Rozwój demograficzny

Model przejścia demograficznego, nazywany także teorią rozwoju demograficznego, przedstawia,

jak wartości współczynników urodzeń i zgonów (a tym samym – współczynnika przyrostu
naturalnego) zmienia się w czasie. Obejmuje on pięć etapów, które są określane mianem faz

Teoria rozwoju rozwoju demograficznego. Wśród nich wyróżnia się:

• fazę I - przed transformacyjną,

demograficznego - fazy •
•
fazę Il - początek transformacji demograficznej,
fazę III – intensywną transformację demograficzną,
• fazę IV - późną transformację.
• fazę V - regres demograficzny.
I i II faza
rozwoju
• I faza
• Niewielki przyrost naturalny, przy
bardzo wysokim wskaźniku urodzeń
• Wysoki wskaźnik zgonów
• Dzietność kobiet – 6
• Niewielka średnia długość życia
• Pierwotne ludy Afryki i Amazonii
• II faza
• Społeczeństwo przedindustrialne
• Wysoki przyrost naturalny = wysoka
liczba urodzeń, spadający wskaźnik
zgonów
• Rosnąca średnia długość życia
• Początek eksplozji demograficznej
• Społeczeństwa najuboższych państw
głównie Afryki
III faza
rozwoju
• Społeczeństwo industrialne
• Maleje przyrost naturalny (do
30 promili)
• Zmniejszona dzietność kobiet
3-5
• Spadek współczynnika
zgonów
• Koniec eksplozji
demograficznej
• Społeczeństwa Azji (np. Indie)
i Afryki Północnej
IV faza
rozwoju
• Społeczeństwo
postindustrialne
• Spadek dzietności kobiet 2-3
• Malejący współczynnik urodzeń
(PN 0-0,5 promila)
• Nieznaczny spadek
współczynnika zgonów
• Średnia długość życia ok. 65 lat
• Społeczeństwa Europy
Zachodniej (Francja, Irlandia) i
Azji (Chiny, Tajlandia)
V faza rozwoju
• Dojrzałe współczesne społeczeństwa
• Model rodziny 2+1
• Dzietność kobiet 1-2
• Przyrost naturalny bardzo niski,
czasem ujemny
• Współczynnik zgonów lekko wzrasta
• Długość życia 70-80 lat
• Społeczeństwa wysoko rozwinięte –
Niemcy, Japonia
• Społeczeństwa postsowieckie –
Litwa, Ukraina
• Implozja demograficzna
Eksplozja,
implozja
• Eksplozja demograficzna –
dynamiczny wzrost przyrostu
naturalnego spowodowany
spadkiem umieralności i
utrzymywaniem się wysokiej
liczby urodzeń.
• Implozja demograficzna –
gwałtowny spadek wartości
współczynnika przyrostu
naturalnego. Implozja jest
spowodowana obniżeniem
współczynnika dzietności.
 Eksplozja
Przyczyny eksplozji demograficznej:
• Rewolucja w rolnictwie i pojawienie się osiadłego
trybu życia oraz znacznych nadwyżek żywności
sprzyjający poprawie wyżywienia ludności.
• Rewolucja przemysłowa i związana z nią radykalna
poprawa warunków życia na skutek pojawienia się
dużej liczby dóbr konsumpcyjnych.
• Kulturowe i religijne postrzeganie rodziny
wielodzietnej jako wartości.
• Brak metod planowania rodziny lub ich niewielka
świadomość.
Skutki eksplozji demograficznej:
• Znaczny wzrost zaludnienia w krótkim czasie.
• Niedorozwój infrastruktury społeczno-edukacyjnej
na skutek zbyt szybkiego zwiększania się liczby
dzieci i w konsekwencji rozwój analfabetyzmu i
niedostatek opieki zdrowotnej.
• Ubożenie społeczeństwa i zjawisko masowego
bezrobocia na skutek niedostosowania rynku
pracy do gwałtownie rosnącej liczby ludności.
• Przeludnienie wsi i masowa urbanizacja miast,
często w postaci dzikich osiedli nędzy.
 Implozja
Przyczyny implozji demograficznej:
• Upowszechnienie się hedonistycznego i
konsumpcyjnego stylu życia.
• Przyjęcie modelu kulturowego małej rodziny
(2+1), upowszechnienie modelu singielskiego i
postrzeganie rodzin wielodzietnych jako zjawisko
patologiczne.
• Powszechny dostęp do antykoncepcji i
świadomość potrzeby jej stosowania.
• Rozluźnienie znaczenia i trwałości małżeństwa i
religii oraz ich wpływu na przyjęty styl życia.
Skutki implozji demograficznej:
• Zmniejszenie liczby ludności kraju i zagrożenie
depopulacją.
• Załamanie systemu emerytalnego na skutek
zmniejszenia liczby płatników przy stale rosnącej
liczbie świadczeniobiorców.
• Osłabienie gospodarki na skutek niedoboru rąk do
pracy.
• Obniżenie dochodów budżetu państwa z
podatków (mniej podatników).
 Starzenie się społeczeństw
Przyczyny Skutki
• mała liczba urodzeń • spowolnienie wzrostu
dzieci wynikająca z gospodarczego państwa
upowszechniania się pod wpływem
modelu małej rodziny zmniejszania się liczby
lub rodziny bezdzietnej, ludności pracującej,
• powszechność metod • zwiększenie wydatków
planowania rodziny, na ochronę zdrowia,
• odkładanie decyzji o • wzrost liczby osób
posiadaniu potomstwa korzystających ze
(np. z powodu dążenia świadczeń emerytalnych
do osiągnięcia i związane z tym
stabilizacji zawodowej i zwiększenie wydatków z
finansowej). budżetu państwa.
Starzenie się społeczeństw na świecie
Struktura płci

Współczynnik feminizacji –
liczba kobiet przypadająca na
100 mężczyzn
Współczynnik maskulinizacji –
liczba mężczyzn przypadająca na
100 kobiet.
• Wf – K : M x 100
• Wm – M : K x 100
Typy demograficzne społeczeństw

Etiopia, Somalia, Niger, Indie, Indonezja, Chile, Niemcy, Węgry, Austria,

Uganda, Zambia Islandia, Francja Chorwacja Czechy