Prezentacije

Sedmi naučno-stručni skup
PROJEKTOVANJE, PRORAČUN I IZGRADNJA

SEIZMIČKI OTPORNIH ZIDANIH ZGRADA
Prezentacije
Beograd
12. jun 2013. g.
UDRUŽENJE „IZGRADNJA“, VII naučno-stručni skup:
PROJEKTOVANJE, PRORAČUN I IZGRADNJA SEIZMIČKI OTPORNIH ZIDANIH ZGRADA
KRITIČKI OSVRT NA
ODREĐIVANJE SEIZMIČKIH SILA PREMA EC 8
Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.

Birthplace: Kikinda, Yugoslavia
Education: Ph.D., California Institute of Technology, in Civil Engineering and Geop-
hysics, 1969.; M.S., Princeton University, in Civil Engineering, 1966.; Dipl. Ing., Univer-
sity of Belgrade, in Civil Engineering, 1965.
Position: Professor; Civil & Environmental Engineering Department; University of
Southern California; Los Angeles, CA 90089-2531; tel. (213) 740-0570; FAX (213) 744-
1426;
Professor Trifunac is one of the leading experts in Earthquake Engineering and Engi-
neering Seismology worldwide. He has conducted both theoretical and experimental work
on a variety of topics including: earthquake source mechanism, empirical scaling of strong
ground motion, strong motion arrays deployment, seismic wave propagation and site effe-
cts on strong ground motion, seismic hazard assessment, structural dynamics and soil-stru-
cture interaction, full-scale testing of structures, seismic instrumentation and data proce-
ssing, statistics of earthquake response, and tsunami research. He is an author or coauthor
of nearly 400 technical publications, and his work is widely cited.
Prof. Trifunac joined the University of Southern California (USC) in 1976. Before jo-
ining USC, he spent three years at California Institute of Technology (1972-1975) as Assi-
stant Professor of Applied Science, two years at Lamont-Doherty Geological Observatory
of Columbia University first as Research Scientist, and then as Research Associate and Le-
cturer in Department of Geology (1970-1972), and one year at California Institute of Te-
chnology as Research Fellow in Applied Mechanics (1969-1970). His other appointments
include J.S.P.S. Research Professor at Kyoto University, School of Civil Eng: (1988/49),
and Consultant of the Nuclear Regulatory Commission to its Advisory Committees on Re-
actor Safeguards (1971-1994), and on Nuclear Waste (1989-1994).
He is a member of American Geophysical Union (AGU), American Society of Civil
Engineers (ASCE), Seismological Society of America (SSA), Sigma Xi; Earthquake En-
gineering Research Institute (EERI), Indian Society of Earthquake Technology (ISET),
and New York Academy of Sciences. He is also a member of the Yugoslav Academy of
Engineering, of the Russian Academy of Natural Sciences, Fellow of the Indian National
Academy of Engineering, and Honorary Member of Indian Society of Earthquake Tech-
nology. He has received the Kapitsa Gold Medal, to author of scientific discovery in 2002
from the Russian Academy of Natural Sciences, Lockhead Martin Senior Research Award
for seminal contributions in the field of earthquake engineering and seismology in 2000
from the University of Southern California, the ISET Award in Earthquake Technology in
1989 for the best paper in that year, and the Hanumatacharya Joshi Award in 1991 for the
best paper in structural dynamics. He has been named among Top 20 Authors on the Spe-
cial Topic – Earthquakes worldwide for the period 1993-2003 (one of only two earthquake
engineers on this lists), and among Top 1% Authors in Engineering worldwide for the pe-
riod 1995-2005 by the Institute of Scientific Information (Thompson ISI).
Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

„Kritički osvrt na određivanje seizmičkih sila prema EC 8“
1/25
KRITIČKI OSVRT NA ODREĐIVANJE

SEIZMIČKIH SILA PREMA EC 8
COMMENTS ON SELECTING SEISMIC DESIGN

FORCES IN TERMS OF EC 8
Mihailo D. Trifunac
Civil Eng. Department

University of Southern California, Los Angeles, CA
E-mail: trifunac@usc.edu
URL: www.usc.edu/dept/civil_eng/Earthquake_eng/
INTRODUCTION
Development, formulation and implementation of engineering design
codes have some important features which should be emphasized:
• It takes many years for good codes to be formulated and accepted. It
also takes many years for code changes/improvements to be adopted.
• While design codes must be simple, this simplicity can lead to
problems if it is not implemented wisely.
• Codes must be flexible to permit uses of new rational design methods.
• Simplified code procedures must be based on sound understanding of
the complexity of the phenomena which govern the response. This
requires broad and interdisciplinary expertise of those who develop
the code procedures.
• Code procedures must be selected by local experts who understand the
local conditions, and should never be “imported” from other countries,
irrespective of how “advanced” those codes may be.

2/25
Design of earthquake resistant structures is an interdisciplinary

process. For practical reasons it is usually divided into sequential
tasks, which tend to be related to the related disciplines, like
seismology, geology, geophysics, geotechnical engineering, structural
engineering, and so on. However, this division leads to numerous
problems and inconsistencies.
To a seismologist the size of an earthquake is measured in terms of
its magnitude or seismic moment. To an engineer designing a bridge
or a tunnel crossing a fault, it is not the magnitude, but the expected
fault displacement at the point where it intersects with the structure.
To a geotechnical engineer concerned with liquefaction, for example,
it is the energy and duration of strong motion that will govern the
outcome. Of course, many of those functions and variables are
mutually correlated, but the correlation equations can be highly
dependent on local site and regional conditions and hence must be
developed for each region separately.
Methods of analysis must also be consistent from one stage of

analysis to the next. For example, to perform performance based
design it is necessary to specify strong motion amplitudes at
different frequencies, and for different probabilities of being
exceeded, in a mutually consistent manner. Unless this consistency
is maintained there is no point in spending the time and money for
detailed design, since the outcome will not reflect the desired
criteria. An example of such inconsistency which we will discuss
has to do with scaling the design spectra in terms of peak
acceleration and fixed shape spectra. Another example is the push-
over analysis of a structure, in absence of soil structure interaction
(SSI), and the use of design spectra which have not been modified
for SSI.

3/25
Examples of how the spectra determined by UHM in the Balkans compare with other
spectral scaling, such as Eurocode 8, can be found in the papers by Lee et al. (2010,
2011a,b). The things that are of particular interest for this presentation are (1) the
relationship of the spectral amplitudes and shapes of uniform-hazard spectra (UHS)
with regional seismicity, and (2) the probabilities of exceedance that are associated
with the no-collapse and damage-limitation analyses. To illustrate this dependence,
we consider the examples of UHS for the northwestern region of Bosnia and
Hezegovina.
Inside this region shown in previous figure, Lee et al. (2011a) analyzed the growth
of UHS amplitudes with respect to the radius of the circular region surrounding the
site, and computed the distance to the farthest earthquake sources included in the
contribution to the UHS amplitudes for which the UHS amplitudes are within either
5% or 1% of the estimated asymptote as. This is illustrated in the above figures,
which show the growth of UHS vs.distance at a station located at 45° N, and 19° E.
It is seen that the UHS amplitudes grow faster as the probability of exceeding
spectral amplitudes decreases.

4/25
This figure summarizes the dependence of on spectral period, the probability of

exceeding the spectral amplitudes (p = 0.01, 0.50, and 0.99), and the cut-off value
placing UHS within 1% or 5% of the asymptotes of UHS amplitudes. It can be seen
that for the low probabilities of exceedance (e.g., no-collapse analyses) UHS
amplitudes are more influenced by the large earthquakes that occur close to the site.
For the high probabilities of exceedance (e.g., damage-limitation analyses) UHS
amplitudes must be based on larger contributing region. Thus, the populations of
earthquakes that are associated with the no-collapse and damage-limitation analyses
are different, and the same spectral shape cannot describe their actions on structures.
Spectral amplitudes for

design based on (1) No
Collapse requirement
and for (2) Damage
Limitation requirement,
cannot be determined
via peak ground
acceleration and fixed
shape response spectra.

5/25
Several major disasters in the early 1900s forced the engineers to

take protective measures to strengthen the structures for the action
of earthquake forces. They chose to work with the seismic design
coefficient method, which was equivalent to application of a
horizontal static force onto the structure. This force was chosen to
be proportional to a small fraction of the structural weight. The
dynamic aspects of the earthquake response did not make their way
into the national earthquake design codes until much later. Over the
years, the codes went through numerous revisions, frequently
prompted by large, devastating earthquakes, but these changes were
mainly responsible only for a gradual increase of the equivalent
horizontal force. Substantive changes in the overall approach of
code-based design have been minimal.
With the introduction of performance-based design

principles into earthquake-resistant design, it is now
necessary to work with correspondingly more realistic
amplitudes and shapes of the design spectra. However, as
will become clear from the following, there is little point
in performing the multiple levels of the performance-
based design when inadequate and biased spectral shapes
are used in the process. While the cost of strengthening a
building to withstand earthquake forces may not be
substantial for a single building, this cost becomes very
significant on the scale of large urban areas and therefore
should be used wisely. Obviously this places major
responsibility on the shoulders of those committee
members who work on the formulation of national code
procedures.

6/25
RESPONSE SPECTRUM
Response spectrum defines

the maximum relative linear
response of a single-degree-
of-freedom system (SDOF)
for excitation by a given
strong earthquake ground
motion. The concept of
response spectrum was
introduced into earthquake
engineering by Maurice Biot
in 1932.
Soil-structure interaction
Analysis of soil-structure interaction requires
additional degrees of freedom, and depending on the
model it may call for the method of solutions in terms of
wave propagation. In general terms, soil-structure
interaction will lengthen the apparent period of the
system, will increase the relative contribution of rocking
excitation of ground motion to the total response, and will
usually reduce the maximum base shear. Advantages of
including soil-structure interaction in the design of
structural systems result from the scattering of incident
waves from the body of the foundation and from
additional radiation of structural vibration energy into the
soil. When the soil surrounding the foundation
experiences small-to-modest levels of nonlinear response,
soil-structure interaction will lead to significant energy
loss of the input wave energy. Since this energy loss
occurs outside the structure, if will be one of the
important challenges for the future design of safe
structures to quantify this loss and to exploit it .

7/25
SALING WITH PEAK ACCELERATION
Because the shapes of most code spectra have been derived by

averaging from the normalized spectral amplitudes with
respect to peak acceleration, the uncertainty of the selected
design spectra is small in the high-frequency range but
increases progressively at intermediate and long periods. The
same applies to all other design spectra, and to all code spectra,
which are scaled by the design peak acceleration. This
increasing uncertainty with increasing periods will be apparent
from several plots in the examples, which will be described
later in this presentation.
The work on developing building codes began in Italy in 1908,

following the Messina disaster in which more than 100,000
persons were killed; in Japan following the 1923 Tokyo disaster,
in which more than 150,000 perished; and in California after the
Santa Barbara earthquake of 1925. The “Provisions Against
Earthquake Stresses”, contained in the Proposed U.S. Pacific
Coast Uniform Building Code was prepared by the Pacific Coast
Building Officials Conference and adopted in 1927, but these
provisions were not generally incorporated into municipal
building laws.

8/25
The code recommended the use of horizontal force equivalent to

0.075g, 0.075g, and 0.10 g acceleration on hard, intermediate,
and soft ground, respectively. Following the 1933 Long Beach
earthquake in California, the Field Act was implemented. Los
Angeles and many other cites adopted an 8% g base shear
coefficient for buildings and a 10% g for school buildings. In
1943 the Los Angeles Code was changed to indirectly take into
account the natural period of vibration.
Code Developments – Examples from California
San Francisco’s first seismic code (the “Henry Vensano” code) was
adopted in 1948, with lateral force values in the range from 3.7 to
8.0% of g, depending upon the building height. The Vensano code
called for higher earthquake coefficients than were then common
in Northern California, and higher than those prescribed by the Los
Angeles 1943 code. Continued opposition by San Francisco area
engineers led to a general consensus-building effort, which
resulted in the “Separate 66” report in 1951. The “Separate 66”
was based on Maurice Biot’s response spectrum calculated for the
1935 Helena, Montana earthquake (Proc. ASCE, vol. 77, Separate
No. 66, April 1951).

9/25
The development of current seismic building

code provisions started in the 1950s. A Joint
Committee of the San Francisco Section of the
ASCE and the Structural Engineers
Association of Northern California prepared a
model lateral force provision based on a
dynamic analysis approach and response
spectra. The Proposed Design Curve, C = K/T
(K is a scaling coefficient and T is the period
of the structure), was based on a compromise
between a standard acceleration spectrum by
Biot and analysis of the El Centro
accelerogram by E.C. Robison.
The Biot curve for peak ground acceleration (PGA) of 0.2 g has a peak spectral
acceleration of 1.0 g at a period of 0.2 s. The curve then descends in proportion to
1/T. If the peak spectral acceleration is limited to 2.5 times the PGA, the Biot
spectrum is very close to the 1997 UBC design spectrum. The proposed design lateral
force coefficient was C = 0.015/T, with a maximum of 0.06 and a minimum of 0.02 .
Over the years, the SEAOC bluebook

and the UBC went through many
revisions, generally influenced by some
event such as the 1971 San Fernando,
1989 Loma Prieta, and 1994 Northridge
earthquakes and by data related to soil
effects. The comparable curves shown in
this figure have been adjusted to
represent strength design response
spectra and include factors representing
soil classification type D. At this level of
design, the structures would be expected
to remain linear-elastic with some
reserve capacity before reaching yield.
To survive major earthquake ground
motion (e.g., PGA = 0.4 g) the structure
was expected to experience nonlinear
post-yielding response.

10/25
In 1978, the Applied Technology Council (ATC) issued its ATC-3

report on the model seismic code for use in all parts of the United
States. This report, written by 110 volunteers working in 22
committees, incorporated many new concepts, including more
realistic ground-motion intensities. Much of the current Uniform
Building Code was derived from the ATC-3 report.
Eurocode 8
The leading modern seismic
codes are EC8, the
prevailing code in Europe,
and the International
Building Code, which has
recently replaced the long-
established previous codes,
such as the Uniform
Building Code (1997) in
North and Central
America. Most of these
codes share essentially the
same principles and design
procedures.
In Europe the current design procedures are based on two standard shapes for the
linear response spectra, Type 1 and Type 2. Type 1 spectra carry more energy in the
long-period ground motions and are for use in regions with high seismic activity.
Type 2 spectra are for areas experiencing low to moderate seismicity and have less
energy in the long-period motions and larger amplitudes at short periods than Type
1 spectra.

11/25

12/25

13/25

14/25
SOME LIMITATIONS IN SCALING OF EUROCODE 8 SPECTRUM

Dependence of the normalized (to
unit peak acceleration) spectral
shape on earthquake magnitude is
illustrated in this. figure, which
shows that larger earthquakes
lead to larger presence of the
long-period strong-motion
energy. This dependence is well
understood, and a description of
the factors that govern it can be
found in the papers that deal with
direct empirical scaling of strong-
motion spectral amplitudes.
Note the differences in spectral shape and amplitude for short periods.

15/25
Dependence of normalized spectral shapes on damping, for motions

recorded in California, magnitudes 4.5 and 7.5, at basement rock sites
(s = 2) and average spectral amplitudes (p = 0.5). All spectra are
normalized to have unit acceleration at a frequency of 25 Hz.

16/25
Anchoring point for S

The normalized scaling factor in EC8 describes the spectral
amplitudes at “zero-period” and is equal to 1.0 for both Type 1 and
Type 2 spectra, as well as for the ground site type A. This leads to
distortions of high-frequency spectral amplitudes defined by EC8
since all empirical scaling equations for peak acceleration are based
on the recorded data, which does not contain the frequencies higher
than 25 Hz (periods shorter than 0.04 s). To some degree, these
distortions are helpful, because they enrich the high-frequency
spectral amplitudes and accommodate, in part, the consequences of
differential ground motions and of high initial velocities and initial
rotations in the near field. However, this was probably not the
intention of the committees that recommended the amplitudes and
the shapes of the Type 1 and Type 2 spectra.
Differences in spectral amplitudes at high frequencies
Recorded strong-motion data shows significant reduction of

peak accelerations at progressively “softer” geological formations
underlying the site, which is mainly the consequence of nonlinear
site response. At sites that also have soft soil layers, this
nonlinearity can begin even at strain levels as small as 0.0001 .
With reference to Tables 1 and 2, this would imply that S should
progressively decrease for sites from A to D. However, we find
just the opposite trend in those tables. Why this is so in EC8 is not
clear, and the code commentary does not provide an explanation.

17/25
From Trifunac & Brady (1975), showing reduction of recorded peak

accelerations on “softer” geological site conditions.
Based on recorded peak accelerations during Northridge 1994

earthquake in California, for soil site conditions A, B and C.

18/25
Site effects
The EC8 uses the term “ground types” to characterise the site
characteristics for use in spectral amplification analyses, but
those are in fact only five soil types. The code does allow more
detailed consideration of the site effects in terms of “deep
geology”, and it states that those can be specified in the
individual National Annexes. Thus, the EC8 leaves it to the
national code committees to refine the description of the local
soil and geological site conditions. Unfortunately, this
refinement rarely takes place, and the spectral shapes and
amplitudes end up being used in engineering practice only in
terms of the soil-site classification, which leads to biased or
erroneous design.

19/25
Identified spectral peaks for station Ulcinj at Hotel Albatros. (left) Periods of ‘identified’ (solid points) and
‘potential’ (open circles) peaks of Fourier amplitude spectra, and the peaks of pseudo relative velocity
(PSV) spectra (right) for records of the Montenegro earthquake and its aftershocks (in decreasing order of
PSV spectrum amplitudes). The lines labeled (1), (2),… show the amplitude dependence of the frequently
recurring peaks near 0.85 s, 0.5–0.6 s,… at strong-motion station in Ulcinj, at Hotel Albatros.
UNIFORM HAZARD METHOD

Balanced and realistically formulated seismic microzonation must
include all relevant factors that contribute to the balanced zoning
maps. It must also successfully pass the tests that compare its
predictions with subsequent earthquake outcomes. The methodology
for estimating the uniform-hazard spectra at a site offers one general
approach that meets those requirements. By definition of Anderson
and Trifunac (1977), the Uniform Hazard Spectrum (AT-UHS) is the
spectrum that has the same probability, at all frequencies, of spectral
amplitudes being exceeded by any event, which can affect the site
during its exposure to earthquake shaking in Y years. The AT-UHS
method requires: (1) description of the area surrounding the site in
terms of all seismic sources, their activity, and geometrical extent; (2)
site characteristics in terms of local soil conditions and the depth of
sedimentary deposits or the site geological classification; and (3)
description of attenuation of strong-motion amplitudes with distance
from an earthquake.

20/25
Major quaternary faults in Southern California, the area covered by

analysis, and the sites A and B used in the examples.
Microzonation Maps
Contours of AT-UHS
(in./s) at four periods T
= 0.04, 0.34, 0.90, and
2.80 s, for 5% critical
damping, a probability
of being exceeded p =
0.5, and an exposure
period of Y = 50 years.

21/25
Comparison of UHS at a deep sedimentary site (left, A: at 33º 55'N,

118º 5'W, and h = 25,000 ft), and on the geological basement rock
(right, B: at 33º 45'N, 118º 20'W, and h = 0 km).
UHS for PSV (at sites A and B) computed by using direct empirical
scaling equations for PSV amplitudes, and via peak ground
accelerations to anchor the EC8 Type 1 and Type 2 spectra at soil sites
C. Scaling in terms of normalized magnitude-dependent shape
Trifunac and Anderson (1977) spectra is also shown.

22/25
Seismic activity in the B&H region (top left), seismicity

coefficient a (top right), coefficient b (bottom left) and Maximum
magnitude (bottom right).

23/25
Continuous and dotted lines show differences in using smoothed or

not smoothed representation of seismicity parameters. Eurocode 8
spectral shapes at C soil sites for Type 1 and Type 2 spectra and
normalized spectral shapes for California (for M = 4.5 and 7.5)
anchored to peak acceleration for UHS amplitude at = 0.04 s and p =
0.50 are also shown.
CONCLUSIONS
The basic approach for selection of the earthquake design spectra
has not changed since the introduction of the response spectrum
concept in the 1930s. Modern codes, like EC8, for example, have
incorporated many improvements, but the basic problems of (1)
scaling the spectra in terms of only one variable, like peak
acceleration; (2) using the spectral shape that is fixed (does not depend
continuously on magnitude, epicentral distance, soil and geologic site
conditions, and probability of exceedance, all simultaneously); and (3)
using the spectral shape that does not depend on the spatial
distribution of the contributing earthquake sources, still remain. The
consequence of these simplifications is that the final outcome of the
design process is uncertain, unpredictable, and not uniformly
conservative over the frequency band covered by all the buildings in
the population of any given urban environment. This problem can be
fixed only by using the variable shape design spectra, which include
all frequency-dependent factors contributing to the variability of
spectral amplitudes.

24/25
This lecture illustrates how the AT-UHS method can be used to

determine the elastic spectral amplitudes, which have frequency-
independent probabilities of being exceeded. All necessary scaling
models and seismicity data are already available for
implementation of such an approach in the countries of the central
Balkan Peninsula. Construction of AT-UH elastic acceleration
spectra can be performed from tables computed for the regional
models of seismicity and distribution of active faults, or they can
be approximated from tables computed for uniform seismicity
approximation.
Many references on this subject can be downloaded from:
www.usc.edu/dept/civil_eng/Earthquake_eng/
Thank you for your attention

25/25
OPŠTI PRINCIPI I PRAVILA PROJEKTOVANJA I

PRORAČUNA SEIZMIČKI OTPORNIH ZGRADA
PREMA EN 1999-1
Dr Đorđe Ž. Lađinović, dipl. građ. inž.
Dr Đorđe Lađinović, dipl. inž. građ., redovni profesor Fakulteta tehničkij nau-
ka Univerziteta u Novom Sadu, diplomirao je 1980., magistrirao 1995. i doktorirao
2002. godine. Nakon diplomiranja zapošljava se na Fakultetu tehničkih nauka u No-
vom Sadu, gde je 1980. izabran u zvanje asistenta, a kasnije i u sva nastavnička zvanja
za užu naučnu oblast Teorija konstrukcija. Od 2004. god. je šef Katedre za konstrukci-
je, a od 2012. Rukovodilac departmana za građevinarstvo.
Učestvovao u obradi 25 naučno-istraživačkih tema, projekata i podprojekata u
zemlji i dva međunarodna naučno-istraživačka projekta. Bio je rukovodilac na četi-
ri nacionalna naučno-istraživačka projekta. Objavio je preko 170 radova, koji su pu-
blikovani u međunarodnim i nacionalnim časopisima i zbornicima radova sa naučnih
skupova nacionalnog i međunarodnog značaja. Za doktorsku disertaciju dobio Povelju
JDGK u znak priznanja za najbolje ostvarenje u građevinskom konstrukterstvu Srbije
i Crne Gore u 2002. godini iz oblasti nauke. Jedan naučni rad, posvećen proceni ošte-
ćenja, uvršten je u arhivu biblioteke Univerziteta u Berkliju među značajne radove iz
oblasti zemljotresnog inženjerstva.
U okviru stručnog rada bavi se projektovanjem AB, čeličnih i zidanih konstrukci-
ja, posebno dinamičkom analizom konstrukcija. Učestvovao u izradi preko 120 glav-
nih i izvođačkih projekata (stambeni kompleksi, poslovni centri, mostovi, sportske
dvorane, silosi, vodotornjevi, specifični inženjerski objekti) i više elaborata za sana-
ciju i ojačanje postojećih objekata. Bio je angažovan na izradi projektne tehničke do-
kumentacije izgradnje mosta Slobode u N. Sadu, kao i na izradi glavnog i izvođačkog
projekta rekonstrukcije tunela Mišeluk. Kao član autorskog tima učestvovao je u izra-
di idejnog rešenja novog drumskog mosta preko Dunava u N. Sadu 2008. godine (ot-
kup rešenja), a kao domaći ekspert bio je član konzorcijuma koji je pobedio na među-
narodnom konkursu za Rukovodioca projekta i inženjera za izgradnju mosta “Ada”
preko Save u Beogradu (2007. g.). Kao projektant učestvovao je u izradi glavnog pro-
jekta mosta “Varadinska duga” preko Dunava u N. Sadu (autori su prof. Gojko Nena-
dić i Ljiljana Đukić). Ovaj most je od strane JDGK proglašen za najbolje ostvarenje u
građevinskom konstrukterstvu Srbije i Crne Gore iz oblasti projektovanja i izvođenja
konstrukcija za 2000. godinu.
Član je više nacionalnih i međunarodnih naučnih i stručnih udruženja.Od 2006.
je član Predsedništva DGKS (Društvo građevinskih konstruktera Srbije), a od 2002.
god. potpredsenik Društva za zemljotresno inženjerstvo Srbije. U dva izborna manda-
ta, 2005.-2007. i 2007.-2009. god., bio je Predsednik diplomiranih građevinskih inže-
njera u okviru Matične sekcije projektanata Inženjerske komore Srbije.
Prof. dr Đorđe Lađinović, dipl. građ. inž.

„Opšti principi i pravila projektovanja i proračuna seizmički otpornih zgrada prema EN 1999-1“
1/28
Udruženje IZGRADNJA – Beograd 2013 EN 1998-1:2004
Prof. dr Đorđe LAĐINOVIĆ

Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu
OPŠTI PRINCIPI I PRAVILA PROJEKTOVANJA I PRORAČUNA

SEIZMIČKI OTPORNIH ZGRADA PREMA EN 1998-1
Pomeranje (cm)
Vreme (s)
Opšti principi i pravila projektovanja i proračuna seizm ički otprnih zgrada prem a EN 1998-1 1/54
EN 1998-1:2004
EN 1998 Evrok od 8: P rojek tovanje seizm ičk i otpornih

k onstrukcija
EN 1998 – 1: Opšta pravila, seizm ičk a dejstva i pravila za zgrade

EN 1998 – 2: Mostovi
EN 1998 – 3: Procena stanja i ojačanje postojećih zgrada
EN 1998 – 4: Silosi, rezervoari i cevovodi
EN 1998 – 5: Fundiranje, potporne konstrukcije i geotehnički aspekti
EN 1998 – 6: Tornjevi, jarboli i dimnjaci

2/28
EN 1998-1:2004
EN 1998-1: Opšta pravila, seizm ička dejstva i pravila za zgrade
1. OPŠTE ODREDBE
2. ZAHTEVI PONAŠANJA I GRANIČNA STANJA
3. USLOVI TLA I SEIZMIČKO DEJSTVO
4. PROJEKTOVANJE ZGRADA
5. POSEBNA PRAVILA ZA BETONSKE ZGRADE
6. POSEBNA PRAVILA ZA ČELIČNE ZGRADE
7. POSEBNA PRAVILA ZA SPREGNUTE KONSTRUKCIJE ZGRADA
OD ČELIKA I BETONA
8. POSEBNA PRAVILA ZA DRVENE ZGRADE
9. POSEBNA PRAVILA ZA ZIDANE ZGRADE
10. BAZNA IZOLACIJA
Aneks A – ELASTIČNI SPEKTAR ODGOVORA POMERANJA

Aneks B – ODREĐIVANJE CILJNOG POMERANJA ZA NELINEARNU STATIČKU
(”PUSHOVER”) ANALIZU
Aneks C – PRORAČUN PLOČA SPREGNUTIH GREDA OD ČELIKA I BETONA
NA SPOJEVIMA GREDA I STUBOVA OKVIRA
EN 1998-1:2004
Osnovni k oncept seizm ičk e zaštite
prem a EN 1998 – 1
1. Osnovni cilj Evrokоda 8 je da u toku i nakon dogоđenog zemljotresa:
• životi ljudi budu zaštićeni
• oštećenja budu ograničena
• konstrukcije važne za bezbеdnost stanovništva budu u operativnom stanju
2. Specijalne konstrukcije (nuklearne elektrane, velike brane, “off-shore”

konstrukcije) nisu obuhvaćenе odredbama Evrokoda 8
3. Evrokоd 8 sadrži samo оdredbe koje sе, vodeći računa i o drugim relеvantnim
Evrokodovima, moraju uzeti u obzir pri projektovanju konstrukcija u seizmički
aktivnim područjima

3/28
ZAHTEVI PONAŠANJA I GRANI ČNA STANJA EN 1998-1:2004
Osnovni zahtevi:
1. Zahteva se sigurnost protiv rušenja (no-collapse requirem ents ):
 konstrukcija mora da izdrži zemljotresno dejstvo bez lokalnog ili potpunog rušenja
 nakon zemljotresa konstrukcija mora zadržati svoj integritet i mora imati dovoljan
kapacitet preostale nosivosti
Ovi zahtevi odnose se na projektni zem ljotres , kojem odgovara referentni
povratni period seizmičkog događaja (P10/50, T = 475 god.)
2. Zahtevi koji se odnose na ograničenje štete na objektima (dam age

lim itation requirem ents ):
 za zemljotrese sa većom verovatnoćom pojave (P10/10, T = 95 god.) konstrukcija mora
biti bez oštećenja, a objekat bez zastoja u funkcionisanju
Za projektno seizmičko dejstvo dopušta se delimično razaranja nenosećih

(nekonstrukcijskih) elemenata, pod uslovom da ne dođe do parcijalnog ili opšteg
rušenja objekta.
ZAHTEVI PONAŠANJA I GRANI ČNA STANJA EN 1998-1:2004
Granična stanja:
1. Granično stanje nosivosti (ultim ate lim it state – ULS)
2. Granično stanje upotrebljivosti tj. granično stanje ograničenja

oštećenja (dam age lim itation state – DLS)

4/28
EN 1998-1:2004
Analiza konstrukcija na zem ljotresna dejstva:
Spektar ubrzanja M etoda spektra odgovora

(response spectrum method)
F=
s m ⋅ Sa (T )
Akcelerogram Dinam ička (vrem enska) analiza

(time history analysis)
m u(t ) + c u (t ) + k u(t ) =
−m ug (t )
EN 1998-1:2004
mu
(t ) + cu (t ) + k u(t ) =
− ug (t ) m e
Odgovor k onstrukcije
Pobuda: zapis ubrzanja tla pri stvarnom zemljotresu

5/28
EN 1998-1:2004
EN 1998-1:2004
Akcelerogram i

6/28
EN 1998-1:2004

Histerezisno ponašanje elem enata
ZI D OD OPEK E
ČELI K
PR EDNAPR EGNUTI BETON AR M I R ANI BETON
KONCEPT PROJEKTOVANJA EN 1998-1:2004

Kapacitet konstrukcije da se dejstvu zemljotresa suprotstavi u nelinearnom domenu
omogućava njen proračun na seizmičke sile koje su manje od onih koje odgovaraju linearno
elastičnom odgovoru.
Da bi se izbegla eksplicitna nelinearna analiza, za redukciju seizmičkog dejstva koristi se
faktor ponašanja q. Na ovaj način se za konstrukcije sa duktilnim ponašanjem dopušta
primena linearne analize sa smanjenim seizmičkim dejstvom.
Sila
Seizmičko dejstvo
Elastični
odgovor
za Tr = 475 god.
k
Stvarni
odgovor
Idealizovani
odgovor
Pomeranje

7/28

Aktuelni koncept projektovanja ne daje uvid u nelinearni odgovor konstrukcije tokom
zemljotresa koji odgovara projektnom seizmičkom dejstvu.
Fe
Odgovor sistema Fd =
R
Pobuda: zapis ubrzanja tla pri

realnom zemljotresu
1) Linearna analiza i redukovano (smanjeno) seizmičko dejstvo (R = 5)

2) Nelinearna analiza i stvarno (neredukovano) seizmičko dejstvo (R = 1)

Nelinearna analiza i stvarno seizmičko dejstvo
Linearna analiza i redukovano seizmičko dejstvo
Vreme (s)

8/28

Pomeranje (cm)
Nelinearna analiza i stvarno dejstvo
Linearna analiza i redukovano seizmičko dejstvo
Vreme (s)
KONCEPT PROJEKTOVANJA u = uEN 1998-1:2004

e ⇒ R = µ
Pomeranje (cm)
Nelinearna konstrukcija
Linearna konstrukcija
Vreme (s)

9/28

Sila
Projektno seizmičko dejstvo za
elastični odgovor konstrukcije
Fe
Elastični odgovor
Pravilo jednakih pomeranja
u = ue ⇒ R = µ
Fy = Fe / R
Idealizovani
odgovor
Pomeranje
uy u =µ uy

Sila
Projektno seizmičko dejstvo za
elastični odgovor konstrukcije
Fe
Elastični odgovor
Pravilo jednakih pomeranja
u = ue ⇒ R = µ
Fy2 = Fe / R2
Fy1 = Fe / R1 µ1 = u1 / uy1 > µ2 = u2 / uy2
Pomeranje
uy1 uy2 u 1 = u2 = ue

10/28

Nosivost ⇔ Duktilnost ⇔ Krutost
µ1 =2.60
µ 2 =6.56
Neki osnovni pojmovi dati u standardu EC 8 EN 1998-1:2004

Faktor ponašanja (behaviour factor) – primenjuje se pri projektovanju konstrukcija, a
koristi se za redukciju seizmičkog dejstva da bi se izbegla eksplicitna nelinearna analiza.
Na ovaj način se za konstrukcije sa duktilnim ponašanjem dopušta primena linearne
analiza sa redukovanim (projektnim) seizmičkim dejstvom.
Njegova vrednost zavisi od primenjenih materijala, konstrukcijskog sistema i postupka
projektovanja.
F K lasa duk tilnosti ⇒ Fak tor ponašanja q

Fe
⇒
• M aterijal
• K onstrukcijski
Fy2 DCM sistem
• N ivo ak sijalnog
Fy1 DCH naprezanja
Dy1 Dy2 D D

11/28

Metoda programiranog ponašanja (capacity design method) – metoda projektovanja u
kojoj se unapred izabrani elementi konstrukcije proračunavaju i konstruišu tako da budu
sposobni za disipaciju energije pri nelinearnim deformacijama. Ostalim elementima potrebno
je obezbediti dovoljno veliku nosivost da se u njima onemogući pojava nelinearnih deformacija
(ovi elementi se ponašaju linearno za zadato seizmičko dejstvo), tako da može da se ostvari
izabrani način disipacije energije.
Disipativna konstrukcija – konstrukcija koja je u stanju da vrši disipaciju energije svojim

duktilnim histerezisnim ponašanjem i/ili drugim mehanizmima
Kritične oblasti (disipativne zone) – prethodno usvojeni delovi disipativne konstrukcije

gde su dominantno locirane disipativne sposobnosti

12/28

Klase duktilnosti – seizmički otporne konstrukcije moraju se projektovati tako da se
obezbedi kapacitet disipacije energije i ukupno duktilno ponašanje. Ukupno duktilno
ponašanje se obezbeđuje tako što zahtevi duktilnosti (nelinearne deformacije) globalno
uključuju veliki deo konstrukcije, obuhvatajući različite elemente i lokacije na svim njenim
spratovima.
Zgrade se klasifikuju u dve klase duktilnosti: DCM (srednja duktilnost – medium ductility) i
DCH (visoka duktilnost – high ductility), zavisno od njihovog kapaciteta histerezisne
disipacije energije.
F
Fe
Fy2 DCM
Fy1 DCH
Dy1 Dy2 D D

Primarni seizmički elementi – elementi konstrukcijskog sistema koji su predviđeni za
prijem seizmičkih uticaja. Uključeni su u proračunski model za seizmičku analizu i
projektovani kao seizmički otporni elementi u skladu sa pravilima EC8.
Sekundarni seizmički elementi – elementi konstrukcije koji nisu predviđeni za prihvatanje

seizmičkih uticaja. Njihova nosivost i krutost nisu uključeni u proračunski model za
seizmičku analizu, a pri njihovom projektovanju nije potrebno poštovati pravila data u E8.
Moraju se projektovati tako da budu sposobni da prenesu gravitacione sile i pri
pomeranjima koja nastaju od seizmičkog dejstva.

13/28
Faktor značaja – faktor koji je povezan sa posledicama loma konstrukcije
Nekonstrukcijski elementi (non – structural elements) – arhitektonski element ili deo

opreme objekta koji radi nedostatka nosivosti ili načina povezivanja sa nosećom
konstrukcijom, ne učestvuje u prijemu seizmičkih sila (ovi elementi se u seizmičkoj analizi
ne uzimaju kao noseći elementi)
EN 1998-1:2004

mn
Fs= K ⋅ W
Fs
mi
Normativno seizmičko
dejstvo je funkcija:
• Seizmičnosti područja m1
• Usvojenog seizmičkog hazarda
• Karakteristika temeljnog tla
• Važnosti objekta u odnosu njegovu upotrebu Fb
• Dinamičkih svojstava građevine
• Očekivanog ponašanja konstrukcije
• Raspoložive duktilnosti konstrukcije

14/28
SEI ZM I ČK O DEJSTVO EN 1998-1:2004
Elastičan spek tar odgovora
a=
g γ I ⋅ agR
η
= 10 /(5 + ξ ) ≥ 0,55
SEI ZM I ČK O DEJSTVO EN 1998-1:2004

15/28
SEI ZM I ČK E ZON E EN 1998-1:2004

a=
g γ I ⋅ agR Nadležne nacionalne organizacije moraju da
podele nacionalne teritorije u seizmičke zone
zavisno od lokalnog hazarda
P10/50 = 10%/50 god. TNCR = 475 god.
P RORAČUNSK A VREDN OST SEI ZM I ČK I H SI LA EN 1998-1:2004
F K lasa duk tilnosti ⇒ Fak tor ponašanja q

Fe
⇒
• M aterijal
• K onstrukcijski
Fy2 DCM sistem
• N ivo ak sijalnog
Fy1 DCH naprezanja
Dy1 Dy2 D D
αu / α1 ≤ 1,5

16/28
P ROJEKTN I SP EK TAR EN 1998-1:2004
Tip 1, kategorija tla B, ag = 0,25g, ξ = 5%

Type 1, ground type B, PGA 0.25 g, ζ 5%
800
700
600
500 Elastic
Sa[cm/s2]
400
q=2
q=5
300
200 β = 0,2
100
0
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0
T[s]
P RORAČUN UTI CAJA EN 1998-1:2004

Elastični spektar odgovora Proračunski spektar
(ag za Tr = 475 god.) (zavisi od faktora ponašanja q)
Projektne sile (Evrokod 8): Fd = m · Sd(T)
Fd P roračunska
vrednost uticaja
Projektne sile

17/28
P ROJEKTOVANJE ZGRADA EN 1998-1:2004
Osnovni principi pri k onceptualnom projek tovanju

• Jedostavnost konstrukcije
• Uniformnost i simetrija
• Konstrukcijska rezerva (“redundancy”)
• Nosivost i krutost u dva pravca
• Torziona otpornost i krutost konstrukcije
• Sposobnost distribucije sila preko krutih ploča
(“diaphragmatic behaviour at storey level”)
• Adekvatno fundiranje
AN ALI ZA K ON STRUK CI JA EN 1998-1:2004
Regularnost k onstrukcije Uticaji od gravitacionog Uticaji od seizmičkog

opterećenja
opterećenja
– u osnovi
– po visini
P roračunski m odeli
– ravanski – 2D
– prostorni – 3D Proračunska vrednost uticaja
M etod analize
– linearno-elastična analiza
 metoda ekvivalentnih bočnih sila
 multi-modalna spektralna analiza
– nelinearna analiza
 nelinearna statička (pushover) analiza
 nelinearna (dinamička) analiza vremenskog odgovora

18/28

Kriterijumi regularnosti u osnovi
– Sa stanovišta bočne krutosti i rasporeda mase, konstrukcija mora da bude

približno simetrična u osnovi u odnosu na dve ortogonalne ose
– Konfiguracija u osnovi mora da bude kompaktna, tj. svaka tavanica mora da
bude ograničena sa poligonalnom konveksnom linijom.
– Krutost tavanice u svojoj ravni mora da bude dovoljno velika u poređenju sa
bočnom krutošću vertikalnih nosećih elemenata.
– Vitkost zgrade u osnovi λ = Lmax/Lmin ≤ 4, gde su Lmax i Lmin veća i manja
dimenzija u osnovi zgrade, mereno u ortogonalnim pravcima.
– Na svakom spratu i u svakom razmatranom pravcu x i y, konstrukcijski
ekscentricitet ео, torzioni radijus r i radijus inercije mase tavanice ls moraju da
budu u skladu sa dva uslova koja su dole navedena (dato za y pravac):
eox ≤ 0, 30 rx rx ≥ l s
e o – konstrukcijski ekscentricitet
r – torzioni radijus
l s – radijus inercije m ase

Kriterijumi regularnosti u osnovi
P oložaj vertikalnih elem enata u osnovi
eox ≤ 0, 30 rx rx ≥ l s Nepovoljno P ovoljno Nepovoljno P ovoljno
e o – konstrukcijski ekscentricitet
r – torzioni radijus
l s – radijus inercije m ase
Zgrade složenog oblika u osnovi

Nepovoljno
P ovoljno

19/28
Kriterijum i regularnosti po visini
*) Smanjene vrednosti faktora ponašanja q date su preko referentnih vrednosti

koje su pomnožene faktorom 0,8

20/28

M etoda ek vivalentnih bočnih sila
 Bitan uticaj na odgovor konstrukcije ima samo 1. ton
 Približna raspodela sila po visini
0,85 n
m ⋅ Sd (T1 ) ⋅ λ
Fb = λ=

1,00
Fi
si mi i
Fi = Fb n
, i = 1,2,... n
∑s m
i =1
i i
1
zi mi
Fi = Fb n
, i = 1,2,... n
Fb
∑ zi mi
i =1

M ulti-m odalna m etoda
Fik – sile u tonu k

Za svaki ton k :
n
Fbk mk ,ef ⋅ Sd (Tk )
=
sik mi i
Fik = Fbk n
, i = 1, 2,... n
∑s
i =1
ik mi
1
Ukupan odgovor:
p Fbk
max Z = ∑
k =1
Zk2

21/28
P rostorno dejstvo
zem ljotresa
– Slučajni torzioni efekti: eai = ±0, 05 Li
– Proračun pomeranja: d=
s qd ⋅ d e
– Nenoseći elementi: Fa = S a ⋅ Wa ⋅ γ i qa
Ptot ⋅ d r
– Efekti teorije drugog reda:
= θ ≤ 0,1
Vtot ⋅ h
– Seizmičke dilatacije
– Globalni i lokalni uslovi duktilnosti: ∑ M Rc ≥ 1,3∑ M Rb

– Granično stanje upotrebljivosti: ν d r ≤ 0, 005h

22/28
P OSEBNA P RAVI LA EN 1998-1:2004

P osebna pravila za zgrade od
različitih m aterijala
– Opšte odredbe
– Koncept projektovanja
– Konstrukcijski sistem i i faktori ponašanja
– Analiza konstrukcije
– P roračun i oblikovanje detalja
– Kontrola projekta i izgradnje
BETON SK E ZGRADE EN 1998-1:2004
K onstrukcijski sistem i
– okvirni sistemi
– dvojni sistemi (sa dominantnim okvirima ili zidovima)
– duktilni sistemi zidova (povezani ili nepovezani)
– veliki lako armirani zidovi
– sistemi obrnutog klatna
– torziono fleksibilni sistemi
Fak tor ponašanja

q = q0 ⋅ kw ≥ 1,5
 1, 00 za okvire i ekvivalentne dvojne sisteme


kw =  ( 1 + α 0 ) / 3 ≤ 1 ali ne manje od 0, 5 za zidove, ekvivalentne zidove i

 torziono fleksibilne sisteme
α0 – preovlađujući odnos dimenzija zidova

23/28
Sila
αu ⋅ F
α1 ⋅ F
Pomeranje
Okviri ili dvojni okvirni sistem i:

– jednoetažne zgrade: αu/α1 = 1,1
– višespratni okviri sa jednim poljem: αu/α1 = 1,2
– višespratni okviri sa više polja ili dvojni okvirni sitemi: αu/α1 = 1,3
Zidovi i ekvivalentni dvojni sistem i zidova:

– sistemi zidova sa samo 2 nepovezana zida za svaki horizontalni pravac: αu/α1 = 1,0
– ostali nepovezani zidovi: αu/α1 = 1,1
– ekvivalentni dvojni sistemi zidova ili spojeni zidovi: αu/α1 = 1,2
Sila
αu ⋅ F
α1 ⋅ F
αu / α1 ≤ 1,5
Pomeranje

24/28

Oblikovanje detalja za lokalnu duktiknost:
Kritične oblasti
(detalji prema EC8)
Standardni detalji prema EC2
Čvorovi greda-stub
utezanje prema 5.4.3.3
Kritične oblasti
(detalji prema EC8)
Standardni detalji
prema EC2
Kritične oblasti
(detalji prema EC8)
Čvorovi greda-stub
utezanje prema 5.4.3.3

25/28
ČELI ČN E ZGRADE EN 1998-1:2004
αu αu
αu = 1, 2 = 1, 3
= 1, α1 α1
α1 αu
αu = 1, 1
= 1, 1 α1
α1

26/28
DRVENE ZGRADE EN 1998-1:2004
ZI DAN E ZGRADE EN 1998-1:2004

27/28
ZI DAN E ZGRADE EN 1998-1:2004
BAZN A I ZOLACI JA EN 1998-1:2004
Oslonačka
NADKONSTRUKCIJA
konstrukcija
Izolacioni
sistem
Izolatorska jedinica Damper

28/28
OSNOVNI PRINCIPI I PRAVILA

PROJEKTOVANJA, PRORAČUNA I IZGRADNJE
ZIDANIH ZGRADA PREMA EC6 I EC8
Prof. dr Boško Stevanović, dipl. građ. inž.
Na Građevinskom fakultetu u Beogradu drži predavanja iz uže naučne oblasti Zidane i drvene kon-
strukcije. Autor je ili koautor više knjiga iz oblasti drvenih i zidanih konstrukcija
U svom naučno-istraživačkom i stručnom radu bavi se problematikom drvenih i zidanih konstrukci-
ja, spregnutih konstrukcija od drveta i betona, kao i sanacijama i rekonstrukcijama drvenih, zidanih i be-
tonskih konstrukcija.
Od novembra 2006. godine obavlja funkciju prodekana za finansije Građevinskog fakulteta u Be-
ogradu.
Dr Đorđe Ž. Lađinović, dipl. građ. inž.
Dr Đorđe Lađinović, dipl. inž. građ., redovni profesor Fakulteta tehničkij nauka Univerziteta u No-
vom Sadu, diplomirao je 1980., magistrirao 1995. i doktorirao 2002. godine. Nakon diplomiranja zapo-
šljava se na Fakultetu tehničkih nauka u Novom Sadu, gde je 1980. izabran u zvanje asistenta, a kasnije i
u sva nastavnička zvanja za užu naučnu oblast Teorija konstrukcija. Od 2004. god. je šef Katedre za kon-
strukcije, a od 2012. Rukovodilac departmana za građevinarstvo.
Učestvovao u obradi 25 naučno-istraživačkih tema, projekata i podprojekata u zemlji i dva međuna-
rodna naučno-istraživačka projekta. Bio je rukovodilac na četiri nacionalna naučno-istraživačka projekta.
Objavio je preko 170 radova, koji su publikovani u međunarodnim i nacionalnim časopisima i zbornici-
ma radova sa naučnih skupova nacionalnog i međunarodnog značaja. Za doktorsku disertaciju dobio Po-
velju JDGK u znak priznanja za najbolje ostvarenje u građevinskom konstrukterstvu Srbije i Crne Gore u
2002. godini iz oblasti nauke. Jedan naučni rad, posvećen proceni oštećenja, uvršten je u arhivu bibliote-
ke Univerziteta u Berkliju među značajne radove iz oblasti zemljotresnog inženjerstva.
U okviru stručnog rada bavi se projektovanjem AB, čeličnih i zidanih konstrukcija, posebno dina-
mičkom analizom konstrukcija. Učestvovao u izradi preko 120 glavnih i izvođačkih projekata (stambeni
kompleksi, poslovni centri, mostovi, sportske dvorane, silosi, vodotornjevi, specifični inženjerski objekti)
i više elaborata za sanaciju i ojačanje postojećih objekata. Bio je angažovan na izradi projektne tehničke
dokumentacije izgradnje mosta Slobode u N. Sadu, kao i na izradi glavnog i izvođačkog projekta rekon-
strukcije tunela Mišeluk. Kao član autorskog tima učestvovao je u izradi idejnog rešenja novog drumskog
mosta preko Dunava u N. Sadu 2008. godine (otkup rešenja), a kao domaći ekspert bio je član konzorci-
juma koji je pobedio na međunarodnom konkursu za Rukovodioca projekta i inženjera za izgradnju mosta
“Ada” preko Save u Beogradu (2007. g.). Kao projektant učestvovao je u izradi glavnog projekta mosta
“Varadinska duga” preko Dunava u N. Sadu (autori su prof. Gojko Nenadić i Ljiljana Đukić). Ovaj most
je od strane JDGK proglašen za najbolje ostvarenje u građevinskom konstrukterstvu Srbije i Crne Gore iz
oblasti projektovanja i izvođenja konstrukcija za 2000. godinu.
Član je više nacionalnih i međunarodnih naučnih i stručnih udruženja.Od 2006. je član Predsed-
ništva DGKS (Društvo građevinskih konstruktera Srbije), a od 2002. god. potpredsenik Društva za ze-
mljotresno inženjerstvo Srbije. U dva izborna mandata, 2005.-2007. i 2007.-2009. god., bio je Predsednik
diplomiranih građevinskih inženjera u okviru Matične sekcije projektanata Inženjerske komore Srbije.
Prof. dr Boško Stevanović, dipl. građ. inž., Prof. dr Đorđe Lađinović, dipl. građ. inž.
„Osnovni principi i pravila projektovanja, proračuna i izgradnje zidanih zgrada prema EC6 i EC8“
1/18
Udruženje IZGRADNJA – Beograd 2013
Prof. dr Boško STEVANOVIĆ, Građevinski fakultet u Beogradu

Prof. dr Đorđe LAĐINOVIĆ, Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu
OSNOVNI PRINCIPI I PRAVILA PROJEKTOVANJA,

PRORAČUNA I IZGRADNJE ZIDANIH ZGRADA
PREMA EC6 I EC8
1/33
SEIZMIČKA OTPORNOST ZIDANIH KONSTRUKCIJA
Fd= m ⋅ A(T )
AB ili čelična konstrukcija
Zidana konstrukcija
2/33
2/18
SEIZMIČKA OTPORNOST ZIDANIH KONSTRUKCIJA

Seizmička otpornost zidanih konstrukcija se u najvećoj meri postiže
upotrebom armiranobetonskih elemenata u okviru zidanih zidova.
Zašto je to tako?
Obične zidane konstrukcije
Krt lom - neduktilni

sistem
Zidane konstrukcije uokvirene AB serklažima
Duktilni sistem zbog

armature
3/33
ARMIRANE ZIDANE KONSTRUKCIJE

Armirane zidane konstrukcije
Duktilni sistem zbog armature
U Evrokodu 6 razmatranje armiranobetonskih elemenata u okviru zidanih

zidova, odnosno definisanje osnovnih pravila za konstruisanje i proračun
zidanih zidova, kao nosećih elemenata konstrukcije specificirano je u tri
grupe:
1. armirani zidovi,
2. prethodno napregnuti zidovi i
3. zidovi uokvireni armiranobetonskim serklažima.
4/33
3/18
ARMIRANI ZIDOVI I STUBOVI

To su zidovi sa horizontalnom i/ili vertikalnom armaturom raspoređenom na različite
načine. Horizontalna armatura: min. 0,1%, a vertikalna armatura: min. 0,3 % od
horizontalne površine preseka zida.
5/33

To su zidovi sa horizontalnom i/ili vertikalnom armaturom raspoređenom na različite
načine. Horizontalna armatura: min. 0,1%, a vertikalna armatura: min. 0,3 % od
horizontalne površine preseka zida.
6/33
4/18
7/33
8/33
5/18
9/33
PRETHODNO NAPREGNUTI ZIDOVI

Primenjuju se u novije vreme. Nisu obrađeni u PZZ, već samo u EC 6 i to delimično.
Kao i kod prednapregnutih betonskih konstrukcija prednaprezanje se izvodi sa
(atheziono prednaprezanje) ili bez spoja sa zidom.
10/33
6/18
11/33
12/33
7/18
ZIDOVI UOKVIRENI AB SERKLAŽIMA
Serklaži su horizontalni (HS) i vertikani (VS).

Horizontalni serklaži (HS) se obavezno izvode na nosećim zidovima debljine t ≥ 19 cm.
Na dvostrukim zidovima serklaž pokriva oba sloja.
Debljina serklaža je, po pravilu, jednaka debljini zida. Može biti uži za max. 5 cm zbog
termike.
Visina horizontalnog serklaža = visini međuspratne konstrukcije (min. 20 cm).
Armatura HS min. 4∅12 uzengije U ∅ 6/25
13/33
Vertikalni serklaži (VS) jednaki su debljinama zidova. Postavljaju se uglovima objekta, na

mestima sučeljavanja nosećih zidova, na slobodnim krajevima zidova, kod zidova većih
dužina. Betoniraju se posle zidanja uz ostvarivanje veze “na zub”. Armatura VS min. 4 ∅14,
uzengije U∅6/25
14/33
8/18
15/33

Pravila za izvođenje
16/33
9/18
EVROKOD EC6
U poglavlju 1.5, Evrokoda 6, dati su termini i definicije, koji se primenjuju pri

projektovanju zidanih konstrukcija.
Osnovni pojmovi, koji se odnose na AB elemente zidova, su:

- reinforced masonry: armirani zid - zidani zidovi u koje su, u okviru maltera ili
betona, ugrađene armaturne šipke ili mreže, tako da se svi ugrađeni elementi
zajedno učestvuju u prenošenju opterećenja,
- prestressed masonry: prethodno napregnuti zid - zid u kojime su, pomoću
zategnute armature (kablova), namerno izazvani unutrašnji naponi pritiska,
- confined masonry: zid uokvirem serklažima - zid uokviren armiranobetonskim ili
armiranim zidanim elementima u vertikalnom i horizontalnom pravcu,
- concrete infill: betonska ispuna - beton koji se upotrebljava za ispunjavanje šupljina
i praznina u okviru zidova,
- bed joint reinforcement: armatura horizontalnih spojnica - armaturni čelik fabrički
proizveden za ugrađivanje u horizontalne spojnice,
- reinforcing steel: čelik za armiranje - armaturni čelik za armiranje zidova,
- prestressing steel: čelik za prethodno naprezanje - čelične žice, šipke i užad za
prethodno naprezanje
17/33
EVROKOD EC6
U poglavlju 3 standarda EN 1996-1-1:2005 definisani su osnovni

materijali za izradu armiranih zidova: elementi za zidanje, malter, beton i
armatura.
Za malter u horizontalnim spojnicama armiranih zidova propisane su

minimalne čvrstoće pri pritisku (fm), u zavisnosti od vrste upotrebljene
armature:
- min. 4 MPa, za obične armaturne šipke i
- min. 2 MPa za prefabrikovanu armaturu.
18/33
10/18
EVROKOD EC6
Osnovni uslovi kvaliteta za beton kao materijal za ispunu u zidanim

konstrukcijama su:
- beton mora biti u saglasnosti sa odredbama standarda EN 206.
- beton se specificira na osnovu karakteristične čvrstoće pri pritisku "fck" (klasa
čvrstoće betona), koja odgovara 28-dnevnoj čvrstoći određenoj na cilindru ili
kocki, prema standardu EN 206.
- klasa čvrstoće betona ne sme biti manja od 12/15 MPa.
- beton može biti projektovanih svojstava ili projektovanog sastava i treba da
sadrži količinu vode koja je potrebna da se obezbedi specificirana čvrstoća i da
se istovremeno dobije odgovarajuća ugradljivost.
19/33
EVROKOD EC6
Osnovni uslovi kvaliteta za beton kao materijal za ispunu u zidanim

konstrukcijama su:
- ugradljivost betona treba da bude takva da osigura potpuno popunjavanje
šupljina u zidu, pri propisanom postupku ugrađivanja betona. Klase
konzistencije S3 - S5 (definisane metodom sleganja) zadovoljavaju taj uslov u
najvećem broju slučajeva. Izuzetno, za šupljine u zidovima gde je najmanja
dimenzija manja od 85 mm, moraju se koristiti betoni klase konzistencije S5 ili
S6, pri čemu treba preduzeti mere da se smanji skupljanje betona.
- maksimalna veličina zrna agregata za betonsku ispunu u zidanim zidovima
ograničena je na 20 mm. U slučajevima kada su šupljine manje od 100 mm ili
kada je zaštitni sloj betona do armature manji do 25 mm, zrna agregata moraju
biti manja od 10 mm.
20/33
11/18
EVROKOD EC6
Osnovni uslovi kvaliteta za armaturu i čelik za prednaprezanje u zidanim

konstrukcijama su definisani na sledeći način:
- za armiranje zidanih zidova mogu se koristiti ugljenični čelik i nerđajući čelik.

- u odnosu na poprečni presek, armatura može biti glatka i rebrasta.
- karakteristična čvrstoća armature (fyk) mora biti u skladu sa odgovarajućim
standardom (Anex C standarda EN 1992-1-1).
- kao vrednost koeficijenta termičkog širenja armature može se uzeti 12x10-6 K-1, a
razlike između ove vrednosti i termičkih koeficijenata elemenata za zidanje ili betona,
se mogu zanemariti.
- uslovi kvaliteta prefabrikovane armature za horizontalne spojnice definisani su u
standardu EN 845-3.
- uslovi kvaliteta čelika za prednaprezanje definisani su u standardu EN 10138, a
karakteristične vrednosti se uzimaju iz standarda EN 1992-1-1.
21/33
EVROKOD EC8
22/33
12/18
EVROKOD EC8
Projektno seizmičko dejstvo za zidane zgrade

sa vertikalnim serklažima
prEN 1998 – kategorija tla A

ag = 2,0 m/s2
VS ⇒ q = 2
EN 1998 – kategorija tla A
ag = 2,0 m/s2
VS ⇒ q = 2
YU pravilnik 1981
VIII zona, I kategorija tla tla
Ko = 1,0 Ks = 0,05 Kp = 1,6
YU pravilnik 1981
VIII zona, I kategorija tla
Ko = 1,5 Ks = 0,05 Kp = 1,6
γ = 1,5
23/33
EVROKOD EC8
P roračun uticaja od zem ljotresa
2 2
EEd
= EEdx + EEdy
E=
Ed EEdx + 0,3EEdy EEd 0,3EEdx + EEdy
=
24/33
13/18
EVROKOD EC8 – dokaz sigurnosti
Preraspodela sila između smičućih zidova

– Zadovoljena je globalna ravnoteža (ista ukupna sila smicanja u osnovi
i položaj rezultante nije promenjen)
– Da sila smicanja ni u jednom zidu nije umanjena za više od 25%,
niti povećana za više od 33%
– Da su posledice redistribucije uzete u obzir kod tavanica
Ed ≤ Rd
Ed = E {Gkj ; P; AEd ;Ψ 2,i Qk ,i } j ≥ 1, i ≥ 1
∑ Gkj "+ " P "+ " AEd "+ " ∑Ψ 2,i ⋅ Qk ,i
25/33
EVROKOD EC8 – pravila za građenje
26/33
14/18

Dodatni zahtevi
Vertikalni serklaži se moraju postaviti :
• na slobodnim krajevima svih nosećih zidova
• sa obe strane otvora površine veće od 1,5 m2
• unutar zida ako je razmak između serklaža veći od 5 m
• kod svakog ukrštanja zidova (ako su zidovi na rastojanju većem od 1,5 m)
SLOBODAN KRAJ ZIDA
PROZOR : 80/120 cm
< 1,5 m2
PROZOR: 80/120 cm
< 1,5 m2
VRATA: 80/220 cm
> 1,5 m2
VRATA : 80/220 cm > 1,5 m2
27/33

P ravila za “jednostavne zidane zgrade”
Dozvoljeni broj spratova i minimalne površine smičućih zidova
28/33
15/18

• Osnova zgrade je približno pravougaona
• Lmin / Lmax > λ min (λmin = 0,25)
• P (ispada/udubljenja) < pmax (pmax = 15%)
29/33

• Zidovi su postavljeni simetrično u osnovi i u 2 ortogonalna pravca
• Smičući zidovi prihvataju najmanje 75% vertikalnog opterećenja
• Smičući zidovi se pružaju kontinualno od vrha zgrade do temelja
30/33
16/18

• Najmanje 2 zida u oba pravca, dužine > 0,30Lx i > 0,30Ly
• Rastojanje između ovih zidova ex > 0,75Ly (ey > 0,75Lx)
31/33

32/33
17/18

33/33
18/18
SEIZMIČKI PRORAČUN ZIDANIH ZGRADA

PREMA EVROKODU 8
Prof. dr Ratko Salatić, dipl. građ. inž.
Vanredni profesor Građevinskog fakulteta u Beogradu na Katedri za tehničku

mehaniku i teoriju konstrukcija. Na Građevinskom fakultetu u Beogradu u okviru
osnovnih, master i doktorskih studija drži predavanja iz predmeta Dinamika konstruk-
cija i zemljotresno inženjerstvo, Stabilnost konstrukcija, Teorija konstrukcija 2 i Seiz-
mička analiza konstrukcija.
U svom naučno-istraživačkom i stručnom radu najveći broj objavljenih radova se
odnosi na oblasti dinamike konstrukcija i zemljotresnog inženjerstva.
U Inženjerskoj komori Srbije predsednik je komisije za permanentno obrazova-
nje članova komore.
Prof. Rastislav Mandić, dipl. građ. inž.
Vanredni profesor na Građevinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Na os-

novnim studijama drži predavanja iz Tehničke mehanike 1 i 2 a Mehaniku kontinuu-
ma predaje na doktorskim studijama.
Doktorirao je iz oblasti numeričke analize armiranobetonskih konstrukcija. U
svom naučno-istraživačkom radu bavi se različitim aspektima nelinearne analize kon-
strukcija.
Marko M. Marinković, mast. inž. građ.
Asistent Građevinskog fakulteta u Beogradu i student doktorskih studija.

Na redovnim studijama na Građevinskom fakultetu u Beogradu drži vežbe iz sle-
dećih predmeta: Dinamika konstrukcija i zemljotresno inženjerstvo, Stabilnost kon-
strukcija i Teorija konstrukcija 2.
U svom naučno-istraživačkom i stručnom radu bavi se dinamičkom analizom
konstrukcija, seizmičkom analizom čeličnih, armiranobetonskih konstrukcija i zida-
nih, kao i problematikom numeričkog modeliranja zidanih konstrukcija i njihovog po-
našanja usled uticaja zemljotresa.
Prof. dr Ratko Salatić, dipl. građ. inž.,

Prof. Rastislav Mandić, dipl. građ. inž., Marko M. Marinković, mast. inž. građ.
„Seizmički proračun zidanih zgrada prema Evrokodu 8“
1/32
Naučno stručni skup Beograd , 12.jun 2013.
PROJEKTOVANJE, PRORAČUN I IZGRADNJA

SEIZMIČKI OTPORNIH ZIDANIH ZGRADA
PREMA EVROKODU 8

2/32

3/32

4/32

5/32
10

6/32
11
12

7/32
13
14

8/32
15
Konzervativan
pristup
Veliki broj
kombinacija
16

9/32
17
18

10/32
19
20

11/32
21
22

12/32
23
24

13/32
25
26

14/32
Evrokod 2
27
28

15/32
29
30

16/32
31
32

17/32
33
34

18/32
35
36

19/32
37
38

20/32
39
40

21/32
41
42

22/32
43
44

23/32
45
46

24/32
47
48

25/32
49
50

26/32
51
52

27/32
53
54

28/32
55
56

29/32
57
58

30/32
59
60

31/32
61
62
Zahvaljujemo na pažnji
Prof. dr Ratko Salatić, dipl. građ. inž.

Prof. dr Rastislav Mandić, dipl. građ. inž.
Marko Marinković, mast. inž. građ.
Građevinski fakultet Univerziteta u Beogradu
Bulevar kralja Aleksandra 73, Beograd
e-mail: salatic@grf.rs

32/32
PONAŠANJE ZIDANIH ZGRADA

U KRALJEVAČKOM ZEMLJOTRESU
OD 03. NOVEMBRA 2010. GODINE
– ISKUSTVA I POUKE
Vanr. prof. dr Miodrag MANIĆ, dipl. građ. inž.
Diplomirao 1978. godine na Građevinskom fakultetu Univerziteta „Kiril i Metodij“ u Skoplju, Od-
sek za konstrukcije. Magistrirao 1986. godine na Institutu za zemljotresno inženjerstvo i inženjersku se-
izmologiju, Univerzitet „Kiril i Metodij“, u Skoplju. Doktorirao 2003. godine na Institutu za zemljotre-
sno inženjerstvo i inženjersku seizmologiju, Univerzitet „Kiril i Metodij“, u Skoplju. Na Institutu za
zemljotresno inženjerstvo i inženjersku seizmologiju, Univerzitet Kiril i Metodij, u Skoplju, radio kao
Stručni saradnik od 1978. do 1987, od 1987. do 2004. kao Asistent, a od 2004. do 2008. kao Docent. Od
2008. Vanredni Profesor na Fakultetu za graditeljski menadžment Univerziteta Union u Beogradu, gde
drži nastavu iz predmeta: Aseizmičko projektovanje zgrada i Rekonstrukcija zgrada. Bavi se istraživanji-
ma u oblastima: seizmologija jakog kretanja tla, zemljotresno inženjerstvo, dinamika konstrukcija, obra-
da, analiza i interpretacija podataka jakog kretanja tla i mikrotremora, eksperimentalna dinamička ispi-
tivanja izgrađenih konstrukcija i modela, procena šteta na objektima od zemljotresa i drugih hazarda,
analiza seizmičkog hazarda i seizmička mikrorejonizacija. Na temu zemljotresnog inženjerstva i inženjer-
ske seizmologije publikovao 28 radova u renomiranim domaćim i inostranim naučno-stručnim časopisi-
ma, kao i preko 50 radova na većem broju domaćih i inostranih konferencija i seminara.
Mr Borko Đ. Bulajić, dipl.građ.inž.
Rođen 1978. god. u Beogradu. Diplomirao 2001. godine na Građevinskom fakultetu Univerziteta u
Beogradu, Odsek za konstrukcije. Magistar tehničkih nauka od 2004. godine – završio međunarodne po-
stdiplomske studije pod pokroviteljstvom DAAD-a u Institutu za zemljotresno inženjerstvo i inženjersku
seizmologiju u Skoplju. U okviru doktorskih SEEFORM studija pod pokroviteljstvom DAAD-a, od 2004.
do 2006. pohađao 8 intezivnih kurseva iz oblasti analize konstrukcija i zemljotresnog inženjerstva. Od
aprila do jula 2006. bio član istraživačkog tima za seizmičke probleme u institutu RWTH, Lehrstuhl für
Baustatik und Baudynamic, Ahen, Nemačka. Od 2003. do 2006. godine, kao član naučno-istraživačkih ti-
mova u Srbiji i na Institutu za zemljotresno inženjerstvo i inženjersku seizmologiju u Skoplju, učestvovao
u nizu eksperimentalnih i analitičkih ispitivanja novih materijala za građenje zidanih konstrukcija kao i
novih metoda za sanaciju i ojačanje zidanih konstrukcija. Od 2006. godine se intenzivnije bavi još i nauč-
no-istraživačkim radom na digitalizaciji i obradi zapisa jakog kretanja tla, PSHA i DSHA analizama se-
izmičkog hazarda, kao i razvijanju regionalnih empirijskih jednačina za skaliranje projektnih parametara
kretanja tla. Na temu zemljotresnog inženjerstva publikovao 15 radova u renomiranim domaćim i inostra-
nim naučno-stručnim časopisima, kao i 20 radova na domaćim i inostranim konferencijama i seminarima.
Od januara 2006. godine zaposlen u Institutu za puteve a.d. (Zavod za tehnologiju građenja), Beo-
grad, gde obavlja poslove na poziciji: „Viši stručni saradnik I – Vodeći nadzorni organ I“.
Član Organizacionih odbora za 7 međunarodnih naučno-stručnih skupova u organizaciji časopisa
„Izgradnja“, od čega do sada i predavač na 2 skupa (na skupu „Definisanje seizmičkog dejstva – od teo-
rije do prakse“, 21. maja 2007. održao predavanje na temu: „Generisanje sintetičkih akcelerograma“, 02.
juna 2011. na skupu „Iskustva i pouke stečene nakon zemljotresa u Kraljevu od 3.11.2010. godine“, pre-
davanje na temu: „Karakteristike registrovanog jakog kretanja tla za vreme zemljotresa od 3. 11. 2010.
godine“).
Učestvovao na Dynet Project (pod pokroviteljstvom DAAD-a) Worhshop-u: „Diplom and Master
Theses of Young Engineers, Herceg Novi, Sept. 27.–28., 2004.“, kao predstavnik Građevinskog fakulte-
ta Univerziteta u Beogradu.
Na Fakultetu tehničkih nauka Univerziteta u Novom Sadu 2010. godine prijavio doktorsku tezu pod
naslovom: ‚‘Prilog pouzdanijem definisanju projektnih spektara odgovora za severo-zapadni Balkan‘‘.
Učesnik na tekućem projektu „TR36043“ Ministarstva za nauku i tehnološki razvoj, u okviru Pro-
grama istraživanja u oblasti tehnološkog razvoja.
Vanr. prof. dr Miodrag Manić, dipl. građ. inž., Mr Borko Đ. Bulajić, dipl.građ.inž.
„Ponašanje zidanih zgrada u kraljevačkom zemljotresu od 03. novembra 2010. godine – iskustva i pouke“
1/22
PONAŠANJE ZIDANIH ZGRADA U

KRALJEVAČKOM ZEMLJOTRESU OD
03. NOVEMBRA 2010. GODINE –
ISKUSTVA I POUKE
MIODRAG I. MANIĆ
FGM-UNIV. UNION – Nikola Tesla, BEOGRAD
E-mail: manic.miodrag@yahoo.com
BORKO Ð. BULAJIĆ
Institut za puteve AD, Beograd, BEOGRAD
E-mail: borkobulajic@yahoo.com
REZIME
 U ovom radu razmatrano je ponašanje zidanih zgrada u

Kraljevčkom regionu za vreme zemljotresa od
03.11.2010. godine. Terenska prospekcija je pokazala
da je, iako se radilo o zemljotresu umerene jačine
(ML=5.4), veliki broj zidanih zgrada pretrpeo veća
oštećenja od očekivanih.
2/22
REZIME
 Kod objekata individualnog stanovanja, osnovni

razlozi za štete veće od očekivanih leže u nestručnom
izvođenju nosivih elemenata, rđavo rešenim
konstruktivnim detaljima i vezama, slabom kvalitetu
izvedenih radova i ugrađenog materijala, kao i u lošem
održavanju objekata. Kod objekata kolektivnog
stanovanja, oštećenja na zidanim zgradama znatno su
veća na nadgrađenim objektima zidanim pre 1964.
godine (tj. pre uvođenja prvih propisa za građenje
seizmički otpornih konstrukcija), a kod kojih osnovni
noseći sistem prvobitne konstrukcije nije adekvatno
ojačan.
1. UVOD
 Kraljevački zemljotres srušio je značajan broj
objekata individualnog stanovanja i teže ili lakše
oštetio veliki broj objekata različite namene
(stanovanja, obrazovanja, zdravstva, javne admini-
strativne, kulturno-istorijske, turizma, privrede i dr.).
Zbog načina vršenja procene nastalih šteta na
objektima (procenu za objekte stanovanja vršile su
komisije pod nadležnošću lokalne samouprave u
Kraljevu, dok su procenu za objekte ostalih namena
vršile komisije iz Ministarstava pod čijim nadležno-
stima su bili ti objekti) ni danas (nakon dve i po
godine od zemljotresa), nije poznat ukupan broj pre-
gledanih objekata.
3/22
1. UVOD
 Takođe, pošto nije urađena adekvatna analiza
podataka pregledanih objekata, ne znaju se ni
naturalni (broj i površina) ni materijalni (novčana
vrednost) pokazatelji štete, niti je poznata brojčana
raspodela oštećenih objekata po konstruktivnim
tipovima i stepenima oštećenja [Manić i Bulajić,
2012]. Zbog svega ovoga, danas možemo govoriti
samo o tome da je za vreme zemljotresa najviše
oštećeno zidanih objekata, a znatno manje objekata
koji su građeni kao drvene ili armirano-betonske
konstrukcije.
2. Ponašanje zidanih zgrada za vreme

Kraljevačkog zemljotresa 2010. god.
 Prema vremenu izgradnje zidane zgrade se mogu
klasifikovati u četiri grupe. Ova klasifikacija pod-
razumeva i razlike u konstruktivnoj koncepciji svake
pojedine grupe. Ove četiri grupe su:
a) Zidane zgrade starog tipa – zgrade sa drvenom
međuspratnom/tavaničnom konstrukcijom,
b) Zidane zgrade sa AB međuspratnom konstrukcijom i
horizontalnim AB serklažima,
c) Zidane zgrade sa AB međuspratnom konstrukcijom i
horizontalnim i vertikalnim AB serklažima –
uokvirena/ojačana zidarija,
d) Zidane zgrade sa armiranom zidarijom.
4/22

 Prema odredbama domaćeg važećeg Pravilnika o
tehničkim normativima za izgradnju objekata viso-
kogradnje u seizmičkim područjima [Sl. list SFRJ br.
31/81, 48/82, 29/83, 21/88, 52/90], u seizmički
aktivnim područjima nije dozvoljena gradnja zidanih
zgrada navedenih pod tačkom a), dok je dozvoljena
gradnja zidanih zgrada navedenih pod b), c) i d), koje
se nazivaju, redom: 1) obične zidane zgrade, 2)
zidane konstrukcije sa vertikalnim serklažima i 3)
armirane zidane konstrukcije armatura u horizon-
talnim spojnicama, armatura na sredini zida i arma-
tura na obimu spoljnih strana zida.

 Pored četiri gore navedena tipa, u poslednjih četvrt
veka ''perioda tranzicije'', u Srbiji se intezivno izvode
nadgradnje na tipovima navedenim pod a) i b), te je
moguće govoriti i o još jednom tipu zidanih zgrada:
e) Zidane zgrade mešovitog tipa gradnje – prvobitni
donji deo zidane konstrukcije, bez ili sa horizon-
talnim serklažima, kasnije nadgrađen sa uokvire-
nom/ojačanom zidarijom ili čak AB skeletom, ali bez
izvođenja horizontalnih i vertikalnih AB elemenata
na prvobitnoj, donjoj, konstrukciji za prihvatanje i
prenos seizmičkih sila sa nadgrađenog dela na prvo-
bitni deo konstrukcije.
5/22
2.1 ZGRADE STAROG TIPA

 Pod zgradama starog tipa podrazumevamo sve
zgrade kod kojih su nosivi zidovi međusobno ne-
povezani međuspratnom konstrukcijom, koja je naj-
češće drvena, dok su u manjem broju to lukovi ili
svodovi od opeke i kamena. Zidovi su od kamena ili
opeke, malter je krečni ili glineni, a kvalitet gradnje
varira od vrlo niskog (u selima) do zadovoljavajućeg
(u gradovima). Temelji su od kamena ili opeke. Sa-
vremeni materijali (beton i čelik) nisu primenjivani.
2.1 ZGRADE STAROG TIPA

 U ovu grupu spada i jedan tip zgrada koji kod nas sve
više nestaje – zgrade čiji nosivi sistem čine zidovi od
nabijene gline (ćerpič) i slične zgrade vrlo niskog
komfora stanovanja. Za sve zgrade ovog tipa može se
reći da su građene primenom zanatskog iskustva.
 Za vreme kraljevačkog zemljotresa ponašanje zgrada
ovog tipa je bilo najslabije, i one brojčano najviše
učestvuju u ukupnom broju oštećenih i srušenih
objekata.
6/22
Primer A-1: Teže oštećena kuća u selu Šumarice kod

koje je došlo do odvajanja spoljašnjih zidova
Primer A-2: Oštećena na kuća u selu Sirča sa horizontalnim, vertikalnim i

kosim pukotinama u fasadnom zidu
7/22
Primer A-3: Oštećena kuća u naselju Sijaće polje

u Kraljevu – prikaz oštećenja spoljašnjih i
unutrašnih delova nosećih zidova
Primer A-4: Oštećena zgrada kolektivnog

stanovanja u ulici Dragoslava Bogavca br. 2-4,
Kraljevo (gore), detalji oštećenja spoljnih
nosivih zidova u uglu zgrade: pukotine na
prednjem fasadnom zidu (dole levo) i pukotine
na bočnom fasadnom zidu (dole desno)
8/22
2.2 Zidane zgrade sa AB međuspratnom

konstrukcijom i horiz. AB serklažima
 Zidane zgrade sa AB međuspratnom konstrukcijom i
horizontalnim AB serklažima su one kod kojih su
nosivi zidovi opterećeni i povezani sa AB među-
spratnom konstrukcijom. Kod većih stambenih i
administrativnih zgrada ovaj sistem je u Srbiji uve-
den oko 1910. god. [Aćić i Marinković, 2012]. Kod
porodičnih zgrada, monolitne međuspratne konstruk-
cije primenjuju se kao isključivi tip međuspratne
konstrukcije od 1964. godine, s obzirom da tehnički
propsi od tada ne dozvoljavaju drugi tip međuspratne
konstrukcije.
2.2 Zidane zgrade sa AB međuspratnom

konstrukcijom i horiz. AB serklažima
 Pod monolitnom međuspratnom konstrukcijom se
podrazumeva ona za koju se može tvrditi da je skoro
beskonačno kruta u svojoj ravni, tj. da je kod dejstva
zemljotresa delovanje takvo da se inercijalne sile
raspoređuju na nosive zidove uz njihovo jednako
translatorno pomeranje u odnosu na donji rub zida.
Pod monolitnim međuspratnim konstrukcijama sma-
tramo sve one izvedene od armirano-betonskih ploča,
rebraste tavanice sa AB pločama najmanje debljine 4
cm, kao i tavanice od montažnih elemenata koji su
međusobno povezani u monolitnu celinu.
9/22
Primer B-1: Zgrada u ulici Kralja Milana u strogom centru Kraljeva (pešačka
zona) – oštećen i delimično srušen kalkanski zid
Primer B-2: Objekat u kojem su

smešteni gimnazija i srednja
ekonomska škola u Kraljevu –
dvorišna fasada (gore), oštećenja na
dilataciji između konstrukcija
centralnog i krajnjeg dela škole (dole
levo), i detalj oštećenja u vidu
dijagonalnih „X“ pukotina na
međuprozorskim stupcima na
dvorišnoj fasadi (dole desno)
10/22
2.3 Zidane zgrade sa AB međusp. konst.

i horiz. i vertikalnim AB serklažima
 Zidane zgrade sa AB međuspratnom konstrukcijom i
horizontalnim i vertikalnim AB serklažima su one
kod kojih su nosivi zidovi na krajevima uokvireni sa
sve četiri strane vertikalnim i horizontalnim AB
elementima. Vertikalni vezni elementi, serklaži,
slični su stubovima kod AB ramovskog/skeletnog
sistema, osim što su sa znatno manjim poprečnim
presecima, jer zidovi nose opterećenja.

 Horizontalni vezni elementi, serklaži, slični su
gredama kod AB ramovskog/skeletnog sistema, ali
ovi sreklaži nemaju istu namenu kao konvencionalne
grede pošto zidovi nose opterećenja. Zgrade ovog
tipa grade se u Srbiji nakon 1963. godine, tj. nakon
Skopskog zemljotresa. Kod porodičnih zgrada,
vertikalni i horizontalni serklaži izvode se vrlo često
zbog njihovog povoljnog delovanja na ponašanje
takvih zgrada u zemljotresu. Kod većih stambenih
zgrada u seizmičkim područjima takođe se izvode
serklaži, ali se obično ne proračunavaju.
11/22

 Na ovom mestu je potrebno napomenuti da je
obilaskom terena nakon kraljevačkog zemljotresa
ustanovljeno da pored objekata prikazanih na na-
rednim slikama, postoje još na stotine oštećenih
objekata koje formalno pripadaju ovom tipu zidanih
zgrada, dok su oštećenja na njima uzrokovana u
prvom redu velikim nedostacima u pogledu kvaliteta
ugrađenog materijala (betona i maltera) i u nestruč-
nom izvođenju konstruktivnih AB elemenata (naroči-
to u pogledu ugradnje uzengija i nastavljanja i sid-
renja armature). Uz sve to, većina tih objekata, po-
sebno onih u selima, građeni su bez projektne doku-
mentacije.
Primer C-1-a: Zidane zgrade sa AB međuspratnom konstrukcijom i

horizontalnim i vertikalnim AB serklažima u naselju Jarčujak u Kraljevu –
objekat zidan punom opekom (levo) i objekat zidan šupljim blokom (desno)
12/22
Primer C-1-b: Objekat u naselju Jarčujak u Kraljevu zidan punom opekom sa

AB međuspratnom konstrukcijom i horizontalnim i vertikalnim AB serklažima
– detalj oštećenja prednjeg fasadnog zida i stuba (levo) i detalj oštećenja
stuba i bočnog fasadnog zida (desno)
Primer C-2: Zidana

zgrada sa AB
međuspratnom
tavanicom,
horizontalnim i
vertikalnim
serklažima, u ul.
Radnička br. 112 u
naselju Jarčujak u
Kraljevu – detalj
veze horizontalnog i
vertikalnog serklaža
u nivou prvog
sprata (gore desno),
detalj srušenog
bočnog zida u
prizemlju (dole
levo), i detalj veze
vertikalnog serklaža
i temelja zidanog
objekta (dole desno)
13/22
Primer C-3: Zidana

zgrada sa AB
međuspratnom
tavanicom,
horizontalnim i
vertikalnim
serklažima, u
Rudopoljskoj ulici u
naselju Sijaće Polje
u Kraljevu – prikaz
zgrade (gore levo),
prikaz šteta na
spoljnim zidovima
(gore desno i dole
levo) i detalj na
kome se vidi da u
vertikalnom AB
serklažu na bočnom
zidu ne postoje
uzengije u serklažu
(dole desno)
2.4 ZIDANE ZGRADE SA ARMIRANOM

ZIDARIJOM
 Zidane zgrade sa armiranom zidarijom su one kod
kojih se u samim nosivim zidovima izvode vertikalni
i horizontalni armirani elementi sa ciljem da se
obezbedi veća nosivost i deformabilnost zidanih
zidova. Zidarija za zidanje je uobičajeno šuplja i
napravljena od gline ili betona. Verikalni AB ele-
menti izvode se u šupljem jezgru zidarije i posta-
vljaju se na krajevima i ukrštanju zidova, oko otvora
i na drugim mestima u zidovima, a u zavisnosti od
dužina zidova. Horizontalno armiranje izvodi se u
horizontalnim spojnicama između elemenata zidarije
zida i iznad otvora.
14/22
2.4 ZIDANE ZGRADE SA ARMIRANOM

ZIDARIJOM
 Ovaj sistem se u Srbiji još uvek veoma malo prime-
njuje, a prilikom obilaska Kraljeva nakon zemljotresa
autori ovog rada nisu ni lično niti kroz komunikaciju
sa lokalnim građevinskim inženjerima došli do sa-
znanja da postoje oštećeni zidani objekti koji pri-
padaju ovom tipu.
2.5 ZIDANE ZGRADE MEŠOVITOG

TIPA GRADNJE
 Zidane zgrade mešovitog tipa gradnje su prvobitno
zidane zidarijom i kasnije nadgrađene sa uokvi-
renom/ojačanom zidarijom ili AB skeletom. Ove
„zgrade“ Pravilnik o tehničkim noramtivima za
izgradnju objekata visokogradnje u seizmičkim pod-
ručjima [Sl. list SFRJ br. 31/81, 48/82, 29/83, 21/88,
52/90], u delu XVI. Zidane konstrukcije, ne spominje.
15/22

TIPA GRADNJE
 Međutim, u članu 94. zadnji pasus (alinea 4) kaže se
da “Nije dozvoljeno primenjivanje mešovitog sistema
odnosno donji deo objekta visokogradnje od armi-
ranobetonskog skeleta, a gornji – od nosećih zido-
va“. Ako se prati logika ove odredbe trebalo bi da
tek nije dozvoljeno ni primenjivanje mešovitog siste-
ma sa donjim delom od nosećih zidova i gornjim od
armiranog betona, imajući u vidu da su nosive,
krutostne i duktilne karakteristike zidarije i armira-
nog betona veoma različite.

TIPA GRADNJE
 Ovaj tip objekata je u Kraljevu pretrpeo velika ošte-
ćenja.
 Iz primera zidanih objekata kolektivnog stanovanja,
prikazanim na narednim slikama, videće se da sama
pojava značajno većih oštečenja od očekivanih nije
rezultat same jačine zemljotresa, već je rezultat
nepoštovanja odredbi postojećih građevinskih propi-
sa u Republici Srbiji, a koji se odnose na izgradnju,
sanaciju, ojačanje ili rekonstrukciju objekata visoko-
gradnje u seizmičkim područjima.
16/22
Primer E-1-a: Dva prostorno bliska objekta u naselju Sijaće polje u Kraljevu -
objekat u ul. Nikole Bursaća broj 2 (levo) i objekat u ul. Nikole Bursaća broj 6
(desno)
Na prizemnom objektu zidanom ciglom (leva slika) nema nikakvih konstruk-
tivnih oštećenja. Objekat na desnoj slici je prvobitno bio izgrađen kao prize-
man zidani objekat, a naknadno je nadgrađen sa spratom i potkrovljem kao
zidani objekat sa horizont. i vert. serklažima, ali bez da vertikalni serklaži budu
izvedeni i na delu prizemlja i ankerovani u temelj objekta. Rezultat toga je da
za vreme zemljotresa nije došlo ni do kakvih konstruktivnih oštećenja sprata i
potkrovlja, dok su noseći zidovi u prizemlju teško oštećeni i dislocirani iz
svoje ravni zbog velikog pomeranja gornjeg krutog dela objekta.
Primer E-1-b:
Detalji šteta na
objektu u ul.
Nikole Bursaća
broj 6 u naselju
Sijaće polje u
Kraljevu – detalji
oštećenja na
spoljašnjoj strani
nosećih zidova u
prizemlju (gore) i
detalji oštećenja
na unutrašnjoj
strani nosećih
zidova u
prizemlju (dole)
17/22
Primer E-2-a: Dva objekta jedan preko puta drugog u Jug Bogdanovoj ulici u
Kraljevu – nadgrađen objekat ojačan AB „žaketima“ (leva slika) i neojačan a
nadgrađen objekat (desna slika)
Prvobitni objekti su izgrađeni sredinom 50-tih godina prošlog veka (kao
masivni zidani sa monolitnim AB tavanicama), a nadgradjeni su nakon 2000.
godine (sa horiz. i vert. serklažima). Prilikom izvođenja nadgradnje na objektu
na levoj slici, masivni zidovi su ojačani vert. AB „žaketima“ na delu prvobitnog
objekta od prizemlja do 3. sprata, i ovaj objekat nije pretrpeo nikakva konst-
ruktivna oštećenja. Kod objekta na desnoj slici međutim, masivni zidovi nisu
bili ojačani nikakvim vert. AB elementima za prijem i prenos seizmičkih sila sa
nadgrađenog dela objekta na temelje. Kao rezultat toga, za vreme zemljotresa
došlo je do težih oštećenja nosivih zidova prvobitno izgrađenog objekta.
Primer E-2-b: Detalji

šteta na neojačanom
a nadgrađenom
objektu u Jug
Bogdanovoj ulici u
Kraljevu – detalji
oštećenja nosećih
zidova u prizemlju na
spoljašnjoj strani
objekta (gore levo i
dole levo), oštećenje
na sučeljavanju
poprečnog i
podužnog fasadnog
zida u nivou temelja
(gore desno), i
oštećenja u
unutrašnosti objekta
u nivou prizemlja
(dole desno)
18/22
Primer E-3: Neojačan

a nadgrađen zidani
objekat u ulici Cara
Lazara 78-82 u
Kraljevu – bočna
fasada prema ulici
Cara Lazara i
prednja-ulazna
fasada (gore levo),
dvorišna bočna
fasada sa
oslabljenjem u
nosećim zidovima u
osnovi tj. naknadno
napravljenim
otvorima za potrebe
lokala (gore desno i
dole levo), i detalj
oštećenja na drugom
ćošku iste – dvorišne
bočne fasade (dole
desno)
DISKUSIJA I ZAKLJUČCI
 Pošto nije urađena analiza podataka (za oko 15,000)

pregledanih objekata, u odnosu na njihovu pripadnost
po konstruktivnim tipovima i stepenima oštećenja, ne
zna se ni brojčana raspodela oštećenih objekata po
konstruktivnim tipovima niti brojčana raspodela po
stepenima oštećenja unutar određenog konstruktivnog
tipa ili podtipa. Zbog svega toga, mi danas možemo
govoriti samo o tome da je za vreme zemljotresa naj-
više oštećeno zidanih objekata, a znatno manje objeka-
ta koji su građeni kao drvene ili armirano-betonske
konstrukcije.
19/22
 Kada su u pitanju zidani objekti, na bazi prethodno

prezentovanog može se zaključiti da su glavni uzroci
za konstruktivna oštećenja objekata individualnog i
kolektivnog stanovanja različiti.
 Kod objekata individualnog stanovanja, oštećenja su
dominantna kod onih objekata koji si građeni bez ika-
kve projektne dokumentacije, odnosno u slučajevima
nestručnog izvođenja nosivih zidanih i AB elemenata,
rđavo rešenih konstruktivnih detalja i veza, slabog kva-
liteta izvedenih radova i ugrađenog materijala, kao i u
slučajevima lošeg održavanja objekata.
 Kada su u pitanju objekti kolektivnog stanovanja, ošte-

ćenja na zidanim zgradama znatno su veća na nadgra-
đenim objektima zidanim pre 1964. godine, a kod kojih
prilikom nadgradnje nisu poštovane odredbe Pravilni-
ka o tehničkim normativima za izgradnju objekata vi-
sokogradnje u seizmičkim područjima [Sl. list SFRJ br.
31/81, 48/82, 29/83, 21/88, 52/90] i Pravilnika o teh-
ničkim normativima za sanaciju, ojačanje i rekonstruk-
ciju objekata visokogradnje oštećenih zemljotresom i
za rekonstrukciju i revitalizaciju objekata visokograd-
nje [Sl. list SFRJ 52/85].
20/22
 Drugim rečima, dominatni slučajevi konstruktivnih

oštećenja na zidanim objektima kolektivnog stanovanja
su nastali kao rezultat nepoznavanja ili nepridržavanja
nekih osnovnih pravila projektovanja, građenja i nad-
gradnje seizmički otpornih konstrukcija.
 Na bazi svega iznešenog nameće se kao osnovni za-
ključak to da u Republici Srbiji čak i slab ili umeren
zemljotres može da izazove velika oštećenja i rušenje
zidanih zgrada, pogotovu u slučajevima starijih pa još i
nadgrađenih objekata.
 Na kraju je važno i napomenuti da se u svetu pitanju

seimičke pouzdanosti postojećih zidanih zgrada posve-
ćuje izuzetna pažnja, s obzirom na to da kao i u Srbiji
većina stanovništva živi upravo u zidanim zgradama.
Na žalost, kod nas se o ovoj temi govori samo nakon
nekog zemljotresa, kao što su npr. bili Kopaonički
1980. godine, Temišvarski 1991. godine, Mionički
1998. godine, ili Kraljevački 2010. godine, ali bez pre-
duzimanja ikakvih konkretnih i dugoročnih mera za
smanjenje povredljivosti fonda zidanih zgrada na teri-
toriji Republike Srbije.
21/22
 Međutim, ako iskustva o ponašanju zidanih zgrada u

pomenutim zemljotresima ne budu pod hitno dovela do
strože kontrole u projektovanju, izgradnji, nadgradnji i
održavanju zidanih zgrada, rizik za oštećenje i rušenje
zidanih zgrada će sa vremenom biti samo veći. Imajući
u vidu da se u Srbiji dosta gradova veličine Kraljeva i
većih nalaze pored aktivnih zemljotresnih žarišta koji
su samo u prošlom veku generalisali zemljotrese sa
mnogo većim magnitudama od ML=5.4, može se stoga
očekivati da će prilikom svakog sledećeg zemljotresa
iste ili veće jačine materijalni gubici i ljudske žrtve
sasvim izvesno daleko premašiti one do kojih je
03.11.2010. godine došlo u Kraljevačkom regionu.
HVALA NA PAŽNJI!
22/22

Prezentacije

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prezentacije

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sedmi naučno-stručni skup

PROJEKTOVANJE, PRORAČUN I IZGRADNJA

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

KRITIČKI OSVRT NA ODREĐIVANJE

COMMENTS ON SELECTING SEISMIC DESIGN

Civil Eng. Department

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Design of earthquake resistant structures is an interdisciplinary

Methods of analysis must also be consistent from one stage of

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

This figure summarizes the dependence of on spectral period, the probability of

Spectral amplitudes for

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Several major disasters in the early 1900s forced the engineers to

With the introduction of performance-based design

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Response spectrum defines

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

SALING WITH PEAK ACCELERATION

Because the shapes of most code spectra have been derived by

The work on developing building codes began in Italy in 1908,

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

The code recommended the use of horizontal force equivalent to

Code Developments – Examples from California

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

The development of current seismic building

Over the years, the SEAOC bluebook

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

In 1978, the Applied Technology Council (ATC) issued its ATC-3

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

SOME LIMITATIONS IN SCALING OF EUROCODE 8 SPECTRUM

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Dependence of normalized spectral shapes on damping, for motions

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Anchoring point for S

Differences in spectral amplitudes at high frequencies

Recorded strong-motion data shows significant reduction of

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

From Trifunac & Brady (1975), showing reduction of recorded peak

Based on recorded peak accelerations during Northridge 1994

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

UNIFORM HAZARD METHOD

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Major quaternary faults in Southern California, the area covered by

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Comparison of UHS at a deep sedimentary site (left, A: at 33º 55'N,

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Seismic activity in the B&H region (top left), seismicity

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

Continuous and dotted lines show differences in using smoothed or

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

This lecture illustrates how the AT-UHS method can be used to

Many references on this subject can be downloaded from:

Thank you for your attention

Prof. dr Mihailo Trifunac, dipl. građ. inž.;

OPŠTI PRINCIPI I PRAVILA PROJEKTOVANJA I

Dr Đorđe Ž. Lađinović, dipl. građ. inž.

Prof. dr Đorđe Lađinović, dipl. građ. inž.