Aspekt ideologiczny

We współczesnym świecie, a zwłaszcza w Rosji, problem ideologii jest najbardziej palący.

Jak wiadomo, w Rosji po upadku Związku Radzieckiego, opartego na świeckiej ideologii
komunistycznej, w ciągu ostatnich 20 lat poszukiwano państwowej lub oficjalnej, tj. rządzącej
ideologii. Należy powiedzieć, że we współczesnym społeczeństwie rosyjskim próbowano się
stosować zachodnie ideologie, a dokładniej wprowadzać pewne ideologiczne wartości
neoliberalizmu i neokonserwatyzmu do świadomości społecznej obywateli Rosji. Okazało się
jednak, że nie jest tak łatwo opracować ideologię narodową odpowiadającą mentalności kraju. Jak
sądzili pierwsi demokratyczni reformatorzy Rosji, możliwe jest przyjęcie wartości zachodnich
ideologii i nałożenie ich na specyfikę narodową kraju, w wyniku czego powstanie neoliberalna lub
neokonserwatywna ideologia z narodową specyfiką Rosji. Ale okazało się, że po prostu niemożliwe
jest wdrożenie tego ideologicznego procesu wprowadzania zachodnich wartości w kraju o
jakościowo innej specyfice cywilizacyjnej, to znaczy cywilizacja rosyjska jest jakościowo inna od
cywilizacji zachodniej.
Po upadku ZSRR ukształtowały się 2 główne koncepcje:
1) Eurazjatyzm
2) Świat rosyjski (Ruskij Mir)
Eurazjatyzm
Równolegle do prób podążania za ideami zachodniej demokracji w polityce Federacji
Rosyjskiej przez wszystkie lata jej niepodległości, można prześledzić wektor zbieżny z ideami
budowy specjalnej przestrzeni kulturowej, politycznej i społeczno-gospodarczej w większości
byłego ZSRR, która wchłonęła cechy kultury europejskiej i azjatyckiej, ale jednocześnie nie stała
się modelem cywilizacji typu czysto azjatyckiego lub czysto europejskiego. Pomimo długiej historii
tej ideologii, po raz pierwszy została ona uznana za realną koncepcję rozwoju Rosji przez działacza
Partii Narodowo-Bolszewickiej – Aleksandra Dugina.
Dugin uważał, że Rosja, ze strategicznego punktu widzenia, jest gigantyczną masą
kontynentalną utożsamianą z samą Eurazją. Rosja, po rozwoju Syberii i jej integracji,
jednoznacznie zbiegła się z geopolitycznym pojęciem Heartlandu, czyli "Centralnej Ziemi"
kontynentu. Halford John Makinder zdefiniował rosyjską Wielką Przestrzeń jako "Geograficzną Oś
Historii". Jednym z najpilniejszych geopolitycznych żądań Rosji jest "zgromadzenie Imperium".
Bez względu na to, jak traktujemy "socjalizm", ZSRR, blok wschodni, kraje Układu
Warszawskiego itp., bez względu na to, jak oceniamy rzeczywistość polityczną i kulturową jednego
z dwóch supermocarstw (Cesarstwo Rosyjskie oraz ZSRR), z geopolitycznego punktu widzenia
istnienie bloku wschodniego było jednoznacznie pozytywnym czynnikiem dla możliwego
zjednoczenia Eurazji, dla integracji kontynentalnej i suwerenności rosyjskiej Wielkiej Przestrzeni.
Geopolityczne "zebranie imperium" jest dla Rosji nie tylko jedną z możliwych dróg rozwoju, jedną
z możliwych relacji państwa z przestrzenią, ale także obietnicą i warunkiem koniecznym istnienia
niepodległego państwa, a co więcej, niepodległego państwa na niepodległym kontynencie. Jeśli
Rosja natychmiast nie zacznie odtwarzać Wielkiej Przestrzeni, tj. nie przywróci tymczasowo
utraconych obszarów Eurazji do sfery swoich strategicznych, politycznych i gospodarczych
wpływów, pogrąży siebie i wszystkie narody żyjące na "Wyspie Świata" w katastrofie. Przebieg
możliwych wydarzeń jest łatwy do przewidzenia. Jeśli Rosja wybierze inną drogę niż "ścieżka
gromadzenia imperium", kontynentalna misja Heartlandu zostanie przejęta przez nowe mocarstwa
lub bloki państw. W takim przypadku przestrzeń Rosji stanie się głównym celem strategicznym dla
tych sił, które ogłoszą się nową "cytadelą Eurazji". Jest to absolutnie nieuniknione, ponieważ
kontrola nad kontynentem jest nie do pomyślenia bez kontroli nad przestrzenią "geograficznej osi
historii". Albo Chiny uderzą na północ do Kazachstanu i wschodniej Syberii, albo Europa
Środkowa przeniesie się na zachodnie ziemie rosyjskie Ukrainy, Białorusi, zachodniej Wielkiej
Rosji, albo blok islamski spróbuje zintegrować Azję Środkową, region Wołgi i Uralu, a także
niektóre terytoria południowej Rosji. Tej nowej integracji kontynentalnej nie da się uniknąć,
ponieważ sama geopolityczna mapa planety sprzeciwia się jej jednobiegunowej, atlantyckiej
orientacji.
Świat Rosyjski ("Ruskij Mir")
"Ruskij Mir" termin używany do opisania koncepcji kulturowej, cywilizacyjnej,
geopolitycznej i religijnej, która zakłada zjednoczenie ludności rosyjskojęzycznej na całym świecie.
Jednocześnie koncepcja "rosyjskiego świata" nie ma jednoznacznej interpretacji i definicji prawnej.
Niektórzy badacze, tacy jak Marlene Laruelle, definiują ją jako "pusty znak" lub termin bez
określonej interpretacji, który pozwala elitom politycznym na ustalenie znaczenia, które jest
korzystne w tej lub innej sytuacji. Za twórców nowoczesnej koncepcji uważa się tzw. metodologów
– członków Moskiewskiego Koła Metodologicznego, którzy byli zaangażowani w rozwój
metodologii politycznej w latach 90. XX wieku. Wielu członków tego kręgu było blisko rosyjskiej
elity politycznej tamtych czasów. Od 2008 r. narracja o potrzebie budowy i obrony "rosyjskiego
świata" jest wykorzystywana przez rosyjski rząd jako doktryna polityki zagranicznej. Koncepcja ta
zakłada zjednoczenie Rosji, Białorusi i Ukrainy, a także zwiększenie wpływów w krajach o dużej
populacji rosyjskojęzycznej, takich jak kraje bałtyckie(Litwa, Łotwa, Estonia), Kazachstan,
Uzbekistan.
Historia powstania "idei rosyjskiej" sięga XIX wieku. W tym okresie wielu myślicieli i filozofów
próbowało ocenić przeszłość Rosji i nakreślić zasady, na których miałaby się opierać jej przyszłość.
Słowianofile zbudowali swoją teorię na apologii prawosławia i ostrej krytyce zapożyczania
"zachodnich wartości"
Na początku XXI wieku termin "rosyjski świat" wszedł do dyskursu politycznego. Fakt, że z
ideą "rosyjskiego świata" wiąże się wielkie nadzieje, a promowanie tej koncepcji staje się jednym z
głównych zadań polityki państwowej, stał się szczególnie zauważalny podczas pierwszej i drugiej
kadencji prezydentury Władimira Putina. Potwierdza to oświadczenie złożone podczas otwarcia
Światowej Rady Koordynacyjnej Rosyjskich Rodaków, kiedy po raz pierwszy wyrażono potrzebę
"konsolidacji i strukturyzacji" "zjednoczonego rosyjskiego świata". W 2006 roku prezydent
Federacji Rosyjskiej powiedział: "Rosyjski świat może i musi zjednoczyć wszystkich, którym
zależy na rosyjskim słowie i rosyjskiej kulturze, niezależnie od tego, gdzie mieszkają, w Rosji czy
za granicą. Używajmy tej kombinacji słów - "rosyjski świat" - częściej". W 2007 roku, dekretem
Władimira Putina, została założona "Fundacja Rosyjski Świat", której celem jest promowanie
rozpowszechniania obiektywnych informacji o współczesnej Rosji, rosyjskich rodakach i
kształtowanie na tej podstawie przychylnej Rosji opinii publicznej. Oprócz fundacji, warto
wspomnieć o kluczowej roli cerkwy prawosławnej w promowaniu tej koncepcji. Wiele pracy w tym
kierunku wykonuje międzynarodowa organizacja publiczna "Światowa Rosyjska Rada Ludowa". W
2008 roku "Rosyjska Idea" znalazła odzwierciedlenie w koncepcji polityki zagranicznej Federacji
Rosyjskiej, w której wielomilionowa rosyjska diaspora - Rosyjski Świat - jest uważana za partnera,
w rozszerzaniu i wzmacnianiu przestrzeni rosyjskiego języka i kultury. W 2009 roku Patriarcha
Moskwy i Wszechrusi Cyryl I stwierdził: "Federacja Rosyjska w swoich współczesnych granicach
jest jednym z centrów "Rosyjskiego Świata". Rdzeń "Rosyjskiego Świata" można dziś nazwać
Rosję, Ukrainę i Białoruś. Jednocześnie Rosja, Ukraina i Białoruś stanowią Świętą Ruś".
W obu głównych koncepcjach obecnej władzy politycznej kluczową rolę odgrywa idea
zjednoczenia przeszłego obszaru dwóch głównych imperialistycznych państw Cesarstwa
Rosyjskiego i ZSRR. Dla elit nie jest ważna ani komunistyczna ideologia z równością wszystkich
klas i zwycięstwem klasy robotniczej, ani ideologia monarchii z elitarnością społeczeństwa, idei
monarchy jako przedstawiciela Boga na świecie. Jedyne, co jest ważne – potęga kiedyś istniejących
imperiów i powrót dominacji na świecie, więc tak powstała koncepcja przymierzenia monarchistów
i komunistów i absurdalne połączenie flag Związku Radzieckiego z Cesarstwem Rosyjskim.
Demokracja dwukrotnie poniosła klęskę w rosyjskiej historii: w 1918 roku po obaleniu
Tymczasowego Rządu bolszewikami i w 1993 roku po rozstrzeleniu Parlamentu za nakazem
Borysa Jelcyna. Przekleństwem ustanowienia demokratycznej struktury państwa, które
zrezygnowałoby ze swoich pretensji terytorialnych wywodzących się z legitymności byłego
imperium jest to, że każdy polityk mianujący siebie jako demokrata rano czy póżno zostanie
nowym dyktatorem o zachowaniu imperialistycznym. Władimir (Uljanow) Lenin w 1918 roku
obiecywał wolność narodów, wolność proletariuszy i chłopów, utworzenie republik narodowych,
które nie zależałyby od centrum imperium, popierał zakończenie wojny z Trójprzymierzem na
jakichkolwiek warunkach. Natomiast po zwycięstwie bolszewików ogłosił wojnę wolnym
republikom, które wyłoniły się z Cesarstwa Rosyjskiego: Finalndii, Łotwie, Estonii, Polsce, i td.
Chłopi nigdy nie dostali swojej ziemi, a dyktatura proletariatu została dyktaturą nomenklatury
komunistycznej. Uważany za demokratę Borys Jelcyn jak było wspominano działał w sposób
niekonstytucyjny, ze swoimi przeciwnikami rywalizował siłami zbrojnymi. Liberalne reformy
prywatyzacji i otwartego rynku stworzyły wąską grupę oligarchatu, gdyż 40% ludności nie miało
środków na własną egzystencję. Media społecznościowe zostały skontrolowane przez oligarchów
Berezowskiego i Chodorkowskiego, które manipulowały opinią publiczną i odegrały nie ostatnią
rolę w uratowaniu poparcia Jelcyna na wyborach 1996 roku. W 1994 rosyjska armia wkroczyła do
Czeczeńskiej Republiki Iczkerii, która faktycznie została państwen niepodległym po upadku ZSRR.
Tutaj warto wspomnieć działalnośc prezydenta Rosyjskiej FSRR Borysa Jelcyna w 1990 roku,
który w celu podkopania władzy Michaiła Gorbaczowa robił objazd po całym kraju, gdzie
wypowiedział swe słynne słowa (skierowane prawdopodobnie do organów władz autonomicznych):
"Weź tyle suwerenności, ile zdołasz przełknąć". Przez dążenie Jelcyna do utrzymania jednej i
nierozdzielnej Rosji, podczas I wojny czeczeńskiej zginęło około 40 tys. mieszkańców Czeczenii,
stosując broń niekonwencjonalną, bombowanie obiektów cywilnych.

Istniejąca "prodemokratyczna" opozycja również bardzo ostrożnie mówi o zdobyciach

terytorialnych i nie chce stracić swojego małego poparcia wśród obywateli Rosji. Między innymi,
Aleksej Nawalny w wywiadzie na pytanie o statusie prawnym Krymu po okupacji 2014 roku,
odpowiedział: "Krym nie jest kanapką, żeby go oddawać"
Podsumowując, na dzień dzisiejszy nie ma perspektyw ustanowienia mniej agresywnej
imperialistycznej ideologii w Federacji Rosyjskiej(która w myśli ideologów rosyjskich obecnie jest
uważana za dopiero początek formowania Wielkiej Rosji), dopóki naród rosysjski nie zrezygnuje ze
swojej przeszłości imperialistycznej albo państwo nie rozpadnie się na niepodległe narodowe
(Tatarstan, Republika Sacha(Jakutia), Buratija, Czuwaszia i inne).
Imperializm (od łacińskiego imperare - rządzić) to polityka państwa, praktyka i propaganda
ekspansji i dominacji państwa, zwykle poprzez bezpośrednie zajęcie terytorium lub uzyskanie
kontroli politycznej i gospodarczej. Imperializm jako polityka państwa zawsze wiąże się z użyciem
siły: bezpośredniej militarnej lub innej formy.

Rozważając pojęcie "imperializmu", często wyróżnia się następujące wymiary: imperializm jako
zjawisko życia politycznego; imperializm jako zjawisko społeczno-gospodarcze; imperializm jako
zjawisko życia kulturalnego; imperializm jako pewien konstrukt teoretyczny i ideologiczny.
Jednocześnie, mówiąc o pierwszych trzech obszarach, często wyróżnia się dwa główne znaczenia
tego pojęcia: imperializm w szerokim znaczeniu i imperializm w wąskim znaczeniu. Zgodnie z tymi
dwoma znaczeniami istnieją dwa podejścia do zrozumienia istoty zjawiska imperializmu. Pierwsze
podkreśla rolę polityczną i wywodzi imperializm od starożytnych cywilizacji opartych na ekspansji,
takich jak państwo Aleksandra Wielkiego czy Imperium Rzymskie. Drugi podkreśla czynniki
ekonomiczne i uważa imperializm za cechę XX-wiecznej ery rozwiniętego kapitalizmu[3].

Imperializm jako polityka państwowa wykorzystuje ideologiczne uzasadnienie prawa do

podporządkowania sobie innych państw, terytoriów i narodów.

działalności prezydenta Rosyjskiej FSRR Borysa Jelcyna, który w celu podkopania władzy Michaiła
Gorbaczowa robił objazd po całym kraju, gdzie wypowiedział swe słynne słowa (skierowane
prawdopodobnie do organów władz autonomicznych): "Weź tyle suwerenności, ile zdołasz przełknąć"