‫په اکثره اسالمی هیوادونو کښی خصوصًا هغه ښځی چی په دفترونو کښی او ی ا پ ه تعلیمی ادارو کښ ی ک ار ک وي‬

‫دیو داسي مشکل سره مخامخ ګ یږی چی دهغ وی خاون د او ی ا یي د خس رګنی ترین ه دا تقاض ا ک وی چی ددوی دی‬
‫دخپل نوم سره دخاوند نوم یو ځاي ګړی‪ .‬او ګویا ښځه پ ه دی فکرکښ ی ش ی چی آی ا دا ب ه ک وم اس المی فع ل وي‪.‬‬
‫داسالم یو نامتو امام محمد عبده واې ‪ :‬دغه لوړی درجی ته چي اسالم ښځه پورت ه ګ ړي؛ هیڅ پخ وانی دین هم ن ده‬
‫پورته کړی‪ ،‬اونه هیڅ ش ریعت او ق انون داس ی ک ارکړی‪ ،‬بلکي تراس الم مخکي اوورس ته هیڅ امت اوملت هم دی‬
‫منزلت ته ندی رسید لي‪ ،‬دغه اروپایي ملتونه چی تمدن اوپر مختګ یي دښځي په احترام او اک رام کې مبالغ ه ک ړی‬
‫بیا يي هم ښځه هغه مقام ته نده رسولي کوم ته چي اسالم پورته کړی‪.‬‬

‫آیا دمیرمنو څخه دهغو د شناخت اخستل درسته ده؟ نوم دانسان په شخصیت ډیره ژوره اغ یزه ک وې ‪ .‬ښ ځې پ ه دې‬
‫خبره تل پریشانه وې چې ټولنه دتل لپاره ددوی څخه دقربانې غوښتنه کوۍ‪.‬او تل ې ددوی د حقوق و څخ ه ډیرزی اد‬
‫دفرایضو دادکول و ت ذکره ک یږی‪ .‬پ ه وړو وړو معامالتوکل ه رورون و ت ه او کل ه خپل و خاون د ت ه اول ویت ورک ول‬
‫کیږی‪.‬آن تردی چی کله خو داسې هم کیږی چی ددوی حقوق ددوی دښځیتوب له کبله ترخپوالندی کیږی ‪ .‬ښځی بیا‬
‫هم ددی ټولو خبرو باوجود دا دټولنۍ د رسم رواج او دود په کړنلو سره خاموشه پاتی کیږی‪ .‬ترټولو زیات ه دتکلی ف‬
‫خبره خو داده چی کله ددوی څخه د نوم شناخت واخستل شی‪ .‬دامرحله دښځی پ ه ژون د کښ ی هغ ه وخت رامنځت ه‬
‫شی کله چی دنوی ژوند آغاز وکي‪ .‬دواده څخه وروس ته ن ه ی وازي دا چي دخاون د بلکي د خس رګنی هم دآرزو وي‬
‫چي ښځه دخپل نوم څخه دپالرنوم هیسته ګړي اوپرځاي ي دخاوند نوم کیخودل شي‪ .‬اسالم دداسی ک ار څخ ه ښ ځه‬
‫منعه کوي چی له واده وروسته دی خپل ځان خاوند پوري منسوب ګړی‬

‫بی له شکه چی نوم دانسان په شخصیت ډیره ژوره اغیزه کوي‪ .‬دانسان پیژندنه دهغی دنوم څخه ګ یږی؛ دخپ ل ن وم‬
‫سره دانسان مینه یو قدرتي عامل دی ځکه چی کله هم دیوانسان پوره نوم واخستیل شی نو هغي انسان ته دخپل دنوم‬
‫وزن‪ ،‬اهمیت‪ ،‬عزت اواحترام احس اس ګ یږی‪ .‬خ وولی د ښ ځی س ره داس ی غیرامتی ازي س لوک ګ یږی چی دهغي‬
‫نسبت دخپو الندی ګیږی‪ .‬دښځو د نوم دنسبت دختملولپاره نه ی واځی داچی دټول ني ی و ف رد بلک ه ټول ه ټول نی خ پی‬
‫رابدولی دی‪ .‬دمثال په توګه دیوی ښځی ن وم دواده څخ ه مخت ه س عدیه وف ا وی او دواده څخ ه وروس ته ورت ه خپ ل‬
‫خاوند وواې چی باید دخپل نوم په سعدیه احمد بدل ګړي ‪ .‬ځکه چی دخاوند نوم يي احمد وی‪.‬‬

‫دښځی دنوم سره د خاوند دنوم منسوبیدل په اسالم کښی کوم شرعي حثیت نه ل ري ځک ه چی درس ول هللا ص لی هللا‬
‫علیه وسلم دټولوبیبانو ( ازواج مطهرات) دنومون و س ره دهغ وی دپالرون و نومون ه وول دمث ال پ ه ټوګ ه حض رت‬
‫حفصه بنت عمررض‪ ،‬حضرت عایشه بنت ابوبکر‪ ،‬حضرت ام حبیبه بنت سفیان او درسول هللا اولنی ببی حضرت‬
‫حد یجه بنت حویله او داسی نوري بیباني او دحلفاو راشدنیو مثالون ه هم داس الم پ ه ت اریخ کی ش ته‪ .‬ل ه دی خ برودا‬
‫څرګندی ګی چی ځمونږ په مقدس دین کښی ددی خبرو هڅه شرعي حیثت نش ته چی دخاون د دن وم س ره د ښ ځی د‬
‫نوم نسبت یو ځاي ګړی شي‪.‬‬

‫دخاوند دنوم سره دښځي دنوم دنسبت یو ځاي کولو میالن دغرب څخه اخستل شوی او اوس په اس المی ن ړۍ کښ ی‬
‫ددی میالن په زیاتیدودي‪ .‬په غربۍ نړۍ کښی دواده شوی ښځي دنوم سره دخاوند دنوم دنسبت ی و ځ اي کول ورواج‬
‫دی داپه حقیقت کښی دښځي دحقوقوسره سراسر ناانصافی ده ځکه چی په داسی ک ارکولو س ره دښ ځی تش خص ل ه‬
‫منځه زی‪ .‬دمثال په توګه که چیری ددی ښځی طالق وشی نو بیا به داښځه خپل تشخص بدلوي‪ .‬پ ه داس ی ک ارکولو‬
‫سره خوبه په ټولنه کښی د ښځی تشخص له منځه والړشی ‪ ،‬ددی ټولو کارونو ترشا چی دغرب کومه فلسفه ده هغ ه‬
‫مادیت پوري تړلی ده زه چی په دی کارکولو سره هغه (دښځي خاوند) خپل ملکیت کنړی‪ ،‬او ددی ترڅن ګ دغ رب‬
‫ددی فکر ترجماني هم کوي چی ښځه فقط دجسمانی ضرورتو پوره کولو یومشین دي‪.‬‬

‫خو له بل طرفه اسالم دښځو حقوقو ته ډیره پاملرنه ګړی که هغه دمور پ ه ش کل کښ ی وي اوی ا د خ ور‪ ،‬ل ور اوی ا‬
‫ښځی‪ .‬اسالم هیڅه کله هم نه غواړی چی دښځی تشخص دی له منځه والړشی‪.‬‬

‫تان‬ ‫ل افغانس‬ ‫کاب‬

‫‪ ۲۹‬جمادی االول ‪۱۴۳۱‬‬
‫عطاء الرحمن دراني‬