BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWANIA- NOTATKA

1. PRZODOMÓZGOWIE (KRESOMÓZGOWIE, MIĘDZYMÓZGOWIE)

-Wzgórze: struktura odpowiedzialna za odbiór informacji z narządów zmysłów, integrację przekazywanych

informacji ruchowych oraz czuciowych. Bierze udział w skupianiu uwagi oraz uczeniu się.

*ciało kolankowe boczne- jądro wzgórza, miejsce krzyżowania się nerwów wzrokowych, dostarczanie
informacji z siatkówki do pierwszorzędowej kory wzrokowej

-Podwzgórze: struktura odpowiedzialna za warunkowanie zachowań takich jak jedzenie, picie, termoregulacja

*przysadka mózgowa- część podwzgórza wydzielająca hormony (melatonina, kortyzol, noradrenalina, insulina)

*jądro nadskrzyzowaniowe- odpowiedzialne za regulację zegara biologicznego, stanu snu i czuwania

*oreksyna- białko podtrzymujące stan czuwania

-Hipokamp (układ limbiczny) odpowiada za wspomnienia, 3 rodzaje pamięci (długotrwała, deklaratywna oraz
epizodyczna) oraz za orientację przestrzenna dzięki komórkom miejsca

-Jądra podstawy- warunkują koordynację ruchową, umiejętności, nawyki, podejmowanie decyzji

*Prążkowie (jądro ogoniaste,skorupa)-kontrola postawy i koordynacja ruchowa

*jądro półleżące- układ nagrody
*gałka blada- przekazuje informacje prążkowie- jądro niskowgórzowe
*jądro niskowzgórzowe- różnicuje jakość impulsów, balansowanie kończyn
-ŚRÓDMÓZGOWIE

-Pokrywa i nakrywka- osłaniają śródmózgowie

-Wzgórki górne- przetwarzanie informacji wzrokowych

-Wzgórki dolne- przetwarzanie informacji słuchowych

-istota czarna-początek drogi do wykonania ruchu, regulacja napięcia mięśni

-TYŁOMÓZGOWIE

-Rdzeń przedłużony (w pniu mózgu)- ośrodek połykania, zawiera wiele ośrodków nerwowych
odpowiadających za podstawowe funkcje życiowe takie jak praca serca, oddychanie, ruchy mimowolne

-Most (w pniu mózgu) - odbieranie informacji słuchowych generowanych przez ślimaka, odpowiada za
gryzienie, żucie i też połykanie

-Móżdżek- odpowiedzialny za równowagę, koordynację ruchową oraz uczenie się ruchowe a także
prawidłową percepcję czasu (centrum to robak móżdżku)
Uporządkowanie czasowe ruchów, precyzja
Komórki purkinjego- kontrolują przebieg czasowy

-PŁAT SKRONIOWY

Odpowiedzialny za słuch
*ciało migdałowate- odpowiedzialne za regulacje zachowań emocjonalnych, nadawanie emocjonalnego
znaczenia bodźcom ze środowiska, modulowanie odpowiedzi na stres i strach oraz uczenie się i
zapamiętywanie emocji (przez połączenie z hipokampem)
Gdy uszkodzony: aleksytymia, propagnozja, zaburzenie ośrodków głodu i sytości

-PŁAT POTYLICZNY

Odpowiedzialny za wzrok

PŁAT CIEMIENIOWY

—>kora somatosensoryczna- odczuwanie dotyku, bólu, temperatury

Odpowiedzialny za integrację ruchu i czucia ze wzrokiem, rozumienie symboliczne, abstrakcyjne

Tylna korą ciemieiowa- planowanie ruchu
Korą przedczołowa- skutki planowanych ruchów, uszkodzenie skutkuje nielogicznymi działaniami

-PŁAT CZOŁOWY

—->korą ruchowa, koordynacja funkcji ruchowych oraz ośrodki ruchowe mowy

—->kora przedczołowa, intelekt, motywacja, kontrolowanie impulsów

NEUROPRZEKAŹNIKI :

-glutaminian- uczestniczy w procesie nauki, przekaźnik wzmacniający, tworzenie śladu

pamięciowego w mózgu
 -GABA- neuroprzekaznik hamujący, wspomaga proces zasypiania, powoduje rozluźnienie mięśni

-acetylocholina- obniża ciśnienie krwi, bo rozszerza naczynia krwionośne, powoduje skurcze mięśni
gładkich: oskrzeli, jelit, pęcherza moczowego, układ przywspółczulny

-serotonina- odpowiedzialna za nastrój, sen oraz popęd seksualny, wydzielana przez rdzeń
przedłużony

-dopamina- odpowiada za dobre samopoczucie, energię, motywację, uczucie szczęścia

-endor ny- łączą się z tymi receptorami co mor na

HORMONY :

-melatonina (szyszynka)- wzmaga senność

-kortyzol (nadnercza)- hormon stresu
-insulina (trzustka)-obniżenie poziomu cukru we krwi, reguluje ilość glukozy

Oś HPA: CRH -Pomaga wytworzyć ACTH- wysyła informację do nadnerczy, która produkuje kortyzol
powracający do punktu wyjścia i pobudzający kolejną informację

-NEURON (przekazuje impulsy nerwowe)

-akson
fi
fi
-dendryt
-osłonka mielinowa

-KOMÓRKI GLEJOWE

-astrocyty, synchronizują aktywność aksonów, odżywianie neuronów, kształt gwiazdy

-mikroglej, usuwa wirusy z oraz materiał resztkowy z układu nerwowego
-oligodendrocyty/komórki Schwanna- tworzą osłonki mielinowe

-SYNAPSA (przez nią neurony przekazują impulsy nerwowe)

Synapsa chemiczna- przekazuje pobudzenie za pomocą neuroprzekaźnika

Synapsa elektryczna- przekazuje pobudzenie za pomocą komunikacji błon sąsiadujących neuronów)

EPSP- stopniowa depolaryzacja powstaje na skutek napływu jonów sodu (kationy) do wnętrza komórki, jeśli
osiągnie próg powstaje potencjał czynnościowy

IPSP- potencjał hamujący hiperpolaryzuje komórkę postsynaptyczną, zmniejsza szansę na potencjał

czynnościowy

Okres refrakcji- niepodatność na generowanie kolejnego potencjału czynnościowego: refrakcja bezwzględna

uniemożliwia powstanie potencjału, refrakcja względna umożliwia lecz potrzebuje ogromnego bodźca

LTP- długotrwałe wzmocnienie synaptyczne, pojawia się przy procesie uczenia się, aby powstało, synapsa
musi wytworzyć dużą ilość glutaminianu aby wypchnęło z kanału NMDA magnez i mógł on przejść dalej.

LIP- Jądro wsunięte boczne, warunkuje proces uczenia się razem z jądrem czerwiennym
-WYSPA- pierwszorzędowa korą smakowa

-Układ piramidowy i pozapiramidowy- (kora ruchowa kresomózgowia) odpowiedzialny za ruchu warunkowe

i bezwarunkowe

WZROK

-budowa oka: rogówka, soczewka (akomodacja oka) , siatkówka (czopki-odpowiedzialne za widzenie koloru,
wyrazistosć, pręciki- za widzenie czarno-białe, widzenie w nocy)
-wzgórki górne
-ciało kolankowe boczne

Droga wzrokowa: wzgórki górne, ciało kolankowate boczne, wzgórze, korą wzrokowa

-strumień brzuszny (przez korę skroniową): droga percepcji, rolą jest rozpoznawanie obiektów
-strumień grzbietowy (przez korę ciemieniowa)- ruchy kierowane informacjami wzrokowymi, droga działania

-dolna kora skroniowa: rozpoznawanie przedmiotów które mają znaczenie (zakręt wrzecionowaty)

-PERCEPCJA RUCHU: MT, MST, V5: MT- spostrzeganie ruchu, MST- złożone obrazy np. Kurczenie się

Komórki dwubieunowe—>komórki zwojowe/amakrynowe (oczyszczanie sygnałów z komórek zwojowych)—

>mózg

Plamka ślepa- odbiera sygnały przekształcające się w nerw wzrokowy

SŁUCH

-budowa ucha: małżowina ucha- (zbieranie bodźców akustycznych z otoczenia), trąbka Eustachiusza
(wyrównywanie ciśnienia powietrza w środku ucha), kosteczki słuchowe (przewodzenie dźwięku do ucha
wewnętrznego), ślimak (generacja bodźców słuchowych)- odbierane przez most
-wzgórki dolne

Droga słuchowa: korą I, ciało kolankowate środkowe, wzgórze, włókna kontra lateralne (krzyżują się), włókna
ipsilateralne (nie krzyżują się)

DOTYK:
Receptory czucia powierzchniowego (skóra)
Receptory czucia głębokiego (mięśnie, stawy)
Nocycepcja- zmysł bólu
Zmysł temperatury- odbieranie zimna i ciepła przez skórę

Układ cholinergiczny- podukład autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialny za odpoczynek

organizmu i poprawę trawienia, układ przywspółczulny-parasympatyczny, trawienie, pień mózgu

Układ dopaminoenergiczny- odpowiedzialny za skurcz mięśni szkieletowych, układ współczulny

MAO-przyspiesza rozkład neurotransmiterów, hamuje działanie serotoniny i dopaminy

BÓL: nocycepcja- proces odczuwania bólu, bradykininia- wywołuje ból, rdzeń kręgowy, pień mózgu

EPIGENETYKA
Tranksrypcja- przejście DNA w mRNA, wydziela się polimeraza- jądro komórki
Translacja- skonstruowanie białka, tłumaczenie kodów mRNA na kolejność aminokwasów w białku, wytwarza
się rybosom- poza jądrem komórki
Metylacja- hamuje transkrypcje, zmniejsza ekspresję genów
Acetylacja- Zwiększa ekspresję genów poprzez umożliwienie większej transkrypcji

ZABURZENIA:
-ZESPÓŁ TURNERA- brak jednego z chromosomów płciowych
-KRUCHY CHROMOSOM X- obniżenie rozwoju intelektualnego

Prawa vs lewa półkula:

Prawa- odpowiedzialna za zdolność składania całości kształtu- INTEGRACJA

Lewa- odpowiedzialna za szczegółowe elementy kształtu bez zachowania całości- SEGMENTACJA

WAŻNE OSOBY:

-LIBET

-JOSEPH LEDOUX

-Przypadek pacjenta HM,

-Przypadek pacjentki SM,

-Przypadek Phineasa Gage’a

-Przypadek Jamesa Oldsa

-MARSHALL

-KONSEKWENCJE USZKODZEŃ MÓZGU

-Udar mózgu -nagłe ogniskowe zaburzenie czynności mózgu,

Udar niedokrwienny- gwałtowne zatrzymanie dopływu krwi do mózgu jako wynik zwężenia światła naczyń
tętniczych
Udar krwotoczny- nagły wylew krwi z pękniętego naczynia krwionośnego

Objawy udaru: zaburzenie narządów ruchu, mowy, czucia, równowagi, paraliż jednej strony twarzy/ciała

Leczenie udaru:

-Tromboliza- rozpuszczenie zakrzepu w wyniku podania leków trombolitycznych

-Trombektomia- usunięcie skrzepu z naczynia, operacyjnie

Guz mózgu- oponiak (padaczka), glejak (bóle zawroty głowy)

Uraz zamknięty- przerwanie włókien aksonalnych, zaburzenie funkcji poznawczych i popędów emocjonalnych
DIASCHIZA- nagła utrata akcji części mózgu połączonej z uszkodzoną strukturą mózgu

Mielina: włókna mielinizowane przewodzą informację szybko, bezmielinowe wolno

Główne szlaki neuronalne: spoidło wielkie i włókna korowo-podkorowe

Techniki obrazowania mózgu:

CT (tomogra a komputerowa)-promieniowanie rentgenowskie

MR( rezonans magnetyczny)-pole magnetyczne, magnetyzowanie tkanki
fMRI (ma dobrą rozdzielczość przestrzenną) MRI?
EEG( elektrody)
Pozytonowa tomogra a emisyjna (obrazowanie miejsc wiązania aktywnych substancji)

BCI- sposób komunikacji poprzez wysyłanie sygnałów komputerowi bez udziału mięśni- nadzieja dla chorych
TMS- stymulacja obszarów mózgu- np w leczeniu depresji

Pola Brodmanna- obszary kory mózgowej (1-52) zlokalizowane przez Brodmanna

Rodzaje pól korowych:

Kora I-rzędowa (projekcyjna)- odpowiada za wstępną analizę napływających informacji

Korą II-rzędowa(projekcyjno-asocjacyjna)- odpowiada za złożoną analizę cech obiektów
Kora III-rzędowa- inicjowanie reakcji, integracja informacji ze wszystkich modalności
fi
fi
Uszkodzenie:
I- np głuchota, ślepota
II- widzę ale nie rozpoznaje, słyszę ale nie rozumiem
III-nie rozumiem symboli, nie umiem myśleć abstrakcyjnie

Organizacja somatotopowa- części ciała blisko siebie są reprezentowane w nieodległych miejscach tej
struktury

Skrzyżowania nerwów ruchowych i czuciowych: neuron górny—-biegnie z kory (ruchowej) do rdzenia

przedłużonego—-dochodzi do skrzyżowania—-biegnie rdzeniem kręgowym—-neuron dolny doprowadza
bodziec do danego mięśnia powodując ruch

KORA RUCHOWA (płat czołowy)

M1 Kora ruchowa I-rzędowa- odpowiedzialna za wykonanie ruchu,

Uszkodzenie kory I-rzędowej ruchowej: paraliż/niedowład

-Hemiparesis (niedowład połowiczny)

-Paraplegia (porażenie poprzeczne)
-Tetraplegia (porażenie czterokończynowe)
M1 Kora przedruchowa II-rzędowa— odpowiedzialna za ruchy ukierunkowane na cel (praksje), ruchy
użyteczne, gesty

Uszkodzenie kory przedruchowej II-rzędowej: apraksje/problemy z generowaniem celowego ruchu

-apraksja- zaburzenie związane z uszkodzeniem LP, brak niedowładu lecz niezdolność do wykonywania
codziennych celowych czynności (np.posługiwanie się sztućcami)
-apraksja ideacyjna- niezdolność do naśladowania/generowania gestów

SMA-dodatkowa korą ruchowa- odpowiedzialna za wyobrażanie ruchu

JĄDRA PODSTAWY:

-choroba Parkinsona (dysfunkcja jąder podstawy)

Zanik komórek dopaminergicznych w istocie czarnej powoduje osłabienie bodźców generujących ruch

Struktury podkorowe:
Jądra podstawy- inicjowanie ruchu, płynność ruchu, dopasowanie ruchu, utrzymanie postawy ciała, ruchy
zautomatyzowane
Móżdżek- równowaga, automatyzacja ruchów

KORA CZUCIOWA- somatosensoryczna (Płat ciemieniowy)

-parestezje-nieprzyjemne mrowienie i drętwienie

Kora czuciowa(odbiera sygnały) I-rzędowa
Uszkodzenie: parestezje- po przeciwnie stronie od uszkodzenia
Organizacja somatotopowa

Kora II-rzędowa
Otrzymuje sygnały z I-rzędowej, wysyła aksony do hipokampa i ciała migdałowatego, łączy z korą ruchową,
odpowiedzialna za orientację przestrzenną, konstruowanie wzorów, kopiowanie obrazów
Uszkodzenia: apraksja konstrukcyjna- niemożność oceny relacji miedzy elementami obrazu, niemożność
konstrukcji

KORA WZROKOWA (PŁAT POTYLICZNY):

-wzrok
-analiza koloru, kształtu
-skojarzenia wzrokowe

I-rzędowa korą wzrokowa:

Pole widzenia (lewostronne otrzymuje bodźce z prawej strony pola wzrokowego, a prawostronne z lewego)
Uszkodzenie: hemianopsja- ubytek w polu widzenia przeciwnym do uszkodzenia (w obu oczach) ;((

II-rzędowa kora wzrokowa:

Nadanie znaczenia, rozpoznawanie przedmiotów
Uszkodzenie: Agnozja wzrokowa- niezdolność do nadania sensu tego co się widzi

-OLIVER SACKS-rozpoznanie przedmiotu za pomocą węchu, lecz niemożność rozpoznania po wyglądzie

Percepcja koloru i ruchu:

-Achromatopsja- wybiórcze zaburzenie percepcji barwy wskutek uszkodzenia pola V4
-Akinetopsja- wybiórcze zaburzenie percepcji ruchu wskutek uszkodzenia pola V5

Percepcja twarzy:

-zakręt wrzecionowaty- dominacja prawej półkuli w zadaniach rozpoznawania twarzy

-część płata skroniowego
-uszkodzenie prowadzi do propagnozji

KORA SKRONIOWA (płat skroniowy)

Funkcje: rozpoznawanie mowy, obiektów, słuch muzyczny, wrażenie dźwiękowe, analiza zapachów

Kora I-rzędowa: rejestracja dźwięków

Somatotopowa organizacja
Uszkodzenie: głuchota

Kora II-rzędowa: róznicowanie dźwięków mowy, intonacji emocjonalnej

Uszkodzenie: pacjent nie rozumie mowy, (afazja Wernickiego), nie rozpoznaje emocji w głosie (aprozodia)

FUKCJE JĘZYKOWE:
Lewa półkula- ekspresja i rozumienie (pole Wernickiego)
Prawa półkula- metafory, intonacja emocjonalna
AFAZJA-dezintegracja procesów językowych ( broki, wernickiego)
APRAKSJA-uposledzenie procesów ruchowych (ideacyjna, konstrukcyjna)
AGNOZJA-uposledzenie procesów czuciowych/wzrokowych (wzrokowa)
APROZODIA-uposledzenie rozumienia emocji głosie

Przyczyny afazji: udar, uraz czaszkowo-mózgowy, zmiany nowotworowe

Afazja Broki:
Zaburzenia ekspresji, płynności mowy, spowolniała mowa, trudność z generowaniem wypowiedzi
Uszkodzenie tylnej części w lewej półkuli (zakręt czołowy dolny)
Inne obszary krytyczne dla ekspresji: okolica 44/45, wyspa (dzieeeeeen dobryyyyyyy)

Afazja Wernickiego:
Pacjenci mogą mówić lecz mają problem z przekazaniem prawidłowej treści, sensownego przekazu, uzwaja
neologizmów, łączenie niewłaściwych słów
(blablavlablahnc)

Zakręt kątowy- tylne pole językowe- rozumienie mowy

Inne obszary krytyczne dla rozumienia: pierwszorzędową korą słuchową, okolica Wernickiego

Pęczek łukowaty- przenosi informacje o dźwiękach składających się na słowo a nie znaczenie

Komisurotomia- przecięcie spoidła wielkiego, uszkodzenie uniemożliwia współdziałanie obu stron ciała

Split brain- cały czas działa pp dominuje w zadaniach wzrokowo-przestrzennych ????????

POLA TRZECIORZEDOWE:

Hemineglect- zaniedbywanie stronne, nie dostrzeganie lewej przestrzeni mimo sprawnego układu
wzrokowego, uszkodzenie dolnej części kory ciemieniowej po prawej stronie
Neglect- kompletne zlekceważenie istnienia lewej strony

Jest to zaburzenie uwagowe a nie percepcyjne (badania Bisiacha)

Badania Marshalla- informacje z w pomijanej przestrzeni choć nie są dostępne świadomości wpływają na
wybór lepszych obrazów w badaniu Marshalla -prawa półkula kontroluje lewe i prawe widzenie

Typy hemineglectu:
-egocentryczny- ignorowanie wszystkich bodźców z lewej strony
-allocentryczny- ignorowanie bodźców z lewej części obiektu
Możliwa rehabilitacja

KORA PRZEDCZOŁOWA: funkcje wykonawcze, hamowanie aktywności ciała migdałowatego

Funkcje wykonawcze: planowanie, stawianie celów, przewidywanie konsekwencji, PHINEAS GAGE

Zespół grzbietowo- boczny: zaburzenia uczenia

Test interferencji kolorów i słów Stroopa

Ciało migdałowate- drażnienie wywołuje poczucie strachu, zaburzenie rozpoznawania strachu (pacjentka SM)
Uruchamianie reakcji emocjonalnej
Paul Ekman- powszechność rozpoznania emocji podstawowych (badanie plemienia Fore)

WYSPA- współodczuwanie, empatia, (zarażanie się emocjami)

Przezywanie bardziej bólu ostrego niż chronicznego

Lobotomia przedczolowa- przecięcie włókien nerwowych łączących czołowe płaty mózgowe z

miedaymozgowiem, skutki: apatia, zaburzenia ekspresji emocji,pamieci, rozproszenie

Zakręt obręczy (ACC)- bodźce emocjonalne

Zakręt zasrodkowy-

NEURONY:
-lokalne: trudno zbadać bez ich zniszczenia, przesyłają bodźce tylko do sąsiednich neuronów, bo nie
posiadają aksonu

POMPA JODOWO-POTASOWA
Transport aktywny, wypompowuje trzy jony sodu, wciąga dwa potasu
Sód naładowany dodatnio, potas ujemnie- gradient elektryczny
Gradient stężeń- różnica w rozkładzie jonów wewnątrz i zewnątrz