See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/359635156

Örgütsel Davranışın Karanlık Yüzü: Örgütsel Davranış Kongreleri Üzerine Bir

inceleme

Conference Paper · November 2018

CITATIONS READS

2 182

1 author:

Işıl Usta Kara

Trakya University
16 PUBLICATIONS 49 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Işıl Usta Kara on 31 March 2022.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 6. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ KONGRESİ
BİLDİRİLER KİTABI
2-3 KASIM 2018/ISPARTA

© Her hakkı saklıdır. Bu kitabın tamamı ya da bir kısmı, yazarlarının izni olmaksızın, elektronik,
mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayınlanamaz, depolanamaz.
Bu kitaptaki bilgilerin her türlü sorumluluğu yazarına aittir.

Düzenleyen
Süleyman Demirel Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
İşletme Bölümü
Yönetim ve Organizasyon Anabilim Dalı

Eser Adı
6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı

Derleyen
Arş. Gör. Dr. Seyhan ÖZDEMİR
Bil. İşl. Ramazan DAĞ

ISBN
978-605-9454-22-3

Elektronik Yayın Formatı

PDF

İnternet Adresi
www.odk.sdu.edu.tr
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım 2018/ Isparta

DANIŞMA KURULU
 Prof. Dr. Ayşe Çiğdem KIREL Anadolu Üniversitesi
 Prof. Dr. Ayşegül Asuman AKDOĞAN Erciyes Üniversitesi
 Prof. Dr. Azize ERGENELİ Hacettepe Üniversitesi
 Prof. Dr. Azmi YALÇIN Çukurova Üniversitesi
 Prof. Dr. Cavide Bedia UYARGİL İstanbul Üniversitesi
 Prof. Dr. Deniz ELBER BÖRÜ Marmara Üniversitesi
 Prof. Dr. Dursun BİNGÖL Türk Hava Kurumu Üniversitesi
 Prof. Dr. Enver ÖZKALP Anadolu Üniversitesi
 Prof. Dr. Güler İSLAMOĞLU Marmara Üniversitesi
 Prof. Dr. Havva İnci ERDEM Marmara Üniversitesi
 Prof. Dr. Kadir ARDIÇ Sakarya Üniversitesi
 Prof. Dr. Mahmut PAKSOY İstanbul Kültür Üniversitesi
 Prof. Dr. Ömür Neczan TİMURCANDAY ÖZMEN Dokuz Eylül Üniversitesi
 Prof. Dr. Serpil AYTAÇ Uludağ Üniversitesi
 Prof. Dr. Zeyyat SABUNCUOĞLU İstanbul Ticaret Üniversitesi

i
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım 2018/ Isparta

YÜRÜTME KURULU
 Prof. Dr. İlker Hüseyin ÇARIKÇI (Kongre Dönem Başkanı)
 Prof. Dr. Ramazan ERDEM
 Doç. Dr. Ali Murat ALPARSLAN
 Doç. Dr. Aygen OKSAY
 Doç. Dr. Gaye ATİLLA
 Doç. Dr. Gürcan PAPATYA
 Dr. Öğr. Üyesi Erdal EKE
 Dr. Öğr. Üyesi Halil İbrahim ÖZMEN
 Dr. Öğr. Üyesi Hasan Hüseyin UZUNBACAK
 Dr. Öğr. Üyesi Hatice BAYSAL
 Dr. Öğr. Üyesi Pınar GÖKTAŞ
 Dr. Öğr. Üyesi Tahsin AKÇAKANAT
 Dr. Öğr. Üyesi Tuğba ERHAN
 Dr. Mehmet DİNÇ
 Dr. Seyhan ÖZDEMİR
 Arş. Gör. Ahmet Kuntay DEMİRAL
 Arş. Gör. Esin KİŞİ
 Arş. Gör. Gizem KARADENİZ
 Arş. Gör. Hayri CENGİZ
 Arş. Gör. İlhan KAYACAN
 Arş. Gör. Mehmet ÖZSOY
 Arş. Gör. Serhat DURANAY
 Arş. Gör. Süleyman BAYRAKCIOĞLU
 Arş. Gör. Tuğrul YILMAZER
 Arş. Gör. Serpil KÖSE
 Ögr. Gör. Ahmet GÜNAY
 Öğr. Gör. ALİ ŞENKAYNAĞI
 Öğr. Gör. Emin KAYA
 Öğr. Gör. İbrahim DEMİRTAŞ
 Öğr. Gör. Koray ÇETİNCELİ
 Öğr. Gör. Kutay ÖZDEMİR
 Öğr. Gör. Muhammet Hamdi MÜCEVHER
 Öğr. Gör. Zeynep DEMİRGİL
 Eğitmen Alper YAMAN

KONGRE SEKRETERYASI
Dr. Öğr. Üyesi Tahsin AKÇAKANAT
Dr. Seyhan ÖZDEMİR
Arş. Gör. Tuğrul YILMAZER
Arş. Gör. Hayri CENGİZ
Arş. Gör. Gizem KARADENİZ

ii
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım 2018/ Isparta

Hüseyin YEŞİL - Ela ÜNLER - Ahmet ERKUŞ ......................................................................... 704

Örgütsel Adalet İle Çalışan Sessizliği Arasındaki İlişkide Lider-Üye Etkileşiminin
Düzenleyici Rolü
Ahmet Orkun GÖKTEPE ............................................................................................................. 713
Kurumların Çevreleri İle Etkileşiminde Keşif Amaçlı Bir Araştırma: Peter İlkesi Kızıl Kraliçe
Etkisine Karşı
Seçil BAL TAŞTAN - Burcu AYDIN KÜÇÜK .......................................................................... 722
Üretkenliğe Aykırı Çalışma Davranışlarını Açıklayan Psikososyal Yapılar Olarak İşyerinde
Kıskançlık Duygusu ve Strese Yönelik Esnekliğin İncelenmesi
Handan AKKAŞ - Pınar BAYHAN KARAPINAR .................................................................... 738
Algılanan Prosedürel ve Dağıtımsal Adalet-İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde, Bireycilik-
Toplulukçuluk Alt Boyutlarının Düzenleyicilik Rolü
Fatma Zehra YILDIZ - Emine GÜNDOĞMUŞ - Birsen YENER AYDIN
Emine ATALAY ............................................................................................................................. 750
İnsan Kaynakları Yönetimi ve Örgütsel Davranışın Sinemaya Yansımaları:
Örnek Olay Çalışması
Murat GÜLER - Fatih ÇETİN - H. Nejat BASIM ..................................................................... 761
Bireysel Performansta Bilişsel ve Duygusal Süreçler: Akış Deneyimi ve İş Tatmini
Onur SARIKAYA - Nuray ATSAN ............................................................................................. 770
X ve Y Kuşaklarının Karar Verme Stillerinin Karşılaştırılması
Deniz ELBER BÖRÜ - Taha Yusuf ÇAKAREL ........................................................................ 778
Başarı İhtiyacının Öz Liderlik Davranışı Üzerindeki Etkisi
Taner BULUT - Onur ÜNLÜ ....................................................................................................... 792
2008 ABD Finansal Krizi Çerçevesinde Lehman Brothers’ın Ceo’su Richard Fuld’un
Davranışlarının Max Weber’in Rasyonalite Türlerine Göre İncelenmesi
Esra YURTTAŞ - İrge ŞENER ..................................................................................................... 802
Yöneticilerin Ruhsal Zekâ Seviyelerinin Karar Verme Stillerine Etkisi: Kobi Yöneticileri
Üzerine Bir Uygulama
Halil ERMAN ................................................................................................................................. 813
Bilgisel Yönetim Yetkinliği İle Çalışanların Öznel İyi Oluşları: Örgütsel Öğrenme Yeteneği ve
İletişimde Sosyal Medya Kullanımının Aracı Etkisi
Uğur YOZGAT - Mine AFACAN FINDIKLI ............................................................................. 824
Örgütsel Fanatiklik Ölçeği (ÖFÖ): Çalışanların Algısı Üzerine Bir Ölçek Geliştirme Çalışması
Seval AKSOY - Hakkı AKTAŞ .................................................................................................... 837
Örgütsel Politika Algısı İle Örgütsel Özdeşleşme Etkileşiminde Örgüte Duyulan Güvenin
Aracılık Rolü
Aysun KANBUR - Derya GÜMÜŞ ............................................................................................... 848
Çalışanlarda Rekabetçi Tutumun Yordanması: Benlik Saygısı ve Kontrol Odağının Rolü
Nuket TOP - Orkun DEMİRBAĞ -Kübra ŞİMŞEK DEMİRBAĞ .......................................... 856
Kadın Tekstil İşçilerinin Ustabaşlarıyla Yaşadıkları Çatışmanın, İş Tatminlerine Etkisinde
Ustabaşlarının Politik Yetisinin Düzenleyici Rolü
Işıl USTA......................................................................................................................................... 868
Örgütsel Davranışın Karanlık Yüzü: Örgütsel Davranış Kongreleri Üzerine Bir İnceleme

vii
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN KARANLIK YÜZÜ: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ

KONGRELERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Dr. Öğr. Üyesi Işıl USTA

Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü, isilusta@trakya.edu.tr

Özet

Çalışanların bilerek ve isteyerek olumsuz sonuçlara neden olacak davranışlarda bulunmaları olarak
belirtilen davranışın karanlık yüzünün, örgüt içindeki bireylere ve örgüte zarar verici nitelikte
olduğu için incelenmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir.

Bu çalışmada, örgütsel davranış yazınında davranışın karanlık yüzünü inceleyen çalışmaların

araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla 2013-2017 yılları arasında düzenlenmiş olan Örgütsel
Davranış Kongrelerinde sunulan bildiriler nitel bir araştırma tekniği ile davranışın karanlık yüzü
kapsamında belirlenen anahtar kavramlar ışığında incelenmiştir. Tüm kongrelerde anahtar
kavramları içeren toplam 78 adet bildiri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Davranışın karanlık yüzünü
inceleyen bildiriler en fazla sırasıyla II., III. ve IV. Örgütsel Davranış Kongrelerinde yer almaktadır.
Sessizlik, sinizm, mobbing ve üretkenlik karşıtı iş davranışları en çok incelenen kavramlar olurken
dedikodu ve söylenti, kariyerizm ve işyeri zorbalığı birer adet bildiri ile en az incelenen kavramlar
olarak belirlenmiştir. Yazarların araştırmalarını en fazla sağlık çalışanları, özel sektör çalışanları ile
akademik personel üzerinde yaptıkları ve nicel yöntemlerin veri toplamada en çok tercih edilen
yöntem olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Örgütsel Davranış, Davranışın Karanlık Yüzü, Örgütsel Davranış Kongresi

1. Giriş

Örgütlerin yaşamını devam ettirmesini sağlayan unsurlardan biri örgütün amaçları doğrultusunda
etkili ve verimli bir şekilde görevlerini yerine getiren çalışanlardır. Bu nedenle çalışanların sahip
oldukları bilgi, beceri ve deneyimlerinin yanında örgüt içinde geliştirdikleri ve sergiledikleri her
türlü davranış önemli olmaktadır. Çalışanların birbirlerine ve örgüte karşı tutumları sonucunda
oluşan davranışların kendilerine, başka çalışanlara ve örgüte yarar sağlayan bir boyutu olduğu gibi
olumsuz sonuçlara neden olan bir boyutun varlığından söz edilebilir. Örgütteki çalışanların ve
dolayısıyla örgütün verimli ve etkili çalışmasını düşürecek olan bu davranışların incelenmesi,
altında yatan nedenlerin belirlenmesi ve sonuçlarının irdelenerek çözüm yollarının bulunması
önemli görülmektedir. Çünkü her örgüt amaçlarını gerçekleştirmek istemektedir ancak olumsuz

868
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

sonuçları olan karanlık davranışlar amaca giden yolda engel teşkil edebilmektedir. Bu nedenle
sektörel, örgüt ve birey düzeyinde bu davranışların anlaşılması gereklidir. Bu çalışmada davranışın
karanlık yüzü olarak belirtilen davranışların araştırmalardaki dağılımını, araştırmalarda hangi
sektörlere yoğunlaşıldığını belirlemek ve boşlukları saptamak amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkiye’de
örgütsel davranış alanına yönelik olarak düzenlenen Örgütsel Davranış Kongreleri incelenmiştir. Bu
doğrultuda ilgili alanda çalışma yapacak bilim insanlarına ışık tutulacağı düşünülmektedir.

2. Kavramsal Çerçeve

Örgütsel davranış alanındaki araştırmacılar, davranışın karanlık yüzü konularını anormal ve sapkın
davranışlar olarak incelemeye başlamışlardır. Ancak daha sonraları yapılan sistematik çalışmalar,
davranışın karanlık yüzünü işyerinde şiddet ve saldırganlık açısından incelemiştir. Bu bakış açısı
karanlık taraf şemsiyesi altına dahil edilmeye başlayan tüm işyeri davranışlarını kapsaması için
genişletilmiştir. Griffin ve O’Leary-Kells (2004)’in “Örgütsel Davranışın Karanlık Yüzü” çalışması
sözü edilen bu eğilimi destekler niteliktedir. Davranışın karanlık yüzü, insanların diğer insanları
incittiği, bunu sürdürdüğü ve büyüttüğü durumlar ile insanların zenginlik arayışı, güç ve intikam
için etik olmayan, yasadışı, değersiz ve kınama gerektiren davranışlarından oluşmaktadır (Linstead,
Marechel ve Griffin, 2014: 167).

Davranışın karanlık yüzü, bir kişi ya da bir grup kişi tarafından gerçekleştirilen, örgüt içindeki bir
kişi ya da örgüt içindeki diğer kişiler veyahut örgütün kendisi için olumsuz sonuçlara sahip güdülü
davranışlardır. İlk olarak davranışın karanlık yüzü olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Örgütün
mülkiyetine giren herhangi bir şeyin çalınması yani hırsızlık gibi gerçek ve ölçülebilir maliyetler ile
bir çalışanın terfisinde verilecek optimal olmayan örgütsel bir karar verme gibi dolaylı ve özel
maliyetler, ihmal sabotaj gibi sinsi maliyetler, örgüt itibarına zarar gelmesi, medya skandalları ve
para cezaları gibi birçok olumsuz durum ortaya çıkmaktadır. İkinci olarak davranışın karanlık yüzü
çeşitli şekillerde güdülenmektedir. Kişi ya da kişiler davranışın neden olacağı potansiyel sonuçları
bilerek davranışı gösterme niyeti ya da farkındalığına sahiptirler. Bir yöneticinin yanlış karar
vermesi, bir satış görevlisinin müşteriye karşı yanlışlıkla hata yapması gibi davranışlar maliyetle
sonuçlansa bile davranışların altında bir kasıt bulunmaması nedeniyle davranışın karanlık yüzü
kapsamına girmemektedir. Eğer bir satış görevlisi, müşterilere sürekli tekrar eden bir şekilde kötü
davranıyorsa örgütün performans değerlendirme sisteminin bu problemi tanımlaması, çalışanın
müşteri ilişkileri konusunda eğitim alması, başka bir göreve atanması ya da işine son verilmesi
gerekmektedir. Bu nedenle davranışın karanlık yüzü kaza, yanlışlık ve hatalardan ayrı olarak
değerlendirilmelidir (Griffin and O’Leary-Kelly, 2004: 6). Davranışın karanlık yüzü olarak

869
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

nitelendirilen davranışların sonuçlarını bilerek ve kasıtlı bir şekilde yapıldığı ve hem örgüt hem de
örgüt içindeki diğer çalışanlara zarar verici nitelikte olduğu söylenebilir.

Davranışın karanlık yüzü, insan refahına zarar veren ve örgüte zarar veren davranışlar olmak üzere
iki temel kategoriye ayrılmakta ve bu kategorilerin her biri kendi içinde iki alt kategoriyi
barındırmaktadır. İlk kategori başka kişilere zarar veren sözlü ve psikolojik taciz, cinsel taciz,
güvenli olmayan iş uygulamaları ile kişinin kendisine zarar veren alkol ve yasadışı ilaç kullanımı,
sigara kullanımı, özel güvenli olmayan iş davranışları ve intihar davranışı gibi davranışları
içermektedir. İkinci kategori olan ve örgüte zarar veren davranışlar ise örgüte açık ve ölçülebilir
maliyetleri (hırsızlık, işe gelmeme, devamsızlık gibi) olan davranışlar ile açık olmayan finansal
maliyeti (yıkıcı politik davranışlar, uygun olmayan izlenim yönetimi, gizliliğin ihlali, devamlı
yetersiz performans gibi) olan davranışları içermektedir (Griffin and O’Leary-Kelly, 2004: 8-17;
Linstead, Marechel ve Griffin, 2014: 167-168). Bu doğrultuda mobbing (pskikolojik şiddet),
fiziksel şiddet, cinsel taciz, alkol ve ilaç kullanımı, hırsızlık, ayrımcılık, misilleme, işyeri
nezaketsizliği, üretkenlik karşıtı iş davranışları, sanal ve sosyal kaytarma, aldatma, intikam
davranışı, dışlanma, bencillik, sinizm, sessizlik, fısıltı gazetesi, dedikodu ve söylenti,
whistleblowing (bilgi uçurma), kariyerizm, uygunsuz izlenim yönetimi ile yıkıcı politik davranışlar
ilgili yazında davranışın karanlık yüzü şemsiyesi altında incelenen kavramlar olarak karşımıza
çıkmaktadır (Binboğa, Eğin ve Gülova, 2018; Griffin and O’Leary-Kelly, 2004).

3. Araştırmanın Yöntemi

Örgütlerde davranışın karanlık yüzü kapsamına giren kavramları inceleyen çalışmaları

belirleyebilmek amacıyla Örgütsel Davranış Kongreleri incelenmiştir. I. Örgütsel Davranış
Kongresi 15-16 Kasım 2013 tarihlerinde Sakarya Üniversitesi, II. Örgütsel Davranış Kongresi 7-8
Kasım 2014 tarihlerinde Melikşah Üniversitesi, III. Örgütsel Davranış Kongresi 6-7 Kasım 2015
tarihlerinde Gaziosmanpaşa Üniversitesi, IV. Örgütsel Davranış Kongresi 4-5 Kasım 2016
tarihlerinde Çukurova Üniversitesi ve V. Örgütsel Davranış Kongresi 3-4 Kasım 2017 tarihlerinde
Marmara Üniversitesi tarafından düzenlenmiştir. Araştırmanın evrenini 2013-2017 yılları arasında
düzenlenmiş olan Örgütsel Davranış Kongreleri Bildiri Kitaplarında yer alan bildiriler
oluşturmaktadır. Sırasıyla örgütsel davranış kongreleri; 80 adet, 109 adet, 110 adet, 97 adet ve 97
adet bildiri içermektedir. Araştırmanın örneklemi ise Örgütsel Davranış Kongreleri Bildiri
Kitaplarında yer alan ve davranışın karanlık yüzü kapsamına giren konuları inceleyen 78 adet
bildiriden meydana gelmektedir. Araştırma kapsamında incelenecek bildirilerin seçiminde
kullanılan anahtar kavramlar, Griffin ve O’Leary-Kelly (2004), Kanten ve Kanten (2016) ile

870
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

Binboğa, Eğin ve Gülova (2018) tarafından yapılan örgütsel davranışının karanlık yüzünü açıklayan
eserlerden yararlanarak belirlenmiştir.

Araştırma kapsamında kullanılan anahtar kavramlar şu şekildedir; mobbing (pskikolojik şiddet),

fiziksel şiddet, cinsel taciz, alkol ve ilaç kullanımı, hırsızlık ayrımcılık, misilleme, işyeri
nezaketsizliği, üretkenlik karşıtı iş davranışları, sanal ve sosyal kaytarma, aldatma, intikam
davranışı, dışlanma, bencillik, sinizm, sessizlik, fısıltı gazetesi, dedikodu ve söylenti, whistleblowing
(bilgi uçurma), kariyerizm, uygunsuz izlenim yönetimi, yıkıcı politik davranışlar. Bu kapsamda
anahtar kavramlar ışığında kongre bildiri kitaplarında ilgili kavramları inceleyen çalışmaların sayısı,
uygulama alanları ve araştırma yöntemleri nitel bir araştırma yöntemi olan içerik analizi ile
incelenmiştir. İlgili araştırma Ağustos-Eylül 2018 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Bildirilerden elde
edilen veriler ile bildiri sayıları, örneklemleri ve kullanılan veri toplama yöntemleri yıllar itibariyle
ve karşılaştırmalı olarak belirlenmiştir.

4. Bulgular

2013-2017 yılları arasında gerçekleştirilen Örgütsel Davranış Kongreleri çalışma kapsamında

belirlenen anahtar kavramlar ışığında incelenmiş olup elde edilen veriler bu başlık altında
gösterilmektedir.

Tablo 1’de davranışın karanlık yüzü kapsamında incelenen konuları içeren I.Örgütsel Davranış
Kongresi’nde sunulan bildiriler yer almaktadır.

Tablo 1: I. Örgütsel Davranış Kongresi’nde Sunulan Bildiriler (2013)

Bildiri Veri Toplama Yöntemi

Anahtar Kavram
Sayısı
Mobbing
Örgütsel sapma davranışı
Örgütsel dışlanma
İşyeri nezaketsizliği
Üretkenlik karşıtı iş
davranışı
Örneklem
Nicel Nitel
Üniversite akademik ve idari
3 personel (1) 3 -
Sağlık çalışanları (2)
1 Ceza infaz kurumu - 1
1 Akademik personel 1 -
1 Sağlık çalışanları 1 -
Akademik personel (1) -
2 2
Çeşitli sektörler (1)

Tablo 1’e göre; kongrede toplam 8 adet bildiri sunulmuş olup en çok incelenen kavramın
“mobbing”, eğitim ile sağlık sektörünün öncelikli sektörler olduğu ve veri toplama yöntemi olarak
anket yönteminin tercih edildiği görülmektedir. Yalnızca Örgütsel sapma davranışı incelenmek
üzere bir ceza infaz kurumunda birebir görüşme yöntemi tercih edilmiştir.

871
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

Tablo 2: II. Örgütsel Davranış Kongresi’nde Sunulan Bildiriler (2014)

Bildiri Veri Toplama Yöntemi

Anahtar Kavram
Sayısı
Mobbing
Örgütsel sapma davranışı
İşyeri nezaketsizliği
Üretkenlik karşıtı iş davranışı
Sanal kaytarma
Örgütsel sessizlik
İntikam davranışı
Sinizm
Whistleblowing
Dedikodu ve söylenti
Örneklem
Nicel Nitel
Bankacılık sektörü (1)
2 1 1
Alan incelemesi (1)
1 Akademik personel 1 -
1 Özel sektör çalışanları 1 -
Sağlık çalışanları (1) -
2 2
Turizm sektörü çalışanları (1)
İnternete bağlı bilgisayar ile çalışanlar -
3 (1) 3
Akademik personel (1)
Kamu sektörü çalışanları(1)
5 Bilişim sektörü çalışanları (2) 3 2
Çeşitli sektörler (1)
2 Akademik personel 1 1
Sağlık çalışanları (1) -
4 Turizm sektörü çalışanları (1) 4
Akademik personel (2)
1 Sağlık çalışanları (1) 1 -
1 Akademik personel (1) 1

Tablo 2’de II. Örgütsel Davranış Kongresi’nde sunulan ve davranışın karanlık yüzü kapsamında
incelenen 22 adet bildiri yer almaktadır. En çok çalışılan örgütsel davranış konusu “sinizm”, en çok
incelenen örneklem ise akademik personel olarak görülmektedir. Yapılan araştırmalarda verileri
toplamada nicel yöntem en fazla kullanılan yöntemdir.

III. Örgütsel Davranış Kongresinde yer alan bildiriler tablo 3’te gösterilmektedir. Tabloya göre, 23
adet bildiri içinde “örgütsel sessizlik” en fazla çalışılan konu olurken “kariyerizm” en az çalışılan
konu olarak görülmektedir. Yapılan incelemeler çoğunlukla sağlık çalışanları üzerine
yoğunlaşmaktadır. Nicel veri toplama yöntemi en çok tercih edilen yöntemdir.

Tablo 3: III. Örgütsel Davranış Kongresi’nde Sunulan Bildiriler (2015)

Bildiri Veri Toplama Yöntemi

Anahtar Kavram Örneklem
Sayısı Nicel Nitel
Mobbing 2 Sağlık çalışanları (2) 1 1
Akademik personel (1) -
Üretkenlik karşıtı iş davranışı 2 2
Bilişim sektörü çalışanları (1)
Sanal kaytarma 3 İdari personel (1) 1 -
Sağlık çalışanları (3)
Akademik personel (2)
Örgütsel sessizlik 10 Özel sektör çalışanları (2) 9 1
Özel ve kamu sektörü çalışanları (2)
Eğitim kurumu(1)
Akademik personel (1) -
Sinizm 3 Özel sektör çalışanları (1) 3
Öğretmenler (1)
Sağlık çalışanları (1) -
Whistleblowing 2 2
Kamu sektörü çalışanları (1)
Kariyerizm 1 Kamu sektörü çalışanları (1) 1 -

872
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

Tablo 4: IV. Örgütsel Davranış Kongresi’nde Sunulan Bildiriler (2016)

Bildiri Veri Toplama Yöntemi

Anahtar Kavram
Sayısı
Mobbing
Örgütsel sapma davranışı
Üretkenlik karşıtı iş
davranışı
Örgütsel sessizlik
İntikam davranışı
Sinizm
Örgütsel Dışlanma
Örneklem
Nicel Nitel
Sağlık çalışanları (1)
2 1 1
Mağdurlarla görüşme (1)
1 Alan araştırması 1
2 Özel sektör çalışanları (2) 2
Kamu sektörü çalışanları (1)
Sağlık çalışanları (1)
6 5 1
Özel sektör çalışanları (3)
Alan araştırması (1)
1 Akademik personel 1 -
Banka çalışanları (1) -
3 3
Özel sektör çalışanları(2)
1 Özel sektör çalışanları(1) 1 -

Tablo IV.’te yer alan IV. Örgütsel davranış kongresinde sunulan bildiriler içinde bir önceki
kongrede olduğu gibi “örgütsel sessizlik” en çok incelenen kavram olurken “sapma ve intikam
davranışı” ile “örgütsel dışlanma” en az tercih edilen konular olmaktadır. İlgili anahtar kelimeler
genellikle özel sektör çalışanları üzerinde ve nicel yöntemler ile araştırılmıştır.

Tablo 5: V. Örgütsel Davranış Kongresi’nde Sunulan Bildiriler (2017)

Bildiri Veri Toplama Yöntemi

Anahtar Kavram Örneklem
Sayısı Nicel Nitel
Üretkenlik karşıtı iş -
1 Özel sektör çalışanları (1) 1
davranışı
İntikam davranışı 1 Özel sektör çalışanları (1) 1 -
Akademik personel (1) -
Özel sektör çalışanları (1)
Sinizm 5 Sağlık çalışanları (1) 5
Kamu ve özel sektör çalışanları
(2)
Whistleblowing 1 1
İşyeri zorbalığı 1 Sağlık çalışanları (1) 1 -

V. Örgütsel Davranış Kongresi kapsamında “sinizm” en çok araştırılan kavram olduğu dikkat
çekmektedir. Uygulama alanı olarak özel sektör çalışanları, veri toplama yöntemi olarak nicel
yöntemler kullanılmıştır.

873
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

Tablo 6: 2013-2017 Yılları Arası Örgütsel Davranış Kongresi’nde Sunulan Davranışın

Karanlık Yüzü Bildirileri Sayısı

Anahtar Değişken Bildiri Sayısı

Mobbing 9
Örgütsel sapma davranışı 3
Dışlanma 2
İşyeri nezaketsizliği 2
Üretkenlik karşıtı iş davranışı 9
Sanal kaytarma 6
Örgütsel sessizlik 21
İntikam davranışı 4
Sinizm 15
Whistleblowing 4
Dedikodu ve söylenti 1
Kariyerizm 1
İşyeri zorbalığı 1
Toplam 78

2013-2017 yılları arasında gerçekleştirilen Örgütsel Davranış Kongrelerinde örgütsel davranışın

karanlık yüzü kapsamında değerlendirilen konuları inceleyen toplam 78 adet bildiri sunulmuştur.
%27’lik oranla “örgütsel sessizlik”, %19’luk oranla “sinizm”, %12’lik oranlarla “mobbing” ile
“üretkenlik karşıtı iş davranışları” en çok çalışılan kavramlar olup %1’lik oranla dedikodu ve
söylenti, kariyerizm ve işyeri zorbalığı beş yıl boyunca en az çalışılan kavramlar olarak yerini
almaktadır.

Tablo 7’de yıllar itibariyle kongrelerde sunulan toplam bildiriler içinde davranışın karanlık yüzü
bildirilerinin yeri gösterilmektedir.

Tablo7: 2013-2017 Yılları Arası Örgütsel Davranış Kongresi’nde Sunulan Toplam Bildiriler
İçinde Davranışın Karanlık Yüzünün Yeri

Davranışın
Karanlık Yüzü
Toplam Bildiri Sayısı N f (% )
Bildirileri
Sayısı n
I. Örgütsel Davranış Kongresi 80 8 %10
II. Örgütsel Davranış Kongresi 109 22 %20
III. Örgütsel Davranış Kongresi 110 23 %21
IV. Örgütsel Davranış Kongresi 97 16 %16
V. Örgütsel Davranış Kongresi 97 9 %9

874
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

Örgütsel Davranış Kongreleri içinde davranışın karanlık yüzü kapsamında değerlendirilen

kavramların araştırılma oranın oldukça düşük olduğu tablo 7’de görülmektedir. İlgili alanda en fazla
bildiri %20 ile %21’lik oranlar ile II. ve III. Örgütsel Davranış Kongrelerinde sunulmuş olup ileriki
tarihlerde davranışın karanlık yüzünü inceleme oranlarının azaldığı söylenebilir.

5. Sonuç, Tartışma ve Öneriler

Bu çalışmada 2013-2017 yılları arasında düzenlenmiş olan Örgütsel Davranış Kongrelerinde

sunulan bildiriler, davranışın karanlık yüzü kapsamında değerlendirilen anahtar kavramlar temel
alınarak değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda 78 adet bildiri olduğu tespit edilmiş olup elde edilen
genel sonuçlar şu şekildedir:

 Kongrelerde sunulan toplam bildirilerin %15’i davranışın karanlık yüzü kapsamına giren
kavramları incelemektedir.

 Davranışın karanlık yüzü kapsamına giren kavramları inceleyen en fazla bildiri sayısı %20 ile
%21’lik oranlar ile II. ve III. Örgütsel Davranış Kongrelerinde yer almaktadır.

 Kongrelerde sırasıyla en fazla çalışılan kavramlar; I. Kongrede “mobbing”, II. ve V. Kongrede

“sinizm” III. ve IV. Kongrede “örgütsel sessizlik” olarak belirlenmiştir.

 %27’lik oranla “örgütsel sessizlik”, ve %19’luk oranla “sinizm” bütün kongrelerde en çok
çalışılan kavram olurken %1’lik oranla en az çalışılan kavramların dedikodu ve söylenti, kariyerizm
ve işyeri zorbalığı olduğu görülmüştür.

 I. Kongrede eğitim ile sağlık sektörünün, II. Kongrede akademik personelin, III. Kongrede sağlık
çalışanlarının, IV. ve V. Kongrede özel sektör çalışanlarının en çok incelemeye konu olan
örneklemler olduğu söylenebilir.

 Bildirilerin %86’sının nicel veri toplama yöntemini ve %14 gibi düşük bir oranının nitel veri
toplama yöntemini tercih ettiği tespit edilmiştir.

Bu sonuçlar ışığında, davranışın karanlık yüzü kapsamında değerlendirilen kavramlar konusunda

yapılan araştırmaların yetersiz kaldığını söylemek mümkündür. Bütün kongrelerde sunulan bildiri
sayısı 493 iken davranışın karanlık yüzünü inceleyen toplam bildiri sayısı 78 bildiri ile sınırlı
kalmaktadır. Ayrıca davranışın karanlık yüzüne giren konuların tümünün eşit bir şekilde
incelenmediği bazı kavramların diğerlerine kıyasla daha öne çıktığı söylenebilir. Çalışmaların bazı
sektörlerde yoğunlaştığı bazı sektörlerdeki araştırmaların eksik kaldığı belirtilebilir. Binboğa, Eğin
ve Gülova (2018), ULAKBİM Akademik Arşivi Veri Tabanı’nda 2010-2017 yılları arasında

875
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

davranışın karanlık yüzü kapsamında değerlendirilen kavramları içeren makaleleri araştırdığı

çalışmasında, sırasıyla mobbing, sinik davranışlar ve örgütsel sessizlik ile ilgili en çok çalışma
yapıldığını ve en çok veri toplama yöntemi olarak nicel yöntemlerin tercih edildiğini belirlemiştir.
Dolayısıyla çalışmadan elde edilen sonuçlar ile Binboğa, Eğin ve Gülova (2018)’in elde ettiği
sonuçlar benzerlik göstermektedir.

İlgili yazında davranışın karanlık yüzü kapsamına giren davranışları inceleyen çalışmaların sayısına
kıyasla şemsiye kavram olan davranışın karanlık yüzünü inceleyen çalışmaların kısıtlı olduğu
görülmektedir. Bu nedenle bu çalışma ile ilgili yazındaki boşluklar görülebilecek ve daha sonra
yapılacak çalışmalara ışık tutulabilecektir. Ayrıca karanlık davranışlar ile ilgili çalışmaların
sayısının azlığının nedenleri araştırılabilir. Bu kapsamda ilgili alanda çalışanlara mülakat yoluyla
ulaşılabilir. Yabancı yazında davranışın karanlık yüzü ile ilgili çalışmaları toplu halde inceleyen
yayına rastlanmamıştır. Konu bazında Türkiye’deki çalışmaların yanı sıra yurtdışında yapılan
çalışmalarda incelenerek ilgili alandaki eğilim belirlenebilir.

Ayrıca örgütsel davranış kapsamına giren diğer konuların da karanlık yönlerinin araştırılmaya
başlandığı ilgili yazın taramasında görülmüştür. Liderliğin karanlık yüzü, iş-aile çatışmasının
karanlık yüzü, kişiliğin karanlık yüzü, örgütsel vatandaşlığın karanlık yüzü gibi kavramlar
incelenen konular arasında yer almaktadır. Her davranışın bir aydınlık yanı olduğu kadar karanlık
bir tarafının da olduğu unutulmaması gereken bir gerçektir.

Her bilimsel çalışmanın olduğu gibi bu çalışmanın da kısıtları bulunmaktadır. Öncelikle sadece
Örgütsel Davranış Kongrelerinde sunulan bildiriler araştırılmıştır. Yazındaki boşlukları fark
edebilmek adına ileride yapılacak çalışmalarda diğer kongrelerin veya veri tabanlarının incelenmesi
önerilebilir.

Kaynakça

Binboğa, G., Eğin, E. & Gülova, A. (2018). Örgütsel davranışın karanlık yüzü ve Türkçe literatürün
İncelenmesine yönelik bir araştırma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1),
382-399.

Griffin, R. W. & O’Leary-Kelly, A. M. (2004). The dark side of organizational behavior. San
Francisco: John Willey & Sons.

Linstead, S., Marechel, G. & Griffin, R. W. (2014). Theorising and researching the dark Side of
organizations. Organizations Studies, 35(2), 165-188.

876
 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı 2-3 Kasım2018 / Isparta

I.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiri Kitabı, 15-16 Kasım 2013, Sakarya Üniversitesi

II.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiri Kitabı, 7-8 Kasım 2014, Melikşah Üniversitesi

III.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiri Kitabı, 6-7 Kasım 2015, Gaziosmanpaşa Üniversitesi

IV.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiri Kitabı, 4-5 Kasım 2016, Çukurova Üniversitesi

V.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiri Kitabı, 3-4 Kasım 2017, Marmara Üniversitesi

877

View publication stats