प्रदे श लोक सेवा आयोग

कोशी प्रदे श, ववराटनगर, नेपाल

प्रदे श ननजामती सेवा तथा स्थानीय सरकारी सेवा अन्तगगतका प्राववनिक तर्ग कृवि सेवा, वर्सररज, भेटेररनरी र
लाइभस्टक पोल्ट्री एण्ड डे री डे भलपमेण्ट समूह, सहायकस्तर चौथो तहको (नायव प्राववनिक सहायक वा सो सरह)
पदको खुला प्रनतयोनगतात्मक परीक्षाको पाठ्यक्रम

यस पाठ्यक्रमलाई ननम्नानुसार ववभाजन गररएको छःM

पररक्षाको चरण पररक्षाको वकनसम पूणागङ्क
प्रथम नलखखत परीक्षा (वस्तुगत) १००
द्वितीय नलखखत परीक्षा (ववियगत) १००
अखन्तम अन्तवागताग ३०

परीक्षा योजना (Examination Scheme)

१. प्रथम चरण (First Phase): नलखखत परीक्षा

पत्र वविय पूणागङ्क उत्तीणागङ्क परीक्षा प्रणाली प्रश्न सं ङ्ख्या x अङ्क भार समय
बस्तुगत बहुबैकखल्ट्पक ५० प्रश्न x २ = ४५
प्रथम सेवा सम्वन्िी १०० ४०
(Multiple Choice ) १००अङ्क नमनेट

२. द्वितीय चरण (Second Phase): नलखखत परीक्षा

पत्र वविय पूणागङ्क उत्तीणागङ्क परीक्षा प्रणाली प्रश्न सं ङ्ख्या x अङ्क भार समय

छोटो उत्तर (Short Answer) २ घण्टा

ववियगत
द्वितीय सेवा सम्वन्िी १०० ४० (Subjective) १२ प्रश्न x ५ =६० ३०
लामो उत्तर (Long Answer) नमनेट
४ प्रश्न x १०=४०

३. अखन्तम चरणः अन्तवागताग (Interview)

वविय पूणागङ्क परीक्षा प्रणाली समय

ब्यखिगत अन्तवागताग (Individual Interview) ३० मौखखक (Interview)

द्रष्टव्य:
१. यो पाठ्यक्रम योजनालाई प्रथम चरण (नलखखत परीक्षाः वस्तुगत), द्वितीय चरण (नलखखत परीक्षाः ववियगत)
तथा अखन्तम चरण (अन्तवागताग) गरी तीन चरणमा ववभाजन गररएको छ।
२. प्रश्न पत्र नेपाली वा अंग्रज
े ी भािामा हुनेछ।
३. नलखखत परीक्षाको माध्यम भािा नेपाली वा अंग्रज
े ी अथवा नेपाली र अंग्रज
े ी दुवै हुनेछ।
४. वस्तुगत बहुवैकखल्ट्पक (Multiple Choice) प्रश्नहरूको गलत उत्तर द्वदएमा प्रत्येक गलत उत्तर बापत २०
प्रनतशत अङ्क कट्टा गररने छ।तर उत्तर नद्वदएमा त्यस बापत अङ्क द्वदइने छै न र अङ्क कट्टा पनन गररने छै न।
५. परीक्षा हलमा मोबाइल फ़ोन, स्माटग वाच, हे डफ़ोन वा यस्तै प्रकारका ववद्युतीय उपकरण, पुस्तक, नोटबुक,
झोला लगायतका वस्तुहरू लैजान पाईने छै न ।

1
६. ववियगत प्रश्नका लानग तोवकएका अङ्कका हकमा एउटा लामो प्रश्न वा एउटै प्रश्नका दुई वा दुईभन्दा बढी
भाग (Two or more parts of a single question) वा एउटा प्रश्न अन्तगगत दुई वा बढी वटप्पणीहरू (Short
notes) सोध्न सवकनेछ।
७. परीक्षामा सोनिने प्रश्न सं ्या, अङ्क र अङ्कभार यथासम्भव सम्बखन्ित पत्र/ववियमा द्वदइए अनुसार हुनेछ।
८. द्वितीय पत्र (ववियगत प्रश्न हुने पत्र)का हकमा प्रत्येक खण्डका लानग छु ट्टाछु ट्टै उत्तरपुखस्तकाहरू हुनछ
े न्।
परीक्षाथीले प्रत्येक खण्डका प्रश्नहरूको उत्तर सोही खण्डको उत्तर पुखस्तकामा लेख्न ु पनेछ।
९. प्रथम र द्वितीय पत्रका पाठ्यक्रमका एकाईहरुबाट सोनिने प्रशनहरुको सं ्या दे हाय अनुसार हुनेछः

प्रथम पत्रका ईकाई १ २ ३ ४ जम्मा

प्रश्न सं ्या १४ १२ १२ १२ ५०

अङ्क भार २८ २४ २४ २४ १००

द्वितीय पत्र खण्ड क ख

द्वितीय पत्रका ईकाई १ २ ३ ४

लामो उत्तर प्रश्न १ १ १ १ ४

छोटो उत्तर प्रश्न ३ ३ ३ ३ १२

अङ्क भार २५ २५ २५ २५ १००

ु ै लेखखएको भएतापनन पाठ्यक्रममा परे का

१०. यस पाठ्यक्रम योजना अन्तगगतका पत्र/ ववियका ववियवस्तुमा जेसक
कानुन, ऐन, ननयम तथा नीनतहरू परीक्षाको नमनत भन्दा ३ मवहना अगानड (सं शोिन भएका वा सं शोिन भइ
हटाइएका वा थप गरी सं शोिन भएका) कायम रहे कालाई यस पाठ्यक्रममा परे को सम्झनु पदगछ।
११. प्रथम चरण (First Phase) को नलखखत परीक्षाबाट छनौट भएका उम्मेदवारहरूलाई मात्र द्वितीय चरण (Second
Phase) को नलखखत परीक्षामा सखम्मनलत गराइनेछ।
१२. नलखखत परीक्षाको प्रथम चरण (First Phase) मा प्राप्त गरे को प्राप्ताङ्कको शत प्रनतशत अङ्क तथा द्वितीय चरण (Second
Phase) को प्राप्ताङ्क जोडी कूल अङ्कको आिारमा नलखखत परीक्षाको ननतजा प्रकाखशत गररनेछ।
१३. नलखखत परीक्षामा छनौट भएका उम्मेदवारहरूलाई मात्र अखन्तम चरणको अन्तवागतागमा सखम्मनलत गराइनेछ।
१४. नलखखत परीक्षा र अखन्तम चरणको अन्तवागतागको कूल अङ्क योगका आिारमा अखन्तम परीक्षार्ल प्रकाखशत गररनेछ।
१५. पाठ्यक्रम लागू नमनतः- २०८०/०२/३२

2
 प्रदे श लोक सेवा आयोग
कोशी प्रदे श, ववराटनगर, नेपाल
प्रदे श ननजामती सेवा तथा स्थानीय सरकारी सेवा अन्तगगतका प्राववनिक तर्ग कृवि सेवा, वर्सररज, भेटेररनरी र
लाइभस्टक पोल्ट्री एण्ड डे रीडे भलपमेण्ट समूह, सहायकस्तर चौथो तहको (नायव प्राववनिक सहायक) पदको खुला
प्रनतयोनगतात्मक नलखखत परीक्षाको पाठ्यक्रम

प्रथम र द्वितीय पत्रः सेवा सम्बन्िी

खण्डः क
१. कृवि, पशुपन्छी तथा मत्स्य सम्बन्िी सामान्य जानकारी
१.1 नेपालको सं वविानमा कृवि तथा खाद्य सम्वन्िी व्यवस्था
१.2 प्रदे श तथा स्थानीय तहका कमगचारीको सेवा सम्बन्िी कानून बारे सामान्य जानकारी
१.3 स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ को सामान्य जानकारी
१.4 पशु स्वास््य तथा पशु सेवा ऐन, २०५५ तथा ननयमावली, २०५६
१.5 पशु विशाला तथा मासु जााँच ऐन, २०५५ तथा ननयमावली, २०५७
१.6 जलचर सं रक्षण ऐन, २०१७
१.7 दाना पदाथग ऐन, २०३३ र ननयमावली, २०४१
१.8 पन्छीपालन नीनत, २०६८
१.9 पशु क्वारे न्टाईन कायगववनि, २०६४
१.10 पशु ढु वानी मापदण्ड, २०६४
१.11 राविय पशु प्रजनन् नीनत २०७८
१.12 राविय दुग्ि ववकास नीनत २०७८
१.13 राविय मत्स्य ववकास नीनत २०७९
१.14 पशु स्वास््य तथा पशु सेवा व्यवसायी पररिद् ऐन, २०७९
१.15 कृवि व्यवसाय प्रविगन अनुदान ऐन २०७७ तथा ननयमावली २०७८ कोशी प्रदे श
१.16 कोशी प्रदे शको आवनिक योजनामा पशुपंक्षी र मत्स्य क्षेत्रको प्राथनमकता, लक्ष्य, उद्देश्य, कायगक्रम एवं
कायागन्वयन रणनीनत
१.17 वतगमान सं घीय, प्रादे खशक र स्थानीय तहमा कृवि सेवाको सं रचना
१.18 कृवि, पशुपन्छी र मत्स्य अनुसन्िानको सं रचना तथा भूनमका
१.19 नेपालमा पशुपन्छी तथा मत्स्यपालनको सं खक्षप्त इनतहास, वतगमान अवस्था र उत्पादन
१.20 नेपाल र कोशी प्रदे शको अथगतन्त्रमा पशुपन्छी तथा मत्स्य ववकासको महत्व तथा योगदान र यी
क्षेत्रका प्रमुख समस्याहरु
१.21 पशुपन्छी तथा मत्स्य ववकास कायगक्रम तजुम
ग ा र कायगक्रम तजुम
ग ा आिारहरु
१.22 सं घीयतामा पशुपन्छी तथा मत्स्य क्षेत्रको ववकास कायगक्रममा प्रदे श तथा स्थानीय तहहरुको भूनमका
१.23 कृवि, पशुपन्छी तथा जनडबुटी बीमा ननदे खशका २०७९
१.24 पशुपन्छी तथा मत्स्यको द्वदगो एवं व्यवसावयक उत्पादन
१.25 पशुपन्छी र मत्स्य ववकासमा तानलम तथा प्रसारको महत्व, ववनभन्न तररकाहरु, सीनमतता र
प्रभावकारीता
१.26 पशुपन्छी र मत्स्य ववकासमा समुह पद्धती प्रकृया र कायागन्वयन तथा अगुवा कृिक छनौटको आिार,
भूनमका र पररचालन
१.27 कायगक्रम कायागन्वयनमा सुपररवेक्षण, अनुगमन एवं मूल्ट्याङ्कनको भूनमका

3
 १.28 पशुपंक्षी क्षेत्रको ववकासमा ग्रानमण पूवागिार, नसाँचाई, कृवि सडक आद्वदको महत्व
१.29 द्वदगो ववकास लक्ष्यले पररलखक्षत गरे का कृवि सम्बन्िी प्रमुख उद्देश्यहरु
१.30 ववश्व पशु स्वास््य सं गठन (WOAH)सम्बन्िी सामन्य जानकारी
१.31 पशु कल्ट्याणबारे सामान्य जानकारी
२. भेटेररनरी:
२.1 आन्तररक परजीवी (Internal Parasite): नाम्ले जुका (Liverfluke), गोलो जुका (Round Worm), वर्ते
जुका (Tape Worm), कखक्सनडयोनसस(Coccidiosis), रि पररजीवव(Blood protozoan diseases) का
प्रमुख लक्षण, उपचार तथा रोकथाम
२.2 वाह्य परजीवी (External Parasite): वकनाग (Tick), जुम्रा (Lice), उवपयााँ (Fleas) तथा लुतो] (Mange) का
प्रमुख लक्षण, उपचार तथा रोकथाम
२.3 प्रमुख ब्याक्टे ररयल रोगहरु (Bacterial Diseases): भ्यागुते रोग (Haemorrhagic septicaemia), पटके रोग
(Anthrax), चरचरे रोग (Black quarter), इन्टे रोटोक्सेनमया (Enterotoxemia), थुनल
े ो (Mastitis), क्षयरोग
र जोन्सरोग (Tuberculosis & John's Disease), कार् स्कोर र कोनलव्यानसलोनसस (Calf Scour &
Colibacillosis), र्ाउलटाइर्ाइड (Fowl typhoid), कुखुराको है जा (Fowl Cholera), पुलोरम
(Pullorum), खुर कुवहने रोग (Foot Rot), ब्रुसेलोनसस (Brucellosis) र माइकोप्लाज्मोनसस
(Mycoplasmosis) आद्वदका प्रमुख लक्षण, उपचार तथा रोकथाम
२.4 प्रमुख भाइरल रोगहरु (Viral Diseases): गौगोटी (Rinderpest), वप.वप.आर (PPR), एनभयन ईन््लुएन्जा
(Avian Influenza), एनभयन नलम्र्ोइड ल्ट्युकोनसस (Avian lymphoid leucosis), खोरे त (Foot & Mouth
Disease), लम्पी खस्कन नडखजज (Lumpy skin disease), रे ववज (Rabies), स्वाईनवर्भर
(Classical/African Swine Fever), Porcine reproductive and respiratory
syndrome,कुखुराकोववर्र(Fowl Pox), गम्बोरो] (Gumboro), रानीखेत (Ranikhet) तथा म्यारे क्स रोग
(Marek's Disease) आद्वदका प्रमुख लक्षण, उपचार तथारोकथाम
२.5 प्रजनन सम्बन्िी ववकृनत (Reproductive Disorders) तथा समस्याहरुको कारण, लक्षण, उपचार तथा
रोकथाम
२.५.1 साल नझने (Retention of Placenta)
२.५.2 तुवहने (Abortion)
२.५.3 नडस्टोवकया (Dystokia)
२.५.4 बााँझोपन(Infertility) सं क्रामक रोगहरुबाट र पौवष्टक तत्त्वको कमीबाट हुने
२.6 प्राथनमकता प्राप्त जुनोवटक रोगहरु (Zoonotic diseases): दूि तथा मासुबाट सने रोगहरु
२.7 पशुपन्छीमा नभटानमन र खननजको कनमबाट हुने रोगहरु
२.8 गाई भैँ सीका मेटाबोनलक रोगहरु (Metabolic) : Milk fever, Ketosis, Downers cow syndrome,
Hypomagnesemia
२.9 ढु नस तथा ढु नसजन्य पदागथबाट हुने रोगहरु (Fungal and mycotoxic diseases)
२.10 पशुपंक्षी रोग ननदानका आिारभुत प्रयोगशाला प्रववनिहरु (गोबर, दुि, रगत, वपसाब, चमगरोग, आद्वद)
२.11 आिारभूत प्रयोगशाला उपकरणहरु तथा ननमगलीकरणका तरीकाहरु
२.12 नमुना सं कलन तथा सं प्रि
े ण ववनि
२.13 Vaccination schedule for poultry, cow, buffalo, goat/sheep, pig.
२.14 एखन्टमाईक्रोववयल रे नसस्यान्सको अविारणा (Antimicrobial resistance): एखन्टबायोटीक रे खजड्यु
३. लाइभस्टक, पोल्ट्री एण्ड डे री डे भलपमेन्ट
३.1 गाईभैं सीका जातहरु, नतनीहरुको शारीररक तथा उत्पादन ववशेिताहरु

4
 ३.1.1 गाईका उन्नत जातः जसी, होनलस्टन विखजयन, ब्राउन स्वीस, हररयाना, सावहवाल
३.1.2 गाईका स्थानीय जातः नसरी, अछामी, लुल,ु खैला, तराई गाई, पहाडी गाई, चौरी
३.1.3 भैं सीका उन्नत जातः मुराग, ननलीरवव, जर्रावादी
३.1.4 भैं सीका स्थानीय जातः नलमे, पारकोटे र गड्डी
३.2 उन्नत तथा स्थानीय जातका बाख्राहरु, नतनीहरुको शारीररक तथा उत्पादन ववशेिताहरु
३.2.1 उन्नत जातहरुः जमुनापारी, वोयर, बारबरी, सानन्, नबटल
३.2.2 स्थानीय जातहरुः चयााँङ्खग्रा, नसन्हाल, खरी (पहाडी), तराई बाख्रा
३.3 उन्नत तथा स्थानीय जातका भेडाहरु, नतनीहरुको शारीररक तथा उत्पादन ववशेिताहरु
३.3.1 उन्नत जातहरुः मेररनो, रामबुलेट, पोलवथग, वोडगरलाइसेयटर, रोमनीमासग
३.3.2 स्थानीयजातहरुः भ्याङ्गलुङ्ग, बरुवाल, कागे, लाम्पुचरे
३.4 उन्नत तथा स्थानीय जातका सुंगरु हरु, नतनीहरुको शारीररक तथा उत्पादन ववशेिताहरु
३.4.1 उन्नत जातहरुः ल्ट्याण्डरे स, योकगशायर, ह्याम्पशायर, ड्युरोोक, पाखख्रबास कालो
३.4.2 स्थानीय जातहरुः चवााँचे, हुराग, बामपुड्के
३.5 उन्नत तथा स्थानीय जातका कुखुराहरु
३.५.1 उन्नत कुखुराका जातहरुः न्यूहेम्पशायर, अिालोपग, व्हाईट लेगहनग, नगरीराज, कडकनाथ
३.५.2 कुखुराका स्थानीय जातहरुः सावकनी, घााँवटखुइले, प्वााँखउल्ट्टे
३.6 टकी, बट्टाई, हााँस, लौकाटको शारीररक तथा उत्पादन ववशेिताहरु
३.7 खरायोः ऊन तथा मासुको लानग पानलने खरायोका जातहरु र नतनीहरुको ववशेिता
३.8 पशुपन्छी प्रजनन् ववनिहरु तथा नश्ल सुिारका तररकाहरु
३.9 भाले खोजेको पोथीको लक्षण तथा प्रजनन् गराउने उपयुि समय
३.10 कृनत्रम गभागिानको महत्व र ववनि, यसमा प्रयोग हुने उपकरणहरु, ऋृतच
ु क्र, प्रजननसाँग सम्बखन्ित
हमगनहरु
३.11 पौवष्टक तत्वहरुको वगीकरणः पानी, काबोहाइड्रेट, प्रोवटन, खचल्ट्लो पदाथग, नभटानमन र खननज पदाथग तथा
नतनका गुणहरु
३.12 पशुपन्छीहरुको लानग सं तनु लत दाना तयार गने ववनि पशु आहारामा प्रोबायोटीक्स (Probiotics)
प्रयोगका र्ाइदाहरु
३.13 घााँसपात सं रक्षणः हे र साइलेज बनाउने ववनि, महत्व र गुणहरु
३.14 परालमा यूररया प्रयोग गने ववनि र उपयोनगता
३.15 स्थानीय र उन्नत चरन घााँस तथा खेतीको तरीका
3.15.1. कोसे घााँस:- स्टाइलो, बरनसम, कुड्जु, नसरारो, सेन्रो, बोडी, व्हाइट क्लोभर, रे डक्लोभर,
कोते, लुसनग, डेस्मोनडयम, केराउ, भेच, ज्वाइन्ट भेच लगायत अन्य महत्वपूणग घााँसहरु
3.15.2. अकोसे घााँसः- नेवपयर, पारा, सेटाररया, वकक्यु, राइग्रास, कक्सर्ुट, जै, वटओसेन्टी, मुलाटो,
अखम्लसो, लगायत अन्य घााँसहरु
3.15.3. डाले घााँसहरुः- इवपलइवपल, वडहर, कोइरालो, टााँकी, काभ्रो, पाखुरी, वकम्बु, दबदबे, पैयू,
बकाइनो, ननमारो, नभमसेनपाती, बैंस, भोटे वपपल, बााँस, कुटनमरो, भटमासे, मेन्दोला, ईन्दु, आद्वद .
३.16 उन्नत व्यवस्था अनुसार पशुपन्छीको गोठ, खोर ननमागण र सरसर्ाई
३.17 ववनभन्न पशुपन्छीको भाले, माउ तथा बचचाको स्याहार तथा आहाराको व्यवस्थोापन
३.18 असल पशुपालन अभ्यास
३.19 पशुपालनमा जैववक सुरक्षा (Bio-security) को महत्व तथा ववनिहरु
३.20 दुि तथा दुग्ि पदाथगको पौवष्टक तत्व, दुि प्रशोिन (Pasteurization) गने ववनि
5
 ३.21 दुि तथा दुग्िपदाथगको गुणस्तर मापदण्ड तथा परीक्षण
३.22 दुग्िजन्य पदाथगहरु बनाउने ववनिः वक्रम, बटर, खचज, छु वपग, घीउ, कुरौनी (खुवा) पेडा, आइसवक्रम,
दही,, लनलपप, आद्वद बनाउने ववनि
४. वर्सररज
4.1 माछाको बावहरी स्वरुप, ववनभन्न अंग र ती अंगका कायगहरु
4.2 माछापालनको महत्त्व र माछामा पाइने पौख‍टक तत्वहरु
4.3 पोखरीमा पालन योग्य माछाको जातहरु र जानतय ववशेिता
4.4 मत्स्यपालनका लानग स्थल छनौट तथा माटोको गुणस्तर बारे जानकारी
4.5 पोखरी ननमागणका चरणहरु र रे खाङ्कन
4.6 माछापालनको लानग पोखरीको तयारी व्यवस्थापन (Pre- stocking management) एवम् पोखरीका
प्रकारहरु र नतनको महत्त्व बारे जानकारी
4.7 पोखरी तयार गरी सकेपछी गररने कायगहरु (Post- stocking Management)
4.8 पोखरीको मनललोपना जााँचने ववनि
4.9 पुरानो पोखरीको ममगत सम्भार तथा व्यवस्थापन
4.10 पानीको भौनतक, रसायननक र जैववक गुणबारे जानकारी एवम् पवहचान ववनि (Detection methods)
4.11 माछापालनको लानग पानीको गुणस्तरका सुचकहरु र मापनस्तर
4.12 मत्स्य यान्त्रीकरण र व्यवसावयक मत्स्यपालनमा यसको महत्त्व
4.13 माउ माछा व्यवस्थापन एवम् पररपक्वता पवहचान र छनौट ववनि
4.14 मत्स्य प्रजनन तथा यसका लानग प्रयोग हुने हमोनहरु तथा रसायनहरु
4.15 मत्स्य ह्याचरीको ववनभन्न सं रचनाहरु
4.16 मत्स्य नसगरी पोखरीको ब्यवस्थापन
4.17 मत्स्य पालन गनग मत्स्य भुराको छनौट, स्टवकङ साइज, दर र प्रजनन समयबारे जानकारी
4.18 माछाको लानग आवश्यक पोिण र पाइने श्रोत बारे जानकारी
4.19 स्थानीय स्तरमा माछाको दाना बनाउने तररका एवम् भण्डारण नबनि
4.20 पोखरी मत्स्यपालन (Pond fish culture),
4.21 वपंजडामा मत्स्यपालन (Cage fish culture)
4.22 रे सवेमा मत्स्यपालन (Raceway culture)
4.23 मत्स्यपालनका तररका (माछाको जातको आिारमा)
४.२३.1 एकजानतय मत्स्यपालन (Monoculture)
४.२३.2 बहुजानतय मत्स्यपालन (Polyculture)
4.24 मत्स्यपालनका तररका (सघनताको आिारमा)
4.24.1. सामान्य मत्स्यपालन (Extensive culture)
4.24.2. अिगसघन मत्स्यपालन (Semi-intensive culture)
4.24.3. सघन मत्स्यपालन (Intensive/Super Intensive culture)
4.25 एकीकृत मत्स्यपालन (Integrated fish culture) तथा व्यवस्थापन
4.25.1 िानखेतमा मत्स्यपालन (Rice - fish culture)
4.25.2 पशुपालन र मत्स्यपालन (Livestock and fish culture)
4.25.3 र्लर्ूल, तरकारी खेती र मत्स्यपालन (Horticulture and fish culture)
4.26 मत्स्यपालनमा अपनाईएका पद्धनतहरु एवम् नववनतम प्रनबनिहरु
4.27 माछापालनका जोखखमहरु एवम् मत्स्य बीमाबारे जानकारी
6
4.28 माछापालनमा दे खा पने प्रनतपक्षी खजवहरु (Predators) र नतनको व्यवस्थापन ववनि
4.29 माछामा दे खा पने रोग र परखजवीहरुको पवहचान र व्यवस्थापन बारे जानकारी
4.30 मत्स्यपालनमा अनभलेखको महत्त्व तथा मत्स्य उत्पादन र बजारीकरण

7
 नमुना प्रश्नहरुः वस्तुगत (MCQs)

१. प्रदे श ननजामती सेवा ऐन कवहले जारी गररएको हो ?

(क) २०४९ (ख) २०७७
(ग) २०७८ (घ) २०७९

२. तलका मध्ये स्वाईन वर्वरको कारक जीव कुन हो?

(क) खजवाणु (ख) वविाणु
(ग) प्रोटोजुवा (घ) जुका

३. दुिमा SNF को मात्रा पत्ता लगाउन कुन सािनको प्रयोग गररन्छ?

(क) ल्ट्याक्टोनमटर (ख) ब्यारोनमटर
(ग) अखल्ट्टनमटर (घ) वप.एच. नमटर

४. साईलेज बनाउन सबैभन्दा उपयुि घााँसेबाली कुन हो?

(क) काबोहाईड्रेट बवढ भएको (ख) प्रोवटन बवढ भएको
(ग) काबोहाईड्रेट कम भएको (घ) प्रोवटन कम भएको

५. काकाबनको प्रयोग केको लानग गररन्छ?

(क) माछा मानग (ख) आहारा द्वदन
(ग) प्रजनन गराउन (घ) मल प्रयोग गनग

नमूना प्रश्नहरुः ववियगत (Subjective)

छोटो उत्तरः

१. मत्स्य पालनका लानग पोखरी ननमागण गदाग ध्यान द्वदनुपने कुराहरु के के हुन ? [५]

२. पशुपालनका लानग घााँस खेती गनग मौसम र भौगोनलक क्षेत्र अनुसार उपयुि घााँसका जातहरु के के हुन ? [५]

लामो उत्तरः

१. नेपालमा दुग्ि उत्पादन क्षेत्रमा ववद्यमान समस्याहरु के के छन् र यसको समािानका लानग ननजी, सहकारी र

ु ोस ।
सरकारी क्षेत्रको भूनमका बारे लेख्नह [४++६]

२. पशुहरुमा प्रजनन् सम्बन्िी समस्याका कारणहरु के के हुन ् ? यसको ननवारण तथा उखचत ब्यवस्थापनका उपायहरु

के के हुन सक्छन् ? [५++५]