WYKŁAD I

PODSTAWOWA TERMINOLOGIA

PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

Pojęcie „specjalny”

 nie oznacza tylko czegoś wyjątkowego, dodatkowego,

 inaczej odnoszący się, należący do jednego wybranego przedmiotu, zagadnienia,
 odznaczający się czymś, co wyróżnia go spośród podobnych do siebie osób, rzeczy,
 zjawisk i sprawia, że jest najważniejszy,
 oznaczenie to nie ma wybrzmienia negatywnego.

Pedagogika specjalna

Podejście tradycyjne: jest nauką (teorią i praktyką), której przedmiot stanowi proces

rehabilitacji osób z ograniczoną sprawnością fizyczną bądź psychiczną w każdym wieku,

przede wszystkim dzieci i młodzieży odchylonych od normy psychofizycznej oraz

resocjalizacja osób mających trudności w przystosowaniu i adaptacji społecznej.

Podejście nowoczesne: „Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej

przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od

normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na

rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, trudności lub

ograniczeń”

ZAKRES ZAINTERESOWAŃ PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

Obszar zainteresowań jest uwarunkowany ogólnymi przemianami społeczno-kulturowymi,

następującymi w różnych obszarach życia społecznego:

 przemianami w stanie wiedzy (postęp w zakresie diagnostyki chorób i zaburzeń oraz poznania
ich mechanizmów);
 zmianami tożsamości pedagogiki specjalnej;
 przeobrażeniami demograficznymi (nasilające się zjawisko starzenia się społeczeństw
generujące rozrost grupy osób starszych z niepełnosprawnością).

Podmiot współczesnej pedagogiki specjalnej ma II wymiary:

 I – człowiek z odchyleniami od normy;

 II – człowiek ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi.
Norma – pojęcie normy do 3 podstawowych odmian:

 oznacza powszechność, masowość, pospolitość, częstość występowania;

 oznacza normatywną zgodność z przyjętymi wzorami, nastawieniami, oczekiwaniami,
konwencjami, przepisami („normalne jest to, co być powinno”);
 kiedy jest synonimem wyrażenia „zdrowy psychicznie” i dotyczy tych samych
obiektów, w odniesieniu do których sensowne jest użycie przymiotnika „zdrowy”.

Odchylenia od normy:

 poniżej przeciętnej normy – poniżej przeciętnej właściwości człowieka, w wyniku

których napotyka on wyraźne bariery we własnym rozwoju i w realizacji zadań
życiowych oraz w pełnieniu ról społecznych – osoby z niepełną sprawnością
organizmu (lub zagrożone) i doświadczające trudności w socjalizacji społecznej (lub
zagrożone);
 powyżej przeciętnej normy – ponadprzeciętne właściwości człowieka, ukształtowane
powyżej przyjętych norm: jednokierunkowe uzdolnienia i wybitne zdolności – osoby
wybitnie zdolne i uzdolnione.

Podejście tradycyjne – osoby będące podmiotem zainteresowań pedagogiki specjalnej.

 Mające trudności w poznawaniu świata i komunikowaniu się z nim wskutek braku lub
uszkodzenia
analizatorów zmysłowych.
 Te, u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, wskutek czego
mają obraz poznawczy nieadekwatny do rzeczywistości, zdolność rozumowania
ograniczoną i są poniżej normy, mają utrudnione przystosowanie do życia i prac.
 Mające z powodu uszkodzenia narządów ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną
zdolność do działania, do ekspresji, do aktywnego udziału w życiu społecznym.
 Wymagające resocjalizacji niedostosowane społecznie, wskutek zaniedbań i błędów
wychowawczych rodziców i szkoły, prowadzących do konfliktu z normami
obyczajowymi i prawnymi.
 Znacznie przekraczające poziom normy inteligencji i zdolności, potrzebujące
stymulacji i ukierunkowania kształcenia.

Podejście współczesne - Pedagogika specjalna nauka o różnicach między ludźmi, nie zaś o ich
ograniczeniach. [walor antystygmatyzacyjny].

SPECJALNE POTRZEBY ROZWOJOWE I EDUKACYJNE

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi

 posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (dzieci z

niepełnosprawnościami),
  lub mają trudności w realizacji standardów wymagań programowych, wynikające ze:

*specyfiki ich funkcjonowania poznawczo-percepcyjnego (wyższe lub niższe

niż przeciętne możliwości intelektualne, dysleksja, dysgrafia, dysortografia,

dyskalkulia),

*zdrowotnego (dzieci przewlekle chore),

*oraz ograniczeń środowiskowych (dzieci i młodzież niedostosowana społecznie lub

zagrożona, zaniedbana środowiskowo, doświadczająca trudności adaptacyjnych związanych z
różnicami kulturowymi).

Rozpoznanie tych potrzeb pozwala na właściwy dobór metod, środków i oddziaływań

dydaktyczno-wychowawczych, prowadzący do zaspokojenia potrzeb, a tym samym

stworzenia optymalnych warunków rozwoju intelektualnego i osobowościowego.