Odpowiedzi do zadań zamieszczonych w zeszycie ćwiczeń

Planeta Nowa dla klasy 8

I. Azja

1. Środowisko przyrodnicze Azji

1. Półwysep Arabski.
2. Archipelag Malajski.
3. Wyżyna Tybetańska.
1. 4. Mount Everest.
5. Wybrzeże Morza Martwego.
6. Morze Kaspijskie.
7. Bajkał.

A. Gobi.
Uzasadnienie: To pustynia, a nie – góry (jak pozostałe obiekty).
B. Morze Kaspijskie.
Uzasadnienie: Jest jeziorem, a nie – morzem (jak pozostałe obiekty).
2. C. Kamczatka.
Uzasadnienie: Jest półwyspem, a nie – wyspą (jak pozostałe obiekty).
D. Jangcy.
Uzasadnienie: Płynie w stronę Oceanu Spokojnego, a nie – w stronę Oceanu Arktycznego (jak
pozostałe rzeki).

a) i b)

3.

c)
Stacja Typ klimatu Strefa krajobrazowa
A zwrotnikowy suchy pustynia gorąca
B okołobiegunowy subpolarny tundra
C umiarkowany chłodny kontynentalny tajga
D równikowy wilgotny wilgotny las równikowy

1
 1. Układ łańcuchów górskich będących barierą dla wilgotnych mas powietrza znad oceanów.
4.
2. Znaczne oddalenie od oceanów.

a)
Średnia roczna temperatura powietrza:
(20,1 + 23,2 + 27,7 + 30,3 + 30,8 + 30,2 + 29,1 + 29,0 + 29,1 + 28,0 + 24,6 + 20,7) : 12 =
26,9°C
Roczna amplituda temperatury powietrza:
30,8 – 20,1 = 10,7°C
5.
Roczna suma opadów:
17 + 22 + 32 + 55 + 122 + 292 + 385 + 351 + 296 + 133 + 21 + 13 = 1739 mm

b) Przykładowa odpowiedź:
Kalendarz prac polowych w Azji Południowo-Wschodniej jest dostosowany do rozpoczęcia
monsunu letniego. Monsun letni zapewnia uprawom ryżu odpowiednią ilość wody.

2. Wulkanizm i trzęsienia ziemi w Azji

A. Arabska.
B. Eurazjatycka.
C. Północnoamerykańska.
D. Filipińska.
E. Indyjska.
F. Irańska.

1.

Skreślone kolejno:
2.
arabska, oceanicznej, Pangeą, południe, rozsuwania się, afrykańskiej, Sajany.

3. C

Kolejno:
4. prądy konwekcyjne, trzęsienia ziemi, zjawiska wulkaniczne, łańcuchy górskie, rowy
oceaniczne.

2
 a)

5.

b) Przykładowa odpowiedź:
Rowy oceaniczne powstają na granicach płyt litosfery, gdy jedna z płyt podsuwa się pod
drugą.

1. P
2. F
6. 3. P
4. F
5. P

Bomby wulkaniczne – 1
Chmura gazów i popiołów – 5
Kaldera – 4
7. Komin wulkaniczny – 7
Krater – 2
Ognisko magmy – 6
Potok lawy – 3

3. Rolnictwo Azji

Skreślone:
1. A. plony.
B. tonach.

1. Herbata.
2. Ryż.
3. Bawełna.
2.
4. Bataty.
5. Pszenica.
6. Proso.

3
 a) Podkreślone:
Chiny, Indie, Indonezja, Bangladesz, Wietnam, Tajlandia, Mjanma, Filipiny, Pakistan,
Kambodża, Japonia, Nepal, Korea Południowa, Sri Lanka.
b)

3.

1. F
4.
2. P

Zaznaczone w kolejnych wierszach:

5. duża, wysoka przez cały rok, żyzne, bardzo duża, 2–3 razy w roku, konieczne terasowanie,
część roku, w której występuje monsun letni.

a)
plony = zbiory : powierzchnia upraw

Obliczenia dla Indonezji:

546 000 000 dt : 10 678 000 ha = 51,1 dt/ha

Obliczenia dla Japonii:

6. 105 300 000 dt : 1 542 000 ha = 68,3 dt/ha
b)
A. Chiny.
B. Indie.
C. 58,6.
c) Na przykład:
1. Różny poziom intensyfikacji upraw.
2. Różne warunki klimatyczne i glebowe.

4
 4. Japonia – symbol nowoczesnej gospodarki

1. P
2. F
1.
3. P
4. F

1. N
Uzasadnienie oceny (przykład): Niedobór surowców mineralnych powoduje, że trzeba je
importować.
2. N
Uzasadnienie oceny (przykład): Częste trzęsienia ziemi mogą mieć katastrofalne skutki.
3. K
Uzasadnienie oceny (przykład): Ciepły i wilgotny klimat sprzyja rozwojowi rolnictwa.
2.
4. N
Uzasadnienie oceny (przykład): Górzystość kraju stanowi ograniczenie dla rozwoju
gospodarki.
5. N
Uzasadnienie oceny (przykład): Takie położenie powoduje utrudnienia w komunikacji.
6. N
Uzasadnienie oceny (przykład): Częste tajfuny powodują ogromne straty materialne.

a) i c)

3.

b)
Nazwa miasta Oznaczenie na mapie
Tokio 3
Osaka 4
Jokohama 1
Nagoja 2
Sapporo 6
Hiroszima 5

5
 1. Pomoc finansowa i duże inwestycje prowadzone przez Stany Zjednoczone.
4. 2. Duże nakłady na oświatę i badania naukowe.
3. Cechy narodowe mieszkańców, np. pracowitość, dyscyplina, wytrwałość, lojalność, honor.

Na przykład:
1. Górzystość kraju.
5.
2. Bardzo duża gęstość zaludnienia.
3. Wysokie ceny gruntów inwestycyjnych.

Na przykład:
Japończycy pozyskują tereny z obszarów morskich, m.in. poprzez osuszanie terenów
6. przybrzeżnych, zasypywanie nadbrzeży i usypywanie wysp kruszywem oraz utwardzanie ich
betonem, budowę platform na palach wbitych w dno mórz, budowę konstrukcji pływających
na połączonych ze sobą pontonach.

a) B, 1
b) Skreślone:
7. A. 1%
B. autobusów i ropy naftowej.
C. jest zacofane i mało wydajne.

5. Chiny – najludniejsze państwo świata

1. B, 2

a)
Nazwa regionu
Oznaczenie na mapie
geograficznego
Nizina Mandżurska A
Nizina Chińska B
Tajwan C

b)

2.

c) Przykładowa odpowiedź:
Ze względu na to, że są to obszary górskie, wyżynne, pustynne, półpustynne i stepowe.

6
 Nazwa miasta Oznaczenie na mapie
Chengdu 3
Chongqing 6
Hongkong 5
3. Kanton 1
Pekin 7
Szanghaj 4
Tiencin 8
Wuhan 2

1. F
2. P
3. P
4. 4. F
5. P
6. F
7. P

Na przykład:
Produkty przemysłowe:
1. Samochody.
2. Telewizory.
3. Komputery.
5. 4. Telefony komórkowe.
Produkty rolne:
1. Ryż.
2. Pszenica.
3. Kukurydza.
4. Soja.

a) Przykładowa odpowiedź:
Szybki rozwój przemysłu, zwłaszcza jego tradycyjnych gałęzi. Powszechne stosowanie dużych
ilości nawozów. Szybki wzrost liczby ludności powodujący wzrost ilości odpadów.
b) Na przykład:
6.
1. Zanieczyszczenie powietrza.
2. Niedobory wody pitnej.
3. Pustynnienie.
4. Składowanie i utylizacja śmieci.

6. Indie – państwo kontrastów społecznych i gospodarczych

A. Indyjskim.
B. Dekan.
1. C. Himalaje, Karakorum.
D. Indusu, Gangesu.
E. Indyjskiego.

2. a)

7
 Nazwa miasta Oznaczenie na mapie
Ahmadabad 7
Bangalur 5
Ćennaj 4
Delhi 3
Hajdarabad 2
Mumbaj 1
Kolkata 6
b) Podkreślone:
Bangalur, Delhi, Hajdarabad, Mumbaj.

3.

Podkreślone:
A. starszej.
B. dwa, większy.
4.
C. 65 lat i więcej, większy.
D. czwarty.
E. starzejącym się, młodym.

1. Ogromny rynek zbytu.

5. 2. Rosnąca liczba rąk do pracy.
3. Tania, wykształcona, anglojęzyczna kadra pracownicza.

a)
1. Indie.
2. Pakistan.
3. Chiny.
b) Przykładowa odpowiedź:
6. Indie, Pakistan i Chiny posiadają broń nuklearną. Gdyby konflikt o Kaszmir się zaostrzył,
mógłby doprowadzić do globalnej katastrofy.
c) Przykładowa odpowiedź:
Na tym lodowcu, położonym w górach Karakorum na wysokości od 3620 do 5753 m n.p.m.,
Indie i Pakistan od połowy lat 80. XX w. utrzymują oddziały wojskowe, między którymi od
czasu do czasu dochodzi do potyczek.

7. Bliski Wschód – kultura i gospodarka

1. B

1. A
2. B
2.
3. B
4. A

1. Syria.
3. 2. Irak.
3. Izrael.

8
 a) Podkreślone:
Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuwejt.

4.

b) OPEC to Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową. Jej celem jest kontrolowanie
wielkości wydobycia i poziomu cen tego surowca.

a) Ogromne zyski z eksportu ropy naftowej i gazu ziemnego, które pozwoliły na sfinansowanie
infrastruktury turystycznej.
b)
5. 1. Luksusowe hotele.
2. Sztuczne wyspy.
c) Rybołówstwo i połów pereł.

Sprawdź, czy potrafisz

1. P, F

2. B, 1

Przykładowa odpowiedź:
Tsunami to rodzaj fali sejsmicznej wywołanej przez trzęsienia ziemi. Japonia jest na nie
3.1.
narażona ze względu na położenie w strefie kontaktu płyt litosfery (w strefie Ognistego
Pierścienia Pacyfiku).

3.2. C

II. Afryka

1. Środowisko przyrodnicze Afryki

A. Półwysep Somalijski.
1. B. Sahara.
C. Madagaskar.

9
 a)

2.

b)
A. B
B. A
C. C

Skreślone kolejno:
3.
wysokie, niskie, chłodny, ciepły, Sahary.

a)

4.

b)
Faza cyrkulacji powietrza w strefie Numer
międzyzwrotnikowej na schemacie
Powietrze opada i tworzą się wyże baryczne. 1
Ciepłe i wilgotne powietrze się unosi, co powoduje
4
powstanie niżu barycznego.
Wieją stałe wiatry – pasaty. 5
Zawarta w powietrzu para wodna ulega skropleniu
3
i pojawiają się deszcze zenitalne.
Chłodne i suche powietrze przemieszcza się w stronę
2
zwrotników.

10
 Podkreślone:
5.
nierównomiernie, we wschodniej, Tanganika.

A. Transpiracja: parowanie z powierzchni roślin.

B. Sukulenty: rośliny, które potrafią przetrwać długie okresy suszy dzięki magazynowaniu
6.
wody w swoim wnętrzu.
C. Sklerofity: rośliny, które potrafią ograniczyć parowanie ze swojej powierzchni.

Na przykład:
1. Wykształcenie niewielkich liści ograniczających transpirację.
7.
2. Magazynowanie wody w liściach i łodygach.
3. Wykształcanie głębokich systemów korzeniowych.

a) Skreślone:
A. Zatoki Adeńskiej, mniej, Morza Czerwonego.
B. większa.
8.
b) Duża część dorzecza Nilu znajduje się w strefie zwrotnikowej suchej i podrównikowej
suchej, gdzie tej rzeki nie zasilają żadne dopływy, opady są minimalne, a parowanie – bardzo
intensywne.

2. Rolnictwo Afryki

Zaznaczone w lewej kolumnie:

niedostatek wody, częste susze.
1. Zaznaczone w prawej kolumnie:
niekorzystna wielkość gospodarstw rolnych, niestabilna sytuacja społeczno-polityczna,
stosowanie prymitywnych metod upraw.

Lp. Cecha rolnictwa Typ rolnictwa

1. Monokultura upraw P
2. Przeznaczanie większej części produkcji na eksport P
3. Małe powierzchnie gospodarstw Ż-O
2.
4. Wysoki poziom mechanizacji P
5. Prymitywne metody upraw Ż-O
6. Duże powierzchnie gospodarstw P
7. Wysoka wydajność P

3. C

11
4.

Nazwa rośliny kawowiec palma daktylowa kakaowiec

Oznaczenie
w legendzie A C B
mapy

a) Sahel
b) pustynnienie
c)
5.
1. Nieustanny wzrost liczby ludności.
2. Intensywna gospodarka rolna.
3. Rosnące zapotrzebowanie na drewno na opał.

a) Skreślone kolejno:
nie potrzebuje, dużych.
b)
1. Wybrzeże Kości Słoniowej.
6.
2. Ghana.
3. Nigeria.
c) Wzrost popytu na czekoladę przyczynia się do wycinania ogromnych ilości lasów
równikowych.

3. Przemysł i usługi w Afryce

1. F
2. P
1.
3. P
4. F

a)
1. Gabon.
2. Mozambik.
3. Czad.
4. Republika Południowej Afryki.
5. Sudan Południowy.
2. 6. Libia.
b)
Państwa o względnie wysokiej wartości Państwa o bardzo niskiej wartości
PKB na 1 mieszkańca PKB na 1 mieszkańca

1, 4, 6 2, 3, 5

12
 a) Witwatersrand: 1, Katanga-Copperbelt: 2.
b)
Nazwy obszarów
o znacznej koncentracji Państwa Surowce mineralne
3. przemysłu
platyna, złoto, rudy
Witwatersrand Republika Południowej Afryki
uranu, węgiel kamienny
Demokratyczna Republika rudy cyny, rudy kobaltu,
Katanga-Copperbelt
Konga, Zambia rudy miedzi

1. Niger.
4.
2. Republika Południowej Afryki.

a) Na przykład:
Do produkcji wierteł, materiałów ściernych, narzędzi do cięcia szkła, ostrzy narzędzi
chirurgicznych.
5. b) Skreślone:
A. Rosja.
B. jubilerstwie.
c) 3106 ∙ 0,2 = 621,2 g

4. Etiopia – problemy głodu i niedożywienia

1. F
2. P
1. 3. P
4. F
5. F

A. Głód.
2. B. Niedożywienie.
C. Głód utajony.

Podkreślone:
A. Wiek.
3.
C. Warunki klimatyczne, w których człowiek żyje.
D. Rodzaj wykonywanej pracy.

4. A, 2

Skreślone:
A. dwa i pół raza.
5. B. wzrosła.
C. 25
D. 2001

13
 Przykładowa odpowiedź:

Przyczyny przyrodnicze Przyczyny społeczno-ekonomiczne

6. klęski żywiołowe bardzo wysoki przyrost naturalny

pustynnienie niski poziom rozwoju rolnictwa

plagi szkodników ubóstwo ludności

a) Czad, Niger.
b) Na przykład:
7. 1. Szkół jest niewiele lub są zbyt daleko.
2. W wielu krajach edukacja jest płatna i rodziców nie stać na czesne.
3. Nawet najmłodsze dzieci muszą pracować w gospodarstwach.

5. Kenia – turystyczny potencjał

1. P
2. F
1. 3. F
4. P
5. F

2.

Podkreślone:
3.
lodowiec, wulkan, sawanna, rafa koralowa, żyrafa, piaszczysta plaża, jezioro tektoniczne.

14
 a) i b)

Lokalizacja atrakcji Numer

Opis atrakcji turystycznej
turystycznej fotografii
Obszar występowania wulkanów,
Wielki Rów Wschodni 3
gorących źródeł oraz jezior tektonicznych.
4.
Region z rafami koralowymi, idealne wybrzeże Oceanu
2
miejsce do nurkowania. Indyjskiego
Region, w którym można spotkać Wielką
Masai Mara 4
Afrykańską Piątkę zwierząt.
Tam Portugalczycy zbudowali w XVI
Mombasa 1
wieku fortyfikację wojskową.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna.
5.
2. Wysoka przestępczość (zwłaszcza w wielkich miastach).
3. Zagrożenie chorobami.

a)

Obiekty przyrodnicze Obiekty kulturowe

6.
1, 2, 3 4, 5, 6, 7

b) Park Narodowy Góry Kenia

Sprawdź, czy potrafisz

1. P, F

Nazwa typu rolnictwa: rolnictwo plantacyjne.

Skutki dla środowiska: np. zanieczyszczanie środowiska środkami ochrony roślin i nawozami
2.
sztucznymi, zmniejszanie żyzności gleb w wyniku stosowania monokultury upraw, wycinanie
lasów.

Przykładowe rozwiązania:
– Wypalone formacje roślinne (sawanna, lasy parkowe) nie odtworzą się w pierwotnej postaci.
3. – Zostaje zniszczony ekosystem.
– Zwierzęta zostają pozbawione miejsca do życia.
– Gleba jest narażona na erozję.

4. B, D

15
 III. Ameryka Północna i Ameryka Południowa

1. Środowisko przyrodnicze Ameryki

1. A, 2

a)

2.

b)
Nazwa obiektu Oznaczenie
Lp. Opis
geograficznego na mapie
1. Najwyższy szczyt Ameryki Aconcagua F
Wyżyna w Ameryce Południowej Wyżyna
2. H
o największej powierzchni Brazylijska
3. Największa wyspa na Ziemi Grenlandia B
4. Cieśnina oddzielająca Amerykę od Azji Cieśnina Beringa J
Zbiornik wodny leżący na północny Zatoka
5. C
zachód od półwyspu Jukatan Meksykańska
Nizina, przez którą przebiega zwrotnik
6. Nizina La Platy G
Koziorożca
Stare góry we wschodniej części Ameryki
7. Appalachy D
Północnej
Wyżyna w Ameryce Południowej
8. Wyżyna Gujańska A
położona na półkuli północnej
Region, w którym zanotowano najwyższą
9. Dolina Śmierci K
na Ziemi temperaturę powietrza
Zbiornik wodny oblewający zachodnie
10. Zatoka Hudsona I
wybrzeża półwyspu Labrador
Morze położone na południe od Wielkich
11. Morze Karaibskie E
Antyli

Skrajnie niskie opady na pustyni Atakama – Sąsiedztwo zimnego Prądu Peruwiańskiego

Wysokie opady na Nizinie Amazonki – Położenie w strefie niżów równikowych
3. Niskie wartości temperatury powietrza w wyższych partiach Andów – Duża wysokość nad
poziomem morza
Niskie wartości temperatury powietrza na Grenlandii – Położenie w strefie okołobiegunowej

16
 Wykreślone:
4.
Winnipeg.

A. Brazylia, Argentyna.
5. B. Stany Zjednoczone, Kanada.
C. Wenezuela.

Skreślone:
A. ponad 1100 m.
6. B. wysokość.
C. większą.
D. Wyżynie Brazylijskiej.

a)

7.

b)
A. Orinoko.
B. Amazonka.
C. Parana.
D. São Francisco.
c)
Granicę między tymi zlewiskami stanowią systemy górskie leżące w zachodnich częściach obu
Ameryk.

2. Tornada i cyklony tropikalne w Ameryce Północnej

1. Tornado.
1.
2. Cyklon tropikalny.

Skreślone:
A. podłożem.
B. 150 km.
C. dolnej.
2.
D. kilku tysięcy.
E. 100 km/h.
F. skali Saffira-Simpsona.
G. Teksasem a Kalifornią.

17
 Podkreślone:
3.
Wielkie Równiny.

1. F
2. P
3. F
4.
4. P
5. P
6. F

Lokalna nazwa Oznaczenie

Lp. Opis
cyklonu tropikalnego na mapie
Występuje w basenie Oceanu
1. cyklon C
Indyjskiego.
Dociera między innymi do wybrzeży
5. 2. tajfun B
Chin, Wietnamu i Japonii.
Wyrządza szkody w północno-
3. willy-willy D
-wschodniej Australii.
O jego nadejściu są ostrzegani
4. mieszkańcy basenu Morza huragan A
Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej.

a)
Państwa/Terytoria zależne: np. Kuba, Haiti, Antigua i Barbuda.
6. Stan USA: Floryda.
b) Dlatego że przez kilka dni był huraganem piątej, czyli najwyższej kategorii w skali Saffira-
-Simpsona.

3. W Amazonii

1. A
2. B
1. 3. B
4. A
5. B

1. Kolumbia.
2. Wenezuela.
3. Gujana.
4. Surinam.
2. 5. Gujana Francuska.
6. Ekwador.
7. Peru.
8. Brazylia.
9. Boliwia.

1. F
2. F
3. P
3.
4. P
5. F
6. P

18
 1. Pirania.
2. Jaguar.
3. Kapibara.
4.
4. Kajman.
5. Tukan.
6. Anakonda.

Wilgotne lasy równikowe Amazonii produkują największą na świecie ilość tlenu przypadającą
5.
na 1 m2 powierzchni.

Skreślone:
A. 40%.
6. B. Ameryka Południowa.
C. Brazylia i Tajlandia.
D. Tajlandia.

Na przykład:
1. Opony.
7.
2. Uszczelki.
3. Węże ogrodowe.

a) Skreślone:
A. mniejsza.
B. 2004.
C. mniejsza.
b) Przykładowe odpowiedzi:
8.
1. Pozyskiwanie drewna z cennych gatunków drzew, np. mahoniowca.
2. Przekształcanie obszarów leśnych w pastwiska oraz pola uprawne.
c) Przykładowe odpowiedzi:
1. Wzrost ilości dwutlenku węgla i w konsekwencji – średniej temperatury powietrza na Ziemi.
2. Ograniczenie bioróżnorodności.

4. Ludność Ameryki

A. Metysi.
1. B. Zambosi.
C. Mulaci.

Zaznaczone:
2.
B, D.

3. B, 1

a)
A. 1. Urugwaj, 2. Argentyna, 3. Chile.
B. Paragwaj.
4.
C. Peru.
b) Te państwa leżą w zachodniej części kontynentu, gdzie docierało niewielu niewolników
przywożonych z Afryki (ci niewolnicy byli przodkami ludności odmiany czarnej).

Przykładowe odpowiedzi:
1. Wyższy niż u reszty ludności poziom biedy i bezrobocia.
5.
2. Wypieranie z tradycyjnie zajmowanych terenów.
3. Zanikanie języków plemiennych.

19
 a)
1. P
2. F
6. 3. P
b) Przykładowa odpowiedź:
Trudne warunki pracy oraz epidemie chorób przywiezionych z Europy powodowały bardzo
dużą śmiertelność wśród Indian (Indianie nie byli odporni na te choroby).

5. Urbanizacja w Ameryce

Obszary słabo zaludnione:

B, C, E, F, H.
1.
Obszary gęsto zaludnione:
A, D, G.

1. P
2. F
2. 3. P
4. F
5. P

Południowo-
Megalopolis Brazylijskie ChiPitts BosWash
kalifornijskie
3. Detroit, Filadelfia,
Rio de Janeiro, Los Angeles,
Miasta Chicago, Boston,
São Paulo San Francisco
Pittsburgh Baltimore

a) i b)
Oznaczenie
Lp. Opis Nazwa miasta
na mapie
To największe miasto położone nad
1. Chicago F
jeziorem Michigan.
To największe południowoamerykańskie
2. Bogota H
miasto położone na półkuli północnej.
3. Jest stolicą Stanów Zjednoczonych. Waszyngton E
Jest największym miastem w Stanach
4. Nowy Jork B
Zjednoczonych.
To największe miasto na półwyspie
5. Miami J
Floryda.
4.
To największe miasto Ameryki
6. Południowej. Jest położone na zwrotniku São Paulo D
Koziorożca.
To największe z amerykańskich miast
7. leżących na wybrzeżu Oceanu Los Angeles I
Spokojnego.
Jest to największa aglomeracja na półkuli
8. Meksyk A
zachodniej.
9. To stolica Peru. Lima C
To największa argentyńska aglomeracja
10. położona u ujścia Parany do zatoki La Buenos Aires G
Plata.

20
 c) São Paulo
d) Na przykład:
1. Duże bezrobocie.
2. Wysoki poziom przestępczości.
3. Utrudniony dostęp do wody pitnej, elektryczności, kanalizacji.

a) Skreślone:
A. mniej.
B. 9 mln.
C. 1950–1960.
5.
D. aglomeracji Meksyku poza głównym miastem.
b) Przykładowa odpowiedź:
Na obszarach wiejskich występuje niedobór ziemi rolnej, a liczba miejsc pracy poza
rolnictwem jest niewystarczająca.

6. Kanada – środowisko przyrodnicze a rozwój rolnictwa

Skreślone:
A. Montreal.
1. B. Montreal.
C. więcej.
D. dużą.

1. B
2.
2. A

3. A, 2

a)

4.

b)
A. C
B. A
C. B
D. A
E. C

1. F
5. 2. P
3. F

21
 a) Przykładowa odpowiedź:
Wielkość zatrudnienia w rolnictwie Kanady systematycznie maleje, a wartość produkcji rolnej
– rośnie.
6.
b) Wysoki poziom mechanizacji.

7. Stany Zjednoczone – potęga gospodarcza świata

1. F
2. P
3. P
1.
4. P
5. F
6. P

Seattle: 6
San Francisco: 4
Detroit: 1
San Antonio: 3
2. Denver: 2
Orlando: 9
Atlanta: 5
Filadelfia: 7
Salt Lake City: 8

Podkreślone:
3.
A, D, E.

Skreślone:
A. pszenicy i owsa.
4.
B. bawełnę i trzcinę cukrową.
C. rzepaku i buraków cukrowych.

a)
Od lewej: importerzy, eksporterzy.
5. b)
1. P
2. F

a)
1. Jezioro Górne.
2. Michigan.
3. Huron.
4. Erie.
6. 5. Ontario.
b) Rzeka Świętego Wawrzyńca, Ontario (ewentualnie: Erie), Huron, Michigan, Illinois,
Missisipi.
c) Przykładowa odpowiedź:
Żegluga śródlądowa daje możliwość przewożenia towarów o dużej masie i objętości przy
małych jednostkowych kosztach przewozu.

22
 Sprawdź, czy potrafisz

1. B, 1

Nazwy państw: Brazylia, Peru.

2. Przyczyny powstawania slamsów: szybkie tempo urbanizacji, duże bezrobocie w
wymienionych krajach, ubóstwo społeczeństwa.

3.1. P, F

3.2. D

IV. Australia i Oceania

1. Środowisko przyrodnicze Australii i Oceanii

Skreślone:
1. A. największa wyspa.
B. rzek stałych.

Nazwa obiektu Oznaczenie

Lp. Opis
geograficznego na mapie
Najwyższe góry kontynentu Wielkie Góry
1. C
australijskiego Wododziałowe
Wyspa u południowo-wschodnich
2. Tasmania B
wybrzeży Australii
2.
Jezioro położone w najniższym
3. Eyre A
punkcie Australii
Półwysep położony na południe od
4. Ziemia Arnhema D
Morza Arafura
Wyżyna położona w zachodniej części Wyżyna
5. E
Australii Zachodnioaustralijska

a)
1. Strefa klimatów równikowych.
2. Strefa klimatów zwrotnikowych.
3. Strefa klimatów podzwrotnikowych.
3.
4. Strefa klimatów umiarkowanych.
b)
Nazwa formacji roślinnej: skrub.
Nazwa typu klimatu: podrównikowy suchy.

A. Nowa Gwinea; Melanezja.

B. Mikronezja.
4.
C. Hawaje; Polinezja.
D. Nowa Zelandia.

1. Dostatek pożywienia.
5.
2. Brak naturalnych wrogów.

1. Króliki.
6. 2. Koty.
3. Dingo.

23
 1. Budowanie ogrodzeń.
7.
2. Zarażenie zwierząt kaliciwirusem i pchłą króliczą.

a) Na przykład:
1. Cieśnina Bassa.
2. Morze Arafura.
8. 3. Zatoka Karpentaria.
b) Przykładowa odpowiedź:
W wyniku topnienia lądolodów poziom morza podniósł się o ponad 130 m i woda zalała
obniżenia pomiędzy Australią a Tasmanią oraz Australią a Nową Gwineą.

2. Ludność i gospodarka Australii

A. Aborygeni.
1. B. europejskiego.
C. chów zwierząt, głównie owiec.

Oznaczenie
Lp. Opis Nazwa miasta
na mapie
Symbolem tego miasta jest słynny
1. Sydney 2
budynek opery.
2. 2. To stolica Australii. Canberra 3
To największe spośród miast położonych
3. Perth 1
na zachodnim wybrzeżu.
Jest drugim pod względem liczby
4. Melbourne 4
ludności miastem Australii.

1. F
2. F
3. 3. F
4. P
5. P

a)
Łąki i pastwiska: C.
Grunty orne: A.
Nieużytki: D.
4.
Lasy: B.
b) Przykładowa odpowiedź:
Największy odsetek w strukturze użytkowania ziemi przypadający na łąki i pastwiska sprawia,
że podstawą australijskiego rolnictwa jest chów zwierząt.

Na przykład:
Surowce energetyczne: Surowce metaliczne:
1. Węgiel kamienny. 1. Rudy żelaza.
5.
2. Węgiel brunatny. 2. Rudy miedzi.
3. Ropa naftowa. 3. Rudy niklu.
4. Gaz ziemny. 4. Rudy cyny.

a) Chiny
6.
b) Azja

24
 c) Struktura eksportu Australii nie jest typowa dla krajów wysokorozwiniętych, ponieważ
przeważają w niej nie produkty przemysłu przetwórczego, a surowce mineralne i produkty
rolne.

Sprawdź, czy potrafisz

Endemit australijski: B.
1. Wyjaśnienie: Duża liczba endemitów jest konsekwencją pozostawania kontynentu
australijskiego w izolacji od innych lądów przez miliony lat.

2. C

3.1. P, F

3.2. A

V. Obszary okołobiegunowe

1. Środowisko przyrodnicze Arktyki i Antarktyki

A. Antarktyka.
1. B. Arktyka.
C. Antarktyda.

a) Klimatogram: B.
Uzasadnienie: Najwyższe wartości temperatury powietrza występują w lipcu i w sierpniu.
Wówczas na półkuli północnej, na której jest położona Arktyka, trwa lato.
2.
b)
1. Przez cały rok występują bardzo niskie, zazwyczaj ujemne temperatury powietrza.
2. Przez cały rok występują bardzo małe opady atmosferyczne.

A. 4, pingwin (ewentualnie: cesarski).

3. B. 1, niedźwiedź polarny.
C. 2, orka.

Przyczyny globalnego ocieplenia:

1. Nadmierna emisja gazów cieplarnianych.
2. Cykliczne naturalne zmiany klimatu.
4.
Skutki globalnego ocieplenia:
1. Topnienie pokryw lodowych.
2. Podnoszenie się poziomu wszechoceanu.

a) Skreślone:
A. 22 czerwca.
B. 23 września.
C. dzień polarny.
5.
D. dobę.
b) Przykładowa odpowiedź:
W czasie nocy polarnej, kiedy występuje deficyt słońca, człowiek może odczuwać brak
energii, wahania nastroju, a nawet istnieje ryzyko wystąpienia depresji.

2. Prace badawcze w Arktyce i Antarktyce

1. B

25
 1. F
2. P
3. P
2. 4. F
5. P
6. F
7. P

3. D

Na przykład:
1. Fauna i flora.
2. Zmiany klimatu.
4.
3. Lądolody.
4. Wytrzymałość ludzkiego organizmu na ekstremalne warunki klimatyczne.
5. Wpływ działalności człowieka na środowisko przyrodnicze.

Pierwszy zdobywca Data zdobycia bieguna

5. Biegun północny Robert Edwin Peary 6 kwietnia 1909 r.
Biegun południowy Roald Amundsen 14 grudnia 1911 r.

6. A, 2

Podkreślone:
A. Henryk Arctowski.
7.
D. Antoni Dobrowolski.
E. Marek Kamiński.

8. C

a) Przykładowa odpowiedź:
W Arktyce znajdują się bogate złoża surowców mineralnych. Przez Arktykę biegną szlaki
transportowe, których dostępność zwiększa się wraz z topnieniem pokrywy lodowej.
9.
b) Przykładowa odpowiedź:
Koncepcja podziału Arktyki zgodna z konwencją o prawie morza pozwala na gospodarcze
wykorzystanie zasobów tylko w obrębie wyłącznej strefy ekonomicznej.

Sprawdź, czy potrafisz

1. B, C

Na Antarktydzie średnia temperatura powietrza w lipcu zwiększa się wraz ze wzrostem

2.
odległości od wybrzeży

Odpowiedź: tak.
Przykładowe uzasadnienia:
3.1. – Stacja im. H. Arctowskiego jest położona na północ od równoleżnika 62°37’S.
– Stacja badawcza znajduje się na północ od południowej granicy występowania muchówki.
– Szerokość geograficzna stacji jest niższa niż szerokość geograficzna granicy.

3.2. B

26
 Sprawdź, czy znasz mapę! | Azja

a)
A. Wyżyna Tybetańska.
B. Wyżyna Środkowosyberyjska.
b)
1. 1. Nizina Chińska.
2. Nizina Zachodniosyberyjska.
c)
I. Kara-kum.
II. Gobi.

2.

27
 Sprawdź, czy znasz mapę! | Afryka

a)
A. Atlas.
B. Góry Smocze.
b)
1. 1. Kotlina Konga.
2. Kotlina Kalahari.
c)
I. Namib.
II. Pustynia Libijska.

2.

28
 Sprawdź, czy znasz mapę! | Ameryka Północna

a)
A. Appalachy.
B. Góry Skaliste.
b)
1. 1. Floryda.
2. Labrador.
c)
I. Zatoka Hudsona.
II. Zatoka Meksykańska.

2.

29
 Sprawdź, czy znasz mapę! | Ameryka Południowa

a)
A. Wyżyna Gujańska.
B. Wyżyna Brazylijska.
b)
1. 1. Nizina Amazonki.
2. Nizina La Platy.
c)
I. Ziemia Ognista.
II. Falklandy.

2.

30
 Sprawdź, czy znasz mapę! | Australia

a)
A. Góry MacDonnella.
B. Góry Flindersa.
b)
1. 1. Wielka Zatoka Australijska.
2. Karpentaria.
c)
I. Kimberley.
II. Barkly.

2.

31
 Sprawdź, czy znasz mapę! | Antarktyda

a)
A. Góry Transantarktyczne.
B. Góry Ellswortha.
b)
1. 1. Morze Rossa.
2. Morze Bellingshausena.
c)
I. Ziemia Królowej Maud.
II. Ziemia Wilkesa.

2.

32
Krzyżówka geograficzna | Azja

1. Ryż.
2. Góry.
3. Bollywood.
4. Tsunami.
5. Slamsy.
6. Epicentrum.
7. Pekin.
8. Ramadan.
9. Tybetańska.
10. Monsun.
11. Shinkansen.
12. Indie.

Hasło: RÓW MARIAŃSKI

Wyjaśnienie hasła: To najgłębszy rów oceaniczny na Ziemi. Ciągnie się łukiem o długości
ponad 2000 km w zachodniej części Oceanu Spokojnego i w najgłębszym miejscu ma 10 916
m.

Krzyżówka geograficzna | Afryka

1. Turystyka.
2. Kilimandżaro.
3. Pasaty.
4. Sahel.
5. Niedożywienie.
6. Lew.
7. Nomadyzm.
8. Sawanna.
9. Szarańcza.
10. Adeńska.
11. Wadi.
12. Plantacja.
13. Afryka.

Hasło: WIELKIE ROWY AFRYKAŃSKIE

Wyjaśnienie hasła: To system głębokich rowów tektonicznych ciągnący się w Afryce
Wschodniej. Tworzą go rozległe, dochodzące nawet do 1000 km szerokości doliny ograniczone
uskokami.

33
Krzyżówka geograficzna | Ameryka Północna i Ameryka Południowa

1. Huragan.
2. Heliconia.
3. Grenlandia.
4. Hawaje.
5. Maracaibo.
6. Atlanta.
7. Megalopolis.
8. Farma.
9. Innuici.
10. Amazonia.
11. Barriadas.

Hasło: ALEJA TORNAD

Wyjaśnienie hasła: To obszar położony w Stanach Zjednoczonych, na którym występuje
rocznie ponad 1000 tornad. Ma on szerokość około 650 km i ciągnie się między Teksasem a
Dakotą Południową.

34