MADDE DÖNGÜLERİ

1. KARBON DÖNGÜSÜ
Karbon; hidrosferde karbondioksit ve bikarbonat, litosferde kömür, petrol, doğal
gaz gibi fosil yakıtlar, atmosferde karbondioksit (CO2) ve biyosferdeki canlıların
yapılarında da organik madde şeklinde bulunmaktadır.

Canlı varlıkların molekül yapısında hidrokarbonlar çok önemli bir yer tutar.
Hidrokarbonların temel hammaddesi ise üretici bitkiler tarafından fotosentezde
kullanılan CO2 meydana getirir.

Bu nedenle atmosferin bileşiminde ve suda çözünmüş olarak bulunan

Karbondioksit miktarının stabilitesi dünya ekosistemi için büyük bir önem taşır.
Atmosferdeki karbondioksit miktarı belirlidir. Tüketilen miktarda karbondioksit
sürekli olarak atmosfere dönmemiş olsaydı fotosentez giderek azalacak ve neticede
bitkilerin organik madde üretimlerini imkân kalmayarak besin zinciri yaklaşık 35
yıl gibi kısa bir süre sonunda duracak ve yeryüzünde hayat sona erecekti.

Doğada bu tehlikeyi önlemek için sürekli olarak işleyen bir karbondioksit döngüsü
düzenlenmiştir.

Karbondioksitin azalmasına neden olan faktörler?

➢ Gerek karasal, gerek akvatik (sucul) bitkilerin fotosentezde kullandıkları

(fotosentez olayı)
➢ Bazı deniz hayvanlarının kabuklarını yapmak için tükettikleri (deniz
hayvanlarının kabuk oluşumu)
➢ Deniz hayvanlarının ölümlerinden sonra dibe çökelmesi veya kimyasal
yollardan denizlerde ve göllerde karbonatlı kayaçlar halinde depo edilmesi
(karbonatlı kayaçların oluşumu)
➢ Fosil yakıtların oluşumu
Karbonun açığa çıkmasına neden olan faktörler:
➢ Solunum
➢ Organik maddelerin yanmaları ve çürümeleri
➢ Volkanların faaliyetleri
➢ Kömür, petrol, odun, doğalgaz gibi hidrokarbonlu yakıtları yakılması
➢ karbonatlı formasyonlardan üretilen bazı yapay gübreler ile toprağa karışan
karbondioksit
➢ karbonatlı kayaçların ayrışması
Bu suretle (karbon azalması ve karbonun açığa çıkması) döngü denk
olarak kapanmaktadır.

Bununla birlikte günümüzde giderek artan beşeri faaliyetler özellikle

karbonatlı kayaların (mermer, kalsit, dolomit vb.) ve fosil yakıtların büyük
büyük ölçüde kullanılması sonucunda atmosferdeki karbondioksit
miktarında her yıl ortalama olarak 0.7 ppm (ppm = milyonda bir kısım)
dolayında bir artış meydana geldiği anlaşılmaktadır.

Sonuçta 19. yüzyılda atmosferdeki karbondioksit oranı 290 dolayında iken

günümüzde 417 olmuştur.
Atmosferdeki karbondioksit miktarının önemli ölçüde artması veya eksilmesi
dünyamızın radyasyon bilançosunda değişikliklere yol açarak yeryuvarının
iklim şartlarını ve dolayısıyla Dünya ekosistemini büyük ölçüde etkileyebilen bir
faktördür.

Çünkü karbondioksit tıpkı su buharı gibi Güneş radyasyonunu emen buna

karşı yer radyasyonu ile sıcaklık enerjisinin uzaya kaçmasına engel olan bir
özelliğe sahiptir. Jeolojik geçmişte meydana gelmiş iklim değişikliklerini,
atmosferdeki karbondioksit miktarının çeşitli nedenlerle azalıp çoğalmasına
bağlayan hipotezler vardır.
 KAYNAKLAR
• ORTAM EKOLOJİSİ VE DEGRADASYONAL EKOSİSTEM DEĞİŞİKLİKLERİ
Prof.Dr. Sırrı ERİNÇ
• ÇEVRE SORUNLARI
Prof.Dr. Ramazan ÖZEY
• TÜRKİYE ÇEVRE SORUNLARI
Prof.Dr. Emrullah GÜNEY
• ÇEVRE SORUNLARI
Prof.Dr. Emrullah GÜNEY
• ÇEVRE SORUNLARI
Dr. Ergun GÜRPINAR
• ÇEVRE SORUNLARI-DÜNYA GENELİNDE DÜNYA ÖZELİNDE-
Prof.Dr. Emrullah GÜNEY
• TÜRKİYE ORTAM SORUNLARI COĞRAFYASI
Prof.Dr. Nuriye GARİPAĞAOĞLU
• AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DE ÇEVRE KORUMA POLİTİKALARI “TÜRKİYE’NİN AVRUPA
BİRLİĞİNE UYUMU”
Prof.Dr. Recep AKDUR
• MEB ORTAÖĞRETİM COĞRAFYA KİTAPLARI