions and dubious folklore
about birds?
But puzzlement, as Socrates always insisted, can be a necessary pre-condition
to better understanding. I thank in the list of Acknowledgements (p. ix) many
people who have helped me try to answer the various questions I have pursued
in writing this book; but I want to mention in advance two particular men-
tors—one from long ago and one my contemporary—who much encouraged
me in the habit of creative questioning and were both often in my mind through-
out the writing.
The first was my old classics master at Colchester Royal Grammar School,
Arthur Brown. Whenever I wrote him a callow essay on some topic from
ancient history he would return the script to me with his spidery marginal
annotations in the form, ‘Yes, interesting, but how do we know that?’ Arthur
always sent us back to the sources—and away from textbooks, reference works,
and secondhand opinions generally. He gave me my first inklings that every-
thing has its context and has to be critically interpreted. The second, and much
more recent, influence was my friend Geoffrey Hawthorn, the former professor
of international politics at the University of Cambridge (though that title does
little to convey the range and character of his interests, which extended deep
into both ornithology and the classical world). Geoffrey would generously read
in draft pretty much everything I wrote and would then send me, usually by
return, a long list of gentle but probing suggestions and queries. His character-
istic question was the complementary one, ‘Yes, interesting, but does that imply …?’.
Geoffrey always made me think about what might be the larger significance or
interest, if any, in what I was struggling to express. He read much of this book
in draft and discussed it with me on many occasions (mostly ‘in the field’), but
to my great sadness died at the end of 2015.
These questions, ‘How do we know this?’, ‘What does this actually mean?’,
and ‘Why does this matter?’ seem to me fundamental to most forms of enquiry.
There are still more questions than answers in what follows, but I dedicate this
book to the memory of these two inspirational mentors.
jeremy mynott
shingle street, 31 october 2016
Acknowledgements
I mention in my Preface two people to whom I owe special long-term debts:

Arthur Brown and Geoffrey Hawthorn.
I am grateful to many other people for answering specific queries and making
helpful comments: in particular, Armand D’Angour, Pat Bateson, Charles
Bennett, David Butterfield, Paul Cartledge, Isabelle Charmentier, Mark
Cocker, Pat Easterling, Stephen Edwards, Martin Hammond, Richard Hines,
Geoffrey Lloyd, Peter Marren, Martin Nesbit, Bob Montgomerie, Ruth Padel,
Geoff Sample, Quentin Skinner, Anne Thompson, Michael Warren, and
Andrew Wilson. Special thanks are due to Tim Birkhead, Jonathan Elphick,
Geoffrey Hawthorn, Mike McCarthy, William Shepherd, and Tony Wilson,
each of whom read several (in some cases all) chapters in draft, proposed numer-
ous improvements, and cheered me on generally. Their encouragement was
more necessary and inspiring than they probably ever realized. Tony Wilson
even went the extra mile and read the proofs, with meticulous attention, as ever.
My wife, Diane Speakman, read the whole work in typescript, made many valu-
able suggestions, and, most importantly, believed in the project from the start—
to her, thanks of every kind.
Pauline Hire generously edited the Endnotes for me and compiled the Bibli
ography. I have again benefited greatly from her friendship as well as from her
professional experience and critical attention to detail.
For advice and assistance with the illustrations, my thanks to Lucilla Burn,
J. R. Green, and Vanessa Lacey, and in particular to the picture researcher, Jane
Smith.
Thanks to Caroline Dawnay of United Agents for advice and active support
throughout.
I am grateful to Luciana O’Flaherty for her thoughtful editorial comments,
to Jonathan Bargus for his creative work on the design, to Rosemary Roberts for
her rigorous and searching copyediting, to Hannah Newport-Watson for man-
aging the production process so efficiently and sympathetically, and to all their
other colleagues at OUP who helped to bring this book to completion. It has
been a very happy collaboration.
Contents
Prefacev
Acknowledgements ix
Notes for Readers xiii
List of Illustrations xv
Timeline xviii
Maps of the Classical World in the First Century AD xxi
Part 1 Bi r ds i n the Natu r a l Wor ld

Introduction 3
1. The Seasons 7
2. Weather 21
3. Time 33
4. Soundscapes 43
Part 2 Bi r ds as a R e sou rce

Introduction 67
5. Hunting and Fowling 71
6. Cooking and Eating 91
7. Farming 109
Part 3 Li v i ng w i th Bi r ds
Introduction 129
8. Captivity and Domestication 131
9. Sports and Entertainments 151
10. Relationships and Responsibilities 167
xii contents
Part 4 I n v en tion a n d Discov ery

Introduction 189
11. Wonders 191
12. Medicine 205
13. Observation and Enquiry 219
Part 5 Th i n k i ng w i th Bi r ds
Introduction 245
14. Omens and Auguries 249
15. Magic and Metamorphosis 267
16. Signs and Symbols 285
Part 6 Bi r ds as I n ter medi ar i e s

Introduction 305
17. Fabulous Creatures 307
18. Messengers and Mediators 323
19. Mother Earth 335
20. Epilogue 349
Appendix: Some Bird Lists from Ancient Sources 363

Biographies of Authors Quoted 369
Endnotes 389
Bibliography 417
Picture Credits 427
Publisher's Acknowledgements 429
Index of Birds 431
General Index 439
Notes for Readers
The volume is organized by thematic parts and chapters to explore the many
different roles birds played in the ancient cultures of Greece and Rome, but
these are not watertight divisions and there is a good deal of overlap and cross-
referencing between them. Bird song, for example, crops up in several chapters,
as do large topics like medicine, folklore, and omens. Readers who want to fol-
low specific trails of this kind can do so through the indexes. Each part has an
introduction to explain the progression of themes through the volume.
Brief explanatory notes on points of ornithology and historical background
appear as numbered footnotes in the text. References and guides to further
reading are collected in a section of Endnotes (pp. 389–415) and are indicated
in the text by an asterisk.
Translations of prose texts are set off in the usual way in justified lines, while
poetry is presented in shorter, unjustified lines. Many ancient authors wrote in
verse on subjects that we might nowadays expect to be treated in prose. This was
partly, no doubt, because the spread of literacy was still very limited over much
of this period and verse is usually the more memorable form of expression; but
it may also have been partly that modern distinctions between works of the
imagination and works of description were then more blurred or differently
drawn. At any rate, we find various authors choosing to present in verse long
didactic works on such themes as the farming year (Hesiod), weather signs
(Aratus), and the physical basis of the universe (Lucretius). My versions of
these are therefore more like ‘prose poems’, poetic in language to some extent but
not in formal structure, since the translations do not follow the lineation of the
originals exactly nor do they seek to replicate their metrical systems.
To avoid repetition, the 120 or so authors quoted are introduced with minimal
background information at the point of quotation, but there is a section of
Biographies of Authors Quoted (pp. 369–88) that gives fuller details of their
work and its literary context. The length of these entries is determined more by
xiv notes for readers
the relevance of the authors to the themes of this volume than by their larger
historical importance or reputation—so Aratus gets a longer entry than Plato,
for example. In the case of works whose authorship is uncertain or are now
judged to have been falsely attributed in antiquity, square brackets are used
around the name, as in [Aristotle], On Plants.
There is also a Timeline (pp. xviii–xix), listing principal authors and key
events in historical sequence to give an overall chronological framework.
In the case of bird names, it should be remembered that in many cases it is
impossible to identify the precise species intended, for the reason that some of
our current distinctions were drawn differently in the ancient world and some
not at all. I have therefore often used a generic term like ‘eagle’, ‘vulture’, ‘crow’, or
‘bird of prey’ rather than anything more specific that could be neatly matched
against a modern list. I comment on some particular difficulties in the transla-
tion of ancient bird names in the text passim and in the appendix (pp. 363–7).
The indexes should help those who may wish to explore the translations in
other ways than through the themes I have adopted as my basic structure. They
should make it easy, for example, to locate all the Homer quotations or nightin-
gale references.
LIST OF Illustrations
1.1 Spring fresco 2

1.2 Massed cranes 8
1.3 Kingfisher 12
1.4 Cuckoo 13
1.5 The first swallow of spring 15
1.6 The ‘crow’ family 25
1.7 Migrating cranes 26
1.8 Rooks at a rookery 29
1.9 Water clock (clepsydra) 34
1.10 Cockerel coin 37
1.11 Cockerel mosaic 39
1.12 Pastoral scene 48
1.13 Apollo and the swan 54
1.14 Hoopoe 59
1.15 Alcman and partridges 61
1.16 Musical performance 62
2.1 Peacock palace 66
2.2 Lover’s gift of a cockerel 72
2.3 Hunting and fishing scene 74
2.4 ‘Bird-catcher’ cup 77
2.5 Limed thrush 80
2.6 Quail hunt 82
2.7 Hunting scene 86
2.8 A hoop of thrushes for the table 95
2.9 Jay 99
2.10 Trussed flamingo 102
2.11 Pheasant mosaic 105
2.12 Woman with goose 112
xvi list of illustrations
2.13 Farmyard scene 115

2.14 ‘The geese of Meidum’ wall-painting 118
2.15 Nilescape mosaic 121
3.1 House of Livia fresco 128
3.2 Garden with wildfowl 132
3.3 Peacock mosaic 136
3.4 Purple gallinule 139
3.5 Girl with two pet doves 140
3.6 Parakeets 146
3.7 Portrait of Frederick II, falconer 152
3.8 Cockfight mosaic 159
3.9 Ostriches bound for a Roman circus 163
3.10 Aesop in conversation with a fox 168
3.11 Swallow and sparrow wall-painting 169
3.12 Ostrich-egg cup 177
3.13 Partridge fresco 183
4.1 Plato’s Academy 188
4.2 Egyptian plover and crocodile (fake news) 194
4.3 Ostrich riders 198
4.4 Glossy ibis in Nilescape 200
4.5 Hippocrates and Galen 208
4.6 Raphael’s School of Athens 225
4.7 The Linnaean hierarchy 228
4.8 Hirundines and swifts 233
4.9 The medieval scala naturae 238
4.10 The crow and the water jug 240
5.1 Metamorphosis of Cygnus into a swan 244
5.2 Eagle coin 253
5.3 Owl of Athena coin 258
5.4 Woodpecker of Mars 260
5.5 The sacred chickens of Rome 263
5.6 Wryneck wheel 271
5.7 Crow constellation 275
5.8 Crane and pygmy at war 281
5.9 Eagle standard 295
5.10 Eagle motifs in national emblems 297
5.11 Phallic tintinnabulum 299
list of illustrations xvii
5.12 Simmias, egg poem 300

6.1 Bird-dancers 304
6.2 Leda and the swan 309
6.3 Heracles and the Stymphalian birds 311
6.4 Sirens 313
6.5 Harpies 315
6.6 Memento mori from Pompeii 320
6.7 Noah’s Ark coin 325
6.8 Sacrificial hammer from Dodona 327
6.9 Hermes 331
6.10 Gaia, the earth mother 336
6.11 Calypso’s cave 340
6.12 Sappho reading 342
6.13 The Dream of Arcadia by Thomas Cole 345
6.14 Garden scene from Pompeii 353
6.15 Costumed bird-dancer 354
6.16 Phoenix pub signs, ancient and modern 360
6.17 The Cambridge Greek Play, 1903 362
7.1 ‘Little brown job’: an identification challenge 367
TIMELINe
Many of the dates are approximate or uncertain. For literary figures, see
‘Biographies of Authors Quoted’ (pp. 369–88) for fuller information.
greek roman
Minoan palace frescoes c. 1650

Origins of Delphic oracle c. 1400
First Olympic Games (trad.) 776

753 Foundation of Rome (trad.)
753–509 Regal period
Greek alphabet devised c. 750
Homer, Iliad and Odyssey c. 725
Hesiod, Works and Days c. 700
Athenian black-figure pottery begins 610
Invention of coinage c. 600
Sappho c. 600
Thales predicts eclipse of sun 585
First Pythian Games at Delphi 582
(music and dance)
First mention of cockerels (Theognis) c. 575
Aesop? c. 550
Athenian red-figure pottery begins 535
First tragedy performed in Athens 534
Pythagoras in Italy c. 530
509 Foundation of Republic (trad.)
Pindar’s first Ode 498
First comedy performed in Athens 487
Hippocrates born c. 460
Aeschylus, Oresteia 458
Sophocles, Antigone c. 451
Parthenon construction starts 447
(completed 432)
Herodotus, Histories c. 425
Aristophanes, Birds 414
Euripides, Bacchae c. 407
Deaths of Sophocles and Euripides 406
Death of Thucydides c. 404
Trial and execution of Socrates 399
Xenophon, Anabasis c. 390
Plato founds the Academy c. 387
Aristotle founds the Lyceum c. 335
Death of Alexander the Great 323
Theophrastus becomes head of Lyceum 322
312 Construction of first Roman
Epicurus founds his school at Athens 307 aqueduct
Zeno founds Stoic school at Athens 310
Ptolemy I founds Library of Alexandria 300
Aratus, Phaenomena c. 270
Theocritus, Idylls c. 270
Aristarchus proposes 270
heliocentric theory of universe
Euclid, Elements c. 250
Eratosthenes calculates c. 240
circumference of earth
Death of Archimedes 212
218–201 Hannibal crosses Alps
c. 205–184 Plautus, comedies
c. 166–160 Terence, comedies
c. 160 Cato, On agriculture
146 Greece becomes a Roman province
73–71 Revolt of Spartacus
c. 60 Catullus, Poems
c. 55 Lucretius, On the nature of things
49–31 Civil Wars
45 Cicero, On the nature of the gods
44 Assassination of Julius Caesar
37 Varro, On agriculture
31 Octavian/Augustus first emperor
29 Virgil, Georgics
c. 27–25 Livy, History of Rome I–V
c. 23–17 Horace, Odes 1–3
c. 19 Virgil, Aeneid
c. 19 Vitruvius, On architecture
AD
c. 17 Ovid, Metamorphoses
Strabo, Geography c. 24
33 Crucifixion of Jesus (trad.)
43 Claudius invades Britain
c. 62 Lucan, Civil War
c. 64 Seneca, Letters
60–65 Columella, On Agriculture
c. 65 Petronius, Satyricon
72–80 Construction of Colosseum at Rome
77 Pliny, Natural History
79 Vesuvius erupts, Pompeii destroyed
80 Martial, Epigrams
Plutarch, Lives c. 100 c. 100 Juvenal, Satires
c. 117 Tacitus, Annals
c. 120 Suetonius, Lives of the emperors
122–28 Hadrian’s Wall constructed
Pausanias, Description of Greece c. 150
Lucian, A true history c. 160
Ptolemy, Almagest c. 160
c. 170 Apuleius, Metamorphoses (Golden Ass)
Marcus Aurelius, Meditations c. 180
Death of Galen (or 217) c. 199
Longus, Daphnis and Chloe c. 200
Aelian, On Animals c. 200
Athenaeus, Intellectuals’ Dinner Party c. 200
324 Foundation of Constantinople
c. 395 Ausonius, poems

410 Alaric sacks Rome
Maps of the Classical World
IN THE FIRST CENTURY AD
GREECE, ROME, AND THE AEGEAN
It is no easy matter to give novelty to what is old, authority to what is new,
freshness to the worn, light to the obscure, charm to the tedious and cred-
ibility to the uncertain—and indeed to give all things their nature and
assign to nature all that is her own. So even if we do not succeed, it will
have been a wholly fine and grand objective.
Pliny (ad 23–79), Preface to his Natural History
When you set out on the journey to Ithaca,

pray that the road be long,
full of adventures, full of knowledge …
C. P. Cavafy, ‘Ithaca’ (1911), lines 1–3
The subject also has much to offer historians, for it is impossible to disen-
tangle what the people of the past thought about plants and animals from
what they thought about themselves.
Keith Thomas, Man and the Natural World (1983), 16
Winged words: highly significant or apposite words

Oxford English Dictionary
Part 1
Birds in the
Natural World
Look up, lads, do you see it? It’s a swallow! Spring is here.
Aristophanes, Knights 418–19
Hirundo domestica!!!*
Diary note by Gilbert White, 13 April 1768
If items of folklore, such as beliefs that certain birds foretell bad weather,
were only the drifting scraps of information, true or false, that they have
often been taken to be, they would merit no more than the anecdotal treat-
ment they have usually received. But this is a superficial view. They are
rather to be compared to the floating leaves and blossoms of water lilies
springing from plants rooted far below.
Edward A. Armstrong, Preface to The Folklore of Birds (1958) p. xii
1.1 Spring fresco. Detail of swallows and lilies from the ‘Spring fresco’ in the Minoan palace
at Akrotiri, Thera (Santorini), c.1650 bc. The settlement at Akrotiri was engulfed, follow-
ing a cataclysmic volcanic eruption towards the end of the seventeenth century bc, compa-
rable to the one that buried Pompeii in ad 79. As one of the earliest examples of Western
art, the palace frescoes have long attracted attention for their remarkable freshness and
evident delight in the natural world. The swallows pictured here are the familiar barn swal-
lows (Hirundo rustica), probably the commonest spring markers, then as now. The swallow
(Greek chelidon) also gave its name to the spring wind on which it arrives (chelidonia) and
the greater celandine (chelidonion) that blooms at the same time.
Introduction
T he Greeks invented the idea of nature. That is, they invented the concept.
The natural world itself already existed before it was so described, of course,
but it was in this phase of human history that it became a category that was
used to describe something and contrast it with other things. It may come as a
surprise, initially, to think that something so basic, something so apparently
familiar and universal as nature, might not always have existed as part of the
way humans understood the world and talked about it. But there will be various
surprises of this kind in the chapters that follow.
We know in a general way, of course, that words and ideas all have histories.
You don’t need to have studied semantics to be aware that ‘gay’ has changed its
meaning since the 1960s, that words like ‘radical’ and ‘text’ have acquired new
connotations, and that what we now understand by ‘democracy’ will have devel-
oped from its original conception. People are, in fact, fascinated by etymologies.
They take great pleasure in discovering the earlier meanings of such familiar
words as ‘nice’, ‘idiot’, ‘novice’, and ‘salary’, or the derivations of their local place
names and their personal names. But it can still be a cultural shock to learn that
some of our most familiar concepts did not always exist in their present form—
that the ancient Greeks, for example, had no terms meaning just what we mean
by ‘religion’, ‘weather’, ‘morality’, ‘conscience’, ‘science’, or ‘literature’; and that terms
like ‘human rights’, ‘landscape’, and ‘environment’ are comparatively recent ones.
‘Nature’ itself is a particularly slippery term, which has a fascinating history
and a huge range of different senses, which can be separated out but are often
confused in arguments about what human nature is or ought to be and about
our responsibilities for the non-human world. Are human beings a part of
nature or somehow separate from it? What about the inanimate world of rocks,
sky, and stars? If something is ‘natural’ is that a reason for approving of it? The
nature of nature will be a theme running through this whole volume.
4 birds in the natural world
The very first use of the word in European literature comes in a famous pas-
sage in Homer’s Odyssey, where the god Hermes is showing Odysseus a special
plant that can save him from Circe’s spells:
So saying, Hermes, the slayer of Argus, gave me a herb

he had pulled from the ground and showed me its nature.
It was black at the root, but the flower was white as milk.
Molu is the name the gods give it. It is difficult
for mortal men to dig it up, but gods can do anything.
Homer, Odyssey X 302–06
Here the word seems to mean no more than the ‘characteristics’ of the plant, or
possibly ‘the way it grew’, since the Greek word for ‘nature’, phusis,* is derived
etymologically from the verb phuo, ‘to grow’. That might suggest an early concep-
tual link between nature and the animate. This is an isolated reference, however,
and can’t bear the weight of too much interpretation. It was not until centuries
later that medical writers and philosophers started using the word phusis in a
more general sense to denote the whole domain of natural phenomena or, as we
should say, ‘the natural world’. The word went on to have a complex and changing
history. One key distinction that came to be made was between the human
attributes that were owed to nature (phusis) and those owed to culture and con-
vention (nomos), and that led to serious philosophical controversies. Which cat-
egory did morality fall into, for example? But the assumption always was that
human life embraced both.
From phusis we ultimately get ‘physics’, ‘physical’, ‘physiology’, and so on; and
from its usual Latin translation, natura, we get ‘nature’, ‘natural’, ‘natural science’,
and ‘natural history’. But these are tricky concepts in all languages and it can’t be
assumed, either, that they always meant the same thing in each or that they can
be straightforwardly translated from one language to another. Think, for
example, of the varying uses of the word ‘natural’ in English, as illustrated by
some of its contraries: ‘supernatural’, ‘deviant’, ‘abnormal’, ‘conventional’, ‘artificial’,
‘human’. Each of these assumes a very different sense of ‘nature’ or what is
‘natural’: some are purely descriptive, while others are loaded with moral or
political implications about what ‘human nature’ might be like, or should be like,
or even raise the issue of whether there is such a thing at all.
Both phusis and natura have interesting histories of their own and a range of
different uses that don’t always map exactly on to their English equivalents.*
introduction 5
But the main point to emphasize here is that the ancients would almost always
have taken the natural world to include the human world and not as something
to be contrasted with it, as we often do. The relations between the two were
understood to be in the same sphere of activity, whatever form that relationship
might take on different occasions. Indeed, in another famous passage Homer
notes that human life is subject to just the same cycles of generation and death
as other living creatures, like trees:
The generations of men are just like those of leaves.

The wind scatters one year’s leaves on the ground, but the woods
grow others as they burst into life at the coming of spring.
So among men, one generation rises up and another passes away.
Homer, Iliad VI 145–49
Birds have the further connection with us of being not only animate but also
mobile and active in a shared physical space. They have always been among the
most prominent features of the natural world for humankind, readily visible
and audible almost anywhere you happen to be, and so part of our daily experi-
ence. This was especially true of ancient Mediterranean societies, which were
less urbanized than most modern ones, conducted much of their lives out
of doors, and were therefore ‘closer to nature’ in all sorts of ways. With this
intimacy went an interdependency. It was important to understand the natural
world in order to interact in appropriate ways with it, protect oneself against it
when necessary, and exploit its resources for human purposes.
In this first part we shall be looking in chapters 1–3 at the ways in which birds
were used to interpret, forecast, or calibrate changes in the natural world and at
the ways certain species thereby acquired a special status. Birds have always
been important ‘markers’, associated with particular seasons, times, and places.
This remains true today, even in our highly developed Western societies, where
the annual spring arrival of birds like the swallow, cuckoo, and swift is still
eagerly, if now ever more anxiously, awaited each year.* In the ancient world the
forecasting of weather and of seasonal changes generally was often of more
pressing practical importance—for the planning of agriculture, travel, trade,
and military or political expeditions, and for the rounds and rituals of domestic
life. Birds might be seen as powerful omens and intermediaries for interpreting
the purposes of the gods in all this (see parts 5 and 6 below), but they might
also, more prosaically, act as clocks and calendars in ways that were evident to
everyone. Every culture has its own accumulated folklore about such things and
there are many continuities and resemblances across time and place, both in the
species taken to be especially significant and in the content of the particular
beliefs and superstitions about them.
Chapter 4 goes on to consider the importance of sound in human responses
to the natural world, and in particular to birds, its most vocal inhabitants. Does
an oral culture have a different aural relationship to nature, and how do societies
so permeated by music in their daily lives regard the music of bird song? Here,
as elsewhere, we may need to make some imaginative leaps to understand how
the ancients perceived their world.
|1{
The Seasons
T he first reference to birds in the whole of European literature is Homer’s

comparison of the Greek forces mustering for the assault on Troy with the
sight and sound of cranes and wildfowl on migration:
Just as the many tribes of winged birds—

geese or cranes or long-necked swans—gather
on Asian meadows by the Caystrian streams,1
flying this way and that, exulting in their wing-beats,
settling and resettling with clangorous cries
until the land resounds with their calls.
Just so, the many tribes of men poured forth
from their ships and huts into Scamander’s plain,
and the earth echoed with the dread sound
of their pounding feet and horses’ hooves.
They took their stand there in the bright meadows,
numberless as the leaves and flowers in spring.
Homer, Iliad II 459–68
This is a vivid image, surely based on direct observation of such migratory gath-
erings. Birds were a standard point of reference in recording and calibrating the
seasonal rhythms of the year.
The Mediterranean climate had an established pattern (which seems to have
changed little since classical times). It was characterized by hot, dry summers and
mild, wet winters. There was a certain degree of regional variation, the eastern
1 The River Cayster in Turkey flows into the Aegean near Ephesus; it was famous in antiquity for its
gatherings of wildfowl.
1.2 Massed cranes. Common cranes (Grus grus) congregating at dawn before migrating,
on a frosty morning in Poland in October. The group on the left, which have cinnamon
heads without any white on them, are young birds of the year.
parts tending to be drier and the western wetter, and a good deal more very local
weather determined by the physical geography of mountains, valleys, and plains.
There were annual variations too, of course, and some runs of good years and bad
ones that could produce droughts and famines. There were also occasional
extreme events like earthquakes, floods, and volcanic eruptions that caused other
disruptions. But on the whole the pattern was regular and predictable, based on
these two dominant seasons that largely determined the cycles of human activity
by land and sea.*
Spring and autumn were the interludes, the periods of rapid transition
between the two major seasons and the ones with the highest average rainfall.
They were crucial to the agricultural calendar and also saw the seasonal changes
most associated with the main migratory movements of birds.
Hesiod was a near contemporary of Homer (c.700 bc), a surly countryman
who came from the small village of Askre in Boeotia (central Greece), which he
describes as ‘awful in winter, miserable in summer and no good at any time’. He
wrote a handbook for farmers, in the form of a long didactic poem entitled Works
and Days, in which he refers to the migrations of the crane, cuckoo, and swallow
as timely reminders for different seasonal activities on the land. First, the crane:
the seasons 9
Take note when you hear the clarion calls of the crane,
who yearly cries out from the clouds above.
He gives the signal for ploughing
and marks the season of rainy winter.1
Hesiod, Works and Days 448–51
This, it is worth noting, is a reference to autumn migration. For familiar psycho-

logical and cultural reasons, we tend to notice migrant birds more as the wel-
come signs of spring, but there were good practical reasons then for farmers to
register the times of their autumnal movements too. In any case, in the autumn
there are actually more migrant birds around, their numbers swelled by juvenile
birds of the year. They tend to be more widely dispersed and to pause longer
too, so they might have been more evident to rural communities.* Hesiod then
goes on to his spring calendar for farmers, (from which I shall quote in the later
sections on the cuckoo and the swallow).
Other authors pick up on the same themes—some in imitation, others in
elaboration—and one sees the trail of borrowings and reworkings over subse-
quent centuries. In the third century bc Aratus wrote a hugely popular book
called Phaenomena (‘Appearances’) about astronomy and weather signs, which
is full of traditional folklore and doubtful stories. This work too was in verse
form and, despite a withering academic review from the Roman critic
Quintilian,2 it is a salutary reminder of the mutability of literary reputations,
since it seems to have been the most widely read poem in antiquity after Homer’s
Iliad and Odyssey. Like Hesiod, Aratus is very aware of the practical difficulties
and uncertainties in the farmer’s year. Summer brings its own problems and
migrating flocks of birds may portend difficulties to come:
Nor does the farmer on the mainland rejoice

at the coming of summer, when flocks of birds
invade his land in hordes from the islands.
He fears terribly for his harvest, lest a drought
reduces it just to empty ears and chaff.
But goatherds quite welcome these same birds,
if they come in moderate numbers, hoping
they presage a year of overflowing pails of milk.
1 The common crane Grus grus migrates south through the Mediterranean on its way to north Africa,
usually in mid- to late October.
2 ‘His subject lacks movement—it has no variety, no emotion, no characters, no speeches—but
Aratus is adequate for the task to which he believed he was equal’, Quintilian, Institutio oratoria x 1.55.
So we poor insecure mortals find our livelihoods,

some this way, some that; but we are all ready
to heed the signs immediately before us
and act on them for the moment.
Aratus, Phaenomena 1094–103
He adds his bit on the cranes’ migration in autumn:
The punctual farmer is glad to see flocks of cranes

arriving on time; the tardy one prefers them later,
for the winters are in step with the cranes.
Winters are early when the cranes arrive early and in flocks;
but when the cranes appear later and are dispersed,
arriving in smaller groups over a longer period,
the delayed farm work benefits from winter’s own delay.
Aratus, Phaenomena 1075–81
And that in turn has its counterpart in Theophrastus (also third century bc),
though it is unclear which author is imitating which here:
If cranes fly early and all together it will be an early winter; if late and spread over
a long period it will be a late one. And if they wheel round in flight they are signal-
ling stormy weather.
Theophrastus, Weather Signs III 38
These seasonal observations about cranes are common to many European cul-
tures and reflect the cranes’ well-known and conspicuous migratory patterns.
There was also a general understanding that different climates produce different
distributions and seasonal patterns, as the historian Herodotus remarked of the
lands through which the Nile passes:
Kites and swallows can live there the whole year round and cranes flee the bad
weather in Scythia to winter in these places.
Herodotus, Histories II 22
Aelian, an encyclopedist writing in the first century ad, summarizes the popular
knowledge of his time about these crane migrations, with some nice observa-
tions about formation flying:
Cranes come from Thrace, which has the worst and coldest winters of any place I
know. They love the country of their birth but they also care about themselves, so
the seasons 11
they devote themselves partly to their ancestral haunts and partly to their own
preservation. They stay in their country for the summer, but in mid-autumn they
depart for Egypt, Libya, and Ethiopia, as if they knew the map of the earth, the
nature of the winds, and the variations in the seasons. And after spending a win-
ter that is like a spring there, when the weather is more settled and the skies are
calm, they head for home again. They appoint leaders for the flight from those
who have experience of the route—these would most likely be the older birds;
and they choose others of the same age to bring up the rear, while the younger
birds are ranged in the middle. After waiting for a fair wind favourable to their
journey to blow at their backs, they use that as an escort to push them forward
and they adopt the formation of an acute-angled triangle to cut through the air in
the most efficient way and so hold their course. This, then, is how cranes spend
their summers and winters.
Aelian, On Animals III 13
But some material about the seasonal activity of birds was much more dubious
or just plain false, as in the belief that there was a special period of ‘halcyon days’
at the time of the winter solstice, associated with the breeding season of the
kingfisher (the alcyon). The lyric poet Simonides (sixth century bc) records this
curious fallacy:1
As when in the month of winter

Zeus calms the fourteen days
and men on earth call it the windless season,
a holy one, when the many-hued kingfisher
rears her young.
Simonides fr. 508
We are back on firmer ground with the spring and summer migrants.
Aristophanes’ famous comic play The Birds is a fantasy about the citizens of
Athens negotiating with the birds to establish a ‘Cloud-Cuckoo Land’ in their
domain of the sky. The cuckoo would probably have been selected for the name
of the new city partly because then, as now, to be ‘a bit cuckoo’ was to be given to
foolish ideas and fancies2 and the play (produced in 414 bc) would, at a deeper
level, have been understood by the audience as a political satire on the Athenians’
disastrous decision to invade Sicily, an act of national hubris that effectively lost
1 A multiple fallacy, in fact: there are no such regularly calm days in mid-December; the kingfisher
breeds from April to July not in December; and even the name halcyon is a corruption of alcyon, adapted
to suggest the spurious etymology of hals-kuon ‘sea-breeding’.*
2 The association with ‘cuckoldry’, however, seems to be a Latin not a Greek extension of the
meaning.*
1.3 Kingfisher. Detail from a mosaic in the House of Blandus, Pompeii (c.40 bc),
depicting a common kingfisher (Alcedo atthis) perched on a rudder between a triton
and a sea monster. Kingfishers are regular visitors to the Mediterranean seas and
islands in winter, and Aristotle noted their habit of ‘hovering around boats at
anchor’.*
them the war against Sparta. The expression ‘Cloud-Cuckoo Land’ has entered
the language of politics in English too, of course, though politicians need to be
careful what they thereby dismiss as pure fantasy.1 The cuckoo was, in any case,
conveniently familiar as the iconic sound of spring and the wake-up call for
farmers to look lively and get out into the fields:
When the cuckoo is first heard from the spreading oak leaves
and gladdens the hearts of men across the wide world,
and the heavens rain two days later and do not stop
until the rainfall is just about the depth of an ox’s hoof,
then the late ploughman will catch up with the early one.
Keep all this well in mind and don’t fail to observe
the greening of grey spring and the season of rain.
1 Margaret Thatcher famously used this phrase in a speech in 1987: ‘The ANC is a typical terrorist
organisation. . . Anyone who thinks it is going to run the government in South Africa is living in cloud-
cuckoo land.’
the seasons 13
Aristophanes had a more ribald take on this cuckoo alert in a passage that might
be very freely translated by the old army reveille, ‘Off cocks and on socks.’ The
more literal version has it the other way round, with a few other double enten-
dres thrown in for good measure:
peisetaerus Then again, the cuckoo was the king of all Egypt and Phoenicia,
And whenever the cuckoo cried ‘cuckoo’, then all the Phoenicians
would get down to harvesting the wheat and barley [cock]
in their fields [cunt].
euelpides Ah, so that’s the real meaning of the saying, ‘Cuckoo! Cocks peeled back
and into the fields.’
1.4 Cuckoo. The cuckoo (Cuculus canorus, shown here in a modern painting) makes its
spring appearance in March in Greece, and the male bird’s call was very familiar in the
ancient world. Aristotle accurately described at least some of its unusual breeding strat-
egies (see p. 239). There are, however, curiously few identifiable representations of the
cuckoo in classical art, for such an ‘iconic’ bird.
In a later passage in the same play, various species of birds are proclaiming
their value to humankind as a series of calendar reminders:
All the greatest blessings mankind enjoys come from us, the birds.
For a start, we reveal the seasons of spring, winter, and autumn.
The time to sow is when the crane flies off to Libya bugling:
that tells the ship-owner to hang up his rudder and take a lie-in,
and for you to weave a warm cloak for Orestes,
so he doesn’t get cold and snatch them from other people.

Next it’s the kite’s1 turn to appear and herald another season:
this is the time for the spring sheep-shearing.
Then it’s the swallow—time to sell those winter woollens
and buy yourself something more summery.
The swallow is probably the commonest spring marker for the ancients. Sappho
does also nominate the nightingale in one surviving fragment about ‘the mes-
senger of spring, sweet-voiced nightingale’, but it was the swallow that gained
proverbial status, and they had the same cautionary saying, ‘One swallow doesn’t
make a summer,’* though, like us, they ignored its truth and welcomed spring
along with the first swallow:
Next comes the swallow, voice of dawn and daughter of Pandion,2

returning to humankind in the light of spring.
And it’s best to prune your vines before she arrives.
Famed herald of sweet-scented spring,

blue swallow
Simonides fr. 597
Let go my tales of war, my hymns of praise

for gods’ marriages and men’s feasts
and the merry-makings of the blessed.
Sing popular lays of the lovely-haired Graces,
composing a tender Phrygian tune—to celebrate
the swallow twittering loudly with the coming of spring.
Stesichorus, Oresteia frs*
Yes, by god, I was up to all sorts of tricks as a boy;

I used to deceive the cooks by shouting out:
‘Look up, lads, do you see it? It’s a swallow! Spring is here.’
So up they looked, and meanwhile I stole some meat away.
Aristophanes Knights 417–20
Am I mistaken, or has the herald of spring arrived, the swallow,

and is she not afraid that winter may turn and come again?
1 Aristophanes must mean here the black kite, which is migratory, as its scientific name Milvus
migrans suggests, though the red kite Milvus milvus is also found in Greece.
2 For the myth of Tereus, Philomela (daughter of Pandion), and Procne, see p. 279.
the seasons 15
Often you will complain, Procne, that you came too soon,
and your husband Tereus will be glad you are so cold.
Ovid, Fasti II 853–56
1.5 The first swallow of spring. Two men and a boy greeting the return of the swallow.
The speech bubbles (not visible here) say: ‘Look, a swallow.’ ‘Good Lord, so it is.’ ‘There it
goes.’ ‘It’s spring already!’* Attic red-figure vase, 515–505 bc.
Aelian also stresses the swallow’s associations with humanity:
The swallow is the sign that the best season of the year is coming to stay. It is a
friend to humankind and is glad to share a roof with its fellow beings. It arrives
uninvited and departs in its own good time when it chooses. And people welcome
it according to Homer’s laws of hospitality, which bid us cherish a visitor while he
is with us and speed him on his way when he wishes to depart.
Aelian, On Animals I 52
And a later writer, Athenaeus (third century ad), records a charming song
about the swallow from the island of Rhodes. A group of children are singing a
ritual chant about collecting food, rather like carol singers or trick-and-treaters
demanding money:
He’s come, he’s come, it’s the swallow,

bringing the good weather and good times,
white on the belly and black on the back.1
Roll out some fruit cake
from your rich household,
and a cup of wine
and a basket of cheese.
And the swallow won’t say no
to bread from wheat or pulse.
Should we go or do we get some?
If you give us some, we’ll go.
But if you don’t, we won’t let you be.
We’ll make off with your door or the lintel above,
or your wife who is seated inside.
She’s tiny—it will be easy to carry her away.
If you do bring something, make it big!
Open up, open up, for a swallow,
we are not old men but children.
Athenaeus, The Intellectuals’ Dinner Party 360c–d
Departures are usually more difficult to monitor than arrivals, but we are told
that the philosopher Democritus (c.460–370 bc) produced a calendar of
weather changes throughout the year, which included the entries:*
7 March. Cold winds. Bird migrations for nine days.

14 September. The weather changes and the swallow departs.
Seasons were associated with particular winds, which were important enough
in their effect on daily life and work to be personified. The north wind was
Boreas in Greek (Latin: Boreas or Aquilo), the east wind was Euros (Latin:
Eurus), the south Notos (Latin: Auster) and the west Zephyrus (Latin:
Favonius, ‘the Cherisher’).2 This last was the soft, warm wind of spring:
1 Poetic licence, perhaps, but this better describes the contrast in the house martin’s appearance than
the swallow’s. The various hirundines were not always distinguished (see p. 233).
2 Aristotle, ever analytical, goes further and identifies twelve different winds, including the Ornithiai
(‘bird winds’) that blow two months after the winter solstice, presumably so named because they coin-
cide with spring migration.*
the seasons 17
Now spring brings back the warmth with milder days,

Now the fury of the equinoctial sky
Is quietened by the pleasant airs of Zephyr
Catullus, Poems XLVI 1–3
* * *
I end this chapter with some jubilant celebrations of these regenerative powers
of spring, in which birds, and in particular bird song, feature strongly. The first
is from a Greek anthology of epigrams from the first century bc:
Now winter’s winds have left the skies,

bright springtime smiles with blooming flowers.
Dark earth is clothed with grasses green
and dresses her plants with new-made gowns.
The meadows laugh to drink the dew
of nourishing dawn as roses open.
The goatherd on the hill pipes his clear notes
gladly and delights again in his white kids.
Now sailors voyage across the open seas,
sails billowing out in the gentle Zephyrs.
Now men sing of Dionysus, giver of wine,
and garland their hair with clusters of ivy.
Bees born of oxen1 ply their busy trade,
constructing in hives the fresh, pale beauty
of their many-chambered honeycombs.
Every kind of bird sings with clear tuneful voice,
kingfishers over the waves, swallows around the eaves,
swans on the river bank, and nightingales in the grove.
When the leaves of plants rejoice and earth is reborn,
when the shepherd pipes and his woolly flocks sport,
when sailors ply the seas and Dionysus leads the dance,
and birds do sing and bees labour to create—
how then can we help but sing a song of spring?
Meleager, ‘Spring song’, Greek Anthology IX 363
1 A reference to the ancient belief in bougonia (‘ox progeny’), the spontaneous generation of bees from
animal carcasses, as in Samson’s riddle in the Bible: ‘Out of the strong came forth sweetness’ ( Judges
14:14) with reference to a dead lion (now celebrated in the image on Tate & Lyle Golden Syrup tins).
Virgil picks up this theme in his Georgics, an account of the farming year, osten-
sibly in the genre of Hesiod’s Works and Days, but in fact a far more self-
conscious and sophisticated literary creation:*
The time to plant your vines is when in blushing spring

the white bird1 arrives, foe to the long snakes,
or in late autumn, just before the cold comes and the sun’s force
first touches winter in its travels with the waning of summer.
Spring it is that aids the foliage in our woods and forests;
in spring the soil swells and begs for the seeds of life.
Then the almighty father of Air descends in fecund showers
into the lap of his fertile spouse and in their bodily union,
mighty joined with mighty, nurtures all forms of growth.
Then too the wild woods ring out with the songs of birds
and in their due time the herds again seek sexual union.
The bountiful land gives birth and under the warm west winds
the fields loosen their bosoms. Soft moisture everywhere abounds,
and the grasses dare to trust their safety to the new suns;
the young vines no longer fear rising winds from the south
or a storm driven from the sky by gusts of wind from the north,
but thrust out their buds and unfold all their leaves.
Such, I could believe, were the days that shone at the very birth
of the growing world and such was the tenor of their course.
Spring that was indeed; the great world observed its springtime
and the east winds spared their wintry blasts, when the first cattle
drank in the light of day and the iron race of men
raised its head from the hard fields, and wild beasts
were let loose into the forests and the stars into the heavens.
Nor could such tender beings endure these trials,
did not this calm respite come between the seasons’ cold and heat
and earth receive the blessing of a kindly sky.
Virgil, Georgics II 319–45
Ovid even suggests in his Fasti, a long poetic account of the Roman calendar,
that the New Year might more fittingly be thought to start with spring:
Come, tell me, why does the New Year start in the cold,
when it would surely be better in the spring?
Then it is that all things flower and a new age begins,
And from the bursting vine the new bud swells,
1 The white stork Ciconia ciconia was a common summer visitor, often commensal with man as now;
its habit of feeding on snakes and amphibians was well known (Pliny, Natural History x 62).
the seasons 19
The tree is clothed in fresh-formed leaves,

the first green shoots push through the earth,
the birds sweeten the warm air with their chorus
and the cattle frisk and revel in the fields.
Then the sun’s rays soothe and the visiting swallow comes
and fixes his mud nest under the lofty beam.
Then the field yields to the farmer’s plough and is renewed.
This is the time we should rightly call New Year.
Ovid, Fasti I 149–60
And finally Longus (second / third century ad), in his romantic novel Daphnis
and Chloe, shows how all this activity by the birds and the bees can suggest some
ideas to the two sexual innocents in his story:
It was the beginning of spring, and all the flowers were bursting into bloom—in
the woods, the fields and on the mountain sides. Now there was a hum of bees,
the air rang out with the song of birds, and newborn animals skipped about.
Lambs gambolled on the hills, bees buzzed in the meadows, and the thickets were
alive with bird song. With such spring beauty all around them this sensitive and
impressionable young couple began to imitate what they heard and saw. Hearing
the birds sing, they sang; seeing the lambs skipping about, they danced around
lightly too; and in imitation of the bees they gathered flowers, tucking some
inside their clothes and weaving others into garlands to present to the nymphs.
Longus, Daphnis and Chloe I 9
The next spring they try to progress things further, but unfortunately take goats
as the model to imitate and end up more frustrated than fulfilled (iii 12–14). It
all turns out happily in the end, though, with some help from a friend.
Another random document with
no related content on Scribd:
Lutherschen spraken van den natuurlĳken mensch als een blok en
een stok op geestelĳk gebied, maar schreven hem in de zoo
genoemde lagere hemispheer van het burgerlĳke leven nog wel
allerlei krachten ten goede toe, Frank, Theol. der Conc. I 144 f. En
meer dan zĳ allen hebben Calvĳn en de Gereformeerden de
deugden der ongeloovigen geëerd en ze aan de Christenen zelven
menigmaal ten voorbeeld gesteld, cf. mĳne rede over de Algemeene
Genade bl. 27v. De leer van het totale bederf der menschelĳke
natuur, houdt dus geenszins in, dat de zondige geneigdheid, die ligt
op den bodem van het hart, altĳd in zulke daden uitbreekt, welke
duidelĳk vĳandschap en haat tegen God en den naaste verraden. Er
zĳn verschillende omstandigheden, die tusschen beide treden en de
neiging beletten zich ten volle te uiten. Niet alleen worden vele
zondige daden door het zwaard der overheid, het burgerlĳk fatsoen,
de publieke opinie, de vrees voor schande en straf enz.,
tegengehouden; maar allerlei factoren, zooals de ieder mensch nog
eigene natuurlĳke liefde, het door opvoeding en strĳd gekweekte
zedelĳk karakter, gunstige omstandigheden van constitutie,
omgeving, werkkring enz., leiden den mensch menigmaal tot
beoefening van schoone, lofwaardige deugden. Alleen maar,
daarmede is de zondige geneigdheid des harten onderdrukt doch
niet uitgeroeid; in allerlei booze overleggingen, gedachten,
begeerten komt ze telkens naar boven; als de gelegenheid gunstig is
en de nood dringt, breekt zĳ dikwerf alle dammen en dĳken, die haar
inhielden, door; en zĳ, die in schrikkelĳke woorden en daden toonen
God en den naaste te haten, dragen geen andere natuur dan welke
alle menschen deelachtig zĳn. 3o. Als geleerd wordt, dat de mensch
door de zonde onbekwaam is tot eenig goed en deze
onbekwaamheid eene natuurlĳke wordt genoemd, dan is daarmede
geen physische noodzakelĳkheid of fatalistische dwang bedoeld. De
mensch heeft door de zonde zĳn wil en de hem ingeschapen vrĳheid
niet verloren; de wil sluit krachtens zĳne natuur allen dwang uit en
kan niet anders dan vrĳ willen. Maar de mensch heeft wel verloren
de vrĳe neiging van den wil tot het goede; hĳ wil nu niet meer het
goede doen; hĳ doet thans vrĳwillig, uit neiging, het kwade: de
neiging, de richting van den wil is veranderd; semper est in nobis
voluntas libera, sed non semper est bona, Aug., de gr. et lib. arb. 15,
cf. ook de Geref. bĳ Heppe, Dogm. 237, 264. De onmacht ten goede
is in dezen zin niet physisch maar ethisch van aard; zĳ is eene
onmacht van den wil. Sommigen spraken daarom liever van
zedelĳke dan van natuurlĳke onmacht, Amyraldus, Testardus,
Venema bĳ Moor III 231-233, en vooral Jonathan Edwards. Edwards
had n.l. in zĳne dagen de onmacht des menschen te verdedigen
tegen Whitby en Taylor, die de erfzonde loochenden en den mensch
in staat achtten om Gods wet te onderhouden. Zĳ wierpen hem
tegen, dat, indien de mensch Gods wet niet kon onderhouden, hĳ het
ook niet behoefde te doen en, als hĳ het dan niet deed, ook niet
schuldig was. Om daartegen zich te verdedigen, maakte Edwards
onderscheid tusschen natuurlĳke en zedelĳke onmacht, en zeide, dat
de gevallen mensch wel de natuurlĳke, maar niet de zedelĳke kracht
had, om het goede te doen. En hĳ voegde eraan toe, dat alleen
natuurlĳke onmacht werkelĳk onmacht was, maar zedelĳke onmacht
slechts in oneigenlĳken zin zoo heeten kon. De zonde is n.l. geen
physiek gebrek in de natuur of de krachten van den wil; maar ze is
een ethisch gebrek, een gebrek aan genegenheid, liefde tot het
goede, zie zĳn Freedom of the will, Works II 1-190 passim. Nu zeide
Edwards wel, dat de mensch zichzelf die genegenheid tot het goede
niet schenken en zĳn wil niet veranderen kon; in dit opzicht stond hĳ
geheel aan de zĳde van Augustinus en Calvĳn. Maar door zĳne
weigering, om dezen onwil ten goede natuurlĳke onmacht te
noemen, heeft hĳ veel misverstand gekweekt en feitelĳk het
pelagianisme bevorderd. De Gereformeerden hebben daarom vóór
en na van natuurlĳke onmacht gesproken. Dit woord natuurlĳk kan
echter verschillenden zin hebben. Men kan er mede het oog hebben
op de oorspronkelĳke, door God in Adam naar zĳn beeld geschapen
menschelĳke natuur, zooals de Protestanten zeiden dat het beeld
Gods natuurlĳk was,—dan is de onmacht ten goede niet natuurlĳk.
Men kan er ook mede bedoelen de physische substantie of kracht
van eenig schepsel, en ook dan is de onmacht, wĳl alle substantie
en kracht door God geschapen is, niet natuurlĳk te noemen. De
onbekwaamheid ten goede is geen physische onmogelĳkheid,
zooals het bĳv. voor een mensch onmogelĳk is, om met zĳne hand
aan de sterren te raken. Maar men kan, sprekende van natuurlĳke
onmacht, ook denken aan de eigenschappen der gevallen
menschelĳke natuur en ermede te kennen geven, dat de
onbekwaamheid ten goede nu in den gevallen toestand aan ieder
mensch „van nature” eigen is, hem van het eerste oogenblik van zĳn
bestaan af aangeboren is en niet eerst door gewoonte, opvoeding,
navolging van buiten af in hem aangebracht is. In dezen zin is de
naam van natuurlĳke onmacht volkomen juist, en die van zedelĳke
onmacht voor misverstand vatbaar. Zedelĳk onmogelĳk heet immers
menigmaal datgene, wat op grond van iemands karakter, gewoonte,
opvoeding voor onmogelĳk door hem te geschieden gehouden
wordt; het is zedelĳk onmogelĳk, dat een deugdzaam mensch in
eens een dief wordt, een moeder haar kind haat, een moordenaar
een onschuldig kind worgt. Dat zedelĳk onmogelĳke heeft
desniettemin in sommige omstandigheden wel terdege plaats. Zoo is
het met de onbekwaamheid ten goede niet. Zĳ is wel ethisch van
aard en eene onmacht van den wil, maar zĳ is den mensch van
nature eigen, zĳ is hem aangeboren, zĳ is eene eigenschap van zĳn
willen zelf. En juist, omdat de wil ook thans in den gevallen toestand
krachtens zĳne natuur niet anders dan vrĳ willen kan, kan hĳ niet
anders willen dan wat hĳ wil, dan datgene waartoe hĳ van nature
geneigd is, cf. Thomas, S. c. Gent. IV 52. Calvĳn op Ef. 2:3. Ursinus
en andere comm. op Heid. Cat. vr. 5. 8. Form. Conc. I 12. Cons.
Helv. § 21. 22. Turret., Theol. El. X 4. 39. Moor III 232. Hodge, Syst.
Theol. II 257-272. Shedd, Dogm. Theol. 219-257. III 364-374. 4o.
Eindelĳk moet men in het oog houden, dat Schrift en kerk, het
geheele bederf des menschen leerende, daarbĳ den hoogsten
maatstaf aanleggen, n.l. de wet Gods. De leer van de
onbekwaamheid ten goede is eene religieuse belĳdenis. Naar den
maatstaf, dien menschen gewoonlĳk gebruiken in het dagelĳksch
leven of ook in de philosophische ethiek, kan volmondig erkend, dat
er veel goeds en schoons door menschen geschiedt. De volgeling
van Augustinus kan met dezen maatstaf in de hand in de
beoordeeling en waardeering van menschelĳke deugden nog milder
en ruimer zĳn dan de overtuigdste Pelagiaan. Er is echter nog een
ander, hooger ideaal voor den mensch; er is eene Goddelĳke wet,
waaraan hĳ beantwoorden moet. Deugden en goede werken zĳn
onderscheiden. Goed, waarlĳk goed, goed in het oog van den
heiligen God, is alleen datgene, wat uit het geloof, naar Gods wet en
tot Gods eere geschiedt. En aan dezen maatstaf getoetst, wie durft
dan zeggen, dat er eenig werk door menschen geschiedt, dat
volkomen rein is en geen vergeving en vernieuwing behoeft? Met
Rome en ten deele ook met de Lutherschen den mensch in tweeën
te deelen en te zeggen, dat hĳ in het bovennatuurlĳke en geestelĳke
niets goeds vermag maar in het natuurlĳke iets volkomen goeds kan
doen, dat is in strĳd met de eenheid der menschelĳke natuur, met de
eenheid der zedewet, met de leer der Schrift, dat de mensch altĳd
beeld Gods moet zĳn, alwat hĳ doet tot Gods eere moet doen en
God liefhebben moet altĳd en overal met geheel zĳn hart en verstand
en kracht. Indien dit nu zoo is, indien het wezen van den mensch
daarin bestaat dat hĳ beeld en gelĳkenis Gods is, dan kan in den
mensch, gelĳk hĳ thans leeft en werkt, niets voor Gods aangezicht
bestaan. Gewogen in de weegschaal van Gods heiligdom, wordt al
zĳn doen te licht bevonden.
Men kan over dezen maatstaf verschillen, en de wet Gods, ten
einde tot gunstiger slotsom te komen, neerhalen van hare hoogte en
pasklaar maken naar der menschen gedragingen. Maar gegeven
deze maatstaf, is er geen ander oordeel mogelĳk dan dat der Schrift,
dat er niemand is, die goed doet, ook niet tot één toe. En dit oordeel
der Schrift wordt bevestigd door allerlei getuigenissen. Laten zĳ, die
de Schrift niet gelooven, luisteren naar de stemmen van de
grootsten van ons geslacht. Zoodra men bĳ zichzelf of bĳ anderen
niet bĳ de woorden of daden blĳft staan maar naar de verborgen
motieven, de geheime bedoelingen onderzoek doet, komt de
zondige aard van alle menschelĳk streven aan het licht. Nos vertus
ne sont le plus souvent que des vices déguisés (Rochefoucauld).
L’homme n’est que déguisement, que mensonge et hypocrisie, et en
soi-même et à l’égard des autres (Pascal). Homo homini lupus;
zonder den staat zou de menschelĳke samenleving een bellum
omnium contra omnes zĳn (Hobbes). Volgens Kant is de mensen
von Natur böse; er is in hem een natuurlĳke Hang zum Bösen, ein
radicales, angebornes Böse; de schrikkelĳke feiten, die de
geschiedenis der menschheid ons kennen doet, bewĳzen dit
genoegzaam. Ein jeder Mensch hat seinen Preis, für den er sich
weggiebt. Wat de apostel zegt, is algemeene waarheid: er is
niemand, die goed doet, er is er ook niet tot één toe, Kant, Relig. ed.
Rosenkranz 35 f. Diejenigen, welche ein servum arbitrium
behaupteten und den Menschen als einen Stock und Klotz
charakterisirten.... hatten vollkommen Recht, Fichte, Syst. der
Sittenlehre 1798 S. 265. Das natürliche Herz, worin der Mensch
befangen ist, ist der Feind, der zu bekämpfen ist, Hegel, Werke XII
270. Der Mensch hat sich von Ewigkeit in der Eigenheit und
Selbstsucht ergriffen und alle, die geboren werden, werden mit dem
anhängenden finstern Princip des Bösen geboren. Dieses
ursprüngliche Böse im Menschen, das nur derjenige in Abrede
ziehen kann, der den Menschen in sich und ausser sich nur
oberflächlich kennen gelernt hat, ist in seinem Ursprung eigne That,
Schelling, Werke I 7 S. 388. Die Haupt- und Grundtriebfeder im
Menschen, wie im Thiere ist der Egoismus, d. h. der Drang zum
Daseyn und Wohlseyn. Dieser Egoismus ist im Thiere wie im
Menschen mit dem innersten Kern und Wesen desselben aufs
genaueste verknüpft, ja eigentlich identisch. Dit egoisme wordt wel
door allerlei banden van fatsoen, vrees, straf, overheid enz.,
beteugeld; maar als deze worden weggenomen, springen die
unersättliche Habsucht, die niederträchtige Geldgier, die tief
versteckte Falschheit, die tückische Bosheit te voorschĳn.
Kriminalgeschichten und Beschreibungen anarchischer Zustände
muss man lesen, um zu erkennen, was in moralischer Hinsicht der
Mensch eigentlich ist. Diese Tausende, die da vor unseren Augen in
friedlichen Verkehr sich durcheinander drängen, sind anzusehen als
eben so viele Tiger und Wölfe, deren Gebiss man durch einen
starken Maulkorb gesichert hat. Zelfs het geweten is meest
samengesteld uit 1/5 menschenvrees, 1/5 deisidaemonie, 1/5
vooroordeel, 1/5 ĳdelheid en 1/5 gewoonte, Schopenhauer, Die
beiden Grundprobleme der Ethik, 3e Aufl. 1881 S. 186 f. Welt als
Wille u. V. I6 391 f. Parerga u. Paral. II5 229 f. De aanhangers der
evolutie zĳn teruggekeerd tot de leer van Mandeville, Helvetius,
Diderot, d’Alembert enz., dat egoisme de basis is der moraal en de
norma van alle menschelĳk handelen; de mensch is van de dieren
afkomstig en hĳ blĳft in den grond een dier, door egoistische
instincten geleid; beschaving kan temmen maar nooit van den
mensch iets anders maken dan wat hĳ oorspronkelĳk en naar aanleg
is; wat wĳ zedelĳk leven noemen, is een toevallig product van de
omstandigheden, van het leven der menschen in eene bepaalde
maatschappĳ; onder andere omstandigheden en in eene andere
maatschappĳ zouden goed en kwaad een geheel anderen inhoud
hebben, Darwin, Afst. des menschen, hoofdst. 3-5. Büchner, Kraft u.
Stoff 16e Aufl. 478-492. In zĳn Ethisch idealisme Amst. 1875 maakt
de Bussy een groot onderscheid tusschen den moreelen mensch,
wiens egoistische natuur door de gemeenschap bedwongen is in
haar willekeur maar niet vernietigd, wiens deugden menigmaal
splendida vitia zĳn, 22v., en den zedelĳken mensch, in wien een
nieuw beginsel is geplant. Het is waarlĳk de Schrift niet alleen, die
hard over den mensch oordeelt. Het zĳn menschen, die over
menschen het hardste en strengste oordeel hebben geveld. En dan
is het altĳd nog beter, in de hand des Heeren dan in die des
menschen te vallen, want zĳne barmhartigheden zĳn vele. Immers
als God ons veroordeelt, dan biedt Hĳ tegelĳk in Christus zĳne
vergevende liefde aan, maar als menschen menschen veroordeelen,
stooten zĳ hen menigmaal van zich en geven hen aan hunne
verachting prĳs. Als God ons veroordeelt, dat laat Hĳ dit oordeel ons
brengen door menschen, profeten en apostelen en dienaren, die niet
hoog als heiligen zich boven ons stellen maar met allen zich
samenvatten in gemeenschappelĳke belĳdenis van schuld; maar de
wĳsgeeren en moralisten, de menschen verachtend, vergeten
daarbĳ meestal dat zĳ zelven menschen zĳn. Als God ons
veroordeelt, dan spreekt Hĳ van zonde en schuld, die wel groot is en
zwaar maar die toch weggenomen kan worden wĳl zĳ niet behoort
tot het wezen van den mensch; maar de moralisten spreken
menigmaal van egoistische, dierlĳke neigingen, die den mensch
krachtens zĳn oorsprong eigen zĳn en tot zĳn wezen behooren; zĳ
slaan hem wel neer maar beuren hem niet op; indien wĳ van huis uit
dieren zĳn, waarom behooren wĳ dan te leven als kinderen Gods?
§ 39. De straf der zonde.

1. De straf der zonde kan in deze paragraaf nog niet volledig
behandeld worden. De gansche, verdiende straf is door God van te
voren wel op de zonde bedreigd, maar nadat zĳ gepleegd was niet
voltrokken; ook treedt zĳ bĳ niemand in dit leven volkomen in, zelfs
wordt zĳ bĳ den dood nog niet ten volle toegepast; eerst na het
oordeel ten jongsten dage treft zĳ den schuldige in haar gansche
zwaarte. In Gen. 2:7 had God uitdrukkelĳk gezegd: ten dage als gĳ
daarvan eet zult gĳ zekerlĳk sterven. Deze stellige bedreiging is
echter niet volvoerd. Er is een element tusschen beide getreden, dat
deze straf gematigd en uitgesteld heeft. Adam en Eva zĳn nog vele
jaren na den val blĳven leven; Eva werd zelfs de moeder der
levenden; er is een menschelĳk geslacht uit hen voortgekomen, dat
door de aarde gedragen en gevoed wordt. De aanvangen der
geschiedenis zetten na den val, zĳ het ook in zeer gewĳzigden vorm,
zich voort. Dit alles is niet aan Gods gerechtigheid, maar, gelĳk later
duidelĳker blĳken zal, aan zĳne genade te danken. Deze treedt
aanstonds na den val in werking. Zĳ krĳgt de leiding der
geschiedenis, niet ten koste van maar in verbinding met het recht
Gods. Alle gevolgen en straffen, die na de zonde intreden, dragen
dan ook aanstonds een dubbel karakter. Zĳ zĳn niet louter gevolgen
en straffen, door Gods gerechtigheid ingesteld, maar alle zonder
onderscheid onder een ander gezichtspunt ook middelen der
genade, bewĳzen van Gods lankmoedigheid en ontferming. Er is hier
niet tegen in te brengen, dat God dan in Gen. 2:7 onwaarheid zou
hebben gesproken. Daar toch wordt alleen de ware, volle straf
aangekondigd, die de zonde verdient; de zonde verbreekt de
gemeenschap met God, is geestelĳke dood en verdient den dood.
Dat die straf gematigd, uitgesteld, zelfs kwĳtgescholden zou worden,
was uit den aard der zaak vóór de overtreding voor mededeeling niet
vatbaar. God maakt daarom in Gen. 2:7 alleen van de ééne, groote
straf der zonde, d. i. den dood, gewag. Daarmede houdt toch in eens
alles op, leven, vreugde, ontwikkeling, arbeid, ook de mogelĳkheid
van bekeering en vergeving, van herstel der gemeenschap met God.
De zonde verdient niet anders dan den ganschen, vollen dood. Alle
andere straffen, die na den val feitelĳk ingetreden en uitgesproken
zĳn, zooals schaamte, vrees, verberging voor God, vloek over de
slang, over de aarde enz., zĳn wel straffen maar onderstellen toch
tevens, dat God zĳne bedreiging niet aanstonds en ten volle uitvoert,
dat Hĳ nog een ander plan heeft met menschheid en wereld en deze
daarom in zĳne lankmoedigheid en genade laat bestaan. Toch zĳn zĳ
onder een bepaald gezichtspunt zeer zeker ook straffen en
behooren in zoover hier ter sprake te komen. Gods genade spreekt
er zich in uit, maar ook zĳne gerechtigheid. Straf toch heeft, naar de
algemeene gedachte der Schrift, de bedoeling, om het recht Gods,
dat door de zonde geschonden is, te herstellen. Onder Israel had zĳ
de strekking, om de door God ingestelde wetten staande te houden
en het booze uit het midden des volks weg te doen, Deut. 13:5, 17:7,
12, 22:21v., 24:7, en dan voorts, om dergelĳke overtredingen te
voorkomen en Israel in vreeze in des Heeren inzettingen te doen
wandelen, Deut. 13:11, 17:13, 19:20, 21:21. Het doel der straf was
dus tweeledig, had betrekking op het verleden en de toekomst,
moest begane overtredingen herstellen en toekomstige voorkomen.
De maatstaf der straf was niet willekeur of wraak, Lev. 19:18, Spr.
24:29, maar de aard van het misdrĳf, Ex. 21:23-25, Lev. 24:19, 20,
Deut. 19:21, zonder dat echter het jus talionis altĳd streng, letterlĳk,
beide qualitatief en quantitatief, toegepast werd, b.v. Ex. 21:30v. Het
farizeisme paste dezen regel, die alleen voor de overheid geldt, ook
in het private leven toe, in strĳd met het O. Test. zelf, Lev. 19:18,
Deut. 32:35, Spr. 24:29. Daartegen komt Jezus op, Mt. 5:38; Hĳ
verbiedt alle zucht naar wraak, hetzĳ men deze privaat of langs
publieken weg zoekt, en beveelt lĳdzaamheid en barmhartigheid
aan. Vergelding is echter wel door heel de Schrift heen de objectieve
maatstaf der straf, niet alleen voor de aardsche overheid maar ook
voor God zelven. Niet alleen bedreigt Hĳ straf op de zonde, Gen.
2:7, Deut. 27:15v., Ps. 2:9v, 5:5, 11:5, 6, 50:21, 94:10, Am. 6:8, Jes.
10:13-23, Jer. 25:12, Mt. 21:42, 23:13, 24:15, Rom. 2:3, Joh. 8:24,
Rom. 6:21, 23, Gal. 6:8, 2 Petr. 2:12, 3:7 enz., maar Hĳ bepaalt de
mate der straf ook naar den aard van het misdrĳf en vergeldt een
iegelĳk naar zĳn werk, Ex. 20:5-7, Deut. 7:9, 10, 32:35, Ps. 62:13,
Spr. 24:12, Jes. 35:4, Jer. 51:56, Mt. 16:27, Rom. 2:1-13, Hebr.
10:30, Op. 22:12.
2. Hiermede in overeenstemming sprak de christelĳke theologie

van eene justitia judicialis, onderscheiden in justitia remunerativa en
vindicativa, deel II 199v., en leidde daaruit af het recht en het wezen
der straf. Inderdaad is er geen ander laatste en diepste beginsel,
waaruit de straf kan worden gededuceerd, dan de gerechtigheid
Gods. Alle straf onderstelt, dat hĳ, die de straf uitspreekt en oplegt,
met gezag is bekleed over hem die de wet overtrad. Dit gezag, dit
recht kan zĳn oorsprong niet hebben in den mensch, noch in zĳne
physische natuur, want deze schept alleen het recht van den
sterkste, noch in zĳne ethische natuur, want alle menschen zĳn
zondaren en het recht tot straffen rust nooit daarin, dat iemand
zedelĳk hooger staat dan de schuldige. Alle zoogenaamde relatieve
theorieën, die er buiten de Goddelĳke gerechtigheid om voor de
handhaving van het strafrecht uitgedacht zĳn, zooals de noodweer-,
de praeventieve, de afschrikkings-, de verbeteringstheorie, zĳn
onvoldoende, om het recht van straffen te vindiceeren en zĳn ook
met het wezen der straf in strĳd; zĳ zĳn misschien momenten in,
maar kunnen niet zĳn principe van de straf; straf is altĳd in de eerste
plaats poena vindicativa en daarna eerst poena medicinalis en
exemplaris. Utiliteit schept geen recht. Al de genoemde theorieën,
die het strafrecht bouwen op het belang van den staat, de
maatschappĳ, de overtreders, vallen daarom alle in de theorie van
het recht van de sterkste terug; recht wordt ingewisseld voor macht.
Als er geen zedelĳke en rechtsorde is, boven en onafhankelĳk van
den mensch, en als hare handhaving aan niemand door eene
hoogere autoriteit is opgedragen, dan moge het straffen voor
sommige personen, voor eene toevallige meerderheid nuttig zĳn
maar recht ertoe bestaat niet. Het atheisme is de ondermĳning en
vernietiging van alle recht en moraal; ni Dieu ni maître. Alleen dan is
er recht tot straffen, als er eene rechtsorde bestaat, door God
vastgesteld en in zĳn naam door de overheid ten koste zelfs van het
leven harer overtreders te handhaven, wĳl zĳ kostelĳker is dan eenig
goed en alle schepsel in waarde verre overtreft. Wel schĳnt het bĳ
het eerste hooren vreemd, dat de rechts- en daarachter de zedelĳke
orde van zoo onvergelĳkelĳke waarde is en goed en leven van den
mensch tot hare handhaving en herstelling opeischt. Maar deze
zedelĳke wereldorde is geen idee van den mensch, geen staat van
zaken, door hem geproduceerd; zĳ is ook geen zelfstandige, in
zichzelve rustende macht, waarvan niemand zeggen kan wat zĳ is;
maar zĳ is de openbaring en werking der gerechtigheid Gods in deze
wereld, zĳ rust in den volmaakten, heiligen wil van Hem die alle
dingen onderhoudt en regeert; wie haar aantast tast God zelven aan.
Daarom staat zĳ hoog boven den mensch en is ze meer waard dan
alle schepselen samen; als het tot een conflict komt, gaat de mensch
erbĳ te gronde; fiat justitia, pereat mundus; wenn die Gerechtigkeit
untergeht, so hat es keinen Werth mehr, dass Menschen auf Erden
leben (Kant). Om haar te handhaven, is de straf ingesteld; zĳ bedoelt
rechtsherstel, handhaving van Gods gerechtigheid; indien zĳ daartoe
niet dient, wordt ze dwang en overmacht. Cf. Lombardus, Sent II.
dist. 36. Thomas, S. Theol. I 2 qu. 87. Stöckl, Lehrb. d. Philos. III 53.
97. Polanus, Synt. p. 340. Hoornbeek, Theol. pract. I 412. Moor III
329. Buddeus, Inst. theol. mor. I 612-629. Stahl, Philos. d. Rechts5 II
1 S. 160 f. 2 S. 681 f. Ulrici, Gott u. d. Mensch II 391 f. Dorner, Gl. I
286 II 324. Kohler, Das Wesen der Strafe, Würzburg 1888. H.
Seuffert, Was will, was wirkt, was soll die staatliche Strafe? Bonn
1897. Caro, Problèmes de morale sociale 1887 p. 193. Dale, The
atonement, 18th ed. 1896 p. 373. Harris, God the Creator and Lord of
all, Edinb. 1897 II 442. F. C. Domela Nieuwenhuis, Het wezen der
straf I Utrecht 1867. H. L. Lindaal Jacobs, Beschouwingen over straf
en straffen, Amst. 1884. Kuyper, Ons Program 1879 bl. 738.
Straf bestaat altĳd in zeker lĳden, in berooving van eenig goed,
hetzĳ aan vermogen of vrĳheid, aan lĳf of leven; ze is een malum
passionis, quod infligitur ob malum actionis. Waarom de rechtsorde
bepaald van dengene, die haar schendt, lĳden eischt en hoe zĳ
daardoor hersteld en bevredigd wordt, is moeilĳk te zeggen.
Willekeur en toeval is dit zeker niet. Achter die rechtsorde staat de
levende, waarachtige, heilige God, die den schuldige geenszins
onschuldig houdt; en bĳ Hem rust de straf niet op een dominium
absolutum in den zin van Duns Scotus, cf. deel II 207. 216, maar op
den eisch zĳner gerechtigheid. Indien Hĳ de zonde niet strafte, zou
Hĳ aan het kwade gelĳke rechten toekennen als aan het goede en
zichzelven verloochenen. Opdat God God blĳve, is de straf der
zonde noodzakelĳk. Zoodra dus de zedelĳke of de rechtsorde
aangetast is, verheft zĳ zich en roept om herstel. Zĳ wreekt zich in de
straf, zoowel in- als uitwendige, drukt den overtreder neer en toont
daarin hare onvergelĳkelĳke majesteit. God kan niet dulden, dat de
zondaar, in plaats van onder zĳne wet te staan en haar te
gehoorzamen, zich boven haar verheft en in beginsel zich Gode
gelĳk maakt. En daarom handhaaft Hĳ in de straf zĳne Goddelĳke
souvereiniteit; Hĳ drukt door het lĳden den zondaar neer op de
plaats, waar hĳ behoort te staan, en brengt hem, waar hĳ het niet
vrĳwillig aanvaarden wil, door de straf tot de gedwongen erkentenis,
dat hĳ de mindere, dat hĳ niet God maar een schepsel is. Wie niet
hooren wil, moet voelen. De straf is een machtig bewĳs, dat alleen
de gerechtigheid recht heeft van bestaan, dat God alleen goed is en
groot. Ten deele vloeit de straf uit de zonde zelve voort; zonde
brengt uit haar aard scheiding van God, en dus duisternis, onkunde,
dwaling, leugen, vreeze, onvrede, schuldbesef, berouw, ellende,
slavernĳ mede; de dienst der zonde is zoo onuitsprekelĳk hard. Maar
ten deele wordt de straf ook van buiten af door de bevoegde
autoriteit aan de overtreding toegevoegd. Zoo geschiedt het in het
huisgezin, in de school, in de maatschappĳ en den staat, en zoo is
het ook bĳ de straffen, die God op de zonde volgen laat. Velen
hebben dit laatste ontkend en op dit gebied alleen van natuurlĳke,
maar in geen geval van stellige straffen willen weten, Spinoza, Eth.
V prop. 42, vele rationalisten in de vorige eeuw, cf. bĳ Bretschneider,
Syst. Entw. 391 en Dogm. I 527. Strauss, Gl. I 603. Scholten, L. H.
K. II 108v. 569v. Vrĳe Wil 236, cf. ook Schleiermacher, Chr. Gl. § 84,
Biedermann, Dogm. II 575 f. Lipsius, Dogm. §. 393. Ritschl, Rechtf.
u. Vers. I2 397 III2 326 f. Kaftan, Dogm. § 36 enz. Op dit standpunt is
er eigenlĳk geen loon en geen straf; de deugd draagt haar loon, de
ondeugd haar straf in zichzelve; een hemel of hel bestaat er niet dan
alleen in het gemoed van den mensch zelf; die Weltgeschichte ist
das Weltgericht; hoogstens bestaat er eene subjectieve
noodzakelĳkheid voor den schuldigen mensch, om zĳn lĳden op te
vatten als straf. Nu is het woord van den dichter waarachtig: Das
Leben ist der Güter grösstes nicht, Der Uebel grösstes ist die
Schuld. Puniri non est malum, sed fieri poena dignum. Culpam quam
poenam plus de ratione mali habere certum est, Thomas, S. Theol. I
qu. 48 art. 6. De schuld maakt het lĳden tot straf; als zĳ eruit
weggenomen is, kan het lĳden hetzelfde blĳven en toch geheel van
karakter veranderen. De dood is als feit voor geloovigen en
ongeloovigen hetzelfde, maar voor de laatsten is hĳ een straf, voor
de eersten een doorgang tot het eeuwige leven. Daarom mag ook uit
het lĳden, dat iemand treft, niet tot zĳne persoonlĳke zonde worden
besloten, Luk. 13:4, Joh. 9:1; het lĳden dient n.l. in Gods hand naar
zĳne genade en wĳsheid niet alleen tot straf, maar ook tot
beproeving, kastĳding, opvoeding; Hĳ is zoo machtig, dat Hĳ
dengenen, die Hem liefhebben alles kan doen medewerken ten
goede, Rom. 8:28. Maar met dit alles wordt het objectief, door God
gelegd verband tusschen zonde en lĳden niet verbroken. De Schrift
levert er bĳna op iedere bladzĳde bewĳzen voor. De geschiedenis is
wel niet het, maar zĳ is toch een wereldgericht; zĳ doet ons feiten
kennen, die zelfs den ongeloovigste tot de belĳdenis dwingen: dit is
de vinger-Gods. Het lĳden moge dikwerf niet in eene persoonlĳke
zonde zĳn oorzaak hebben, het heeft die toch wel in de zonde van
geslacht, volk of menschheid. Het eigen geweten getuigt bĳ een
iegelĳk mensch, dat er verband bestaat en bestaan moet tusschen
heiligheid en zaligheid, tusschen deugd en geluk. Kant was daarvan
zoo overtuigd, dat hĳ uit de disharmonie, die hier op aarde tusschen
beide bestaat, tot een hiernamaals besloot. Niet om het loon dient de
vrome God, maar hĳ is er evenmin onverschillig voor, gelĳk de
voorstanders van een amour desintéressé dat beweren te zĳn;
Paulus zegt dat de geloovigen de ellendigste van alle menschen
zouden zĳn, indien zĳ alleen in dit leven op Christus waren hopende.
God heeft na den val tusschen ethos en physis, tusschen zedelĳke
en natuurorde, tusschen den gevallen mensch en de verwoeste
aarde een zoodanig verband gelegd, dat ze samen dienstbaar zĳn
aan de eere zĳns naams en de komst van zĳn rĳk. De positieve
straffen, die God dikwerf reeds in dit leven op de zonde volgen laat,
zĳn dan ook geen willekeur maar nemen, al doorzien wĳ het niet, in
de geschiedenis der menschelĳke zonde en schuld haar geordende
plaats in. Wie ze ontkent of er slechts een subjectief bestaan aan
toeschrĳft, loopt gevaar, ook in de zonde zelve niet veel meer te zien
dan eene inbeelding en een waan; de geschiedenis wordt hem een
wanklank, die nimmer in een hooger accoord opgelost wordt. Cf.
Stapfer, Wederl. Godg. IV 448v. Bretschneider, Dogm. I 525 f. Van
Voorst, Over de Goddelĳke straffen, Haagsch Gen. 1798. V. d.
Wĳnpersse, Over de straffende gerechtigheid, ib. 1798. Dorner, Chr.
Gl. I 287 f. II 224 f.
3. De straffen, welke God in dit leven op de zonde gesteld heeft,
zĳn schuld, smet, lĳden, dood en heerschappĳ van Satan. Schuld is
de eerste en zwaarste straf. Het woord, dat met zullen samenhangt,
duidt eerst alleen aan, dat iemand ergens de bewerker van is,
evenals αἰτια, causa. Meest sluit het al de gedachte in, dat iemand
de oorzaak is van iets, dat niet behoorde te zĳn of te geschieden (het
is zĳn schuld). In dezen zin onderstelt schuld, dat wĳ verplicht waren
iets te doen of na te laten; wĳ zĳn schuldig, de gansche wet te
houden, Luk. 17:10, Gal. 5:3. En indien wĳ dat dan niet gedaan
hebben, staan wĳ schuldig; wĳl wĳ de oorzaak der wetsovertreding
zĳn, verkeeren wĳ in staat van beschuldiging (αἰτιασθαι, accusare,
reus), de daad wordt ons toegerekend, wĳ moeten er ons voor
verantwoorden en zĳn verplicht, om aan de wet te voldoen; wĳ zĳn
gehouden tot straf. Schuld is de van wege wetsovertreding op
iemand rustende verplichting, om aan de wet door een evenredig
straflĳden te voldoen. Zĳ bindt den zondaar terstond na zĳne
overtreding aan de wet, aan haar eisch om voldoening en straf. De
mensch meent door overtreding vrĳ te worden van de wet, maar juist
het tegendeel heeft plaats, hĳ wordt op andere wĳze veel vaster
gebonden aan haar eisch. God die niet ophouden kan God te zĳn,
ook al geeft hĳ den mensch vrĳheid om zich tegen Hem te stellen,
laat den mensch nooit los, en deze wordt nimmer los van God. Op
hetzelfde oogenblik, dat hĳ zich buiten de wet, d. i. buiten de liefde
plaatst, treft zĳ hem met haar vloek en bindt hem aan haar straf.
Schuld is obligatio ad poenam justam sustinendam, subjectio
peccatoris ad poenam, Polanus, Synt. p. 338. Moor III 135. Turret.,
Theol., El. IX qu. 3. Mastricht, Theol. IV 2, 7. Müller, Sünde I 264.
Vilmar, Moral I 195. Art. Schuld in Herzog2 en Wuttke, Ethik II 97.
Scholten, Vrĳe wil 217v. Hoekstra, Vrĳheid 303v. De Roomsche
theologie maakt onderscheid tusschen reatus culpae en poenae,
Lombardus, Sent. II dist. 42. Thomas, I 2 qu. 87 art. 6. Trid. VI c. 14
can. 30 XIV de poenit., c. 8 en can. 12-15. Bellarminus, de amiss. gr.
et statu pecc. V 19. Theol. Wirceb. VII 27. Maar deze onderscheiding
verraadt kennelĳk hare bedoeling, om de satisfactorische straffen
voor de geloovigen hier op aarde en in het vagevuur te
rechtvaardigen, en is met den aard van schuld en straf in lĳnrechten
strĳd. Wel is het waar, dat de zonden der geloovigen, d. i. van hen,
die volle vergeving hebben ontvangen, in zichzelve altĳd zonden en
strafwaardig blĳven; tegen de Antinomianen, die dit loochenden en
daarom het gebed om vergeving voor de geloovigen onnoodig
achtten, hebben de Gereformeerden dit steeds gehandhaafd en de
distinctie gemaakt van reatus potentialis en reatus actualis, Moor III
135. Maar wanneer van de zonden de schuld is weggenomen, dan
vervalt daarmede vanzelf ook alle voldoening en straf, want schuld is
niets anders dan verbintenis tot straf. God is dan geen Rechter meer
maar een Vader; kastĳdt wel den zoon, dien hĳ liefheeft, 2 Sam.
12:13, 14, maar straft hem niet; en eischt geen voldoening van hem,
voor wien de gansche gerechtigheid door Christus aangebracht is.
Zoo zegt ook Augustinus van den gedoopte: omni peccato caret, non
omni malo, quod planius ita dicitur, omni reatu omnium malorum
caret, non omnibus malis, c. Jul. VI c. 16, cf. Alting, Theol. el. nova
XVII 5. Turret., Theol. El. IX qu. 3. Moor III 136. Shedd, Dogm.
Theol. II 414.
Dat de zonde nu waarlĳk schuld medebrengt, staat vast door het
getuigenis Gods in de Schrift zoowel als in de conscientie. In de
Schrift zĳn zonde, schuld en straf zoo onderling samenhangende
begrippen, dat de woorden voor zonde, zooals ‎‫‏ָע ֹון‏‬‎, ‫ת‏‬ ‎ ‫‏ַח ָּט א‬‎, ongemerkt
de beteekenis van schuld verkrĳgen, Gen. 4:13, Ex. 34:7, Lev. 24:15,
Num. 9:13 enz. Het eigenlĳk woord, dat de zonde als schuld
aanduidt, is ‎‫‏ָא ָׁש ם‏‬‎, Gen. 26:10, Lev. 4:13, 5:2, Num. 5:7 enz., en
ὀφειλημα, Mt. 6:12, cf. 5:26, Luk. 7:41, 42, 13:4., Schultz, Altt.
Theol.4 684 f. God houdt den schuldige geenszins onschuldig en
spreekt den vloek uit over al wie niet blĳft in het boek der wet, Deut.
27:26, Gal. 3:10. Vloek, ‎‫‏ָע ָל ה‏‬‎, ‫ה‏‬ ‎ ‫‏ְמ ֵא ָר‬‎, ‫ה‏‬
‎ ‫‏ְק ָל ָל‬‎, καταρα, ἀναθεμα,
maledictum, is het tegendeel van zegen, ‎‫‏ְּב ָר ָכ ה‏‬‎, εὐλογια, benedictio,
Deut. 11:26, 30:19. Gelĳk Gods zegen iemand allerlei heil en leven
toeschikt, zoo is de Goddelĳke vloek de overgave van iemand aan
het verderf, den ondergang, den dood, het oordeel, Satan.
Menschen kunnen alleen zegen en vloek toewenschen, maar Gods
zegenen en vloeken is altĳd exhibitief, het zendt wat het wenscht.
Eerst rustte Gods zegen op de schepping, Gen. 1:22, 28, 2:3, maar
die zegen is in een vloek verkeerd, Gen. 3:17. Wel is later wederom
de zegen Gods over de aarde en de menschheid uitgesproken, maar
deze vloeit uit Gods genade voort. De Heidenen kennen dan ook het
begrip van den Goddelĳken zegen niet. Des te meer weten zĳ van
den Goddelĳken vloek; de klassieke oudheid wordt beheerscht door
de vrees voor de wraak van de Erinyen (Moiren, Furiën), de
godinnen van den vloek. In alle heidensche godsdiensten overweegt
de angst (δεισιδαιμονια, religio) verre het vertrouwen op de goden;
de religie gaat meer en meer in superstitie over; overal acht men
zich omgeven en beheerscht door verderfbrengende goden, die men
vergeefs door offeranden en pĳnigingen te verzoenen zoekt. Er rust
waarlĳk een vloek Gods op menschheid en wereld. Uit de liefde
Gods alleen het leven en de geschiedenis te willen verklaren, is
onmogelĳk. Er is een principe des toorns Gods in heel de schepping
werkzaam, dat slechts door den oppervlakkige kan worden ontkend.
Er is geen gemeenschap maar scheiding tusschen God en den
mensch; het verbond is verbroken; God heeft een twist met zĳn
schepsel. Allen staan schuldig en strafbaar voor zĳn aangezicht,
παντων ἐνοχοι, Mt. 5:21, 22; Mk. 3:29, Jac. 2:10. De gansche wereld
is ὑποδικος τῳ θεῳ, Rom. 3:19; zĳ staat onder het gericht Gods en
heeft niets te antwoorden. Art. Segen in Herzog2, ἀναθεμα bĳ
Cremer. Subjectief wordt dit bevestigd door de getuigenis Gods in de
conscientie van iederen mensch. Schuld en schuldbewustzĳn zĳn
niet hetzelfde. Wie uit het schuldbewustzĳn tot de schuld wil
opklimmen, snĳdt zich den weg af, om de schuld in haar eigenlĳke
beteekenis en zwaarte te verstaan. Onwetendheid kan de zonde tot
op zekeren hoogte verontschuldigen, Luk. 23:34, Hd. 17:30, gelĳk
bewuste en opzettelĳke overtreding de zonde verzwaart, Luk. 12:47,
Joh. 15:22, 9:41, maar er zĳn ook voor onszelf en anderen
verborgen zonden, Ps. 19:13; en ook onwetendheidszonden zĳn
zonden, Hd. 17:27-29, Rom. 1:19-21, 28, 1 Tim. 1:13-15. Toch
reflecteert de objectieve schuld zich zwakker of sterker in het
bewustzĳn van den mensch. Terstond na den val werden aan Adam
en Eva de oogen geopend en zĳ werden gewaar, dat ze naakt
waren. Hierin ligt dat zĳ ook weten en erkennen, kwaad gedaan te
hebben. Schaamte is vrees voor schande, een onaangenaam pĳnlĳk
gevoel over iets verkeerds of onbehoorlĳks. En bĳ die schaamte
komt de vrees voor God en de zucht, om zich voor Hem te
verbergen. Dat is, in den mensch is het geweten ontwaakt. Vóór den
val was er in den mensch, strikt genomen, geen geweten; er was
geen klove tusschen hetgeen hĳ was en hetgeen hĳ wist, dat hĳ
moest wezen. Zĳn en zelfbewustzĳn vielen saam. Maar door den val
komt er scheiding. De mensch houdt, door Gods genade, nog de
bewustheid, dat hĳ anders behoorde te zĳn, dat hĳ in alle deelen met
Gods wet moest overeenkomen. Maar de werkelĳkheid getuigt
anders; hĳ is niet die hĳ wezen moest. En dit getuigenis is de
conscientie. Het geweten is dus niet het bewustzĳn van de
gemeenschap Gods met den mensch, gelĳk Schenkel het opvatte,
art. Gewissen in Herzog1 en Die christl. Dogm. vom Standpunkt des
Gewissens aus 1858. Het is veeleer het tegendeel, het is juist een
bewĳs, dat de gemeenschap met God verstoord is, dat er een
afstand en klove is tusschen God en den mensch, tusschen zĳne
wet en onzen toestand. Duidelĳk komt dit uit, als het geweten
beschuldigend optreedt, maar ook waar het ontschuldigt in een
gegeven geval, d. i. feitelĳk zwĳgt, ligt er die scheiding van God aan
ten grondslag, Rom. 2:14, 15. Het geweten is het subjectief bewĳs
voor ’s menschen val, de getuige van zĳne schuld voor het
aangezicht Gods. God klaagt den mensch niet alleen aan; in het
geweten veroordeelt de mensch zichzelf en kiest hĳ voor God en zĳn
vonnis tegen zichzelven partĳ. Hoe fĳner en nauwgezetter het
geweten oordeelt, hoe meer het Gods gedachte over den mensch in
de Schrift rechtvaardigt. De besten en edelsten van ons geslacht
hebben Gods waarachtigheid bevestigd en het schuldig
uitgesproken over hun eigen hoofd. Cf. over het geweten mĳne
Beginselen der Psychologie 1897 bl. 111. 203.
4. Eene andere straf van de zonde is de smet. Evenals bĳ de

eerste zonde, zoo is ook bĳ de zonden in het algemeen de
uitwendige overtreding openbaring en bewĳs der inwendige. Zonde
bestaat niet alleen in de daad maar ook in de gedachte, lust, neiging
enz. Op elk van die trappen is de zonde beide schuld en smet
tegelĳk. Adam werd niet eerst schuldig toen hĳ at, maar hĳ laadde
ook reeds schuld op zich, toen hĳ begeerde naar de vrucht van den
boom. Schuld en smet zĳn altĳd de beide zĳden der zonde, ze gaan
onverbrekelĳk saam; waar de eene is, is de andere. Zonde is schuld,
wĳl zĳ strĳdt met Gods gerechtigheid; zĳ is smet, omdat zĳ
tegengesteld is aan zĳne heiligheid. Schuld verbindt ons tot straf,
smet verontreinigt ons. Door schuld wordt de objectieve relatie tot
God, door smet de subjectieve gemeenschap met God verstoord.
Zonde is tegelĳk verbreking van het werkverbond en verwoesting
van het beeld Gods. Het eerste houdt in, dat God ’s menschen
bondgenoot niet meer is; Hĳ kan zich niet in gunst en liefde keeren
tot den schuldige, en de zondaar staat niet meer in dat verbond, kan
de wet niet meer liefhebben en onderhouden en dus langs dezen
weg het leven niet meer verwerven. Uit de werken der wet kan geen
vleesch meer gerechtvaardigd worden, Ps. 143:2, Rom. 3:20, 2 Cor.
3:6v., Gal. 3:2, 10. Al is het ook, dat de wet van het werkverbond ons
behalve tot herstel van het bedreven kwaad door straflĳden, ook nog
steeds tot algeheele gehoorzaamheid aan hare geboden verplichten
blĳft, Mt. 5:48, 22:37; ofschoon God zelf zĳne belofte houdt en aan
de onderhouding van de wet het leven blĳft verbinden, Lev. 18:5, Mt.
19:17, Luk. 10:28; ja, al is het werkverbond in dien zin
onverbrekelĳk, dat God in het genadeverbond den eisch tot
voldoening en volstrekte gehoorzaamheid aan de wet op Christus
legt, toch is het verbroken in dit opzicht, dat de mensch onbekwaam
is om langs dezen weg het leven in te gaan. Het paradĳs is voor hem
gesloten, de boom des levens hem ontzegd. Cf. Moor III 105-108.
Marck, Hist. Parad. II c. 15. Ex. v. h. ontw. v. Tol. X 478-480. Witsius,
Oec. foed. I c. 9. Mastricht, Theol. III 12, 22. En tegelĳk daarmede is
door de zonde het beeld Gods verwoest. Rome verstaat daaronder,
dat de bovennatuurlĳke gaven verloren en de natuurlĳke
ongeschonden gebleven zĳn. De Lutherschen leerden
oorspronkelĳk, dat de mensch het beeld Gods, wĳl alleen bestaande
in de zedelĳke eigenschappen, geheel verloren had en dat de
mensch nu een stok en een blok gelĳk was. Maar de
Gereformeerden handhaafden, dat het beeld Gods in enger zin wel
verloren en in ruimer zin geheel geschonden en bedorven, maar
toch niet vernietigd was, Ned. Gel. art. 14. Het beeld Gods is geen
uitwendig, mechanisch toevoegsel aan den mensch, maar hangt
organisch met zĳn wezen samen; het is de gezondheid van den
mensch. De mensch, die Gods wet overtreedt, houdt niet op mensch
te zĳn; hĳ behoudt zĳn lichaam, zĳne ziel, zĳne vermogens, zĳne
krachten, zĳn verstand, wil enz., maar zĳ staan alle in den dienst der
zonde en werken in eene verkeerde richting. Als berooving en
verstoring van het beeld Gods, is de smet der zonde aan alle
menschen, behalve Christus, van nature eigen, qualitatief is er geen
onderscheid. Maar daarom is er nog wel quantitatief verschil. Allen
zĳn wel van God afgekeerd en wandelen van nature op het pad, dat
ten verderve leidt. Maar niet allen zĳn evenver voortgeschreden op
dien verkeerden weg en niet evenver in quantitatieven zin verwĳderd
van het koninkrĳk der hemelen. Er is een eindelooze variatie en
overgang tusschen den aanvang en de hoogste ontwikkeling van het
zondige leven. Menschen, gezinnen, geslachten, familiën, klassen,
standen, volken loopen ook in de zonde verre uiteen. Er zĳn, die niet
verre zĳn van het koninkrĳk Gods; er zĳn ook, die de zonde indrinken
als water, in de ongerechtigheid overgegeven, verhard, verstokt zĳn
en voor elken goeden indruk onvatbaar. En dit quantitatieve verschil
komt onder de menschen niet eerst tot stand door hunne
persoonlĳke daden en individueele handelingen, maar is ook reeds
met de ontvangenis en de geboorte gegeven. De erfzonde, die van
Adams wege ons toekomt, is wel de algemeene onderstelling en
bron van alle individueele, dadelĳke zonden, maar de zondige daden
der individuën werken ook weer op die aangeboren zedelĳke
verdorvenheid terug, versterken haar en ontwikkelen haar in eene
bepaalde richting. Evenals eene zondige daad, telkens herhaald, bĳ
ons eene zondige neiging kweekt, b.v. tot drank, zingenot, wellust;
zoo ook kunnen zondige zeden en gewoonten in gezin, familie,
geslacht, volk de aangeboren verdorvenheid versterken en naar
eene bepaalde zĳde ontwikkelen. En ook die eigenaardige wĳziging
der aangeboren verdorvenheid plant zich menigmaal over van
ouders op kinderen, van het eene op het andere geslacht. De
mensch is geen individu. Das Individuum ist eine Fiktion so gut wie
das Atom, Natorp, Archiv f. syst. Philos. III 1 S. 81. De mensch wordt
uit de gemeenschap geboren en leeft van stonde aan in een
bepaalden kring, toestand en tĳd. Gezin, familie, maatschappĳ, volk,
klimaat, levenswĳze, cultuur, eeuw, enz. alles oefent invloed op den
individueelen mensch en wĳzigt zĳne aangeboren zedelĳke
verdorvenheid. De zonde is daarom wezenlĳk wel altĳd dezelfde,
maar zĳ vertoont zich bĳ verschillende personen, familiën, standen,
volken en in verschillende toestanden en tĳden telkens op eene
andere wĳze en in eene andere gedaante. Elk mensch draagt ook
als zondaar een eigen physionomie. De zonden in het Oosten
dragen een ander karakter dan die in het Westen, in de heete zone
een ander dan in eene koude luchtstreek; op het platte land een
ander dan in de steden, in den cultuurtoestand een ander dan in een
staat van verwildering, in de negentiende eeuw een ander dan in de
achttiende, enz. Er zĳn gezins-, geslachts-, familie-, volks-,
maatschappelĳke zonden. De statistiek heeft bewezen, dat er in
bepaalde tĳden en toestanden en kringen ook eene
huiveringwekkende regelmaat van misdaden heerscht, b.v. van
doodslag, zelfmoord, buitenechtelĳke geboorten enz., A. von
Oettingen, Die Moralstatistik in ihrer Bedeutung für eine Socialethik,
3te Aufl. Erlangen 1882. Wĳ staan allen op elk terrein onder den
invloed van verkeerde gewoonten, zondige voorbeelden, van den
tĳdgeest en de publieke opinie. Er is behalve de eigenlĳk gezegde
erfzonde ook nog eene Gesammtschuld en Gesammtthat der
Sünde. Gelĳk de menschen, zoo staan ook hunne zondige neigingen
en daden met elkander in verband. Indringende in den eindeloozen
rĳkdom van al het geschapene, vormt ook de zonde een rĳk, dat, van
één levensprincipe bezield, in velerlei vormen en verschĳningen zich
organiseert. Cf. Schleiermacher, Chr. Gl. § 71. 72. Ritschl, Rechtf. u.
Vers. III2 311 f. Frank, Syst. der chr. Wahrh. I 463 f. H. Schmidt in
Herzog2 15, 33 f. Dorner, Chr. Gl. II 158 f. en boven bl. 96.
5. Behalve schuld en smet is naar de H. Schrift ook het lĳden

eene straf voor de zonde. Door haar verloor de mensch niet alleen
de ware kennis, gerechtigheid en heiligheid maar ook de
heerschappĳ en de heerlĳkheid. Dat blĳkt reeds terstond na den val
en wordt voorts door heel de Schrift bevestigd. God zet vĳandschap
tusschen den mensch en de slang en ontneemt hem daarmede in
beginsel de heerschappĳ, welke oorspronkelĳk over de dierenwereld
hem geschonken was, Gen. 1:26, 2:19. Voorts spreekt God over de
vrouw de straf uit van smartvolle zwangerschap en van eene
desniettegenstaande haar immer kwellende begeerte naar den man.
De man zelf krĳgt zĳn deel van het lĳden in den vloek, die over het
aardrĳk wordt uitgesproken en die hem tot moeitevollen arbeid voor
het brood zĳns bescheiden deels verplicht. Hiermede is voor de
menschheid en voor heel de aarde de lĳdensgeschiedenis geopend.
En al het lĳden, dat hier op aarde de menschen treft, een kort leven,
een plotselinge gewelddadige dood, hongersnood, pest, oorlog,
nederlaag, kinderloosheid, smartelĳke verliezen, berooving van
goederen, verarming, misgewas, sterfte van het vee enz., het heeft
alles zĳne oorzaak, wel niet steeds in personeele zonden, want er is
ook een sparen der goddeloozen, Gen. 18:26v., en een straffen ter
beproeving der rechtvaardigen, Job 1, Luk. 13:21, Joh. 9:1, 11:4, 2
Cor. 12:7, maar toch in de zonde in het algemeen; zonder zonde
ware er ook geen lĳden, Lev. 26:14v., Deut. 28:15v., Ezech. 4:21,
Hos. 2:8v., Openb. 18:8, 21:4. Zelfs de redelooze schepping is door
God om ’s menschen zonde aan de ματαιοτης en φθορα
onderworpen, en zucht nu gemeenschappelĳk, als in barensnood
verkeerend, de openbaring der heerlĳkheid van Gods kinderen te
gemoet, op hope van dan ook zelve bevrĳd te worden van de
dienstbaarheid der verderfenis, Rom. 8:19-22. De Schrift is niet
pessimistisch in den gangbaren zin van het woord, maar zĳ kent en
erkent het lĳden en vertolkt het in de roerendste klachten, Gen. 47:9,
Job 3, 6, 7, 9, 14 enz., Ps. 22, 38, 39, 69, 73, 74, 79, 89, 90 enz.
Pred., Klaagl., Mt. 6:34, Rom. 7:24, 8:19v., 1 Cor. 15:19 enz. En
dergelĳke klachten stĳgen voortdurend uit heel de menschheid op.
Godsdienstleeraars, zedemeesters, wĳsgeeren, dichters,
kunstenaars, rĳkbegaafden en misdeelden, allen spreken in
denzelfden geest. De luchthartigen en oppervlakkigen zetten er zich
over heen, maar alle ernstigen van zin hebben steeds iets van den
geheimzinnigen samenhang van leven en lĳden beseft. Ook de
Grieksche oudheid maakt daar geen uitzondering op; de
grondstemming was daar niet zoo vroolĳk, als men vroeger wel
dacht, ze was veeleer bitter en droef. In smart te leven, is het lot, dat
de goden den onsterfelĳken hebben beschikt; alleen zĳ zelven zĳn
van zorgen vrĳ (Homerus). Behalve God, is niemand gelukkig
(Euripides). Geen sterfelĳke blĳft van ongeluk vrĳ, niemand ontgaat
zĳn lot; de mensch is vergankelĳk als eene schaduw, ĳdel als een
droom, zĳn geluk is schĳn; het beste is, niet geboren te zĳn, en als
men geboren is, zoo spoedig mogelĳk te sterven (Sophocles). De
dood is misschien het grootste goed (Socrates). Een plotselinge
dood is het grootste geluk, een kort leven de grootste weldaad, het
verlangen naar den dood de diepste wensch (Plinius), cf. Pfanner,

Birds in The Ancient World Winged Words Jeremy Mynott Full Chapter PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Birds in The Ancient World Winged Words Jeremy Mynott Full Chapter PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Birds in the Ancient World: Winged

Words Jeremy Mynott

The Werewolf in the Ancient World Ogden

The Seven Wonders of the Ancient World Michael Denis

The Seven Wonders of the Ancient World Michael Denis

A Short History of the Ancient World Nicholas K. Rauh

The Ancient Mediterranean Social World : A Sourcebook

Senses, Cognition, and Ritual Experience in the Roman

The Tiny and the Fragmented: Miniature, Broken, or

Art, Science, and the Natural World in the Ancient

You don’t start on anything without first consulting the birds,

biology, zoology, philosophy, logic, and mathematics have simultaneously enter-

I mention in my Preface two people to whom I owe special long-term debts:

Part 1 Bi r ds i n the Natu r a l Wor ld

Part 2 Bi r ds as a R e sou rce

Part 4 I n v en tion a n d Discov ery

Part 6 Bi r ds as I n ter medi ar i e s

Appendix: Some Bird Lists from Ancient Sources 363

1.1 Spring fresco 2

2.13 Farmyard scene  115

5.12 Simmias, egg poem  300

Minoan palace frescoes c. 1650

First Olympic Games (trad.) 776

c. 395 Ausonius, poems

When you set out on the journey to Ithaca,

Winged words: highly significant or apposite words

So saying, Hermes, the slayer of Argus, gave me a herb

The generations of men are just like those of leaves.

T he first reference to birds in the whole of European literature is Homer’s

Just as the many tribes of winged birds—

This, it is worth noting, is a reference to autumn migration. For familiar psycho-

Nor does the farmer on the mainland rejoice

So we poor insecure mortals find our livelihoods,

He adds his bit on the cranes’ migration in autumn:

The punctual farmer is glad to see flocks of cranes

As when in the month of winter

so he doesn’t get cold and snatch them from other people.

Next comes the swallow, voice of dawn and daughter of Pandion,2

Famed herald of sweet-scented spring,

Let go my tales of war, my hymns of praise

Yes, by god, I was up to all sorts of tricks as a boy;

Am I mistaken, or has the herald of spring arrived, the swallow,

Aelian also stresses the swallow’s associations with humanity:

He’s come, he’s come, it’s the swallow,

7 March. Cold winds. Bird migrations for nine days.

Now spring brings back the warmth with milder days,

Now winter’s winds have left the skies,

The time to plant your vines is when in blushing spring

The tree is clothed in fresh-formed leaves,

§ 39. De straf der zonde.

2. Hiermede in overeenstemming sprak de christelĳke theologie

4. Eene andere straf van de zonde is de smet. Evenals bĳ de

5. Behalve schuld en smet is naar de H. Schrift ook het lĳden

You might also like

Appendix: Some Bird Lists from Ancient Sources 363

1.1 Spring fresco 2

2.13 Farmyard scene 115

5.12 Simmias, egg poem 300