You have downloaded a document from

The Central and Eastern European Online Library

The joined archive of hundreds of Central-, East- and South-East-European publishers,

research institutes, and various content providers

Source: Етнолог - списание на здружението на етнолозите на Македониja

Ethnolog - Review of Etnological Association of Macedonija

Location: North Macedonia

Author(s): Vladimir Bočev
Title: Исхраната на населението од Леринското село Врбени (Екши Су)
Nourishment of the inhabitants of Lerin's Village Vrbeni (Ekši su)
Issue: 7-8/1997
Citation Vladimir Bočev. "Исхраната на населението од Леринското село Врбени (Екши Су)".
style: Етнолог - списание на здружението на етнолозите на Македониja 7-8:114-122.

https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=203282
CEEOL copyright 2024

удк 392.8(495.6-22)(049.3)

Владнмир БОЦЕВ*

ИСХР АНАТА НА ЖИТЕЛИТЕ ОД ЛЕРИНСКОТО

СЕЛО ВРБЕНИ !ЕКШИ СУ!
!во дваесеттнте, трнесеттнте и четнрнесеттнте години
на ХХ век!
ДПСТРДКТ: Врз изворни искажувања авторот прави
ретроспектива на исхраната на населението од се­
лото Врбени, Леринско, во првите четири децении на
хх век. Заедно со податоците за исхраната, за днев­
ните оброци, за навиките, за видовите секојдневни
јадења, вредно е да се споменат од етнички аспект за
македонското население во ова село и забележените
верувања при јадењето, кои недвосмислено го отсли­
куваат народниот живот и етничкиот македонски ка­
рактер. Исто така, авторот во изворна форма ги дава
и називите на разните видови јадења, како и називите
на предметите за приготвување на храната. Оттука се
ОТСЛIi1КУва не само секојдневнио-r живот и исхраната,
туку и социјалниот статус на семејствата и целот~
село Врбени во посочениот временски период, КОЈ
може да се компарира со другите населени места во
егејскиот дел на Македонија. .
клучни ЗБОРОВИ: Врбени, дневни оброци, навики,
секојдневни јадења, верувања при исхраната и др.

Село Врбени (Екши Су) се Haota во брсјачката етничка област, на .

границата Mety етничките npедели Леринско Поле, Рудник и Невеска. 1
Според статистиката на крајот на 19 век селото броело 1 900 жители,
МакедоlПЏl христијани и 65 Цигани христијани2 • Во четириесеттите години на
20 век селото броело околу 2 000 жители. 3 Како резултат на географската
положба и природно - географските услови, главна стопанска дејност било
земјоделството, а помалку било застапено сточарството. Ова овозможило во
исхраната на жителите од с. Врбени да бидат застапени повеќе производи, и
тоа: земјоделски производи (житни растенија, овошје и зеленчук), сточарски
npоизводи (месо, млеко млечни производи и мед) и производи добиени од
ловот, риболовот И соБРрачката активност.

*) Етнолог, Музеј на Македонија

CEEOL copyright 2024

CEEOL copyright 2024

В. Боцев пИсхраната на жителите ... 115

ПодатOIЏlте за исхраната на населеlшето од ова село за обработуваниот

период се собрани од поранешните жители на ова село кои денес живеат во
Скопје4 •
Во прилогов се обработува само еден дел од темата исхрана5 , а се
однесува на: дневните оброци и навики; секојдневните јадења; однесувањето
при јадење и верувањата при јадењето.

Дневни оброци и {lавики:

се практикувале три главни оброци и тоа: појадок - "поручок"; ручек -
"ручок"; вечера - "вичера". Летно време меѓу ручекот и вечерата имало уште
еден оброк - "ужна".
Појадокот - "поручокот" бил околу девет часот, кога Домаќинката ќе ги
завршела домашните работи. Зимно време биле присутни сите од Домаќин­
ството, а летно време оние кои оделе на нива појадувале на нивата.
Ручекот - "ручокот" бил околу 13 часот, односно кога ќе фатело сенка
или кога ќе се врател домаќинот од орање. На ручекот биле присутни сите од
семејството, додека за време на полските работи се ручало на нива.
Ужината се практикувала летно време, особено од OIше кои работеле на
нива, околу 16 часот.
Оброците се поставувале на софра, на средина на "одајата", а ја подго­
твувале Домаќинката на куќата и постарите женски членови на семејството.
На софрата, која се заменувала со растењето на семејството со поголема,
секој си го знаел местото и додека не се намести, не се "клај" софрата, не се
почнувало со јадењето. Пред започнувањето со јадење се прекрстувале, а прв
почнувал ДОМaЌИIIот на куЌата. Најдобриот дел од јадењето го земал Домаќи­
нот, а потоа по старост им се делело на машките членови на семејството,
односно секој си го знаел својот дел од јадењето. Последна на софрата
седнувала ДомаЌИНката. ~
Пред започнувањето со јадење, си ги миеле рацете. Обичај било за
време на јадењето да не се зборува. Домаќинот или најстариот син го сечел
лебот, а во нивно отсуство тоа го правела Домаќинката. За време на јадењето
за непристојно се сметало подждригнувањето, мласкањето, оптегнувањето и
смеењето.

Погустите јадења се консумирале од еден сад, а чорбестите од посебни

садови за секој член на семејството.

СекојдневШl јадења:
Секојдневните јадења ќе ги поделиме според начинот на производство
на потреmuтини6 , и тоа: јадења од земјоделско производство, јадења од сто­
чарско производство и јадења добиени од ловот, риболовот И собирачката
активност.

Секојдневни јадења од земјоделско производство:

Леб најчесто се правел од мешано браlШlО - "мливо,,7 од пчеlшца, рж и
пченка, на тој начин'што еднакви делови од сите три култури се мешале и се
мелеле заедно. Лебот подготвуван од ова брашно го јаделе посиромашните
семејства, особено за време на војната. <

се подготвувал на тој начин што домаќИlIката во "ношвите" замесувала

поголемо количество тесто, од кое се правеле по десеТИllа лебови - "пеШIIИ­
ци" од околу 3,5 килограми. Квасецот го подготвувала самата домаќиllка на
тој наЧИII што оставала дел од тестото да СКИСllе. Лебот го печеле во фУрllИ

8*

CEEOL copyright 2024