Pojęcie terytorium państwowego

Terytorium państwowe to określona część powierzchni Ziemi, w granicach której

państwo wykonuje wyłączną i pełną władzę wobec osób, rzeczy i zdarzeń. Jest ono
jednym z trzech podstawowych atrybutów państwa, obok władzy publicznej i
ludności.

Terytorium państwowe jako przedmiot władzy państwowej

Terytorium państwowe jest przedmiotem władzy państwowej, co oznacza, że

państwo ma prawo do wykonywania na nim swej suwerenności. Suwerenność
terytorialna to najwyższa władza państwa w zakresie spraw wewnętrznych i
zewnętrznych na własnym terytorium.

Terytorium państwowe jako przestrzeń, w granicach której państwo wykonuje

wyłączną i pełną władzę wobec osób, rzeczy i zdarzeń

Terytorium państwowe jest przestrzenią, w granicach której państwo wykonuje

wyłączną i pełną władzę wobec osób, rzeczy i zdarzeń. Oznacza to, że na terytorium
państwowym państwo ma prawo do:

 wydawania i egzekwowania prawa,

 ochrony obywateli i ich mienia,
 zarządzania zasobami naturalnymi,
 prowadzenia działalności gospodarczej,
 zawierania międzynarodowych umów.
Terytorium państwowe jako podstawa do wykonywania kompetencji personalnych
poza granicami

Terytorium państwowe jest również podstawą do wykonywania kompetencji

personalnych państwa poza granicami. Kompetencje personalne to uprawnienia
państwa do sprawowania władzy nad swoimi obywatelami, nawet jeśli przebywają
oni poza granicami państwa.

Przykładowo, państwo polskie ma prawo do wydawania paszportów, ochrony swoich

obywateli za granicą, a także do ich ścigania za przestępstwa popełnione za granicą.

Podsumowanie
Terytorium państwowe jest istotnym elementem państwowości. Stanowi podstawę
wykonywania przez państwo władzy publicznej, a także zapewnia jego suwerenność.

Pojęcie granicy

Granica to płaszczyzna, która oddziela terytoria dwóch lub więcej państw. Jest ona
fizycznym wyrazem suwerenności terytorialnej państwa.

Rodzaje granic

Granice można podzielić na różne rodzaje w zależności od kryterium przyjętego do

podziału.

 Ze względu na pochodzenie:
o granice naturalne - są wyznaczone przez naturalne przeszkody terenowe,
takie jak rzeki, jeziora, góry, morze;
o granice sztuczne - są wyznaczone w sposób umowny, na podstawie
porozumienia między państwami.
 Ze względu na przebieg:
o granice orograficzne - przebiegają wzdłuż linii szczytów górskich, dolin
rzecznych, brzegu morza;
o granice geometryczne - przebiegają według określonej linii prostej lub
krzywej.
Delimitacja granicy

Delimitacja granicy to ustalenie jej przebiegu w drodze negocjacji między

państwami. Jest to proces prawny, którego celem jest sporządzenie dokumentu
określającego przebieg granicy.

Demarkacja granicy

Demarkacja granicy to utrwalenie jej przebiegu na gruncie. Jest to proces techniczny,

którego celem jest wyznaczenie na miejscu granicy na podstawie dokumentu
delimitacyjnego.

Przykłady granic

Przykładami granic naturalnych są:

 granica polsko-niemiecka przebiegająca wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej;

  granica polsko-białoruska przebiegająca wzdłuż Bugu;
 granica polsko-rosyjska przebiegająca wzdłuż Biebrzy.

Przykładami granic sztucznych są:

 granica polsko-czeska przebiegająca wzdłuż linii prostej;

 granica polsko-węgierska przebiegająca wzdłuż linii prostej;
 granica polsko-ukraińska przebiegająca wzdłuż linii prostej.

Przykładem granicy orograficznej jest granica polsko-słowacka przebiegająca wzdłuż

Karpat.

Przykładem granicy geometrycznej jest granica polsko-litewska przebiegająca

wzdłuż linii prostej.

Podsumowanie

Granice terytorium państwowego są istotnym elementem państwowości. Stanowią

fizyczne wyobrażenie suwerenności terytorialnej państwa, a także wyznaczają jego
przestrzeń.

Sposoby nabycia terytorium

Terytorium państwowe może być nabywane na różne sposoby, które można podzielić
na dwie grupy:

 Sposoby pokojowe:
o Cesja - to dobrowolne przeniesienie terytorium z jednego państwa na
drugie. Cesja może nastąpić na podstawie umowy międzynarodowej, w
wyniku referendum lub w wyniku innego aktu międzynarodowego.
o Zawłaszczenie - to nabycie terytorium przez państwo, które skutecznie
zajmuje je i sprawuje na nim władzę. Zawłaszczenie może mieć miejsce
tylko w odniesieniu do terytorium niczyjego, czyli takiego, które nie
należy do żadnego państwa.
o Zasiedzenie - to nabycie terytorium przez państwo, które przez długi
czas sprawuje na nim nieprzerwana i pokojową władzę. Zasiedzenie jest
możliwe tylko w przypadku terytorium, które należało do innego
państwa.
o Przyrost - to nabycie terytorium w wyniku działania sił przyrody lub
pracy człowieka. Przykładem przyrostu terytorium może być powstanie
 wyspy w wyniku działania wulkanu lub budowa mostu łączącego dwa
państwa.
 Sposoby niepokojowe:
o Zawojowanie - to nabycie terytorium przez państwo w wyniku wojny.
Wojna nie daje legalnego tytułu do uzyskania terytorium, jednak w
praktyce zdarza się, że państwa wykorzystują wojnę do nabycia
terytorium.
Cesja

Cesja jest najbardziej powszechnym sposobem nabycia terytorium. Może ona

nastąpić w wyniku umowy międzynarodowej, w wyniku referendum lub w wyniku
innego aktu międzynarodowego.

Przykładami cesji są:

 Cesja części terytorium Niemiec na rzecz Polski w wyniku Traktatu

wersalskiego w 1919 roku;
 Cesja części terytorium ZSRR na rzecz Polski w wyniku układu jałtańskiego w
1945 roku;
 Cesja części terytorium Czechosłowacji na rzecz Niemiec w wyniku układu
monachijskiego w 1938 roku.
Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jest możliwe tylko w przypadku terytorium niczyjego, czyli takiego,

które nie należy do żadnego państwa. Zawłaszczenie może mieć miejsce tylko wtedy,
gdy państwo sprawuje na terytorium skuteczną władzę.

Przykładem zawłaszczenia jest:

 Aneksja części terytorium Meksyku przez Stany Zjednoczone w wyniku wojny

amerykańsko-meksykańskiej w latach 1846-1848;
 Aneksja Krymu przez Rosję w 2014 roku.
Zasiedzenie

Zasiedzenie jest możliwe tylko w przypadku terytorium, które należało do innego

państwa. Zasiedzenie może mieć miejsce tylko wtedy, gdy państwo sprawuje na
terytorium nieprzerwaną i pokojową władzę przez okres co najmniej 30 lat.

Przykładem zasiedzenia jest:

  Zajęcie przez Rosję części terytorium Chin w wyniku wojny rosyjsko-chińskiej
w latach 1858-1860;
 Zajęcie przez Stany Zjednoczone części terytorium Francji w wyniku wojny
francusko-amerykańskiej w latach 1812-1815.
Przyrost

Przyrost terytorium może mieć miejsce w wyniku działania sił przyrody lub pracy
człowieka. Przykładem przyrostu terytorium może być powstanie wyspy w wyniku
działania wulkanu lub budowa mostu łączącego dwa państwa.

Przykładami przyrostu terytorium są:

 Powstanie wyspy Surtsey w wyniku wybuchu wulkanu na Islandii w 1963

roku;
 Budowa mostu łączącego Rosję z Finlandią w latach 1995-2000.
Zawojowanie

Zawojowanie jest sposobem nabycia terytorium, który jest krytykowany przez

doktrynę prawa międzynarodowego. Wojna nie daje legalnego tytułu do uzyskania
terytorium, jednak w praktyce zdarza się, że państwa wykorzystują wojnę do nabycia
terytorium.

Przykładami zawojowania są:

 Podbój Persji przez Aleksandra Wielkiego w IV wieku p.n.e.;

 Podbój Hiszpanii przez Arabów w VII wieku;
 Podbój Europy przez III Rzeszę w latach 1939-1945.
Części składowe terytorium państwowego

Terytorium państwowe składa się z następujących części:

 Terytorium lądowe to część powierzchni Ziemi, która znajduje się w obrębie

granic państwa. Obejmuje ono zarówno powierzchnię ziemi, jak i wody
śródlądowe.
 Terytorium morskie to część oceanu, która znajduje się w obrębie granic
państwa. Obejmuje ono:
o Wody wewnętrzne, czyli wody znajdujące się w obrębie linii brzegowej
państwa.
 o Wody archipelagowe, czyli wody znajdujące się pomiędzy wyspami
jednego państwa.
o Morze terytorialne, czyli wody znajdujące się w promieniu 12 mil
morskich (22,2 km) od linii brzegowej państwa.
o Wyłączna strefa ekonomiczna – do 200 mil morskich
 Wnętrze ziemi pod terytorium lądowym i morskim to przestrzeń, która
znajduje się pod powierzchnią ziemi, w obrębie granic państwa. Obejmuje ona
zarówno skorupę ziemską, jak i jądro ziemskie.
 Przestrzeń powietrzna nad terytorium lądowym i morskim to przestrzeń, która
znajduje się nad powierzchnią ziemi, w obrębie granic państwa. Obejmuje ona
przestrzeń od granicy atmosfery ziemskiej do granicy przestrzeni kosmicznej.

Granice między poszczególnymi częściami terytorium państwowego są określone w

prawie międzynarodowym.

Misja specjalna(może być na kolokwium) ma charakter czasowy

Traktat wiąży strony, które go podpisały
Zwyczaj międzynarodowy i umowy międzynarodowy
Kobsulat generalny
Konsulat
Wicekonsulat
Agencja konsularna
Więcej jest konsulatów honorowych
Umowa usna też obowiązuje
Traktaty zawierane ustnie są wiążące
In detrimentum tertii – tworzy obowiązki