This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.

https://books.google.com
N
mm
um
WA
cast ..a.....
 uma PmMA omamm

floSPlPALAlilokuM
- fllleioSSLyerPAMvohllM

PAcquPArPl LlPrSllAklfM- PAnlSlSMSl

.1 maglM innopommam
swiij
1v i
mu

lg PSLAvlLLfl Lli nouLx

.r.wg
scnouz enmt/mum oLulemevs m SALLch xxx-vi
ie
in v
m vnus sumus mitum socrus.

. PAMSllS
APub a momm mmimam
. 1 ie vu omm namcls
si .1

w ilsss
 llli PfilMA omamm
fioSPerALAlllokuM mmosoLvawonuM
 nm PPdMA omamm

floSPerALAPLloliuM
rumnoso LyerPAMolillM

PAanrPArPl Llrrrrmunum PAftlSlSMSl

rPPlPlSlM Pnopom SSArP

.l. PSLAvlLLS LS nouLx

scuomz cum-unum oLlM ALllllMuS if cALLlle-i

lll unus sclloma srPsn SnlllfS

PAlellS
APPP li morum SblfilkPlM
..
n m mon Ml-lnlclS

1SSS
in
tibi
t
i
llrl
laure
n
ut r rel.t
oic
leftt o
vvv
rorru rrrrr
t
rp r trcro
. rlrrr
.
v i
r
o tu rr i
rr
ei
o /r
.
v o
nov. c

-- --...
 qavnn
tnva

PAPle oPPlMl

MAMlPuS

zL/z/o
ws-mgæmyAL
z/y

SSMS numen PlLlljS

ngS1S
 vidi ac perlegi
Lutetiæ Parisiorumj in Sorbonas
a. ll. vlll zdus jznzu Amz. mcccuxxvg
Pacultatis Litterarum in Academia Parisiensi becanus.
.L fluunt

fypis mandetur s
Academiæ Parisiensis rectom
anima
 llli PlllMA omcmn

lloSPllALAltloltuM
fl mnosoLyerAMonuM

PlloailMluM

cum humano ingenio consentaneum est clarissima insti

tuta non solum e clarissimisa sed etiam e prodigiosis initiis
deducere. quod de ordine llospitalariorum Sancti johannis
llierusalem factum est z quit ut amplissimus denique factus
estf sic exiguis -e seminibus crevit.
quæ semina ita in lucem eruerep ut quæcumque vulgi
mentibusp ad credendum pronioribusp prætenderint aut
egregiorum facinorum famaa aut ordinis conditorum atque
institutorum utilitasy tenebras et vela removeamusy in hoc
opere sumus aggressuri.
Picta est Legendal quædam fabulosa et portensosag quæ
quibus elementis et partibusy quibus aut certis rebus aut
miraculis conflata fueritP anquirere operae pretium est.
. Posterius ta xml seculi fine ad xlvl initiuml bisquisi
tionem quamdam qua manifestiores Legendæ errores
repellerentura edidit criticusa cui tantum fuit veri studium
quantum fere neminia pro illis temporibusy contingere
potuit fia est materia cui non immerito incumbamus
bisseremus itaque in priori parte de fontibus omnibus
unde hauriri possit llospitalariorum historiay ut appareat

L Liceat nobisy si quando propriis vocibus indiguerimug recentiora

vocabula ut legendum reditu-tionesi chartam ver-sionem liturgiami ana
logiaml rolam. capilulumgeneralq bztllanz. datam1 etc.. arcesserey aut
juncturas verborum non satis quidem callidas. invitis lullio et Placco.
ut ligneas incisioneg Lalina imtitutay etcw usurpare.
 - g -
quanta sit unicuique testi tribuenda fides g potissimum vero
hinc Legendæ fid est Miraculisj. illinc bisquisitioni criticæ
fid est Sxordioj hærebimus.
quibus documentis juvantibusy discussisque fictis et
falsisa in posteriore parte unde revera exorti sint hospita
lariia necnon utrum quæ Latini per Mediam Aitatem in
fert-a Sancta instituerunty etiam sævientibus bellisa perste
terinty annom investigabitur.
Me fortea quem secuturi sumus. male deprehendatur
ordoa infra propositi itineris conspectuma ut ita dicama
descripsimus.
 coMSPmcrus

Png .
PkoæMwM . . . . . . . . ......... . . . . . . . . . . ..

PAkS L

munis li quibus olelSlS MoSPlPALAklokuM mumm

Pomssm l-llSPoklA.

L fssrmonm s clmoxlcls nxcmpm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... m

io Suillelmus rPyrensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m
ab versio callica tLivre dyliraclesl . . . . . . . . . . . . . . .. w uwmw m unmuxw o opow w
bj venio llispanica . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . ..
cy Sebaslian-us Mamerol . . . . . . . . . . . .. . .. . .........
go Mogerius de wendover . . . . . . . . . . . . . .. . .. . .........
so jacobus de vitriaco. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . . . . ..
ab Marinus Sanulus forsellus . . . . . . .. . .. . .........
by johannes yprensis . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . ..
ho Auctores ltalici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
aj Amatus de Monte cassino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
by Sicardus cremonensis . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
cy Anonymus apud L/ghelli . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .
ll. fusrmoxu snscuLu s suum-xs nosvrmus axcsnpm. . . . m
leu
Mlehga
xbiusaxub
cm u np

1. Legenda hospit-alis fMiraculaL . . . . . . . . .. . . . . . . . . ..

io ne origine legendæ. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . ..
zo ne ætate legendæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
llo ouinam hujus lege-ndæ sermo nalivus. . . . . . . . . .
io variæ redacliones .- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
so ouomodo legenda campos-ita fuerit . . . . . . . . . . ..
aj Miracula ante chrisli adventum perfecla.
ul
in
ul
by szi feslamenli miracula . . . . . . . . . . . . . .
cy Slemenla bellis Sacris caæva . . . . . . . . . .
eo ouibusnam manuscriptis cantineatur legendm . -s
 ll. bissertatio critica taxordiumL . . . . . .. . . . . .
in quidnam
lo ouibusnam sitmanuscriptis
exordium. . . contineatur
.. . . . . . . . ..

llo quis sit auctor exer-dii . . . . . . .. .. . . . . . . . . . .

llo quid sit compositi emm-dii tempus.. . . . ..
so ouibusnam constet exer-dium . . . . . . -. . .
eo quanti sit ponderis narratio . . . . . . . . . . . . . . . . .
lll. Proæmium statutorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
lll. hzsrmonu t vuLoAmnus cAhMlMlSuS excuian . . . . . . . . . . .

PAftS ll.

msronm omelMS uoSPrrALAmonuM

.l. linum nam Smcrmz nosvrrm L.mx.-x.. . . . . . . . . . . . . .. . . ..
lll.
ll. Ale-mrmomm
limum mam mmocmmr
Anvnmus .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

1v.
v.coscws1o.........
Smmnus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... .... ...

APPSMllx
l. iliaxrus Lnonmlz tadjungitur textus manuscripti illaurinensis
qui discrepat a priorel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ll. ifiimus mssnnmrioxls cnmmz tlixordiumlu . . . . . . . . . . . .. liil
lll. hzxrus pnomnu srAruronuM.......... . . . . . . . . . . . . . . . . .. liil
1v. llocunnsm tl-xixl Ab nosmnmmonuu omumnn smacnxru lSS
v. lxnnx Llnnonuu quibus irsns izsr Aucron . . . . . . . Mg
 PAPiS Pmoa
vomins li quibus olelMlS

lloSPlfAllAklokliM
flAuklltl PolflSSPP lilSrliolile
 rllPlSrPlMoMA li canonicis nxcnapm

l. - SlllLLliLMllS lykSMSlS

quum nobis in animo sit omnes qui de origine l-lospita

lariorum scripserunt enumerarea et quanti sint faciendi
perpenderey a Suillelmoy lyrensi archiepiscopos inci
piendum esta ut pote qui de rebus in illerra Sancta gestis
ceteros. qui ab eo tanquam a fonte plurima hauserunta
auctoritate multo supersit. cujus de vitay ut omittemus multa
dicta jam ab aliisa sic pauca quædam ad confirmandum
ejusdem testimonium apud legentes breviter referemus.
eruillelmusa llierusalem anno circiter lin natusa ad
rPyrensis ecclesiæ archidiaconatum anno lltivp et ad
rPyrensem archiepiscopatum anno llM promotus est.
quum vitam in Syria degerita omnia quæcumque narravit
conspexit ipse fnarratio enim paulo ante obitum ejus
anno llStl terminaturla atque rebus ita interfuit uti gratia
dignitatum quibus indutus erat et officiorum quibus erat
functusp nonnullarum non solum spectator sed etiam actor
exstiterit. llnde fit ut eximium testem eum habuerimus
meritop si modo satis sincerae fidei fuisse demonstraverimus
quod nunc aggrediendum
Si ad editores llistoricorum occidentaliuma qui christia
norum in rPerram Sanctam expeditiones narraverunty respi
 -11l

ciamus. non solum in narrando maxima vis sed etiam in

judicando summa probitate præcellentem laudibus extollunt
u kerum enim et hominumy inquiunth judex iste pruden
a tissimus. non tantum litteraria laude sed acri quoque in
a genii excellentia ac rectæ mentis æquitate longe ante
a ceteros præfulget. n Mullum quidem operi incepto aptio
remy quia naturæ et fortunæ beneficio ad suscipiendum
magnum historici munus accomodatissimus essetr procla
mantg prudentem et religiosum veritatis indagatorema nec
suarum opinionum superbe fastidiosum assertorem. sed
virum summæ probitatis. eximiarum historiæ comitum.
philosophiae scilicet et geographiæ. diligentissimum cul
torem fuisse profitenturi Marrationem nostri guillelmi
cum gallica translatione finitio seculi xml exarata. cujus
nomen Livre fgraclessl conferendo. in gratiam prioris
censendum z u interpres feallicæ translationisl nec sine ira
a nec sine studio se totum aperte declaratg quia utpote
u erallus. suis popularibus egregia vindicat facinora quae
a wilelmus omnibus crucigeris addicitg ut christianuss
a hostes. fidei inimicos. conviciis temere appetit. eosque
a inhonesto canum vocabulo notat asperiusg ut plebicolay
a probrorum aculeos frangit ac debilitat quibus wilelmus
u perfodit vulgus ignobile et rapinorum avidissimum n i
Seliquum nunc habemus ut perscrutemur an in præsenti
re. scilicet in his quæ flospitalis originem respiciunta Suil
lelmus dignus sit cui fidem integram adhibeamus quam
quidem originem obiter. quum de contentione inter semet
ipsum et llospitalis ordinem anno llli/i mota tractarety
noster retulit. minimep judicio nonnullorum. credendus.
qui pro domo sua agentis et odio adversantium sibi ducti
testimonium omnino recusant. lnter quorum numerum.
auctoritatem nostri Suillelmi negantiumy P.-A. Paoli

1. vide nea des ilisL occid. des crois.. ii p. xlx.

1 ltem. p. xx-xxL
S. lioc vocabulo usi sunt quia narratio cum lleraclii imperatoris
historia incipit
lh vide iiec des llisL occfd. des croisa L p. xxix
 -1s
imprimis exstat qui plurimis in locis operis suiy cui titulus
inscribiturz belforigzine ed istituto del sacro militar ordine
di S. giovamballista aerosolimitanoly quid de tribuenda
Pyrensi archiepiscopo fide senserity exposuit cujus quidem
opinionemy tam ob auctoris scientiam et eruditionem quam
ob aSSertarum rationum vima diligentissime inspiciendam
breviter complectemurg deindea pensatis hinc inde argu
mentisa quid. sententia nostræ in hac lite judicandum
exponemus
L -- lmprimis animadvertit P.-A. Paoli Suillelmum et
his quæ de llospitali incipiente referri possunt et his
quæ ante annum illa gesta sunt non modo non ocu
latum testem adfuisse. sed ne sinceris quidem quæ de his
temporibus scripsit e fontibus repetiissey et magis fama tra
dita tquandoquidem et ipse fateturj quam scripta ab aucto
ribus consuluisse z a quae de præsenti hactenus conteximus
a historia. aliorum tantum quibus prisci temporis plenior
u adhuc famulabatur memoriay collegimus relationeg inde
u cum majore difficultate quasi aliena mendicantes suf
a fragiap et rei veritatem et gestorum seriem et annorum
c numerum sumus consecutiz licet fidelis quantum po
a tuimusy hæc eadem recitationea scripto mandavimus u 1.
n. - Plures etiam nostro Suillelmo in temporibus sup
putandis errores objicity inter quos unum commemorat.
Meminem scilicet fallit a Sodefrido. duce Lotharingiæs
repentinuml in Arsur impetum tentatumg quod quidem ocu
latorum testiuma Pulcherii scilicet carnotensis et incerti
cujusdam apud Songarsium narratione cognoscimus g
horumque testimonio Albertus Aquensisa exactissimus et
temporibus illis æqualis auctor. omnino consonat. Scimus
igitura in ista periclitatione lugendas multos lapsu machinæ
cujusdama ab hostibus exustæy inter christianos periisse ac
martyrium perpessos fuisses annoque loca regnante eode
frido flierosolymisy istud accidisseg biennio autem trans

i. ltomæ. imia in-doy pp. fisa-gi

i SuilL pfyra in prologo libri xvi cllisL ora des firn l. tio-ty
 -1s..
actot l llllja ejusdem civitatis obsessionem iterum tentatam.
regique lSalduino sine prælio deditionem factam in quibus
narrandiss dum supradicti auctores triplici eadem testi
monio confrmanti guillelmus minime cum eis concordat.
buas enim urbis Arsur obsidiones noster confudity et quæ
anno mee adscribenda. anno l lol et vice versa adscripsity
ut qui in scribenda historia fama potius innitatur.
nL - ut in cetero quidem liistoriarum decursu saga
citate et prudentia guillelmus præpotens haberi possim sic.
quum de Plospitalis incunabulis disseritp iis virtutibus.
studio integritati officientey omnino destitutus videtur.
Asserit enim contentionem inter Perræ Sanctæ episcopos
et llospitalis fratres incepissea quia et decimis exigendis
sese fratresa impetrata sibi quædam opponentes privilegia.
eximere prætenderentg atque inde in Ptomanam ecclesiam
quæ talia concesserita vehementissimis verbis incurrit. At
id omnep si ad certissima documenta confugimusy falsum
eSSe constat. Prima scilicet decimarum concessio. l-lospi
talis fratribus ab Arnulfo patriarcha hierosolymitano
factay capitulo ejusdem ecclesiæ anno llli confirmata est.
ut ex authentica charta pateti quod quidem privilegium
quum Pontius. lllripolitanus episcopusy eisdem concesserit.
ejusque successor lSrimbcrtus roboraverit. calixta papa n
quæ ab utroque peracta fuerant bulla approbaviti iger
nardus quoque Mazarenus anno lii-lh dohannesque Acco
nensis episcopus anno usa decimas ilospitali condona
verunth guillelmus deniquep flierosolymitanus patriarcha.
pactum quoddam de eorumdem privilegiorum concessione
et legitimo usu cum llospitalariis anno lllil iniiti Agitur
ergo non de usurpatis fraude aut vi extortis a Sancta Sede
commodisy sed de privilegiis a rPerræ Sanctæ prælatis
ultroy dum pauperum refectorum ægrorumque sanatorum

l. S. Pauliv codice diplomatiro del s. m. ordine aerosolimitano

tLuccæ1 iras-i foL n p. ll.
a cod. lhiplomu ly p. asa
ti cod. biplom.. i. no vim p. a et no xviy p. 11.
a cod. llijotomi n no xxis p. ll.
 -11..
atque effusi non semel sanguinis mercedem tribuunts extensis
atque liberaliter amplificatis
1v. - varia insuper crimina guillelmus flospitalariis
inferre conatus est. sive llospitalarios in ædificando hospitio
immensam et pulcherrimam aedificii molem ea mente
struxisse asseruerita ut ab opposito S. Sepulcro omnium
admirationem et oculos deverterent tscimus enim ex
johannis ill/irtziburgensisa oculati testisy narratione hospi
tium hoc amplum exstitissey sed partim ad duo ægrotantium
millia suscipienda aptuma partim ad armaturasy quibus
regnum Plierusalem tueri possety servandas accomodatumlg
sive eosdem ita patriarchae infensos fuisse contenderit ut
adversus S. Sepulcrum sagittas. quas ipse. manipulatim
collectasy in ecclesia prædicti Sepulcri viderita conjicerent.
Mullus autem reperiri potest qui talia narraveriL nisi
S. Sernarduss qui de quibusdam armis. Sepulcri parietibus
ad instar tropaei appensis. disseruit. lilx his exemplis mani
feste perspici potest neminem. nisi odio ductum et studio
obnoxium. inveniri posse qui talia fabulari ausus sit.
lixpositis quoque dissentionis olim inter liospitalis fratres
et rryrensem. guillelmi nostri antecessoremp episcopum ortæ.
qui postea ad flierosolymitanum patriarcbatum evectus fuit.
causisa litem ad summum pontificem Anastasium 1v pro
vocatam atque fratribus adjudicatam narratg idemque inde.
rescripto pontificis offensus. papam et cardinales corruptelae
et venalitatis postulat. Sed haud dubie compertum habemus
Anastasium de talibus criminibus immerito insimulatuma
quippe qui. infensissimorum etiam hostium consensu. sin
ceritate. zelo. pietate ac religione præfulgeret. be cardina
lium autem numero. quos tam indecenti contumelia affecity
duos. octavianum scilicet et johannemy tituli S. MartinL
excepit. eosque. ut fautores suosy plurimus laudibus extulit.
lioc quidem malæ fidei indicium. quum quæ ambobus in pos
terum evenissenta non ignorareta johannem scilicet fuisse
schismatis adversus Alexandrum m exorti auctoremabocta
vianum vero sub nomine victor-is m antipapam effectum t
l. vide Petri Slesensis litter. lis cMignej Palr. latu ccvn. uti-st
1
 -1g..
Moster quidem sanctissimam l-lospitalis institutoris vitam
reveritus est g tum vero virtutis probatæ fama scriptorip non
scriptor famæ. præstititg in ceteris. quæ ad nospitalis
institutionem pertinenta rebus. veritate remotay ad humil
lima tantum ejusdem incunabula attentos facit legentesg
et a de tam modico incrementum habentesy prædictæ
a domus fratres prius a jurisdictione se substraxisse
a abbatisp deinde multiplicasse.....l n concludit. quaenam
autem hujusmodi testimonio adhibenda fides l Monnep
etiamsi falsi non convictus fuerit. cauta mente quoties
scribit de flospitalariis legendus estt fia est P.-A. Paoli
sententiag nostra vero. ex his quæ ratiocinatus estf alia
sunt laudanda. alia rejiciendag mediamque tenebimus viam
ne nimium aut Paoli aut Suillelmo tribuamus.
Apparet enim summam operis inspicientibus Suillelmum
plerumque magnam vimt quum ob acutam mentem tum ob
sinceram fidemy habere g in eo veroa de quo agitury capitulo
dignum esse qui cauto quidema at non fastidioso judicio
legatum quod tria demonstrantz
ld primum quod eum adeo illatarum in Plospitalarios in
juriarum poenitett ut in posterum sese vera potius quam
grata secuturum esse pronuntiet. atque hæc scribat 1 a Mec
a tamen omnes uno judicio et sublata discretionis ditferentia.
a in hanc neo odibilemy et vitiorum matrem omnium. invol
a vimus superbiam credentes vix posse contingere. ut in
u tanto corpore eodem gradiantur itinere. et sit nulla dif
u ferentia meritorum ut autemp ex quam modico jactu
a seminis tantum locus memoratus ccperit incrementum.
a quamque indebite contra llei ecclesias recalcitraveritp et
a usque hodie recalcitrare non desinat. . . . duximus mandan
u dum historiaea veritatis regulam omninoy auctore bominoy
a non prætermittentes. n e lix prædictis verbis patet Suil
lelmi testimonium non omnino rejiciendum

1. SuilL fliyrq l. xvnn cap. vi tliisL occq n szejt

a SuilL fyr.. l. xvun cap. a tllisL accu lv am hunc locum
translator ita prave intellexit ut ei alia omnino abhorrentia supposuerih
vide infra. p. ita-il
 ..1g

Secundum quod ceteri. qui easdem res narrandas inive

runt. acceperunt eum ducem certissimum
rPertium quod cum Suillelmo et frater quidam l-lospitalis
tde quo plura posteriqui et jacobus de vitriaco dissen
tiunta ille de patrocinio S. johannis lileemosynariip hic de
decimis. ambo vero de ordinis origine assentiunt. qui
quidem assensus eo potior est quo strictior et circumspec
tior. Mos igitury his argumentis nixi. accipiendum Suillelmi
testimonium arbitramur. Sequentia legantur nunc ab ejus
historiis excerpta z

u kegno liierosolymorum cum universa Syria et ASgyptoy

cum adjacentibus provinciisa peccatis nostris exigentibusy
in manus hostium nominis et fidei christianæy secundum
quod antiquæ tradunt historiæ. devolutisz quod tempore
domini l-leraclii komanorum imperatoris. invalescentibus
contra eum Arabiæ populis. certum est accidisse s non defue
runt de occidentalibus multi. qui loca sancta. licet in hos
-A - ApaApzA-z tium potestate redacta. aut devotionis. aut commerciorumq
aut utriusque gratia. visitarent aliquoties inter eos autem
qui negotiationis obtentu. de occidentalibus per illa secula.
ASA iAtA A A A loca prædicta adire tentaverunt. fuerunt viri de ltaliay qui
ab urbe quam incolunt dicuntur Amalfitani. hist autem Amal
fia civitas inter mare et montes eminentissimos constituta.
ab oriente habens urbem nobilissimam Salernum. vix septem
milliaribns marino ab ea distantem itinereg ab occidente
vero Surentum. et Meapolim vergilianamg ab austro vero
Siciliam. ducentis milliaribusy plus minusve modicoy remo
tam. Pyrrheno mari interjacente. flujus regionis habitatores.
ut prædiximus. primi merces peregrinas. et quas oriens
prius non noverata ad supra nominatas partes lucri faciendi
gratia inferre tentaveruntz unde et optimas conditiones apud
illarum partium præsides. pro rebus necessariis quas in
ferebanty et sine difficultate accessum. et populi nihilo
minus gratiam merebantur. Possidebat illis diebus princeps
fligyptius universas maritimas regiones. a crabulo civitate.
sita in littore maris juxta Laodiciam Syriæ1 usque in Alexan

1. vide in Appendice hanc dissertationem in extenso sub no n

editam.
 ..go
AAAAAAS driam. quæ est novissima civitas ASgyptL lit per præsides
AAA singulis civitatibus deputatos. imperium suum late reddebat
formidabile Prædicti vero Amaliitani tam regis quam prin
cipum suorum plenam habentes gratiam. loca universa. quasi
negotiatores et tractatores utiliumy tamquam merces circum
ferendo. confidenter poterant circumire z unde et traditionum
paternarum non immemores et fidei christianæ. loca sanctay
quoties opportunitas dabatury visitabantc non habentes
autem in eadem urbe familiare domicilium ubi moram pos
sent facere aliquantulam. sicut in urbibus habebant mari
timisz congregatis de suo populoy quotquot ad opus concep
tum poterant convocarev calypham ægyptium adeunt. et
obtenta familiarium ejus gratiay petitionem suam scripto
AAAAA porrigunt. et votis consone recipiunt impetratum
u Scribitur ergo flierosolymorum præsidi. ut viris Amalfi
.A.A tanisy amicisy et utilium introductoribus locus liierosolymis
juxta eorum desiderium. in ea parte quam christiani habi
tant. ad construendum ibi domicilium. quale voluerinty de
signetur amplissimus lirat autem civitas. sicut et hodie est.
in quatuor partes pene divisa æqualiter. ex quibus sola
AA A A A A quarta. in qua sepulchrum bominicum situm est. fidelibus
concessa erat ad habitandumg reliquas autem cum templo
bominir soli infideles habebant domesticas. besignatur ergo
eis de mandato principis qui sutiiciens videbatur ad cons
truenda necessaria locus. sumptaque a negotiatoribus quasi
per symbolum pecunia. ante januam ecclesiæ dominicæ
kesurrectionis. quantum vix lapidis jactus est. monasterium
erigunt. in honore sanctæ et gloriosæ bei genitriciss perpe
tuæque virginis Mariæ. simul cum et iis officinis. quæ ad
usus monachorum et suæ gentis hospitum susceptionem po
terant aliquam præstare commoditatem. quo facto de par
tibus suis. tam monachos quam abbatem transferentesy
locum regulariter instituunt. et bomino conversatione sancta
reddunt placabilem. lit quoniam viri Latini erant. et qui
locum fundaveranh et qui in religione conservabanta idcirco
ab ea die usque in præsens. locus ille monasterium de Latina
dicitur. Accedebant etiam per illa nihilominus tempora. ut
loca deoscularentur venerabilia. sanctæ viduæ et conti
AAAAAA nentesa quæ timoris oblitæ feminei. et periculorum quæ
multiplicia occurrebant. non habentes formidinemz quibus
advenientibusy cum non esset inter septa monasterih ubi
 ..g1..
A aA Aa-A A A A A colligerentur honeste. congrua satis provisione procuratum
est ab eisdem sanctis viris. qui locum fundaverunt. ut adve
nientibus devotis feminis. non deesset seorsum oratorium.
domus familiaris- et locus in diversorio. fandemque divina
favente clementia ordinatum est ibi monasterium in honore
piæ peccatricis. Mariæ videlicet Magdalenæg et sorores sub
certo numeroy ad obsequium adventantium mulierum con
stitutae continebant etiam per illa periculosa tempora non
nulli ex aliis gentibus. tam nobiles quam secundæ classis
bominesy quibus quoniam ad sanctam civitatem non nisi per
terras hostium erat accessus de suis viaticulis cum ad
urbem pervenissenty omnino non fiebat residuumg sed mi
seros et inopes ante civitatis portam. tam diu cum summo
labore. fame. siti. et nuditate exspectare oportebat quousque
dato aureo numismate urbem eis licebat introire. lngressis
autem. et locis sanctis ex ordine peragratis. non erat eis vel
ad unum diem refectionis spes ulla. nisi quantum eis de præ
AAAAA A A dicto monasterio fraterne ministrabaturz nam omnes alii
civitatis habitatores Sarraceni erant et infideles. excepto
domino patriarchm et clero et populo misero Surianorumg
qui diebus singulis tot angariis. parangariis. et sordidorum
munerum præstationibus vexabanturg ut vix sibi. in suprema
paupertate constitutis. in continuo timore mortis liceret
respirare.
u Mostris ergo miserisi et ad supremum afflictis et egen
Aa-..... tibus. cum non esset qui tectum præberet. procuratum est a
beatissimis virisy qui monasterium Latinorum incolebant.
ut misericorditer victui et tegumento detrahenteg ad opus
talium. intra ambitum sibi designatumy xenodochium erige
rent. ubi tales sanos vel ægrotantes colligerentv ne de nocte
per vias reperti jugularenturv et in eodem loco congregatis.
de reliquiis fragmentorum utriusque monasterii tam virorum
quam mulierum ad quotidianamsustentationem qualem
qualem. aliquid ministraretur. Srexerunt etiam in eodem
loco altare in honore beati johannis lilleymom llic vir neo
placensy et per omnia commendabilis. natione fuit cyprius s
tandem suffragantibus meritis. factus est Alexandrinus pa
iA triarcha. vir in operibus pietatis singulariter excellens. cu
jus pia studia et liberales eleemosynas in perpetuum enarrabit
omnis ecclesia sanctorum uude eta sanctis patribus vocatus
est Sleymom quod interpretatur misericors l-luic autem
 .. gg ..
An A A AA/s A A A loco venerabili. quod ita caritative se porrigebat ad homines
neque reditus oranti neque possessionesg sed prædicti Amal
litani annis singulis. tam qui domi eranty quam qui negotia
tiones sequebantun collecta inter se quasi per symbolum pc
cunia. per eos qui ilierosolymam proiiciscebanturi abbati qui
pro tempore ibi erat. olierebanty ut inde fratribus et soro
ribus ad victum et tegumen provideretum et de residuo tieret
advenientibus christicolis in xenodochio aliqua misericordia
ita ergo per multorum annorum curriculay quousque placuit
summo rerum opificL civitatem illann quam proprio cruore
mundaverat. a superstitionibus gentilium purgarea sub iis
conditionibus mansit locus ille. Adveniente namque chris
tiano populo. et principibus a neo protectisj quibus regnum
illud Salvator tradi voluit. in monasterio feminarum inventa
est abbatissæ fungens officioy quædam neo devota et sancta
muliery Agnes nomine. nobilis secundum carneim natione ro
manay quaep etiam postquam civitas restituta est fidei chris
tianæ. per aliquot vixit annos. lit in xcnodochio similiter
repertus est quidam Seraldus. vir probatæ conversationis.
qui pauperibus in eodem loco tempore hostilitatis de man
dato abbatis et monachorum multo tempore devote servicratz
cui postea successit ltaimundus istes de quo nobis sermo
z-zz z est in præsenti. n tllziSL ron in parL transm. gesta/iunii
. xan cap. ea p. SPP-tij
u lirat præterea eodem tempore in eadem nec amabili civi
tate vir vitæ venerabilis et fide insignis. Seraldus nomine.
qui ei de quo supra diximus praeerat xenodochio. in quo
pauperes. qui orationis gratia ad urbem accedebantp hospi
tabantury et aliqualem pro loco et tempore sumebant refec
tionem. nunc credentes pecuniarum aliquam habere reposi
tionem. et suspectum habentes ne in nostrorum adventu
aliquid eis moliretur damnosuma vinculis subjecerunt et ver
u beribusg ita ut manuum ac pedum torquendo ejus confringe
ll rent articulos. et membrorum partem maximam redderent
inutilem. n filist rer. in part transm. gestarumj l. vna
lt

cap. PS. p. alt-Lj

al versio culta-a
Sequuntur etiam variae ejusdem operis versiones et re
fectionesp quas et diligenter perlegimus Si quæ forte vel
 - ga ..
minima aut suppressa aut mutata reperiremusa versiones
etiam vernaculo sermone sedulo perspeximus. simul ac
opera seculo xvo composita typisque mandata. quæ cruillelmi
narratione fulciuntur. quoad autem versionem callicam.
sub nomine Livre dililracles vulgo cognitamp necnon et
varios auctores qui cruillelmi narrationem secuti sunty nihil
hujusmodi nacti sumus 1.

bj vers-io lizlspanicæ
La gran conquista de ultramarl bis publicataz lo Sala
mancæ. anno laos in fig eo Madrith anno lSSS in biblioteca
de autores Sspanolea buplicem locum complectitur ad
liospitalis origines spectantemz prior quidem ab Squite
cycni sumptus estas posterior autemp qui solus ad propo
situm nostrum pertineh fidelissimam operis cui titulus Livre
fSracles versionemp nullis additis aut distractisa contineth

cj Sebastianus Mamerot.
Auctor ille opus quoddam cui titulusz Passaiges cfoullre
mer faits par les Pranpoisl cujus usque ad nos plura manus
cripta pervenerunty anno tibi confecitg quod typis manu
datum est anno ibis cvicesimo septimo die novembrisl apud
Michaelem Lenoir. Lutetiæ Parisiorumg ccxxvn follicula
in So continet et amplius vi folia indicis in capite libri g ad
calcem verop fol. unum. cum sigillo Michaelis Lenoir. ri
tulus autem sic se habet z Les Passaiges doultremer ll failz
par les Prangoyz s lvouvellement imprimd quae ad originem
liospitalis pertinent inveniuntur a folio chln b usque ad
chlllL cruillelmi pedisequum ac breviatorem esse apparet
Mamerot. quae autem ad sanctum johannem lileemosyna
l. vide comitis ltiant librum. lnventaire sommaire des manuscrits
de llli-acies tArch. de ro. latini n aai-sci in quo plura et pleniora
quam apud comitem de Mas Latrie. de arnulpho et bernardo vllhesau
rario disserentem. invenies tckronique dilirnoul et de Sernarrl le
frdsoriery Pariss lem in-Soh
i L. l. cap. xx. p. m ted. Madrm
S. ibidem l. 1u. cap. cccxuxy p. insa-a
 -gq
rium. Sirardum et Agnetem attinent. contrahuntun immu
tanlur aut modo omnino auctori proprio disponuntur. -
ubi de Ascalonis obsidione ac de altercationibus inter
liospitalis fratres et patriarcham agitun ibidem de origine
Mospitalis mentio habetur. ordinationem vero guillelmi in
sua narratione scrupulose sequitur Mamerot.

lL - sonamus llli wenuovna

Auctor in opere suo cui titulus z a chronica sive Plores

lzistoriarum n quoddam ordinis origini capitulum dedicavit 1.
volumen autem istud haud parvam materiam Matthæo
Parisiensi usque ad annum lSSS suppeditavit. varios hosce
a Plores n variis ex hortulis. nonnunquam e suis. collegitz
idco timuerim ut quosdam fortasse colliseriti quae autem
ad originem ordinis pertinent. fere syllabatim ex opere
Suillelmh quamvis paulisper imminutay assumunturh quæ
vero non ad historiam spectant. quæque Agnetem respi
ciunta omnino reciduntur. omnia. mea sententia. ex Suil
lelmo rllyrensi depromunturg quapropter textum exscribere
prorsus inutile foret.

llL - mcouus bli vlrlvitlALitL

lix omnibus quæ ad ordinis originem referuntura haud

dubie jacobi de vitriaco amplissimum est documentum
Attamen monumentum illud. ut facile cuivis lectori pate
bitsa scrupulose ex opere guillelmi rfyrensis deduciturg
quamobrem sub eodem titulo ac Suillelmi volumen collo
cavimus et id ipsum t
he jacobo autem perpauca innotescuntg ubi. aut quando

L lid. lL coxey l.llS-11S1Londini1 litat-tiv s voL in-Soy

i lskL lL coxe. lvy xxviL
a SuilL lyr.. l. xvim cap. si S. vide superius. p. ls-za
ls. lix locis italice conscriptis infi-ay p. zs-a
 -gs
ortus fuerit non satis constat Argentolii natums annis circi
ter nec vel iiim credunt contra Albigenses crucem
prædicavitg anno lælti vel lin episcopali dignitate insi
gnitusa ad occupandam suam sedem. scilicet Acconensem
ecclesiama profectuss ibidem remansit atque egregiam per
sonam gessit.
komam vero anno liii rediita deinde apud monasterium
oigniacense in Selgiam recessit. Anno lng ilierosoly
mitanus patriarcha creatus. anno mei priusquam in Pa
læstinam redire potueritla komæ obiit.
cujus opera amplissima suntz nunc de ilierosolymitana
historia absolvendum duntaxat habemus iripartita his
toria hæc est z a in primo libr-oa ut jacobi verba usurpemus.
historiam lerosolymitanam compendiose perstringendoy de
hiis quae in partibus orientis bominus miserabiliter ope
ratus est n disseruit auctor. priusquam crucigeri Syriam
recuperaverintg in secundo libro de occidentalibus rebus
ac de iis quae ad ordines cum regulares tum seculares
pertinent tractavitg pars vero tertia. quæcumque a concilio
Lateranensi usque ad captam bamiettam tium in lerra
Sancta peracta fuerea amplectituri
ne fide autem jacobo de vitriaco adhibenda pauca
dicenda habemus. Mimiam in judiciis severitatem nonnulli
objecere. Attamen ea quae ad originem ilospitalis pertinent
iquæ infra subscribunturj a Suillelmo rPyrensL addita insu
per exaggeratione ac molestia verborum. mutuatus estg
obliquas contra insectationes adversus liospitalarios repellit.
eosque omnis generis laudibus offert z
u ilospitale sancti joannis a tempore Surianorum et Sræco
rum. cum adhuc Saracenorum dominio civitas sancta captiva
teneretura initium habuit. in hunc modum. Licet temporibus
illis totam terram Promissionis Saraceni peccatis- exigentibus
occupassent. nulli tamen christiani de gente Surianorum
patriam suam deserere noluerunty sed extremis conditioni

l. llisL tilL de ta Pranctg xvnly nos et seq.

i iacobus vitriacensis in Protogo historiæ hierosolymitame illon
gars. gesla bei per Prancos. ij totat
 -gs
aA bus afliicti. et jugo duræ servitutis oppressi. inter Saracenos
fl habitabant Princeps autem lgyptiusg qui universas regiones
a Laodicia Syriæ usque ad extremum Aigypti civitatem
A AA A Alexandriam possideban quartam civitatis liierosolymitanæ
portionem ex parte bominici Sepulchri Surianis et Patriar
chæ eorum sub annuo tributo ad habitandum concesseratz
alias autem tres portiones inhabitabant Saraceni.
a unde ex occidentalibus regionibus plerunque ad ferram
promissionis veniebant christiani. quidam causa negotia
tionis tracti. alii causa devotionis et peregrinationis cum
magno periculoy dato Saracenis tributot loca sancta vis-ita
bants inter quos quidam de Longobardis et maxime Amal
phitanij de civitate scilicet Almaphiap quae non nisi septem
miliaribus distat ab egregia civitate Salerno. quia merces
peregrinus a/ferebantl et principem ziigiptium tributis et
muneribus sibi benevolum et placatum reddiderant. apud
ipsum optimas invenerunt conditiones cnde ab ipso Principe
facile obtinuerunt ut in honore beatæ Mariæ prope ecclesiam
Sepulchri bominici. quantum vix jactus est unius lapidisg
ecclesiam Latinorum construerentz eo quod Suriani crræco
rum consuetudines et instituta in divinis ofliciis penitus obser
vabantz unde usque in hodiernum diem prædicta ecclesia diei
tur ecclesia sanctæ Marzke de Latina. Latinum enim Abbatem
et Monachos more Latinorum divina celebrantes in ea insti
tuerunt. p
a fempore autem procedente extra septa monasteriij in quo
mulieres peregrinas recipere ejusdem loci monachi inhones
tum reputabant. aliud ordinaverunt monasterium in honore
beatæ Mariæ Magdelenæ. et sorores mulieres religiosas. quæ
peregrinis nmlierihus Latinis in prædicto loco ministrarentt
et eas in hospitio reciperent. Post hæc vero confluente Pere
grinorum multitudinep cum prædicta monasteria ad reci
piendos omnes pauperes afflictos et infirmos non sufficerenty
juxta ecclesiam suam prædictus abbas et monachi ad opus
infirmorum et egenorum. l-lospitale et capellam in honore
sancti joannis lileemonis in eodem loco construæerunL flic
vir sanctus. beo placens. et per omnia commendabilzh
cyprius fuit nationei et meritis sanctitatis exigeretibus ad
Patriarchatum Alercandrinum fuit vocatus. lit quoniam in
eleemosynis et in aliis operibus pietatis singulariter præcel
lehatt lfleemom id est miswicors est appellatus lit quoniam
 -g1
a a principio prædictum xenodochium seu hospitale sancti
u johannis reditus vel alias possessiones non habebat de
A- A - A A A A fragmentis et reliquiis mensarum utriusque monasterii. et
de quibusdam eleemosynis fidelium Abbas de Latina. ad quem
illud llospitale Spectabat. pauperibus et intirmis faciebat
provideri. Postquam autem divinæ placuit pietati ut civi
tatem redemptionis nostræ per bucem Sodefridum et alios
christi fideles ab impiorum dominio liberaret. et eam cul
tui restitueret christianoy vir quidam sanctæ vitæy et pro
batæ religionis nomine Serardusj qui longo tempore de
mandato Abbatis in prædicto hospitali pauperibus devote
minzlstraoerag adjunctis sibi quibusdam honestis et religiosis
viris habitum regularem suscepit. et vestibus suis albam
crucem exerius affigens in pectore. regulæ salutari et honestis
institutionibus facta sollemniter professionep seipsum obli
gavit. cui etiam mulier quædamj Agnes nomine. ltomana
natione. nobilis carnej sed nobilior sanctitatea quæ in monas
terio mulierum vicem gesserat Abbatissaey in ministerio pau
pia perum adjuncta eandem regulam et humilitatis habitum
votive suscepit. Prædicti igitur fratres humiliter et devote
bomino servicntesy etiniirmis pauperibus de paupertate sua
diligenter ministrantesy m Acno qui niclrun AcunLnaMitcm
u nonruos suos SliPlSLlSSAMl nic nsr Aosn iLLn ricuLL qui
u sMPrus nsr A iuimus m snPquunAM pnnnomnonuM nx triu
u omm Ancnnrsis. ouos luuAs m PnMPLo Puomclr l. Abbati
u autem sanctae Mariæ de Latina. qui prædicti fiospitalis prin
u cipium extiterat. et tam ipsos quam iniirmos eorum de
u propria mensa diu sustentaverat. obedientiam et reverentiam
-- quamdiu pauperes fuerunt. non negaveruntz primum pauper
u latis suæ patronum et coadjutorem eorum et loci apud
u hominum protectorem beatum joannem lileemona devo
u tissime venerantes. et ipsum dominum et advocat/um suum

l. - limerunt ex illis agrum tiguli in sepulturam peregrinorum.

- Propter hoc vocatus est ager ille ilaceldama1 hoc est ager San
a guinis... n olattliq xxviii 1-Sy. - bruthmari de tforveyy qui llospitali
hanc sedem primus assignavits postea testimonium tiuillelmusilvyrensisi
his verbis. secutus estz u ln qua hodie de pretio Salvatoris pro quo
- ludas. mercator pessimus. hominum iudaeis tradidit. ager emptus
1 ostenditun in sepulturam peregrinorum deputatus cui nomen Acliel
a demac n icuilL illyna l. vim cap. iy apud llisL occ. des cr.. l. eest
-- quo denique jacobus vitriaccnsisl utpote sibi proprio. usus est
 -gg...
A- A -SA A-A A A A coniitentesg domino etiam Patriarchæ llierosolymitano de
vote obedientes de bonis suis decimas secundum sacros ca
nones et utriusque festamenti praecepta absque contradic
tione reddebant. orationi autem vacantes. vigiliis et jejuniis
seipsos aiiiigentes operibus misericordiæ afiluentesy parci
sibi et austerig pauperibus autem et infirmis. quos bominos
suos appellabant. largi et misericordes existebant Panes de
pura simila largiebantur infirmis. residuum vero cum furfure
ad usus proprios reservabant Si quis autem inter ipsos in
aliquo delinquebat. nullo modo relinquebatur impunitum. ne
facilitas veniæ præberet incentivum delinquendi. Secundum
enim quod culpæ reatus exigebat. quidam signo crucis a
vestimentis avulso tanquam membra putrida prorsus ejicie
banturg alios vinculis et carceri mancipabant g alios ad
pedes fratrum in terra cibum parcissimum usque ad condi
gnam satisfactionem sumere decernebant. lit quoniam beus
erat cum eis ab omnibus amabantur. unde factum esty quod
in omnem terram christianorum exivit sonus eorumy et in
fines orbis terræ forma sanctitatis eorum. lit quoniam ex
omni natione. tribu et lingua post rPerræ sanctæ liberationem
christi fideles Sepulchrum nomini visitaturi l-lierosolymis
coniiuebant. largitione Principum et eleemosynis fidelium
modice tempore adeo ditati sunt. quod ab universis occiden
talibus provinciis redditus copiosos colligentesy casalia sibi
et oppida tanquam terræ Principes comparantes ditioni suae
subjecerunt. n tlacobi de vitriaco llzlstoria liierosolymitana
cap. et tSongars. n itiSi-Si
ouæ narravit jacobus posteri imitati sunt. lixemplo sint
Sanutus et johannes yprensis. quorum testimonia a cardi
nale vitriacensi deprompta nemini dubium.

aj Marinus Sanutus forsetlua

Marinus Sanutusy major natua cui etiam cognomen lor
sellus. seculo xivo ineunte usus-rit suum volumen cui
titulus a a Secreta fidelium crucisl n edidit. quo principes

l. A. Postansqueq be libro Secrelorum fidelium crucis ossa Monte

Pessulanm in-SL
 ..gg..
christianos doceret optimam ad recuperandam Palæstinam
viam esse si quis non jam amplius cum ffigyptiisy sed cum
indisa nullo intercedente. negotiaretur.
lllo autem in opere. de Sellis Sacris earumque historia
tractandum habuit. lneunte enim operis tertio libro. quae in
lerra Sancta evenerant breviter resumpsit. Priore vero in
parte. quae nempe ad komanorum usque imperium exten
ditur. auctor satis habuit Libros Sanctos paucis referre
dosephumque scriptoremt immixtis aliquot illepide dictis.
chronicæ ejus e variis fontibus. ac praesertim ecruillelmo
Pyrensi et jacobo de vitriacoy deduxere. Plurimas etiama
absque examine ullo. fabellas excepit. inter quas rPerram
Sanctam in caroli Magni ditionem redactam commemorat.
auædam reperias quoque quae ei non immerito tribuerisg
quum e jacobo vitriacensi libentius quam e cruillelmo
rllyrensi haurireta textum de quo antea. veluti a jacobi
testimonio derivatum. protulimus a
a Saracenis etiam totam terram occupantibus. ante tempora
u cotifredi de Sullione. Surianis ibi sub oppressionis jugo ma
AAAAAAA nentibus. concessa est sub annuo tributo quarta pars civitatis
jerusalem versus sepulchrum ad habitandum. lit cum ritum
cræcorum in divino officio cuncti servarent. quod Latini
devotionis gratia aut negotiationis causa advenientes. mo
leste ferebant. a principe ASgyptim negotiator quidam de
Melphia civitate. quæ prope Salernum sita esty muneribus
placato. precibus multis obtinuit. ut in honorem beatæ
u Mariæ prope Scclcsiam Sepulchri hominiy quantum est
a jactus lapidisy licclesiam Latinorum construeret. unde
u usque hodie dicitur Sancta Maria de Latina. Latinum
i habens Abbatem et monachos
u Processu autem temporisy pro Peregrinis recipiendis
u mulieribus. aliud monasterium constructum est fæminarum
u ad bonorem Mariæ Magdalenæ confluente denique tanta
u peregrinorum multitudine. ut prædicta duo monasteria ad
u recipiendum non suflicerenty juxta licclesiam suam prædictus
tt Abbas et monachi ad opus infirmorum et egenorum. flospi
lt tale et capellam ad honorem Sancti johannis lilaymon cons
tt truxerunt. liic fuit vir cyprius. et sanctitatis meritis exigem
lt tibus ad Patriarchatum Alexandrinum vocatus g et quia in
 ..ao
AAAAAAA eleemosynis multum erat liberialisy cæterisque operibus
pietatis. lilaymm id est misericors. appellatus ests et quia
xenodochium redditus non habebam de fragmentis et men
sarum reliquiis utriusque monasterii. et de quibusdam iide
lium eleemosynis. Abbas de Latinis provideri faciebat pau
peribus et infirmis. conquisita vero terra per Sotifredum.
vir quidamy Seraldus nominey christo devotusy qui in præ
dicto hospitali diu servierat. de prædicti Abbatis mandato.
adjunctis sibi quibusdam honestis virisy habitum regularem
suscepit. et vestibus suis albam crucem attigens exterius
in pectore. et regularia instituta. facta solemni professione
promisitg et fratres l-lospitalarii dicti sunt. flii diligenter
serviebant infirmis et devote dantes infirmis panem de similag
tzAti panem vero cum furfure ad usus proprios retinebantt Præ
cedente quoque tempore latrunculL advenientes Peregrinos
aut spoliabanty si poterantg aut. quod est gravius. trucida
bant. quidam autem devoti milites bei. et fraterna karitate
commotiy in manu Patriarchæ voto sollemni se astrinxerunt
axe-ca ad vias Peregrinis assecurandas. militando summo kegi in
obedientia. sine proprio. et in castitate flujus propositi a
principio novem tantum fuere. novemque annis. in seculari
habitu. qualis sibi dabatur a fidelibus pietatis intuitu suum
officium exequentes n tMar. Sanuti rPorselli Secreta fidelium
crucis l. un pars vni iliongars ny usi

bj johannes yprensis
dohannes Longusty ineunte seculo xivo natus ypræ in
provincia PlandrensL habitum monachalem in monasterio
S. Sertini ab abbate lienrico de condescure. qui sedit
a lSll ad lSS-L accepitg studiis incubuit philosophiæ et
theologiæ ac praecipue juris canonici. Postquam aliquot
annis Parisiis erat versatus. ad monasterium reversusy
curam causarum forensium abbatiæ suscepitp et anno ieos
abbas electusp plus li annis ecclesiam rexit Anno lSSS
fl jand obiit.

1. ouæ sequuntur M. Sanuto propria esse videntur.

1 v ide Prologum. chronicæ johannis yprensis præmissum capud
Pertzs xxvi iae-in
 -g1..
rlloto Medio fflvo monasterium S. Pertini studio historia
rum præ ceteris excelluit. lpse ad res scribendas maxime
idoneusy chronicas domesticas ab origine monasterii sui
usque ad ipsius regimen componendas suscepit. sed ad
annum liili tantum perfecit. Mon solum res abbatiæ. sed
historiam universi regni Prancorum. præsertim vero Plan
driæ. enarrare voluit. a cum auctor ea parte quam absolvit
u res sui temporis nondum attigerit. paucissima ex auditu
n referre potuit. cætera omnia ex libris maximam partem
a adhuc exstantibus composuit. quos in ditissima libraria
u Sertiniana invenitg sed hoc non contentus. etiam ex
u abbatiis vicinis. ut in præfatione testatury sibi libros
u comparavitk n
omnia fere de rebus rlierrae Sanctæ et liellis a Latinis
contra Saracenos gestisy quæ multa sunty ex Marini Sanuti
Secretzlg pauciora ex jacobi de vitriaco flistoria llierosoly
mittznat quos auctores ipse in præfatione laudat. duxit.
Præterea vero quamdam descriptiouem ierræ Sanctæ. ut
videtura exscripsit. in quo lipitaphium oodefridi de Sullione
invenitur. verba ipsa Marini SanutL quibus delectatur.
conservat. Summum autem et pretiosissimum quoties de
rebus Plandrensibus loquitura testimonium ejus est ha
bendump quoniam monumenta quibus ad scribendum usus
esta perierunt.
Mobis neque de singulari ac sæpe dura et salebrosa ora
tionea neque de manca verborum compositioney neque de
verborum geminationibusy neque de falsis sententiis curan
dum censemus Mam textus. qui ad rem nostram attinenta ex
Marinoa vela majore ex partes e jacobo vitriaceasi repe
tunturg ideo nihil novi inde nobis exoritur z

a Militares ordines omnes ab ordine nigrorum monachorum

a ll. benedicti sumserunt exordiumz manu Pratres S. .1ohannis
a in ierusalem qui alio nomine dicuntur PlospitalariL primo
u fuerunt Pratres laici sub abbate ii Mariæ de Latinis in jeru
u salem ordinis S. benedicti professh et sub eodem arma

l. ibidem
 p

-gg...
AAAAAAA sumserunt et militiam lix eorum exemplo orti sunt alii mili
tares religiosi professi. lnceperant autem sic ante tempora
passagii codefridig Saraceni tunc jerusalem occupantes.
crræcis et Surianis christianisy sub eorum jugo manentibus.
quartam partem civitatis jerusalem versus S. Sepulcrum sub
tributo concesserant ad inhabitandums et puoniam ritum
crræcorum omnes observabanh Latini moleste ferebant hujus
modi schismaticis communicareg propter quod quidam mer
catores ltalici de Amalphia civitate Apuliæ obtinuerunt ab
Algypti principe juxta ecclesiam S. Sepulcri ecclesiam
construi Latinorum construxerunt ergo abbatiam ordinis
S. benedicti nigrorum monachoruma quæ dicitur li Mariæ
de Latinis. Latinos abbatem et conventum habens. Ad quam
ecclesiam confluere possent ad divinum officium more ito
mano celebrandum.
u ltem abbas et monachi in ingressu monasterii sui cons
A.AA A A..A truxerunt hospitale et capellam in honore beati johannis
Sleemosynarih ad Latinos advenas et peregrinos pauperes
et infirmos recipiendos. ubi abbas et monachi de bonis sibi
a neo collatis. fideliumque eleemosynis per certos famulos
sæculares ipsis necessaria ministrabant Aliud quoque hospi
AAAAAAAA tale et capellam pro mulieribus recipiendis construxeruntt et
religiosas ibi mulieres in eo posuerunt ad pauperes et infirmas
mulieres recipiendun1. eisque similiter necessaria minis
trabantg sicque duravit usque ad tempora codefridL
u illerra sancta et lherusalem conquisita per codefridum
AAA AAA quidam cerardusy qui in dicto hospitali S. johannis diu pau
peribus servieraty habitum religionis nigrum ab abbate dicti
lociipeciiL et ejus exemplo plures alii cum eog abbas autem
omnes ad religionis habitum et professionem atque suam
obedienciam suscepit. et sub ejus obediencia nigrum habitum
nigrumque mantellum deferentes. fratres laici pauperibus
ministrabant. Successu vero temporis latrunculis per pa
triam discurrentibusy et christianis a patrie defencione
torpentibus. de mandato sui abbatis arma sumserunt ad
agros suos et bona tuenda contra latrunculos hujusmodi sic
discurrentes. pluresque fratres devote confluentes. in idem
officium receperunth fandem cessante malicia predonum.

f. A - Successu vero s usque ad hunc locum johannes vprensis

Marini Sanuti narrationem imitatus est
 -SS..

u invalescentibus eciam incursibus Sarracenorum. dominisque

a delicatis ac ocio torpentibus. necesse habuerunt non solum
u ad defencionem terrarum et prediorum suorumt immo
a pocius in patrie defensionem extendere manus. rPum abbas
u consilio fratrum eis armorum insignia dedit. cruces albas
u nigris suis mantellis superassuendoy idemque signum in
u vexillis dedit in patrie defencionem contra inimicos crucis
u christi anno domini 1111 g ab hospitali dicti liospitalarii et
a a beato johanne llemon fratres Sancti johannis in literu
u salemg qui quamdiu pauperes fuerunt. abbati de Latinis ut
et fratres laici sub eo professi devote obediveruntg sed postea
u ditati in immensum 1. abbatie suo postposito soli capitaneo
u militari sui ordinis obediunt. tam in bellis quam in pace.
a Postea vero. cum neo placuit christianos per intideles ex
u pellere de rPerra Sancta. fratres isti in insula kodes infide
libus se opponentes. capud et principale domicilium sui
u ordinis statuerunt n tloh. Longi chron S. blertinij Pertze
xxvv vos-ei

1v. - Aucronns lfAthiL

Post Suillelmum Pyrensem. quique ejus opus aut pro

duxerunt aut imitatione propius longiusque prosecuti suntp
seriem quamdam documentorum. a præcedentibus omnino
diversama quorum nuncupamus collectionem a Pontes ltali
coss n evolvemus.

aj Amatus de Monte cassino

Amati de Montis cassini monasterio monachi chronicæ.
anno circiter iove vel loStl scriptæ. quæ Mormanni veteres
ab adventu ad annum lmS gesserunta complectitur.
ne quo perpauca sunt nota. Salernensi quidem in prin
cipatu natusy dein monachorum de Monte cassino coetui
adscriptus. denique dignitate episcopali insignitus est t sed
cuinam sedi thaud scio an ecclesiæ lxluscensip siquidem

l. .l. de vitr.. l. filia apud liongarsiuma 11 tom-ln

 -szi..
noster idem sit habendus ac S. Amatusl præfuerit. ignora
tur. hie martii prima. anno ignoto. obiit.
rPextum autem supradictarum chronicarum primigeniumi
verisimile est funditus disperiisseg translatio tantum. gal
lice xmo seculo factap permendosa quidem atque imo inter
dum obscurior quam ut intelligatun nobis remanet. quam
ohampolliop juxta manuscriptum unicum in bibliotheca
Mationali Parisiis asservatunn anno lSSS typis mandavitk
cujus quid sit de auctoritate sentiendum cognoscere nos
tri summopere refertg quam hinc ohampollio prælaudavitp
liirschius contra vehementer oppugnavit z in medio autem
stat veritast Peccaverunt enim. unus quod non satis ani
madvertit Amatum. utpote Montis cassini monachums adeo
partibus victoris favere debuissey ut judicium corrumpe
returg altera quod ferocius in eum invectus est quod patuit
omnibus postquamy novis documentis inventisa Amato.
quam detraxerat llirschiusy fides jure restituta est.
Motandum est eum hujusce ætatis cujus memoriam tra
didit æqualem fuissea et narrata non nisi e semetipso hau
sisse. Motandum quoque in loco de quo nunc agiturz
1. - llinc euma ut qui Salernæa in urbe Amalphiæ
vicinap viveretp facilius quæ ad Amalphitanos pertinebanty
edoctum fuisseg
ll. - lllinc rebusa de quibus anteaa adfuisseg unde major
auctoritas ejus evadit.
lll. - constat etiam frequentissimas et amicissimas con
junctiones inter Amalphitanos et monachos Montis cassini
habitas. quod Amalphitanus quidam artifex. qui portas ahe
neas monasterii extruerets a suis civibus missus est.
iv. - Pac denique Amalphitanos immerito sibimet con
diti l-lospitalis laudem attribuissey Seatumque oii-ardum ut
suum atque apud ipsos natum vindicavisseg nulla de hac

1. lt capessm Le Ponti delle storie delle Provincie tvapolitane

tArclL Mapoletanm ij fai-iota - champollion Pigeaca ystoire de li
lvormanst introductiom
i vll. llirsch. Amatus ron Monte cassino und seine Seschichte der
Aiormanner thierschungen zur deutschen oeschichte. vnn eos-easy
 ._35_
legenda, nisi post captam Hierusalem. mentio facta fuisset :
quæ contra jam anno circiter 1078 vel 1079 facta est.
u (Circa 1060-1070)‘... Un noble home de Mal/e, loquel se
AIÈAAAA clamoit Maurus, habitoit ad Amalfe, loquel Dieu tout-puis
sant lo avaet fait riche et lui avoit donné vl filz, de liquol lo
plus grant se clamoit Panthelo. Et non se melloit en la per
versité de sa gent, més toutéjor estoit devant Dieu, et estant
en Salerne fit moult de consolation, et donnoit solde à cens
qui alloieut au Saint Sépulcre en Jhérusalem, où le vérace
Jeshu-Crist avait esté; ceauz recevoit en sa maison et lor
donoit lor toutes les coses nécessaires, et lor aidoit à
u complir lor véage liquel avoient acommencié à faire; et
avoit fait cert hospital en Anthioco et en Jérusalem, et la
hélémosine de sa ricchesce les soustenoit. Dont la renoméo
de cest home corroit quasi par tout, le monde en étoit
:»: e: plein, si que non solement ceaus qui le conoissoient, mes
cil qui non lo cognoissoient parloient de sa bonté. Et come
est dit desus, quand Gisolfe ala à lo empéreor de COstenti
noble, il et toute sa gent à les despens de Pantaléon estoient
en sa maison, et estoit son conseillier » (Chron. d‘Aymè,
l’Ystoz're de lc'Normans, ed. Champollion-Figeac, p. 231).

b) Sicardus Cremonensz's.
Quæ vero sequuntur e Sicardo, Cremonensi episcopo,
depromuntur. Anno usa ad episcopatum evectus, anno
proximo jam inter suos cives et Fredericum imperatorem 1
pacem conciliavit. Deinde perplura ineuntem itinera cons
picimus. Armeniam vero, anno 1'203, adiit, ibique versatus
est una cum Petro, cardinali apostolicæ sedis legato, et
sequenti anno constantinopolim profectus est. Anno 1215
obiit.
Ab origine mundi usque ad sua tempora gesta chro
nicis Sicardus perlustrat; quæ quidem ille congessit usque

1. Est inter scriptores de numero annorum controversia Quæ de ea

conjectavimus, e Schultz (Denkmäler der Kunsl im Mittelalter in
Unterilalien, II, 242) deprompsimus. Quippe qui qua serie gentis
Maurorum Amalphitanorum progenies fuerit propagata, servatis tem
poribus, explanare tentaverit.
 ..se..
ad tempora caroli Magni. modico usui futura sunt eruditisz
fabulosum aliquid aut male consutum sæpius invenies.
Attamen nihil obstat quominus Sicardus suum præsidium
et ipse præbere possita ac potissimum ubi sui aut proxime
præteriti temporis acta enarrath
in iis quæ llospitalis originem respiciunt. nihile nostra
sententiat de ejus auctoritate absolute decernendum. Ani
madvertatur duntaxat Sicardi testimonium ortum diversis e
fontibusp grave esse et insignea quod jampridem et multi
fariam significatum est z
a Anno domini MLxxxivg his temporibus sancta civi
a tate l-lierusalem tamdiu a gentibus possessav quum merca
u tores christiani venirent ad enim et aurum pro tributo in
u porta persolverentp sed non haberent nisi cum gentibus.
et ubi caput reclinarenty mercatores Amelphitani plateam
a vacuam. ante portam ecclesiæ dicti SepulcrL a civitatis
u principe impetrantes asyliumy de suo communi æditicant
u juxta monasterium eorumdemg quod usque hodie Sancta
u Maria de Latina vocatum in quo possent christiani manere
u quum contingeret eos accederey posueruntque custodes
u qui deberent christianos recipere. n tSicardi cremonensis
chronic. Muratori vn. SSS.j

ej Anonymus apud fig/tellL

rllestimonio præcedentL quoniam ex eadem familia. sci
licet ltalicay procedit. subditur aliquis textusj quem cghelliip
sicut ipse fatetur. ex quibusdam Amalphitanis chronicis
deprompsit. ne chronica autem ista nihil aliud nacti sumusg
itaque. quod æstimare nequeamusy referre tantum liceat.
tcirca loSij a flic Mohannesy archiepiscopus Amalphi
u tanqu profectus est in Palestinamy loca sancta visitandi
u gratiaj ubi summo cum honore receptus fuit ab Amaltitanisg
a qui Plierosolymis paucis ante annis duo extruxerant liospi

1. Muratori dierum haiic-arum Scriploresy vin ses-sex passimj.

i llalia sacraa liomæy talia-eia g vol. in-foL
 -S1

u talia ad homines et mulieres recipiendosy in quibus et ale

u bantur. et infirmi curabanturv defendentes eos a Saracenis.
a et ut facilius id exequerentur vitam religiosam fere insti
u tuerant. joannes vero archiepiscopusa sicut nomine pla
u cuit. migravit ex hoc mundo in namiata. et ibidem sepultus
u est n tlix PeL chron Amalp/L apud llghellia italia Sacray
vni sem
 ll.

rPlilSrlllMolxllA SPlSolALlA li SrPArPlerlS

lloSPllPALlS nxcnnPrA

lestimoniorum ad originem historiamque ordinis perti

nentium. posterior classis de collectionibus Statutorum et
klsgardiorum omnibus temporibus ad usum llospitalis fra
trum conscriptorump decerpitur. Attenta igitur mentep quae
sit peculiaris eorum natura. intuenti facile patebit ea
prorsus a praecedentibus differre -
Statutorum istorum compositionem explicare imprimis
decernimusy deinde textibus. quos ad propositum nostrum
idoneos collegimus. incumbere 1.
ordinis llospitalis kegula. a magistro kaimundo de
Podio. ineunte xuo seculo inventap a Lucio papa may ad re

L tlodices. quibus antiquiora Statuta et lisgardia continentun enu

merare liceat. Addidimus unicuique litteram unde ab aliis discernatura
ut quæ de unoquoque dixerimus clariora appareant t
Pl ood.membr. in bibliotheca nationali Parisiensil galL tio/itk sec. xnz
Pa - - - ma sec. xnx
Ps ood. chart. - - lSSSL sec. xlv.
Pti - - - imm sec. xv.
Pli cod. membr. - - iosoy sec. xv.
Pa cod. chart. - - insa sec. xv.
P-l - - -- ma sec. x1v.
M ood. membr. in bibl. fac. med. Montispessulani - Sim sec. xlv.
Ml ood. membr. in archivio Melitensi. - div. l vol. ogy sec. xm
f cod. membr. in athenæo rPaurinensiv - Lv liil sec. xnx
 -gg
quisitioneml magistri Ptogerih confirmata est fl 1Sbj. Sed
brevi banc kegulam transcribere necesse fuit. ut variae de
cisiones. a capitulis generalibus novissime edictæ. quibus
aut immutabantur aut explebantur principia jampridem a
Saimundo de Podio positaa adscriberentur. -
kedactio prima a cruillelmo de Sancto Stephano scripta
esta anno circiter tego i Præter ltegulam complectitur z
lo Privilegium panis candidh ægrotantibus dandia atque
magistri dosberti Statuta a fl 1 vet
eo usus ecclesiæ llospitalis hierusalem i
So Statuta in capitulo generali anno ilSl editalul
do Statuta magistri Alphonsi de Portugallia in capitulo
apud Margatump circa annum titioa promulgata.
so Statuta in capitulis annorum lPtiip mss. mss.
iam me et iasv lata.
llla redactio Statuta Micolai Lorgue flæSSj non con
tinet quæ in computandis capitulorum generalium tempo
ribus non perfecte cum manuscriptis recentioribus con
cordant.
Sed eximia auctoritatis nota insignitur z perscriptor
enim actay unde textum eduxeraty sedulo refert et in fac

1ul cod. chart.in archivio publico rfolosanoa no l1 sec. xv.

in cod. chart. - no lv. sec. xv.
lla cod. chart. - no un sec. xv.
flu cod. chart. - no v. sec. xiv.
llls cod. chart. - no vn sec. x1v.
v cod. chart. in bibl. regia vindobonensL no sana sec. xv.
A cod. chart. in archivio complutensiy no 11 sec. xlv
Al cod. membr. - no m sec. xv.
it cod. chart. in bibliotheca vaticana. no mss. sec. x1v.
lii cod. membr. - no asset sec. xm.
P cod. chart. in bibliotheca nat. Plorentinay cl. xxxii cod. xv. sec. xv.
Mi kotulus in archivio publico MaSSiliench-L incapsa sqfasc sa sec. qu
b cod. chart. in archivio publico hivionensL cl. ih cod. ML sec. xv
L ea apr. tlSS tind. lv veronæv pont. anno lvi - lSd. P.-A. Paoli.
delll origine ed istilulouq Appendix instrumentorum. p. xviii-xxxL
1 continetur komæ in manuscripto vaticano itk
S. lid. P. A. Paoli. delll origine ed islituloj Appendix instrumen-.
torum. p. xl-le
ln Sdz P. A. Paoli. ibidw p. me-x1.lv.
S. fid P. A. Paoliy ibid.. p. va-L.
 _4o_
simile depingit. Rotam, subscriptionem Lucii papæ mi
(f‘ xv°) bullasque plumbeas, quæ textum transcriptum au
thenticum faciebant, diligentissime exprimit. Folio enim 73
legimus : a Ci fenissent les establissemens et la grant cartre
« boulée de plomb, et comentant ceaus de la petite.»
Item, folio 3?: a Toutes celles choses dessus escriptes
a furent translatées de m escriz boulés de plomb, si com se
« contient desseurement. Le premier est de la boule dou
« pape, le segont de maistre Amphos, le tiers de maistre
« Hugue Revel ; mais l’escrit de maistre Hugue est en u
a chartres, une grant et autre petite; et envers la fin de la
a petite, boulée des coinz de maistre Hugue, sont les esta
a blissemens que maistre Nichole fist la premiere année,
« ainz que ses coins furent fait. »
Redactio vero, et quidem ex industria, lingua vulg-ari
conscribitur, quia cx edicto Alphonsi de Portugallia, Hos
pitalis magistri, translatio Privilegiorum Statutorumque
ordinis a lingua latina in romanam præcepta fuerat.
Hoc autem maximi momenti habeatur: nam, ex antea
dictis per similitudinem atque analogiam ratiocinando, Mi
racula et Exordium, de quibus inferius disseremus, simul
fuisse imprimis vulgari idiomate scripta nobis apparuit.
Hospitalarii, postquam e Terra Sancta expulsi sunt,
papam ut iterum et Privilegia et Regulam ordinis sanciret,
rogaverunt Exinde nova exsurrexit redactio, non ad ea
quæ Lucius m confirmaverat, sed ad ea quibus Boni—
facius Vin rata jam antea roboraverat, accommodata.
Anno circiter 1299 conscripta est,et auctorem Guillelmum
de S. Stephano, tunc cypri rectorem, habet. Maxime huic
propria videtur. Legi potest in codice P‘ z
u Ci fenist la recordation et les establimens dou Margut.
u ‘— Ci testimoigne le conpileor de cest lievre que il vit cestes
« choses, bulles soute la bule de Lucius pape et de maistre
Aufons. E1 devise aucunes coustumes et ajostances, qui
. fuent jointes par aucun leuc de regle au Margat‘.

i llæc verba in manuscripto rubrica pinguntur.

 -1.1..
u Se sont les ordenemens desus escrisy si come la regle et
A- AS-A A- A A A les autres ordenemens. le vis et tins en mes mains bulles
de plomb. ce est assavoir la Ptegle. si come vous llave oye
devant. qui estoit bullee de la bulle apostoliaL et de llapos
toille Lucius. et estoit en latin. lit puis la fais translater et
metre en frances. si come est dite et translatee devant le
contrescrit en latin. quant je parti dou prioure de Lom
. bardie. demora la les autres choses cfo ei lj ensi avantz clest
le previlege que maistre .1 obert fit de pein blancy et les autres
ordenations que il fist. lit celes qui vienent apres de maistre
kogier de Molix. et puis la recordacion dou Margat atresi.
.le vis et tins et oys proprement por faire contrescrire. fit
estoit bullee de la bulle de plomb dou nom de maistre Au
fons. lesquels je iis contrescrire autresi en latin. lilt ce lievre
fu compile. le auce le dit contrescrit. qui proprement fu pris
de sous la bulle de maistre Aufons. ct la voie en chipre
u cestes choses ay ci dit porce que la dite kegle. qui estoit
A.
bullee de la bulle de llapostoly. et les autres choses que
estoient soute la bulle de maistre Aufons. furent perdues a
la perte dlAcreg si que. au lor que cest livre fut conpile.
nous non avions regle bullee dou pape. ne les choses desus
escrites. recordees et confermees au Margaty non avions
nous sous nule bulle. lit por ce que elles ne fussent mises
en obli par negligencey ou que autre error non fust per au
cuns escris descordables des escris qui les freres ont. ay-je
dit lai ou la verite seroit trovee. lit qui le eusse la kegle
contrescrite sous la bulle dou pape et les ordenemens desus
dis bulles sous la bulle fin PM bj de maistre Aufons. je trais
si testimoingne frere lirunli qui estoit tresourier au jour. et
avoit la dite regle et escrit fait au Margat en sa garde.
qui les presta por faire contrescrire
u ne ce meismesf - Meismes as diz escritz fais au Margat
contenoit la regle. laqual regle et tous les escritz desus ditz
estoient en une chartreg bullee souz la bulle de plomb au
nom doudit maistre Aufons.
u ne ce maismesl - Aucunes choses ajosterent lois la

l. Pratris hujus nomen reperies inter testium nomina qui donationi

- cuidamr llospitali S. johannis llierusalem anno izoll factæ adfuerunt.
tPaulL cod. nipL lv p. say
1 llæc tria verba rubrica pinguntur.
S. llæc tria verba rubrica pinguntun
 .. iz ..
a droite escripture de la ftegle. laquel aj ostance tient leuc so
a lement dlestablimentl non pais de kegle lit nous avons pas
a juste user de toutz selonc celes ajostances car ou la ltegle
a parole de m choses que llen doit prometre. llajostance par
a la main dou prestre et por livre. mas llusance si est que le
u bailli ou autre des freres qui face aucun frere tiegne en ses
u mains le livre sur lequel cil qui doivent estre frere pro
u metent. ct puis le porte surliauten et le reporte au bailli se
a il le feit frere. ou a autre des freres que il aura fait frere.
a lincore un changement yst. . . . . n tlix codice manuscripto
bibl. nat. Paris. gallico tit/tgy f. eil a m
ibidem colliguntur prioris redactionis Privilegiaa Statuta
in capitulis generalibus usque ad annum ieos promulgata.
Miracula. usus csgardiorumg deprecationes etc... Secunda
vero pars hujus operis aliam redactionem antiquiorum Privi
legiorumdlissertationem historicam. kegulæque adscriptas
annotationes continets et aliquo morali tractatu de jurey
auctore M. rllullio. terminatur. Animadvertendum insuper.
quanta cum cura. quamvis his temporibus fere inauditaa
fontes e quibus hausit auctor citaverit.
Aliam ordinationem aliud manuscriptum paulo post tanno
litis-yja jubente baniele de S. Stephano. fratris Ph. de crra
gnana visitatoris generalis priorisque Lombardiæ locum
tenente. edituma praebet
Abstractis autem lixordio et Miraculisy in partes duas.
hinc scilicet kegulam Statutaquey illinc lisgardia usque
ad annum lStli lataa dividitur. inter Plsgardia refertur
codefridi de Sullione privilegium. quod in cxordio vulgo
inclusum nancisceris-.
llla redactione transitur ad manuscripta anno isoo poste
rioray in quibus eadem semper adsunt elementa. certo
ordine copulata scilicetz
lo Miracula.
eo kegula et Statiltm servatis temporibus. ordinata
usque ad ætatem in qua mss. conscriptum esth

L Successu temporum Statuta parum mutata sunto exceptis his quaea

a Pulcone de villareto promulgatæ in manuscriptia utpote posterius a
 -qg..
So fsed non semper-l lisgardiorum usus 1.
Adveniente vero Petro diAubussom anno l llSSL digeredæ
materiæ nova ratio inita est. rebus magis quam verbis
innixa z itaque Ssgardia una cum Statutis. prout natura
jubebatv confusa sunt. quorum series sic se habet z
s lo ne initio keligionis
1. Pars in ne ltegula
So ne fieceptione militum
lo ne lilcclesia
eo ne liospitalite
So be communi Ailrario
ir Pars flo ne capitulo
se ne concilio
fio ne Sgardio
lo ne Magistro
. eo ne Saiulivis
m Pars So ne Prioribus
x llo ne officio fratrum
l io ne lilectionibus
eo ne collationibus
iva Pars
se ne Alienationibus
id lie Arrendamentis
Loco Legendæ vel criticæ bissertationis adest præfatio
quædama primae parti prævia. Lingua latina. vel gallica. vel
alia quacumque scribuntur hæc Statuta. ln Statutis iterum
typis mandatis idem ordo est asservatus. quorum prima.
latine impressaa habemus sub titulo z a Prohemium in volu
n men stabilimentorum khodiorum Militum Sacri ordinis
u hospitalis Sancti johannis llierosolymitani n - Sxplicit
liber z a Stabilimenta militum hierosolymitanorum diligen
a tissime ulme impressa per do l annem keger de fiemnaL
a Anno ab incarnatione nominica Millesimo quadrin l gen
a tesimo sexto. nie xqu Augusti v - Adjiciuntur libro
plurimæ ligneæ incisiones.

papa revocata. vulgo omittuntur. quorum tamen nonnulla Statutis ab

llelione de villanova editis lsub numeris eum inserta sunt.
L qui enim usus manuscriptis in plurimis deficiunt.
 -.zili-

Sed paulo post. scilicet in capitulo generali liliodiy die

b Augusti MSS. celebrato a quia variis vernaculis linguis
u fut propria Statuti verba usurpemusl commilitones nostri
a pro genialis patriæ more utuntury nec linguæ latinæ fami
u liares existunt. veluti militiæ sanctae exercitio intenti.
u necessum fuit volumen Stabilimentuma lingua latina edi
u tum.. in varias vernaculas linguas vertere ng qui usus ex
hoc tempore constanter viguit.

l. - LSSSMPA lloSPlfALlS tltllkAcllLAL

lo be origine Legendæ.

liospitalis antiquitas quantacumque sit. quæcumque et

ejusdem primordia. certum est tamem centum annis post
primam crucis prædicationem nondum elapsis. gratia in
signis impetus qui plerasque gentes christianas ad orien
tales proripiebat plagas fqui impetus quam quisquam exco
gitare potest major fuitl. flospitale opulentissimum floren
tissimumque fuisse liujus enim ordinis milites multis in
discriminibus inter christianos in prima acie claruerant.
lium tamen Sellorum Sacrorum ardorem celeriter de
ferbuisse constatg nam ad corroborandum suum imperium
orientales christiani plurima subsidia occidentales erogare
debuerea qui eo parcius subministrabanta quo celerius fervor
refrigescebat. ltaque facile intelligitur quo modo gesta illa
liospitalariorumy illemplariis ac rlleutonicis antiquitate præ
cellentiuma tantam admirationem. vixdum elapso a prima
christianorum expeditione integro seculch excitare value
rint. quid igitur mirum si quidamy immodice mirati. ad
accipiendas temere fabellasp quibus innitebantur liospitalis
incunabula. aptissimi fuerintl
lllis insuper temporibus. fieri potuit ut quidam fratres
llospitalis. dum pecuniam a fidelibus petitam colligerent.
audientium credulitate abutendoa perplura miraculosa fabu
lati fuerint. sperantes forsan sese eo copiosiora accepturos
esse quo incredibiliora narravissent.
 liam fuisse Miraculorum originem Sxordii auctor censetl g
nos veroy alias insuper causas fuisse ratip hactenus opinionis
ejus participes sumus ut concedamus monachos illos varias
voces et fabulasa per ora omnium traditap excepisse atque
in unum redegisse. guiquid id est. ea fuit per totum Me
dium Aivum Miraculis adhibita ndes ut vera fuisse uni
verse crederentury lnnocentiusque papa 1v. in bulla die
il Apr. tibi lata. fabulosam llospitalis originem quasi
consecraverith Mil dubium quinp tanta auctoritate fulta.
Legenda inconsulte a christianis admissa fuerit. nullamque
sibi lilxordium audientiam fecerit. -

eo lie ætate Legendæ.

Munc autem in lubrico loco versor. et quæstionem valde

difficilem de qua non ambigi omnino non potest. aggre
dior. ln primis enim ipsius Legendae. dein variarum ejus
dem versionum ætatem quam diligentissime exquirere nobis
incumbit.
lie singulis redactionibus absolvendum paulo post habe
bimusz in præsens veroa notare sufficiat vetustissimam ex
omnibus. quæ supersunty ex ultimis xmi vel xivl seculi
annis originem ducere z unde terminus extremus Legendæ
nobis assignatur.
Alia autem ex parte Sedulo animadvertatur ille in opere.
quod ita scriptum et traditum est ut nulla immutari aut in
terpolari possenn auctorem de obsidione llierusalem cioggi
nonnulla. cum Miraculis validissima compage copulata.
dixisseg inde apparet Legendam non ante Sella Sacra
existere potuisse. certiora etiam tempora determinare
valemus.
omnibus enim in manuscriptisa ad partem prædictæ Le

l. e Mais je esme que questeors por mieaus gaignier trovercnt celes

c choses u tliibL nat. Parisq calL solise f. SSg - rfauriiL Lv. m f. st
i e ouot et quantis n tcod. Monacensis latu tum f. 1s1 a-lsz aig
verba lnnocentii iv inferius tp. in quum de miraculis A/ovi feslamenti
ageturj reperies
 -qs
gendæ postremam paucis verbis exponuntur gesta quum
SirardL tum successoris ejus Ptaimundi de Podio. Præterea
de confirmatione Statutorum. ab innocentio papa uo in
dulta. mentio continetur. verumtamen inter prædicta
scripta. quae haudquaquam ante seculum xlvm edita fueree
nullum prorsus exstat in quo de Ptaimundi successoribus
aut de ordinis incremento post eumdem. vel minima repe
riantur. quibus positis. hanc Legendam tempore nai
mundi definitam fuisse. id est annis circiter illo-libi
opinari nonne licetl
flo etiam probabilior nobis hæc sententia videtur quod
sub idem tempus llospitalariorum fabulosa gesta conclu
dere decebat z nam postquam ordini portentosa. ut ita
dicama incrementa Sirardus et kaimundus. exstructis ec
clesia conventuque et castellisa addiderant. a fabulis ad
certarum rerum historiam narratio sponte deflexiti
ceterum. quuma Ludovico Prancorum rege vn. Sacram
expeditionem parante. rebus præsentibus peropportuna fu
tura esset Legendaa quid obstat quin censeamus eam tum
ad stimulandos christianos aut elicienda subsidia vulgatam
esse l quod plerumquey incipientibus hujusmodi bellisa fieri
solebati

So quinam hujus Legendæ sermo nativus.

cluo primum sermone Legenda scripta fuerita anqui
rere operæ pretium est. vulgarh ut opinor. nisi forte credas

l. ln codice tamen vaticano il addita quædam reperiess quæcumque

scilicet peculiariter ad promulgata ante fr. cuillelmi de villareto ma
gisterium usoo-sp Statuta pertinent. et ad contirmatam non jam ab
innocentio illa sed ab liugenio lno llegulam ouæ quidemi necessitate
quasi cogente. interpolata fuisse constata ut Legendæ pars. in qua de
confirmatis Statutis agebatur1 ad verum corrigeretun lioc idem in aliis
manuscriptis evenit ut cvide textum Miraculorum in Appendicel priori
lnnocentii n posterior llonifacii vni confirmatio superadderetur. nulla
vero. ne minima quidem. a uso ad mss ad ordinis historiam spec
tantia relata invenies. - Llnde sententia nostray de qua superiusy corro
boratur et majore quadam vi fulcitur.
1 vide comitis P. lliant librum. cui titulusz invenL criL des Leltr.
hisL des croisades tParisiisv 1sso. in-Soj.
 -m..
futurum fuisse ut narrationes. ad vulgi aures et sensus ac
comodatissimæ. majorem virtutem e doctorum et erudito
rum lingua quam e vulgari eloquio ad pervincendos popu
lares animos educerentl - At enim sunt codices quidam
manuscripti in quibus incerti nominis auctor a oeo rogat
ut sibi res a latina in romanam linguam traducturo opem
subministret 1. - ouid vero t Locus istea quamvis potentis
simus videatun non inexpugnabilis. si animadvertamus
verbap de quibus agitur. ad recentiora manuscripta tquæ
inferius Sm redactioni adscribemusj pertinere. in antiquio
ribus autem flne et im redactionisi deficere. Monne enim.
si reipsa latine primum scripta fuisset Legendaa non jam
novissimorum sed antiquissimorum codicum translatores
legentium veniam exorassentl
ut objecta magis etiam imminuantura oportet reputemus
llospitalis Statuta semper ab Alphonsi de Portngallia ma
gisterio. idest a xmo seculoy gallice scripta essei - hla
quidem Petrus diAubusson in latinum anno MSS transferri
jussit g cujus conscriptionis adeo toeduit uti vix quarto anno
perfectoy rursus in vulgare eloquium traducenda esse Statuta
capitulum censueriti lnde. similia similibus conferendm
gallice quoque edita esse Miracula arbitrari æquum est.
oeteruma etsi Miraculorum lS manuscripta desinente
xvo seculo anteriora habemus quorum sunt
lo - orallica
l - ltalicum
l - Provinciale
1 - oatalanum.
quatuor tantum latine expressa nacti sumus. ouorum pri
mump quod apud Monaslicon Anglicanum invenitura si
omnia perpenderimusa nihil aliud quam tertiæ Miraculorum
redactionis textus. id est a vulgari eloquio in latinam lin

1. a bieu omnipotent nous soit vray aideur que nous puissions dire
x et retraire si bien de latin en francoys n tliibh nat. Paris1 oalL iosot
ln mss. P1z de lalin en romans.
i cod. vatic. n. ASSS tltm f. ita
a vide supraa p. les-lh
 .../.g..
guam translatio est. bocumento sint hæc in latina conscrip
tione. de qua supra. editas a quod non possimus dicere et
a retrahere de latino in grammaticam n . ouæ excusatioy si
ab initio textus latine confectus esset. foret hercule superva
canea - Secundum et tertium fcibL nat. Paris. lat. sat S.
f. iii-flet MogS. f. Sl-Si vej inter quædam latine scripta
quibus hic a Plos lzistoriamm ferræ Sanctæl auctore flag
tono n titulus inscribitura tertiae redactionis Miracula. liber
rime quidem explicatay continent. Movimus autem liaythoni
opus. primum gallice scriptum. deinde in latinumy jubente
clemente papa vop anno iiim translatum esse. -ouartum
tandem tcodex Monacensis nam f. lis ly excunte
xmo seculo exaratusj. nihil aliud quam secundæ redac
tionis translationem. eleganti sermone conditam. continet
ut facile appareat inspicienti quæ additaa aut detracta. aut
ab auctore depravata fuerinti Mihil igitur ex iis manus
criptis ad praesentem expediendam quæstionem educi
potest
Mota denique futurum fuisse ut quæ gallica lingua
vulgarentura gallica quoque conscriberentur Legendæ
ln orientis enim maturius quam in occidentis partibusp
idcirco quod plerique eorum qui illerræ sanctæ subsidio
venirenty bellis libentius studerent quam litterisa vulgique
magis quam doctorum linguam haberent in promptua elo
quium vulgare a loquentibus scribentibusve usurpatum est.

de varice redactionea

Libros in quibus Miracula describuntur perscrutando.

tres diversas redactiones reperimusz quarum primæ se
cunda supperaddit multa. pauca vero tertiaz quod cuilibet
i. - liractatus yosephi hystoriographi de lfxordio sacre domus l-lospi
x talis lerosolimitani. -
a lixemplo sit locus ille. quem minime yosephus intellexitz c celui
c frere kaymond fist les establimenz de la maison de llospital de jeru
c salem qui encore sont tenuz. o quum enim sic transtuleritz c ls etiam
m regulam et constitutiones consilio fratrum et capituli statuit quæ in
c domo llospitalis precipiuntur summa cum devocione servari i
 -qg

textus in appendice collectos perlustranti apparebit. Ape

rietur quoque ibidem qua ratione alia aliis scripta aut
ordinanda præposuerimusy aut edenda prætulerimus.
cuæ autem contineat unaquæque conscriptio breviter
nunc explicandum
Primay omnium brevissimay omnia tamen Miraculorum
seminay ut ita dicarm complectitura excepto quidem uno
duntaxat. quod in codice unico invenitura scilicet Ananiæ
et Saphiræ Legenda.
Alia vero Miracula ibidem sequuntur. nempe z
lo Melchioris miraculumg
eo zachariæ sacrificantis miraculumg
So cuomodo dulianus Somanus enatare potuitg
llo quomodo in l-lospitalis sedem et christus venerit. et
virgo post filium defunctum recesserity et Apostoli ad eli
gendum septem diaconos convenerint.
si ctirardL flospitalis magistria miraculum
Altera conscriptio latius extenditurg in qua quæ ad vir
ginem aut christum in superioribus codicibus spectabanta
amplificata sunt. adjectis et gratis in aedibus hospitalis col
locatis quæcumque aut dixisse aut fecisse christum virgi
nemque fama referebat. Sodem modo tota ab Svangelio
detrahitur paginay quæ christum male credenti rlihomæ
visum esse commemorat tcuæ narrandi commoda satis
ratio quodam alio in manuscripto. unico quidema sæpius
usurpaturlt Adduntur insuper prooemium. miraculumque
Ananiæ et Saphiræ. et breve de cirardo et Ptaimundo de
Podio documentumy et ad beum flospitalariis conciliandum
peroratio.
fertia conscriptiop exceptis quibusdam sententiisa se
cundæ similis est.
qui fit ut tres illae redactiones manaverint fere uno amne.
ut ita dicam. nedum diverso decursu fquod sæpe accidit iis
quæ ad vulgi delectationem aut incitationem compo
nunturl hinc atque hinc defluerent l Mempe Legenda
non privato quodam ac fortuito casu. sed palam ac publica

1. ln cod. vaticano me illi

in
 -so...

ordinis auctoritate nobis transmissa est. in capite enim

Statutorum ad usum llospitalariorum posita esta eumdemque
locums quotiescumque refecta fuerunt Statutau paucissimis
tantum mutatis verbis. servavit
ouotiescumque vero non tertiaey ab anno lSSo ad annum
isse conscriptæa sed alii cuilibet redactioni incidimus. non
legitimum ac publicum Statutorum manuscriptum. sed
privatum atque uni ex equitibus alicuive compilationum
auctori proprium ac peculiarey ante oculos habemus.
hujusmodi sunt aut mss. Pla auctore ouillelmo de S.
Stephano. quoda ab aliis dissimile. Legendæ primam et
tertiam redactionem amplectitum aut mss. Pa fam lSioj
quod unum ex omnibus secundam redactionem continet. nec
ullo modo solito in Statutis enuntiandis ordini obnoxium est.
Manifestiora eadem videbuntur. quum de Sxordio age
tur. ouody ut e communibus ac publice evulgatis Statutorum
manuscriptis abest. sic privatis in illis legitur.

se quomodo Legenda composita fueriL

oredere est Legendam nostrama legendarum ritu quibus

incunabula sua carmelitæ involverunt. ex omnibus partibus
tictam esseg sic enim abhorret ab omnibus quæcumque per
Medium Aivum inventæ sunt. ut ne minima quidem affini
tate cum qualibet earum conjungatur.
ln quai si quis elementa ad minimum redigit. reperiun
turz
lo Miracula ante christi adventum perfectag
eo variæ res quas. in novo rPestamento narratas. favente
Scripturarum silentio. in aedibus llospitalis acceptas esse
ultro asseruit Legenda g
So Miraculum quod. ad orirardum pertinens. Sacrorum
Pellorum tempore patratum est.
ouorum singula quæque. in tres classes distributa. pau
cissimis verbis circumspiciemus.
 -s1

aj anucum aure cnnlsrl Anverrrmu PlillPlchA.

rllria sunt in capite hoc disponenda. scilicetz
lo Melchioris et Antiochi miraculum. - oecreverat
rex Antiochus Melchiorem sacerdotem castigare. quod
tumulum navidicum violaverat llium llcus Antiochum. in
montem calvariæ transportatum. parcere Melchioris et hos
pitium in eodem loco condere jubet z jubenti rex obsecutus.
duodecim millia drachmarum ad ædes exstruendas largitur.
ouo a fonte narrationis hujus prima defluat origoy
neminem fugitg in secundo enim Macchabæorum libro
legitur heliodorum. jubente Seleuco rege. lempli the
sauris potitum. fulgure cecidisseig in alio ejusdem libri
loco. a duda Macchabæo invenitur precuniam datam esse
ut oraretur pro mortuis. etj ne ambigatur id. versiculus
quidam Sanctae Scripturæ referturi quo modo inde mira
culum ortum fuerit. liquet. Pictum est scilicet rei beum
intervenisse. Melchioremg unum ex Magisadudæorum sacer
dotem exstitissey et pecuniam non jam mortuis sed ægro
tantibus destinatam esseg unde. confusis certis cum com
menticiist miraculum quale nunc habemus conflatum est.
a zachariæ sacrificantis miraculum. - zachariæ sacri
hcanti coram heus mortem Melchioris nuntiata eumque
hierusalem cum johanne filio et uxore adire. ibique paupe
ribusy donec adveniat julianus homanusy opitulari jubet
Pacile intelligitur illuc zachariam S. dohannis patrems
ideo quod eumdem S. johannem hospitalarii patronum
suum agnoscerenh fuisse introductumg cetera quæ ad hei
interventum attinent. in plerisque legendis existere solent.
So juliani homani naufragium - julianus homanus.
in lerram Sanctam. qui tributa exigeret ab imperatore
octaviano missusy quum naufragium propre hhodum per
pessus essety et periculum. christo præsente ac protegente.
evasisset. ad christianorum fidem se convertit. rllum
bominus eum certiorem facit fore ut. postquam Sancto

1. Macw L in c. a
i Mac.. l. in c. w i iit
 ..sg...
zachariæ successerita ab ipso christo in ædibus liospitalis
adeatur atque invisatur. Sic Legenda prioris festamenti
miracula recentioris miraculisa servato ordine temporum.
annectit.
bj novi msmmnun MrnAcuLA.
Pars illa Legendæ. brevior in primaa longior et amplior
in secunda redactionea perfacili modo condata est. Mempe
quæcumque a christo aut ejus familiaribus. sine ulla loco
rum descriptione. aut dicta aut facta in evangelio narrantura
iis omnibus communis locus llospitale assignatur. unde fit
ut in ldospitalis domo simul et virgo. dum supplicium
patitur iilius. anxia permaneatia et rPhomae christusy e
sepulcro surrectus. ostendatun et deligantur septem diaconi
tAcL Apostjg non alio quoque artificio simulatum est pecu
niam. quam Ananias et Saphiraa quum sese conversos
mentirentur fquam culpam beus mox ulturus eratja promi
serant. ldospitalis pauperibus reservatam esse.
componendæ Legendæ ea fuit expedita et maligno
ingenio satis opportuna ratio.
SLSMMMfA hliLLlS sxcms coonvm

lo crirardi miraculum - Munc autem transeundum

ad miraculum vere proprieque dictum. bum ilierosolyma
oppugnabatura cirardus. ldospitalis magisten summis e
moenibus contra obsidentes panem. non obstante penuria
suoruma pro lapidibus projiciebat. observatus autem.
deinde proditionis delatusa ad sultanum duciturg tum vero
panibus in lapides subito conversis. delatores ipsos sultanus
punity nedum in crirardum sæviat s.

1. Leguntur in bulla lnnocentii lvi sub data g apr. lis/ij quæ se

quunturz c quam domum dominus et salvator mundi. bei filius. factus
a homo ex virgine natusv egressu et regressu sanctificavin signis et
t prodigiis ac sanctissima conversatione in perpetuum suo nomini dedi
a cavitv in qua domo Mater bei. virgo immaculatæ post ascensionem
a dilecti filii sui perseverans. mansit tribus annis et dimidioz quo
c etiam in loco commendata est virgini virgo n tcod Monacensis lat.
aaaoi f. iacet
z. christianiv ut referunt legendæt in lslandiæ insula sec. xivo exaratæ.
 -rag
Animadvertendum est insuper hic primum istius modi
miraculum apud Medii ævi auctores apparere Scimus
enim simile quoddam reperiri in vita S. cuneræ virginis.
martyris lthenis apud Selgas in diocesi ultrajectinm circa
annum voo tiorentis lj et S. lSonifaciis archiepiscopi Mogun
tinia seculo vm Sedem hanc occupantish Lapides quoque
in panem conversos. S. ouidonis s et S. veremundia abbatis
lslyrachensisbp ope. panem quoque in rosasa interveniente
S. casilda. virginea Surgis in llispaniaaa transmutatum
constat lie posterioribus crirardo. ejusdem generis mira
culis disserendi non hic locus g panem in lapides aut car
bones versumy quum de viris agitum in rosas autem quum
de feminis. constanter apud vitam Sanctorum referentes
narratur. ita ut non solum crirardus prioribus æmulus. sed
cirardo posteriores æmuli exstiterint i
ceterum ibi non de somnioy aut quadam vana specie.
dubiove ceelestium interventm sed de vero atque ad annum
certum ioga relato miraculo agitur. lllud ergo nos magni
facimusz nam hocr uno dempto quod panis in lapides
conversus fuerit. vera indagantes tria docetz primum.

quæ kobertum Mormannensem cuillelmia Anglorum regis. filiumy in

rtierra Saucta bellantem inducunt. hierosolymam obsidentes. panes in
quibus litterae1 principum sigillis munitaev inclusæ fuerants machi
narum ope intra muros projeceranta rui-suaque christianL qui urbem
incolebantq fortunæ quodam nutu receptos panes obsidentibus. eodem
usi dolo1 remiserant. ita ut civitas brevi expugnata fuerit hon equidem
perfecta similitudoi sed haud dubie hinc et inde nescio quæ affinitas
notanda vide llugo cering. lslandische Legendem Afovcllen mul
Mdrchen tllallæ Maritimæ. istl/m p. tii-1
motibus-a ..Acta Sanotorulm 11jun.. un SSL
. ibidem1 s junq i1 asa
. lbidezm m sept.1 nu ea
. ibidemv a mart.. i. igi
. lbidcnu g aprq l. SSS.
. vita S. ljlrici. circa uso Mcta Sanctq ao febq iu1 zsaig li Luf
thildis. ante sec. xili tActa S.. jan.. un iszlz li Pharaildisg ante sec.
xm tAcla S.. ejanq 1. iiim S. llosæ. sec. xm mcta Sq li sept.. n. est.
ilion il larasiæ. sec. xlu Mcla S.. a sept.v n vssig S. MicolaL sec. xiv
tzlcla S.. lo sept.. nh timis S. johannis Sboracensis. sec. xiv Mcla Sq
oct.. v. lSS-gjg li Margaritæ Pontanæl sec. xvl tslcla Sq lS septw
m ian
 ..si..
crirardum.
trorum quem
seriei annaliumhierosolymæ
præponunt. scriptores hospitalis magis
in ipso hospitalio
ante crucigerorum adventum fuisseg - deinde crucigeros
fame laboravisse ig - denique cirardum. quum consentiret
cum obsidentibus. se apud sultanum purgavisse.
cetera vero fabulosa sunt. Pacile tamen concipitur quo
modo christiania tot tantisque calamitatibus toleratis. novi
tate rerum perculsi et gratias crirardo agentes. illud mira
culi finxerint. quod deinde hospitalarih inter ea quæ ipsi
fingebant ultro. exceperunt.
in ouæ ad historiam spectant -- Miultas res a ple
risque scriptoribus confirmatas nobis suppeditat Legendæ
scilicetz
lo ouæ crucigeri itinera secuti sintg a
a quomodo in exercendo magisterio sese cirardus et
haimundus de Podio gesserints et hegulam ordinis sancien
dam Sedes Apostolica curaverit.
ouæ quum ita sint. publicae conscriptionis peragendæ
consilium iniisse hospitalarii videntur.

tio ouibus-nam manuscriptis contineantth Legendæ

Miraculorum textus. Statutis ordinis præpositus. ex tre

decim codicibus manuscriptis constata quorum. inter Statu
torum et hsgardiorum commemorationem. seriem enume
ravimusl g gallicop italico. provincialiy catalanoque idiomate
edita sunt. ouorum variae sunt familiæ et conscriptiones. ut
superius notavimus. quæ sic distribui posse videntur.
ln hedactioz Pl. .
ul hedactioz Pi A fcatalanal
nil hedactioz PS PS PS Pi lii ljs fli tprovincialish
rlu tprovincialisjy M. v titalicaja htgalliczn hhodi scriptal
Motandum est manuscripta et illaurinense filii et rPolo

1. cx cuilL fyrensis verbis tvllly ij intelligi potest christianos sitim

in itinerey famem autem apud Antiochiam perpessos fuisse.
a vide superius. p. SS-SL
 -ss...
sanum fluit utraque tertiae familiæ adscriptas cum secunda
quoque congruere. Mss P1 ab aliis quoque differta non
tamen ut omnino a tertia familia sejungatur. ln codice
vaticano tifll addita sunt quædam nusquam alibi reperta
horum Miraculorum textum ita explanavimus ut conscrip
tiones prima et secunda alia alii apponerentun annotatis
insuper et signo litterarum italicarum distinctis quæ tertia
præcedentibus addit. quum ad nos prima conscriptio non
nisi gallico manuscripto perveneritp secundæ et tertiæ
gallicum textum tantump omissis provinciali. catalano
italicoquep ut ad philologos magis quam ad nos proficien
tibus. retulimus 1.
benique de quadam Miraculorum in linguam latinam
translatione. ad tertiæ Statutorum conscriptionis exemplar
expressa. facienda est mentio. Sam Monasticon anglicanum
et il Migne tPah-oL Lal. an imo-1 1on juxta manu
scriptum penes crilbertum Morth anno litibilt edideruntg
quæ. empta a domino cuilford. crilberti Morth hærede.
nunc in bibliotheca domini Phomas Philipps. in urbe
cheltenham. sub no asor asservaturi
Pextum codicis rPaurinensis fili/ly qui nulli conscriptioni
adscribi potest. in Appendicey ad calcem textus Legendaes
reperies.

ll. - blSSSklAlllo citiiich s cuxonmwr

habemus in promptu magnL nostra quidem sententia.

ponderis documentumy quamvis eo nemo adhuc ad llospita
lariorum discutiendam originem usus fuerit. critici cujusdam
llissertationem. quæa quum Legendam subsequatura cum ea

-l. Secunda et tertia conscriptiones ab Selhomme in provinciali

idiomate editæ fuerunt lSociew arch. du Midi de la Prancg nu SSS
m quum
1 codex latinus. membraneusy se flii sec. xv. cui titulusz Stabili
menta militiæ Mierosolyniitanæy
a lioc vocabulo usi sumus quia in plurimis manuscriptis disser
de Sxordio ilospitalis hoc vocabulo designatun
 ..ss..
saepius confusa fuerit cujus quum nonnulli partem. char
tam scilicet crodefridi de Sullioneh ediderint. nulli fere
quanti pretii summa esset intellexere. ouare illi lixordio
incumbamus oportet.
1o quidnam sit Sæordium

lilxordium nihil est aliud quam expensum quod. dum in

origine llospitalis perspicienda fabulosa ad vera et dubia ad
certa reducere conatun ex ipso ordine scriptor excogitavit.
ouh quum xmi seculi novissimis annis exstiterit. interdum
erravit profecto. ut qui rudis adhuc indagandæ veritatis
esset. sed plerumque ratiocinationes alias cum aliis adeo
dialectice vinxit. ut quæ xviin et xvmo seculis inventa
suntt callide præsenserit.
eo ouibusnam manuscriptis contineat-un

quinque autem in manuscriptis asset-vatum pervenit ad

nos lixordiurm nempe t
flij vaticano Slllb
m rllaurinensi Lvy as
tv j vindobonensi SlSPS
llli Parisiensi bibl. MaL gall. oti/tg
t Parisiensi bibl. xat galL lavs i
fPij
lixcepto PS in quo medium locum absentibus Miraculis
obtinet. Miraculis semper posthabetur. ln Pi ad finem
curtum quidem et truncum legitur Sxordium cui fides
adhibenda potissimum i Sepositis et codice vindobonensi
m qui. xvo seculo tantum editus. multis additamentis one
raturg et vaticano mi tanno iam in quoy cum rPaurinensi
Parisiensique tPlj collatop nonnulla adjecta deprehendasg et
illaurinensi m fanno iSMj qui cum Parisiensi th excepto
quod iilxordium ad scribæ arbitrium amputatum estf con
gruitg omissoque alio codice. gallice fPaj scripto. qui nisi pars

1. ne auctoritate hujusce documenti paulo post absolvemus.

i lis addendus nivionensis codex totaqui cum codefridi de lllullioue
privilegio pauca quædam1 ex lixordio detractaj complectitur.
 -s1
periisseL multum nobis proficereti ut qui ad usum oanielis
de S. Stephano. cuillelmi de S. Stephano nepote. anno
lato redactus. ab eodem fonte ac codex Parisiensis tPlj
oriatur. - Parisiensi tne cota anno lSthj. multum ab aliis
dissimilh utendum est. codex enim istea ceteris antiquion
ceteros quoque. si ad tractatas res respiciasy præcellit.
quippe qui non consuetam tantum Statutorum manuscriptis
fut superius dictum estj materiam sed propriam quamdam
auctori partem complectatun et autographus esse videatur.

So onis sit auctor Sxordia

Auctoris nomen. ut non proditum sic non ignoratur.

Scimus enim primum documentis et monumentis certis ad
adhibendam Statutis auctoritatem in fine seculi xml cuil
lelmum de S. Stephano usum esse. quum esset hospitalis
equesgz eumdem/cypri commendatorem factum. priore
manuscripto haud multis annis posterioreim ampliorem
veros ut qui et de iisdem curet et insuper proprias auc
toris sententias enuntiet. codicem fecissef lnde colligi po
test ab illo lilxordiuma si non excogitatumP digestum certe
fuisse. - Adde quod codex manuscriptusa anno lato edi
tusa qui istius lbissertationis partem servat. ad usum ba
nielis de S. Stephano. locum tenentis visitatoris generalis
in Lombardiay compositus eratz qui lixordium. ceteris
temporibus male notum tsi quidem ex xxm Statutorum ante
rioribus Petro dSAubusson manuscriptis. apud quinque tan
tum inveniturj ut qui cognatas atque nepos etiam cuillelmi
de S. Stephano esset. haud dubie novit. - lnde. obliquum
secuti itera quæ de hxordii auctore diximusy corrobora
v1mus.

in quid sit compositi lino/dii tempus

he hoc quamvis nihil certum. ad verum adeo accedere

l. Pz ab eodem fonte ac Pl qquo usi sumus-i oritur.

zL ln codice vaticano lit vide superiusy p. SSL
 -ss
ut id fere attingamus. licet. Ante annum enim iacet
quo conscriptus est codex PS exaratum opus constat. Ani
madvertentibus autem nobis post captam a Sarracenis
Ptolemaidem uigil l-lospitalis fratres colligendorum Sta
tutorumy ut sua sibi ulterius tquum recuperandæ Palæs
tinæ spes omnium animis vigeretl legitimis nixi documentis
vindicare possent. curam suscepisse. - Minime dubium
videtur eo tempore. ultimis scilicet xmi seculi annis. scrip
tam fuisse cruillelmi de S. Stephano disputationem

bo ouibusnam constet Szordz-um

Agitur primum de vexationibus a peregrinantibus per

pessisg quibus quum commoverentur ltalici mercatoresa a
calypha oratorii et domus sedem sibi ad tuendos suos cives
petieruntg quod ille. metuens ne mutuis cum occidentalibus
mercaturis in posterum fraudaretun libenter concessit. lta
que postea ad ineridiem S. Sepulcri. interjecta tantum via
Ptegiæ ædificaverunt licclesiamy cui fi virginis titulus
inscriptus est. etldomum liospitalem. cui monachos nigros
- quamdiu permanserint incertum - ex ltalia arcessitos
præmiserunt.
beinde auctor negat ordinem originem suam a Melchiore
ducerea plurimaque dona liospitali largitay codefridi charta
ac majorum natu fratrum recordatione apud Margatum
innixus. commemorat.
citata quoque integra codefridi de Sullioue prærogativa.
- de cujus auctoritate disserendum habemus. -- duo
inde colligitz tum l-lospitale a codefrido multis donatum
fuisse. tum ordini S. dohannem liaptistam - cujus loco
lileemosynarium non jure. sed nominum confusione qua
dam favente. suppositum esse ostendit. - patronum vindi
candum esse.
tio quanti sit ponderis nul-ratio.

ld in universum primum1 deinde singillatim patefaciemus

lu Marratio ad summum anno illth scripta. aut. quod
 ..sg
etiam malim. ordinata est ab auctore qui. quum unus ex
l-lospitalariis esset. tot monumentorum ad enucleandam
veritatem facultatem habuit. ut hoc unum ne nimio suorum
amore fuerit corruptus. possit esse periculum
go ouid verol ouum ex antea dictis. duplicem ejus re
dactionem acutissimi judicii nota signatam esse compertum
habeamusy nonne conspicuum ingenii acumen Ll
So oemonstrant idem operis et partesa optime inter se
constantesp ac summa cum ratione accommodatissima.
llo ceterum id ipsum quod Legendæ repugnaL Miraculis
fidem commendat
so llenique animadverte llospitalarios seSe a crirardoa
ut qui strenuus armis fuisset. pendere gloriatos essea quibus
quum noster. quamvis inter illos principem locum obti
neret. eamdem ac Senedictinis originem indicere ausus
fuerit. quis neget altius inde ejus evehi auctoritateml
Munct ut operis partes cum vero consentaneas esse appa
reat. singulas perlustremus.
l. - ouod ad locum mercatoribus a calypha concessum
spectata nonnulli. inter quos non solum cuillelmus rlly
rensis. quem consulto seponimus. sed etiam Amatus et Sa
nutus. e quibus excerpta jam antea protulimus. rei assen
tiunt. neque insuper nos fugit Amalphitanam civitatem tunc
temporis opibus abundasse. et negotiationem ad orientis
partes præsertim dilatavisseg nulli ergo admirandum est
hujus modi incepto et Amalphitanos mercatores studuissei
et calypham favisse i
e - quod ad delineatam ecclesiæ atque hospitii sedema
lloSpitalis Sancti johannis ruinæ et Sanctæ Mariæ Latinæ
Scclesiæ reliquia veterem illam descriptionem accuratissime
factam esse testantur.
ouomodo situm fuerit llospitale scimus circumscri
bebatur enim ad septentrionem platea quæ ante S. Sepulcri
ecclesiæ portas erat. et via Palmarioruml g ad occasum Pa

l. v. lleyd. Seschichtc des chanlehandela i. passim.

iit lioc nomine designabantur palmarum venditores. quas peregri
 - eo -
triarchæ vias ad orientem et meridiem angiportu quia a
Palmariorum via ante Sanctum Sepulcrum profectusy ad
meridiem inter hospitale et S. Mariæ conventum tende
bata deinde. ad occasum vergens. praeter hospitalis ædifi
cia sub nomine viæ bavidis ad Patriarchæ viam pergebat.
Sanctæ Mariæ Latinæ ecclesiam quaes quum hierusalema
soluto tributo. ingressi sunt crucigeri. servata est. multi
conspexerunt g ad meridiem ecclesiae lnventionis S. crucis.
juxta S. Sepulcrum erat

peiiun
fammi/man
xvp
j
l.

Puga
bimari-ht z at
er/
ly i
xxi
e
oo
/ t
lr ffi/nu fit/flirn
q .
xtf
v

//// /h/ // //S 1

i
i
/

i
x
b

A qua discernendæ sunt S. Maria Majon quæ inter

hospitale S. johannis viasque S. Stephani et Palmario
rum stabatt et S. Maria Minory quam. ad usum hospita
lariarum mulierum dicatamg anno circiter mo Suewulfus
adspexit.
ouæ omnia cum hxordio concordant

nantes quique. in iam rcditurL velut peracti itineris signum

emebant. tvide hrno llflal de la cile de llierusulem apud itinerairrs
frangur p. SiL
 ..Sl..

S. - quod ad Senedictorum in Perram Sanctam ante

Sella Sacra adventumy non magis auctorem Sxordii men- -
titum fuisse deprehendemus. Mam ut cuillelmum Pyren
sem. cui quum. ut antea dictum esty quædam objici possint1
nonnulli credere dubitant. a præsenti judicio testem remo
veamus. sunt alii quorum ope utemur. ut Senedictinos
revera liierusalemy nondum inceptis Sellis Sacrisa venisse
planum fecerimus
quod prius quam aggredimury evertenda sunt omnia
quæcumque ad ncgandum illum Senedictorum adventum
P.-A. Paoli in via congesserit.
ij Primum. Senedictorum quorumdam scilicet ftocci
Pirri. Mabillonis. Ptuinartiit et Acheriia opinioni innititury
qui Senedictinos tum primum in S. Mariæ de dosaphat
atque in S. Mariæ Latinæ apud hierusalem ecclesiis.
quum regio a christianis domita estr consedisse confidunt.
Sit gravis illorum sententia. sit etiam eo gravior quo
proniores ad longius producendam ordinis sui originem
essentp concedo z quid inde sequitury quum pro iis scrip
turæ non pugnentt
ui ouæ Senedictinos llierosolymis eo tempore fuisse
significantp ponderibus suis examinat P.-A. Paoli. inge
niique acumine penitus perspicit Amalphitanos multa anno
mas sive ltlSi condidisse. et rPerram Sanctam adeuntium
prohibitas aliquandiu lxo seculo. iterum initas fuisse pere
grinationes. latinaque sacraria ibidem ante crucis prædica
tionem exstitisse fateturg sed. quod attinet ad xll seculi
finem. integram superesse quæstionem asserit. quod. ob
mala et vexationes quibus. xlo seculo desinente. oppressi
fuerint christianiy quæcumque Latini fundavissent in vanum
tum abierint.
lda quidemy tacentibus priscis llistoriarum scriptoribus.
Paoli tingit ac conjicit g sed quantiscumque vinculis isti cum
Senedictinis alligati fuerint. quantacumque auctoritate
valeanty nonne e mero eorum silentio aut nulla aut imbe
cilla nascuntur argumentatl
nil ftefert deinde crucigeris flierusalem ingredientibus
 -eg
Syrios et Armeniosa sponte duces factos. reliquias detexisse z
quam curam SenedictinL si in urbe fuissent. sibi vindica
vissentg additque tum Petrum Srmitam anno mea tum
comitem kobertum Plandrensem. paucis ante annis. urbem
invisentes. privati cujusdam christiani domum devertisseg
qui. si adfuissent lSeuedictinil nonne apud eos devertissentf
Superiori simile est istud argumentumg nam ex eo quod
unus non alterum adierit. quo jure neminem fuisse alterum
contendisl ouidy si Petrum liremitam. anno mss. non
Solymas esse intratum constiteritf - constat z recentiores
antiquitatis investigatores Petrum non iter ad urbem
perfecisse affirmanth . .
Apparet ergo Paoli. negaudo magis quam probando.
argumentatum esse. Sed fac vera ab eo dicta fuisse. et
S. Penedicti monachos eo tempore quo comes advenity
pestibus simul atque ab hostibus circumventos. aliquandiu
l-lospitale deseruisse atque llierusalem excessisse. ouid ad
reml Mum inde conficiendum est ljlospitale non ante Sella
Sacra exstitissey nec ab Amalphitanorum institutis initium
cepisse l -
Ptevicta Paoli opinione. nostram. Senedictinos scilicet
hierusalem ante Sella Sacra fuisses nunc explanaturi
sumus.
ouam tres sunt rationes quæ commendent et verisimilem
faciant t
ij Prima inde nascitur quod jam a ixo seculo Senedictini
llierusalem sederant g
nj Secunda ex hoc quod. xo et xlo seculis. vicina Amal
phiæ regio Senedictinis monasteriis redundabat. ut de
Monte cassino aut cavea taceamusy sit satis commemora
visse et Scalam. et illavernataim et montem cerbellianuma
et Pigellulam tPogez-olaja et Minorum tMinoriL et Ptavellum
tltavellosl
crescit etiam fides si llospitale originem ab Amalphi

1. liiann lnvenL des Leltres hisL des croisadesj p. gk - lLllagen

meyen Peter der Sremite tLipsiæy iting p. SS-Si et SM-Stll.
a M. camera. Memorie di Amal/L l. ita-sa
 -SS

tanis. quod mox procul dubio erit. duxisse admittimus.

onis est qui miretur monachos illius ordinis a civibus suis.
ad administrandum hospitium ultra mare conditumy electos
fuisset
ouo ex monasterio deducti fuerint. ambigitur s pro monte
cassino stat vilissimus quidem auctora Sylvester Mauro
lycusl g pro monasterio cavensi auctor quidem recentissi
mus quia quamvis conjiciat plura quam demonstret. vero
propior. si quis caveam multis cum Amalphitanis necessi
tudinibus sociatam fuisse reputett esse videturi
mi rPertia est validissimag accipe unde oriatur. veter
rima quædam fratris cirardh qui primus hospitali præfuit..
S. henedicti vestitu indutis imago Amalphiæ eratz quod
eo etiam majorem vim adipiscitun quo recentius fueritarti
ticis opus. h am si primo ingenii mentisque impetui cessissety
ad similitudinem hospitalariorum. suo tempore viventium
et ipsos a henedictinis oriundos esse negantium. habitum
illum expressisset. quum vero henedictinam vestem de
pinxeritt usum antiquitate sacrum. moremque hominum
memoria asservatum vel invitus secutus est profecto i
ouare. quanquam non certa est. nos tamen trahit quæ
henedictinis favet sententiap nedum Paoli dictis assentiamur.
li. - ouod ad originem a Melchiore repetendam.
auctora ut cujus argumentatio omnino cum ratione consen
tanea sita crimen levitatis effugit
S. - ouod ad munerap item z quippe quæ. ex iis quæ
tradita hominum mente. aut in codefridi de hullione charta
inscripta sunt. revera facta esse certum sit.

L istoria sacra. inlitolata Mare oceanoy di lutti le religioni del

mando thlessinæy itiva in-fol.j. S. Maurolycuss Messinæa medio xvio
seculo. natus. historiæ. litterist mathematicisque studiis tantum incu
buerat ut a Philippo ut hispaniæ reget bibliothecae Scorialensi ad
scriptus. manuscripta græca et orientalia per omnem liuropam indagare
jussus fuerit ln Siciliam redux. regimen abbatiæ de ltocca Amatoris
suscepit
ih P. cuillaume. Le lvavi cavensi nel Mediterraneoy durante il
medio Svo tcaveæl leva iii-auy
S. M. cameraa Annali in p. van-vanL vide oocumentum x1x.
 -sq..

ti - quod ad e. de Sullione privilegiumv eo quasi fun

damento. ut ita dicam. non solum de donis sed de ceteris
omnibus innititur disquisitio.
utinam vero charta in qua illud inscribitur falsa non siti
quam si penitus perspexerimusy mendosam agnoverimus
esse. Salva quidem maneat auctoris fides z qui. quum ipsi
codefrido de hullione chartam fere integro seculo recen
tiorem attribuit. imprudentia nec fraude erravit.
hle erravisse quidem ait lSosiol g errat et ipse. hedac
tiones enim alias cum aliis confer z temporum notas corruptas
fuisse. indiciaque inter se dissentire fateberisa nempe in
dictio 1 ad annum l lSS. epacta ti ad annum llSi spectant.
habemus ergo chartama anno ilSS aut llSi exaratam.
ne qua quum esset pronuntiandum. omnes cunctati suntg
nobis quoque esset unde diu multumque penderemusy nisi
nodum. fortuna favente. expedire contigissett invenimus
scilicet chartam qua ccedefridusa tertius hrabantiæ aut
Lotharingiæ duxa quum Solymis anno l 1SS versaretur. hie
rosolymitanum hospitale ædibus hospitiip a se hruxellis in
allodio de Prigido Monte tcaudenbergl conditiy donavith
quidquid id est. eam chartama cum omnibus temporum
notis etiam inter Se discrepantibust bona et sincera fide
noster edidit. bifficilius equidem hosio crediderim quia
quamvis omnibus in manuscriptis temporum indicia pugnent
inter se. chartam eamdem. sublata omni temporum contra
dictione. protulit.
1. - quod ad dohannem haptistam patronum ordini
præponendums hoc quoque codefridi privilegio fulciturg
quod falsum esse. inconcussa quidem ejus fide. confirma
vimus.
videntur enim hospitalarii ad id vehementissime incu
buisse ut haptistæ. nec hleemosynario sese subjungerent.

L liosioi belli isloria della S. lieL et ilL militia di S. aia cierosoL

tan impr.. venetizey inest 11 lS.
i keperietur in Appendice. dissertationi submissa charta latina
de qua hic agitur.
i hosio. belli istoriaa ia 1S.
 -es..
ouippeg ineunte xiw seculo. jam longum tempus exactum
erat. ex quo primum id honoris Sleemosynario tributum
erat fluic opinioni prælusit primus cuillelmusmyri archie
piscopusi z u lilrexerunt etiam in eodem loco altare in ho
norem Seati johannis lileymonm u l-lujus metropolitæ
a auctoritate confisus. dacobusy cardinalis de vitriacm ita
plane dixitiy post hunc johannes yprensisi ouam famam
quums magis ac magis per homines grassatam. liospitalarii
nihil antiquius haberent quam ut restinguerenti refellere
lixordii auctor conatus est.
ut simplex. sic potens illius est ratiocinatio. codefridi
de Sullione chartam. in qua de quibusdam liospitali Sancti
johannis Saptistæ donatis agitur. depromit. johannem
insuper lileemosynarium omnia quæcumque illi erant.
pauperibus ita largiri solitum esse. ut apud liierosoly
mitanos summa reverentia coleretun ideoque facillime
ordinis ad opitulandos pauperes instituti patrocinium a
fidelibus accepisse animadvertit.
crraviora erant ista argumenta quam ut multa adjici
possentz sunt tamen quæ licet recognoscamusz
l. - Primum advertit Paolii monachorum ordinesy ut
quorum multum integros ritus intactosque usus per omne
ævum habere intersita ne ab uno patrono ad alterum defi
cianta ac præsertim ne unum cum altero confundant magno
pere cavere ltaque quem recentioribus temporibusy eum
dem et prioribus patronum liospitalarios coluisse verisimile
est.
i - neinde cuillelmum rryrensem. cui omnes postea
temere confisi sunty quod odiis sit infensus l-lospitalariis.
suspicit.
S. - ceterum liospitalariosa quum Latinam liturgiam

1. L. xvnn c. v. vide supra. p. er

a llisloria flierosolymilanm cap. inv. vide supra. p. ea
it vide supra. p. ea vide quoque P. M. Paciaudii de cultu Sancti
johannis baptistæ antiqui-tates christianasy komæ mss. dissert. vu1
p. nili-a .
la belli origine ed ialilutoa p. lii
 -es..
sequerentur. haptistze uni e Latinis sanctisy libentius quam
hleemosynarioy e cræcis uniy fovisse Paciaudiusi existimat
Sed nihil firmius esse potest quam si quis chartam. cui
haptistæ nomen inscribatun in medium producat. ouare
ceteri historiarum scriptoresa quia non satis in lilxordim in
quo nosy commorati fuerant. undique hujusmodi diplomatay
anno iogg cui ordinis initium adscribunt quam proximay
eruere in lucem conati suntg inter quæ bullam. a Paschali
no anno i i 1 S factamy multaque xno seculo scripta memoranti
Paoli quoque i dum tempora strictissime definire tentat.
ex confirmatis donationibus dona anno titio aut fioi
oblata recognoscih chartasque et quibus illa darentur et
quibus data confirmarentur ad eumdem Sanctum spectavisse
explanat.
lilx his igitur quæ sigillatim exposuerimus. apparet
quanta sit auctoritate fr. cuillelmi de S. Stephano oisqui
sitioy et quantopere nosa hospitalis initia jamjam narraturos.
adjutura sit.

lll. - PltotltMllfM sururonun

ouum. Petro diAubusson magistro. decretum est ut Sta

tuta non jam pro temporibus sed pro rebus ordinarentury
idoneum id visum est ad retractandum Miraculorum textum.
quæy Protemii more. Statutis adjacere solebant. Statuta re
colligere jussus. Miracula quoque novo ritu composuit
cuillelmus caoursinus. hhodiorum vicecancellarius et secre
tarius.
hic. sive. desinente xvo seculoa mentes hominum immu
tarentur. et ipse minus ad credendum inclinaret quam ut
tot et tanta Miracula acciperet. sive ingenii sui natura vera
libentius quam mira indagaret. quiquid id est. nihil fere
earum rerum quæ in prioribus conscriptionibus erant
superesse voluit.

l. ne cultu S. loh. Sapt.. diss. vn.

i ibidem .
S. belli origine ed isti-tutor p. efi-1
 ..s1
conspexerat in primis zachariæ miraculuma in quo de
Machabæis bavidicoque sepulcro agebatur. lnde profectus
est ut emendaret quidquid ad dudam Machabæum aut ad
hircanum pontificem. aut ad Salomonis templum. a
Machabæis iterum ædificatum. pertinebat.
Ab ipsis Machabæis ordinem deduxita et quas vices aut
xenodochium. in illis temporibus Solymis conditum. aut
yliemplum usque ad imperatoris hadriani ætatem subiissent.
narravit. ha mera est historia Sacra. Addidit christumy
quum in terra agereta saepius hospitale invisisse g posteaque
christianos sævissimis supplicis esse excruciatosy omniaque
quæcumque christianorum erant de medio sublata esse.
illum. inquit ille. crirardusa postquam ad Sancta Loca
peregrinatus eratj hospitium ad dudæ hircanique exem
plum cxstruxit. quod quando factum fuerit. nondumne
incepto hello Sacro. an peracto. non ab eo declaratur.
llenique paucis de haimundo de Podio. crirardi succes
sorea aut de contirmatione a Lucio uo hugenioque mo pon
tificibus indulta adjectis. subsistit narratio.
cujus si summam exprimere tentamus. duo tantum hæc
asserunturz primum hospitalea a Machabæis conditum. ad
hadriani tempus perstitisseg secunduma cirardum eversa
ad xnn seculum instauravisse tim quanquam non magni
sunt ponderisa tamen exponere operæ pretium fuit. ut qua
ratione Miracula sensim et paulatim ad vera redacta fuerint
clarius appareret.
illextus in Appendice jacety latine expressus ln omnes
autem linguas e decreto capituli generalis. anno litis
promulgatm translatus est 1.

1. heperies versionem latinam in codicibus fiibL fiq. 1h. Philipps

apud MiddlehilL nis nra et ssoyg - versionem gallicam. in codicibus
SibL Parisiensis gallicis nis seca lassa et SSiSSg llibL Arelatensis
no iovi et Archivii folosani 1 no i chartulariorum S. johannng - ver
sionem italicam in codicibus liibL Sraidensis tMediolanii AP. x. im et
Palatii Lambethiani Londinensis nu ing - versionem hispanicam in
codicibus lSibL nationalis Matritensis il sa et Musei llritannicL in
addit. manuscr. cassa quamvis ex decreto capituli generalis constet
Statuta octo linguis translata fuisse. nulla manuscripta anglico aut
germanico sermone invenimus
 llL
rfliSllllMoMA SPPlclALlA
li SfllArPllrflS lioSPlrllALlS exeamus

Mec sunt prætermittenda quæ educi possunt e carminibus

per christianas gentes vulgatisy in quibus clarissima quæque
crucigerorum gesta enarrantur. ouod genus operis per
Medium Aivum fuit uberrimum. ouæ de carolo Magnoy
bellum Sarracenis trans montes inferentea memorabantun
quum jam in eo essent ut ævo senescerenta accedentibus iis
quæ trans mare gesta sunty iterum effloruere. unde nata
sunt plurima carmina ad rllerram Sanctam spectantia. in
quibus confiandis nonnulla e chronicis assumpta erant.
ouod sua quoque l-lospitali fuit laus apud poetasa testantur
hi versusz
u or commenche canchony ja meillor nlen orres.
u comment Acre fut prise et les autres chitesy
u lit Sur et rfabarie ou lllurc avoient mes.
u linsi com des barons fu li lemple peuples
u lit llospitaus assisl ou lhesu fu sacres 1. n

li significant e communi stirpe ramum quemdam ad insti

tutionem lempli liospitalisque pertinentem crevisse. oni

1. vide Leroux de Lincy. Analyse du human de godefroi de

licuillon tbibL de flic des ch.. n1 p. asa-coi ex codice bibl. nat. Paris.
gallico -1zsea. f. iis by kecensionem haud dissimilem reperies in mss.
ejusdem bibliothecæ gallico izssa f. iae b. tcf li. Pigeonneam Le
cycle de la croisade tlSiPL p. iiy atque P. Meyer. liomaniaj ad annum
iare cmense januarioi
 .sg
sperandi locus erat fore ut erueretura rami alius. truncati
quidema instarp qui ad Accon et Ascalonem pertinebat l.
lrritus vero labor noster periit. Mobis enim perlegentibus ma
nuscriptos codices nondum explanatos. inter quos præcipue
rllaurinensemila qui carmina quibus chansons cfAntioc/ze et
de jerusalem inscribitur titulus continent. unus tantum
ramus inventus qui ad Pemplum spectatg qui ad hospitalep
etiam nunc latet.
quem si quis. nobis feliciort detexerita valde gratulandum
erit illi. rPum enimy recisis quæcumque ornandi gratia poetae
adjecerinta nonnulla certaa et narraturis hospitalis originem
accommodatissimay suppeditabuntur. hla est causa cur tes
timonia illa popularia notanda esse senserimus.

1. lid. lleitfenberg cede/lroid de Souillon tLe chevalier au cij-gum

hruxellisq ies/a ad calcem vol. llliil.
i codex Athenæi raurinensisi Lun ea
PASS Posrunlon
lllSrlloklA oklclMlS

lioSPlvllALAltlollllM .
 PAhS lL

lllSiPcPtlA chlclMlS.

cuæ in Perra Sancta gesta ante hella Sacra fuerinty den

sissimis tenebris involutay in lucem proferenda nemo satis
curavit.
vix ab urbe hierusalem a Persis ffi l ij capta ad eamdem
a rPurcis occupatam fi tlStij. unam et alteram ad bellum aut
rapinas et ruinas pertinentem rem commemorant. unde
temere quidam. ut opinamura peregrinantes ad S. Sepul
crum christianos ab incolis expilatos vexatosque atque
excruciatos fuisse arbitrantur.
ut enim fanaticum Sarracenorum furorem interdum
sæviisse fatendum esta sic tempora pacata fuisse quædam.
et peregrinantibus commeatus liberos patuisse. homamque
cum hierusalemy mediis intervenientibus peregrinantibus.
mutua ac perpetua societate junctam esset et summos ponti
fices ilieroSolymitanis patriarchis quum in spiritualibus. tum
in terrestribus favisseg christianos quoque viatoribus per
fugia et templa paravisse unde corpori et menti solatium
subministraretun carolumque Magnum ejusque successores
suæ tutelæ rPerram Sanctam duxisse constat
hrgo ante hella Sacra. quibus et quantis cum orientalibus
occidentales commerciis et consuetudinibus communica
verint breviter anquirendoy commorabimur in iis quae de
hospitiis condendis inveniri possunta ut inde primas hospi
talis originesa discussis nubibusp explicemus
 -1ll..

l. - PklMA nosprrm LAPlMA m mam saucrm

A prioribus humanae salutis temporibus locorum sanc

torum mos fuit invisendorum. Mequidquam lladrianus. anno
lgth statuas dovi et veneri in urbe liierusalem erexitg non
modo non pauciores eodem tetenderunt sed. ex quo in ipsa
veneris templi sede ecclesiam Sancti Sepulcri constantinus
æditicavit o. crevit in dies et numerus et impetuso.
linimvero exstiterunt ad tertium aut quartum seculum
octo peregrinationesa intra quartum quinquet intra sextum
octoog ex iisdem temporibus septem locorum itinerumve
descriptiones. quarum antiquissima. anno SSS edita. ab
urbe Surdigala deducitur ad urbem flierusalemy etiam
nunc supersunth
in iis autem de viris qui. quum natalium aut virtutis aut
dignitatum commendatione principem obtinerent locum.
scriptorum oculis et menti observabanturv agitur tantumz
quid vero de turba sine nominel Monne multosa quorum
nulla memoria superfuit. confluxisse l-lierusalem merito
crediderimus i
ouæ quum ita sinty quid mirum si peregrinantibus parata
fuerint perfugiay in quibus et quæ ad solandos atque exsa
tiandos animos. et quæ ad reficiendum aut sanandum corpus
necessaria sunt. nanciscerenturi liljusmodi certe consilio
S. oregorius Magnusa desinente vi seculot Probum abba
tem qui quum liierusalemo tum in monte Sinaiz hospitia
erigereta et miseros opibus sublevaret. sponte sua misiL
lncepta operao capta paucos post annos a Persis liieru

l. ill illobler et A. Molinierg itinera llicrosolymitunm etc.. latin.

fjenevæy passim. .
i l.alanne. ves Pelcrinagcs en rci-re Suiule auanl les tiroisudrs
nam iii-sim p. l.
lt Lalanne. ibidcmy p. iii-i
i. 11 llobler et A. Molinieig loco cilulog passum
a vide in Appendice nocuinentum l.
ti vide hocuuientuln ll.
 ..1s...

salem calix templisque et sanctorum reliquiis violatis.

periisse aut valde laboravisse ex historicorum testimoniis
aestimandum est. Sed victo tamdem post continuatas per
decem annos victorias chosroe. heraclius imperaton in
urbem victor ingressus. christianorum cultum in pristinam
sedem ac dignitatem redintegravitk Mec longa felicitasg
nam quum jam respirarent a metu atque a commotionibus
acquiescerenL ingruerunt Sarracenig hierosolymamquep
anno esse. ceperunt.

lL - lMPhkAfole cAhoLl MAolM PAlllkoclMlchlL

Sed ne majora vero tingamusa intermiserunt nonnun

quam injuriæ sævitiæque et insectationes. hegnantibus
calyphis ex domibus ommiah et Abbas. non secura quidem-y
sed tolerabilis christianis vitæ conditio facta est. eta auc
tore Aroun-al-haschid usa-soej sperandi fuit locus. ham
cessantibus odiis. junctum est inter christianos reges et
calyphas legationum commerciumg missi enim ad eum a
Pippino legati. Sarracenos legatos secum reduxeruntz quos
Pippinus benigne magnificeque excepiti carolus quoque
eadem via sic perrexit ut. missis anno igi atque iterum
anno voa in ferrem Sanctamp legatiss magna atque utilia
adeptus fuerit z quippe cui calypha Aroun-al-haschid ut
ejus potestati adscriberentur Loci Sancti concesserit.
ouæ res. magni quidem momenti. non ita facilis fuerat
Priores legati. Lantfridus scilicet. Sigismundus et lsaac. qui
anno 1g1 Palæstinam inviserunta ad quid tetenderint in
certum z non ad patrocinium adipiScendum studuisse
videntur Sg elephanto aliisque muneribus donatos propriisque
legatis comitibus remisit calypha. l ouod quum cerneret
hierosolymitanus patriarcha opportunumque tempus fore

L cuillelmus fyrensis. l. l.
i vide oecumentum lll.
a vide oecumentum nu
L vide oocumentum v.
 -1s
ratusy ad carolum diaconum allegavit quiy oblatis veræ
crucis reliquiis. patrocinium rogareth
hursus hierusalem carolus nam presbyterum e suo
palatio. zachariam nominea cum patriarchae legato remi
siti nos ut documentis infra jacentibus apparet. bene
cessitsa et zachariasa duobus monachis comitantibusy uno de
monte clearumt altero de monasterio S. Sabæ. qui ad
carolum Sancti Sepulcri et calvariæ claves et vexillum.
patrocinii signum. deferreL in cralliam rediiti quod munus
utrum ob utilitatem concedentisg an ob majestatem atque
auctoritatem optantis condonatum fuerit. lis est sub judice g
quam late vero patueritp a comite hianta didicimusz qui
patrocinium illud tutelæ qua per novissimum seculum
illerram Sanctam Prancorum reges tutati suntp simillimum
fuisse contendit. quotiescumque enim de christianis aut ab
occidente oriundis et libera conditione usisa aut sultano
subditis et obnoxiis. Prancorum reges tantum non impe
randi protestatem habebantg judicandi et regendL sultano
summum imperium retinente. officio fungebantur. hoc
interest tamen inter ixm et xviiim seculum ut illo nondum
a crræca Latina ecclesia separata fueram hoc vero crræcus
patriarcha. pacta quadam communione cum Latinis. chris
tianis omnibus crræcis Latinisque Syriisque et creorgianis
jura dabat i
Plures exinde legationes factas fuisse i et carolum

1. vide bocumentum vL Super reliquiis ad carolum missis1 cf.

Annales liinhardi ad annum igSy lvlinhardi Puch annalesy et Poetam
Saxonicuma v. asa-ea tPertzt Monumenla germaniæy n isat asl-y asa oti-lt
i vide bocumentum vlL
bu
ul . vide bocumentum an
. vide bocumentum lx.
. La donation de llugues1 marquis de rosc-tinet au S. Sdpulm-e cl
les dlablissementsi lalins de jcrusalem au ar sicclc tParisiis1 isse in-wa
lloc in opere comes ltiant testimonia. quæ in t lnventaire des Lellres
hisL des croisades v tractanda indicaverat. tractata adhibuit
a a ceorgius..... patriarcha constitutus super omnes christianos qui
u sunt in ierra hepromissionis n tSernardus Monachusp itinera ad
ann. ttim apud llinera llien lal.. lv am
1 vide documentum x. - Legationum seriemy ab anno soc fre
quentissimarum. exponendi non est hic locus Sotandum tamen esty
 ..11
arctiore in dies foedere cum Aroun-alrkaschid sese devin
xisse certi sumus. adeo ut ex capitularioi anno Sltl latoa
a de eleemozina mittenda in flierusalem propter ecclesias
a bei restaurandas in proximo natali bominin iy modus
harum pecuniarum in orientem transvehendarumy velut ex
lege. statueretur. bocumento quoque sint multa ab eo
ædificatay quæ per Medium ævum a Latinie n titulo ab iis
quæ condiderant crræci distincta sunt i
oualia quantaque fuerint non satis liquet. Attamena codi
cibus juvantibusy hospitium aut hospitale quoddam a
S. ciregorio. anno sos conditum. exstitisse novimusg ea
fuit prima liospitalitatis origo. Patebat peregrinanti cuique
domusy quam contingebat S. Mariæ Plcclesiæ multis in
valle dosaphat prædiis donata. amplissimaque bibliotheca
instructa. Ante hospitale macellum extendebatury in quo
sibi quisque locum mercatores conducebant s.
Monachi. gente PrancL qui hospitii administrandi curam
susceperuntt ex ordine benedictino - quod maximi momenti
esse ostendatur - haud dubie erantz nempe eos quæs

imperante carolo. kodbertum anno eos in orientem missum1 mona

chosque invicem. qui vex-illum secum attulerunt anno sec. primosque
calyphæ nuntios sequenti anno in Suropam pervenisse Plx quo alios
annis soaj sua et sua a patriarcha legatosy a calypha autem anno SM
Abdallahy qui carolum horologio donaret. deputatos constat tiiianty
lnvenL des Leltres hisLv p. 111 n. s et p. iaa n. aat
L canciani. Leges barbarorum antiquæy ms zoa - cf. Lalanne.
bes Pelerinages en ferre Sainta p. l
i llianty 1nv. des Leures hist.. p. lii1 n. se cf. chanson du voyage
de charlemagne ol jerusalem v. eos ted. lioschwitzj p. est
S. c ne lilmmaus pervenimus ad sanctam civitatem ierusalem et
a recepti sumus in hospitale gloriosissimi imperatoris karoliy in quo
i suscipiuntur omnes qui causa devotionis illum adeunt locum. lingua
c loquentes komana cui adjacet ecclesia in honore Sancte Marie. nobi
- lissimam habens bibliothecam. studio predicti imperatorisa cum duo
q decim mansionibusa agris1 vineis hortoin valle .losaphat. Ante ipsum
c flospitale est foruml pro quo unus quisque ibi negotians in anno solvit
u duos aureos illi qui illud providet n tbernardi Monachi ltinerariumy
apud itinera ihera latu p. am - idem in cuillelmi Malesburiensis
destis heg. Anylorumv l. lv1 c. SS ted. flngL llisL sec.l p. SSzL -
vide etiam bocumentum xu et cf. kiann 1nv. des Lettres hisLa p. iej
n. et et Lalanner nea Pelerinages en ferre Sainla p. 1
 ...1a...

tionem dogmaticamr de qua diu pependerant ad papam

Leonem lll. qui rem ad concilium anno Stli apud Aquis
granum habitum transmisit. detulisse. ex controversia quæ
ad nos tota asservata est. exploratum habemus 1.
Marrat hernardus Monachusi eo tempore quo in iler
ram Sanctam advenerit tcirca svot henedictinos in urbe
prope S. Sepulcrum resedisse. sive a tempore caroli Magni
sedem mutaverinh sive - quod verisimilius est -- monas
terio suo Montis oliveti hospitium intra civitatis moenia
peregrinantes excepturum. addiderinti
oni primi a carolo imperium acceperunta patrocinio quo
que illo functos esse duo demonstrant z hinc unius denarii
tributufm quod. ab unoquoque manso regali exactumby qui
proficiscebantur ad Solymas invisendas tquorum unus etiam
nobis notus nominejli eo transportabantg - illinc legatio
quam Ludovicum Pium anno SSf adire calypha jussith
onde satis manifestum est christianos bona consuetudine
cum orientalibus ad id tempus usos esse. testantibus insu
perlheodosio patriarchas a quo litteras acceptas ad octavum
ex toto orbe convocatum concilium helias1 transtulita et
hernardo Monachoy cujus opus anno circiter S1tl scriptum
est..
Medio lxo seculo debiliores erant caroli Magni succes
sores quam ut christianis in rllerra Sancta laborantibus suc

1. ne hac controversia P. Lequien in S johannis bamasceni operum

prooemio tp. vil-vim disseruit
1 vide superius1 p. m n. S.
li vide de vogue. Sglises de ferre Sainlq p. ilii-a
ln vide bocumentum le
i vide oocumentum an cn ltiants lnvenL des Lettres histw p. ia
n. ffi
ti vide bocumentum xlv.
1. a Multam benevolentiam ostendunt Saraceni in nosa licentiam
c nobis præbentes æditicandi ecclesias nostras1 et tenendi sine prohi
c bitione mores nostrosy juste agentes et in nullo nobis injuriam vel
c violentiam inferentes capt-st fheodosii ad 1gnalium. apud MansL
u cena xvii im cf. am n hunc textum refert liiant. lnventatrc des
Lettres latet. p. lai n. m
S. itinerarium hernardi Monachi apud itinera flier. lat.t p. eos
in
 -1g...
currerent. itaque ab occidentalibus sensim imperatoribus
ad orientales patrocinium recessit atquet ut ita dicam.
migraviti g quæ res. postquam omnes diu fefellerat. anno
ioel publice pronunciata esty christianisque consulendi mu
nus ab eo tempore usque ad hierusalem a rPurcis novo-sp
expugnatam imperatores constantinopolitani retinuerunti
Palleretur vero qui christianos. idcirco quod illa accidis
sent. sævissima perpessos esse putaret. Mullo modo inter
ruptæ sunt peregrinationesg etiam tum dona hierusalem ab
Anglis præcipuey largissima advehebantur at magnaque
epistolarum aut nuntiorum inter crræcam ecclesiam et Lati
nam crebritas eratin Mulla ergo causa erat cur instituta. de
quibus agiturt xu seculo labente. perirent. Pieri potuit for
tasse ut zimisce et Phoca tannis eos et avi-sp rPerram Sanc
tam invadentibus crræcorumque imperio submittentibuss et
Solymis ab Ailgyptiis occupatist christiani nonnullis in dis
criminibus versarenturg sed pax pristina prius restituta est.
quam quæ Latini condiderant everterentur. certissimi enim
sumus Latinorum hospitia anno SSS adhuc exstitisse et
floruisse. quum hugo. marchio illoscanæ et uxor ejus dulitta
S. Sepulcrum et h Mariæ Latinæ monasterium plurimis
bonis ditaverunth hiennio postea tggSl dohanni papæ xv
orestes patriarcha legatos miserata qui de ecclesiastica dis
ciplina et litibus apud pontificem agerenth - lix plurimis
etiam tum optimatibus tum feminisa qui sanctorum locorum

L Anno alii patriarcham hierosolymitanum ab imperatore constan

tinopolitano muneribus donatum constat. v. ltiantv 1nv. des Lett. histq
p. ia n. id - Sub idem tempus tanno ducis Petri candiani 1v. id
est gilyy veneti c zelo catholicæ tidei cupientes constantinopolitanis
u imperatoribus satis/iactare qui ad recuperandam terram sanctam
c operam dare proposuerann commercio cum Sarracenis abstinere
c decreveranmL nanduli chronicon apud Muratoridtet ltalia scriph
xu. mox r
w. kiant. loc. cit.. p. iiti n. 1ti.
a vide vocumentum xv.
in iliant. toc. citv p. est n. S.
s. vide bocumentum va
ti. Leonis SpisL ad reges Pr.tPertz. Monumenta liermanircy miscet
 -so..
invisendorum. sub idem tempus. votum solverunt securum
iter et tutum fuisse videturi .
lneunte vero xio seculop ad liakem Siamrillah libidinem
uoiop omniaa una excepta Sethleem basilicay cui peper
cisse victores novimusy christianorum ædificia1 atque impri
misy credo. Latinorum ecclesia. deleta sunth
Srevis quoque ista christianorum insectatio t reclamante
enim universo christianorum gentium consensua inita sunt
colloquia. mortuoque liakem quum baher filius. magnis
constantini ix Monomachi sumptibus. cum Michaele v ad
pactionem venit t qua juvante. aversa iterum ædificari
ceperunt. annoque lll-im Micephoro patriarcha præeuntey
sunt perfectai

llL - AMALPlilPAmokuM AnvSMftS

il Mariæ Latinæ quæ sors interea fuerit. quibus aut

auctoribus aut temporibus aut sedibus iterum exsurrexeriu
indagare nostra refert.
crræcos monachos citius quam Latinos in desertas sedes
rediissey atque li Mariæ Latinæ operam aliquandiu minis
travisse probabile estz narrat enim quon Skkehardus
a hospitale nunquam defuisse in jerusalem ni lixstant
quoque cujusdam kutenicum pagum incolentis codicilli
tttlij quiy quum Sanctum Sepulcrum divitiis augere decre
visseta Sophronium. crræcum patriarchamp ad dona reci
pienda designavit lh

1. comes kiantv La donation diai-victa et dlAquapendenle au S. Sd

pulcre. passim.
i ne everso S. Sepulcro vide ltadulphumclabrum tPertz. vn. p. SAL
wilhelmum codellum tliisL de la francia x. am wilhelmum
iyrensem ilice des hisL occ. des croisq iv iot crræcosque et Arabos
historicos. invenies quoque in oocumento xvn textum quo Latinorum
ædificiorum vices certius exponuntur. cf. de vogue1 Sglises de ferrc
Suinle1 p. il/nSg itiaim 1nv. des Lrltres hist.. p. aa
S. ne hac refectionel v. liiant. lnv. des LelL hist.. p. sa n. a-m
la iir/n ljrang. liierosolymitas c. tit at ted. l-lagenmeyen p. istl
s. Martene. fhem Anecdq ia nii
 ..g1
Advenerunt tandem Latinig Amalphitanis quæy postquam
ab zflgypti calypbis occupata est Syria1 concessa fuerinty
in priore hujus parte. testibus hinc Suillelmo lPyrensi et
jacobo vitriacensL illinc Amato de Monte icassino et
Marino Sanutoy qui nequaquam ab illis pendebantv jam
exposuimus l .
ne tempore anceps quæstio. Plerique xlo seculo medioa
de vogiie autem inter annum mm quo llakem in chris
tianos sævire desiit. atque annum mea quo Prancis mona
chis Mouzzafer sultanus præsidio esse incepit. ea facta
fuisse censenti Sed quum sint qui sultani privilegium inti
tienturp non facile est judiciumag hoc tantum certum ante
annum imo evenisse g tum enim demum regno Adgyptii
calyphæ sublati sunti
quo situ l liodem quo a Latinia v i cujus in vicem excitatæ
fueranta Amalphitanas ædes stetisse opinorg orientis enim
apud gentes omnia durare immota solent. certis quidem
iudiciis indigemus quotiescumque vero describuntur ea
quæ carolus condidit. significari et delineari videtur ipsa
sedes in qua hospitium et ecclesiam Amalphitani exstruxe
runt.
ceterum si quis animadvertit futurum fuisse ut christianis.
quibus quartam tantum urbis partem incolere licerety
angusta ad ædificandum loca paterent. eaque potissimum
quæ plurima fidelibus commemorarent deligenda viderentun
non temere Amalphitanam ecclesiam dirutæ ecclesiæ non
solum titulum tibi b. de la Latinej. sed etiam locum usur
pavissey et cum hospitio in ipso situ. in quo priorum aedifi
ciorum reliquiæ jacerent. exstructa fuisse existimabimus.

l. quorum quam fidem unicuique adhibere debeasy vide superius.

i ne voguej Sglises de ferre Saintea p. illa
S. Privilegii auctoritatem parum gravibus rationibus impugnare
videtur lieyd caesa/Lichlc des Levamehandels im illiuetalterv n llli/ys
quippe qui falsum nusquam esse documentum demonstret.et ex concessu
iiierosolymisv anno mss. ut guillelmus fyrensis asseruit. christianis
vico. sultani chartam non hoc anno antiquiorem ipse concludat. sed
obliviscatur Suillelmum hanc datam perfectis muris assignasSea con
cessionem vero. de qua agiturv prius factam fuisse.
L kiann lnv. des Leurea hislq p. ssy n. ea
 ..Si..

lix illis quæ jam dicta sunty Amalphitanos patet caroli

eversum opus in eodem loco restituisse z superest ut nunc
ab initiis istis Plospitale ipsum crevisse ostendamusg quod
ad explanandum tria sunt approbanda t
i. - ln eodem situ atque Amalphitanorum ecclesiam
hospitiumque stetiSSe hospitale
i - ldem opibus et prædiis ante annum ioge auctum
fuisse.
S. - A Senedictinis initio administratum. post primam
tantum Sacram lixpeditionemp militarem ordinem effectum
Primum pro certo habemus liospitale in eo fuisse loco
quem jam antea apud Suillelmum rPyrensem atque lixordii
auctorem designatum nacti sumus. unum tantum insuper
addere liceat z duæ sunt Legendæ quarum una in lrlospitalip
altera in lii Mariæ Latinæ ecclesia virginem. dum filius
mortem pateretury moratam esse narrabantg quæ fuit causa
cur eadem in utroque ædificio facta fuisse crediderint homi
nes. nisi quod prioris in loco recentior domus edita fuisset1 .
Amalphitanis l-lospitalarios successisse. testibus tlohanne
wirtziburgensi et ignoto a viæ liierosolimitanæ n auctore
ususy Paoli negaviti
1. u lixtra portam licclesie S. Sepulchri ad meridiem est ecclesia
a S. Mariæ quæ Latina vocatum eo quod latine bomino a monachis
n semper ministrabaturp et Assirii dicunt ipsam beatam vei genitricem
a in crucifixione Pilii sui nomini nostri stare in eodem loco ubi altare
ea est ejusdem ecclesiæ x tSæwulfus apud vogue. Sglises de ferre
Saintq p. ifiSL ltelationem de peregrinatione Sæwulfi ad hierosolymam
et ferrum Sanclarm annis noa-s peracta. reperies in nelalions des
voyages de cuilluume de liubroks bernard le Sage el Scewulfa edito
ribus P. Michel et illh. wright
u ubi vero ejus monasterii lS. Mariæ Latinæl altare positum esty ibi
a stabat gloriosa virgo Mariæ et cum ea soror matris ejus Maria cleope.
c et Maria Magdalena ubi cum vidisset jesus Matrem et discipulum
u quam diligebats dixit matri suez ecce filius tuusq ad discipulumz ecce
u mater tua n tfudebodus apud voguey Sglises de ferre Saintey
p. usi Petrus fudebodus. Sivracensis lcivrayl presbyterl annis mas-c
crucem sumpsity historiamque de llierosolymitano itinere ced Migne.
Patr. lal.. ch. p. PSP-Siij exscripsit
i bella origine ed istiluto. p. se et seq. - johannes wirtzibur
gensis circa MSS vferram Sanctam adiit. descriptionemque peracti
itineris composuit fed Migne. Patr. latu ch. col. iosa-iogo. et 11
illoblerj bescriptiones ferrea Sanclæ fLipsizm nmi p. ies-gai
 ..SS...

lnvalidis vero adminiculis innititur z ambo illi scriptoresp

ait. quum llierusalenn medio xiiu seculo perlustrantest des
criberentj hinc Latinam ecclesiann illinc S. johannis hospi
tium ecclesiamque notaverunt. unum vero. unde cetera
illustrantum prætermisit t recentem scilicet etiam tum
S. johannis ecclesiam fuisse addunta utpote quae post cru
cigerorum adventum tantum. quum jam Latina ecclesia
angustior esset. juxta priscum Amalphitanorum hospitiunu
posterius amplificatunu exstructa fuerit. cujus utrum crirar
dus fundamenta egerit an nona nil refert.
Satis sit id pervicissc liospitale ante Sella Sacra nil aliud
fuisse. nisi Amalphitanorum hospitiunn eique S. Mariain
Latinam templum sacrariumque habitam
lncidit quidem Paoli in quemdam Alberti Aquensis locunn
in quo Latina dicitur ante crucigerorum adventum stetisse g
quo adeo impediturs ut sacellum id tantum S. Sepulcro
proximum. nec liospitium ecclesiamve fuisse asserat. ouod
levius est quam ut ponderis vel minimi faciamus
A medio xio seculo in occideutis regionibus prædim
Sanctæ Sedi administranda. Latinæ Solymarum ecclesiæ
habebant. ln Mormannia quædam Montis Sinai monaste
rium possidebat. Sepulcro de Movicm anno tom condito.
Mauriacique prioratu flileL bonisque cum abbatia de
concis indivisis flierosolymitanum Sepulcrum donatum
eratk Mecnon orvieti comitatum et partem quamdama ut
videturs regionis in qua nostro tempore Soranæ et Aquæ
pendentis comitatus continentun ab flugonel llluscorum
marchione. atque dulitta uxore fig oct. ggSj acceperawtb
lpsi Sancti johannis ordini eadem contigeranta siquidem
ab anno ioeo cruillelmusa dux Mormannorumy fundos juxta
villedieu-les-Sailleul llospitali condonatos redemitaa an
nisque ltlSSv los/n mas nonnulla in pago Albiensi apud

1. liiant. 1nv. des Leures histy p. m n. lS-lla i

i veram esse donationem istam. quam il Martene in Amplissima
collectioney lt p. ais-a edideratq ostendit comes niant tLa donalion
dilluguesj mar-quis de romanoa au S. sepulcroy passinL Parisiisy
isatv ln-lloj.
a vide hocumentum xvuL
 -SA..

Sanctum Antoninum de Lacolm et circa urbem liieroso

lymitanis fratribus eo modo addicta sunt. ut nos doceant
ad id temporis vixisse Anselmum quemdam. flospitalis
magistrum fructusque et quæstus jam certa ratione pro
curari et dispensari 1.
Si respiciamus quoque quæ anno uoo novum ordinem
incrementa habuisse glorientur historicit fatendum erit
- quum ea certissima siut - l-lospitale ante annum iogg
conditum fuisse. Memini enim fieri potuisse uty unius
anni spatioa e tam parvis incunabulis tanta evaderent illay
videbitur. liarum quoque concessionumi quibus 1-1ospi
tale circa annum uoo auctum esty priores beo simul et
virgini et S. Sepulcro llospitalisque pauperibus et S. do
hanni baptistæ addici solebant g uni vero Saptistæ poste
riores. quae autem inde concludenda suntl buo. nostra
sententias - primum Plospitale. cujus vocabulum sæpe.
peracto recentissime Sello Sacroa simul ac nomina cetero
rumy quibus successity institutorum Sellis Sacris antiquiorum.
commemoratum fuerit. ueque ac eadem ante crucigerorum
adventum exstitisse g - deinde morem istum pluribus titulis
utendi quum jam l-lospitale cetera amplexum esseta ita
obsolevisse ut unius Saptistæ nomen enuntiaretur.
Ptelinquitur ut eorum. qui flospitale ante primam crucis
prædicationeminitum esse nolinta argumenta perpendamus g
inter quos Paoli primam originem ab anno iogg tribus de
causis deducit l z
l. - Primum. quis est qui Legendæ. xlvo et xvo seculis
compositæv miraculisque et fabulis mixtaea credere possitl
i - quum de temporibus auctores digladientun anno
me Paoli favet. Mam temporum seriem retro ab anno
1. vide Saigej ne lvanciennetd de lylldpital S. lean de jdrusalem
mibL de lilia des ch.. isat p. sse-em - lllhorm bic Anfdnge des
lohannilerordens cleitschrift fiir kirchengeschichte. via szy
i hospitale conditum est Londini et zuarinæ cSchwerinl anno 111o.
Messinæ et apud Alten Miinster anno ilol etc. fPaulL delll originea
p. Sil et seq.l.
S. vide opusculum nostrum cui titulusz frois chartas du xm side-le
concernanl liordre de S. jean de jerusalem ccenevæy iesu in-Sol.
L belly originq p. et et ut
 ..ss
li iS revolvendo. chartasp llospitale anno non exstitisse
testantes. ut dordani Sriset donationem la invenit.
S. - Mec altius retrocedi posse putat. quod. et ante
primum Sellum Sacrum. christiani vehementissime agita
renturg - et Senedictini futuri tum Solymis fuissenty quos
ipse fuisse negatg - et crucigerL urbem ingressL nullam
sub johannis titulo ecclesiam offendisse dicanturg- et cirar
dusp qui post captam a christianis hierosolymam floruerita
nonnullis in paparum bullis institutoris nomine decoretur.
cuæy quum iis quæ supra recensuimus documentis refrin
gantury liceret nobis negligere g pauca tamen objiccre libet
insuper z
- Primump quanquam sapienter fecit Paoli quod
legendis ægre confisus fuerity peccavit et quod pessimis
recentissimisque manuscriptis incubuerita et quod criticam
bisquisitionem in vindobonensi no SSPS atque in vaticano
no SlSS codicibusa unde tamen quædam hauseritgy inclu
sam non perlegerit.
- ln secunda ratione nihil culpandum
-- lliertia elumbis ac sine nervis est. liitenim. quanquam
tacuerunt de S. johannis ecclesia scriptoresp non inde fuisse
nullam conjici potest.
ceterum. Sacra Sxpeditione nondum inceptay flospitalis
ecclesia S. Mariæ nomine nuncupabaturg nam posterius
tantum. anno circiter llStla S. johannis ecclesia ædificata
esty annoque liili primum S. johannis hospitalis nomen
in chartis inscriptum esse videturi
quod ad Senedictinos spectat in priore parte absolvimuslh
benique cavendum est ne bullis plus justo tribuatur.
cirardum quidem institutoris nomine appellautg num vero
tanta vis hujus vocabuli esta ut cirardum funditus liospitale
condidisse aperiatl

t. Pacta est hæc donatio tempore regis lienrici l in Anglia liospitali

apud clerkenwelly auctoribus dordano Sriset et uxore ejus. tlhzolip
bellum-tmna p. Sist
i 1tem. appendim p. aes-1
s Lilhorn. nie Anfdnge tzeitschrift fiir kirchengeschichtm n. sat
L vide supra. p. Sl-S.
 ..ge
linum ergo hoc. Sirardum. quem multi testantur Solymis
ante crucigerorum adventum versatum esses bello Sacro
confecto. labantia tantum restituisse e Paoli opinione ultro
accipimus.

1v. - llli SlkAPtth

lxluncy quum jam nemini dubium esse possit flospitale

ante liella Sacra exstitisses ad narrationem periciendam
pergamus
Scimus christianosy dum Aigyptii et rllurcae continuis
in bellis versarentun nunquam ab me ad lovs armis
interfuissea murorumque munimentis protectos. quiete qua
dam usos esse 1. quae quidem anno los/i desiity quumrllurcæ.
capta Antiochiaa Syriæ indubitati domini etfectis in crude
litatum et insectationum effrenatam libidinem inciderunt.
crescebaty sub idem potisssimum tempus. flospitale liiero
solymitanuim ut e chartis. anno ltlgg anterioribus et
primae crucis prædicationi coawis. supra demonstravimus.
quando llospitalarii lienedictorum auctoritatem detrac
taverinta ignoratur g post bella Sacra credimus rPum enim
monachosp viros quidem - nam muliebri conventui in
eodem loco sito et paulatim crescenti Agnes praeerat -
Sirardus regebat. ouL quum advenissent crucigeris ordi
nem suum novo ritu reticere atque instaurare aggressus estg
uude orti sunt llospitalariia tum ad ingruentibus occurren
dunu tum ad laborantibus subveniendum apti. et S. Augus
tini regulæ obnoxii. oui quæ quantaque facinora ediderint
omnibus innotuit.
ile Sirardo multa dicta suntz non is enim erat qui
prætermittendus videreturi Pauca vero nota. Mos quando

1. lliant1 linn dcs Lellres histv p. ea

ih lie fjimrdi vita et cultu disserucrunt P. .l. de llaitze lllistuire de la
vic al du cultc du bicnheurcuæ cer-arti reliqua fondaleur de llordre de
S..1mn de jerusalemy Aquis Sextiisy nam iii-lii et ll Arhaud tbisser
tation hislorique su-r le A tidrard femina fundatcur de llordre des
lloxpitaliersy liliniæv iesu ill-Sojy sed nihil ex his auctoribus ducendum
invenimus.

l
 -S1..

Solymis fuerita qua ex regione aut gente ortus sit. quem

vitæ cursum et conditionem habuerit. anquiremus.
qua de conditione fuerit incertumg alii artificem imo
operarium. alii episcopum. alii eremitam S. Augustini disci
plinæ addictum asserunt. sed harum opiniorum nulla quæ
pertractetur digna videturg frequentiori itaque. - et inde
verisimiliorL - Sirardum scilicet laicum fuisse. S. Mariæ
Latinæ fratrem oblatum aut donatum. et S. benedicti re
gulæ adstrictum. accedamus. quum verum excutere nobis
non in promptu sit 1.
contendit Paoli a fieri non potuisse ut. advenientibus cruci
geris. Sirardus in urbe foret z quippe cui. quum unus ex Lati
nis christianis esset. nulla morandi Solymis copia data esset.
quæ conjectura quoque nimis Paoli interest quam ut
magni ducaturz ille enimy quum idospitale Sello Sacro recen
tius esse approbare vellet. ad id. ut Sirardum hierusalem
non ante tirucigerorum adventum fuisse appareret. omni
studio incubuit.
Stare malo cum Suillelmo rllyrensi atque lilxordii auc
tore. qui Sirardum llierosolymis. advenientibus christianis.
fuisse contendunt. Mec omnino miraculi narrationema ad
Sirardum spectantemy rejecerims quæ. etiamsi omni acu
mine ingenii sit penitus dispicienday id certe nos monet Si
rardum non solum fuisse tum cum llierosolymitanisy sed
etiam crucigeris auxilium præstitisse g quam rem perculsæ
hominum mentes non tinxerunt omninoa sed in majus ac
mirabilius auxerunt.
Pl Provincia ortum fuisse quidam suspicantursg quibus
vero rationibusa accipez flospitalariiy prout quisque aut una
aut alteraa aut alia qualibet uteretur lingua. in varias lin
guas distribui solebant z in quibus auuumeraudis Provinciw
princeps locus contigeralg quod in honorem primi magistri
factum fuisse illi contiduuta nos vero subdubitamus.

l. oni cujusque sententiæ patroni exstiterint exposuit Paoli welll

originali p. aes-m
i belli origine1 p. iae-aa
ti Præsertim Sallici historicig vide Paolia belli origineg p. liaL
 .. se ..
qua de stirpe natusl be gente Sancti besiderii alii præ
tenduntz qui quidem nullis argumentis adjuvanturg alteri
vero de gente de func vel roma
Paoli quæ objiciat e longinquo arcessit. rPextum quemdam
tingit in quo inscriberentur hæcz et e. Purc fid est johan
u nes rllurc. Plospitalis in Prancia prior. anno l leop ng unde
a crirardum func n eduxerit nescio quis. Sed qualicumque
exidiomate. latino. gallicove. conflatum fuisset illud do
cumentuma littera dfohannis sive dehanj nec cfiovannij
oculis observata esset. -- unde difficilior evasisset errori
Propius jacet ratioi ut nobis videturg rerum ambigui
tatem verborum peperit ambiguitasz scilicet versum. ab
istis verbis a crirardus tunc n incipientema ita prave in
tellexerunt. ut ad a crit-ardum rfunc u detorserint.
kecenter quidem callicus auctor i speciosissima ad eadem
confirmanda attulit z notaverat enim antiquiorum ordinis
militum et magistrorum gentes et nomina circa vapincum
passim reperirig - magistri scilicet ltaimundi de Podioi
qui crirardi in locum successitp et magistri Arnal-di de
compsi ipsum crirardi cognomen fuisse fenex fenqug
fanque sive fene/te noster arbitratur1 documentis qui
busdam coætaneiss fultuss quo l-lugonem quemdam fene
sive filiorums reperire est cum caufrido de Aiguina.
qui pagum vapincensem incolebata terræ cujusdam con
dominum
Argumento quoque profert cuillelmum quemdam de
fene/last qui liospitali anno mo quædam donavitis quem

1. belli originey p. list-al

i L. Siancard caepertoit-e des travauæ de la Soc. de statistique de
Marseilley
lh Locusyseance de janv.
cui nomen tsszt
Puy-Montbrum iiapinco proximus est.
A. comps longius. versus occidentem reperies.
fu vide caput xxvn kotuli nonationum præceptoriæ vapincensis.
initio xm seculo scriptarum fP. cuillaume. hdle des bonations de la
comm-anderie de capi Parisiis. llSSL p. ilii et chartularium S. victoris
Massilieusis
a Sic nominatur in chartulario S. victoris Massiliensis
1. lit ex lialduinil regis iiierosolimitani. confirmationei apud S. Pauli
food nipL del S. M. ordine cerasj 11 nn m constat
 -gg

que a vapinci viciniis oriundum1 suspicatur. quum in eodem

documento concedentes invenerit Petrum de Lensa et Leo
nem Perrencumso quos sine dubio vapincenses fuiSSe de
monstrat. quæ de his omnibus sentiendum. si non vera.
subtilia saltem esse arbitrandum.
liosdem esse vult Paoli et Sirardum nostruma Plospitalis
institutorem. et Sirardum alterumy stirpe comitum liane
gavensium oriundum. domini de Lutosa filiumy Avenarum
castellanum. qui. si Alberto Aquensi credis. apud Assur
quem periit. quæ conjectio. quantacumque solertia com
mendetun non satis probari potesti
Libentius fautores erimus eorum qui Scalæy prope Amal
phiam. natum. sive quod Amalphitani frequentissimo com
mercio cum rllerra Sancta uterenturs sive quod crux octan
gula in armis urbis conspiceretur existimanth
bebiliores nuper eas rationes Amalphitanus quidam
auctoray duobus textibus quos in Appendice referimusilp ita
roboravit ut. si non vera. verisimilia quidem effecerit
lnde igitur Sirardo Scala patriap Sasso gentilitium nomen
addicuntur. lllud vero annotemus non illustrari quo tem
pore tiguræ aut inscriptiones incisæ fuerint. de quibus ibi
agitur.
liam certe. cujus exemplar editum esse. scripturam post
annum tsso delineatam esse conjectamus. utrum vero an
tiquiori monumento fuerit superaddita. an simul ac monu
mentum expressa fuerit. haud exploratum habemus Monu
mentum non vidit Marulli lg quod. quum Meapolis civis

l. keperitur enim locus quidam nomine ranquesy vicino vico jar

joges prope vapincum
ih liabemus prope vapincensem civitatem vicum nominatum Lemps.
S. lioc idem nomen tenenciario cuidam necnon et manso cuidam
apud c/iorges. prope vapincum1 assignatum invenitur in charta char
tularii S. victoria Massiliensis tno meet circa annum mss conscripta.
et lsoardumv vicecomitem vapincensemy commemorante.
muæub
. bellv originel p. tav-a
. ltem. p. kal et filii
. M. cameræ Memorie di Amal/i. n. ann. p. van-vanL
. vide bocumentum xx.
. c. Marullil vite del gran maeslri theapolh isse p. at
 -go
esset ille atque anno lSSS scriberet. valde admiramurg
seque Amalphitanam illam Sirardi originem manuscripta
edoctum profitetur fuisse. cujus rei nos poenitetz nam mo
numenti hujus ætatem novisse nostra multum referti si
enim vetus sitp enodetur extemplo diflicultasg sin recensa
magnopere sit metuendum ne Amalphitanh nimio suae civi
tatis amore. incerta pro certis. ob id tantum quod sibi pla
cerenty inscii ultro habuerint.
liæ fuerunt Sirardi virtus et sanctitas ut fama non solum
- sicut e Legendaa de pane inlapidem converso vulgata. pa
tet - percrebuerit apud æquales. sed etiam ad remotissimos
posteros pervenerit. ordinem profecto et instituisse. et certæ
regulæ filospitalarios enim votis adstrinxitg et in classes
quarum tituli a PresbyterL quuitesa Servientes n erant.
distribuitj subdidisse 1. et in majus latiusque - de quibus
incrementis tabulas a Paoli diligentissime compositas ins
piceil - extendisse annalium scriptores aiunt. quibus non
tamen fides integra adhibenda. kegulam quodam modo
institueriu estoz sed quod de distinctis classibus asserunt.
non admittendum. quum diu postea nullo nisi clericorum
laicorumque discriminey communi nomine Pratrum Ser
vientium appellati fuerint liospitalariii cujus. juvantibus
chartisa vestigia usque ad annum mo sequimurz itaque ad
hunc annum mortuum esse temporum descriptores exis
timavere i
benique de martyrio quodamy quod Sirardus subierit.
non licet tacere narrat guillelmus rPyrensisl ctirardum.
dum hierusalem a crucigeris oppugnaretun a Sarracenis. ut
in quo S. Mariæ Latinæ thesauros occultavissent christianis
locum aperire cogeretun tanta saevitia excruciatum esse ut
debilis postea vixerit. Mon de cruciatu quidem. sed de ge
nere locoque et temporey auctore Alberto Aquensi fretusa

1. Paoli. bell1 ari/lium p. may zoo-L eos-a eos-ir

a 1bid..p.s1i-aoe.
ljlhorny bic Anfdnge tleitscln f. liiruhengescns vu ali-SL
L lbidq p. ii
a Liber vim c. ea gnem des hisL onc. des crul ly p. aisy.- cf. Paoli.
lit-ilv originey p. aai-a
 ..g1
dissentit Paoli 1. cui si credendum esta non flierusalem. sed
Assur fuit locusg non equuleus aut aliud hujus modi. sed
crux supplicii instrumentumg non quintilis. sed september
mensis. quid verol ostendimus jam antea Paoli ultro ei
rardum nostrum cum u. de Avennis. opinionis suæ gratia.
coufudissey et alium alterius supplicio affecisse Sententia
nostra. quæcumque de isto martyrio memoravere amo
venda sunt.

v. - concwsro

Munc quum jam ad finem operis nostri perveniamus

quæ res. quæve sententiae e dictis et comprobatis oriantur
explanare juvat. .
quod ad priorem partem spectat. expendere auctoris
cujusque iidem et gravitatem atque imprimis cuillelmum
rPyrensem. criminationibus fere ab universis petitum. ab ista
infamia vindicare sumus aggressi g deinde Miracula. ut
appareret quibus Legendis conflata essent. aut quae vera et
certa inter tot fabulosa ac portentosa implicata continerent1
excussimusg denique llocumentum. quod a nobis demons
tratum est summi ponderis et gravissimse auctoritatis esses
oblivione ac veterno sepultum diua diligentissime ad dis
piciendam hospitalis originem protulimus in medium
ouibus factis. quum jam nihil nobis obstaret. ad narranda
hospitalis initia et nos perreximus Multa quidem obscuraa
eaque nocte oppressaa quam valde metuendum est ut nemo
unquam resolvere possit. a tergo reliquimus inviti. Mon
nulla vero. ut opinamun sumus consecuti z nunquam
scilicet. quamvis multis et pestibus et insectationibus iden
tidem christiani laboraverint. periisse omnia quæcumque
Solymis carolus Magnus institueratg deinde Amalphita
norum hospitum mediumy ut ita dicam fuisse inter caroli

l. Albertus Aquensis. l. vnq c. itet seq. alea des hisL occ. des lqu
lva p. sov et seq. - Paoliy belli istiluloun p. tii-sat
 ..ge..

Senedictinum hospitiums cujus in locum venita et Sospitale

nostrum. cui loco cessitg denique id jam ante crucis præ
dicationem exstitisse. quamvis nobis omnes qui de iisdem
tractaverunt multis oppositis adversarentury imo Sirardum
quemdam rectorem habuisse
qui autem ordinis magistery qua regione. aut gente.
aut condicione ortus esseta sensimus inquirendum. Licet
obscuriora pleraque essent quam ut retegerentun non tamen
irrita fuit indagatio z siquidem Sirardum Amalphiæ esse
natum. atque ut major ordo evaderet consumpsisse operama
vimvmque ad annum neo perduxisse constiterit.
Memini dubium est flospitalariorum ordinem. mortuo
Sirardm sub kaimundi de Podio magisteriol maximis brevi
auctibus crevisse. et amplissimum inter ea quæ recenter
Latini instituerant locum obtinuisse. compertum habemus
kaimundum Plospitalarios strictiore fiegula devinxisse.
deinde curavisse ut ftegula ipsa a Summo Pontifice compro
baretura nova denique via inita. ordinem ad militiam potis
simum destinavisse.
bla. utpote gravia. animadvertere magnopere refert
Sic enim intelligitur qua de causa a Sirardi et ftaimundi
magisterio non solum incrementum sed etiam initium cepisse
ordinem libenter auctores crediderint. Multum enim inter
erat inter Plospitale illud. liellis Sacris anterius. quod nihil
aliud quam hospitium erat. et novum hunc ordinem. non
alienum quidem a reticiendis ægrotantibus. sed ita novo
officio incumbentem ut ceteris mox curis militia præstiterit.
lnde patet quomodo annalium scriptores. fama ducente.
ex omni parte condita fuisse crediderint quæ restituta tantum
fueranta et speciosa quadam ratione Sirardo naimundoque
conditorum laudem tribuerint.
lilrgo non omnino rejicienda sunt testimonia auctorum
illorum quos. quum res veteres. magno interjecto temporis

-l. Sirardo liaimundusy nullo intercedente. successitg minimi pretii

facienda est eorum opinio qui Sirardo fratrem liojanum successisse
asserunt - vide Paoli. velit origine ed istitulm p. sec. et PaulL cod.
bipL l. SSL
 -gg
intervalloy narrarenty sincera fide usos credere estg iisquep
si quando erraverinta concedenda culpæ. si non purgatim
certe excusatio z errandi enim locus erat
Mon fugit nos labori et spei non semper eventum res
pondisse. multaque etiam nunc incerta superesseg sed si
quæ vera reposuerimus a falsis et commentitiis. et scrip
toribus historiarum aliquid pro virili parte contulerimus.
satis erit.
APPlilMljlx
lt
 rnxrus manuum

PklMA nsnAcrxo . sncuum nnnacrlo .

flic codice Parisiensg bibl. ciim codice Parisiensi bibl.

ivaL galL SMSL f. P-lt bj
ce sunt li miracle que nos
tre sires bieus lhesu crist
fist en lherusalem pour es
tablir e pour bastir la sainte
mayson de Saynt loan de
1herusalem.
Le premier miracle z
Au tems de julius cesar. le
premier empereur de itemm
Antiochus. princes en lheru
salem. tint lyeu diempereun
lit adoncs uns princes des
prestresy qui avoyt a nom
Melquiary vint en jherusalemy
e rumpi le sepulcre du roy
llavid. li dudit sepulcre print
ivaL galL 1SSSL f. 1-S.j
clest le commencement de
la fondacion de la sainte
maison de liospital de Saint
johan de lerusalemi
A touz ceus qui sont et qui1
seronti ffaisons assavoirj que
la maison de Saint lohan Sap
tiste s des poures de jerusalem
lfut commenceejb auli com
mencement due temps le pre
mieri julius cesar. empereur
de ltomes et au tempsl Antio- .
chus. prince dlAntiocheih lin

l. ln M additurz qui fu assonic emori/lement du loul le xme jour

du mois de marsl lian mil lrois cens quar-anle el qualre. AmerL i
l. M omisitg Ph. ine tft adduntquiavenir.- i Pz sonL- S/P et M addunt
cl. - fr. Ps et fli addunt fut comment-ce - s. fiih M du. - a plin M ou.
- a Pro le premier legitur in ffi dey in M dou. - S. M addit de. - g. Pl
Antiochieg Plt ft adduntz celuy seigneur qui a fait lout quum est.
et le xien lloux lita nous manda siil lui plaisl et le Sainl lfsperit qui
sant ML llll addunt lousj lrois ung seul prl-e et lilz et Sainl SspcriL hieu
omni/aolent nous soil vray aideur que nous puissionsl llire eit relraire
si bien de lalin cn frnnpays lll romanll que en grd ffi gracel lc preigne
1
 agg
PmMA nnmcrid
et mist hors deniers dlor e
vesteeures dourees.
Pour lequel maletlce li ditz
Anthiocus fu mout esmeus e
mout corrocies contre le dit
Melquiar. Pensans li ditAntio
chus e soy conseyllans qulil en
porroyt fayrey la nuyt ense
gant. quant il se fu endormis.
li angel le ravirent e ltenpor
terent devant le mont de cal
vayre. et illeuc li fu desu crist
sacuum memoria
celuy meismem temps fu l
prestrell en jerusalemli qui
avoitm nom Melchiart lequielu
rompoit le sepulcra m et getoit
en moult grant avoirma qulin
avoient mis les roism apres
lbavid au sepulcreæ a llonourm
de Saint navid
nouquiel meffait Melchiar1
fu accusez verss Antiochusi
prince dyAntiocheS qui fu
en ce temps seigneur et duc
par le commandement deii
julius cesar en jerusalem
Antiochus1 fu moult corou
ciez et t pensis en quel ma
niere il pourroit faire justice
plus honestement de la robe
rie ques dit avons. Pit ent la
segonde nuiti si comme il
fesjtoite en son iiti si pensar
moulth
Apresi qulil ot moulti
penset si stendormi e li
i

Safnt jehan Saptisle m omisit abhinc reliq ual el loute la court de pa

radis Amcm - 1o. fl om. - iL Pl et seigneur des aulres prestreæ il
et prince cl seingneur dessus totas les aulres prestres. - m M om. en
.lerusalem.-1S. il addit d. - M. M addit prcslre.- lii Pst My li addunt
du roy llavid moult rruellement elg ln similiten exceptis verbis du roy.
- lii M. Pt cnsi come or et vestimefnls preciousg vfl ainsi came on
et perles. piercs pressicuses et vestemcns. - 11 Pl qua - 1S. llll et M
addunt qui vindrent - itk ri llonour deficit in Psy lll illa M.
L beficit hoc verbum in Ps et lit - l Pl d. sz M envers. illl d. -
S. M Anliochum - fr. Pl Anliachie. - S. de deficit in Pl et M.
1. Lequel Anliochus en PS lt - i Paq Ph M addunt moulL - S.
Ph M addunt dessus. li om. quo dit avons. - fr. heticit hoc verbum in
Ph Ph ll.- S. Ph tft M addunt apres. -- S. ln P-h Pz leges ainsi il se
gesoit loco si comme il esloih in M et l1 ainsicome il se yisoiL- 1 11
et id pro si pensa habent pensoiL - S. P-h sz illa lll addunt comme il
feroil de cesle chose.
L Pi Piy M addunt ce. li lit apres ce. - a sz M tanL illl om. -
a Pi Pn fiih M addunt d ce. - fr. fl om.
 -gg..
PmMA numen-id
devant. eli distz a Mon meites
u ta mayn sus le soverain
u prestrey ni esPandes son
u sanc. can en cest lyeu que je
a
aA te mostre. tu et il bastirois
une mayson de poures. n
sscuunA memoria
angreli priste liamei de luysy
e lyemporta devant Mont cal
vayreh et li rois des royslo
li vint devant et liu distu z
a Mon mette tes main sur ce
A saint provairemy et non es

A A A AA A aA A pandiu son sancwenm ce leu

que je te mostreg quarn tu et
lui devez battir une maison
de pitie an commnnall
pourlsj touzles poures qui y m
vendrontg et je commantma
toi eta Melchioril toutceluy
avoir. qui fu gete du sepul
creay soit mis auita bastiment
de la maison des poures. n
litl que vous diroie-jes
plusl - Le Saint flsprit es
pire la ous li plaist. quar
bieut a pitie de touz ceus
litt en cele nuit lhesu ques il li plestg quee en cele
crist se manifeste au sou meismementi il lea mani
veyrayn prestre. et si li festa ag Melchiar. et li dist z
distz u Leve sus. e desus u Lieve toi tost m et va devant
u le fundement me hastis me u Montu calvayreg et id cuis
in son ou ment de calvayre. n trouveras fondement en ce
u car je seray illeuc recens a leu meismes m me faites une
si Pt wfi addunt si le. - ti PS addit eL - 1. Pa M liesperz-L - S.
Loco trium verborum horum legitur in ri du liL - g. M. li le mont
de calvaire.- ill llll om. des roys.- 11. fl et M om.- m Ph illa M ad
dunt d AnliocunL - lii Pa in M prestra - m fl appendes. - 1s.
Ply ffi addunt car.- 1S. M car en ceslui. - 11. belicit hoc verbum in
Pl1 Pla illia M. - 1S. Pæ id de - 1S. Pla fl om. - id rlul vnus manda
- faL Ph plin M addunt qua - ea Pia Pa in M addunt du roi navim
- ea Ph ffi en. M esu
L M om. - a Pt om. - ii flil et M addunt fL - in Pz et illi ad
dunt si.- S. ln Ph li et M habemus quy li lui plaissenL - S. be
ficit hoc verbum in Pi Ph il et M.-- 1. Plt Pi llll et lit mesmc mul
incipit hic Pl cum his verbis lfntnur la minuit nostre sil-ra -- S. Pa
Ph illa Pl et M se. -- g. lua li et M au minl preme Pl au souverain
preslre. - 1o. Lteficit hoc verbum in Pb Pt fu Pl et M.-1l. Pl xllonta
plin Pl et M lemam de calvaire.- iz Ply illa P1 et M addunttu.- 1S. My Pl
 -too
PmMA memoria sacunm anucum
et de moutz poures saintz. n u maison ferme et fortli quar
u qui les poures recevralh
a moy recevrauh n
tluanti vint at liendemain
li lendemayn. eynsi com li
soverayns prestres slen retor a llaubeal iceluy prestre des
noyt du mont de calvayre. il cendi det Mont calvaire. et
encontra le prince. eparlerent encontra le princeg et com
andeus ensemble sus les de menccrent a parler entre
vantz ditz miracles. eus s en quelle manieres
lii vint a plaisir la Mel nostre siresv avoit monstre a
quiarl e au prince que dudit chascuns la bonneg voiewg
tresor bastissent mayson au quar icestui demonstrement ny
poures. li li soverayns eves que nostre sireu leuru fistli
ques se soumist illeuques plutui a Melchiarm et au
pardurablement au servise prince et a tout leur conseiL
des poures. li le ditz princes quen iceluyis prestre Mel
crut la maysony e li dona lar chiarm donnast soieo et quan
gement de ses biens. ll est que il avoitn du trcsor qui
escrit ou livre des Macabiens z fun trouvela au sepulcreuba
a Son fayt prier pour les vidmi a lieuvre faire deis lu
a mortz n. ll envoya en lheru maison des pouresil et pour
salem xu mile dragmes diar servir eusii ainsin com fu
om. lii habet en ycelluy liceat. - li Ps et lt addunt et lMy Pl carj en
icelle maison doivent estre receuz pluseurs iph M mult del mam-eros de
gens. - li PA fl et M resoiL - lti. ng fl et M resoiL
1. Pg et M Lit quant. - a Loco trium primorum verborum lege tim
ln flil similiter lPL - S. M1 lh Pl addunt paraissantg Pi ffi du jour
apparissanL l-lic incipit lii cetera desunt -- L My fl du mont de
calvail-e. lt d Mnnle caluyire - S. PS in lt et lit addunt dem -
ti M loco cn quelle manicre habet comcnt. - 1. il seigneuh - S.
Pz d chascum - a Ps addit manicre et bonne. - 1o. Pl vie. lt addit
li lur era apparus claremnnL -- 11. ln Pb loco quar icestui demons
trement lege et en cesle demonstrance. Sic Piq ilia ft et M1 omisso en.
- lll. il seigneun - lll. Mv ll faisoiL flil avoit faiL - lll. lt lat. -
1s. Pix flil et M addunt moulL - lii ft om. d Melchian - 11. fl cl.
vlS. Psl PS fiih ite-t M addunt saint.--1S. veficit Melchiar in Pi Pt plin lt
et M.- zo. Ph flil addunt tout. k am tot.- zL Pig Ph. illi. k et M addunt
trouvet - at Psy Pz et M estoiL lt Lira. - ea nelicit hoc verbum in lll.
lny M.-M. ri fiih net M addunt de - ea Ph. flil addunt en lionneur de
llieu poma - ea beticit hoc verbum in liili Piy intervertitur in k et M.
- m beliciunt hæc verba in Pt Ptls fliit k et ltL - ea Pb les poures ri
tousjours mais qui id vendronL My lit lu les pouresvrt laus tens. fl et
ln addunt in fine aprcs. - ea Abhinc usque livre de habemus in Pgr
 -lol
PmMA humano secutum memoria
gent. stest assavoyr a la mey trouveao ou livre deal Maca
son de llospitaL c tuit cil qui beusal tMac/L n. xn. v iSjg
la venoyent estoyent receus quarn ludas Macabeusss vit
benignement et cognuj biensi que bonne
chose fuit que llen deust prier
pour les mors etin manderac
en derusalem xum caremsw
dlargentv quiu fussent offers
a lyospital des pouresu pour
les mors. lit plot a Melchiar
et a son conseilw qulil esta
blilu freres pour faire le
service de la maison et des
pouresui
fin cele sainte maisom que
nous avons dit. vindrent de
toutes parts moult de malades
et de poures. qui furentl re
ceuze moult benignement par
le saint esgart et par la saintea
misericorde de bieut nostre
seignour. Le princeay avant
qulilo morustly donna a cele
sainte maison de jerusalem
moulta grant partie de ses
richessest
li et M et si comme iion trovc cn escrit au.- ao. 11l se treuve.-- SL PL
k des.- aa it Marhabirrm M Machabes.- ea Ph lt quant ltL fl que
quanL - at M diae/tabem flil om. lt Macabfs.- ea illi om.- ea Pls
ilii et M esloiL lt est. - iii ln M abhinc usque et plost desideratur
reliquum - SS. Legitur si manda in PM illl et lL- ea Pa et ll xli-h
litL Pli dmgmesn lt dracnies. Pl dra/uma liil drames. - liL ln illl
abhinc usque el plnl lege ct quiils priassent les mors. lt et qulillL
- m Pth lt addunt et quvilz priassan- liii lleliciunt quatuor illa
verba in P-ty PS illa lt et M. - li-L flil li eslablin - ieiu Ps et ill addunt
de bieu ei pour administrer et paurveoir m lcm- neccessild lt addit
qui lors vencienl..
L tfl y furenL - i lt addit d servit M addit et servit -- S. beficit
in Ph Pty plin lt et M hoc verbum. - L lt om. M et le prince - s. Pl
addit Antiochua thAnliocha tri Sl le prince Aniiochus.- S. Pl et
illi quam lt et M avant ce quiiL- 1. il fut morL - S. heticit hoc ver
bum in Pt - M choscs. Ph ita flit biens. Pl et fl addunt et de ses choses
 -1oz
PklMA numcrlo . szcuum nemo-no .

Li segons miracles.
quant zacharias sacrifioyt
de les Mazaret. il vit lhesu
crist qui ii distz
u Melquiar nostre freres
et est trapassez de seste vie.
u iliuey johan ton fillz. e ta
a femme1 venes en lherusa
a lem. etu me serviras es per
u sonnes de poures. jusques a
a tant que dulians ii itomains
a veigne. n
m quant zacharias ot com
pli son sacrifice. ii vint en
lherusalem aveuc son fiil e sa
femme en ia dite mayson de
liospitaL
Mousl vous faisons assa
voir 1e grant miracle. que
doivent escouter touz ceaus
qui croientx en nostre sei
gnour nieui lhesu cristg
quar nostre siress a zacha
riess le prophetei jour. quanti
faisoit sons sacreficc a bien
eno cele oure. li apparut ie
iii bieum. qui li distn z u Mel
a chiar nostre frere li est tres
AAAAA A A
passezisg liarme de luy est
en paradis. Pourquoy je
commant a toi et a ta fame
et a ton filz que vous venez u
en ierusalem et servez a
moi et a mesii poures jus
quesm luliasn le komain
viengnem en jerusalem n
quant zacharias ot complii
le sacrefice quiil faisoit a
bieui diune parts iit fut
mouit liezi et diautre parts
mouit espoventez. iit quant il

et diaultres barons aussi par le sien bo-n exempla ii de les sienes choses.
1. M bil nous. - i Ph rliiy it et M addunt MoulL - S. M servan -
in bcticit hoc verbum in Pst Pi fl et M. lt addit et el ssien benoil filia
ilii seigneur.- s. Ph Ph il et M addunt se apparut.- S. li zacharias.
-1. M quam iL iiil quiiL- S. befieit hoc verbum in PS Pl ilia flet M.
S. ilii et om. - 1o. Post hoc verbum legitur in Pi fliit lt et M li amzmruly
quod quidem prius inscribitur in Pih - lL Ps addit lac/Larias. sac/tes
qua in Pa et it tantummodo legitur zachariam in iii car/rarius qua
- m lxxiiil serviteur.-1S. Pi Pæ lts fiih M de cest sieclc. ima fliit lt et M
addunt et.- llL Ps alleæ iPl alit-eia - is. in Ps et fl loco d mes lege aul.r.
- 1S. Pi Ph fiih lt et M tant qua - il Pæ it luliem iiil M julian. -
1S. it migne
1. fiih M acompli.- 1 in Ps loco d nieu lege au scigneulz Pk ru lt et
M d nostre sefgneur.-- S. in Ps fl et M loco diune part lege en une par
lie. lt en une parL - i M fut iL it om. - s. M joians. - S. Pi addit
fua il. illi fua li fu il.
 —103—
PRIMA REDACTIO.
e touz les biens qu’il avoyent
despendirent en la dite may
son de l’ospital au servise des
poures, et illeuc demorerent
par pluseurs jours.
Le tiers miracles.
Otovian l'empereur envoia
Julian le Roman e maintes
honestas persones avecques
Il en Jherusalem, pour penre
e recevoyr le treut des Juys.
E quant il fu en la nef pres
de Crete, en une ysle qui est.
appellée Joha, la dite nef peri
e tuit cil qui dedans estoyent,
fors que J ulyans, que J hesu
Crist sauva e le porta en terre.
SECUNDA REDACTIO.
fu venus en sa mayson, mons
tra7 à sa fame et à son fil‘
en plorant ce que Dieu li
avoit commandé”, et touz
trois10 rendirent“ graces à.
Dieu". Et au m plus tost qu‘il
porent s’en alerent en Jeru
salem. et" rendirent, soi et
quanqu'il ‘5 avoient, à.“ Dieu et
à l'ospital des poures”; et
servirent illec moult longue
ment" à Dieu et à l’ospital
des poures ".
Encore avint un grant mi
racle que Octovien', empe
reour de Rome, manda Ju
lias’ le Romain avecques
les autres’ honestes person
nes‘ en Jerusalem‘ pour
coillir le truuge“ des Judes.
Et quant il furent en la mer
pres de Cret, en une ille qui
a non Elos7, la pope de la‘
nave fut toute dessirée”, et
touz furent periz fors que"
celuy Julius" le Romain,

7. 'I", R et M si monstra. «- 8. IIær quatuor verba deficiunt in P2.—

9. 'I", R et M addunt à faire. — 10. lioc verbum deficit in P". —-11. R
en direnL- 12. P5, I”, 1“. Il nostre seigneur. M nostre sz're.— 13.T' om.
—— 14. Ahinc usque quanqu'il legitur in M, in B et in TI se rendirent
à lout. — 15. In I" et l” loco soi et quanqu‘z‘l lege à tout quant qu'ils.
—16. Deficit hoc verbum in P’. — 17. Deficiunt decem verba, quæ se
quuntur, in P5 et ’l". —— 18. I” benignemenl. — 19. R om. des pom-ce
M aux poures de l'ospilal.
1. R Octavian. M Otlevian.-— 2. P”, R Julien. T', M Julian.—- 3. 'I‘1 et
Il om. -— 4. P‘ addit preudes hommes et. 'I‘l pro honestas personnes habet
prodeshommes. -- 5. In T' legitur en leerusalem post vocem manda, su
perius editam.-— 6. R taulatge.— 7. Il et P5 Rodes. P2 et M Roas. 'l" Body.
— 8. P’, 'l‘l, R lur. -- 9. Loco trium præcedentium verborum legitur depessa
in P’, R et M, rompi in T‘.— 10. Deficit hoc in P5, P’, T', R.— 11. P’, R.
 —1o'—
PRIMA REDACTIO .
E Julians li dist : u Qui
es-tu ? n
E Jhesu Crist respondi :
u Je suis cil qui t'ay estain
A harbergeur de la mayson de
AA l’ospital de Jherusalem. »
a E saches que ton tens je,
A aveuc mes deciples, abite
AA ray en celle meyson. n
E li ditz Julians, quantJhesu
Crist li ot donée sa benedition,
vint en Jherusalem. et illeuc
fu bien receuz de Saint Za—
charie e des autres freres Et
illeuc demora lonctens au ser
vise des poures.
_ SECUNDA REDACTIO.
lequiel le filz de Dieu em
porta" en terre moult douce
ment ‘3.
Quant‘ Julias vit ce que’ fu
avenu, si demanda: u Qui estes
« vous3 qui m’avez sauvé‘ de
« cest peril“, et que vous plaist
u que je vous face“? » Nostre
sire7 li“ respondi et dist:
« Je suil filz de Dieu, qui
AA t’ay estain pour estre frere
et’ herbergeour des poures
de la maison’ de l’ospital
de‘ Jerusalem. Et en ton5
temps“ je vendray corpo
relment en cele maison ».
Celuy Julias recevoitl com
me’ grant devocion8 la be
neison de Dieu‘, et vint en
J erusalem à5 Saint Zacharias.
ensemble avec‘ les autres
freres qui' le retindrents
pour ° pere ‘°. Illecques "

Julien, T', M. Julian. —- 12. P9, 1", R et M porta. -- 13. P' benigna
ment.
1. P‘ El quanl. —- 2. M, Pi, R qui. P‘l qui luy. Tl vis! qu'il lui. —
3. P“, P', T', R et M addunt sire.- 4. P“, P’, 'l", Ret M eschappé.—5. De
ficiunt octo verba, quæ immediate sequuntury in P“, P', T', R.— 6. P5
et Tl addunt El. Deficiunt omnia in M abhinc notula s usque ad notu
lam 6. R et M E! nostre sire. — 7. Tl seigneur. — 8. 'l" 0m.
1. P”, T', R et M addunt le. — 2. Deficiunt hæc duo verba in P5, 1”,
T', R et M.— 3. lntervertitur ordo quinque horum verborum in M, R.
'1", Pl sic de la maison des poures.— Æ. Deficiunt hæc duo verba in P,
T', R.— 5. Deficit hoc in P’.-— 6. Loco en ton temps legitur saches que
in P5 et Tl.
1.1“, R et M receul. - 2. P5,T', en.Ret M à.— 3. P“. P’, T‘, R et Mjoye.
-- 4. R nostre seignor Dieu. P'etT nostre sez'gnor, P“ et M nostre sire.—
5. P5, '1", R et. — 6. P’, R ou. ln Tl pro ensemble avec legitur et. M om.
— 7. Deficit in I”. T1 et R. M El il.—8. P5. P', 1“, R et M receurenl.—
9. P“ addit seigneur et pour. - 10. T‘ seigneur. — ll. Abhinc usque
apres ce legitur in R e le moururent las necessile's de la maison, et illa
ne penssa devolamcnt. Abhinc usq ue apres ce omne desideratur in M.
 --ltlS
PkiMA kilihkcflm
freres de la maisonuh
lin apres dhesu crist vint -
aveuc ses disciples en lhe
rusalem. e fu habergiez en la
dite maysom e dist a julianz
u vent tot. quant que tu as. e
u dona au poures n
sncumm memoria
vesqui lulias m longuement
au servise des poures et des
Apres cei. quants vinta
nostre sires en terre pour le
salu de son puepie. quei vou
loit manifester la soue gloire
au pueple. il a appeiieli ses
apostres et ses disciples. et
vint en ierusalem litli ce quiil
avoit monstre ai plusours de
la maison de liospital devant
quisil fust homme .. enm pre
sent filil corporelzn mira
clesii et preeschoit le salu
des armes au puepleii
veut qui grant bien fisti en
ceste maisont quar il meis
mess se vouloiti demons
trers a eusy iia ostendi
ses maius sus ses disciples-h
et aus poures de la maisona
disoit z ii qui vous honoure
u rai moylo honourerau. et
a qui vous recevra ii moy re

li Pi lulien - lii iiæc præcedentia xvi verba deficiunt in m

Ps et fiih
L M om.- i Ps om. Pl et l. que.- S. Pll et ilii nostre seignor vlnty it
nostre sire vinL - in Pig illa it et. lleficit hoc usque il a appele in M.
- i Pro a appelld legitur in ilia ket M appela.- S. Pg om. M. lh luci
illl ad.- i Pi Pa illa lt par le Salnt bis-perit et fit om. par1. M par le
Safnt Ssperitpoun- S. Pi Ph illa lt et M quanL- fl Pi PS fiih ii ad
dunt co-rporellemenL - 1o. li el. - 11. Psy in fisL - Ps Ph fiih it om.
M corporelemenl nat. - id PS1 Ph fiih ii et M addunt voyanl ses dis
ciples et appostrea - ii Pst PA illa it et M. has duas voces omittunt
l. Prg illl beu com fist grani miracle Pa heu quam fist grant mi
racle.- i Ps et ilii addunt et grans biensn - iL lt om. - lL ilii voult.
itet M volc.- s. ita iiih lt et M mostren - ti ilily it et M ct. - 1. M. Ph
lt addunt et lur. illl addit et. - S. lntervertuntur hae tres voces in fiih
- SL M addit mesmcs. - 1o. Pi om. has duas voces. lntervertuntur in
ilih- 1L intervertuntur in illl hæ duae voces. - li Pg et it resoiL
 -loS
PfllMA anmmm . sacmm nnmcno..
A-.z cevrawy etu qui vous mes
prisera. moy mesprisera.
latus maledit soit lyome qui
mespriserau i de ceus n
z-x
MattlL xy i wg Luc. xy i my
Mous vous faisons assavoir
que ceste est la maison en la
quele1 nostre sire dist ti 1
sage home z a fu ameras bieu
u ton seignourl de tout tona
u cuer et de toute ta pensee n
fMaltlL xle i S1p. lit duau
tres choses distli assezev ainsi
comme ilv est escript en
lsSvangile
lincorel voulons que vous
sachiez que ce est la maison
onl descendirent les apostres
quant nostre sires fu mis en
lin la dite meson estoit ma crois. lin ceste saintea mai
dame Sainte Marie aveuc Saint son vintb la douce vierge
Sohan Svangeliste. quant il Mariesa ete Saint johan llli
vindrent a la crois. vangeliste. et1 nostre seigneur
quant il full mis eno crois
pour nous pechieurs. et m dist

1S. PS lt resoiL - dli Ph Pry k et id omiserunt omnia usque lit

malcdiL - 1s. ri et k om. - 1s. Ph fl et M despriserm k mes
preerm
1. k pro en laquelz- habet quc. - i Ph k et M om. ton seignmnz -
ih li om. - lx. Pi om. - S. M et Pt li disl. n d li disL - S. M om. -
1. Pz et k omiserunt .
1. Abhinc usque en ceste cainle desunt omnia in Plj et m ubi le
gimus Arous vnus faisans assavnir que veste est la mat-san en
laquelle les appaslres se muc-erant el fermerenl les partes pom
paour des iui/is quam nostre seigneur fut leucis en croix1 et -
iL Abhinc usque en veste sainte legimus in M. lh lu eumdem textum
ac in superiori notula1 excepto quod pro se mucerenL habemus siescan
direnL - S. illl om. - A. Prh PS yivk li et M addunt nostre dame. -
S. k Sainle Marie.- e. Pk Ph k et M addunt momeigneun - 1 M d.
- S. PS vf1 et fi pamliy M pandoiL - a Ph m k addunt la.- 11o. li
et M addunt puisn
 -1o1
PnlMA memoria section itemm-m
a sa douceu merez u vesci
u tonn iilz n. li dist ei Saint
lohanz u vesci ta merem m
floam x1x. i ces-m
lit en cele meyson apparut ciest encorel la maisonien
lhesu crist aus apostres. por- laqnelle vint lhesu crista i
tes closes. vmb jours de sas resurrec
tiong ets les1 portes estoientl
closes. et il estoito au milieu
de ses disciples et leur dist a
a Paislo in vous n floanu
xxi i PA-SL e leur monstra
uses maius e n ses piez et sesm
costes. .
rPhomasi nei fu mie aveo
ques eus quant vint lhesusz
etb les discipless distrent ei
fhomasz u Mous avons vehu
a lhesuol n Phomas leur res
pondivt a le ne le croii si
a je neg voi ses maius per
u ciees des clous. et ses piez
et et son costa n
Apresi vm jours. ainsi
comme la sainte livangilef
ll. fl om. - m M vostre. - llli lntervertuntur hæc duo membra
in Pz et tft
1. sz fiih k flncore est ces/en M lit cest esL- Pi Pii ylvly fietM addunt
de llospilaL - S. ltr M om. - lh sz flilv k lioctova M lyuilisma -- S. flii
la. - S. iliis k et M om.- i Ply k as.- S. Pa fliit M om. -g. Pig ra lt
et M fu.- m Pi PS rfk li et M addunt soiL- iL M. Ph k enlre. Prn flil
avecques. - li ses pies desunt in Pit lit ses piet- desunt in Piy ru M et
lt - lll Pila 1le li et M san costa
1. PS1 m li et M Mais rhomas- z Pily k nom-1 Pa liili li et M.1hesu
vinL-L ffi om.- a Abhinc usque A/ous avons velm legitur in Ps et fl
vindrent d minl fhomas et iui direnl... Sadem reperies in Ply n et Mr ad
junctis in calce his vocibus quand il fu venus. - a. P-S Piy fru M et k
nostre seigneur. fru k et M addunt SL- 1. Pisy P-x lll n addunt lt disL
--S. Mcroiroye.- SL ln Pay Piv illa lt et M legimus abhinc usque apres
vul jours hoc le vais el les pertuys des cloux en ses mains el en ses
pietas1 et se je ne meet ma main en san coslei
1. Pay Plp fiih Mh fl addunt re.- i PSy Pg rlua k et M Sainl lehan lili
 -loS
PklMA nnmcrlo . sncunnA numcrro
le tesmoigne i quant les dis
ciples en cele maison furent.
et Saint fhomas fut avec
eus. vint nostre siresi en mi
leu de euss. les1 portes
closes. et leur dist z c Paisli
ex iis vous n. lloncm dist ei
rPhomasz a Metil tes mains
a etu tes doiz en m mon coste.
et et ne u soies mescroians m
a mais loiausui n
Pml celle saintez maison
recognut Saint fhomasg son
creatoum si quis dist nostre
sires fi Saint rPhomass z
a Pour ce que tu myas vehuy
a
tul mlas creu. Senoit soient
a touza ceus qui ne me ver
a ront et me crerronti n

vanyelista- S. My Pz et li yal-entst rPl raconte.- in Ply rPly lt om.-i

Pei et ffi lhesus. sz li et M jhesus crisL- S. lny Pi rllly lt et M omiserunt
has quatuorvoces.- 1 Pz et lt asa M aus.- S. PS Psy lh k adduntsoiL-SL
M. Ph m ifl avec.- 1o. Pz alat-esl illa lt et M ljl apres.-11. Psy Ply illh
li et M addunt SainL- m PSa illa M yoyy li cy.- 1S. Pt lh M has voces
om.- ilL Ply Pli ru li et M is perluys de mes mains et de. lt non y.-
S. Ps et 111 incredules. - id Psy illa k feals.
1. llii lit en.- i Psy li et M om.- S. Pi Saint fhomas recognuL- i
PS lta M. flil ri celuy Saint rltomas.-S. 111 seigncun - S. Psp Piy illis k et
M om. ti Saint 1homas. - i Pt et M in me croys. lt et. - S. 111 om.
S. k addit s tim-ore est ea esta la mat-san del hospitaL hout piens ssi
demostra canth illi fu ressusitds de mort d vies asses imposita-sy et tur dit r
e veds que asper-it non a char ni esses came vias queje ay n. tLuc. xxny
i Sgyy car ilh cuydaueut fust fantasmes c pur asSegurer tes-dit avis une
rhose par manger-g e thi apourterent peys rostit et metr et cn seste maisson
illi mangeh tur vcant e tur estendy. e dona ad ellus la remanenL- inc-ore
est ce esta la maisson del lzospital hout bieny quam slen fu... d la destre
dou sieu per-ef tray le Saint tis-perit assa douce maire et d les apostles
le jorn de Penlacoslea et ce era le lucq aut illz erant encemblej coma ille
lur avoit comandd que non partissent de .1herusalem. mas que espe
rassent la promessa dou sieu perit -- fjncores est ceste la maison del
hospital hout la douce mei-e de litem christ compli sa vie apres la
assumpcion de sson chier fit/u et d qui lhi aportet llangele la palmeg
clhi anum-ia la ssua sancta assumptiant ct yllec clumla r a Saint Pere
 -1og
PmuA memoria
lit illeuques eluerent li
apostre vu diacres. ciest ai
savoir Saint lilstiene. le pre-
mier martir. e les autres qui
eussent le regimens de ceste
maisonet servissentaupoures.
fAcL vn y m
sucuunA numcne
lin celui meisme terminel
Ananiasl et Saphiras fAcL
v. ir moy guerpirent liiglisei1
et se donnerent fi la compai
gnies de lhesu christe et de
ses1 apostres. lit pour ce quiil
nes rendirentg ei llieum et a
la maison de lvospital et aus
poures. etu neu aporterentis
aus piez des apostres ce quiil
avoient. moururent de sou
daine mortli lit Saint Pierre
ne les m lessa mectrem en ci
metiere. ainsn les m fist se
velirm dehors comme excum
meniez.
mu celui temps l bieu
voust mandera ses apostres et
ses disciplessen predicacionb
cens qui furent nouveaus dia
quesz Saint Sstienne. qui fut
lea premier mar-tyri Philip
pumlProcerumiMicanor-emi

c ecce quam bonum. - cPs. mm i m id illac lien portarent enfoyr en

la valde josaphaL segon que fen lrova escriL
1. Pa fu fl lemps. -- i Ps et fl Ananiai M Ananyas. - S. M Sera
phim - lh Pæ iliis il et M le siecle. - S. Pi conpaige. - S. li om. de
.l. c. eL - 1. in Ply flil des. - S. Ply fi non - g. sz li et M addunt
pas. flil avoient rendu. - 1o. Ps et fl addunt ce quiil avoienl promis ti
tui - 11. M ne. - 1-z. Pa addit lit ilii ens la.- 1S. M portierenL - M.
AL Pi Pa et fl soudainemenh li solidamenL - 1S. Pi Piy fiih k et M om.
- lii Psa Pip m k et M addunt les corps. - il lll avanle M aingoim -
llS. P1 om. M le. - 1S. Pz et M ensevelin ilil mellrey li enfoyr.
1. Loco trium harum vocum legimusin Pa et illl Apres. in PS k et M
Au tens qua - i ln fl loco vousl mander legitur manda. - S. ln Pl
en predicacion el ses disriplcs. - lh Abhinc usque Saint Sstienne le
gimusin ilii et Ps et ita lesserent veste maison d...z in Pi vero et cels qui
vsloiml jeunes comme...z in M et ceus estoienl viels dyacres vomme...q
in k et illa aiel-em eaus eslablirenl mellis diaques come. - S. Pg om.
- fi flil addit et 1i. -- i Pily Ml et li Philfppom flil Philippcn - S. PS
k et M prolumarlin - g. id el d lohen zvfconoim llvl jviconorov k xvi
chanatem
 -no
PmMA memoria
Li quartz miracles.
Suirars vint apres. e fu
garde dudit hospitaL
sncuum nauseum
fimotheum m a Parmenam n v
Micholaum ii Antiochium wg
ceus garderentu la maison
et servirent m ausis poures n.
lin celuy terminei avoit
moult de diverses gensi en
jerusalemi aucune foiz Sar
razinsi quili tindrente la cite
de jerusalem et la terre de
promissiom lit ja soit cei que
la saintea maison de liospital
fust en. grant poureteyp si m
recevoient-iln les poures et
les malades li
lit quant vint au derreeu
quel les Sarrazins tindrent
la seignoriel de jerusalem
etl les Sriex llavoientt per
due. l serf de lhesu crist.
qui avuit nom crirartsy gar
doitl la sainte maison de

1o. M rhfmoleunL llll fhimotea - ill. Ps Parman. Pt Permanam

- m Phwcolas fl Aricholas- lii Pz et il Anliocenuml Ps Anthicqll
Anlfocm il Anlhyocemlm - lin Pi gardoient - 1S. Pl servoienL
li servissenl nostre seignor qui remaine.- id Ph lh M les. k lit lem
li. lix textu Acluum Apostolorum le i ay inferius insertm judicandum
quantum erraverint translatores latinarum harum scripturarum in no
minibus propriis suprascriptis. a lit elegerunt Stephanum... et Phi
u lippum. et Prochorum. et Sicanorem. etilimonexm et Parmenam1
n et Micolaum advenam Antiochenum. n li addit essi le prent jusques
d la morL
l. Ply lh k et M tens y.- l Pih Piy fliit li addunt aucune lfoys aream
- S. Ply PS illa li et M has duas voces om. - lu li adm. el lii-mam les
lix-aquas e vespasian avia deslrus les luis e cilh orat e ssilh Surasins.
s. li om.- S. luy lh li et M lenaient.-1. Pl et illi lit advint quey lt et M
lit ja fu ea -S. llll om.- SL fl addit maulL - 1o. vfliit si.- ll. Pt
fiih k lium - m lt les malades e les poures de chrisly segon lor pooir.
M en.
l. illl om. - ih P-i lll cilni - s. Piy plin M om. abhinc usque 1 ser/.
-- i li avoiem perdu ja dherusalem - i Pl cirmlly Ps cir-at -
S. Psy PS flily k et M qui gardaiL
 -lil
PlilMA anmcno . sectian summao
liospitali et les pouressg
et les aumosnes. que li don
noient les Sarrazinsl il les
donnoit aus poures. et les
servoit moult benignement.
lity en celi tensy tirotiiroizy
lin ycelui1 temps. avant
evesques du Puy. e Suilom quei nostre siress vousistt
dux de Plandres. e piuseurs manderli que les crestiens
autres assagerent la terre eussent la terre de promis
sainte contre les Sarracins. sion. Sodefroy du Suygnon s
et la grant croisiei des barons
et des pellerins dioutremerip
qui furent mandezi par la
divine predicaciom vindrent
par m longues terres et par
mons et par vaus et paria
terre de ltomanieu en An
tioche. et liasegerentng et par
la vertu de bien la pristrent.
et occistrentis mouit de Sar
razins. et u gaaignerentu la
cite bienii biiiecn alerent
en terre de promission. et
assegerentn jerusalem lin

1 Ph Ph ilih M et ft addunt fut en jherusalem - S. Pi Ph fiih M has

tres voces om. - a intervertuntur hie duae voces cum duabus prio
ribus in P-ih
1. Ph illa it addunt meisme.- i Pi quanL Ps et li om. it et M que
S. it seiynon - a Pl ploisL M volL - S. Ph li et M om. - S. Pa ii de
Suillom ilil de buit/tom M de ltillorL- 1. Pi fl croyssance it croaria
Mcroiserie.-S. Ply PS illa it et M om.- a Pt Piy fiih it et M admonestea
-1o. M de.- ll. PS it et M addunt vindrenL- m iu liasistrenL- 1S.
lit occislrent montt de Sarrazins desunt in Pl et ililg occistrent deest in
Prn - M. ln Pxs abhinc usque lin icesl ost legimus de ce lieu vindrent
en hierusalem et la prlndrenL ln flil abhinc usque en icest ost legimus
et de ce lieu vindrent cn Acre et la prislrenh et moult de Sarrasins.
lit de ce lieu vindrent en literusalem et la pristre-nL - ls. Pit it et M
garnfrenL- ls. Pit it et M addunt et forl.- 11 Abhinc usque lin icest
ost legimus in Pl lit lit et M om.j diyluecq alerent lit et M vindrentj d la
cile de friple et la pristrentp et apres prislrcnt Acre et lit et M om.j diyluecq
alerent en la terre de jerusalem et... - 1S. M addit la citel ii de.
 -llP
PklMA memorie sucuunA memoria
et estoit enllost grant famine. icestm ost fu m grant famine
que apaines trouvoientll pain a
a vendre.
Pj Suirars gitoit le pain celui Serarth qui servoit
en llost. les poures en i lherusalem en
llospitali chascuu jour m foiz
ou lv metoitpain en sa fondei
et par dessus le murl getoit
le paino aus crestiens. enl
leu de pierresa PP beau sire
bieuy qui puetw conber n les
miraclesny quar m celuy ei
rartu. qui gardoit les poures
maladesm de jerusalem en
e fu accusez par les Sarrazins llospitaL fu encusez vers m
devant le soude. le n soudain par les Sar
razins. qui m llencuserent
qulil se preissent garde
quant il geteroit le pain aus
crestiens m etio llamenassent
devant luyaly etuy en autre
maniereea ne u les ea croirroit
ilm mie ii

lg. Piy M cexluy pred-iL li lit en celat - id PS illa M addunt si. k

fu gran.- SL Pif lh k et lll lrovast hom.- m Ps addit ti mengier ne.
llll ne li mangier ne.
1. Piy illa ciraz-L- Pg lh li et M addunt llospilal de.- S.P1. li et M om.
has duas voces.- Psv sz lu li et lll son giron.- s. Pig illa M les murs. -
fi. ln illi non geloil le pain sed le geloit legituzn -- 1. Ps om. abhinc
usque fl beau. - S. lntervertuntur hæc in illl cum vocibus aus cresliens.
- a Pa li d.- 1o. PS. Pi li pourmyL- 11. Pi Ph li et M raconter.
m Ph k vos merveilles Pay fl les voslres merveilles lll les mervoilles.
1S. Ply Piy llli lll que.- l/L li cerarL- lsfllly k et M om. malades.- ld.
Piy lll/fu flet M jerusalem en.-11. PA fliit li et lll au.-1S.Abhinc usque
yeteroit le pain legimus in Pli et li qui yardoyenl les nmrs qtiilgcloit...
ln lla k et M habemus qui gardoyenl les murs par quoy le... et cetera
similiter ac in notula 1S. - iii illi pro tum cresliens habet en lieu de
pieres. - id ln Pi lh Pi le snuldain rommanda aulæ Sarazins qui
lacusoycnl quiil lc prcissenl quam il geleroit le pain en liost des
z-hreliens et qulil...-- PL Psy 1-i addunt avec toui le paim li et M o lout
lepayn.- ea Ph llll car. ll et Mom.- ea Piy lll M addunt iL li guisc
il.-- ih Pi non.- m Piy M lm- eo Piy ilsiv k et M om.- 11 llpoint.
 --llS
PklMA asmcrlo secuan humana
Apres ice. quand vint 1
jour. ainssii comme ile fut
acoustumezy crirarts com
menga a geters le pain aus
orestiens en lqostg et les Sar
razins qui le gardoientri le
pristrente avec le pain qulil
tenoit en son geronv etl le me
li lhesu-crist de celi pain nereuta devantg le soudan ut
fist pierres. Le n pain devintu pierres.
tiluanti le soudan cognuti
la malice des Sarrazinsy il
lessa en pes Sirart. et li
commanda qulil se combatist
avec less crestiens. ainssib
commes il souloite devanti
Lyostt des Pransg fua de
vant jerusalem tanti quiil
pristrents la citea et tuerente
moultv de Sarrazins. et orente
moult grant joie de lail vic
. l toire que bieu leur avoit
mandemy et vindrent au se

1. lla illa li et M si - i fl om.g Pit faisoiL Sequentia verba usque el les

Sarrazins desunt in Pt - S. li SerarL - lh PS 11 gelaiL llll om. septem
voces seq uentes.- S. PSy illa li et M om. qui le gardofan-a ln Pi in
ter-vertuntur hæ duæ voces et ponuntur post giron. ill addit en gellanl le
paln1 el le menere-nL li et M om.- 1. li et M om.- S. fl om. has tres voces.
- S. PA li par devant. M par devers. - 1o. imy sz li addunt el par la
verlu de bieu. - 11. li addit Stquant les Sarrasins moslrerent le payn
au souday111 par la vertut de lh-cu le payn. M addit lit quam les
Sarrasins monstrerenl. - rl-L lt addit tout. M il devinl touL
1. Pz fit quanL- 1 Pby Ph illia k et M vil.- S. Ply Ply il aus. li as.
/z. Piy li et M si.- S. fl qulils- S. Ph lh k et lll faisaiL- 1. Pig illis M
addunt lit quam ciral ouy ce. si geloil chascun jour pai-n en llosl
des chrestiens insuper addunt Ps et illi plus que damni en lleu de pierres.
Similiter in lL sed pro plus que denanl legitur plus eplus. Similiter in
Ms sed pro plus que dem-nt lege plus forl quia-l ne fa lsofl deman
l. PA illa lt et M lilllosL - l sz villæ lt et M cresliens. - S. Piy fiih il et
M addunt tanL - fL PA lh lt et M om.- s. M briserenL- ii Psg PS lh
k et M occirenL - 1 Pu et l1 addunt de gens eL - S. Pz avoyenL -
SL li leur. - 1o. M. liili Pt PS donnee lt falte e danda
S
 -llli-

PmMA namcno smcunm anmcrlo

ulcrena chantanb et ren
Sirentu graces s bienm nostre
seigneurlty etm apresw par
tirent les avoirsli Apresm
lcs barons partireut leurs
possessions. et en m donne
rent a fiirarteo grande par
tie de leurszl possessions. a
honeur de ei Saint lohan
Saptiste
Apres. au temps dei oi
rart. bien mouteplia e la
maison de llospital de rentes
et de possessions par laa fio
meniei tluantm Sirart fu
mort. llarme de luy aia en
Paradisli
lilhfrere kaymont dui Puy
fu en son leu. quia si la loyt de
bien basti casauss e chas
teause et moustiersia et ameil
leuraa ita moult la maison de
llospitalm de grans posses
sionsn.

11. Ply Pifl11 addunt de lliesu crisL li et lll addunt 1.-c.- m Psy Pll
lll lt et MrendanL- 1S. Ph li et M om.-ik Pi fl om. nostre seignour.
- m lllh k et in om. - 1S. illa PA Ph M addunt alerent par tous les
aultres lieuæg apres les baronsz.. lt similiten post ticum adjuncto hout
bieus avoil demorL - 11. lll Psy Ph ih Mpossessions de jerusalem
1S. lllh M om. abhinc usque et cn.- m Ph illa k et M om.- m Pa Pz
111 li et M addunt maistre de llospital de jerusalem - PL Pi lt des.
llll des bicns et dea M om. partie de leurs.- ea Ps addit monseigneur.
rPl addit nostre seigneur.
1. eum lt et M doudit maistre.-.S. plin ll et M montt - S. ng illa li
et M te. - lL Pifllh lt et M royame de jerusalem et.- s. illa lt et M lit
quant. - S. li addit com ge le croyy car ljieus fiat miraclepor lhi.
1. ll Apres ful maislre liaymon du Puy. - i Pz del. - S. Plh Pig tfiv
lt et lll ct. - lh Pro la loy legitur in Pz laude et in llL lt et li llaida -
S. Ps maisons.- S. PS illa li et M maisons.- 1. My lm chastiaus. lh Ph
om. - S. M amenda. - g. Pg illis li et M om. - 1o. Ph fl addunt de
Saint .lehan. - 1L fl om. de grans possessions. M om. grans.
 -llS-
PfthA klibAcfltL secutum humane
celui frere i liaymont i
fist les establimenz de la
maison de liospital de jeru
salemt quil encores sunti
tenuzsg etj pape lnnocenta
segonto les m fist confermer ik
Pourquoyl touz jours ces
establicemens sunt appellez la
keig1e. souzlaquelle viventles
freres de llospitaL
liti nostre sire. par sa mi
sericorde. leur doint tenir ho
nestement et dignement leur
keiglm et leur doint faire
tiex oevres qulil puissent par
venir a la celestial cite de
paradis. avecques touz leurs
biensfaitours Amen.

conferendam textui Legendæ supra transcriptm codicis At/ze

næi faurinensis ch. libv f. l-S bj redaclionem. quum a
priore multum discrelmztj visum est
comment la maison de llospital commenqa
oeez ci la congnousance de laedification qui de Melchiary lia

L P-il li maislre - i li kamunL - S. Ph lit lh M om. de jeru

salem. - ln Ps que. - in M y sunt - fi Pig Mq li et lll addunt et la
heigla - 1. lii addit le. li et M lit dem - S. li Szzgeme - g. li om.
- io Ml la. - 11. fi pro fiet confermer habet confer-mm
1. Psy Ph li et-M om. abhinc usque lit nostre sire.
l. Abhinc usque ad calcem legimus in Piv llll et id nieu. le seigneur de
tout le mondev garde llli lt et M doit delivrerj les frui-es de llospilal de
toui maL el les delivre illa li et M om. les delivrel dc tous lPij li om.l
leurs pechirisa et leur dant par-venir d la celestiale liil om.j cild de
jherusalemi avec laus lem-s biems filie/cura AmPn. ln il sequitur hoc t
Laquel confermalion non sse lrove. mas api-es frere holgier de Molisq
qui fu apres de llli grani lemps. la list co1zfermer dipape anfe le
segnnlq et aquela si trovav essi perdi d la prl-se dizlcra lt apres frere
Suillaume del vilaretp qui fu maistresy la list confermer d boni/face
quama el aquela tenons et avons.
 -1lS
vesque de llospitaul premiery fu trovee en nom de noste si
gnour lhesucristh
Saichent tuit cil qui sont et qui avenir sont de la maison
des poures de jerusalem quele ele soit et de quel temps. et de
quel ai este et out commencemant lit desques icelle religions
ait estee ordenee et en vraie charite fondeej et si llaient en
mermoire perdurable. - hlous devons savoir que. au temps
dou premier cesaire. empereour de komme et de Sntioichey
prince de la terre de Sntioiche vint en jerusalem un evesque
qui estoit appalez Melchiar. lit brisa le sepulcre de llavida
et en trait mou grant copie de deniers dlor et de vestemens.
que li paire des rois i avoient enseeles. Pour laquele chose
Antiochus. qui en cest temps desous la poisance de cesaire
avoit signorie en 1erusalem. le juga culpauble et mal fasant.
Antiochus primes considerai qulil pourroit miax faire de
ceste choseg en dementiers qulil pensoit lougement en la nuit
ensivant. li angles ravirent celui en esperit. et llenparterent
devant une montaiigney qui est dite calvaire. ou nostre sires li
vint devant. disant a luy z a Antiochus. ne estandre mie ta
u main sus llavesque. et nvespanc mie le sanc de lig car tu
u et il deves fairepn ce leu ci s moi et as mes poures une
u maison de pitie lit si despandez toute la peccune pour
a faire lorque tu as trove ou sepulcre que je li mant a toi et
u a llavesque n Li Sains lisperis espire ou qulil vuet. lit
nostre sire beux. qui ai merci de quiil qui vuety et salve quyil
qui vuety en la moitie de celle nuit manifesta a celi disant z
u Lieve toi et va devent la montaigne de calvaire et ou tu
u troveras fondement de novele edification Pai moi dessus
u une maison en laquele je puisse avoir mout de poures. n Li
evesques et li princes prirent a parler ensamble et a demos
trer les looinges de heu qui lour fu declairesg et plaiorent
mult a llevesque et au priuce et a lour consoil. car li eves
ques lui et touz ces bieus et le tresour devant dit mist a faire
le palais de lhesucrist et s ser-vir les pouresg et il soumist son
chief pardurablement. ff. m lit par consoil de luiy et par
llaide de nostre signourv mult des prodomes se mirent en la
fratemite de celui hospitaul et tinront religion. ll est troves
ou livre des Machabeuse que ludas Machabeust luisy envia

l. ouæ omnia rubrica pinguntur in codice

i n lllac.a xm i de
 -111
en jerusalem xu mile dragmes dlargent offrir audit hospitauL
pour les pechies des mors et doner as pouresg car bone chose est
de doner pour les poures lit tout li pouresde toutes parties en
ioel temps i furent receu honestement. Antioches1 patriarche.
estaubli que tuit li poure confrere fussent ensamble1 et. devent
ce qulil morust. de ces choses toutes universailes ceste maisons
elslt annuncie de nostre signoum fet lel saint llel manifesta.
Ancor avint par la devine poussance un autre miracle de
llexaltation de celle maison. que as creans ne doit mie estre
oblies. zacharies le prophetesy en dementiers qulil sacrifioit a
nostre signorv vit le fil neu disant a lui z a Melchiara nostre
a freres tent a la mort qui doit user de vie eterneleg tu. aveo
at tun fil et ta feme. va tlen en jerusalem moi enniender en
u persone des poures car tu as ce a faire de si a tant que
a luliens komains vanrea. n - zacharies. lies en parti et
en parti esbahisy a acomplire son service revint plorant en sa
maison. et dit a son fil et a sa-feme ce que lui estoit com
mande. qui de ce rendirent graces au soverain creatour et
vinrent en jerusalem lit de touz les biens quiil tenoient en
nom de heritaige hairerent lhesucrist pour les poures doudit
hospitaL et demorerent servant les poures par plusours jours.
vn autre miracle avint que li empereres de homer en la le
gation de son misterea envoialulien a fiome avec mult diomes
honestes. quant il furent en la mer. lour nef fu corrumpue.
et furent noies fors que luliens komains. .que li fiz heu prit
en ses maius et llenporta a terre doucement. Pour laquelle
chose luliens slen mervoillai. disant a lui z u qui es-tu. sire.
a qui mlas delivre de cest perilz que vues-tu que je face pour
u toit n ll respondi s lui s u .le suis li filz heuy qui toi establi
a frere et hospitalier de la maison de llospitaL car je vour
a rai touz temps habiter corporelment avec mes apostres et
a mes desciples en cele maison. l luliensy raemplis de nostre
signour. beneissans iceluiy vint plorant en jerusalem et fu re
ceus de zacharie ff. Sl et des autres freres bonementa et ves
qui tote sa vie en servant les poures
quant li filz neu fu fait home pour nostre salut et se vout
manifester aus homes. il descendi en lerusalemi et dlaucun
de llospital par le Saint Ssperit avoit eusoignie par sa presance
ces apostres et ces disciplos en venant a lui. eu enformant les
poures. en norrissant. en curant et as foibles misericorde
fassant. en prechant le salut de liame.
 -llS
ne cou grant merite ceste maisons soit. et combien elle est
amee de bem laquele chose fu manifestee a ses fiablesg et es
tendi sa main sour ses disciples et ses poures. disant z a qui
u vous honore et resoit. il me resoitg et qui vous despit. il me
et despit. m maudislsoit qui fera mal a nul de vousk n lincores
dit nostre sires a un saigez a Aime ton neut et se tu vues
a estre parfaizy va et done tout ce que tu as as poures n Ananies
et Saphires. pour ce qulil ne rendirent mie disme de tout ce
qulil avoient. il morurent de mort sodaine en celle meisme
meison devant les apostres. fit tant que beux vout envoier
ces apostres en predicaciony il eslut ces qui varderent ceste
maisony et servirent a neu et as pouresg desquelx Sains his
tienes fu-li premiers martiers.
lin cele maison. en llonour de la passion nostre signour.
se repouserent li apostre. et cloerent les portes pour la poour
des .1 uis g et la virge Marie meismes et Sains .l ehans en issierent
quant il vindrent a lhesu crist pendant en la croix pour nous.
quant il fu ditz a vesci ta maire et vesci ton iill m Saint
lehans devant la passion vint illucques
lhesucris. apres les vlu jours de sa resurrectiom les portes
closes. il entra en cele maisom et fu emmileu de ses apostres.
disans a aux s u Pais scit avec vousi n lit de illuc en apres
il dit s Saint rPhomas z a Mest ci ton doi. n fhomas tastai
nostre signour en lloSpitaL et le quenut. dont il est beneis. lit
cil sont benei qui non virent mie et le crurentli ll nous vulle
faire croire selonc la foi de Saint thomas et que nous puis
siens estre parcenier des biens et des oroisons de ceste mai
son saintey quaest eschielle et degres de vertu. et nous outroit
li paires et li filz et li Sainz lilsperis Amen.

mouiet . Matlhu x. i laos Lucq xa i 1e.

. Mauhq xxu. i am l
. joannesy xix1 i il
. joannem xxs i lg-SL
. 1oannes. xx. i il
 n..

mxrus mssmmrioms omnes

coua SibL sat Paris. SalL eoim f. nib-s m

Aui tens de celuy puissant prince diligipte que llen apelle

caliphe de Sabiloniei qui en celuy tens seignoroit le royaume
de Sipte ets de iherusalem. etb bomassv ets tout le pays
jusques a la Lichel de Suries au prince dlAntiochei et m
mult de pelerins crestiens venoient visiter le saint sepulcre
Sntre les autres nations venoient pelerins de la loy de
ltomeu des parties occident s grant trevaillu et s grant
despenses. solonce leurs conditions. Por quoy estoientm de
eaus mout soufrachousua quar in illo venoient en iherusalem
en n mult grant meschiefg dont lors cil qui estoient venus as
partiesm de la sainte cite et cuidoient ens entrer. estoient
detenu por le treu paiermg lequel treneo cil qui pour ceu ne n iej

1. lncipit li cum his verbisz ci dil encores comenl la sainte maisson

del hospilal de Sainl joh/in de literusalem fuprimieiramenl comencecy
esse fu apres la passion jhesu chrisL esse que devant es dit fu devanl
la naichenssa lliesu cli-risL llis novissimis verbis significantur quæ
de Miraculis in lt transcripta sunty proxime textum hunc præcedentia.
lncipit i in hoc modoz lin cesl livre est conlenus coment la sainte
maisons de liospilal commenpa ri lvonour de mon signour Sainl lelian
Salpista lit auæi les regles et les eslaublisemens qui furenl fait en la
dite religion puis en gra ln v simile principiumz Appresso narra conu
la casa dellv ospilale fu fondala di pai la passione di chrislo lix hoc
manuscriptm recentius redacto1 abjunctas solum schedas notandas de
crevimus - i lin celui. - i ill babylonia lt Sababiloynm - S. fli om.
de ciple eL - lL i et lt addunt de. - s. li et l pamas - e. 1 addit el.
- 1 lt pro la Liches habet llissue - S. li Syrie. - il i Anlioiche. -
id li et fli om. - 11. lt lay. - m li lrevalh. il travauL - iii li et l
addunt plusors Supplendum est hoc in PL - M. r sou/frailoum li so
frailous. - m illa lt quanL - m i om. -- 11111 et d. - 1S. lh fporlesu
- lg. 1anl loco trium horum verboruma legepourpaier lorlraihu.- eo ff
om. - SL lll li depoureld - m li non.
 -1eo
le n poieut paier. estoient griefment batus et laidement boute
arieires lit plusors dleaus pro foublete defailloient et ou de
maladie demoroient aleuques mi Lequelac de grant mesaise.
de fain. de soy. de chaut et de freidure. esu meismesm por
les grief persecutions que les mescreansm leur fasoient. sou
froient grans m dolors et moroient en m grant chaitivete si Les
autres si qui pooient paier le treu. entroient en la citeqMais
ellam visitation des sains leus etss per les places deshabitees
plusorors tsicl des se pelerins diz estoient por lesgil mescreans
hatus et roubes plosors fois. et pluisors en tuoient.
Pln celui tensi marcheans dyiltztillls por achaison de mar
chandiersay usoients en la saiute cite et en mout dlautres
leus souss la. seignorie aue caliphey et estoient ames de luy
et de la gent des diz leus por la diversite des joeus et des
merchanderies 1 quo il s portoientg a la corut lsicl et au pays.
ll y avoit des dizl marcheans qui estoient multt prodes
homes et de grant discretion eta doutoient bieu hlt por ce
visitoient sovent come pelorinst les sains leus de la sainte
citeg mes come par mult de fois ils veoents les batemens et
les mesaises que les pelerins soufroient a llentrer de la sainte
cite. et souvent oyssent lorr clamor de ceaus qui ens
entroient des batemenss et des roberies. et aucune fois
estoiento tue par les rues de la cite par dofaute dlerbergeries
il furent de ce esmeu a pitieg si m orderentn entre aus que il
manderentn requerela a calipheu qui leur donast dedans
lherusalem m leuc ou il feissent unu oratori n et une m maison
por arbargier eausm e leurio nation. et quliln peusent demorer

iii 1 om.- ill i de relesce. lt de vilhetei- ea 1 k illueques.- se li

LiqueL f lesquelæ.- ea yliy lt et.- 1S. il mayormenL- ea ln v designan
tur semper infideles ut sequitur cani infedeli. - so. lll om. - SL f om.
- aa i quantitet - sa f les autres. - sit i d la. lt en la. - as i om.
- aa intervertendum sic des dispelerins.- ill Pro par les f habet des..
1. ln vreperies omnia quae ad ltaliæ mercatores spectant brevius
narratau - ih ii de litallye - S. f marcheandises. lt merchandisses.
- la. li venoienL - in lt sota. f smx - ii lt dou. - 1 lt mnrchan
diem f marcheandises - S. i om. - g. lt aportoienL
1. lt dedins. - a vf om. - S. ff qui. - lL lntervertuntur hae duæ
voces in lll et post citd ponuntur. - S. i om. - S. lll veissenL - 1 lll
om. - S. l batures. - g. i om. - 1o. ill et. - v11. flii li ordenerenL -
la. 1 lt manderoienL - m lt rcqueste - la. rn it au. - 1S. lll addit
un. - la. lll une. - ill llli li oratoire. - la. lll om. - itk lll lour. -
zo. i lor gens de leur. - itL i qu
 -lil- .
et maintenirn lor loy. si come fasoient erexit flermins. et
autres nations car moutu estoient reprisy lorsque il retor
noientm en lor pa si de ce que si longement ym demororent
ses fsicj fairen redevance a bieuin selone lor loy. lit encores
qulilgo plusors dleaus morcient sens avoir la droiturey selonc
ce que leur loy comandeso a avoirg de quoi leurm concienceae
estoitaa gravee
lit ensi manderent a celui prince de l Sipte messages et
presens. et1 a aucuns leur conoissans de la couit fsiclsy
manderent qulil leur fuissentb en aie s que leufrl o sei
seignor caliphe octroiast1 lor requesteg can se il ne le fasoit.
il leiroient dea venir en sa seignorie et demorroientg en leur
pais. fin teul maniere. a la poeirem diaucuns de la court. et
por non u perdre les merchans. le caliphen otroia lor rcqueste.
et manda ses letres au bailli de lherusalem qulil m leu donast
uneur placey tel con m il la m requirontny en la quarte partie de
la cite ou les crestiens habitoient. .
Laquel chose le baillis tist volentiers. ll pristrent placei
droit devantl les sepulcrev devers miey jourtg presques
soulement les chamin royal grantl est inmi dou saint sepulcro
et dou leuc o quel fu helifice fsicl une yglise ets oratorio a
llonor et au nom de Mostre bame lit ileuc joingerentg firent
une maison droit devant lientree dou sepulcro por eausm
arbergiem et ordenerent que les pellerin y fussent herbergies
Al ceste chosei faire ys furent cinquante merchansy li
quell manderent en ltaillesl lor paisS faire venir moines
noirs qui tenissent la cure et le servise del oratorih et ame

ea 1 melenirn-za f crueæn- lin li cont..- ea fli toui-noienL - ea 1

om. - ea Abhinc usque sens avoir lt om. - 1S. lll om. d om. - ea f
que.- so. 1commendoiL-SL lt la.-Sz. lt addit lur.- SPL li addit moll.
L n d. - 1 lt om. .-- S. lh l addunt eL - i l soienL - i lt ayde.
- e lt le. - 1 lt enprohasL - S. ill rt - g. lt demorreroycnt -
1o. kprieere l priere - 11. lt rien. - m l addit lour. - iii it
quzl - M. l om. - li lt came - lii lty ill om. - 11. lh ill requer
roienL
ll. l leuæx - i ln li intervertuntur hæ voces - l l addit sainL
ln l pro miey jour habet 1nidi. - S. lt l tantpresque - S. l addit
granL - iy l om. - S. l ou. - SL lh l joinanL - io. lt eins.
ill aum i
Al. llic incipit in Pl novum quoddam caput1 cum rubricas de cc
meismes - i it addit d. - S. fli om. - lh ff qui - s. lt lilallie -
S. f addit poun - i. n des horaloyre l de lioratoire i
 -1PP
nistrassent a ceaus qui servoient la maison et as malades qui
y seroientg et donerent de leurs possessions par quoys se
peut estre aconpli s tous jours. litt ensi fu donee la cure as
moines qui recevoient les biens en ytaille ordenes s ce faire
combieni la maisona demorasts eni la protection des
moineshjes ne le say ni ne lyay onques oy par voys digne de foi
ni par escripture Maisy comentu que lel deceurement fut.
cele est nostre maison. et ensi fus comencieey selonc ce que
le treieuve as estoriesz lequell estoires sont receuese et
creues m de tousy et par tous auctoriiables
Aucun plus ancien comensament est dist qui i fut dou tens
Melchiarg mais neg est pas a coueb en leuc actorisables.
Mesli jes esme que questeors. por mieaus gaaigniem trove
rent celes-i chosesg car par verite et selonc llestoire de la
Sible. de celui tens en sa que ceauss lieu. fu iherusalem des
truite et dous tout deshabitee que m persones ne u habitoienty
et le saint sepulcrell nostre siresia fu lors tantu debrisies.
lequel estoit tout entiers percies m en la roche. litm que ce
soit voirs que il fu depecies est encoire au jour dui appa
rant ii
oresl leissons la venite et tenons la verite. car glori

S. lll qui.- 1. lt comenL - i lt addit des moynes. - S. ln ltfu decem-de

dou tout de la campaignie et. - 11. ii de. - s Abhinc usque onques oy
legitur in i lien ne le voit. - S. i solemenL - i i om. - S. lt om.
-- S. lll creues. - v1o. i recorddea
1. lll qua - i ill lt non. - S.1lom.-A.lllylitrove.- S. Abhinc usque
fu literusalem li habet li la razon por quoyp car fu devant la passion
. llLesu arist e segont llescripture de la bible de celuy temps qui seaus
dienL - S. ill lien. - i lll ces. - S. il cil. - SL i de - 1o. Abhinc
nsque et te i om. - 11. li addit y. - m li addit de - 1S. lt nostre
seignmx i litesu arist - M. lt tout. ill om. - ii i pressis. lh pecies
- 1s. Abinc usque apparavit fhabetr lit que it fust debrisiez au jour
de hoi est aparissanty et ensi le doit home tenir selon la veritel - il in
lt adduntur sequentiaz li com je croy m la destruæion de la citziy ssifu
destruyte ta mayson qui fu fonti/fev si com eest est diti en liane-ian
comensamenL e par volonte de jltesu cristy si com fu destruyte par les
mescreans li le fu- en cel tamps pour celes merchans relevde Pour
quoy llun e liautre comenssament je eroy que sont certa e deus de creyrei
quam que alcuns tlient que esta sis par miels guahanieyr treverent
tales chosesy emper-o il hest cert e proue que del temps que Melchiar enssa
rel-qna nostra maysson en .llz.erusalem. reculha les pouresg coment qui
fust de ces comencemans nos tenons que de croyre est liunh el autre.
-l. llic incipit in lt novum quoddam caput cum rubricaz or en droyt
 b-liS
tiement de mensonges desplait a byeu Mes coment que ce fut
au tens que le ducs Sodefroy de lSouillons et de Loheregneh
quis pris la sainte citei la maison estoit en estaty tem1
pooit estre souss pooir de mesceransg et uu prodome de
religiouse vie. qui avait nom Sirart i estoitm lors gardian et
aministrour de la maison. lit ne n ai pas entendu que autre
gent de la. loy de home fuissent demorant en lherusalem.
for ceaus qui estoieut en la maisony lorsque les crestiens
llaisistrentu et qui w prise fu li
La qual maison estoit apelee llospital de1 Saint lohan de
lherusaleim de lequel fiirarts estoit gardien. Lequel Saint
loham au terns des Melchiary nlestoit pas encoret nes. Por quoi
je apelleli cestui le comensementy iet ledito ctirart1 premier
gardien des poures de llospital de s Saint lohan de lerusalemi
Puisl que la sainte cite de lerhusalem fut conquisee et
ordenee de clergie eta de religious et de autres habitaors.
entre les autres le maison del hospitalby qui estoit devants
aordoneee del biens temporels ets autreso de plusors prou
deshomesy qui par graut devotiony si come semblewy iln lei
serent le siecle por servir as poures del hospitaL Par les u fquelxj
est curablen que la maison multiplia et crutu aussi en bons

dit la veritd de nostre mayson coment fu ampliee e la religion coinencde.

essest le tiers e le dreyturiers senes falhtL - ln lll autem desunt omnia
abhinc usque mes coment. - i li addit de Lereygne. - il. lt Suodefroy
de liuillorh i Sodefrei de lioilloinn - i lt et lll om. et de Lolzeregnel
et 1 addit de Looroigne. - i yliy lt om. - ti. i addit de jerusalem -
1 li tel com. lll tel eslat com. - S. r sua - g. lt cer-art lll cirarrL
1o. i fu. - 11. lt non. lll notis nlavons - 1-z lt ta pistrent. ln llli loco
quinque præcedentium verborum legimus lesquelzpelerins les asistrenL
- la. lty f que. - ii lll fu prise
l. i om. -- i it SuirarrL i ctroi-ds - li in k omL - i i om. -
s. r nous appalons. - S. l om. - 1 i Sirardv ft SerarL - S. rom
- S. ln lt legitur de jerusalem ante de llospitaL
1. ln lt habemus rubricam sequentemz ci dit noment la mayson estoit
udai-nee de biens spirituales avant le venite des pelerinsa et apres erut
de biens spirituales e temporeles. ln fli autem fere similem z ci dit que
la sainte maisons de llospital estoit bien aornde de biens espirituelz
devant la venue des pelerinst et coment est crue des spirituelz biens et
temporels puis lour venus en ta prise de jerusalem - ih lh rP prise -
S. ill om. - in lh ill addunt de Saint jehan de hierusalem - a 1lavent.
- s. r ordenee lt adornee - it llli lt addunt plusours. -a S. li om. -
a li autresszl i auxi - -1o. lh l om. has tres voces - 11. litt i om.
- m Supple quelxs ut in ff et ll. - 1S. lt creable. 11 creauble. - m
 -PM
usages lli come en biens temporels. de quoi la maisonm am
pleviee n par universe monde et ltjenue en bon estat. Mes les
biens espirituhels miamenusoieut-m pas par eaus nr jours
currentm de bien en mieus. car u au tens des paens la maison
recevoit les poures pelerins et les maladesy etn recevoitill
les orfanins. et noirisoitiu et sostenoit les mesaignesis ou qui
de vilesse ne pooit lors viesm porchacier. Mult refutn mieux
cestui office puis la venue des pelerinsy et plus grant et
ententivem devocion. can si come moy sembleny les prodes
homes. qui estoient venus au saint pelerinage et avoient laise
le siecle por servir les poures My auroient non pas bien
esploitiein autrement. lit que ce soit ver-ite que les biens
desus dis esperituels fuissent fais en la maison et pluisors
autres loablest le tres noble duc Scdefroi de Sullouei lesss
testimoigne par r previlege de une donationm que il tit a
liospital eu lherusalemy dou quel previlegess la tenorsa est ei
apres escriteah fit est meismesm testimoigne par les prodes
homes et anciens freres. qui furent au Margatso lors que
celes choses avenues m furent recordeesy qui furent venues u
diaucun dleaus ou parvenues des uns as autres.
ce est le previlege que le duc Sodofroy dona la maison
del hospital de Saint tohan de lherusalem per la donation
qulil fist diune maison au davant dit hospitalk

lt tout. - 1s. illa lt bonas usances - m Supple fut. ut in lll et il -

11. kamplide f emptefide - 1S. f amniistroient - 1g. Addunt hic
r et lt quod sequitur Ainz est de croire quc touz. . . lloc supplendum
est in PL - m fiet ff rrurenL - SL lt addit si. - ea lll om. abhinc
usque et notrisoiL -- ea li relevoit - ea lll et li addunt les enfans
qui estoient gitat de turs parens - ea lt mtt/tantus fli malim-quies -
se l viande. - il lt fu refayla r1v refumiL - SS. ii cnterine. -
SSL li et l om. si come moy sem/ua - so. li matades. - SL ltporpleyntiti
- se lt cautio/roy de ltuiltorL ill cotta/rei de lioitlom - Sil lii ill te. -
in lty illom. abhinc usque previlege -ss. rP et la. - SS. li tenour
duqueL -- ar illi k escrite apres. - SS. yliy li meismes est - ss it
MarguaL - m liy 11 ancienes choses - lgL 1 veues lt reveues. ln Pl
corrige veues.
l. llæc verba rubricanturin P1. ln ill habemus rubricam sequentemz
ci comcnce li privttcges que ti dux godefrci de itoillon fit d tiospitat
en jerusalemg par lequel sant tesmoignes mult de biens esperitelz cslre
faiz en nostre maison de jerusalem et per tequet est tesmoignie que
nostre patron est Saint letum ltaptiste ln lt iet Pz eamdem fere
rubricam.
 -iib
a liili nom dei sainte lqui desseurier ne se peutjfa rPrinitev dout
u Peire et dou Pill et dou Saint Ssperit. amen.
a le Sodofroyl par la grace de bieu duc de Loregnei fais
AAASSSS
assavoir s tous presens et avenir. que come pours la remission
de mes pechiesy je euse chargie mon curei et mes espaules dou
signe dou Sauveur crucifie per nous liguianth je parvinss au
lderrain au leuc oul slestrents les pies dou s fres Autm. litu
come je eussevisite le saint sepulcre dou u seignor e tous les
sains leusis deu isic pro desi Sains o pitous entendement de
penseey a la tin le tsic pro jej parvins al yglise dou beneure u
AAA
hospitalua fundee en llonor de nyeu e de sa tres beneureem meire
et de Saint iohany precursoire dou n seignorg et. veant en
ellem dons ldel graces dou Saint lispritm quelo ne seil pro
roient recontery lesquels sont departisn en les pouresa foibles
et malades habundamentm et humblementmy vouay a byeu
etns celuy paai au fres liautismeg e o devot entendement de
AA
pensee ii la dite yglisem dou beneuren hospital e a tous ses
u freres une meison diospitalml fondeem sur mon aleu aliriyeleah
u mon bouremen la Proide Montaigne. ouse tot ce qui apent de li.
a e ses rendes a avore et se poseiru s toujours mais franche

1. liubricatur hicin Pla quo usi sumus. quod sequiturz cest privilege
ne volons escrire ici par ce que il est an comencement de ceste lit te
surplus dou previlegue jusques. hos quidem privilegium illud superius
transcriptum in Pi tfo est ut transcriberetur hic curavimus Multum
differt hoc privilegium in v. liic incipit Pt - i yiu li addunt la. - S.
i et Pz om. quæ signantur sicl 1. - lL Abhinc usque je om. fli et fL
i. i ccde/reii lu addit de guillom - i i Loeroignc. lt Loreingne. Pl
Loherenne. -- S. m ipmn - 11.l.li. Picuen - S. i loialemenL li. Ps om.
- S. ln vins. - 1. Piy lll aiu - ss lh Pi staresterenL i slarestirenL -
S. i de. - 1o. lt addit lhesu crisL ln habet de nostre seignon - it
Abhinc usque e tous Pe om. - iz i nostra - lll PP addit dpure devocion.
Abhinc usque je parvins ln om - M. Pz sainL i benoiL - ls.P1esperit.
- id i benoite. - il Pg nostre -- 1S. P1 loco et veant en elle habet
auquels je vis mout de. - 1S. ln addit e mout de chose. - id ii qui
- SL Pi llen ne. - ea in Pa loco sont departis en les habemus estoient
hantees et faites as. - ea Pz eopiousemenL - ea Abhinc usque fres
ilautisme lll habet le paii-cn - as ln lu abhinc usque fondde sur lege z
lors je fis mon vou d bieuy e rendis celui vou au tres hautisme seignon
car je ofril baillaiq donnai ti bone intencion ti lliglise dou Saint hos
pitat devant dit et a tous ces freres une maison de llliospital - ea li et
l maison. - in rPl lt om. - 1S. lh lll om. - ea i om. - so. lt Sryele
Pi lt-riselle i ltuxele - SL Abhinc usque ti avoir ln om. - sa li et.
- liii li om. - at lpossideh Pl poseizn
 -—126—
AAAAAAAA ment". Ce don de ma devoüon36 fu fait en l'an de] incarna—
cion nostre seignor M. “7, en l’an de la prise de J heru
salem I.....”, en la sisime 3° epacte, en la première indition,
pour le salu de marme‘o e“ mon pere eu de ma mere e de
tous mes devanciers e de mes parensm e de tous autres fiels“
vis e mors. Par“ ce“ donques que le don de‘7 la dite aumosne
parmaigne ‘8 establie ‘9 et sans arrachier, il expres en letres
e efi‘orce de nostre sael.
u A ce don1 furent testimoignes feels’ Arnoul de Wisemale“,
Lois Asbani”, avocat, Henri de Lural“, Ben[en]oit de Sain
u tenoi‘, Grofin le Bouc", Frison de Glabec', e plusors autres
u qui furent pre[se]nt 0 nous”. n

35. P! addit et paisiblement o toutes ces aparlenanccs el au toutes ces

raisons. — 36. R donacion. — 37. Hic delentur quædam R MCLXXXIII. T
MICLXXXIII. P’ MXCIIII. V mille LXXXIIII. - 38. Delentur hic quædam. P'
xuuam-lu R MCLXXXIII. T MCLxxml. V mille LXXXIII. - 39. R seysesme 'l‘
siesme. v sella. — 40. P2 om. de marme. — 41. '1‘. R, P’ de. >-- 1:2. T om.
- 1.3. '1‘ om. e de mesparens. — ss P2 feels. T feuæ. P’ addit et. —- 45. R
T pour. — 46. P2 Et que ceste donacz‘on soit estable et ferme à tous
jars mais, je ais mis mon scel en ces presentes lellres.— 47. R om. que
le dou de. -— 48. T, R addunt fer-m e. —— 49. R estable. T estauble.
'1. Pro à ce dan legitur in P’ et. — 2. P! de ces! don tels et tels. — 3. T
Voysemal. R. Visemale. V. Amol de Missa mala. — ’n. R Ashasme. P‘
Asbanie. T Abamie. V. Asbana. -— 5. P'J Eural. V Baraly. — 6. R
Sainteney. 'l‘ Sainte Voie. P! Saint-Enai. V Staney. — 7. R Gril/"on
le Bouc. '1‘ Grofin de Bouc. V lo Lyoch. P2 Frosm' le Bac. — 8. T de
Glabech. P’ de Glaboq. R de Glabet. V de Gz'blelt. — 9. Sequitur latina
hujus donationis interpretatio: u In nomine sancte et individue Tri
na —nA-n gnz m'lalis. Ego Gode/‘ridus, Dez‘ gratia dum Lotharingie, notum
omnibus esse valo, tam posteris quam presemibus, cum pro remis
sione deliciarum meorum signo cruci/imi Salvatoris cor meum el
humeros meos honerassem, ipso ducenle, perveni ad locum ubi ste
terunt pedes Allissimi. Cum autem venerabile ac sacrosanctum sepul
chrum Domini et universa sanctorum loca, pia mentis intentione,
visitassem1 tandem pai-ven i ad ecclesiam Beat-i hospitalis in honore Dei
el Bea! issime sue genitricisv atque Beat i Johannis, precursoris Domini,
fundalam; videns autem in ea inenarrabilia Spiritus Sancli crz'smata,
que in pauperes et imbecilles et in/irmos habundantur el humiliter
sunt erogata, volum Deo vovi et illud Allissimo persolvz'. Tradùli enim
et devola mentis intentione optuli pre/‘ate Benli hospitalis ecclesiey
atque universis fratribus suis domum hospitalis super alodium meum
apud Brussellam burgum meum in lvvrigido Monte femdalam, cum
universis appendcnliis ac redditibus suis, in perpetuum libere possi
dendam. factum est autem hoc mee devolionis donum anno dominice
incarnationis m° co lxææo iiz'j", anno caplionis Jerhusalem lamamiiijop
 -li1
Pln1 sestui privilege pour tsic pro puetl om veer n raisons
bones 1. la premiere par le tesmoyn a que ledit Sodofroy t fay
des biens espirituelss queo estoient fait en nostre meson de
lherusalem. llautre pour mostrer vque le patron de nostre
meson est Saint lohan baptiste cari por achaison qui jadis
fut 1 saint pere qui fu evesque dilSlixandrei qui acg ar nom
lohan lileymu. queis nule riens neuretenoitlh mes quan quelii
pooitavoim donoitm asn pouresg lequel saint home par la
grant aumosne qulil fasoit. tant com il visqui. clrreuxis et
flrmins et les m autres nations crestiens qui demoroientm en
lherusalem et en ligipte llavoicut encoresil en grant reve
rence. nontea le tsic pro jejn croi por achaison quem nostre
maison fasoit les semblables euvresn que le beneure m evesque
fasoitz si comparoient a lui nostre meson par m le vocable de
Saint lohan en glorifiement de la maysom par une tele sem
blance come le siegle faitm a la loenge diaucun benigneig
home. douquelso om dit par comparation m z x ce estl angele s si
ouu a la loenge dlun sage z c ce est Salamon p si

at epacta vju indictione iy pro salute anime meet patris mei et matris mee.
et omnium predercssornm ac parentum mam-zth ct omnium fidelium1
tam virorum quam mortuorum lit ergo pre/hle elemosine largitio
akas slabilis et inconvulsa permaneah litteris est expressa et sigillo nostro
roborala. liuic autem donationi testes fideles inter/iuerunt Arnulfus
de wismaler Ludovicus llasbanie aalvocalusp llenricus de Limal. bene
dictus de Santchovenv Sozuinus llyrcusv Priso de clabbeq et alii
c quamplures qui nobiscum transfretaverunt n. llix charta originali in
archivio Montium llannoniæ asservato sub no iej Archives de te commun
derie du Pietony - bocumentumlillud editum reperies apud be
villiersy bescn analyL de eartulaires et de chartricrs du llainautj u.
vs et so. in llevue dlhisL et dlarcheoloyie lllruxellug isset ly aszv et
in rlnnales du cerele archdotogique de Mons. vl. id et ii
l. ln Pl abhinc usque u raisons legimus fai mis issi cest preveligc
pour. - 1 P1 om. - S. ill pro le tesmoyn habet la besoigne - in Pz
quliL -- S. Pz om. - S. lh l qui. - i lt - S. lll Alisandra lt
Alizandrie - g. lii ly Pi ot. - 1o. liy illa Pz om. - ilL llli li lflimom
Pl lfleimmu - m llli lir Pz qui - 1S. l om. - llL l recevoiL -
lxi Pz quiiL - 1S. li addit pour 11ieu. - lii l es. - 1S. lt Sreaz -
1S. l om. - m lll demorerenL - itL llli ltom. - m Pg addit si come.
- ea Pl-g lii lje - itk P cur. - id l aures - id P1 addit saint
-- zr Pz pour. - 1S. Pro le siegle fuita legitur in Pz llen sait faire
- m Pe bon. - Stl li qua - SL li comparayshon. lll comperaison
- Sl llli Pz angles. - sa Pi et. - SL lll Salemons. besinunt hic in l
quæ de origine liospitalariorum scripta fuerint.
 --lSS
lin tel maniere ceaus peuple a la longuei de nostre maisoiu
it disoient. si con je cuid1 le nom de ces beneure pere por
senelier les biens que la maison faisgoit tsic pro faisoiti est
fsic pro eni comparationa a ceausb biens que cil seint pere
soloiet faire. lit le colnjquest la ou el dit de ce il parole
selonc la vois de ceaus peuples qui glorifients la maisony
nomant Selnjt .l oan lileymc meslsirej Seint lohan Precursory
que le privilege dit est Saint loban baptiste Par le testi
moigne donques dou privilege. et par le nom qui de cel
tens jusques a ores as censuiip est cler que le patron de
nostre religions est le Saptisteg et par le meisme prcvilege
sunt testimoigness les glorious et grans biens esperituels qui
estoient feit am la maison. lit meismes ce testimoingnentn les
escris et a recordationsm qui furent recordees au Margatu1
lesquiels nous metrons en cest lievre quant lor maniere lorm
requerra lit meismes les grans biens temporels que la maison
tenoit au royaume de lherusalem testimoinentm les dessus
dictes choses espirituels n et temporels et des m prodeshomes
et de m bons usages et de bons aomamensui

i. lh Pl toenge - 1 li et Pi om. - S. lh Pl comparaisom - ln lt ses.

- S. liv Pl glorifioyent - e. lii Pz Sleymom - 1. liy Pa a ensuiL -
S. Pl maison - SL ih Pz tesmoingnes - ut ii en. - 11. lt tesmeignent.
- m il et Pi addunt les. - 1S. Pl recordacions. - M. li Marguat. -
ii PS li le. - lii ins lt tesmoignent - il k et Pa addunt desquels
toutes choses ensemble est manifest que la maison fu bien adornee de
biens spirituels - 1g. li de. -- m lt ordenamens. lit addit amen.
 llL

rnocemmM srAruronuM .

ul caoursini Stabilimenta khodiorum militum impressa vlmæ. me

fo b vm et e n.

Primordium et origo sacri xenodochii atque ordinis mi

litie sancti joannis Saptiste flospitalariorum hierosolymitani 1.
xenodochium Sacramque domum et keligionem militie
l-lospitalariorum sancti joannis baptiste hierosolymitani.
illustribus ac veris sacrarumque veterum historiarum moni
mentis hoc exordium sumpsisse constat.
Post subactam lndiamy extincto in Sabilonia Alexandro
magnm Macedonum kege. ejusque obitu vulgatm a sancta
civitate l-lierusalem Machabeorumg fortissimorum quidem et
victoriosissimorum militum. virtute. prophane gentes pulse
suntj libertatem quoque liebreus populus divino cultui in
tentus sibi vendicavitg quo peracto non parva bella kliero
solymis a finitimis illata sunt fraudem coelesti favore cum
preclarissimus divini nominis athletay triumphatorque for
tissimus ludas Machabeusp unius veri hei cultorv sacratissi
mam quidem urbem a jugo gentilium foeliciter liberassetr ite
rumque inire bellum contra finitimorum gentilium conatus
parareti compositis in urbe rebus. magno quidem animo pro
phanas gentes aggreditun llo enim condictu gentis liebree non
pauci trucidanturi vulnerantun debiles redduntur. Postmo
dum ad urbem reversus. cogitans quod pium et devotum esset
pro defunctis orare. instituit ut pro his qui bello succubuissent
piis locis assidua tieret oratioi et debilibus egrotisque sub
venireturg exactis autem annis nonnullis. devotissimus pro
plieta et generosus athleta joannes 1-1ireanus. depromptis a
bavid monumento thesauris. postquam ex his civitatem sanctam

L rextum hunc transcribendo interpunctationeme errores nonnullos

et dispositionem typographicam correximus
o.
 -lStl-
obsidione regis Antiochiy cui lilpiphanes nomine indictum est.
tunc eam oppugnantis lin qua quidem oppugnatione llebreos
acerrime persequens. Salomonis templum demolitur. quod
postea Machabeorum cura est erectum. refectum. restitutum
portione erarii Antiocllo elargital liberassctt - reliqua quidem
servata portione ex hac xenodochium instituitj ubi pro de
functisp pii Machabei vestigiis inherendo. assiduo preces
fierentp debiles quoque peregrini etmorbo affecti religiosissime
exciperentury relicerentur1 alerentur. Succedentibus inde
annisy cum hujusce xenodochii sancta conditio institutioque
haud dubio permanereL ad christi redemptoris et salvatoris
nostri tempora perventum est. qui llominus noster jesus
christusy cum dives esseta pro nobis pauper factus est. quare
pie arbitrari licet hospitale ipsum corporali presentia sepius
visitasse. multaque pietatis et miraculorum opera sua divina
clementia ostendisse ln eo quoque loco sanctos apostolos
ac beatos christi discipulos misericordie opera exercuisse
Si enim bominus noster lesus christus ante sacratissimam
passionem complura urbis hierusalem tunc prophana loca
sanctissimis operibus magnificaverit et glorificaverit. nulli
dubium oriri debet quin hospitale ipsum llierosolymorum
locum quidem pium. pauperum receptaculum et debilium
asylum. sua immensa clementia illustraverit et sanctissimis
operibus decoraverit.
Succedente autem temporey post sacratissimam christi
passionem civitas sancta llierusalemi populi ludeorum delictis
cxigentibusy graves jacturas Piti et vespisianL komauorum
victoriosissimorum imperatorumy sacri sanguinis christi
vindices tempestate perpessa est. variisque gentilium ritibus
polluta et diversarum gentium conatibus deleta. subactay
eversaque est. ln eisque cladibus templum Salomonis splen
didissimum a Machabeis restitutum. ac xenodochium per
joannem llircanum erectum. ceteraque loca pia solo equata
ruinam et exterminium subierunty ut etiam religiosa hec
observatio flospitalis quandoque sit propter clades intermissa.
Postremo quidem tempore sancta civitate et templo per
l-ladrianum Selium. komanorum imperatorem. prius restitutisy
llierosolymorumque regno omni ornatu postea privato. vario
barbarorum genere impcrantey non sine grandi discrimine
catholici ex diversis orientis occidentisque provinciisy sacra
tissimi sepulchri et sanctorum locorum visitandi gratia. meru
 -iSl
salem devote proficiscebantun izii quoque christiani occiden
talesy qui romanam fidem professi sunt. asylo et habitaculis
in ea civitate privatL gravia et enormia discrimina vulnera
que perpessi sunt. hisque jacturis fame. verberibusy calumniis.
iterumque defatigationibus plures occidentalium in dies
peribantg et non secus quam pecora passim vicis et specta
culis in fidei ludibrium e vita excedebant. nec erat qui
miseros consolaretur. Panta fuit prophane gentis atrocitas
atque immanitas
tiis causis suasusa divinoque spiritu impulsus. vir quidam
peregrinus devotissimusy cui nomen Siraldus. fuit vite sanc
titate et virtute celebris. boum timensa de anime quoque
salute sollicitus. is enim l-lierusalem peregrinationis gratia
dudum veneratg devotarum personarum illuc continentium
pernitiosum quidem jugum ac jacturam conspiciens. obser
vationem piissimam fortissimi iude Machabei et devotissimi
ioannis ilircania propugnatorum clarissimoruma suscitandm
renovandoinstarillius prisci l-lospitalis novum xenodochiumy
asylum et receptaculum iniirmorumr peregrinorumi debilium
et pauperum condere et erigere decernit. ld quoque agendi
ab eo qui tunc Plierosolymis imperitabat facultate data.
sanctissimos prefatorum mores et vestigia imitatusy juxta
bominicum sacrum quidem monumentum loco delector no
vellum hospitale atque xenodochium sancto ioanni baptiste
tanquam patrono dicatum quod eo loco sanctus zacharias
prophetay ejus patery cum ad divina peragenda civitatem
sanctam invisereta moram trahebat condit. erigiti edificat.
Sancto quidem hospitali feliciter condito erectoque. bonis
que moribus et institutis ornatoy Siraldusy fidei catholice zelo
ardensy pauperum egrotorumque xenodochii obsequiis sese
dedicat. comites quoque qui eo una venerant ut id agerent
inducit. suadit. impellit lneunt igitur sanctum coetum et
fraternitatem religionis votis emissis nullisy nec pristinum
habitum imitant nisi quod humilioribus vestibus utentes.
obsequiis fidei catholice ac pauperum juramento se adigunt.
Mon sunt profecto in eo xenodochio ulla misericordie opera
pretermissa. Pauperes sustentantun alunturquey innrmi
curantur. sacramenta ministrantur. peregrini ac mesti
refocillantur. ignari docentun captivi redimunturg omnis
quoque hospitalitas colitur. perficitun veneratur.
quibus quidem sanctis operibus nimirum sacrum xenodo
 -1Si
chium brevi coaluit. et prediis clarum efiiciturz sub Siraldi
cura aucta hospitalis conditione sedes apostolica sanctum
xenodochium in protectionem Siraldi precibus excipit.
eumque reo-torem et prepositum hospitalis nominat. lnhibet
quoque komanus pontifex Lucius papa secundus ne xeno
dochii curam violenter quisquam occupare presumatg sed
qui ab viris ejus sacri coetus obsequio dicatis eligeretun hos
pitali presideretz quo fit ut frequentia devotarum personarum
peregrinorum sacre domus obsequiis sese dedicantz ac pro
catholice fidei defensione. zelo hei inducti. arma capessunty
peregrinos quoque et loca a barbarorum incursionibus tu
tantur. veri igitur et clarissimi .1ude Machabei et devotissimi
joannis imitatores. hospitalitatem et pro cultu divino catholi
ceque fidei defensione arma omni studio exercent
Posteaquam Siraldus xenodochium sexdecim annos magna
cum laude rexisset. e vita excessitg quo defuncto. devotarum
personarum electioney sacre domui et hospitali vir meritis
insignis kaymondus de Podio. preficitur et magister eligitur.
flic quidem prudens et preconio dignus. komano permittente
et approbante pontifice ingenio papa tertioi regulam instituit.
et habitum militie llospitalariorum albe crucis octogone et
nigre clamidis ordinatg cui quidem regule non pauci no
biles et plebei. clerici et laici jurejurando sub eo habitu sese
ascribunt.
crevit profecto xenodochium diviciis et fame celebritate
sub liaymondL primi quidem magistriy gubernaculis. preser
tim post sancte civitatis l-lierusalem victoriam a christianis
partam cujus expeditionem dux fortissimus Sodfridus de
Sillonm Sallus Selga. extitit
cujus magistri vestigiis plerique successores inherentes.
egregia facinora khodiorum gestoruma commentariis difiusius
enarratap perpetraruntz que hoc loco recensere necessarium
non videtur. Mam in presentia historiam texere propositum
non est. Sat quidem fuit ordinis primordia et originem de
monstrasse. quomodo autem et quo tempore militia iliero
solymitana. hospitalitas et hec sancta observatio ad ithodios
transmigraverit. dilucida declarant commentaria.
 1v.

nocuMizmA Ab uosmmLAmonuM omemnM SPPSPAMMA.

l.

al eos mart. - S. gregorius 1 Plzilippo episcopo.

a ne solidis vero qui pro faciendo xenodochio a filio nostro
AA Probo abbate l-lierosolymis relicti sunty hoc quod delibera
tum fuerat. ut fieri debuisset. immutat-i non potuit. Sed
benedictionem parvulam quinquaginta solidos sanctitati
vestræ transmisi. n . . . . .
u Mense martii. indictione sexta n . . . . .
clade hegesta Ponti/ia kommL no 1Sng Macnsiy
conati/ian x. SSSj .

by circa coo.- Probus abbasa gregorio l papa hierosoly

mam mzssus.
u Probum quem subito abbatem Spiritu revelante consti
u tuensy pro construendo xenodochio Plierosolymis destina
u vit... n
floannis niaconi vita Sreg. papæy l. m c. ih apud
Acta Sanctorum mart. m 1so.p -

ll.

a ceterum Probum religiosam abbatem cum multis pe

A-. cuniis hierosolymam destinavit. cujus instantia venerabile
xenodochium constitui. lit tam ibi quam in monte Sina pe
nes Arabiam hei famulis sub regimine Palladii constitutis.
quotidiani victus et vestimenti copiam. quamdiu vivere po
tuit. annualiter mittere procuravit. n
tibidem l. m c. 11 p. 1s1. cn etiam p. lSP ay et S.
Sreg. 1. Magni epist.. xmi m apud Mansiy conc..
x. SSSL
 -1Sd

lll.

aj a keliquiarum quas a constantinm in oriente tum im

perante. aliisque rPerrae illius sanctae incolisy impetravit
Pippinusy ope duorum Salliæ præsulum. in
te de la croixy Series et acta episc cadurcensiumj p. SM
oj nij a Muntiatum est kegL quod missi sui. quos dudum
AAAAAA AAAA ad Amormuni regem Sarracenorum miseraty post tres annos
ad Massiliam reversi fuissent. legationem prædicti Amor
muni regis Sarracenorum ad praedictum regem cum multis
muneribus secum adduxerant quod cum compertum regi
fuisset. missos suos ad eam direxitv qui ipsam legationem
venerabiliter reciperent et usque ad Mettis civitatem ad
hyemandum ducerent... lnde... legationem Sarracenoruma
quam Mettis ad hyemandum miserat. ad Sellus castrum ad se
venire præcepitg et ipsi Sarraceniy munerar quæ Amormuni
transmiserat. ibidem præsentant iterum rex ipsis Sarra
cenis. qui ad ipsum missi fueranty munera dedit. et usque ad
Massiliam cum multo honore adduci præcepit Sarraceni
vero navali evectione per mare redeunt ad propria... n
tPredegariL clzroru contin. pars 1v. apud llec. des hist
de Prance. v. Sj

lv.

u lbi lPapiæ Slll y nuntiatur ei lliarolo MagnoL legatos

Aaron. regis Persarunu portum Pisas intrasseg quibus ob
viam mittens inter vei-cellos et Sporediam eos sibi fecit
præsentarL unus enim ex eis erat Persa de orientea legatus
prædicti regis - nam duo fuerant - alter Sarracenus de
Africa. legatus Amirati Abrahamv qui in coniinio Africæ in
Possato præsidebatg qui lsaac ludæum quem imperator
ante quadriennium ad memoratum regem Persarum. cum
Lantfrido et Sigimundo legatis suis miserat. reversum
cum magnis muneribus nuntiaverunt. Mam Lantfridus ac
Sigimundus in eodem itinere defuncti sunt n
minhardi Annalesy ad ann. SSL apud Pertz. Monu
menta germaniæ kisL script ly moi
 -1SS

v.
Sententia nostra. quæ a comitis liiant opinione abhorret h
elephantus cum legatis. primae caroli legationi responsurisy
in occidentem venit. ltinharduss enim. de secunda ad caly
pham deputata legatione locutusy hisce verbis usus est a cum
a ei. ante paucos annos. eum. quem tunc solum habebah
a roganti mitteret elephantum. n Motum etiam. ex S. l-ii
dulphi libro si carolum in tanto honore apud calypham fuisse
ut unico ejus elephanto fuerit donatus. patriarchamque Por
tunatum ita opportunam eam occasionem existimavisse ut
statim imperatorem ad rogandum patrocinium incitaverit.
lilephantus itaquea quamvis anno sol tantum in Suropam ad
venerit. ante secundam ad Aroun legationem missus videtur.
Legati quidemr ut opinamury iidem fuerunt quos ante soo in
occidentem destinatos affirmat comes liiantg iter enim ita
licum et callicum fex Monachi Sangallensist testimonio. se
cuti. post unius anni cursum Aquisgranum pervenerunt. quos
quum elephantum simiasque secum adduxisse constan non
dubium esse potest elephantum cum prima calyphæ legatione
advenisse.

v l.
aj u Mira s autem dispositione divinitatis repertus est ibidem
Portunatus patriarcha venerabiliss qui gratia salutandi famu
sum principem. visendique loca sanctorumr quos fama ex
currente didicerat. ab liierosolimis peregre digressus erat.
is denique ante aliquot annorum curricula anin1advertens.
apud Aaron regem Persarum pluris haberi amorem liaroli
quam quorumcumque principum- quod etiam patefecerat di
rigendo ei solum quem habebat elephantum - per diaconem
reliquias ligni passionis seu inter homines nonnullius conver
sationis domini nostrid esu christi transmiserat illi. multaque
prece contestatus exegiti ut prædicto Aaron legationem per
u suos inferret hujusmodi z u omnimodis tuam clementiam
a precor pro loco resurrectionis domini bei mei sancta Syony
l. hianty LetL hisL des crq p. 1r1fn. S.
i vita karolL c. xvl tPertz. Monumenta cerm histqscript ua am
a Pertz. 1v. SS.
11. Pertz. in vai-a
s. Pabulosior videtur hic textus
 -1SS
SA A A A A A A ne tuo laxamento agentibus passim calcetury neque reli
gionis christianae pontifici debitum cultum ibidem exe
quenti contradicatur n. lijns itaque dicioni tunc non tantum
beata civitas. verum insuper onmis pene Asia præter lndiam
patebat. qui cari sibi principis amicabili suggestione adeo
delibutus esty quatinus dispositioni ejus-ascribi reverendum
locum juberety a suoque potentatu veredariis cum orientalium
munerum ambitione directis. eidem cessionem illam firma
ret. ilac pro causa diaconum suum ad liarolum iterato cum
munusculis destinavit patriarcha llercio autem per semet
veniensy ipse mutua visione satisfacere communi adectuiy
suo videlicet principisque religiosi. offendit apud eum præ
dictam procellam cænobitalis dissensionis. cui sedandæ rei
æstuans consultum iri. ad hunc quasi ob id divinitus desti
natum repente tota convertitur-retractio regalis consiliia si
modo ille præsul maximus posset ad hoc iiecti. n
tLiber S. llidulpbij apud Pertz. ng SSl

vn.

u Ptex monachum reverti volentem absolvens. zachariam

u quendam. presbyterum de palatio suoy cum eodem ire jussitv
a cui et donaria sua ad illa veneranda loca deferenda com
u misit. n

tSinhardi Annalesp apud Pertz. i. p. 1S1. ci nocu

menta lx c et vni b.j

an

aj - a cum Aarony rege Persaruma qui excepta lndia totum

-.A-. Aa
a.. pene tenebat orientem talem habuit in amicitia concordiam.
ut his gratiam ejus omnium. qui in toto orbe terrarum erant
regum ac principum amicitiae præponeret. solumque illum
honore ac munificentia sibi colendum judicaret g ac
proinde ly cum legati ejus. qnos cum donariis ad sacratissi
a mum domini ac Salvatoris nostri sepulchrum locumque re
surrectionis miserat. ad eum venissent et ei domini sui

l. quem quidem locum abhinc proinde nsque concessit exscripsit

linge Ploriacensis in llistoria ecclesiastica tPertzl lx1 sen exceptis
verbisz sacrum illum et salutare/n lacuna quibus sacrum S. Mariæ
Lalinæ locum subdidit
 -1S1
A Aq A A A voluntatem indicassent. non solum quæ petebantur fieri per
misity sed etiam sacrum illum et salutarem locum. ut illius
potestati adscriberetur. concessitg et revertentibus legatis
suos adjungens. inter vestes et aromata et ceteras orienta
lium terrarum opes ingentia illi dona direxity cum ei ante
paucos annos eumy quem tunc solum habebat. roganti
mitteret elefantum. n
lliinhardi l/ita kal-ali c. ita apud Pertz. ny tali
bl - a Ascribique locum sanctum flierosolymorum
a concessit propriee fsicj caroli semper dicioni. n
fPoetæ Saxonici Ann. de Sestis caroliy v. ao-L apud
Pertz. n ran

1x.
aj - a Munc cognoscoy quam sint vera. quæ audivi de fra
A A AAAAA tre meo karolo. . . . . quid igitur ei possum condignam re
pendere. qui ita me curavit honoraret Si terram promissam
Abrahæ et exhibitam losuæ dedero illi. propter longinqui
tatem locorum non potest eam defensare a barbarisg vel si
juxta magnanimitatem suam defendere coeperit. timeo. ne
tinitimæ regno Prancorum provintiæ discedant ab ejus im
perio. Set tamen hoc modo liberalitati ejus gratificari temp
tabo. nabor quidem illam in ejus potestatem et ego advoca
tus ejus ero super eamg ipse vero. quandocunque voluerit
vel sibi oportunissimum videturp dirigat ad me legatos suos.
et tidelissimum me procuratorem ejusdem provintiæ redi
tuum inveniet. n
fMonachi Sangallensis de gestis karli Magni l. n.
c. ik apud Pertz. n. 1SS.j
bj - a Preqepit rex fortissimus ut classes navigium Morma
AAAAAA nicum hedificantes. et navibus juxta fiuvium que de callia
et de cermania septemtrionalem. ut per omnes portus et
fluminay ubicumque naves stationibus tali munitio precepit.
ut per mare Adriatica in provincia Senetie congregare pre
cepit. beinde tota italie tam Senetie quemque quilegie fini
busp seu kavenney Ariminum quamquam et Ancone civita
tibus. et cuncta litoris maris Adriaticey usque ad Praversus
congregare jussit. lit cuncta maris ferriney ingenia cor
sica. Sardinia. Pisaniy centucellensisy limum et quicquid bla
 -iliS
S S AS A A A A A pulie finibus omnium navigarum multitudo collectum est ad
fraversus. quantum deinceps usque in presentem diem inve
nire potuit. Mitissimus vero rex. accepta benedictione apos
tolicis Leoni. in sancto archangelo ascendit adorans et de
precans heum. ut iter suum in pace dirigeret que profectus
iter inchoavit in Monte cargano pervenitg multa dona hibi
optulit. cui per Seapolie finibus pergens. kalabria feriore
usque ad rfraversus pervenitz decies centum et eo amplius
passuuin milibus longitudine porrigitur. jussit fieri pontes
super mare multitudinema omnes Prancorum. et Saxonicunn
et haiuariumy Aquitaniorunn tluassconicumy Pannoniorun1.
Avarorum. Alamanniunn Langobardorunn quorum gentis
multitudo nullus potest caperea ante se exire precepitg
molieruntque cuncte nationes terre crecoruni. ut robor
eorum pro nichilo tsicj computatus. collaudantes et benedi
centes heumr qui via recto dirigit liarulcv servus Petri prin
cipis Apostolorumt cum audissent Aaron reges Persarum.
qui exscepta lndia totum penetrabat orientem. talem fecit
amicitiam et concordiamr ut eis gratia ejus omnium qui in
toto orbe terrarum erant regnum ad principum amicitia
preponeret solumque illum honore hac muniticentiam sibi
- -A - A A colendum indicaret Ac deinde ad sacratissimum domini hac
salvatoris nostri iesu christi sepulchrum locumque resur
rectionis advenissetr ornatoque sacrum locum auro gemmis
quey etiam vexillum aureum mire magnitudinis imposuitg
non solum cuncta loca sancta decoravit sed etiam presepe
homini et sepulchrum que petierant Aaron rex. potestatis
aAa ejus ascribere concessit quanta vestes et aromatay et cete
ras horientalium terrarum opes ingentiay et dona liarulo
concessitl vertente igitur prudentissimus rex cum Aaron
rex usque in Alexandriam pervenit n
thenedicti S. Andreæ claram-com apud Pertz. un voci
ej - u hadem die tum kaL decembrisj zacliarias presbyter
cum duobus monachis. uno de monte olivetL altero de
.Aa hethleemv komam venitg quos episcopus ilierosolymoruni
ad regem direxity qui benedictionis causa claves sepulchri
homini ac loci calvariæ. claves etiam civitatis cum vexillo

1. confer hunc textum cum documento vni a. cui abhinc quasi

similis est
 -1Sg
a detuleruntg quos rex benigne suscipiens.aliquot dies secum
u detinuiti et mense Aprili remuneratos absolvit n
tkeginonis claram-conv apud Pertz. i. sea Plumdem
textum reperies in Sinhardi Annalibus fPertz L
isgyy mutatis tantummodo aliquibus vocibusj

di - lix sequentibus textibus apparet apertissime quæ

fuerint claves. vexillum. ceteraque investituræ signa impera
tori carolo collata z
a Advenere lzlierusalem legati cum legato caroli zacliaria.
A A AAAA attulere vexillumy lanceamy duas tabulas duobus attra
mentariis scriptas. posituris duas discretas. claves se
pulcri christL de loco calvariæ. monte oliveti. de porta
speciosai quæ ultrom parta m Petro aptabant ac omnia
carolo patefecerunt ad liberandum populum christianum n
tAnnales Alta/zenses majoresj apud Pertz. xx. vest
ej lsooj - a Similiter legati ab l-lierosolimis a christianis
SAAAAA populis ibi manentibus missi. ltomamque venientes. vexillum
argenteum inter alia munera regi ferentes. clavesque
locorum sanctorum dominicae ltesurrectionis aliorumque ei
obtuleruntl obnixe flagitantes ipsorum esse insceptorem et
defensorem. kogabant eum ut christianae religioni subdita
sancta cenobia conservareti regeret ac defenderet. et contra
insurgentes gentes exsurgeret bellica virtute et regali ma
jestate Annuit benignissimus rex beatis precibus leoruml
qui ad se contiluxeranty et non solum se paratum esse ad
devincendos inimicos in terra. verumetiam in mariy si
necessitas compulisset. n
tSimeonis hunelmensis liisL de gesL reg. Angl.. apud
Monumenta hisL prim 1. eva - Sumdem tex
tum reperies in ltogerii de wendover lillor. liisL
ted. coxe. iy illi-il et in Matthæi westmonaste
riensis Plozn lizlst.. PSM

x.

aj - a circa pauperes sustentandos et gratuitam liberali

u tatemy quam Sræci elemosynam vocant. devotissimus. ut
u qui non in patria solum et in regno suo id facere cura
 -Mo
i
t
aA verit. verum trans maria in Syriam et digiptum atque
Africam. Plierosolimisq Alexandriæ atque carthaginh ubi
christianos in paupertate vivere compereraL pænuriæ illo
rum compatiens. pecuniam mittere solebatg ob hoc maxime
transmarinorum regum amicitias expetensy ut christianis
sub eorum dominatu degentibus refrigerium aliquod ac re
levatio proveniret. n
tliinhardi vita lfaroli c. illa apud Pertzy m liil
liumdum textum in extenso aut abbreviatum repe
ries in Sigeberto Semblacenci fPertz. vn SSSjg in
flugone S. victoris Szcerpt Al/agu l. x. c. S
fMigne. Palr. latq chxvlL PSPlg in Libro de
Sancto b. imm l. 1. c. tg ced. kæntzelen p. Mlg
in kadulphi de biceto Abbreviato chronico fed
Stubbst 1. lin
bl - u list experta satis largitluum Syria.
a Ad Plierosolimam seu cetera quæ loca christi
a Sestis corporeis sanctificata manent
u Sæpius indiguis donanda fidelibus auri
u. Misit et argenti pondera non modica. n
tPoeta Saxo. v. aes-soa apud Pertz. ly em
cl - u Sec solum iis qui l-lierosolymis habitabant sub infi
iAa delium potestate fidelibus. verum et iis qui in fiigypto et in
Africa sub impietate degebant Sarracenorum. suarum lar
gitionum frequenter dirigebat solatiay et pietatis opera
porrigebat n
twilhelmi Pyrensis SisL rer. in parL transm ges
tarumj l. 1. c. S. apud 1fec. des hisL occioL des
orv 11 l/Ll

xl.

Ploc idem reperiemus in bruthmari corbeiensis læpositione

in Mattkæumt notandumque animadvertemusp ex autiquissima
traditione. super agro ipso Piguli hospitalis domum erectam
fuissez
a consilio autem inito. emerant ex illis agrum hguhl in
te sepulturam peregrinorum. rPunc fuit in sepulturam peregri
a norum. et modo idem ipse locus hospitale dicitur Pranco
 -Mi
AaASAAAAA
Anan rumy ubi tempore caroli villas habuit concedente illo rege
pro amore caroli. Modo solummodo de eleemosyna chris
tianorum vivunt et ipsi monachi et advenien tes Propter hoc
vocatus est ager ille llaceldcmai hoc est ager sanguinis
Mon solum christianorum scripta. verum paganorum ac lo
corum nomina sacrilegium dudæorum testantur usque hodie.
quamvis basilica ibi in una parte habeatur. n
thruthmari corbeiensis Sæpos in Malt/La apud
Migney Patr. latq cvn p. MSM

le
et hoc ergo modo factum est ut quod pro impossibili dicit
poeta z
a Aut Ararim Partlzzcs bibetj aut germania figrimj
A A ASAA AS SA A A propter industriam vigorosissimi karolt exitum vel reditum
missorum ejus. et profectionem vel reversionem legatorum
Aaroni de Parthia in cermaniam sive de cermania in
Parthiamy juvenibusy pueris et senioribus non solum possi
bile. set et facillimum videretur omnium utrumlibet Ararim
velint accipere grammaticiy eum videlicet qui lthenum. vel
illum qui khodanum precipitat quia hoc locorum confude
runt ignari. Ad hujus rei testimonium totam ciebo cerma
niam quæ temporibus gloriosissimi patris vestri Plludowici
de singulis regalium possessionum singulos denarios reddere
compulsa est. qui darentur ad redemptionem christianorum.
terram promissionis incolentium. hoc pro antiqua domi
natione atavi vestri karolii avique vestri flludowici ab eo
miserabiliter implorantium n
fMonachi Sangallensis he gestis fai-ali MaynL l. nt
c. SL apud Pertz. lL vssp.

an
u Mittitur ad id enitendum itaganarius monachus. magnæ
u religionis viry qui olim ab imperatore Ludovico cum aliis
u liierosolimam missus fuerat n
tMiracula S. benedicti l. n c. SS1 ed. de certain.
p. Sli
xiv
aj - u Porro autumni tempore in rfheodonis villa conve
 -Mi
AAA AAA nire generaliter suum populum præcepit fLudovicus impe
rator1. in quo loco tres legati Sarracenorum a transmarinis
venere partibus. quorum duo Sarraceniy unus christianus
fuit. adferentes suæ grandia munera patriæ. odorum scilicet
diversa genera et pannorumg qui pace petita et aceepta.
remissi sunt n
t vita Ludovici imperatu c. m apud Pertz. m SML
bl - u fllertium vero generale placitum in fheodonis villa
a habuit. ibique ad eum legati Amiralmumminin de Perside
a venientes. pacem petiveruntg qua mox impetratay reversi
u sunt n
tAmL licrtin.. apud Pertz. L mi

xv.
aj - u liodem anno lnccchxxxlxj rex Alfredus præcepit
AAA AAA omnibus Angliæ episcopis et viris religiosis fidelium eleemo
sinas colligere. collectasque komam atque jerosolimam
destinareg rex quoque de thesauro suo non modicam por
tionem. fidelium eleemosinis unitam. ad loca praescripta
transmisit n
tkogerii de vvendowerj flores lzistoriaruma ed.
coxe. L iiij
lll - a Assero. Schirebnrnensi episcopo defuncto. succes
u sit luilhelmus qui regis Alfredi eleemosynam ad S. rho
u mam in lndiam detulitindeque prospere rediit n
tPlorentii vvigorniensis chronicon ad annum SSS.
ed. rPhorpej 1. eas-gi
cl - li textu saxonico tLæce lioo/g in c. liil apparet regi
Alfredo ab llelia patriarcha sub idem tempus medicinæ quæ
dam præscripta mandata fuisse. unde commercia inter orien
tem Anglorumque regem floruisse constat.
tLeechdoms. wortcuming and starcraft of early lin
glcmdp m PSL Londini. lStSle

va
Pg oct. SSS. - ln nomine nomini nostri lhesu christi.
bei eterniy anno ab incarnatione ejus nongentesimo nonage
simo tercio. un kalendas novembrisy indicione an
consta me llugm in hei nomine marchio. filio bone me
 -MS
morie Piubertiy qui fuit marchio lege vivente salica. et uxor
mea dulitta. quia secundum lege mea salica. atributal piuna
et pargamenzu manLibus meis de terjra levavitv et Petrus
uotarius et judex domui imperfatorijs ad scribendum tradi
ditv per vuasonem terre et fistucum nodatum. seu ramum
arborum. atque per cultellum et vuantonem seu vandilagine.
et sic per hanc cartula juxta lege mea salica pro anime mee
remediumy offero tibi nec et gloriosum nomini Sepullcrum.
iln flierusalem. quisquis in sanctis atque venerabilis locis ex
suis alilquidl contulerit rebus. juxta auctoris vocem in hoc
seculo centuplum accipiet insuper. et quia melius est. vitam
possidebit eternam. ideoque nos que supra. liugo et lulita
jugalibusy donamus et offerimus a presenti die pro anime
nostre quem supra ljugalibusal merlcedenn id est curtem de
Sancto Stephano. que est in burgo Arisa. lcum vigijnti et
octo masci. cuth casis massaliciisa cum rebus suis vel
cum omnibus ad ipsa suprascripta curte pertinentibus. sicut
conquistaverunt Serta kegalis et Albertusy sive et in Mebiano
masci novem. seu et medietate castelli que dicitur Surgula.
sleu et villja que dicitur cusana. seu et medietate castelli
que diciltur Monjte-Pozzzu seu et villa que dicitur cusenza.
usque terra Sancti Petri pertinentibus. seu et ipsa curte que
dicitur ftubiana. seu et villa que dicitur Attegoley masci sexi
seu et villa que dicitur Miletule. masci novem. sfeu et villja
que dicitur osinganm masci octo. seu et villa que dicitur
Lotinana. seu et medietate ipsa villa que dicitur kosani si seu
et medietatem que dicitur rPurrey cum omnibus ad supra
scriptam medietate pertinentibus. seu castro que dicitur
nipesenL cum omnibus suis pertinentibus. seu et monte que
fdicitjur nomnica. jacere videtur infra comitatu Suanense.
vel ubicumque inquirere aut invenire potest infra totum co
mitatum orbibetm tam castris. quam et curtis. vel casalibusq
aut villis. silvis. pascuis. terris. vineis. olivetisv castangetisy
quercetis. virgareis. pratis. cultis vel incultis rebus. omnia
fet in omnijbusv ac staliciis. rivis. rupinisa sicut supra Serta
liegalis et Albertus conquistaverunt. omnia et in omnibus.

l. vox dulmiag forse legendum estz at frol bula.

i Suglb. apud Le Pournien
S. lu charta reperies imitet.
L Sive Sesant
 -lcizi
sicut jam supradictum est. ubicumque de ipso conquisto herta
liegalis et Albertus inventum fuerit tam in Aquapen
dentey quam et in omni comitatu suprascripto crbibeto. in
ventum fuerit donamus Sancto Sepulcro lhomini inj liieru
salem. et tibi hilarium abbati. atque consanguineo tuo
cilslebertoj inde indel one autem est donatione cum omni
bus. sicut supradictuml cum mansis et molendinis. vel sicut
superius legitum otferimus. et per presentem cartulam
offersionis ibidem habendum confirmamus. faciendum
exinde presenti die illi qui nunc et per tempore serviunt
monachi in hierusalem ad opus illorum peregrinorum.
qui vadunt et veniunt de iiierusaleml ut ipsi inde vivant
et monachi qui sunt in Sancta Maria Latina in l-lieru
salem. censum quod hominus dederit recipiant ad usum
omnium peregrinorum qui vadunt et revertuntur ad Sanctum
Sepulchrum homini. pro anime nostre mercedey ut nobis in
eternum proficiat ad anime salutem et gaudium sempiternum.
et si forsitan aliqua potestas fuerit in tempore. qui eorum
monachis de ipsis omnibus castris et curtisy vel villis. vel
omnibus. sicut supra dictum est herta negalis et Albertus
conquistaverunt aliquam substractionem. et minorationem
facere quesieritg eis quiete habere non permiserit sicut supra
legitur. in primis iram hei incurrat et cum iuda traditore
particeps tiat. et cum hatan et Abiron. quos terra vivos
obsorbuit. in inferno inferiori descendat et sit anathema.
maranatha1 et fliminibujs sancte hei hcclesie extraneus per
maneat et insuper componat auri optimi libras c argenti.
pondera mille. Si quis vero. quod facturum esse non credo.
quod absit aut ullus de heredibus ac proheredibus meis contra
hanc cartulam otfersionis ire quandoque temptaverit aut eam
pro quovis lingenio injfrangere quesierit tunc in duplum
eandem jam dictam componat offersionem lnsuper sicut per
tempore fuerit meliorata aut valuerit sub estimatione in con
similis localibus et nec nobis jugalibus liceat ullo tempore
nolle quod volumusg sed quod a nobis semel factum vel
conslcriptum est sub jusjjurandum inviolabiliter conservare
promittimus cum stipulatione subnexa.
lianc enim cartulam odersionis. paginamy Petri notarii. et

i Sive in integrum m
 -l/iS
judex domni imperatoris tradidimus et scribere rogamvimus.
in quo subter confirmans testibusque optuli roborandam
Signum lhistorumjl z
hgo marchio et lulitta jugalibus. qui hanc cartulam
ofierfsionijs fieri rogaverunt. eorumque relecta est.
Signum lmanibus rPjeudici comiti. filius quondamz Srirardii
et tiuido. testes.
fSignumj hozo comes. testis
venerandus. vicecomes de Montamiate. interfuit et testis
fuit.
cunizo. guastaldo de hango. testis
Albizo. filio ingilbertm testis
feufredm guastaldo de Pontecli. testis.
Parulfo de Plana. testis fuit.
hgo qui supra Petrus. notarius et judex domni imperatoris.
hanc cartulam offersionis post tradita complevi et dedi.
tArclL publ Massil h. l.. S. victor. fasc. v1. no syn

xv11.
u hujus flotfredij tertio anno sepulchrum h. M i christi
A A A aA A A A A apud hierosolimam confractum esta Sarracenis et ludeis et
cetere ecclesie per ipsam provinciam Sola ecclesia hethleenm
ubi natus est hominus. confringi non potuitg nam virtus hei
eam defendity et Sarracenosy qui eam violare venerant. pes
sima morte omnes extinxit. crepuerunt enim mox ventribus
omnes. et ira hei secuta est super Saracenos. et mortui sunt
tam fame quam pestilentia per m annos Saracenorum et
ludeorum plus quam nongencies c milia confractum est
autem idem Sepulcrum m kaL octobris. et mox ab ipsis
Sarracenis cepit reedificarig fuerunt enim timore perter
riti. n
fchrom de S. Martial de Limogesy ed. huples
Agiem p. tiq

1. l-loc male legisse hom. Le Pournier videturg nunc vero litteræ

obscurantun nec corrigi possunt quæ edidit Le Pournien
1 Legitur quoddam in charta.
S. lid. h. Martene. Amplissima collectio mm n sci-sa et comes
liianL La donation de linguas1 marquis de roscanea au S. Sdpulcre...
fParisiisy lSSir in-ilm p. lll-1S.
io
 -lib

xvuL
inventaire des titres de villediezr
u Lettre de liannee mam passee sous les seaux de Suil
A laumc. duc de Mormandiey contenant uu amortissement fait
u par ledit duc de plusieurs dons fait a liopital de S. .lean de
u jerusalem Les lettres desquels dons sunt inseres tout
u autour dans ledit amortissement et fout mentionz du dou
u des laudes entre fourney et lflaillenly entre rPrun et SailleuL
a de s s. de rente du mans dlun etang a faire un moutier qui
et est le moulin de Magny. des terres pour batir et faire les
a ecluses dudit moulin. de la justice sur les choses donneesy
a
dyexemption et francliises desdites choses. des communcs
u
et paturages. dlune rente de deux sols sur sertaines terresy
li
du droit diarette avec le doue des terres descrtes entre la
u deue le Souffey de la justicev et du droit de change. n
tArL-lL naL Par-is. S. bill p. il -- cf. Maunier.
Les commanderies du grand prima-d de Prancey
Paris. 1S1P. p. MSlj

x1x.
aj - nie decima quinta mensis septembris naso in civitate
Scalarum. Ad requisitionem nobis factas tsicj pro parte
domini rPhomæ de Saxo ac domini abbatis domini Prancisci
de Saxoy patritiorum hujus civitatis Scalaruim personaliter
cum prefatis dominisy ac cum interventu domini ll Scipionis
capiciilatri. kegii gubernatoris ejusdem civitatisy nos contu
limus ad quoddam vetustissimum Sedile nobilium dictæ civi
tatis. situm et positum in medio pubblicæ plateæ ejusdem. in
fronte cujus invenimus depictum senem venerandum. habitu
talari ad instar claustralium S. benedicti indutum. ln cujus
dextera nudus ensis sursum elevatus inspicitur. ln sinistra
vero clypeus cum cruce candida et proprie ut crux militum
flyerosolimitanæ religionisg deorsum etiam hinc et hinc
adsunt duo coronata insignia. videlicet a parte dextera lnsignis
hyerosolimitanæ keligionis cum cruce caudida. a parte vero
sinistra crux magna in medio rubei coloris. ct intus quatuor
ejus latera aliæ quatuor cruces ejusdem rubei coloris pre
sentis cffigiei tdclinoavit hic notarius crucem hierosoly
 -llt1
tanaml. Supra autem dictum Senem depictum aderat des
criptioy quæ modo vetustate corrosa apparetg sed ex ipsa
tantum hæc legunturz heatus cerardus civitatis Scalarum.
fteliqua vero ex ipsa descriptione ob dictam vetustatem legi
non possunt - quibus omnibus ita peractis. supradicti
domini de Saxo requisiverunt nos ut de predictis omnibus
conficere deberemus publicum actum. Præsentibusy etc.
tM. camera. Memorie di Amamy lL AnnaLe p. van-vanLj
by - hie undecimo mensis aprilis nos in itegia civitate
Scalarum costæ Amalfiæ.
Ad preces nobis factas pro parte illustrissimi homini
h. Laurentii de Saxo patritiiy et deputati Mobilium ejusdem
civitatisy personaliter nos contulimus in Sedili prædictæ
plateæ Mobilium civitatis predictæ Scalarum et ibi invenimus
efiigiem heati cirardi primum tsicl Pundatorem tsicj cum
abito telare vero benedetto tbenedettzbzoj con la spada igiiuda
in mano destra et nella sinistra con scudoy et crocc bianca
detta di Malta. sopra un giglio et scito una corona dloro
denotante llimpresa del seggio seu piazza di Mobili di detta
citta di Scalay et lialtra impresa a man sinistra in campo
bianco con croce rossa in mezzo. g aude con altre quattro
piccole similmente rosse denotante il regno di cerusalemme.
et Magistruum keligionis l-lierosolymitanæ cum sequenti
inscriptione supra z
Amvo cnnisri Mo xx. noans necioms AMALane sunm
venum m SAMPPAM nvenvSAsz clverreM MiLeranM niam
cioms nonnun S. donmms livenosoLmrAm om nunc Msm
rnnsss mouzvrua culus anLleioms eamus nanrus MAoismn
rurr amarus cemimus oanmis runmron civrrArls scALAkultL
he quibus omnibus ut supra peractis. præfatus dominus
Laurentius instanter requisivit nos ut pubblicum conficere
deberemus actum. Mos autemy etcy undea etc. presentibusa etc.
tM. cameral Memorie di Amal/t in Annal. p. vanLl
 lllllllx LlliltoltllM oullillS llSllS llSl1 Allillillt
Lll-lkl MASlfSlelPrPl
calitulairc de S. jean de jerusa
1em. in archivio publico lolo
sanoz codex chart. sec. xvy gal
lice scriptuse no 1.
carlulaire de S. lean de jerusa
lemy in archivio publico lolo
sanog codex chart. sec.va lin
gua gallicay no i
carlulaire de S. lean de jerusa
lemi in archivio publico lolc
sanog codex chart. sec. xv. lin
gua provincialis no SL
cartulaire de S. dean de jerusa
lem. in archivio publico lolc
sanog codex chart. sec. xv. lin
gua provincialL nu i
carlulaire de S. dean de jerusa
lem. in archivio publico rllolo
sanog codex chart. sec. xm lin
gua provincialiy no S.
cartulaire de S. jean de leti-usa
1em1 in archivio publico folc
sanog codex chart. sec. xlv. lin
gua provincialiy na S.
consuetudines ordinis 11osp. S.
.lolL lliero.srol.y in bibliotheca
Palatii Lambethiani. Londinig
codex partim chart.y partim
membr. sec. xv. italice scriptusy
no in
neson
la fondalion
de liospilaldedela S.
sainte
lehanmai
de
jerusalemv in bibliotheca natio
uali Parisiensig codex membr.
sec. xlvi galL no labar
Sstabilimentos de la ilorden ilie
rosolimitartal in bibliotheca na
tionali Matritensig codex chart.
sic xvly lingua hispanica. no n
S .
lfstablissemanlz et ordonnances de
llhospilal Sainct jehan de 11ie
rusalenn faictz en divers chopi
tres generaulz depuis liarmde
me jusques li meæ in archi
vio publico Massiliensig rotulus
membr. sec. xnn lingua gallica.
cl. m capsa si fasc. sa
litablissemenls de liordre de S.
lean. in bibliotheca facultatis
Medicinæj Montispessulanig co
dex membr. sec. x1v. gallice
scriptus. no sn
lilablzissemems de S. lcan de jet
rusalem in bibliotheca Arela
tensig codex chart. sec. xv.
gallice scriptusi no 1o1.
lftablissemenlz de la sacrae mai
son de lyospital de S. lehan de
.lhelma in bibliotheca nationali
Parisiensig codex chart. sec.
xviv galL no iasaa
Pilablissements de Pordre de Saint
hom in bibliotheca Athenæi
vPaurinensisg codex membr. sec.
xlv1 no Lv. lis.
Les fslablissemens de la reigle de
la sainte maison de llospilal de
Sainl lehan de lharusalemy etc. v
in bibliotheca nationali Parif
 —150—
siensi; codex membra sec. xv,
gall., no 1080.
HAYTONL‘S, Flos historial-um Ter
ræ Orientis, in bibliotheca na
tionali Parisiensi; codex chart.
sec. xw, lat. no 5515.
lum-oxta Historia: partium
Orientis, in bibliotheca natio
nali Parisiensi; codex sec. xxv,
lat. nu 14693, f. 1—53.
Libro de los statutos antiguos de
la Religion de S. Juan, in ar
chivio Complutensi; codex
membr. sec. xxv, lingua pro
vincialí, no 1.
Ordre de Malte, grand prieuré
de Champagne, statuts (1113
1128), in arclrivio publico Di
vionensi ; codex chart. sec.
xv, gallice scriptus, cl. H, cod.
11L
Privilegia Rhodiorum müüum.
in bibliotheca Philippiana apud
(Éheltenham; codex membr. sec.
XVI, latine scriptus, no 1773.
Regla. es/atulos y costumbres de
la Religion de San Juan de Je
rusalên en lengua Lemosz‘na, in
archivio (Jomplutensi; codex
chart. sec. xv, n0 2.
La ‘Re la de los Cavalleros [los
pita eros del Orden de San Juan
Bapta, in Museo Britannico1
Londini; codex chart. sec, xv,
lingua hispanicaa add.mam1scr.
11° 22554.
Règle et statuts de l'ordre de S.
Jean de Jür-usalem, in biblio
theca Vaticana, Romæ; codex
membra sec. XIII, gallice scrip
tus, n° ¡1852.
La règle de l'hospital de Saint
Jehan de Jherusalcm, in biblio
theca nationali Parisiensi; codex
membr. sec. xw, gall. n° 1978.
La règle de l'hospital de S. Johan
de jerusalem in bibliotheca na.
tíonali Parisiensi; codex chart.
sec. xv, gal]. no 1979.
La règle et les statuts des cheva
liers de S. Jean de Je'rusalem,
depuis leur t‘lahlissement jus
qu'à l’an 1330, in bibliotheca
nationali Parisiensi; codex
membr. soc. x1v, gall. no 6019.
Regula ordinis .lerosolymitani, in
bibliotheca Vaticana, Romeu;
codex chart. sec. XIV, gallice
scrlptus, no 3136.
La reigle et les establissemens de
la sainte maison de l‘ospital
Saint Jehttn de Jherusalem, etc. ,
in bibliotheca nationali Par-i
siensi; codex chart. sec. xv,
gall. n° 1079.
Roman de Godefro de Bouillon
en vers, in bibliot eca nationali
Parisiensi; codex membr. sec.
XIV, gall. no 12569.
Le roman du chevalier du Gigue.
fils de Lotaire, mis en vers par
Aim’auar, etc., in bibliotheca
nationali Parisiensî; codex
membra sec. xm-xw, gh“. no
12558.
Stabilimenta militiæ Hierosoly
mila/uv, in bibliotheca Philip
piana apud Cheltenham; codex
membr. sec. xv, latine scriptus,
no 5807.
Stabilimenta ordinis Sancti Jo
hannis, in bibliotheca nationali
Florentina; codex chart. sec.
xv, latíne scriptus, cl. xxx",
n“ 37.
Stabilimenta ordinis S. Johannis
IIierosolymitani, in archivio
Melitensi; cod. membr., latine
scriptusq div. 1, vol. 69.
Stabilimenta Rhodiorum equitum,
in bibliotheca Braidensi, Me
diolani; codex chart. sec. xv,
AF, x, 10.
Statuts de l‘ordre de chevalerie
des hospitaliers de S. Jehan de
Jérusalem, arreste’s dans le
chapitre général de l‘ordre tenu -
à Rhodes en 1493.... in biblio
ca nationali Parisíensi, codex
chart. et membr. sec. xv, gall.
5645.
Statuts de l’ordre de l’hôpital
Saint Jean de jerusalem écrits
à Rhodes par un frère chape
lain. in bibliotheca nationali
Parisiensi; codex chart. sec. xv,
gall. n- 17255.
Statuts des chevaliers de Rhodes
publiés par le grand maître
Pierre d’Aubusson, in biblio
thcca nationali Par-isiensi ; codex
chart. scc. XVI, gall. no 23133.
 -lSl
Statuta ordinis hospitalis S. lo
hannis sive equitum nhodiy in
bibliotheca regia vindobonensig
codex chart. sec. xm italico
sermone1 no sana
tractatus yosephi hystoriographi
Llhkl fyPlS MAMhAil
Acta Sanctorumy se v. in-f.. ieis
1S1S. - v. vitæ S.lionifacii. S.
casildag S. cameræ gregorii
papæ tioninuss hucouusiv S.
guidonisa S. johannis Sbora
censisy li Lufthildisy li Mar
garilæ Pontanæv S. lvicolazy
a Pharaildis. S. hostep a fa
rasiæ. S. lllricil S. veremundt
AnnstLnus Amomvs - v. cru
rAm cli om.
ALmznrus Aqusxs1s. llistoria ilie
rosolymitanaq apud kecucil dcs
historiens occidentaaæ des croi
sades. t. lv tParisiis1 sisygy in-fjj
p. rcs-ria
Annnms -v. canum 1le om.
Annales xiltahenscs majores a yos
ad lora apud Pnnrzt Monumenta
germanitehistorica scriptor-est.
t. xx tllannoveræ. latia in-foLL
p. iva-sata
Annalcs bertiniania apud Prznrzy
Monumenta cermamæ historica
ticriptoresyi t. 1 tllannoveræj
ma in-foLL p. ins-aia
Annales du cercle arc/idologique
de Mons. t. vl tMontibus lian
noniæ. iSSS-Sl. in-S.
Aiwnsnriuusa nescriptioiitineris in
terram sanctam apud hccAn
num corpus historicum medii
levit t. n tLipsiæ. insa in-fol.j.
p. isis-s
Arsioxvnusa vetus chronicon Amal
phitanum apud ileuan italia
sacraq t. vn tvenetiis. 11111
in-fvj1 p. ies-asa
Anmun thAMAssL hissertation
historiquc sur lc lii adrard
de exordio sacre domus hospi
talis lerosolimittmiy in biblio
theca Monacensig codex chart.
sec. xili-xliy latine scriptus.
no hom. f. illa b-llS b.
fenquev fondateur de llordre des
11ospitaliers. hiniær 1SSL in-So.
Archives de llorient latin. Pari
siis. iiim-latis1 z vol. in-So.
- v. lium tcoinzs P.j.
Awiz nu Moxr-cAssm Ltystoire
dc li jvormanL Parisiis. issa
in-Sæ editore cuAMPoLLion-Pi
omm apud Socidtc de llyistoire
de Pranw - ct cxmsso auy
lllnscn lflkjs Scnquz.
hnLnoMMu tcni Ancienne legenda
et documents en langue romana
com-emant llordre de Sainl lean
de jerusalemy apud Socidtd ar
chdologique da midi de la
Pranch t. iv MSML p. asa-n
Samnncrus S. AShkSAL chronicon
a c. seo-eia apud Przurz. Mo
numenta Sermaniæ historica
fscriploresly t. lll thannoveræy
lSSSL in-foLla p. ses-ria
hanmnn Ls inasonmm - v. st
LArnn-z tL. om.
hermannus Mouxcuusv itinera
riunn apud troilum flii et MoLl
mm om. itinera hierosol-qnti
tana et descriptianes ferræ
Sanctæ latina lingua emm-utar
l cflenevæ1 isset gr. in-Sl. p.
sov-am
SLAncAnn fL.y1 Mpertoire des tra
vauzc de la Socicitcl de statistique
de Marseillc. sessio mensis ja
nuarii issa
hoxmns. casta dei per Prancosj
llanoviæs tem zvoL in-foL -
v..l..iconus nu vrrnmcm Mmmus
SAsmus ionsaLLus
hoste ti .p. belly istoria della sacra
 -lSS
religione et illustrissima mili
tia di S. ciem cierosolimitanm
s vol. in-foL un impr. liomæy
isat-mon ea impr.. liomæ et
lqueapoliv iliis-sin ac impr. tomi
un llomæq mei et MeapolL
nam
timam thv Memorie storico-di
plomatiche dellt antica cittd e
dncato di Amalfi. fSalernær
iam-iesu z vol. iii-aug
chcmun Leges barbarorum An
tiquæy venetiis. iis-l-SL s vol.
in-foL
cAocnsmus tum Prohemium in
volumen stabilimentorum litto
diorum Militum Sacri ordinis
hospit/rtis Sancti johannis 11ie
rosolymitant ljlmie1 me in-Aoa
per lohannem lleger de item
nat
cAPAsso tm Le Ponti delle storie
delle Provincie lvapolitanes
apud Archivio slorico per le pro
vmce xvapolctaney t. l tMapolL
ma in-Sojy p. mag p. m
ilog p.a1o-agag p.bSl-S1Sjet
t. u nam p. illa
cau-mm tPL om. tliracula S. lie
nedicti ab AnnevALno Anlomm
Arvonan llAvaPo fontium et
llucous ne SAucrA Mauuv mo
nachis Ploriacensibum scripta
Parisiis. 1SSS. in-an apud So
cietd de liliistoire de l-vrance.
anMPoLLiox-Plcizsc. - v. Avuiz
nu Moxr-cnssm
coxn tll.l.- v. ltoeamus ne was
novi-rm
cnolx tculLLAuun ne LAly Series
et acta episcoporum cadurcen
siumy cadurcL nam in-lrn
bennLus M.j. chronicom apud
MvnA-ronu iterum 1talicarum
scriptores. t. xu tMediolanL
liii in-fol.j. col. nam
uaLAviLLs Ls ltouLx um frois
chartas du xm side-le concernant
Por-dre de S. dean de jerusa
lem. Seuevæs iSSL in-So.
ne primordiis et inventione sacræ
religionis lerosolymorunu apud
humana Monasticon Angltca
nulla n cl.ondiuiy lacu in-foLL
p. asa et apud bllSM-L. Patro
logia latina. t. ch tParisiis.
issa in-Sojy p. ioci-noa
llizvlLl.ans. nescriplion analyti
que des cartulaires et des char
triers du flainaut tMontibus
llannoniæ. iSSS-iSPSL s vol.
in-So.
bnurnuxnus ffonnmansxs tclLL
Sxpositio in Matthæum apud
Mlczvrq Patrologia latina. t. cvl
tParisiis1 lssL in-Sujy col. mss
ibid
bucium1 lllonasticon anglica
numi LondinL 111S. a tomi in
1 vol. iu-foL - v. he primor
diis et inventione.
lllztrLts-Aoll-zn imi chroniques de
S. Martial de Limogeæ Pari
siis. liii/n iii-So. apud Socidle
de liflistoire de franc-e
lvlccAnnus - v. Auouxmzs
mlMllAnnllS1 Annalean apud PumL
Monumcnta Sermaniæ histo
rica tscriploresL t. 1 illanno
veræ. mm in-fol.j. p. aas-ma
- Annates Pulrlenses. apud
Psnrz. Monumenta cer-munire
historicu tscriptoresx t. i. p.
SiS-S1.
- vita karoli. apud Psmz
Monumcnta germaniæ ltistorica
ts-criptoresjo t. ll tilanoveræv
1S1Sl. p. lae-ea
lium-nuntiusy llmuexsusts mus
llierosolymitaj lllubingæj
editore linum
Mevnn uua um
in-Slh
Spistalæ S. gregorii l illaqniy
apud Mwsn com-ilia1 t. x tho
rentiæ. non col. nam
Spistola fheodosii ad 1gnatium.
apud Mzuvsr1 concilia1 t xvi
tvenetiisy 11111 in-foLji col. es
zx
humina Sslat de la citd de jeru
satam1 apud -MlcnnLAur illd et
fiamma ttim itineraires ri jek
rusalem. etc. taenevæy 1SS1.
in-SL p. asa-sa - v. MAS LA
multb om.
PLom-zmws vtiloonuuavsrsy chro
nicon. ed. luonrutltsu1.j. apud
Snglish historical Society. i v.
in-Sm LoudinL ista-a
Puenmmwm chronici lit-edega
riani continuati pars quar-tta
 -1SS
apud necneil des historiens de
Prancez t. v fParisiisa may in
fol.j. p. 1-g.
Sznmo alncxojv lslandische Le
endeny Movellen und Miirchem
lallæ Maritimæ. issfh in-St
Smimnnl carlulaire de liabba e
de Saint- lrrzlctor de Marsefl e.
apud collec-iion des documents
inddits sur fhisloire de lvvram-ey
Parisiisy iiim1 i vol. in-it
animum-1ka Le Arm-i cavensi
nel Mcditerraneoq durante il
mcdio 1fvo. caveæ. 1s1e. in-Sm
- lidle des donations de la cnm
mandcrie de cap1Pal-isiis11SSL
in-So.
SmLLums conaLLus. chronica1
apud llfsloriens de la Pranceq
t. x anl-isiis. nam in-folj1 p.
ess-asa
cvlLLnLMus MALl-zsuumlzxsxs. cesta
hegum Anglorum apud Snglish
llislorfcal Society. t. vl lLon
dini. 1sao.in-so. ed. mam cum
cvlLLl-lLMljS rfvnmg llistoria re
rum in partibus transmarinis
gestarumy apud liecueil des his
toriens occtdmtauæ des croi
sadesy t. quarisiis. um in foLL
mcmumm um Pele-r der tire
mile. Lipsiæv 1S1S. in-Sn - v.
likmmnnus
llAnzl-z 1P. .L mm flfsloire de la
vie el du culte du hienheureuæ
Sdrard rfenqueg fondaleur de
lvordrc de S. htm de jerusak
lem. Aquis Sextiis1 naoi in-ll
llAnnv mm - v. cvlLLaLuus MA
Lnsnummms
linn cw.y. aeschichte des Levnnle
handels in lllfuelalleri Stutgar
diæi mii i vol. in-Sm
llmscu fliL Amalus von Monte
cassinn und scine aeschfchte
der jvormannen apud Pors
chungen zur deulschen ces
chichles t. vul ftiotingæq lassa
in-sm . eos-sea
ilistoire illdmire de la Prancm
t. xvnl fParisiis. 1SSSL in-im
illico PLonmcmsns. llisloria ec
clesiasticm apud PamL Mo
numema germanim hielorica
cscriptrmmyv t. lx illannoveræ
lSSL in-foLL p. asa-em
lluco ms Saxcm MAnu. -v. cm
rAm cll nm
l-luao S. vlcvroms. lfæcerplionum
Allegoricarum libri xxlv. apud
Mlcxrvusq Patrologia latinas t.
chxvn cParisiis. maei in-Sm
col. lgl-iSlL
hcoavs mi vmmco1 llistoria
llivrosolymitanæ apud bos
aAns. casta hei per francos
t. l tllanoviæy lii-liv in-foLya
p. mar-ma
lAPPil cPrLL mgesta Ponti/icum
homanarum a condita ecclesia
ad annum p. chrisL naL nam
SerolinL msL in-lm
louzmnns umcouus. vita S. cre
gorii papæa apud Acta Sanr
tnrum. m mart. n fAntuerpiæs
meæ in-foLL p. 1S1-11L
jonmnss Loxcns. chronica Mo
nasterii S. lierlinis apud Pamz
jlonumenla germaniæ histor-im
fscriptoresL t. xxv fliannoveræs
mam in-foLL p. vae-sea
donum-s wlmzmmmmsxsa bes
criplio ferræ Sanctæ. apud
mem Palrologia talium t
ch fParisiis. 1ssa. in-Sox col.
mss-mam et apud ffoan nm
llescriptiones rerræ Sancmh
Lipsiæy ian in-St
lomxnns yvnans1s. - xx lo
nAsts Lonsus
koswrrz. karlis des Smssvn nux-e
nach jerusalem lleilbronnæ.
isaoy in-m
La yran canquista de llllraman
Salamancæ. 1sos. in-foL lternm
impressum est hoc opus in lif
blioteca de autores lispanolem
t. xuv. Madritiq 1SSS. in-sfh
LALAMMS fL.b. lles Pdlerinagex m
ferre Sainte avanl les croi
sades. Parisiis. nam imam
Leechdoms. worlcuminl and star
crafl of early lfng and. t. m
LondinL -1sss. in-So.
Ll-zo. abbas et legatus. Ad lingo
nem et notbertum reges epistola.
apud Plzmz1 Monumcnta fier
maniæ historica carc-riplrmlsbq t.
n fllannoveræ. ian in-folm p.
soc-m
anvuzw tllL S. johannis lla
 masceni opera. Parisiisy ma
it vol. in-foL
Lrnoux ns mev. Analyse du ito
man de cede/roi dc liouillom
apud Sibliotheque de ltLlcole
des chartesy n milio-liiy in-Sm
p. iar-ea
Liber de successoribus S. llidulfi
in Mediano monasterio a roa
1o-ll. apud Panrz. Monumenta
cer-man iut historica lscriptoresl 1
t. lv tllannoveraey lSiL m-foLL
p. SS-gl
Livre dllfracleg apud necueil des
historicns occidentauæ des croi
sades.t. lfParisiisy iSlA in-fol.i.
- f-f. itum tcomzs P.y. inven
tairc sommaire.
Lmnn tll. k.i. - ii MArruA-zrs
PAlell-lMSlS.
MAnmzx tsm Pu.j. - v. iiirt-nutus
PAmsmzvSis
Msnsnor cst Les passaiges doul
tre-mer faitz par les Prancoya
Lutetiæ Parisiorumy iiim apud
Michaelem Lenoiry cxvul lii
in-foL
MAnxuzm Les commanderies du
grand prieurzi de Prances Pari
siisy man in-Sm
Mmmrs anurus larissimus Li
ber Secretorum fidelium cru
cisy a ud lloxmnss tiesta llei
per vvrancos fllanoviæ. nam
in-fol.b.t. nl p. 1-as1. - tft Pos
mssors M.j.
Mxnwzxrz thdt thesaurus novus
anecdotorunn Lutetiæ Parisio
rums iiim s vol. in-foL
- veterum scriptorum et monu
mentorum ecclesiasticon et dog
matic Amplissima collectioa
Parisiis. liili-tim g vol. in-foL
MianLi ut vae del gran maes
tri della heligione di S. om.
licrowlimitanoy hlapoliv ilfidliw
in-foL
MAS-varitll-l tL. nali chronitue
lll/irnoul et de bernard le re
soricr. Parisiis. 1Si1.in-Sv. apud
Socicle de lll/istoire de franc-a
ntu-nurus PAmsmxsxsy chronica
major-m apud iterum britanni
carum medii trri scriptores.
editore ll. ll. ll.th l.ondini.
late-sa ti vol. in-Slh
- liistoria Anglorumy sivcy ut
vulgo diciturl llistoria minora
apud iterum Sritannicarum
medii ævi scriptorcs. editore
Sm Pn. ninum LondinL isse
isoeq S vol. in-So.
MAnlLi-Slfs wizsmomsrmlnsms
flores historiarum praecipue
de rebus Sritannicis. ex exordio
mundi usque ad annum mor
Prancofurti1 1eo1. in-fol.
qunochus tSvassranL lstoria
sacra. intitolata Mare oceamn
di tutti le religioni del mondoy
Messinse1 iniit in-fol.
Mizvnn tP.j. lin ret-it en vers fran
rais de la premiere croisadc.
fondd sur baudri de llour
gueiL Sovigenti llotrocij 1S1S.
in-So qltomanitn t. vL
Micust tm ii -SrliberPL.S
MlcnuL dij et wmcur nip ltc
lations des voyages de cuil
laume de ltubru/ty bernard le
Sage et Srwvulf1 apud illdmoires
de la Societe de geiographiey
t. lv tParisiis. nasa in-tt
MlcueLmr illa et lhvmun cum
itineraires ti jerusalem et des
criptions de la ferre Sainte.
rediges aum xrls xir et xan sie
eles. apud Soc. de llorient
tatin1 series geographica. t. lll
tilenevæv isssa in-Sl-y - ll. lin
Myliln
lilluxny Patrologirc cursus comple
tus... series latian Parisiis llle
tit-MontrougeL ista-siy iii v.
in-So. - v. Pirmrs bLsssxsmg
ne primordiis et inventione i
Psmts llliriil-zuonuSg loluxsrzs
wmrzurucsxsis
Mousuzu ttt - v. fontes ll.L
Moxicinzs S.ixc.iLl.uus1s. llc ges
tis liaroli magni libri ll. apud
PsurL Monumenta cel-munire
historica tsi-riptorcsh t. u thau
noveræe nihil in-fol.l. p. res-es
Munxrounlterumltalirarumscrip
toresy llediolanh infi-MSL ea
vol. in-foL in ea tomis divisa
- v. hixnrtus iwg Slcmnus
tiniznoxsssis
PMillAlvhlllS
johannis tP. M.l. he
baptistæ cultu
antiquitntes
cliristi-antey ltomæy ma in-i-h
 .. lsr ..
PAoLl tP. LL belli origine ed is
tituto del sacro militar ordine
Serosolimitanm detto pai di
liodiy oggi di Maltal disserta
sioney liomæ. iieL in-bm
PAuLl cS.j. codice diplomatico del
sacro militare ordine cerosoli
mitano. oggi di frlaltal Luccæ.
nea-z 1 vol. in-foL
Ptzu-rz quserimus lienmclrsL Mo
numenta cermaniæ historica
tseriptoresjy 11 vol. in-fol.. lian
uoveræg iSSS-iSSi -v. Annales
Altahenses majoresg Annales
lfertinianig bessmcrvs S. Ax
mng limunnusg liuco PLo
nucassnsg tomxuas Lozvccsz
Lizog Liber de successoribus S.
llidulphig Monscnus SAMSAL
ersSlsz Pom SAxog tnmu
rnus SLAnizug lieclxoz Slcanak
rus cizs1n1..icaxs1sg vita Lurlo
vici.
Pl-z-ruus lium-ixstg lfpistolrea apud
MlSMl-l. Palrologia latina1 t.
ccvu tParisiis1 nisi intela col.
l-SbfL
Pmnus llli-hnuonræ llistoria de
llierosolymitano itinere. apud
Mlunl-L Patrologia lati-nm t.
ch tParisiis. isse in-SoL col.
asa-sea
Ploaonmzw tllfh Le cycle de la
croisade. Pani S. filodoaldL
istl in-Sm
Por-ru Ssxm Annates de cies-tis
cru-ali magni imperatoris a
111-SM. apud Pemz. Monu
menta cer-maniæ historica
tscriptoresL t. l ttlannoverteg
me in-folds p. aas-va
Posmssora tLL ne libro Secre
torum fidelium cruci-sa Monte
pessulanoy testa in-Sn
Privilegium Sodefridi un lira
bantirc et Lotharingiæ
il llsvlLernSz ducis. -
nevuc dihistoirc
et diarchcjologieg Annales dn
cercle arc/idologique de Mons.
ltAntLPltllS lll-l lncsrm .-ibbrevia
tiones chronicorum. in ejusdem
llpera historira1 t. l tLondiuL
1scs.p. ansa in-Snl. ed. Struuns
mm apud iterum britannim
rum medii u-vi scriptores.
lhourws timeam llistoriarum
libri v usque ad annum mm
apud Punrza Monumenta aer
maniæ historica tscriploresj. t.
vu illannoveræg 1SbS.in-fol.l.
p. bS-ii
movimus vlburmws-MSmmm
fli om.
numen cum - v. Mlcue
mur tlLL
itecueil des historiens occidentuuæ
des croisadesy li vol. in-fol.. Pa
risiis. ista-lem v. SuLLnL
nos Pvniirsg iLivre dleraclesg
ALesnrus Aourzss1s.
numam chronicon a mea apud
PmrL Monumenta Sermaniæ
historica tscriptoresx t. l dian
noveræ. lismi1 in-foLL p. sar
om.
humauorum Le chevalier an cy
gne1 llruxellisq iiim-fabv S vol.
in-io1 a ud Monuments pour
servir d vhistoire des provinces
de lvamury de flainaut et de
l.u.rembourg. t. lv-vL
nevue dlhistoire et dlarcheologia
t. l tbruxellisy isset in-Sm
imm- moues P.y. La donation de
linguam marquis de roscaney
au S. sepulcre et les etablisse
menls lati-ns de jerusalem au
xe siecle. Parisiis1 isse iii-tra
- lnventaire sommaire des ma
nnscrits de liliraclem apud Ar
chivcs de llorient latin lPari
siisj iSSlL t. l. p. ibi-iiti
- inventaire critique des lettres
historiques des croisades Pa
l-isiis..isso. in-Soy et apud Ar
chives de llorient latin MSML
t. i. p. mea
iiocl-imus ne wsunovam chronica
sive Plores historiarum Lon
dini. niliil-lll s vol. in-Soj edi
tore ll. floxl-L
Sslca ne llanciennete de llluipilal
S. .lean de jerusalem Parisiis.
lassa in-So.
Scuumz. benlrmiiler der kunst
im Miltelnlter in umeritaliem
bresdeni iesu t vol. in-fol.
Smmnrs cul-tuosmsm chroml
con. apud Mrmroal. iterum ita
licarum scriptorem t. vn tMe
diolaniv mm in-foLL col. bzl
sec.
 -1SS -
Slmzmgmus fhznlmAcl-zxsmy chro
nica a SSl-MiL apud szzy
Monumenta germaniæ historica
cseriploresjy t. vl tilannoveræy
iSML in-fol.j. p. soc-n
Smso buxsmrsxsm llistoria de
gestis liegum Anglorum. apud
Monumenta historica britan
niag t. 1 usasy. p. eas-sa
Sawvuurvsv ne peregrinatione
ad llicrosolymam el ferrum
Sanclanh apud nelations des
voyages de- cuillaume de
lilubrulia liernard le Sage el
Sæwuln editoribus MlcmsL auy
et wmcu-r fPlLL lParisiis. mam
in-AL meam
S-rmms l v.y. - v. nAbuLpuus ma
mcnra
fumma 1Sas1.j. - v. honestius
wlconumnms
fenum am llescripliones fen-w
Sanclæ. Lipsiæ. ita-iitq in-Sw
folum cym et Moumsn mm lli
nera hierosolymitana et des
criptiones rerræ sanclaei bellis
sacris anleriora el latina lm
fua cactzralav a ud Soc. de
vorienl lalin l enevæ. issoy
in-SL -- v. Sansmnns Mom
cnus.
nonumy italia sacra. komæ.
mas-em g voL in-foL -- v. Axo
simus
lanoml mm nie A-nflinge des
johannilerordensy apud leils
chrifl fur kirchcngeschichtev
g w qoam 1ssa. in-sm p. ae
1 Sanclorumv S mart. l lAntuer
vita Ludovici 1mperaloris. apud
PamL Monumenta cer-martire
histor-iva lscriploresja t. u dian
noveræ. mm in-foLL p. csoa
m wmem mm - v. Suswvuus
vita S. Sanifacizi apud Acla
fhurlrvm - lmprimcrie blleSlll rue Pulbcrh
Sanctorum. sjun. l lAntuerpiæ.
mei in-fol j. p. asz
vita S. casildæj apud Acta Sanc
torumd apr. 1 lAntuerpiæy mia
in-foLL p. Slgl
vita S. cunc-rm apud Acla Sanc
torum. m jun. m lAntuerpiag
mam in-fol.1. p. sal
vita S. cul-donis apud Acla Sanc
torumy m sept. lv lAntuerpiæ.
11SS.in-fol.1. p. SS.
vita S. johannis de Sridlinglona.
canonici libaracemismpud Acta
Sanclorum. oct. v fliruxellisa
11SS. in-fol.j. p. 1S1-M.
vita bt Luftlzildis virginis. apud
Acla Sanclaruml m jam n lAnt
alex-piæy 1SAS1 in-fol.j. p. uae
S.
vita li Margarilm Ponlanæ. apud
Acta Sanclorurm 1Ssept. llen
tum-piaeq nam in-fol.j. p. liii
vita S. lvicolaL apud Acta Sanc
toruml m sept m untuerpiæ.
iiim in-foLL p. SSS.
vita lh Plzaraildig apud Acla
Sanctarum lx jan. lhntuerpig
mam in-fol.j. p. 11o.
vita S. iman apud Acla Sanc
lorum. i sept u qAntuer-piæy
1MS1in-foLL p. lzl-L
vita 11. rar-asiwy apud Acla Sanc
torum1 a sept. l Mntuerpiæy
im in-folj1 p. rm
fila S. lllrici. apud iic/a Sanc
tarum1 zo febr. m lAntuerpiæ1
1SSS. in-foLjv p. em
vita S. verelnundi. apud Acla
piæ. 1SSS. in-fol.j. p. m
wanswus. - v . autumnus
vocviz cum Les dglises de ferre
Sainte. Parisiis. issm in-lL
 hhhArPA

Pag. aa in liv versiculo notulæy pro cl. 11 lege cl. ll. .

Pag. fisa in penultima versiculo1 pro quadringentesimo sea-tu lege
quadringentesimo nonagesimo sexta
Pag. 1S. in secundo versiculo notulæ suay pro itinera lege itine
rarium.
Pag. iz in nono versiculo notulæ est pro itinera flien lat.. p. sua
lege 1tinera llier. lat.. L p. SM
Pag. 1S1 in notula S1 pro itinera 11ier. latq p. sos-m lege itinera
11ier. lat.a 1a p. sos-m
Pag. eoj notula prima sic legenda estz comes lliant. La donation de
flugues. marquis de roscanet au S. Sepulere et les etablissements
latine de jerusalem au xe siecley passim.
 . t.v ffi- Plo
i
mil 1.
l
.
. puisffi
t
atlt o
1.r. i .
g

in
p
j.jrgf-
et . lii-vi
ti c t
i
vl uv
i adv
. y

fcn-i
itii
Pi

iv

. ita ea - - s - 1 idka i
mitissima eum filia
. . . 1 w
..r-L- r-u --.- --.-f mii
 Q
o
O
c
t
o
o
l
 ' ' »_ u,_ - l " -
p _ l. by," o î‘mù. K;
‘ "I? 7 j m _ c una S
i n 1 . -
 umvensurv or anesorA
wils
szsm hSld
belavllle le noulx. doseph Mane Amoine
ne pnma origine hospitalanotum Mieroso

S1es1ooz oes111 P
lllll