ძვ.წ მე 12 საუკუნეში ქართველი ტომები წინა აზიის ასპარესზე აქტიურად გამოჩნდნენ .

ამ
დროს დიდი ცვლილებები იყო საქართველოს დასავლეთით . აქ მე2 ათასწლეულში
არსებობდა 2 დიდი სახელმწიფო ხეთების და მითანი . ხეთები ძლიერები იყვნენ მაგრამ
ისინი ზღვის ხალხებმა გაანადგურეს და სწორედ ამ დროს საქართველოს
აღმოსავლეთით გააქტიურდნენ ქართველური ტომები რომლებსაც როგორც მუშქები ისე
მპიხსენიებენ.

მუშქები მესხების წინაპრები იყვნენ . მკვიდრობდნენ მცირე აზიაში აღმოსავლეთ მხარეში

და იქიდან იბრძოდნენ ასურეთის წინაღმდეგ . მუშქებს ჰყავდათ ტომის ბელადი და ომების
დროს მიუძღვოდა თავის თანატომელებს.

ძვ.წ მე10 მე9 ში მუშქებმა მდ. ღალისის სამხრეთ-აღმოსავლეტში შექმნეს ძლიერი

სახელმწიფო ,რომელმაც თავისი ბატონობა გაავრცელა მცირე აზიის მნიშვნელოვან
ნაწილზე , თუმცა ისინი ხეთების კულტურის ზეგავლენის ქვეშ იყვნენ.

ძვ.წ მე 13 საუკუნეში ასურეთმა გაანადგურა მითანის სახელმწიფო და დაიწყო შეტევა

ჩრდილოეთის მიმართულებით . ამ პერიოდში კი მუშქები ჩამოსულან მითანის
ტერიტორიაზე და ლასქრობის დროს დამარცხებულან ტიგლათფილესერ პირველთან .
( ასურეთის მეფე იყო ). ასურელებს შემდეგ სააუკუნეებში დაპირისპირება ჰქონდათ
ქართულ გაერთიანება დაიაენთან . დიაოხი იყო ჭოროხის აუზში საქართველოს სამხრეთ -
დასავლეთით. ამ ქვეყანას უწოდებდნენ დაიაენი დიაოხი ტაოხი.

დიაოხი ძველაღმოსავლური ტიპის სახელმწიფო იყო. მის საზღვრებში იყო არზრუმის

ტერიტორიები ,ესაზღვრებოდა ჯავახეთი და მას გავლენა ჰქონდა შავ ზღვამდე .

1112 წელს ასურეთმა იბრძოლა დიაოხში და მის წინააღმდეგ იბრძოდა მეფე სიენი
რომელსაც ეხმარებოდა 60 ქვეყნის მეფის ლაშქარი თუმცა საბოლოოდ დამარცხდნენ
ასურეთთან . დროთა განმავლობაში კი ასურეთმა დაკარგა გსვლენა და ამ დროს
დიაოხმა დაიწყო ძალების მოკრება.

ურარტუს სახელმწიფო წარმოიქმნა მე 9 საუკუნეში სამხრეთ ამიერკავკასიაში . მის მეფეს

მენუას დაუპყრია დიაოხი ( მეფე უტუფურსი ) საბოლოოდ კი დიაოხს ურარტუმ წაართვა
სამხრეთი და იქ ააგეს ციხესიმაგრეები.

დიაოხი მაინც ძლიერი იყო. ეს ქვეყანა საკმაოდ მდიდარი იყო , დამპყრობლებს მათგან
დიდი ნადავლი გაჰქონდათ და ასევე დიდი რაოდენობის ხარკს უხდიდნენ ქვეყნებს .
დიაოხში გსნვითარებული იყო მესაქონლეობა, მეტალურგია და ქვეყნის სათავეში იდგა
მეფე რომელიც უზენაესი ხელისუფალი იყო.

დიაოხი საბოლოოდ დასავლეთ საქართველოში არსებულმა სახელმწიფო კოლხამ

დაასუსტა. რაღაც პერიოდის განმავლობაში კოლხა დიაოხის გავლენის ქვეშ იყო . შემდეგ
მათ თავი გაითავისუფლეს და დამოუკიდებელი სახელმწიფო გაერთიანება შექმნეს . მე 8
საუკუნეში დიაოხმა შეწყვიტა არსებობა ურარტუს და კოლხას შემოტევების გამო . კოლხამ
დიაოხის ჩრდილოეთ ნაწილი დაიკავა.

კოლხეთის შესახებ ცნობები გხვდება მე12 საუკუნიდან. დამპყრობლებთან

გასამკლავებლად საჭირო იყო ერთიანობა . ამ დროს კოლხეთში სოციალურ
ეკონომიკური პირობები ცვალებადი იყო . არისტოკრატია ტომის რიგით წევრებს
იქვემდებარებდა და მმართველობის მოსახერხებელ ფორმას ირჩევდ . კოლხეთში
განვითარებული იყო მესაქონლეობა მეტალურგია და რკინის წარმოება .

რკინის სამრეწველო გამოყენებამ დააჩქარა სახელლმწიფოს ჩამოყალიბების პროცესი .

ამ სახელმწიფოს მოსახლეობა იყო განვითარების მაღალ საფეხურზე . აღმოჩენილია

ბრინჯაოსა და რკინის საბრძოლო სამუშაო იარაღები .

ძვ. წ მე 9 მე 8 საუკუნეში ჩამოყალიბდა დასავლეთ-ქართული ძლიერი სახელმწიფო

კოლხეთი . წყაროებში მოხსენიებულია კოლხეთის მრავალი პროვინცია რომელსაც
მეფისნაცვლები მართავდნენ. დასავლეთ საქართველოლში კოლხდეთის ბატონობა
გავრცელდა და დიაოხის ჩრდილოეთ მხარეც შეიერთეს.

მითის მიხედვით კოლხეთი უძლიერესი იყო და მეფე იყო აიეტი ოქროს საწმისით .
კოლხეთის პოლიტიკური სიძლიერე, მაღალ მეტალურგიული და სამიწათმოქმედო
კულტურა.

მე 8 საუკუნე კოლხეთის ძლიერების ხანაა , მან ბოლო მოუღო დიაოხს და ურარტუს

გაუმეზობლდა. და დაიწყო მუდმივი ბრძოლები მატ შორის

ურარტუმ ორჯერ დაამარცხა კოლხეტი , აიღო სამეფო ქალაქი ილდამუშა . ბრძოლებმა

დაასუსტა კოლხეთი ამას დაემატა ჩრდილოეთიდან შემოჭრილი კიმირიელების
შემოსევები, მათ გრიგალივით გადაუარეს დასავლეთ საქართველოში. ამის შემდგომ
კოლხეთში შემოიჭრნენ სკვითები ,რომლებმაც მოსახლეობას საშინელი დრე აღწიეს .

ამ პერიოდში დიდი ცვლილებები მოხდა საქართველოს სამხრეთშიც 590 წელს მიდიამ

ურარტუ მიდიამ ჩაყლაპა.