Zaburzenia afektywne (nastroju)

Zaburzenia depresyjne (jednobiegunowe)

*większe zaburzenie depresyjne

*uporczywe zaburzenie depresyjne - dysthymia

*przedmenstruacyjne zaburzenie dysforyczne

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

*choroba afektywna dwubiegunowa

*zaburzenie cyklotymiczne

Zaburzenia afektywne okresu poporodowego

*depresja poporodowa

*psychoza poporodowa

WIĘKSZE ZABURZENIE DEPRESYJNE (MDD)

major depressive disorder, MDD

*Zwykle rozpoczyna się w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości

*5 - 17% populacji

*objawy rozwijają się w ciągu kilku dni lub tygodni

*niektóre osoby doświadczają tylko jednego epizodu, 50% pacjentów > 1 epizod

*nie jest to forma skrajnego smutku - depresja poważnie zakłóca zwykłe funkcjonowanie (poznanie,
zachowanie, układ odpornościowy, ciało)

DSM-5

A. W okresie dwóch tygodni lub dłuższym występowało 5 lub więcej spośród poniżej wymienionych
objawów (co stanowi istotną zmianę w stosunku do wcześniejszego funkcjonowania), przy czym co
najmniej jednym z nich było (1) obniżenie nastroju lub (2) anhedonia:

*Obniżony nastrój przez większą część dnia i niemal codziennie (u dzieci lub młodzieży zamiast
nastroju obniżonego może występować nastrój drażliwy).

*Wyraźnie mniejsze zainteresowanie i satysfakcja z niemal wszystkich aktywności.

*Zmniejszenie masy ciała pomimo braku stosowania diet albo zwiększenie masy ciała (zmiany
wyniosły więcej niż 5% masy ciała w ciągu miesiąca) lub zmniejszenie się lub zwiększenie się apetytu
obecne niemal codziennie.

*Bezsenność lub wzmożona senność niemal codziennie.

*Pobudzenie psychoruchowe lub spowolnienie występujące niemal codziennie (które jest

zauważalne dla otoczenia, a nie stanowi jedynie subiektywnego poczucia pacjenta).

*Męczliwość lub utrata energii obecne niemal codziennie.

*Poczucie własnej niskiej wartości lub nadmierne i nieadekwatne poczucie winy (možże mieć
charakter urojeniowy) obecne niemal codziennie (lecz nie sprowadzające się tylko do wyrzucania
sobie faktu bycia chorym).

*Zmniejszona zdolność koncentracji lub brak decyzyjności obecne niemal codziennie.

*Nawracające myśli o śmierci (lecz nie sprowadzające się tylko do lęku przed umieraniem),
nawracające myśli samobójcze bez sprecyzowanego planu samobójczego lub z planem samobójczym
lub próby samobójcze.

B. Objawy są przyczyną klinicznie istotnego cierpienia lub upośledzenia w funkcjonowaniu

społecznym, zawodowym lub innych ważnych obszarach funkcjonowania.

C. Nie ma podstaw, aby epizod ten przypisywać działaniu substancji przyjmowanych przez pacjenta
lub innym przyczynom medycznym związanym ze stanem zdrowia pacjenta.

D. Występowanie wymienionych objawów nie jest łatwiejsze do wyjaśnienia obecnością zaburzeń

schizoafektywnych, schizofrenii, zaburzeń podobnych do schizofrenii, zaburzeń urojeniowych lub
innych zaburzeń ze spektrum zaburzeń psychotycznych.

WIĘKSZE ZABURZENIE DEPRESYJNE (MDD)

Testy przesiewowe depresji:

*Inwentarz depresji Becka (Beck Depression Inventory - BDI)

*Skala depresji Hamiltona (Hamilton Depression Rating Scale - HAM-D)

MODELE BIOLOGICZNE

*Genetyczne uwarunkowanie depresji nawracających

*Badania neuroprzekaźnictwa (m.in. dysfunkcja układu serotoninergicznego)

*Zaburzenia gospodarki hormonalnej

Leczenie farmakologiczne
TEORIE PSYCHODYNAMICZNE

Doświadczenie straty i zwrócenie agresji (wrogości) przeciwko Ja (Freud, 1917)

*reakcja na utratę kochanej osoby, cenionych wartości (np. ideatów, wartości)

*złość i rozczarowanie odczuwane pierwotnie wobec utraconego obiektu (osoby, sytuacji), zostaje
skierowana na samego siebie

*dochodzi do samoponiżania, które nie ma realnego uzasadnienia

Obecne doświadczenie straty uruchamia dawne doświadczenia uderzające w poczucie własnej

wartości (Abraham, 1924)

Napięcie między ideałami a rzeczywistością (Bibring, 1953)

Wskutek chwiejnej więzi strata ponownie wzbudza poczucie, że nie zasługujemy na miłość i
zostaliśmy opuszczeni (Bowlby, 2007)

Życie dla dominującego innego (Arieti, 1977)

TEORIA POZNAWCZA (A. BECK)

Przyczyną depresji są:

*Dysfunkcjonalne przekonania - tzw. TRIADA DEPRESYJNA - podstawowy schemat poznawczy w

depresji, czyli automatyczne negatywne myśli o sobie, o świecie i o przyszłości; powstają na skutek
doświadczeń traumatycznych i oddziaływań otoczenia;

*Błędy w myśleniu, np. nadmierne uogólnianie, dychotomiczne myślenie

*Negatywny schemat Ja, powstały w wyniku socjalizacji, odrzucenia, zaniedbywania, krytyki -

pozwala na przyjmowanie informacji zwrotnych zgodnych tylko z nim

,,Nie udało mi się zdać egzaminu semestralnego w pierwszym terminie. Jestem nic niewarta."

,,Mam wady, więc inni mnie odrzucą"

„On mnie nie kocha i do końca życia tak już będzie."

,,Zawiodłam jako matka i jako kobieta. Prawdopodobnie powinnam to zaakceptować i uznać że

jestem tylko ciężarem dla wszystkich; straciłam szacunek dla samej siebie".
TEORIA POZNAWCZA

Główne metody terapeutyczne:

*Wykrywanie automatycznych myśli,

*Testowanie automatycznych myśli w rzeczywistości

*Ćwiczenie zmiany atrybucji

*Zmiana triady depresyjnej

LECZENIE DEPRESJI

*Leczenie zawsze ustalane indywidualnie!

*W większości przypadków najlepsze efekty uzyskuje się przy łączeniu psychoterapii z farmakoterapią

*Psychoterapia chroni przed nawrotami depresji

*Leczenie depresji seniorów

*Wspierająco: mindfullness - terapia oparta na uważności

ZABURZENIE AFEKTYWNE OKRESU POPORODOWEGO

Połóg - okres zwiększonej podatności na depresję

*Macierzyństwo jako wyzwanie dla nowej tożsamości kobiety

*Zmiana społeczna - zanik wsparcia dla matki po porodzie ze strony rodziny rozszerzonej

Trudności emocjonalne matki w okresie ciąży i w okresie połogu wywierają głęboki wpływ na diadę
matka- niemowlę i rozwój organizacji psychicznej dziecka

EKSPERYMENT STILL FACE

Zespół baby blues - łagodne i przejściowe zaburzenie nastroju matki, 26-80% kobiet, 3-5 dzień po
porodzie, płaczliwość, lęk, bóle głowy, zmęczenie, chwiejność emocjonalna, rozdrażnienie,
przygnębienie, norma

Depresja poporodowa

Psychoza połogowa (poporodowa) - ostry początek, wielopostaciowe urojenia, zmiany świadomości

DEPRESJA POPORODOWA

*13-30% matek (ojcowie?)

*objawy depresyjnego nastroju

*zamartwianie się sytuacją zdrowotną niemowlęcia, opieką nad nim, przebiegiem karmienia piersią

*uczucie bezwartościowości albo nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy: jestem złą matką"

DEPRESJA POPORODOWA

*osłabiona więź z dzieckiem → DWÓCH PACJENTÓW

*niemowlęta matek w depresji mają szybsze tętno oraz wyższy poziom kortyzolu we krwi

*depresja matki zwiększa ryzyko zaburzeń psychicznych i poznawczych dziecka bardziej niż palenie w
ciąży, choroba alkoholowa, a nawet doświadczanie przemocy emocjonalnej i fizycznej

*uszkodzona zdolność matki do wrażliwego reagowania (dostrzegania sygnałów wysyłanych przez

niemowlę), co negatywnie wpływa na relacje matka - niemowlę i na kompetencje dziecka związane z
radzeniem sobie z emocjami i odpornością na stres!

Czynniki ryzyka depresji poporodowej:

A) czynniki psychologiczne w matce: stan psychiczny kobiety przed ciążą, wysoki lęk w ciąży, ciąża
niepożądana, niechęć lub nieprzygotowanie psychiczne do roli matki, niechęć do ojca dziecka, wrogi
stosunek do własnej matki

B) czynniki związane z dzieckiem: temperament dziecka, choroba/niepełnosprawność dziecka

C) czynniki biologiczne: nieprawidłowy przebieg ciąży, choroby somatyczne, uporczywe wymioty

ciążowe; zmiany neurohormonalne

D) czynniki socjo-ekonomiczne: trudności finansowe, niepewność finansowa i zawodowa

E) czynniki społeczne: uwewnętrznione oczekiwania społeczne; brak wsparcia społecznego

SZKODLIWE MITY

*Matka w depresji cały czas płacze i nie ma na nic siły - depresję bardzo łatwo rozpoznać.

*Na depresję poporodową choruje się od razu po porodzie.

*Depresja poporodowa jest winą matki.

*Depresja poporodowa mija sama.

*Depresja poporodowa znaczy, że matka nie kocha swojego dziecka.

*Jeśli ktoś chorował na depresję, już nigdy nie wyzdrowieje

LĘK A STRACH

STRACH

*emocja odczuwana w kontakcie z realnym zagrożeniem

*naturalna i adaptacyjna reakcja organizmu

*system WALKA-UCIECZKA-ZNIERUCHOMIENIE

*reakcja po ustąpieniu bodźca budzącego strach szybko wygasa

LĘK

*proces wewnętrzny

*występuje mimo braku oczywistego zagrożenia

*może być irracjonalny, antycypacyjny

LĘK A PŁEĆ

U kobiet ryzyko rozwoju zaburzeń lękowych jest dwukrotnie większe niż u mężczyzn.

*Czynniki hormonalne (m.in. ciąża, menopauza)

*Zdarzenia życiowe (doświadczenia traumatyczne)

*Presja kulturowa wywierana na kobiety, aby zaspokajać potrzeby innych przed własnymi

*Opór mężczyzn przez przyznawaniem się do lęku

STANY SOMATYCZNE

*napięcie mięśni,

*pocenie się dłoni

*poczucie łaskotania w żołądku

*wrażenie ciasnej obręczy wokół głowy

*nagląca potrzeba oddania moczu lub wypróżnienia się

*duszności

w zaburzeniach lękowych - nadmierne wzbudzenie fizjologiczne

DOŚWIADCZENIE LĘKU

,,Mój umysł zalewają wszelkiego rodzaju przerażające myśli i wyobrażenia. Jestem kłębkiem nerwów.
Nie mogę usiedzieć ani chwili, ciągle jestem w ruchu. Czuję, że się załamię."

„Nie mogę znieść strachu, potrzebuję pocieszenia. Kiedy dopada mnie strach, nic nie widzę ani nic nie
robię. Jest tyle rzeczy, które robię ze strachu. Boję się, że stracę kontrolę, ktoś zajmie moje miejsce...
Zawsze się boję, że stanie się coś ostatecznego."

„Kiedy się angażuję w związek, czuję, że nie mam żadnych praw, żadnych przywilejów. Druga osoba
może podejmować decyzje, ja nie. Może robić to, co che, ja nie mogę. Nie mogę być sobą, gdy jestem
zaangażowana w związek. Zaczynam wtedy panikować"
„Oni przez dziurkę od klucza wpuszczają gaz trujący. To mnie niszczy i wymazuje moje myśli".

FOBIE SWOISTE (SPECYFICZNE)

*gr. phobos-strach

*irracjonalny strach przed określonym przedmiotem (np. krwią, owadami, pająkami, wysokością,
lataniem) lub sytuacją (np. ekspozycją społeczną, utknięciem w zatłoczonym miejscu)

*osoba pozostaje wolna od lęku, jeśli tylko unika określonych przedmiotów lub sytuacji

*wiek zachorowania zazwyczaj około 5-9 r.ż. (fobia przed przedmiotami, zwierzętami), 20-25 r.ż
(fobia przed sytuacjami)

*metody terapii: desensytyzacja (odwrażliwianie)

FOBIA SPOŁECZNA

*Lęk lub nadmierne zakłopotanie w sytuacjach publicznych

*Wygłaszanie przemówienia

*Uczestniczenie w przyjęciu, na którym nie ma znajomych osób

*Rozmawianie w miejscu publicznym

*Bycie wystawionym na spojrzenia innych

*Wiek zachorowania: około 10-20 г.ż.

*Dysfunkcja w szkole, słabe przystosowanie w relacjach z rówieśnikami

*Współwystępuje z depresją, nadużywaniem substancji psychoaktywnych

AGORAFOBIA I ZABURZENIA PANICZNE

*gr. agora - rynek

*Lęk przed przebywaniem w miejscach lub sytuacjach, z których ucieczka byłaby trudna lub krępująca
lub uzyskanie pomocy byłoby utrudnione

*Strach przed wpadnięciem w pułapkę, np. obawy przed siedzeniem zbyt daleko od drzwi w kościele,
kinie

*Obawy przeżywane w środkach transportu

*Większość osób cierpiących na agorafobię doświadcza napadów paniki

NAPAD PANIKI – nieprzewidywalna ostra reakcja lękowa, 5-20 min, która pojawia się bez znanego
istotnego stresora lub czynnika wyzwalającego

Silne objawy somatyczne - podobne do zawału serca - duszności, tachykardia, pocenie się, zawroty
głowy, nudności, strach przed śmiercią, depersonalizacja, derealizacja

LĘK ANTYCYPACYJNY - lęk przed lękiem

ZABURZENIA LĘKOWE UOGÓLNIONE

*ang. generalized anxiety disorder, GAD

*stałe przesadne obawy w radzeniu sobie z większością codziennych zajęć (np. wypełnianiem
obowiązków), niezwiązane z konkretnym obiektem→ ZAMARTWIANIE SIĘ

*uwaga skoncentrowana na antycypowaniu nieszczęść, nietolerowanie niepewności

*lęk wolnopłynący

*nadmierne wzbudzenie fizjologiczne

ZABURZENIA OBSESYJNO-KOMPULSYJNE

ang. obsessive-compulsive disorder, OCD

Historycznie - nerwica natręctw

OBSESJE-nawracające myśli, impulsy, wyobrażenia, które zakłócają psychiczne funkcjonowanie osoby

dotkniętej zaburzeniem

*Brud, zakażenie, pokusy, niedoskonałości ciała, porządek, symetria, grzech

KOMPULSJE-działania, czynności umysłowe, powtarzające się zachowania, które pacjent odbiera jako
przymusowe

*Mycie, sprawdzanie, liczenie, porządkowanie, zbieractwo

*Rytuały kompulsywne - czynności wykonywane w określonej, sztywno ustalonej kolejności

*Początek - zwykle okres adolescencji lub wczesnej dorosłości, częściej u mężczyzn i osób cierpiących
na tiki

*Obniżenie jakości życia, upośledzenie funkcjonowania społecznego i relacyjnego

CIELESNE ZABURZENIA DYSMORFICZNE (dysmorfofobia)

*Nawracające i natrętne myśli na temat własnego wyglądu

*Osoba dopatruje się defektów

*Chce zamaskować lub „naprawić swój wygląd

*Postrzegane wady mogą istnieć naprawdę, ale są wyolbrzymione

*Sprawdzanie wyglądu fizycznego i wielokrotne prośby o dodanie otuchy

*Często wahania nastroju i objawy depresyjne

*Niestabilne poczucie Ja (Ja zredukowane do ciała)

TRICHOTILLOMANIA i DERMATILLOMANIA

*TRICHOTILLOMANIA-kompulsyjne wyrywanie włosów, powodujące zauważalną utratę owłosienia w

różnych okolicach ciała (włosy na głowie, brwi, rzęsy)

*DERMATILLOMANIA - kompulsyjne drapanie skóry prowadzące do blizn i krwawień (najczęściej

palce lub ramiona)

,,Czasami nie wiem, że to robię - dopóki nie podeje do lustra i nie zobaczę, że nie mam prawie żadny
brwi. Wtedy czuję się źle, wiem, że ludzie to zauważą, i staram się ukryć ubytki za pomocą makijażu.’’

ZBIERACTWO PATOLOGICZNE (Hoarding disorder)

*Nowa jednostka w DSM-5

*Wzorzec nadmiernego i kompulsyjnego pozyskiwania oraz niezdolność lub niechęć do pozbywania

się wielu różnych przedmiotów, które nie mają obiektywnej wartości ani zastosowania

*Emocjonalne przywiązanie do przedmiotów jest znacznie silniejsze niż motywacja do pozbycia się
ich.

ZABURZENIA JEDZENIA

*Głównie kobiety (90%)

*Zakłócony obraz własnego ciała

*Złożone zjawiska psychopatologiczne - zaburzenia regulacji afektów, niskie poczucie własnej

wartości, trudności w mentalizacji oraz upośledzony rozwój Ja

Etiologia-traumy rozwojowe:

*konfliktowa dynamika rodzinna,

*zaburzenia przywiązania,

*zaniedbanie emocjonalne,

*nadużycia fizyczne, emocjonalne, seksualne

ANOREKSJA PSYCHICZNA

Objawy osiowe:

(1) Pacjent ogranicza przyjmowanie pożywienia do momentu wyra/nego obniżenia masy ciała

(2) Pozostaje nadmiernie zaniepokojony otyłością i przyrostem masy ciala

(3) Postrzega siebie jako osobę z nadwagą (znieksztalcony obraz ciała)

*Minimalny czas trwania - 3 miesiące

*Początek - okres adolescencji; często związany ze stresującymi

wydarzeniami życiowymi (przeprowadzka, problemy rodzinne, strata)

*Pacjenci czują się lepiej, gdy ich stan zdrowia się pogarsza
ANOREKSJA PSYCHICZNA

Inne objawy:

*rozszerzenie nieadaptacyjnch zachowań żywieniowych (ograniczenie ilości przyjmowanego

pożywiernia, nadmierne ćwiczenia, metody przeczyszczające)

*zatrzymanie miesiączki (nie u wszystkich osób)

*nieprawidłowe parametry życiowe (wolne tętno, niskie ciśnienie krwi) i wyniki badań
(niedokrwistość, zmniejszenie gęstości kości, zmiany w EKG)

*Śmiertelność 6-krotnie wyższa niż w populacji ogólnej

ANOREKSJA PSYCHICZNA

Osobowość osoby cierpiącej na anoreksję psychiczną:

✓ perfekcjonizm, kontrola wielu obszarów funkcjonowania,

✓ upór, mechanizm „zakazu wstępu"

nadmierna potrzeba bycia podziwianym, ale z dystansu, który nie stwarza żadnego zagrożenia

✓ w relacjach-uległość, grzeczność i przypochlebianie się

✓ powierzchowność kontaktów z innymi

✓ obniżone zainteresowanie sprawami seksu

✓ wstyd związany z własnym ciałem

✓ skupienie się na byciu młodym, „drobnym", „jak dziecko", co sugeruje nieświadome pragnienie
uniknięcia pokwitania i dorosłości

ANOREKSJA PSYCHICZNA

„Nie jest tak, że nie bywam głodna. Myślę o jedzeniu przez większość czasu. Ale jestem tak wzdęta i
obrzydliwa, że nie mogę patrzeć na siebie w lustrze. Jeśli zjem choć trochę za dużo, czuję się napchana
i winna."

ANOREKSJA PSYCHICZNA

REMISJA CZĘŚCIOWA

- osoba nie ma już znaczącej niedowagi, ale wciąż jest zaniepokojona masą ciała i/lub ma błędne
wyobrażenia na temat masy ciała/sylwetki

REMISJA CAŁKOWITA

- osoba nie spełnia kryteriów anoreksji

BULIMIA PSYCHICZNA

*Bulimia występuje częściej niż anoreksja

*Początek - późna adolescencja lub wczesna dorosłość - trudności w sprostaniu wymaganiom

związanym ze stopniowym rozwojem seksualności

*Odsetek samobójstw większy niż w populacji ogólnej

Objawy:

*Utrata kontroli nad zachowaniami żywieniowymi - napady objadania się co najmniej raz w tygodniu

*Próby kontrolowania - głodówki, wymioty, skrajnie intensywne ćwiczenia, nadużywanie środków

przeczyszczających

BULIMIA PSYCHICZNA

Osobowość osób cierpiących na bulimię:

✓ dysregulacja emocji (chwiejność nastrojów, impulsywność, skłonność do dysforii)

✔ subiektywne odczucie pustki i głodu emocjonalnego

✓ impulsywne zachowania seksualne

✓ wstyd związany z brakiem kontroli nad swoimi impulsami

LECZENIE ZABURZEŃ JEDZENIA

*Podejście medyczne, systemowe, behawioralne

*Oddział szpitalny (gdy BMI = 16 lub mniej)

*Monitorowanie stanu zdrowia - wyrównywanie niedoborów elektrolitowych, zmniejszanie ilości

płynów wysiękowych oraz psychofarmakoterapia

*Współpraca lekarza (medycyny rodzinnej, psychiatry, pediatry) z psychoterapeutą

*Ograniczenie możliwości oszukiwania

*Terapia systemowa

*Psychoterapia indywidualna

*Psychoterapia grupowa

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI (DSM) (PERSONALITY DISORDER)

*Trwały wzorzec zachowania i doświadczenia wewnętrznego (myśli, uczucia, doznania), który

wyraźnie różni się od kultury, w której pacjent żyje (DSM-5)

*Trudności w zakresie afektu, funkcjonowania poznawczego, kontroli impulsów oraz relacji

interpersonalnych

*Odnosi się do całego społecznego (życie zawodowe) i osobistego życia pacjenta

*Trwa całe życie, początek w okresie adolescencji lub dzieciństwa

*Często pacjenci nie postrzegają swojego zachowania jako źródła problemów („To Świat odstaje ode
mnie, nie ja od świata") - objawy egosyntoniczne

*WIĄZKI: A, B, C

WIĄZKA A -WYCOFANIE, DYSTANS, NIEUFNOŚĆ

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

*Nieufność i podejrzliwość

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

*Wycofanie z relacji społecznych, obojętność wobec towarzystwa innych osób, mala ekspresja
emocjonalna, małe zainteresowanie seksualnością, nieczułość na krytykę i na pochwałę

OSOBOWOŚĆ SCHIZOTYPOWA

*Dyskomfort w bliskich relacjach, ekscentryczność - zniekształcone myślenie, postrzeganie,

zachowania, niejasność w komunikacji, nadmierna ilość abstrakcji

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA (PARANOID PERSONALITY DISORDER)

Paranoiczność→ myśli i uczucia są rozszczepiane na dobre i złe projektowane na zewnątrz i

przypisywane innej osobie

Zawody sportowe MY (szlachetni, konstruktywni, kochające) vs WY (agresywni, destrukcyjni, mściwi)

Spory społeczno-polityczne

,,Świat jest taki, jakim jest moje wyobrażenie o świecie’’

Być może... --->Tak jest!!! (patologiczna pewność)

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA (PARANOID PERSONALITY DISORDER)

*W stosunku do innych ludzi: NISKI STOPIEŃ ZAUFANIA+ WYSOKI STOPIEŃ PODEJRZLIWOŚCI

Paranoiczny styl poznawczy:

Nieustające poszukiwanie ukrytych znaczeń różnych wątków, które służą do odkrycia prawdy"-
przekonanie o SPISKU

Brak elastyczności myślenia, nadmiernie czujna uwaga, stałe badanie otoczenia, trudność z
relaksowaniem się

*Tendencja przeżywania długotrwałe przykrości - trwałe uczucie urazy

*Brak poczucia humoru „Objawem typowym dla lęku jest utrata zmysłu humoru." (A.Kępiński, Lek")

Etiologia: narażenie na przemoc w dzieciństwie, rodzice każący, u dziecka stałe uczucie frustracji i

Upokorzenia