Ονοματολογία οργανικών ενώσεων

Το όνομα μιας οργανικής ένωσης περιλαμβάνει δύο μέρη:

Α) Το βασικό όνομα που αναφέρεται στην κύρια ανθρακική αλυσίδα
Β) Τα ονόματα των διακλαδώσεων που μπαίνουν πριν από το βασικό όνομα ως προθέματα

Προθέματα (διακλαδώσεις) – Βασικό όνομα (κύρια ανθρακική αλυσίδα)

- Εντοπίζουμε τη μεγαλύτερη συνεχόμενη ανθρακική αλυσίδα που υπάρχει στο

μόριο. Το πρώτο συνθετικό δείχνει τον αριθμό των ατόμων άνθρακα της
ανθρακικής αλυσίδας

- Το δεύτερο συνθετικό δείχνει το είδος των δεσμών που υπάρχουν μεταξύ των
ατόμων του άνθρακα
- Το τρίτο συνθετικό δηλώνει σε ποια χημική τάξη ανήκει η οργανική ένωση, δηλαδή
ποια χαρακτηριστική ομάδα έχει στο μόριο της.

Παραδείγματα
CH3CHCH2CH2CH3 2 μεθυλο πεντάνιο
|
CH3
CH3CHCHCH3 2,3 διμέθυλο - βουτάνιο
| |
CH3CH3

CH2 - CH - CH2 1,2,3-προπανοτριόλη

| | |
ΟΗ ΟΗΟΗ

CH2=C=CH2 προπαδιένιο

CH3=COOH αιθανικό οξύ

Κανόνες ονοματολογίας

1. Η αρίθμηση της ανθρακικής αλυσίδας αρχίζει από το άκρο που είναι πλησιέστερη
στη χαρακτηριστική ομάδα (Χ.Ο) ή πιο κοντά στον πολλαπλό δεσμό αν δεν υπάρχει
χαρακτηριστική ομάδα.
Προτεραιότητα αρίθμησης : Χ.Ο > Πολλαπλό δεσμό

2. Η θέση της χαρακτηριστικής ομάδας ή του πολλαπλού δεσμού (διπλού ή τριπλού)

καθορίζεται μ έναν αριθμό που γράφεται στην αρχή του ονόματος της ένωσης και
δηλώνει τον αριθμό του ατόμου C που έχει την χαρακτηριστική ομάδα ή τον αριθμό
του πρώτου από τα δύο άτομα άνθρακα που συνδέονται με τον πολλαπλό δεσμό.

CH2=CHCH=CH2 1,3 βουταδιένιο

CH3CH2C≡CCH3 2 πεντίνιο

3. Στις αλδεΰδες, και στα καρβοξυλικά οξέα η χαρακτηριστική ομάδα είναι

μονοσθενής και βρίσκεται υποχρεωτικά στην άκρη της ανθρακικής αλυσίδας (θέση
1), οπότε η αρίθμηση αρχίζει από τον άνθρακα της Χ.Ο. Έτσι δε χρειάζεται να
γραφεί ο αριθμός 1 για να καθορίσει τη θέση της χαρακτηριστικής ομάδας.
CH3CH2CHOπροπανάλη

CH3CH2CH2COOHβουτανικό οξύ
4. Αν η οργανική ένωση έχει χαρακτηριστική ομάδα και πολλαπλό δεσμό, τότε η θέση
τους καθορίζονται με αριθμούς οι οποίοι μπαίνουν για τον πολλαπλό δεσμό στην
αρχή του βασικού ονόματος και για την χαρακτηριστική ομάδα πριν από το τρίτο
συνθετικό που δηλώνει το όνομα της Χ.Ο.

5. Η παρουσία αλογόνων (F, Cl, Br, I) δηλώνεται ως πρόθεμα και μπαίνει πριν από το
βασικό όνομα της ένωσης.
CH3-CH2-CH(Cl)-CH3 2-χλωροβουτάνιο
CH2=CH-CH2-Cl 3-χλωρο-1-προπένιο

 Όταν η οργανική ένωση έχει διαφορετικά αλογόνα τα προθέματα

αναφέρονται κατ αλφαβητική σειρά. Π.χ.
Cl-CH2 –CH2-CH(Br)- CH3 3-βρομο-1-χλωροβουτάνιο

Τα ονόματα των διακλαδώσεων αναφέρονται ως προθέματα πριν από το βασικό

όνομα της κύριας ανθρακικής αλυσίδας κατ αλφαβητική σειρά.
Αιθυλο>μεθυλο>προπυλο

CH3-CH(CH3)-CH(C2H5)-CH2-CH2-OH 3-αιθυλο-4-μεθυλο-1-πεντανόλη
 Ασκήσεις για το σπίτι

Γράψτε τους συντακτικούς τύπους των παρακάτω ενώσεων

α) 4- μεθυλο-1,1,1-τριχλωρο-2-πεντανόνη
β) 4-αιθυλο-2,3 διμεθυλο-4-πεντεν-1-όλη
γ) 2-μεθυλο-4-χλωρο-1,5-εξαδιένιο
δ) 2,4-πενταδιενάλη
ε) 2-χλωρο-1,3-πενταδιένιο