RAGIP KARAKUŞ 1

§ FİNALE YÖNELİK METİN SORUSU ÖRNEKLERİ §

1) Çekte kanuni ibraz sürelerinin geçirilmiş olmasının hukuki sonuçları nedir? Maddeler halinde
yazınız.

 Kambiyo hukukundan kaynaklı başvurma hakkı kaybedilir.

 ÇekK'da öngörülen adli ve idari yaptırımlar uygulanmaz.
 Çek üzerinde bir bloke kaydı varsa hükümsüz kalır.
 Çekten cayma mümkün hale gelir, çekten cayma hüküm ve sonuçlarını doğurur.
 Bundan sonra yapılan ciro alacağın temliki hükmünde olur.
 3 yıllık zamanaşımı süresi işlemeye başlar.

2) Garantili çek, vizeli çek ve teyitli çek hakkında kısaca bilgi vererek, garanti çek ile vizeli çekin
teyitli çekten farkını açıklayınız.

Blokeli (Teyitli) Çek: Blokeli hesap, hesap sahibinin kanundan, sözleşmeden veya idari bir yaptırım-
dan doğan bir sebeple üzerinde tasarrufta bulunamayacağı hesap demektir. Teyitli çeklerde, dü-
zenleyenin hesabı bloke edilmez, bu hesaptaki para düzenleyen lehine başka bir hesaba aktarılarak
bloke edilir. Çek, teyitli çek haline "teyit edilmiştir", "karşılığı mevcut ve hamil emrine amadedir",
"teyitlidir", "blokelidir" gibi ibarelerle getirilir. Muhatap banka tarafından bloke şerhi düşülürse,
düzenleyene ait çek hesabındaki karşılık bir başka hesaba düzenleyenin lehine olarak aktarılır ve
bloke edilir. Hesaptaki karşılığı blokeli bir hesaba aktarmayı sadece düzenleyen talep edebilir. İbraz
süresinin sonunda bloke kalkar. Teyitli çeke rağmen muhatap banka ödeme yapara, düzenleyene
karşı TBK hükümleri çerçevesinde sorumlu olur.

Vizeli Çek: Çekin düzenlendiği esnada muhatap bankanın çekin karşılığının mevcut olduğunu bildir-
mesi durumunda vizeli çekten söz edilir. Burada bir bloke durumu söz konusu değildir. Bunun teyit-
li çeklerden farkı, çekin karşılığının ibraz süresi boyunca bloke edilmemesidir. Çekin vizesi ibraz
anındaki hukuki durumu belgelendirmeye yönelik olup, muhatap banka vize ile herhangi bir taah-
hüt altına girmiş olmaz.

Garantili Çek: Garantili çeklerde muhatap banka, düzenleyenin hesabından yeterli karşılık olmasa
bile her bir çek yaprağı bakımından bir ödeme taahhüdünde bulunur. Teyitli çeklerden farklı olarak
garantili çeklerde muhatap banka, çek bedelinin tamamını değil, çek yaprağında gösterilen belirli
bir limite kadar olan kısmı ödemekle yükümlü olur. Garantili çeklerde bankanın beyanı, hamil bu
durumdan faydalanacağı için, üçüncü kişi yararına sözleşmedir.

3) Pay senetlerin devir şekilleri hakkında ve devrin sınırlandırılması ile ilgili bilgi veriniz.

Hamiline yazılı pay senetleri zilyetliğin geçirilmesi suretiyle devredilir, devrin şirket pay defterine
kaydedilmesi şart değildir. Nama yazılı pay senetleri ise ciro ve zilyetliğin geçirilmesi suretiyle dev-
redilir. Nama yazılı pay senetleri (ve nama yazılı makbuz senedi ve varant) nama yazılı diğer senet-
lerden farklı olarak alacağın temliki ile değil, ciro ile devredilir. Nama yazılı pay senetlerinin şirket
bakımından hüküm doğurması için devrin pay senedine kaydedilmesi şarttır.

Nama yazılı pay senetlerinin cirosu usulüne uygun olarak yapılıp zilyetliği devredilse bile, şirket bazı
durumlarda bu devri pay defterine kaydetmeyerek geçersiz kılabilir. Bu durumlardan ilki kanuni
RAGIP KARAKUŞ 2

bağlam, ikincisi ise esas sözleşmeden kaynaklı bağlamdır. (Bağlam hamiline yazılı senetler bakımın-
dan söz konusu olmaz.)

Kanuni Bağlam: Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı paylar, ancak şirketin onayı ile devrolu-
nabilir. Fakat devir miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebri icra
yoluyla gerçekleşmişse şirketten onay almaya gerek yoktur. Devralanın ödeme yeterliliği varsa ve-
ya sermaye borcu için yeterli teminat verilmişse, şirket yapılan devri reddedemez ve dolayısıyla ar-
tık pay defterine kaydetmek zorunda kalır.

Esas Sözleşmeden Kaynaklı Bağlam: Nama yazılı payların devri, esas sözleşmeye konulacak hüküm-
lerle de sınırlandırılabilir. Bağlam, esas sözleşmeye en baştan konulabileceği gibi, esas sözleşme
değişikliği ile de konulabilir.

4) Çekin, poliçe ve bonodan başlıca farklılıklarını yazınız.

 Çek bir ödeme aracıdır. Poliçe ve bono ise birer kredi aracıdır.
 Çek, poliçe gibi üçlü ilişkiden oluşur. Bono ise ikili ilişkiden oluşur.
 Çekte muhatap her zaman bankadır. Poliçede muhatap gerçek ve tüzel kişi herkes olabilir.
 Çekte, kabul müessesesi yoktur.
 Çek, nama, emre ve hamiline düzenlenebilir, yani çek lehtar gösterilmeksizin de düzenlene-
bilir. Poliçe ve bono ise hamiline düzenlenemez, lehtar mutlaka belirtilmelidir.
 Çekte vade yoktur. Vadeye ilişkin kayıt varsa da yazılmamış sayılır.

5) İbraz süreleri ile vade arasındaki farkları yazınız.

 İbraz süreleri hak düşürücü sürelerdir ve mahkemece re'sen dikkate alınır, vade ise bir
def'idir, dolayısıyla re'sen dikkate alınmaz.
 Vadede net bir gün söz konusu iken ibraz sürelerinde belirli bir gün aralığı söz konusudur.
 İbraz süreleri, vadeye göre daha kısadır.

6) Çekte müracaat haklarının kullanılması bakımında protesto çekilmesine gerek olmayan halleri
maddeler halinde yazınız.

 Mücbir sebebin bulunması

 Protestoden muafiyet kaydının konulması (iradi muafiyet)
 Düzenleyenin iflası, ödemelerini tatil ettirmesi veya kendisine karşı yapılan bir icra takibinin
semeresiz kalması (kanuni muafiyet)
 Karşılıksızdır işleminin yapılması
 Takas odasına yapılan ibrazlar bakımından takas odasından yazılı beyan alınması

7) "Hesaba geçirilecektir" kaydına rağmen muhatap bankanın nakden ödeme yapabileceği du-
rumları yazınız.

Bu kayda rağmen, muhatap iflas etmiş veya bir ilamla ispatlanmamış olsa bile ödemelerini tatil et-
miş ya da aleyhine yapılan herhangi bir icra takibi semeresiz kalmışsa, hamil, çek bedelinin nakden
ödenmesini muhataptan isteyebilir.
RAGIP KARAKUŞ 3

8) Çekte ibraz süresinin mücbir sebeple geçirilmesi hali hakkında bilgi veriniz.

Mücbir sebep ibraz süresi içerisinde gerçekleşmiş olmalıdır. Hamil, mücbir sebebi gecikmeksizin
kendi cirantasına ihbar etmeli ve bu ihbarı çeke kaydederek bunun altına yerini ve tarihini yazarak
imzalamalıdır. Mücbir sebep 15 gün içerisinde ortadan kalkarsa ibraz süresi kaldığı yerden devam
eder ve hamil müracaat haklarını kullanmak için, kalan sürede çeki ibraz etmek ve protesto veya
buna eşdeğer belirlemeyi yapmak zorunda kalır. Fakat mücbir sebep 15 günden fazla sürerse ha-
mil, çekin ibrazına, protesto veya buna eşdeğer belirleme yapılmasına gerek kalmaksızın doğrudan
müracaat haklarını kullanabilir. Mücbir sebep, mahkeme tarafından objektif kriterlere göre tespit
edilmelidir.

9) Hamiline yazılı çeklerde yapılan cironun hükmü nedir? Kısaca açıklayınız.

Hamiline yazılı çekler zilyetliğin devri şeklinde devredilir, cironun yapılması şart değildir. Fakat ha-
miline yazılı çeklerin ciro ile devredilmesi de mümkündür. Bu durum, hamiline yazılı çeki emre yazı-
lı hale getirmez. Ciro yapılsa bile senet sadece zilyetliğin geçirilmesi suretiyle devredilebilir. Bunun
tek sonucu, ciroyu yapan cirantanın kendisini müracaat borçlusu haline getirmiş olmasıdır.

10) Adresli poliçe ve yerleşim yerli poliçe kavramlarını kısaca açıklayınız.

Düzenleyen, senedi düzenlerken ödeme yeri olarak muhatabın yerleşim yerinde başka bir adresi
gösterirse adresli poliçe söz konusu olur. Adresli poliçeyi ciranta yapamaz, sadece düzenleyen ve
muhatap yapabilir.

Düzenleyen, senedi düzenlerken ödeme yeri olarak muhatabın yerleşim yeri dışında başka bir yer
gösterirse yerleşim yerli (ikametgâhlı) poliçe söz konusu olur. Başka bir deyişle, düzenleyen, muha-
tabın bulunduğu mülkî birlik dışında başka bir yeri ödeme yeri olarak gösterirse ikametgâhlı poliçe
söz konusu olur. Yerleşim yerli (ikametgâhlı) poliçeyi yalnızca düzenleyen yapabilir.

11) Senedi beyaz ciro ile devralan hamilin kullanabileceği yetkileri yazınız.

 Ciroyu kendi adına veya diğer bir kişi adına doldurabilir.

 Senedi yeniden beyaz olarak veya diğer belirli bir kişiye tekrar ciro edebilir.
 Hiçbir işlem yapmaksızın senedi başka bir kişiye elden verebilir.

12) "Bedeli malen alınmıştır" kaydının hükmünü açıklayınız.

Bu kayıt, düzenleyen ile lehtar arasındaki temel ilişkiye işaret eder; düzenleyenin temel ilişki uya-
rınca lehtardan bir mal aldığını gösterir. (Bedeli nakden alınmıştır kaydı ise düzenleyenin temel iliş-
ki uyarınca lehtardan nakit para aldığını gösterir.) Dolayısıyla bu tür kayıtlar senedin karşılıksız ol-
madığını, yani hatır senedi olmadığını gösterir.

Eğer düzenleyen, senedin hatır senedi olduğunu ve dolayısıyla lehtardan bir bedel almadığını iddia
ederse, bu iddiasını senede karşı senetle ispat kuralı gereğince yazılı bir belge ile ispat etmek zo-
rundadır. Eğer bu kayıtlar olmasa, lehtar senedin hatır senedi olmadığını, yani bedeli ödediğini is-
pat etmek zorunda kalır. Kısaca, bu kayıtlar ispat açısından bir hüküm doğurur; ispat yükü bu tür
kayıtların yazılı olduğu durumlarda düzenleyende, yazılı olmadığı durumlarda ise lehtardadır.
RAGIP KARAKUŞ 4

13) Çek hamilinin müracaat hakkının kapsamı nedir? Maddeler halinde yazınız.

 Çekin ödenmemiş olan bedeli,

 İbraz gününden itibaren işleyen temerrüt faizi (ticari faiz),
 Giderler (protestonun veya buna denk olan belirlemenin ve gönderilen ihbarnamelerin
giderler ile diğer giderler),
 Çek bedelinin binde üçünü aşmamak üzere komisyon ücreti,
 Çek tazminatı (çekin ödenmeyen kısmının %10'u).

14) Sahte veya tahrif edilmiş çeklerde ödeme yapan bankanın sorumluluğu hakkında kısaca bilgi
veriniz.

Muhatap banka, çeki ibraz eden hamilin yetkili hamil olup olmadığını ve senette bir sahtelik veya
tahrifat bulunup bulunmadığını araştırmakla yükümlüdür. TTK 812'ye göre, sahte veya tahrif edil-
miş bir çeki ödemiş olmasından doğan zarar muhatap bankaya ait olur. Bankanın buradaki sorum-
luluğu kusursuz sorumluluktur. Düzenleyenin bir kusuru varsa muhatap bankanın sorumluluğu bu
oranda azalır. Düzenleyenin kusuruna çek defterini iyi saklayamaması örnek gösterilebilir.

Muhatap banka, cirolar arasında düzenli bir teselsülün var olup olmadığını incelemekle yükümlü
ise de cirantaların imzalarının geçerliliğini araştırmak zorunda değildir. Muhatap banka, sahte veya
tahrif edilmiş çekin ödenmesinden doğan sorumluluğunu, çek üzerine koyacağı sorumsuzluk kaydı
ile ortadan kaldıramaz. Bu yönde konulan kayıtlar hükümsüzdür.

15) Zamanında ibraz edilmiş bir çekin ödenmeme durumu kaç yöntemle tespit edilir? Bu yön-
temleri maddeler halinde yazınız.

 Protesto,
 "Karşılıksızdır" işlemi,
 Takas odasına yapılan ibrazlar bakımından, çekin zamanında teslim edilmesine rağmen
ödenmediğini tespit eden tarihli bir beyan.

16) Kıymetli evrak sınırlı sayıda mıdır? Gerekçeli olarak açıklayınız.

TTK 831'e göre, kıymetli evrak niteliğini haiz olmayan senetler tarafların karşılıklı anlaşarak senedi
ciro edilebilir hale getirmeleri ile kıymetli evrak niteliğini kazanır. Dolayısıyla, kıymetli evrak bakı-
mından sınırlı sayı prensibi geçerli değildir. Fakat kambiyo senetleri sınırlı sayıdadır.

17) Hamiline yazılı bir çek kaç şekilde düzenlenebilir? Maddeler halinde yazınız.

 Lehtar olarak hiçbir ismin yazılmaması

 Lehtar olarak bir adi şirket veya işletme adının yazılması
 Matbu olarak tacir hamiline veya tacir olmayan hamiline çeklerin bastırılması
 Lehtarın isminin yanına "veya hamiline" ibaresinin yazılması

18) Ciranta, cironun teminat fonksiyonunu nasıl sınırlayabilir?

 Ciro yasağı
 Ödememeden sorumlu olmama kaydı
RAGIP KARAKUŞ 5

19) Aval ile kefalet arasındaki beş farkı yazınız.

 Aval, bir sözleşme değildir, tek taraflı bir beyandır. Oysa kefalet bir sözleşmedir.
 Aval, sadece ve sadece kambiyo senetleri için geçerli bir işlemdir. Oysa kefalet, her türlü
borç için verilebilir. Aval ile kefalet arasındaki diğer fark da budur.
 Kefalet sözleşmesi, asıl borç sözleşmesinden ayrı yapılabilir. Fakat avalin, kambiyo senedi
dışında başka yerde ortaya çıkma imkânı yoktur.
 Kefil, borcun ödenmemesinden dolayı asıl borçlu ile birlikte alacaklıya karşı müteselsil so-
rumlu değildir. Bunun tek istisnası, borcun ticarî bir borç olmasıdır. Fakat aval bakımından
her zaman müteselsil sorumluluk vardır.
 Kefil, asıl borçluya ait def'ileri alacaklıya karşı ileri sürebilir. Fakat aval veren, asıl borçluya
ait şahsî def'ileri birkaç istisna dışında ileri süremez.
 TBK'daki kefaletin şekline, kefil olma ehliyetine ve eşin rızasına ilişkin hükümler hiçbir şekil-
de avale uygulanmaz.

20) Poliçede kabul için ibrazın zorunlu olduğu haller nelerdir?

 İkametgahlı poliçeler
 Görüldükten belirli bir süre sonra vadeli poliçeler
 Düzenleyenin veya cirantanın kabule arz zorunluluğu getirmesi

21) Poliçede kabule arzın mümkün olmadığı haller nelerdir?

 Düzenleyenin kabule arz yasağı getirmiş olması

 Poliçenin görüldüğünde vadeli olması

22) Karşılığın devri hakkında kısaca bilgi veriniz.

Kanuni Devir: Düzenleyen hakkında iflasın açılmasıyla beraber, poliçe karşılığının veya düzenleye-
nin muhatap hesabına alacak olarak geçirdiği diğer paraların geri verilmesi hususunda düzenleye-
nin muhataba karşı poliçe ilişkisinden başka bir hukuki ilişkiden kaynaklanan istem hakkı poliçe ha-
miline geçmiş olur.

İradi Devir: Karşılığın iradi devrinde düzenleyen, muhatap nezdinde karşılık ilişkisinden doğan hak-
kının hamile intikal ettiğini poliçeye yazar ve bunu muhataba ihbar eder. Bu şekilde, düzenleyen,
muhataptaki karşılığını da devretmiş olur. Karşılığın iradî devrinde bunun poliçeye yazılmasının yanı
sıra ihbar da şarttır.

23) Müracaat hakkını kaybeden hamilin başvurabileceği imkanlar nelerdir?

 Sebepsiz zenginleşme davası

 Temel ilişkiye dayanma
 Karşılığın devri

24) Makbuz senedi ve varantın devir şekli ve devrin sonuçları hakkında bilgi veriniz.

Makbuz senedi ve varant emre ve nama yazılı olarak düzenlenebilirken, hamiline yazılı olarak dü-
zenlenemez. Hem emre yazılı hem de nama yazılı makbuz senedi ve varant, ciro ve zilyetliğin geçi-
RAGIP KARAKUŞ 6

rilmesi suretiyle devredilir. Görüldüğü üzere, nama yazılı olsa da alacağın temliki ile değil ciro ile
devredilmektedir.

Senedin teslimi şar yla, ciro aşağıda yazılı hükümleri doğurur:

 Makbuz senedi ve varan n birlikte cirosu, tevdi olunan malların mülkiyetini devreder.
 Yalnız varan n cirosu, varan n devredildiği kişiye, tevdi olunan mallar üzerinde rehin hakkı
sağlar.
 Yalnız makbuz senedinin cirosu, varant hamilinin hakkı saklı kalmak şar yla, tevdi olunan
malların mülkiye ni devreder.

25) "Karşılıksızdır" işlemini usulüne uygun yapmayan bankanın hukuki sorumluluğu hakkında kı-
saca bilgi veriniz.

"Karşılıksızdır" işleminin usulüne uygun olarak yapmayan banka, düzenleyene karşı aralarındaki çek
anlaşmasından kaynaklı olarak, TTK hükümleri çerçevesinde sorumludur. Hamile ise haksız fiil hü-
kümlerince, yani TBK hükümleri çerçevesinde sorumludur.

26) Protestodan muafiyet hallerini başlıklar halinde yazınız.

 Kanuni muafiyet halleri

 Borçlunun iflas etmesi
 Mücbir sebebin bulunması
 İradi muafiyet halleri
 Potestodan muafiyet kaydının konulması (franko, masrafsızdır, protestosudur vs.)
 Kabul etmeme protestosu bakımından; kabule arzın yasak olması veya kabul etmeme-
den sorumsuzluk kaydı

27) Konişmentonun fonksiyonlarını yazınız.

 Bir navlun sözleşmesinin yapıldığını, taşıyanı ve eşyanın niteliklerini ispatlar.

 Eşyanın taşıyan tarafından teslim alındığını veya gemiye yüklendiğini gösterir.
 Taşıyanın eşyayı, ancak senedin ibrazı karşılığında teslimle yükümlü olduğunu belirtir.