“Uzamış Yas Bozukluğu” Yeni Bir DSM

Teşhisi Kabul Edilecek

Amerikan Psikiyatri Birliğinin mütevelli heyeti Ekim 2020’deki

toplantılarında “Uzamış Yas Bozukluğu”nu DSM teşhisli bir bozukluk
olarak kabul etti. Teşhisin Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal
El Kitabının güncellenmiş baskısında (DSM-5-TR) yer alacağını
duyuruldu.

Yas Bozukluğu
Yas Bozukluğu, DSM-5 kılavuzunun III. bölümünde ileri çalışma
gerektiren durumlar başlığı altında Kalıcı Karmaşık Yas Bozukluğu
(Persistent – Complex Breavement Disoreder – PCBD)
kategorisinde yer alıyordu. 2018 yılında, elde edilen yeni verilerle
bu kategoriyi kılavuzdaki DSM teşhisli mental bozukluklar bölümüne
(II. Bölüm) dahil etmek için teklif sunulmuş ve DSM Yürütme
Komitesi ve İçselleştirme Bozuklukları İnceleme Komitesi tarafından
incelemeye alınmıştı. Haziran 2019’da teşhis için uygun kriterler
konusunda kir birliği geliştirmek için New York’ta bir çalıştay
fi
düzenlendi. Kriterler daha sonra 2019’da kesinleştirildi ve geçtiğimiz
ocak ayında DSM Yürütme Komitesi tarafından onaylandıktan sonra
kamuya açık yorumları almak için kamuoyuna sunuldu. Son olarak,
ağustos ayında yürütme komitesi tarafından onaylandı.

Uzamış Yas Bozukluğu Nedir? Bozukluğu

Tipik Yastan Ayıran Kriterler Nelerdir?
Uzamış Yas Bozukluğu 2018 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
tarafından Uluslararası Hastalık Sını andırılmasına (ICD-11) dahil
edilmişti. Burada yer alan tanıma göre bir kişinin Uzamış Yas
Bozukluğu tanısı alması için; yaşanan kayıptan sonra an az altı ay
boyunca, yoğun duygusal acının göstergesi olarak çeşitli yas
tepkileri göstermesi, bununla birlikte merhum kişiye beslediği
özlemin ve bilişsel meşguliyetin kalıcı ve yaygın hale gelmesi
gerekmektedir.

Tipik Yas Nedir?

Oldukça acı verici bir durum olsa da yas, hayatın yeni dönemine
sevilen kişinin varlığı olmadan devam edebilmenin normal bir
sürecidir. Geride kalanları çoğu kederlerinin en kötüsünü atlatmayı
başarır ve yaşamda işlev görmeye ve anlam bulmaya devam eder.
Tipik yas, Uzamış Yas Bozukluğundaki kadar yoğun, ısrarcı,
sakatlayıcı ve yaşamı değiştirici değildir. Geride kalan kişi bu
durumu güvenliğine veya gelecekteki mutluluk umutlarına ciddi bir
tehdit olarak deneyimlemez. Kederli olma hali geride kalan kişide bir
süre görülse de bu durumun günlük hayatını bozma özelliği
zamanla yok olur.

Uzamış Yas Bozukluğunun DSM’nin güncel

basımında yer alacak kriterleri nelerdir?
1. Kişinin yakınının ölümü üzerinden en az 12 ay geçmiş olması
(çocuklar için en az 6 ay)
fl
2. Kayıptan sonra aşağıda sayılan semptomlardan bir ya da
ikisiyle karakterize olan kalıcı yas tepkisi. Ek olarak, tepkilerin
en azından son bir aydır neredeyse her gün ortaya çıkması:

• Ölen kişiye duyulan yoğun özlem

• Ölen kişinin düşünceleri veya anıları ile meşgul olma

(çocuklarda ve ergenlerde, meşguliyet ölümün koşullarına
odaklanabilir)

3. Ölümden bu yana, aşağıdaki semptomlardan en az 3’ünün

bulunması. Ek olarak, semptomların en azından son bir aydır
neredeyse her gün ortaya çıkması:

• Ölümden beri kimlik bozulması (örneğin, kendisinin bir

parçası ölmüş gibi hissetmek)

• Ölümle ilgili belirgin güvensizlik duygusu

• Kişinin öldüğünü hatırlatmaktan kaçınma (çocuklarda ve

ergenlerde, hatırlatıcılardan kaçınma çabaları ile
karakterize edilebilir)

• Ölümle ilgili yoğun duygusal acı (ör. Öfke, acı, üzüntü)

• Ölümden sonra kişinin ilişkilerine ve faaliyetlerine yeniden

uyum sağlama güçlüğü (örneğin, arkadaşlarla ilişki kurma
sorunları, ilgi alanlarının peşinde koşma veya gelecek için
planlama yapma sorunları)

• Ölümün bir sonucu olarak duygusal uyuşukluk (duygusal

deneyimin yokluğu veya belirgin azalması)

• Ölümün bir sonucu olarak hayatın anlamsız olduğunu

hissetmek

• Ölümün bir sonucu olarak yoğun yalnızlık.

 4. Rahatsızlığın sosyal, mesleki veya diğer önemli işleyiş
alanlarında bozulmaya neden olması.

5. Kişinin yas tepkisinin süresi ve ciddiyetinin, içinde bulunduğu

kültüre ait sosyal, kültürel veya dini normların üzerinde
seyretmesi.

6. Semptomların; majör depresif bozukluk, travma sonrası stres

bozukluğu ya da başka bir zihinsel bozuklukla daha iyi
açıklanamaması. Bir maddenin (örn., İlaç, alkol) veya başka bir
tıbbi durumun zyolojik etkilerine atfedilememesi.

Uzamış Yas Bozukluğunun DSM teşhisli bir

bozukluk olmasının sonuçları neler olabilir?
Alanda çalışan klinisyenler yas probleminin DSM’e göre teşhis
edilebilmesinin önemli artılarının olacağını söylemekte. Bozukluğun
toplumda görülme sıklığının ve problemin altında yatan
mekanizmanın araştırılması, bozukluğu önleyici ve tedavi edici
uygulamaların geliştirilmesi bunlardan birkaçı. Yazarlar, bu
araştırmaların ayrıca konu hakkındaki kısıtlı literatürü
genişleteceğini ve daha genellenebilir olmasını sağlayacağını
öngörmekteler. Her ne kadar yerleşik bir DSM-5 bozukluğunun,
teşhisi konan kişilerin damgalanması gibi riskler doğurabilecek olsa
da kayıptan sonra yardıma muhtaç olan önemli azınlıktaki yaslı
insanlar için hede enen bakımın tanımlanmasını ve sağlanmasını
teşvik etmesi Uzamış Yas Bozukluğunda sistematik teşhisin sosyal
açıdan da avantajlar getirebileceğini göstermektedir.
fi
fl