İstiare (Eğretileme)

Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve

benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılır.
Benzetme sanatının temel ögelerinden
benzeyen ve benzetilenden sadece birinin
kullanılmasıyla yapılan benzetmeye denir.
Diğer bir deyişle, bir şeyi kendi adının dışında
türlü yönlerden benzediği başka bir şeyin
adıyla anma sanatıdır. Bu bakımdan istiare
hem bir benzetme hem de mecaz sanatıdır.
Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve
benzetilenden yalnızca biri kullanılarak
yapılır.
A.)Açık İstiare:
Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle
yapılan istiaredir.

B.)Kapalı İstiare:
Benzetilenin bulunmayıp yalnızca
benzeyenle yapılan istiaredir.
 A.)Açık İstiare:
Benzetme ögelerinden yalnızca benzetilenle yapılan istiaredir.
Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle yapılan
istiaredir.
“Aslanlarımız düşmanı denize döktüler.”
“Vurulup tertemiz alnından uzanmış yatıyor.
Bir hilâl uğruna ya Rab ne güneşler batıyor”.

Yukarıdaki örneklerde altı çizili sözcüklerde, askerlerimizle,

“aslan” ve “güneş” arasında birer benzetme yapılmıştır.
Burada benzeyen (benzetme bakımından zayıf olan öge, yani
askerler) söylenmemiş, kendisinebenzetilen (benzetme
bakımından güçlü olan öge, yani aslan ve güneş)
söylendiğine göre bu benzetmeler “açık istiare”dir.
Bir med zamanı gökyüzü kurşunla örtülü

(Kurşun gibi bulutlarla örtülü)

Nerde olsam ey peri gönlüm senin yanındadır.

Yukarıdaki cümlede "peri" sözcüğü güçlü olan

varlıktır. Toplumda yaygın bir inanış vardır. En
güzel kadınlara "peri" benzetmesi yapılır.
Burada da sevgili periye benzetilmiştir. "Peri"
"kendisine benzetilen", "sevgili"
"benzeyen"dir. Dolayısıyla cümle bir açık
istiare (eğretileme) örneğidir.
Bir güle vuruldum hem de
zamansız.
Yukarıdaki dizede "gül" sevgiliyi temsil
etmektedir. "Vurulmak" sözcüğü bizi, "âşk"
kavramına götürür. Bu da bize benzeyenin
"sevgili" olduğunu gösterir. "Gül" güzelliğin
temsilcisi olduğu için güçlü varlık
pozisyonundadır. Güçlü varlığın yazıldığı
cümleler de açık istiare (eğretileme) örneğidir.
 2. Kapalı İstiare (Eğretileme):
Teşbihin temel unsurlarından yalnızca
"benzeyen" öğesi kullanılarak yapılan
istiaredir. Kendisine benzetilen
söylenmez. Güçsüz varlığın yer aldığı
istiaredir.
Can kafeste durmaz uçar.
Dünya bir han konan göçer.
dizelerde "can" güçsüz varlıktır. "Can" "benzeyen"
öğedir. Cümledeki "uçmak" sözünden canın bir
"kuş"a benzediğini anlıyoruz. Güçlü olan varlık,
"kuş"tur çünkü "uçmak" denilince herkesin aklına
kuş gelir.
Ağaçlar saygıyla eğiliyordu
önümüzde.
güçsüz öğenin yazıldığı bir kapalı istiare
(eğretileme) örneğidir. "Saygı" ve
"eğilmek" kavramları insanlara ait
özelliklerdir. "Ağaç" burada bir "insan"a
benzetilmiştir. Güçlü varlık yani
kendisine benzetilen "insan"; güçsüz
varlık yani benzeyen de "ağaç"tır.
İçimde damla damla bir korku birikiyor
Sanıyorum her sokak başını kesmiş
devler
Benzeyen: korku
Kendisine benzetilen: –
Bu dizelerde nitelikçe üstün unsur olan
(kendisine benzetilen) su sözcüğü
söylenmemiş, hissettirilmiştir (damla damla).
Nitelikçe zayıf olan (benzeyen) korku sözcüğü
ise söylenmiştir.
Siyah bir gece, orman sükun içinde uyur
İnsan gibi uyuyan orman
Yanan alnım duvarda, sönen gözlerim
camda
Ateş gibi yanan alın ve ateş gibi sönen
gözler
Elleri silahlı bekler gözlerimde
çaresizliğim
İnsan gibi elleri silahlı çaresizlik
 örnekler
• Şakaklarıma kar mı yağdı, ne var?
•Saçlarına yıldız düşmüş koparma anne
•Ürküyorum bizi geçmişe bağlayan halatlardan
•Siyah bir gece, orman sükun içinde uyur.
•Yedi yüz yıl süren hikayemizi dinlemiş
ihtiyar çınarlardan
•Elleri silahlı bekler gözlerimde çaresizliğim.
•Anahtarı kırılmış kapıdır umutlarım /
En derin kumlarına gömüldü gözlerinin
 Kinaye (Değinmece)
Sözün gerçek anlamı kastedilmiş olabilir;
ancak asıl amaç mecazlı anlamı vermektir.
Söz hem gerçek hem de mecazî anlamıyla
birlikte kullanılır. Türkçedeki deyimler
genellikle kinayeli sözlerdir. . Deyim
ve atasözlerimizde kinayeye çok rastlanır.
Şad olup gülmedim eller içinde
Benim gülüm soldu güller içinde
Bir bahtı karayım kullar içinde
Gitti benim nazlı yârim gelmedi..Neşet Ertaş

Yüreğime ateş düştü yanarım

Mecnun gibi Leyla diye ağlarım
İlkbaharda viran oldu bağlarım
Goncanın etrafı har oldu gitti.....Neşet Ertaş
Karanlıktır sağın solun
Zayıfsan bükülür kolun
Bazen düze çıkar yolun
Bazen yokuşta kalırsın
Bu dörtlükte bütün dizeleri hem gerçek hem de
mecaz anlamıyla düşünmek mümkündür. Şöyle ki:
» Karanlıktır sağın solun
a. Karanlık olmak (gerçek anlam)
b. İşleri yolunda gitmemek, belirsizlik (mecaz anlam)
» Zayıfsan bükülür kolun
a. Bünye, beden olarak güçlü olmamak (gerçek anlam)
b. Ekonomik yetersizlik veya çevresi (eşi dostu)
olmamak (mecaz anlam)
» Bazen düze çıkar yolun
a. Düz bir yolda bulunmak (gerçek anlam)
b. İşleri yolunda gitmek (mecaz anlam)
» Bazen yokuşta kalırsın
a. Eğimli bir yolda bulunmak (gerçek anlam)
b. İşleri kötü gitmek (mecaz anlam)