Fobia jest strachem, przerażeniem, obawą.

Uważana jest za zaburzenie lękowe, które objawia

się stałym odczuwaniem irracjonalnego strachu. Oprócz objawów emocjonalnych pojawiają
się również objawy fizjologiczne, takie jak: pocenie się, kołatanie serca, omdlenia,
przyspieszony, płytki oddech. Objawy pojawią się zawsze, gdy dana osoba ma kontakt ze
swoją fobią, chociaż czasami wystarczy samo wyobrażenie sobie, aby wywołać strach i idące
za nim objawy.1

Fobia szkolna według ICD-10 określana jest jako zaburzenie lękowe, a w przypadku
klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM-5 jako zaburzenie
emocjonalne.2 Fobia szkolna występuje u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, jest uważana
za typową fobie sytuacyjną, ponieważ wpływ na dzieci mają sytuacje, które dzieją się właśnie
w szkole, a nie sama szkoła jako instytucja. Dziecko za wszelką cenę stara się unikać
przebywania w szkole. Fobia szkolna może przyjąć dwie postaci: fobii ostrej i chronicznej. W
przypadku fobii ostrej lęk wynika z konkretnego czynnika traumatyzującego – może to być
ośmieszenie, upokorzenie przed rówieśnikami. Chroniczna fobia wiąże się stopniowym
narastaniem obawy przed szkołą. 3

Objawów fobii szkolnej jest kilka. Na początku pojawia się ogólna niechęć dziecka do szkoły,
nauczycieli, rówieśników. Dziecko skarży się rodzicom na różne sytuacje. Dziecko nie
przekonuje jeszcze rodziców do opuszczenia szkoły, jednak stara się im przekazać, że nie jest
to miejsce odpowiednie dla niego i że nie czuje się w nim dobrze. Następnie dziecko nie chce
już uczęszczać na zajęcia i stara się znaleźć powody, które umożliwią mu to. Ostatni etap to
całkowita odmowa chodzenia do szkoły – mogą towarzyszyć temu różne, niezrozumiałe
zachowania dziecka, jak: napady lęku, furii.4 Objawy somatyczne i emocjonalne najczęściej
pojawiają się w dniu, kiedy dziecko musi iść do szkoły lub w dzień poprzedzający. Rodzice
mogą często powątpiewać w prawdziwość tych objawów, ponieważ w dni wolne czy wakacje
owe objawy znikają. Jednak jest to całkowicie normalne i związane z myślami o szkole.

Przyczyn fobii szkolnej może być wiele. Często wspomina się o wysokich wymaganiach
rodziców względem dziecka, które powodują u dziecka silny stres i presję związaną z chęcią
sprostania wymaganiom. Dziecko odczuwa silny lęk przed porażką, nie chce zawieść

1
Ziółkowski P., Fobia u dzieci w wieku szkolnym, „NAUKA I SPOŁECZEŃSTWO.Przegląd nauk społecznych,
technicznych, medycznych i pedagogicznych” 2020 rok, T. 1, s. 66.
2
Mądry-Kupiec M., Wieloaspektowość fobii szkolnej na przykładzie studium przypadku Mateusza, „Problemy
opiekuńczo wychowawcze” 2020, T. 9, s. 33.
3
Ziółkowski P., Fobia u dzieci w wieku szkolnym, „NAUKA I SPOŁECZEŃSTWO.Przegląd nauk społecznych,
technicznych, medycznych i pedagogicznych” 2020 rok, T. 1, s. 71.
4
Ibidem.
rodziców, więc w efekcie stara się unikać miejsca, gdzie może dojść do tego zawodu.
Kolejnym z powodów jest nadopiekuńczość rodziców, którzy przedstawiają dziecku świat
jako coś niebezpiecznego i stale „prowadzą dziecko za rękę”. Dziecko wkracza w
społeczeństwa z obawami, lękiem i świadomością niebezpieczeństw, które na niego czekają.
W efekcie staje się niepewne, nieśmiałe, nie wierzy we własne możliwości i zdolności. Dużą
rolę we właściwej adaptacji dzieci w szkole pełni nauczyciel, to w jaki sposób odnosi się do
uczniów oraz to jaką atmosferę buduję na zajęciach, ma duży wpływ na ogólne samopoczucie
dziecka. Istotne są również kontakty z rówieśnikami, stworzenie zdrowych relacji.

Aby dziecko mogło poradzić sobie z fobią szkolną bez wątpienia istotne jest wsparcie
rodziców. Kluczowe jest, aby rodzice zauważyli co dzieje się z ich dzieckiem i zareagowali
we właściwy sposób, ponieważ fobia szkolna często może być mylona z lenistwem. Jeśli
rodzice odpowiednio szybko zauważą co dzieje się z ich dzieckiem, powinni skontaktować się
ze szkołą – pedagogiem, wychowawcą. Ponad to rodzice powinni pokazać dziecku, że ma ich
wsparcie, wykazać się dużą wyrozumiałością. Pojawienie się w szkole, to dla dziecka zawsze
duże wydarzenie, najważniejsze są pierwsze dni, kiedy dziecko adaptuje się do nowej
sytuacji. Najważniejsza w tym momencie jest rola nauczyciela oraz rówieśników, którzy
przez wprowadzenie dobrej atmosfery zachęcą dziecko do uczęszczania do szkoły. Pokażą
mu, że jest to miejsce bezpieczne, w którym nic mu nie grozi i może poczuć się dobrze. Jeśli
fobia szkolna mimo wszystko pojawi się u dziecka, to nauczyciel powinien być dużym
wsparciem w tej sytuacji, ponieważ to on będzie spędzał z tym dzieckiem najwięcej czasu.
Powinien przeanalizować co wzbudza lęk u dziecka, przyjrzeć się jego relacjom z
rówieśnikami i postarać się zminimalizować niekorzystne bodźce. Możliwe, że to nauczyciel
będzie pierwszą osobą, która zauważy objawu fobii szkolnej u dziecka. W takim wypadku
jego zadaniem będzie skontaktowanie się z rodzicami, wskazanie problemu, zasugerowanie
leczenia/wsparcia. Nauczyciel powinien również dogłębnie przeanalizować co może być
przyczyną wystąpienia takiej fobii u dziecka, czy są to problemy, które dotyczą klasy, innych
nauczycieli. Zweryfikować czy dziecko nie jest obiektem przemocy rówieśniczej, jeśli tak, to
czy zmiana klasy mogłaby rozwiązać dany problem. Uważam, że we wsparciu dziecka
podczas występującej fobii szkolnej kluczowy jest udział rodziców, czyli środowiska
rodzinnego, najbliższemu dziecku oraz środowisko szkolne, które sprawuje opiekę nad
dzieckiem podczas jego edukacji.
Jeśli pojawi się sytuacja, że oba te środowiska nie zareagują w żaden sposób, a dziecko
pozostanie same ze swoim problemem, to fobia szkolna może przerodzić się w inne, większe
problemy, zaburzenia. Może doprowadzić do pogłębienia zaburzeń lękowych i wystąpienia
depresji. Dziecko ze zwiększającą się fobią szkolną może być narażone na pojawienie się
ogólnej fobii społecznej, w wyniku której może całkowicie zamknąć się w domu. Kluczowe
w fobii szkolnej jest nie tylko pokonanie lęku związanego ze szkołą, ale również odkrycie
jego przyczyny i zadbanie o to, aby dany problem nie pojawił się w przyszłości. Ponad to
dziecko może mieć problemy w nauce, które pociągną za sobą inne, trudne sytuacje.

Bibliografia

Mądry-Kupiec M., Wieloaspektowość fobii szkolnej na przykładzie studium przypadku

Mateusza, „Problemy opiekuńczo wychowawcze” 2020, T. 9.

Ziółkowski P., Fobia u dzieci w wieku szkolnym, „NAUKA I SPOŁECZEŃSTWO.Przegląd

nauk społecznych, technicznych, medycznych i pedagogicznych” 2020 rok, T. 1.