આપ

ુ સ્તકની

«fhý Mkqr[
Ëhuf «fhýLke þYykík{kt «fhý Mkqr[
ykÃku÷ Au, suÚke rðãkÚkeoykuLku «fhý{kt
þwt ¼ýðkLkwt Au íku ÏÞk÷ ykðe òÞ.

xkurÃkf {wsçk hsqykík

Ëhuf «fhýLkk «kMíkkrðfLkku Mk{kðuþ.
Ëhuf «fhý{kt ÃkkXâÃkwMíkfLkk xkurÃkf
{wsçk Mkh¤ ¼k»kk{kt rðãkÚkeoyku ÍzÃke
Mk{S þfu íku heíku hsqykík fhu÷ Au.

yøkkW ÃkwAkÞu÷k «§kuLkwt rð&÷u»ký

Ëhuf «fhý{kt çkkuzo ÃkheûkkLkk
yøkkWLkk 4 ð»ko{kt ÃkwAkÞu÷k «§kuLkwt
ÃkkE [kxo MkkÚkuLkwt ¾kMk rð&÷u»ký.

ÃkkXâÃkwMíkfLkk WËknhýku
ÃkkXâÃkwMíkfLkk Ëhuf «fhýLkk
MktÃkqýo WËknhýkuLkku Mk{kðuþ fhu÷ Au.

MðkæÞkÞ
Ëhuf «fhý{kt xkurÃkf {wsçk MðkæÞkÞLkk ík{k{
Ëk¾÷kykuLkku Wfu÷Mkrník Mk{kðuþ fhu÷ Au.
ઉપયોગીતા

{n¥ðLkk «uÂõxMk «§ku

Ëhuf «fhý{kt xkurÃkf {wsçk Ãkheûkk÷ûke
{n¥ðLkk «uÂõxMk «§kuLkku Wfu÷Mkrník
Mk{kðuþ fhu÷ Au, su rðãkÚkeoykuLku
Ãkheûkk{kt ¾qçks WÃkÞkuøke çkLkþu.

nuíkw÷ûke «§ku
Ëhuf «fhýLkk ytík{kt
nuíkw÷ûke «§ku ykÃku÷kt Au.

NCERT Exemplar
NCERT Exemplar ™k
{n¥ð™k «§ku™ku ‚{kðuþ.

Mð«ÞíLkLkk Ëk¾÷k
Mð«ÞíLk {kxuLkk Ëk¾÷k ykÃku÷ Au.
su rðãkÚkeoykuLku «uÂõxMk {kxu
¾qçk s WÃkÞkuøke çkLkþu.
 yLkw¢{rýfk
1 વાસ્તવિક સંખ્યાઓ�� ��������������������������������� 9 5 સમાંતર શ્રેણી �������������������������������������� 113
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (11) XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (114)

XX સ્વાધ્યાય - 1.1 (12) XX સ્વાધ્યાય - 5.1 (115)

XX સ્વાધ્યાય - 1.2 (18) XX સ્વાધ્યાય - 5.2 (122)

XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (14) XX સ્વાધ્યાય - 5.3 (134)

XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (21) XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (118)

XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (15) XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (146)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (27) XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (118)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (153)

2 બહુપદીઓ�� ��������������������������������������������� 29
6 ત્રિક�ોણ ������������������������������������������������ 155
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (32)
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (157)
XX સ્વાધ્યાય - 2.1 (32)
XX સ્વાધ્યાય - 6.1 (156)
XX સ્વાધ્યાય - 2.2 (34)
XX સ્વાધ્યાય - 6.2 (158)
XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (36)
XX સ્વાધ્યાય - 6.3 (163)
XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (40)
XX પ્રમેય વિભાગ (172)
XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (38)
XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (170)
XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (48)
XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (161)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (176)

3 દ્વિચલ સુરેખ સમીકરણયુગ્મ ������������������ 51
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (52) 7 યામ ભૂમિતિ ���������������������������������������� 177
XX સ્વાધ્યાય - 3.1 (53)
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (178)
XX સ્વાધ્યાય - 3.2 (59)
XX સ્વાધ્યાય - 7.1 (179)
XX સ્વાધ્યાય - 3.3 (67)
XX સ્વાધ્યાય - 7.2 (185)
XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (63)
XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (181)
XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (79)
XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (189)
XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (75) XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (182)
XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (85) XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (195)

4 દ્વિઘાત સમીકરણ ................................... 87 8 ત્રિક�ોણમિતિન�ો પરિચય ������������������������ 197

XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (88) XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (200)
XX સ્વાધ્યાય - 4.1 (88) XX સ્વાધ્યાય - 8.1 (201)

XX સ્વાધ્યાય - 4.2 (91) XX સ્વાધ્યાય - 8.2 (207)

XX સ્વાધ્યાય - 4.3 (100) XX સ્વાધ્યાય - 8.3 (213)

XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (94) XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (209)

XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (106) XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (218)

XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (90) XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (205)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (111) XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (223)
 9 ત્રિક�ોણમિતિના ઉપય�ોગ�ો ����������������������� 225
12 પૃષ્ઠફળ અને ઘનફળ ������������������������� 285
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (226) XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (288)

XX સ્વાધ્યાય - 9.1 (229) XX સ્વાધ્યાય - 12.1 (289)

XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (236) XX સ્વાધ્યાય - 12.2 (301)

XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (242) XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (292)

XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (239) XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (309)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (244) XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (297)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (313)

10 વર્તુળ �������������������������������������������������� 245
13 આ�ંકડાશાસ્ત્ર ���������������������������������������� 317
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (251) XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (319)

XX સ્વાધ્યાય - 10.1 (246) XX સ્વાધ્યાય - 13.1 (320)

XX સ્વાધ્યાય - 10.2 (252) XX સ્વાધ્યાય - 13.2 (330)

XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (247) XX સ્વાધ્યાય - 13.3 (339)

XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (263) XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (324)

XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (249) XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (351)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (267) XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (326)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (357)

11 વર્તુળ સંબંધિત ક્ષેત્રફળ ����������������������� 271
14 સંભાવના ��������������������������������������������� 361
XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (272) XX પાઠ્ય-પુસ્તકના ઉદાહરણો (364)

XX સ્વાધ્યાય - 11.1 (273) XX સ્વાધ્યાય - 14.1 (369)

XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (277) XX મહત્ત્વના પ્રેક્ટિસ પ્રશ્નો (377)

XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (280) XX હે તુલક્ષી પ્રશ્નો (383)

XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (278) XX સ્વપ્રય�નના દાખલા (380)

XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (283) XX અગાઉની બોર્ડ પરીક્ષામાં પુછાયેલા પ્રશ્નો (390)
 પ્રશ્નપત્રન
ુ ં પરિરૂપ

rð¼køk A (nuíkw÷ûke «§ku) «fhý {wsƒ „wý¼kh

D «. 1 Úke 24 (Ëhuf ‚k[kt sðkçkLkku 1 økwý) (24) sLkh÷ sLkh÷
• çkÄk «§ku VhrsÞkík hnuþu. ¢{ …kX/«fhý™wt ™k{ rðfÕÃk rðfÕÃk
• yk rð¼køk{kt nuíkw÷ûke «§ku suðk fu MCQ, MRQ rðLkk økwý MkkÚku økwý
(ºký rðfÕÃkðk¤e ¾k÷e søÞk), ¾hkt-¾kuxkt rðÄkLkku, 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku 02 02
òuzfkt òuzku, yuf ðkõÞ{kt W¥kh suðk «§ku ÃkqAe þfkÞ. 2. çknwÃkËeyku 06 06
rð¼køk B (xqtfsðkçke «§ku) 3. rî[÷ Mkwhu¾ Mk{efhýÞwø{ 04 08
D «. 25 Úke 37 (ykÃku÷k 13 «&™ku{ktÚke fkuEÃký 4. rî½kík Mk{efhý 05 07
9 «§kuLkk økýíkhe fhe sðkçk ykÃkku.) 5. Mk{ktíkh ©uýe 08 13
(ËhufLkk 2 økwý) (18) 6. rºkfkuý 04 08

rð¼køk C (xqtfsðkçke «§ku) 7. Þk{ ¼qr{rík 08 11

D «. 38 Úke 46 (ykÃku÷k 9 «&™ku{ktÚke fkuEÃký 8. rºkfkuýr{ríkLkku Ãkrh[Þ 04 06

6 «§kuLkk økýíkhe fhe sðkçk ykÃkku.) 9. rºkfkuýr{ríkLkk WÃkÞkuøk 02 02
(ËhufLkk 3 økwý) (18) 10. ðíkow¤ 05 08
11. ðíkwo¤ MktçktrÄík ûkuºkV¤ 02 02
rð¼køk D (÷ktçkk «§ku)
12. Ãk]»XV¤ yLku ½LkV¤ 06 06
D «. 47 Úke 54 (ykÃku÷k 8 «&™ku{ktÚke fkuEÃký
13. yktfzkþkMºk 14 16
5 «§kuLkk økýíkhe fhe sðkçk ykÃkku.)
(ËhufLkk 4 økwý) (20) 14. Mkt¼kðLkk 10 14
 fw÷ økwý (80) fw÷ 80 109

nuŒwyku «{kýu „wý¼kh

Wå[ ði[krhf fkiþÕÞ
nuŒwyku ¿kk™ (K) ‚{s (U) W…Þkus™ (A) fw÷ økwý
‚tÞkus™/rð~÷u»ký y™w{k™/{qÕÞktf™
„wý 30 27 15 06 02 80

xfk 37.50% 33.75% 18.75% 7.50% 2.50% 100%

«&™™k «fkh «{kýu „wý¼kh

«&™ku™e ‚tÏÞk
¢{ktf «&™™ku «fkh sLkh÷ rðfÕÃk rðLkk sLkh÷ rðfÕÃk MkkÚku fw÷ økwý
økwý¼kh økwý¼kh
1. nuŒw÷ûke «&™ku (O) 24 24 24
2. xqtfsðkƒe «&™ku (SA-I) 09 13 18
3. xqtfsðkƒe «&™ku (SA-II) 06 09 18
4. ÷ktƒk «&™ku (LA) 05 08 20

fw÷ 44 54 80

LkkUÄ : yk ÃkrhYÃk rðãkÚkeoyku, rþûkfku, «kr§fku, {kuzhuxMko ðøkuhuLkkt {køkoËþoLk {kxu Au. su-íku rð»kÞkuLkk
«kr§f íku{s {kuzhuxMkoLku {kæÞr{f yLku Wå[íkh {kæÞr{f rþûkýLkk çk]nËTnkËo/WÆuþLku MkwMktøkík hne
«§ÃkºkLke Mkth[Lkk çkkçkíku VuhVkh fhðkLke Aqx hnuþu.
• sLkh÷ rðfÕÃk MkkÚku Ëþkoðu÷ «§Lkk økwý Lk{qLkkLkk «§Ãkºk «{kýu Ëþkoðu÷ Au. yLÞ «§Ãkºk {kxu
yk økwý y÷øk nkuE þfu Au.
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

1 વાસ્તવિક સંખ્યાઓ��

«fhý Mkqr[
1.1 «kMíkkrðf 1.3 yMkt{uÞ MktÏÞkykuLkwt ÃkwLkhkðíkoLk
1.2 ytføkrýíkLkwt {q¤¼qík «{uÞ

yk «fhý{ktÚke Mkk{kLÞ heíku MxkLzzo økrýík{kt çkkuzo Ãkheûkk{kt 04 økwýLkwt ÃkwAkÞ Au.
yk «fhý{ktÚke Mkk{kLÞ heíku çkurÍf økrýík{kt çkkuzo Ãkheûkk{kt 02 økwýLkwt ÃkwAkÞ Au. 4 ð»ko{kt çkkuzo™ku „wý¼kh

2023 2022
NCERT yÇÞk‚¢{ {wsƒ y„kW™k ð»ko{kt …qAkÞu÷k
çkkuzo «§ku™wt «fhýðkh rð&÷u»ký 29% 43%
10 Marks 15 Marks
Year 2023 2022 2021 2020
Marks 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
20%

3 Mar
1.1 8%
7 Marks

ks
1.2 5 6 2 1 1 2
1.3 1 2 1 2 1 2 2020 2021

1.1 «kMíkkrðf
yk «fhý{kt ykÃkýu {wÏÞíðu çku ÄLk ÃkqýkOfkuLkk økw.Mkk.y. (økwhwík{ Mkk{kLÞ yðÞð) yLku ÷.Mkk.y. (÷½wík{
Mkk{kLÞ yðÞð) þkuÄðk {kxu ÃkqýkOfkuLke rð¼kßÞíkkLkk økwýÄ{kuoLkku WÃkÞkuøk fheþwt.
Ëhuf rð¼kßÞ ÃkqýkOfLku yrð¼kßÞ ÃkqýkOfkuLkkt økwýkfkh íkhefu yLkLÞ heíku Ëþkoðe þfkÞ. yk yøkíÞLkku
økwýÄ{o yu ytføkrýíkLkwt {q¤¼qík «{uÞ Au.
2, 3, 5 suðe ½ýe çkÄe MktÏÞkykuLku yMkt{uÞ Mkkrçkík fhðk yk «{uÞLkku WÃkÞkuøk fheþwt.

1.2 ytføkrýíkLkwt {q¤¼qík «{uÞ

fkuE …ý «kf]rŒf ‚tÏÞk™u Œu™k yrð¼kßÞ yðÞðku™k „wýkfkhY…u ÷¾e þfkÞ.
WËknhý Œhefu, 2 = 2 × 1
6 = 2 × 3
15 = 3 × 5
42 = 2 × 3 × 7
253 = 11 × 23
«{uÞ : 1.1 (ytføkrýíkLkwt {q¤¼qík «{uÞ) : Ëhuf rð¼kßÞ ‚tÏÞk™u Œu™k yðÞðku™k ¢{™u yð„ýe™u yrð¼kßÞ
‚tÏÞkyku™k „wýkfkh Œhefu y™LÞ heŒu ÷¾e þfkÞ Au.
9
Äkuhý 10 økrýík

1Úke {kuxe fkuE …ý «kf]rŒf ‚tÏÞk™wt yrð¼kßÞ yðÞðku{kt

32760
yðÞðefhý Œu™k ¢{™u yð„ýeyu Œku y™LÞ nkuÞ Au.
yðÞð ð]ûk™e heŒu 32760™u yrð¼kßÞ yðÞðku™k „wýkfkh 2 16380
MðY…u ™e[u {wsƒ Ëþkoðe þfkÞ : 2 8190
∴ 32760 = 2 × 2 × 2 × 3 × 3 × 5 × 7 × 13
= 23 × 32 × 5 × 7 × 13 2 4095

y„kWLkkt Äkuhýku{kt þe¾u÷ …ØrŒÚke „w.‚k.y. y™u ÷.‚k.y. 3 1365

þkuÄðk™e heŒ : 455
3
(yk heŒ yrð¼kßÞ yðÞðefhý …ØrŒ Œhefu …ý yku¤¾kÞ
5 91
Au.)
270 y™u 252™ku „w.‚k.y. y™u ÷.‚k.y. ™e[u {wsƒ þkuÄe 7 13
þfkÞ :
‚{sqŒe : ‚ki«Úk{ ™e[u {wsƒ 270 y™u 252™k ™e[u {wsƒ yrð¼kßÞ yðÞðku Ãkkzðk :
2 270 2 252 ∴ 270 = 21 × 33 × 51
3 135 2 126 ∴ 252 = 2 × 3 × 7
2 2 1

3 45 3 63
3 15 3 21
5 5 7 7
1 1

økw.Mkk.y. {kxu ÷.Mkk.y. {kxu

1 3 1
270 = 2 × 33 × 51 270 = 21 × 3 × 5
2 2 1
252 = 22 × 3 × 71 252 = 2 × 32 × 7
økw.Mkk.y. (270, 252) = 21 × 32 ÷.Mkk.y. (270, 252) = 22 × 33 × 51 × 71
= 2 × 9 = 4 × 27 × 5 × 7
= 18 = 3780
120, 504 y™u 882™ku „w.‚k.y. y™u ÷.‚k.y. ™e[u {wsƒ þkuÄe þfkÞ :
‚{sqŒe : ‚ki«Úk{ ™e[u {wsƒ 120, 504 y™u 882™k ™e[u {wsƒ yrð¼kßÞ yðÞðku Ãkkzðk :
2 120 2 504 2 882 ∴ 120 = 23 × 31 × 51
2 60 2 252 3 441 ∴ 504 = 23 × 32 × 71
2 30 2 126 3 147 ∴ 882 = 21 × 32 × 72
3 15 3 63 7 49
5 5 3 21 7 7
1 7 7 1
1

økw.Mkk.y. {kxu ÷.Mkk.y. {kxu

1 3 1
120 = 23 × 3 × 51 120 = 2 × 31 × 5
2
504 = 23 × 32 × 71 504 = 23 × 3 × 71
1 2
882 = 2 × 32 × 72 882 = 21 × 32 × 7
økw.Mkk.y. (120, 504, 882) = 21 × 31 ÷.Mkk.y. (120, 504, 882) = 23 × 32 × 51 × 72
= 2 × 3 = 8 × 9 × 5 × 49
= 6 = 17640

10
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

W…hLkkt ƒt™u WËknhý …hÚke fne þfkÞ fu,

„w.‚k.y. = yk…u÷e ‚tÏÞkyku{kt hnu÷k ‚k{kLÞ yrð¼kßÞ yðÞð™k ™k™k{kt ™k™k ½kŒktfðk¤kt …Ëku™ku
„wýkfkh
÷.‚k.y. = yk…u÷e ‚tÏÞkyku{kt hnu÷k Œ{k{ yrð¼kßÞ yðÞðku™k {n¥k{ ½kŒktfðk¤kt …Ëku™ku „wýkfkh
÷.‚k.y. (a, b) × „w.‚k.y. (a, b) = a × b
a × b
÷.‚k.y. (a, b) =
„w.‚k.y. (a, b)

ÞkË hk¾ku
p ⋅ q ⋅ r × økw.Mkk.y. (p, q, r)
÷.Mkk.y. (p, q, r) =
økw.Mkk.y. ( p, q) × økw.Mkk.y. (q, r) × økw.Mkk.y. (p, r)

p ⋅ q ⋅ r × ÷.Mkk.y. (p, q, r)
økw.Mkk.y. (p, q, r) =
÷.Mkk.y. ( p, q) × ÷.Mkk.y. (q, r) × ÷.Mkk.y. (p, r)

ÃkkXâ-ÃkwMíkfLkk WËknhýku

1 fkuEf ÄLk ÃkqýkOf n {kxu 4n Lkku AuÕ÷ku ytf
þqLÞ nþu fu fu{ íku rLkýoÞ fhku. [2 økwý]
 òu fkuE Ãký ÄLk ÃkqýkOf n {kxu MktÏÞk 4n Lkku
AuÕ÷ku ytf þqLÞ nkuÞ, íkku íku 5 ðzu rð¼kßÞ
3 96 y™u 404 ™ku „w.‚k.y. yrð¼kßÞ yðÞð™e
heŒu {u¤ðku y™u Œu ÃkhÚke Œu™ku ÷.‚k.y. þkuÄku.
[2 økwý]
 96 = 25 × 3

n
404 = 22 × 101
nkuÞ. ykÚke 4 Lkk yrð¼kßÞ yðÞðku{kt 5 nkuðku
∴ „w.‚k.y. (96, 404) = 22 = 4
n 2n
òuEyu. yk þõÞ LkÚke, fkhý fu 4 = (2) ,
„w.‚k.y. (a, b) × ÷.‚k.y. (a, b) = ab
ykÚke 4n Lkk yðÞðefhý{kt yuf s yrð¼kßÞ
∴ „w.‚k.y. (96, 404) × ÷.‚k.y. (96, 404)
ÃkqýkOf 2 {¤u. ykÚke ytføkrýíkLkk {q¤¼qík «{uÞLke  = 96 × 404
n
yLkLÞíkk þhík yLkwMkkh Lk¬e ÚkkÞ Au fu 4 Lkk ∴ 4 × ÷.‚k.y. (96, 404) = 96 × 404
yðÞðefhý{kt 2 rMkðkÞ çkeS fkuE yrð¼kßÞ ∴ ÷.‚k.y. (96, 404) =
96 # 404
4
MktÏÞk LkÚke. {kxu fkuE «kf]ríkf MktÏÞk n yuðe Lk
∴ ÷.‚k.y. (96, 404) = 9696
{¤u fu suLkk {kxu 4n Lkku ytrík{ ytf þqLÞ nkuÞ.
4 yrð¼kßÞ yðÞð™e heŒÚke 6, 72 y™u 120 ™ku
2 yrð¼kßÞ yðÞðefhý ÃkØríkÚke 6 yLku 20 Lkku
„w.‚k.y. y™u ÷.‚k.y. þkuÄku. [2 økwý]
økw.Mkk.y. yLku ÷.Mkk.y. þkuÄku. [2 økwý]
 6 = 2 × 3
 6 = 2 × 3 72 = 23 × 32
20 = 22 × 5 120 = 23 × 3 × 5
∴ økw.Mkk.y. (6, 20) = 2 ∴ „w.‚k.y. (6, 72, 120) = 2 × 3 = 6
∴ ÷.Mkk.y. (6, 20) = 2 × 3 × 5 = 60 ∴ ÷.‚k.y. (6, 72, 120) = 23 × 32 × 5 = 360
2

11
Äkuhý 10 økrýík

MðkæÞkÞ - 1.1

1 Lke[uLke Ëhuf MktÏÞkLku íkuLkk yrð¼kßÞ yðÞðkuLkk (v) 7429

økwýkfkh MðYÃku Ëþkoðku. [«íÞufLkk 2 økwý]  7429

(i) 140 17 437

 140 19 23

2 70 \ 7429 = 17 × 19 × 23

2 35
2 Lke[u ykÃku÷ ÃkqýkOfkuLke òuzeLkk økw.Mkk.y. yLku
5 7 ÷.Mkk.y. þkuÄku. yLku økw.Mkk.y. × ÷.Mkk.y. =
çktLku ÃkqýkOfkuLkku økwýkfkh ÚkkÞ Au íku{ [fkMkku.
\ 140 = 2 × 2 × 5 × 7 = 2 × 5 × 7
2
 [«íÞufLkk 2 økwý]
(ii) 156
(i) 26 yLku 91
 156
 226 7 91
2 78 13 13 13 13
1 1
2 39 26 = 2 × 13
91 = 7 × 13
3 13
\ økw.Mkk.y. (26, 91) = 13

\ 156 = 2 × 2 × 3 × 13 = 22 × 3 × 13 \ ÷.Mkk.y. (26, 91) = 2 × 7 × 13 = 182

økw.Mkk.y. (26, 91) × ÷.Mkk.y. (26, 91) = 13 × 182
(iii) 3825
= 2366
 3825 çktLku ÃkqýkOfkuLkku økwýkfkh = 26 × 91 = 2366

\ økw.Mkk.y. (26, 91) × ÷.Mkk.y. (26, 91) = 26 × 91
3 1275

3 425 (ii) 510 yLku 92

 510 2 2 92
5 85 255 3 2 46
85 523 23
5 17 17 17 1
1
\ 3825 = 3 × 3 × 5 × 5 × 17 = 32 × 52 × 17
510 = 2 × 3 × 5 × 17
(iv) 5005 92 = 22 × 23
\ økw.Mkk.y. (510, 92) = 2
 5005
\ ÷.Mkk.y. (510, 92) = 22 × 3 × 5 × 17 × 23
5 1001 = 23460

7 143 økw.Mkk.y. (510, 92)   ×  ÷.Mkk.y. (510, 92) = 2 × 23460

= 46920
11 13 çktLku ÃkqýkOfkuLkku økwýkfkh = 510 × 92 = 46920

\ 5005 = 5 × 7 × 11 × 13 \ økw.Mkk.y.  (510, 92) ×  ÷.Mkk.y.  (510, 92)  =  510 × 92
12
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku
(iii) 336 yLku 54 4 òu økw.Mkk.y. (306, 657) = 9 ykÃku÷ nkuÞ, íkku
 2 336 2 54 ÷.Mkk.y. (306, 657) þkuÄku. [May 2021, 2 økwý]
2
2
168
84
3 27  a = 306 yLku b = 657 ÷uíkkt,
3 9
2 42 a × b
3 3 ÷.Mkk.y. (a, b) =
3 21 1 økw.Mkk.y. (a, b)
7 7 306 × 657
\ ÷.Mkk.y. (306, 657) =
1 økw.Mkk.y. (306, 657)
336 = 2 × 3 × 7
4
306 # 657
=
9
54 = 2 × 3 3
= 22338
\ økw.Mkk.y. (336, 54) = 2 × 3 = 6
5 fkuEf «kf]ríkf MktÏÞk n {kxu 6n Lkku ytrík{ ytf
∴ ÷.Mkk.y. (336, 54) = 24 × 33 × 7 = 3024
þqLÞ ÚkkÞ fu Lknª íku [fkMkku. [2 økwý]
økw.Mkk.y. (336, 54) × ÷.Mkk.y. (336, 54)
= 6 × 3024 = 18144
 2 yLku 5 ðzu rð¼kßÞ nkuÞ íkuðe MktÏÞkLkku ytrík{
ytf 0 nkuÞ. yux÷u fu, ytrík{ ytf 0 nkuÞ íkuðe
çktLku ÃkqýkOfkuLkku økwýkfkh = 336 × 54 = 18144

MktÏÞkLkk yrð¼kßÞ yðÞðku{kt 2 y™u 5 çktLkuLkku
∴ økw.Mkk.y.  (336, 54)  ×  ÷.Mkk.y.  (336, 54)  =  336   × 54 Mk{kðuþ ÚkkÞ.

Lke[u ykÃku÷ ÃkqýkOfkuLkk yrð¼kßÞ yðÞðLke heíku    nðu, 6n = (2 × 3)n = 2n × 3n, ßÞkt n fkuE «kf]ríkf
3
MktÏÞk Au.
økw.Mkk.y. yLku ÷.Mkk.y. þkuÄku.[«íÞufLkk 2 økwý]
yk{, 6 Lku Võík 2 y™u 3 yu{ çku s yrð¼kßÞ
(i) 12, 15 yLku 21
yðÞðku Au.
yk{, 6n Lkk yrð¼kßÞ yðÞðku{kt 5Lkku Mk{kðuþ
 12 = 22 × 3
Úkíkku Lk nkuðkÚke fkuEf «kf]ríkf MktÏÞk n {kxu 6n
15 = 3 × 5
Lkku ytrík{ ytf 0 Lk s ÚkkÞ.
21 = 3 × 7
∴ økw.Mkk.y. (12, 15, 21) = 3 6 Mk{òðku fu, 7 × 11 × 13 + 13 yLku 7 × 6 ×
5 × 4 × 3 × 2 × 1 + 5 yu þk {kxu rð¼kßÞ
∴ ÷.Mkk.y. (12, 15, 21) = 2 × 3 × 5 × 7 = 420
2

MktÏÞkyku Au ? [2 økwý]
(ii) 17, 23 yLku 29  7 × 11 × 13 + 13 = 13 (7 × 11 + 1)
= 13 (77 + 1)
 17 = 17 × 1
= 13 × 78
23 = 23 × 1 = 13 × 2 × 3 × 13
29 = 29 × 1 = 2 × 3 × 132
\ økw.Mkk.y. (17, 23, 29) = 1 yk{, 7 × 11 × 13 + 13 Lku yrð¼kßÞ MktÏÞkykuLkk
\ ÷.Mkk.y. (17, 23, 29) = 17 × 23 × 29 = 11339 økwýkfkh íkhefu Ëþkoðe þfkíkwt nkuðkÚke yu rð¼kßÞ
MktÏÞk Au.
(iii) 8, 9 yLku 25 7 × 6 × 5 × 4 × 3 × 2 × 1 + 5 
 8 = 2
3 = 5 (7 × 6 × 4 × 3 × 2 × 1  + 1)
= 5 (1008 + 1)
9 = 32
= 5 × 1009
25 = 52
yk{, 7 × 6 × 5 × 4 × 3 × 2 × 1 + 5
\ økw.Mkk.y. (8, 9, 25) = 1 Lku yrð¼kßÞ MktÏÞkykuLkk økwýkfkh íkhefu Ëþkoðe
\ ÷.Mkk.y. (8, 9, 25) = 23 × 32 × 52 = 1800 þfkíkwt nkuðkÚke yu rð¼kßÞ MktÏÞk Au.
13
Äkuhý 10 økrýík

7 yuf h{íkLkk {uËkLk{kt ðíkwo¤kfkh {køko Au. MkkurLkÞkLku íkuLkwt yuf Ãkrh¼ú{ý Ãkqýo fhíkkt 18 r{rLkx ÷køku Au, ßÞkhu
hrðLku íkuLkwt yuf Ãkrh¼ú{ý Ãkqýo fhíkkt 12 r{rLkx ÷køku Au. Äkhku fu, çktLku yuf s Mk{Þu, yuf s ®çkËwyuÚke,
yuf s rËþk{kt Ãkrh¼ú{ý fhðkLkwt «kht¼ fhu íkku fux÷e r{rLkx çkkË çktLku Vhe «kht¼®çkËw Ãkh ¼uøkk ÚkkÞ ?
 [2 økwý]
ynª MkkurLkÞk yLku hrð fux÷e r{rLkxu «kht¼®çkËw Ãkh ¼uøkk ÚkkÞ íku {kxu 18 yLku 12Lkku ÷.Mkk.y. þkuÄðku Ãkzu.
18 = 2 × 32
12 = 22 × 3
∴ ÷.Mkk.y. (18, 12) = 22 × 32 = 36
yk{, 36 r{rLkx çkkË MkkurLkÞk yLku hrð çktLku Vhe «kht¼ ®çkËw Ãkh ¼uøkk ÚkkÞ.

{n¥ðLkk «uÂõxMk «§ku

1 økw.Mkk.y. (a, b) × ÷.Mkk.y. (a, b) = ab Lkku 4 yk…u÷ ð]ûk …hÚke x + y – z – w™e ®f{Œ
WÃkÞkuøk fhe ÷.Mkk.y. (105, 91) þkuÄku. [2 økwý] þkuÄku. [July 2022, 2 økwý]
 105 = 91 × 1 + 14 16380
91 = 14 × 6 + 7
2 x
14 = 7 × 2 + 0
∴ økw.Mkk.y. (105, 91) = 7 2 z
økw.Mkk.y. (a, b) × ÷.Mkk.y. (a, b) = ab
3 y
∴ økw.Mkk.y. (105, 91) × ÷.Mkk.y. (105, 91)
 = 105 × 91 3 w
∴ 7 × ÷.Mkk.y. (105, 91) = 105 × 91
5 91
105 # 91
∴ ÷.Mkk.y. (105, 91) = 7 13
7
∴ ÷.Mkk.y. (105, 91) = 1365
 w = 91 × 5 = 455
2 økw.Mkk.y. yLku ÷.Mkk.y. þkuÄku : 112, 128, 144 y = w × 3 = 455 × 3 = 1365
[2 økwý] z = y × 3 = 1365 × 3 = 4095
 112 = 2 × 2 × 2 × 2 × 7 = 24 × 7
128 = 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2 = 2
7
5 yrð¼kßÞ yðÞð™e heŒu 85 y™u 136™ku
144 = 2 × 2 × 2 × 2 × 3 × 3 = 2 × 3
4 2
„w.‚k.y. y™u ÷.‚k.y. þkuÄku.
∴ økw.Mkk.y. (112, 128, 144) = 24 = 16
[March 2022, 2 økwý]
∴ ÷.Mkk.y. (112, 128, 144) = 27 × 32 × 7 = 8064

yrð¼kßÞ yðÞðkuLke heíkÚke 12, 72 yLku 120

 85 = 19 × 5
3
136 = 2 × 2 × 2 × 17 = 23 × 17
Lkku ÷.Mkk.y. yLku økw.Mkk.y. þkuÄku. [2 økwý]
„w.‚k.y. (85, 136) = 1
 12 = 22 × 3
72 = 23 × 32 ÷.‚k.y. (85, 136) = 23 × 5 × 17 × 19
120 = 23 × 3 × 5 = 8 × 5 × 323
∴ ÷.Mkk.y. (12, 72, 120) = 23 × 32 × 5 = 360 = 40 × 323
∴ økw.Mkk.y. (12, 72, 120) = 22 × 3 = 12 = 12920

14
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

Mð«ÞíLkLkk Ëk¾÷k
¾¾ ™e[u™e Ëhuf ‚tÏÞkyku™u Œu™k yrð¼kßÞ 20 40, 60 y™u 80
yðÞðku™k „wýkfkh MðY…u Ëþkoðku. (1Úke 10)
21 21, 33 y™u 39
1 210

2 306 22 54, 81 y™u 99

3 6615 23 180, 168 y™u 594

4 2730 24 24, 36 y™u 60

5 1001
72, 108 y™u 270
25
6 792
26 54 y™u 261 ™ku „w.‚k.y. yrð¼kßÞ
7 2431 yðÞð™e heŒu {u¤ðku y™u Œu …hÚke Œu™ku
÷.‚k.y. þkuÄku.
8 3675

9 1729 27 120 y™u 180™ku „w.‚k.y. yrð¼kßÞ

yðÞð™e heŒu {u¤ðku y™u Œu …hÚke Œu™ku
10 2415 ÷.‚k.y. þkuÄku.
¾¾ ™e[u yk…u÷ …qýkOfku™k yrð¼kßÞ yðÞðefhý ¾¾ ™e[u yk…u÷ …qýkOfku™e òuze™k „w.‚k.y. y™u
ÃkØrŒÚke „w.‚k.y. y™u ÷.‚k.y. þkuÄku. ÷.‚k.y. þkuÄku. y™u „w.‚k.y. × ÷.‚k.y. =
(11Úke 25) ƒt™u …qýkOfku™ku „wýkfkh ÚkkÞ Au Œu{ [fk‚ku.
32 y™u 48
(28Úke 30)
11
28 21 y™u 56
12 28 y™u 42
29 325 y™u 78
13 39 y™u 52
30 68 y™u 100
14 70 y™u 105
31 òu „w.‚k.y. (210, 78) = 6 yk…u÷ nkuÞ Œku
15 180 y™u 210
÷.‚k.y. (210, 78) þkuÄku.
16 126 y™u 165
32 òu „w.‚k.y.(65 ,115)=5 yk…u÷ nkuÞ Œku
17 60 y™u 234 ÷.‚k.y.(65 ,115) þkuÄku.

18 195 y™u 154 33 ‚{òðku fu, 5 × 7 × 19 + 19 y™u 9 ×

8 × 7 × 6 × 5 + 7 yu þk {kxu rð¼kßÞ
19 138 y™u 1771 ‚tÏÞkyku Au ?

sðkƒku
1. 2 × 3 × 5 × 7 5. 7 × 11 × 13
2. 2 × 3 × 17 6. 23 × 32 × 11
2

3. 33 × 5 × 72 7. 11 × 13 × 17
4. 2 × 3 × 5 × 7 × 13 8. 3 × 52 × 72

15
Äkuhý 10 økrýík

9. 7 × 13 × 19 21. „w.‚k.y. = 3, ÷.‚k.y. = 3003

10. 3 × 5 × 7 × 23 22. „w.‚k.y. = 9, ÷.‚k.y. = 1782
11. „w.‚k.y. = 16, ÷.‚k.y. = 96 23. „w.‚k.y. = 6, ÷.‚k.y. = 83160
12. „w.‚k.y. = 14, ÷.‚k.y. = 84 24. „w.‚k.y. = 12, ÷.‚k.y. = 360
13. „w.‚k.y. = 13, ÷.‚k.y. = 156 25. „w.‚k.y. = 18, ÷.‚k.y. = 1080
14. „w.‚k.y. = 35, ÷.‚k.y. = 210 26. „w.‚k.y. = 9, ÷.‚k.y. = 1566
15. „w.‚k.y. = 30, ÷.‚k.y. = 1260 27. „w.‚k.y. = 60, ÷.‚k.y. = 360
16. „w.‚k.y. = 3, ÷.‚k.y. = 6930 28. „w.‚k.y. = 7, ÷.‚k.y. = 168
17. „w.‚k.y. = 6, ÷.‚k.y. = 2340 29. „w.‚k.y. = 13, ÷.‚k.y. = 1950
18. „w.‚k.y. = 1, ÷.‚k.y. = 30030 30. „w.‚k.y. = 4, ÷.‚k.y. = 1700
19. „w.‚k.y. = 23, ÷.‚k.y. = 10626 31. ÷.‚k.y. = 2730
20. „w.‚k.y. = 20, ÷.‚k.y. = 240 32. ÷.‚k.y. = 1495

1.3 yMkt{uÞ MktÏÞkykuLkwt ÃkwLkhkðíkoLk

p
yMkt{uÞ MktÏÞk : su MktÏÞkLku ÃkqýkOf p íkÚkk þqLÞuíkh ÃkqýkOf q {kxu q MðYÃk{kt ÷¾e Lk þfkÞ íku MktÏÞk 's'
2
Lku yMkt{uÞ MktÏÞk fnuðkÞ Au. suLkkÚke ykÃkýu Ãkrhr[ík Aeyu, íkuðk 2, 3 , 15, , – , 0.10110111011110...
3
suðe yMkt{uÞ MktÏÞkykuLkkt WËknhýku Au.
«{uÞ 1.2 : Äkhku fu p yu yuf yrð¼kßÞ MktÏÞk Au. ÄLk ÃkqýkOf a {kxu, a2 yu p ðzu rð¼kßÞ nkuÞ, íkku a
Ãký p ðzu rð¼kßÞ nkuÞ.
«{uÞ 1.3 : yu yMkt{uÞ Au.
2

Mkkrçkíke : Äkhku fu, 2 Mkt{uÞ Au.

a
∴ 2 = , (ßÞkt a y™u b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ ÃkqýkOfku Au ŒÚkk a y™u b ™ku ‚k{kLÞ yðÞð 1 Au.)
b
2
∴ ^ 2h = c m
2 a
b
a2
∴ 2 = 2
b
∴ a = 2b2 .............(1)
2

yk{, 2 yu a2 ™ku yðÞð Au.
ÃkhtŒw 2 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsƒ 2 yu a ™ku Ãký yðÞð Au.
Äkhku fu, a = 2c ßÞkt, c fkuE ÃkqýkOf Au.
∴ (a)2 = (2c)2
∴ a = 4c
2 2

∴ 2b2 = 4c2 [Ãkrhýk{ (1) ÃkhÚke a2 = 2b2 {qfŒkt]
∴ b2 = 2c2
yk{, 2 yu b2 ™ku yðÞð Au.
ÃkhtŒw 2 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsƒ 2 yu b ™ku Ãký yðÞð Au.
yk{, a y™u b ™ku 1 r‚ðkÞ™ku ‚k{kLÞ yðÞð 2 {¤u Au
ykÚke a y™u b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ ™Úke, {kxu ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au.
yk{, ‚krƒŒ ÚkkÞ Au fu, 2 y‚t{uÞ Au.
16
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

òu p yrð¼kßÞ nkuÞ, Œku ‚krƒŒ fhku fu, p y‚t{uÞ Au.

Mkkrçkíke : Äkhku fu, p Mkt{uÞ Au.
a
∴ p = , (ßÞkt a y™u b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ ÃkqýkOfku Au ŒÚkk a y™u b ™ku ‚k{kLÞ yðÞð 1 Au.)
b
a 2
∴ ^ ph = c m
2
b
2
a
∴ p = 2
b
∴ a = pb .............(1)
2 2

yk{, p yu a2 ™ku yðÞð Au.
ÃkhtŒw p yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsƒ p yu a ™ku Ãký yðÞð Au.
Äkhku fu, a = pc ßÞkt, c fkuE ÃkqýkOf Au.
∴ a2 = p2c2
∴ pb2 = p2c2 [Ãkrhýk{ (1) ÃkhÚke a2 = pb2 {qfŒkt]
∴ b2 = pc2
yk{, p yu b2 ™ku yðÞð Au.
ÃkhtŒw p yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsƒ p yu b ™ku Ãký yðÞð Au.
yk{, a y™u b ™ku 1 r‚ðkÞ™ku ‚k{kLÞ yðÞð p {¤u Au.
ykÚke a yu b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ ™Úke, {kxu ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au.
yk{, ‚krƒŒ ÚkkÞ Au fu, p y‚t{uÞ Au.
Ex. : 2 , 3 , 5 , 7 ð„uhu ‚tÏÞkyku y‚t{uÞ Au, Œu{ ‚krƒŒ fhðk {kxu WÃkh™k Ëk¾÷k{kt p ™e søÞkyu
2, 3, 5, 7 {qfe Ëk¾÷k „ýðk.
Mkt{uÞ yLku yMkt{uÞ MktÏÞkykuLkk Mkhðk¤k fu íkVkðík yMkt{uÞ nkuÞ Au, yLku
þqLÞuíkh Mkt{uÞ MktÏÞk yLku yMkt{uÞ MktÏÞkykuLkk økwýkfkh yLku ¼køkV¤ yMkt{uÞ nkuÞ Au.

ÃkkXâ-ÃkwMíkfLkk WËknhýku

5 Mkkrçkík fhku fu 3 yu yMkt{uÞ Au. [3 økwý] ∴ b Ãký 3 ðzu rð¼kßÞ Au. («{uÞ - 1.3)
yk{, a y™u b Lkku 1 rMkðkÞLkku Mkk{kLÞ yðÞð
 Äkhku fu, 3 yu Mkt{uÞ Au.
3 {¤u Au.
a
∴ 3= (ßÞkt a y™u b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ
b ykÚke a y™u b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ LkÚke, {kxu
ÃkqýkOfku Au íkÚkk a y™u b Lkku Mkk{kLÞ yðÞð 1 Au.) ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au.
∴ ^ 3h = c m
2 a 2
yk{, Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu, 3 yMkt{uÞ Au.
b
a2 6 Ëþkoðku fu 5 – 3 yMkt{uÞ Au.
∴ 3 = 2
b [July 2023, 2 økwý]
∴ a = 3b2
2
 Äkhku fu, 5 – 3 Mkt{uÞ Au.
íkuÚke a2 yu 3 ðzu rð¼kßÞ Au. a
∴ 5 – 3 = , ßÞkt a y™u b ÃkhMÃkh
∴ a Ãký 3 ðzu rð¼kßÞ Au. («{uÞ - 1.3) b
Äkhku fu, fkuEf ÃkqýkOf c {kxu a = 3c yrð¼kßÞ ÃkqýkOfku Au, íku{ s b ≠ 0.
∴ a2 = 9c2 a
∴ – 3 = – 5
b
∴ 3b = 9c (a = 3b )
2 2 2 2
∴ 3 = 5 –
a
b
∴ b2 = 3c2
5b − a
íkuÚke b2 yu 3 ðzu rð¼kßÞ Au. ∴ 3 =
b
17
Äkuhý 10 økrýík
5b − a íku{ s b ≠ o.
a y™u b ÃkqýkOfku nkuðkÚke Mkt{uÞ {¤u
b a
∴ 2=
y™u ykÚke 3 Ãký Mkt{uÞ ÚkkÞ. 3b
a
Ãkhtíkw 3 yMkt{uÞ Au íkuÚke rðhkuÄk¼kMk WíÃkLLk 3, a y™u b ÃkqýkOfku nkuðkÚke, Mkt{uÞ Au y™u
3b
ÚkkÞ, íkuÚke ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au. ykÚke 2 Ãký Mkt{uÞ Au.
ykÚke, Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu, 5 – 3 yMkt{uÞ Au.
Ãkhtíkw 2 yMkt{uÞ Au,
7 Ëþkoðku fu, 3 2 yMkt{uÞ Au. [2 økwý]
íkuÚke rðhkuÄk¼kMk WíÃkLLk ÚkkÞ Au.
 Äkhku fu, 3 2 Mkt{uÞ Au. ykÚke ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au.
a
∴ 3 2= , ßÞkt a y™u b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ íkuÚke Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu 3 2 yMkt{uÞ Au.
b
ÃkqýkOfku Au,

MðkæÞkÞ - 1.2

1 Mkkrçkík fhku fu, 5 yMkt{uÞ Au. [3 økwý] 2 Mkkrçkík fhku fu, 3 + 2 5 yMkt{uÞ Au.
[August 2020, July 2022, 2 økwý]
 Äkhku fu, 5 Mkt{uÞ MktÏÞk Au.
a
\ 5 =
b
, (ßÞkt a yLku b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ  Äkhku fu, 3 + 2 5 Mkt{uÞ Au.
a
ÃkqýkOf Au íkÚkk a yLku bLkku Mkk{kLÞ yðÞð 1 Au.) \3+2 5 = , (ßÞkt a yLku b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ
b
a2 ÃkqýkOf Au, íku{s b ≠ 0)
\ ( 5 )2 =
b2 a   a  3b
\2 5= 3
a 2 b b
\ 5 = −
a 3b
b2 \ 5=
2b
\ a = 5b a − 3b
2 2
_______(1)
a yLku b ÃkqýkOfku nkuðkÚke Mkt{uÞ {¤u
2b
yk{, 5 yu a2 Lkku yðÞð Au.
yLku ykÚke 5 Ãký Mkt{uÞ ÚkkÞ.
Ãkhtíkw 5 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsçk Ãkhtíkw 5 yMkt{uÞ Au, íkuÚke rðhkuÄk¼kMk WíÃkLLk ÚkkÞ.
5 yu aLkku Ãký yðÞð Au. íkuÚke ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au.
Äkhku fu, a = 5c, ßÞkt c fkuE ÃkqýkOf Au. ykÚke Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu, 3 + 2 5 yMkt{uÞ Au.
\ (a)2 = (5c)2
3 Lke[u Ëþkoðu÷ MktÏÞkyku yMkt{uÞ Au, íku{ Mkkrçkík
\ a2 = 25c2 fhku. [«íÞufLkk 2 økwý]
\ 5b2 = 25c2 (Ãkrhýk{ (1) ÃkhÚke a2 = 5b2 {qfíkkt)
1
(i)
\ b2 = 5c2 2
yk{, 5 yu b2 Lkku yðÞð Au. 1
 Äkhku fu,
2
Mkt{uÞ MktÏÞk Au.
Ãkhtíkw 5 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsçk
1 a
\ = (ßÞkt a yLku b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ
5 yu bLkku Ãký yðÞð Au. 2 b
yk{, a yLku b Lkku 1 rMkðkÞLkku Mkk{kLÞ yðÞð ÃkqýkOf Au. íkÚkk a yLku b Lkku Mkk{kLÞ yðÞð 1 Au.)
5 {¤u  Au. 1 2 a 2
\ e
o =c m
2 b
ykÚke a yLku b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ LkÚke, {kxu 2
1 = a
ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au. \
2 2
b
yk{, Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu, 5 yMkt{uÞ Au. \ b = 2a2 2
_______(1)
18
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku
2 a
yk{, 2 yu b Lkku yðÞð Au. \ 5 =
7b
Ãkhtíkw 2 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsçk a
nðu, a, b yLku 7 ÃkqýkOfku nkuðkÚke 7b
Mkt{uÞ
2 yu b Lkku Ãký yðÞð Au.
MktÏÞk Au yLku íkuÚke 5 Ãký Mkt{uÞ MktÏÞk ÚkkÞ.
Äkhku fu, b = 2c ßÞkt c fkuE ÃkqýkOf Au.
\ (b)2 = (2c)2 Ãkhtíkw 5 yMkt{uÞ Au. íkuÚke rðhkuÄk¼kMk WíÃkLLk
\ b2 = 4c2 ÚkkÞ.
\ 2a2 = 4c2 (Ãkrhýk{ (1) ÃkhÚke b2 = 2a2 {qfíkkt) íkuÚke ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au.
\ a = 2c
2 2
yk{, Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu, 7 5 yMkt{uÞ Au.
2
yk{, 2 yu a Lkku yðÞð Au.
(iii) 6 + 2
Ãkhtíkw 2 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3 {wsçk
2 yu a Lkku Ãký yðÞð Au.  Äkhku fu, 6 + 2 Mkt{uÞ Au.
a
yk{, a yLku b Lkku 1 rMkðkÞLkku Mkk{kLÞ yðÞð ∴ 6 + 2 = , (ßÞkt a yLku b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ
b
2 {¤u Au. ÃkqýkOf Au. íku{s b ≠ 0)
a
ykÚke a yLku b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ LkÚke, {kxu ∴ 2 = – 6
b
ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au. a – 6b
∴ 2 =
1 b
yk{, Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu, yMkt{uÞ Au. a – 6b
2 a yLku b ÃkqýkOfku nkuðkÚke Mkt{uÞ {¤u
b
(ii) 7 5 yLku ykÚke 2 Ãký Mkt{uÞ ÚkkÞ.
 Äkhku fu, 7 5 Mkt{uÞ MktÏÞk Au. Ãkhtíkw 2 yMkt{uÞ Au íkuÚke rðhkuÄk¼kMk WíÃkLLk
a
\ 7 5 = , ÚkkÞ.
b
(ßÞkt a yLku b ÃkhMÃkh yrð¼kßÞ ÃkqýkOf Au íkuÚke ykÃkýe Äkhýk ¾kuxe Au.
íkÚkk a yLku b Lkku Mkk{kLÞ yðÞð 1 Au.) ykÚke Mkkrçkík ÚkkÞ Au fu, 6 + 2 yMkt{uÞ Au.

{n¥ðLkk «uÂõxMk «§ku

6 ‚krƒŒ fhku fu, 3 – 5 yu y‚t{uÞ Au. 7 ‚krƒŒ fhku fu, 5 + 2 7 y‚t{uÞ Au.
[March 2022, 2 økwý] [March 2023, 2 økwý]

 Wfu÷ : Äkhku fu, 3 – 5 ‚t{uÞ Au.  Wfu÷ : Äkhku fu, 5 + 2 ‚t{uÞ Au. 7
a
a ∴ 5 + 2 7 (ßÞkt, a y™u b
=
∴ 3 – 5 = (ßÞkt, a y™u b b
b ÃkhM…h yrð¼kßÞ …qýkOf Au. Œu{s b ≠ 0)
ÃkhM…h yrð¼kßÞ …qýkOf Au. Œu{s b ≠ 0) a
a ∴ 2 7 = – 5
∴ – 5 = – 3 b
b a
a ∴ 2 7 = – + 5
∴ 5 = – + 3 b
b  a  5b
 a  3b ∴ 2 7 =
b
∴ 5 =  a  5b
b
 a  3b ∴ 7 =
a y™u b …qýkOfku nkuðkÚke ‚t{uÞ {¤u 2b
b  a  5b
a y™u b …qýkOfku nkuðkÚke ‚t{uÞ {¤u
y™u ykÚke 5 …ý ‚t{uÞ ÚkkÞ. 2b
y™u ykÚke 7 …ý ‚t{uÞ ÚkkÞ.
…htŒw 5 y‚t{uÞ Au. ŒuÚke rðhkuÄk¼k‚ Wí…LLk …htŒw 7 y‚t{uÞ Au. ŒuÚke rðhkuÄk¼k‚ Wí…LLk
ÚkkÞ. ÚkkÞ.
ŒuÚke yk…ýe Äkhýk ¾kuxe Au. ŒuÚke yk…ýe Äkhýk ¾kuxe Au.
ykÚke ‚krƒŒ ÚkkÞ Au fu, 3 – 5 y‚t{uÞ Au. ykÚke ‚krƒŒ ÚkkÞ Au fu, 5 + 2 7 y‚t{uÞ Au.
19
Äkuhý 10 økrýík

8 ‚krƒŒ fhku fu, 7 yu y‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. Äkhku fu, a = 7c ßÞkt, c fkuE …qýkOf Au.
∴
2 2
 [March 2020, 3 økwý] a = 49c
∴ 7b2 = 49c2 […rhýk{ (1) …hÚke a2 = pb2
 ‚krƒŒe : Äkhku fu, 7 ‚t{uÞ Au.
a {qfŒkt]
∴ 7 = , (ßÞkt, a y™u b …hM…h
∴
b 2 2
b = 7c
yrð¼kßÞ …qýkOfku Au ŒÚkk a y™u b™ku
yk{, 7 yu b2™ku yðÞð Au.
‚k{kLÞ yðÞð 1 Au.)
…htŒw 7 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.3
a 2
∴ ^ 7h = c m
2
b {wsƒ 7 yu b™ku …ý yðÞð Au.
a2
∴ 7 = yk{, a y™u b™ku 1 r‚ðkÞ™ku ‚k{kLÞ
b2
∴ a = 7b2...(1)
2 yðÞð 7 {¤u Au.
yk{, 7 yu a2™ku yðÞð Au. ykÚke, a yu b …hM…h yrð¼kßÞ ™Úke,
…htŒw 7 yu yrð¼kßÞ nkuðkÚke, «{uÞ 1.2 {wsƒ {kxu yk…ýe Äkhýk ¾kuxe Au.
7 yu a™ku …ý yðÞð Au. yk{, ‚krƒŒ ÚkkÞ Au fu 7 y‚t{uÞ Au.

Mð«ÞíLkLkk Ëk¾÷k

34 ‚krƒŒ fhku fu 4 – 5 y‚t{uÞ Au. 37 ‚krƒŒ fhku fu 8 + 3 y‚t{uÞ Au.

35 ‚krƒŒ fhku fu 2 y‚t{uÞ Au. 1

3 38 ‚krƒŒ fhku fu y‚t{uÞ Au.
3
36 ‚krƒŒ fhku fu 2 + 5 3 y‚t{uÞ Au. 39 ‚krƒŒ fhku fu 5 - 2 11 y‚t{uÞ Au.

20
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

nuíkw÷ûke «§ku
• Mkq[Lkk {wsçk sðkçk ykÃkku. («íÞufLkku 1 økwý)

rðÄkLk Mkk[wt çkLku íku heíku ÞkuøÞ rðfÕÃk ÃkMktË fhku. 5 17, 23 y™u 29™ku yrð¼kßÞ yðÞð™e heŒu
„w.‚k.y. _______ Au. [July 2023]
1 ÷.‚k.y. (a, 18) = 36 y™u „w.‚k.y. (a, 18) = 2 (A) 0 (B) 1
nkuÞ Œku a = _______ (C) 17 (D) 11339
(A) 1 (B) 2 sðkƒ : (B) 1
(C) 3 (D) 4
6 òu „w.‚k.y. (a, b) = 1, Œku „w.‚k.y.
sðkƒ : (D) 4
(a – b, a + b) = _______
2 „w.‚k.y. (140, 40) = _______ (A) 1 yÚkðk 2
(A) 4 (B) 20 (B) a yÚkðk b
(C) 10 (D) 40 (C) a + b yÚkðk a – b

sðkƒ : (B) 20 (D) 4

sðkƒ : (A) 1 yÚkðk 2
 140 = 22 × 5 × 7
40 = 23 × 5 18
7 ™u Ëþktþ r[nTLk ÃkAe _______ ytfku Au.
∴ „w.‚k.y. (140, 40) = 22 × 5 53
(A) 5 (B) 4
= 4 × 5
(C) 3 (D) 2
= 20
sðkƒ : (C) 3
3 ÷.‚k.y. (91, 65) = _______
8 15 y™u 35 ™ku „w.‚k.y. _______ Au.
(A) 13 (B) 1  [March 2022]
(C) 455 (D) 35 (A) 5 (B) 7
sðkƒ : (C) 455 (C) 105 (D) 15
 91 = 13 × 7 sðkƒ : (A) 5
65 = 13 × 5  15 = 3 × 5
∴ ÷.‚k.y. (91, 65) = 13 × 7 × 5 35 = 7 × 5
= 455 ∴ „w.‚k.y. (15, 35) = 5

4 yk…u÷ku ™tƒh (‚tÏÞk) 13AL016 yu 11 ðzu 9 ÷.‚k.y. (180, 40) = _______ [March 2022]
rð¼kßÞ Au, Œku A = _______ y™u L = (A) 20 (B) 180
_______ {qfðkÚke ‚tÏÞk 11 ðzu rð¼kßÞ ÚkkÞ. (C) 360 (D) 72

[July 2022] sðkƒ : (C) 360

(A) A = 0, L = 0 
180 = 22 × 32 × 5
(B) A = 1, L = 2 40 = 23 × 5
(C) A = 5, L = 8 ∴ ÷.‚k.y. (180, 40) = 23 × 32 × 5
(D) A = 8, L = 5 = 8 × 9 × 5
sðkƒ : (C) A = 5, L = 8 = 360
21
Äkuhý 10 økrýík

10 ƒu ‚tÏÞkyku™ku „w.‚k.y. 8 Au, y™u Œu{™ku „wýkfkh  fkuE Ãký ƒu ‚tÏÞkyku™ku ÷.‚k.y. Œu ƒu
384 Au, Œku Œu{™ku ÷.‚k.y ______ Au. ‚tÏÞkyku™k „w.‚k.y. ™k „wýf ƒhkƒh ÚkkÞ.
(A) 24 (B) 16 ynª ÷.‚k.y. 48 yu 18™k „wýf{kt ykðŒku ™Úke.
(C) 48 (D) 32
15 «íÞuf Þwø{ ÃkqýkOf fkuEf ÃkqýkOf ‚tÏÞk m {kxu
sðkçk : (C) 48
________ MðYÃk{kt nkuÞ. (NCERT Exemplar)
ƒu ‚tÏÞkyku™ku „wýkfkh
 ÷.‚k.y. = ƒu ‚tÏÞkyku™ku „w.‚k.y. (A) m (B) m + 1
(C) 2m (D) 2m + 1
= 384
8 sðkçk : (C) 2m
= 48
16 «íÞuf yÞwø{ ÃkqýkOf fkuEf ÃkqýkOf ‚tÏÞk q {kxu
11 ƒu ‚tÏÞkyku™ku „w.‚k.y. 4 Au y™u Œu{™ku
_______ MðYÃk{kt nkuÞ. (NCERT Exemplar)
„wýkfkh 96 Au, Œku Œu{™ku ÷.‚k.y.
_______ Au. (A) q (B) q + 1

(A) 24 (B) 16 (C) 2q (D) 2q + 1

(C) 48 (D) 32 sðkçk : (D) 2q + 1
sðkƒ : (A) 24
17 65 y™u 117 ™k „w.‚k.y.™u 65m – 117 ™k
ƒu ‚tÏÞkyku™ku „wýkfkh
 ÷.‚k.y. =
„w.‚k.y
=
96
4
MðYÃk{kt Ëþkoðeyu, Œku m = ___________ Au.
= 24  (NCERT Exemplar)

(A) 4 (B) 2
12 ƒu ‚tÏÞkyku™ku ÷.‚k.y. Œu{™k „wýkfkh sux÷ku (C) 1 (D) 3
Au, Œku Œu{™ku „w.‚k.y. _______ Au. sðkçk : (B) 2
(A) 1
 65 = 5 × 13
(B) 2 117 = 3 × 3 × 13
(C) Œu ƒu ‚tÏÞkyku™k „wýkfkh sux÷ku
∴ „w.‚k.y. (65, 117) = 13
(D) yrð¼kßÞ ‚tÏÞk
ynª „w.‚k.y. 65m – 117™k MðYÃk{kt Au.
sðkçk : (A) 1 ∴ 65m – 117 =13
òu p, q, r r¼LLk yrð¼kßÞ ÃkqýkOf nkuÞ, Œku ∴ 65m = 13 + 117
13
∴ 65m = 130
Œu{™ku ÷.‚k.y. ________ Au.
130
(A) pqr ∴ m =
65
(B) p + q + r ∴ m = 2
(C) 1
(D) pq + qr + pr 18 òu ƒu ÄLk ÃkqýkOfku a y™u b ™u a = x3y2 y™u
sðkçk : (A) pqr b = xy3 MðYÃk{kt Ëþkoðeyu, ßÞkt x y™u y yrð¼kßÞ

òu „w.‚k.y. (a, b) = 18,
14
__________ þõâ ™Úke.
(A) 36 (B) 72
Œku ÷.‚k.y. ÃkqýkOfku Au, Œku „w.‚k.y. (a, b) = ________
 (NCERT Exemplar)
(A) xy (B) xy2

(C) 48 (D) 108 (C) x3y3 (D) x2y2

sðkçk : (C) 48 sðkçk : (B) xy2
22
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

19 òu ƒu Ä™ ÃkqýkOfku p y™u q ™u p = ab2 y™u rðÄkLk Mkk[wt çkLku íku {wsçk ¾k÷e søÞk Ãkqhku.
3
q = a b MðYÃk{kt Ëþkoðeyu, ßÞkt a y™u b
24 „w.‚k.y. (115, 161) = ______ (1, 11, 23)
yrð¼kßÞ ÃkqýkOfku Au, Œku ÷.‚k.y. (p, q) =
sðkƒ : 23
__________ [March 2023](NCERT Exemplar)
 115 = 23 × 5
(A) ab (B) a b 2 2 161 = 23 × 7
3 2 3 3
∴ „w.‚k.y. (115, 161) = 23
(C) a b (D) a b
sðkçk : (C) a3b2 25 „w.‚k.y. (12, 21) = ______ (1, 3, 7)
[July 2022]
20 þqLÞuŒh ‚t{uÞ ‚tÏÞk y™u y‚t{uÞ ‚tÏÞk™ku sðkƒ : 3
„wýkfkh _________ Au. (NCERT Exemplar)  12 = 22 × 3
(A) y‚t{uÞ 21 = 3 × 7
(B) ‚t{uÞ
„w.‚k.y. (12, 21) = 3
3 p
(C) ‚t{uÞ yÚkðk y‚t{uÞ 26 2520 = 2 × 3 × q × 7 nkuÞ, Œku p = ______
(D) yuf y™u q = ______ (2, 3, 5) [July 2022]

sðkçk : (A) y‚t{uÞ sðkƒ : p = 2 y™u q = 5

 3 2
2520 = 2 × 3 × 5 × 7
21 «íÞuf [kh ¢r{f Ä™ ÃkqýkOfku™ku „wýkfkh ______
ðzu rð¼kßÞ Au. 27 „w.‚k.y. (12, k) = 6 y™u ÷.‚k.y.
(12, k) = 36 nkuÞ, Œku k = ______ (6, 12, 18)
(A) 16 (B) 48  [March 2023]
(C) 24 (D) 32 sðkƒ : 18
sðkçk : (C) 24  12 × k = 6 × 36
6 # 12 # 3
«íÞuf ºký ¢r{f Ä™ ÃkqýkOfku™ku „wýkfkh ______ ∴ k = = 6 × 3 = 18
22 12
ðzu rð¼kßÞ Au. 28 ™k™k{kt ™k™e yrð¼kßÞ ‚tÏÞk y™u ™k™k{kt
(A) 24 ™k™e rð¼kßÞ ‚tÏÞk™ku „w.‚k.y. ______ {¤u.
(B) 6  (1, 2, 4)
(C) 20 sðkƒ : 2
(D) 8 ðzu rð¼kßÞ ÃkhtŒw 24 ðzu rð¼kßÞ ™Úke.  ™k™k{kt ™k™e yrð¼kßÞ ‚tÏÞk = 2
sðkçk : (B) 6 ™k™k{kt ™k™e rð¼kßÞ ‚tÏÞk = 4
∴ „w.‚k.y. (2, 4) = 2
23 ykÃku÷k yðÞð xÙe {kxu x + y = ________
[August 2020] 29 yðÞð ð]ûk {kxu x + y = ______ (9, 30, 35)

3x x
3 x
2 14
5 y
y 7
2 2
sðkƒ : 30
(A) 4 (B) 20 (C) 24 (D) 80
 yðÞð xÙe ÃkhÚke x = 2 × 14 = 28
sðkçk : (C) 24 14 = y × 7
 yðÞð xÙe ÃkhÚke y = 2 × 2 = 4 ∴ y =
14
= 2
7
∴ x = 5 × y = 5 × 4 = 20 ∴ x + y = 28 + 2
∴ x + y = 20 + 4 = 24 = 30
23
Äkuhý 10 økrýík

30 yðÞð ð]ûk {kxu, x + y = ______ (5, 8, 15) 34 „w.‚k.y. (132, 187) = 5x + 1 Œku x = ________
45  (2, 5, 8)

sðkƒ : 2
x 15
 132 = 22 × 3 × 11
3 y
187 = 17 × 11
sðkƒ : 8 ∴ „w.‚k.y. (132, 187) = 11
∴ 5x + 1 = 11
31 ÷.‚k.y. (15, 24, 40) = ________
(1, 30, 120) ∴ 5x = 11 – 1
∴ 5x = 10
sðkƒ : 120
10
 15 = 5 × 3 ∴ x =
5
24 = 23 × 3
∴ x = 2
40 = 23 × 5
∴ ÷.‚k.y. (15, 24, 40) = 23 × 3 × 5 35 òu „w.‚k.y.(10, 15) = 2a + 1, Œku
1
= 8 × 3 × 5 a = ________ (1, 2,
2
) [May 2021]
= 120
sðkƒ : 2
32 23, 35 y™u 46™ku ÷.‚k.y. _______ ÚkkÞ Au.
 10 = 2 × 5
 (1, 23, 1610) [March 2020]
15 = 3 × 5
sðkƒ : 1610
„w.‚k.y. (10, 15) = 2a + 1
 23 = 23 × 1 ∴ 5 = 2a + 1
35 = 5 × 7
∴ 2a + 1 = 5
46 = 23 × 2
∴ 2a = 5 – 1
÷.‚k.y. (23, 35, 46) = 23 × 5 × 7 × 2
∴ 2a = 4
= 1610 4
∴ a =
2
33 ƒu Ä™ ÃkqýkOfku {kxu 24 y™u 30 {kxu „w.‚k.y. ∴ a = 2
(24, 30) × ÷.‚k.y. (24, 30) = 18 × x Œku
x = ________  (20, 40, 50) 36 „w.‚k.y. (15, 24, 42) = ________ (3, 6, 7)

sðkƒ : 40 sðkçk : 3
 „w.‚k.y. (24, 30) × ÷.‚k.y. (24, 30)  15 = 5 × 3
= 24 × 30 = 18 × x 24 = 2 × 2 × 2 × 3

∴ 18 × x = 24 × 30 42 = 2 × 3 × 7

∴ x =
24 # 30 \ „w.‚k.y. (15, 24, 40) = 3
18
6 # 4 # 10 # 3 37 P1 y™u P2 r¼LLk yrð¼kßÞ ÃkqýkOf nkuÞ Œku
=
6#3 P
= 4 × 10 Œu{™ku „w.‚k.y. ________ Au. (1, P1P2, P1 )
2

= 40 sðkƒ : 1
24
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

38 ÷.‚k.y. (120, 504, 882) = ________ yuf ðkõÞ, þçË fu yktfzk{kt sðkçk ykÃkku.
(210, 840, 17640)
44 35 y™u 22 ™ku „w.‚k.y. fux÷ku ÚkkÞ ?
sðkçk : 17640

 120 = 23 × 3 × 5 [March 2022]

504 = 2 × 3 × 7
3 2
 35 = 5 × 7
882 = 2 × 3 × 7
2 2
22 = 11 × 2
∴ ÷.‚k.y (120, 504, 882) = 2 × 3 × 5 × 7
3 2 2
∴ „w.‚k.y. (35, 22) = 1
= 8 × 9 × 5 × 49 ∴ 35 y™u 22 ™ku „w.‚k.y. 1 ÚkkÞ.
= 17640
45 ƒu yrð¼kßÞ ‚tÏÞkyku™ku „w.‚k.y. nt{uþkt fux÷ku
39 òu „w.‚k.y. (35, 28) = m y™u „w.‚k.y. (12, 39) ÚkkÞ ?
= n nkuÞ, Œku „w.‚k.y. (m, n) = _________
(1, 3, 7)
 1

sðkçk : 1 46 su™u 1 Úke 10 ‚wÄe™k ÃkqýkOfku ðzu r™:þu»k ¼k„e

 35 = 5 × 7 þfkÞ yuðku LÞq™Œ{ ÄLk ÃkqýkOf fux÷ku Au ?
28 = 2 × 2 × 7
12 = 2 × 2 × 3
 2520

39 = 3 × 13 47 ytf„rýŒ™wt {q¤¼qŒ «{uÞ ÷¾ku.

∴ „w.‚k.y. (35, 28) = m = 7 ŒÚkk
 Ëhuf rð¼kßÞ ‚tÏÞk™u Œu™k yrð¼kßÞ yðÞðku™k
„w.‚k.y. (12, 39) = n = 3
¢{™u yð„ýe™u yrð¼kßÞ ‚tÏÞkyku™k „wýkfkh
∴ „w.‚k.y. (m, n) = „w.‚k.y. (7, 3) = 1
Œhefu y™LÞ heŒu Ëþkoðe þfkÞ Au.
(fkhý fu 7 y™u 3 yrð¼kßÞ ‚tÏÞkyku Au.)
48 ÞwÂõ÷z™wt ¼k„kfkh™wt Ãkqðo-«{uÞ ÷¾ku.
40 ƒu Ä™ …qýkOfku 15 y™u 40 {kxu „w.‚k.y.
(15, 40) × ÷.‚k.y. (15, 40) = 30 × x, Œku  ykÃku÷ ÄLk ÃkqýkOfku a y™u b ™u ‚t„Œ y™LÞ
x = _______  (2, 10, 20) y™]ý ÃkqýkOfku q y™u r yuðk {¤u fu suÚke
sðkƒ : 20 a = bq + r, 0 ≤ r < b

41 2n5m ™ku ytrŒ{ ytf ________ Au.(0, 2, 5) Lke[uLkkt rðÄkLkku ¾hkt (3) Au, fu ¾kuxkt (8) íku sýkðku.
sðkçk : 0
49 ÷.‚k.y. (10, 20, 30) = 6000 ................. 
42 ƒu ÄLk ÃkqýkOfku 28 y™u 50 {kxu „w.‚k.y.
50 5+ 2 yu y‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. ................... 
(28, 50) × ÷.‚k.y. (28, 50) = _______
(2, 350, 1400)
51 20a2b y™u 30 ab2 ™ku „w.‚k.y. 10a2b2
sðkçk : 1400
Au. ................................................ 
 „w.‚k.y. (28, 50) × ÷.‚k.y. (28, 50) = 28 × 50
= 1400 52 ™k™k{kt ™k™e yrð¼kßÞ ‚tÏÞk y™u ™k™k{kt

43 3 + 16 yu _______ ‚tÏÞk Au. ™k™e rð¼kßÞ ‚tÏÞk™ku ÷.‚k.y 4 Au. ......... 

(‚t{uÞ, y‚t{uÞ, Éý …qýkOf)
53 23 y™u 33 ™ku „w.‚k.y 3 Au. ................ 
sðkƒ : ‚t{uÞ
 3 + 16 = 3 + 4 = 7 su ‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. 54 π yu y‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. ............................. 
25
Äkuhý 10 økrýík

55 5 yu y‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. [March 2022] ....  63 81 yu y‚t{uÞ Au. [July 2023] .............. 

2 ‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. ............................  64 17 y™u 23™ku „w.‚k.y. 1 Au. [March 2023].. 
56
65 „w.‚k.y. (5, 15) = 10 ÚkkÞ..................... 
57 43 y™u 29 ™ku „w.‚k.y. 1 Au. .................. 
66 27 y™u 37™ku „w.‚k.y. 7 Au.................... 
n
58 5 ™ku ytrŒ{ ytf 0 Au. ....................... 
67 ‚t{uÞ y™u y‚t{uÞ ‚tÏÞkyku™k ‚hðk¤k fu
59 ºký ¢r{f ÄLk ÃkqýkOf ‚tÏÞkyku™ku „wýkfkh 6 ŒVkðŒ y‚t{uÞ nkuÞ Au........................... 
ðzu rð¼kßÞ Au. ........................................  þqLÞuŒh ‚t{uÞ ‚tÏÞk y™u y‚t{uÞ ‚tÏÞkyku™k
68

60 4 + 3 ‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. ............................  „wýkfkh y™u ¼k„V¤ ‚t{uÞ nkuÞ Au........... 

61 Ä™ ÃkqýkOfku p, q, r {kxu „w.‚k.y. (p, q, r) × 69 8 ‚t{uÞ ‚tÏÞk Au............................... 

÷.‚k.y. (p, q, r) = p × q × r .............  70 5+ 9 ‚t{uÞ ‚tÏÞk Au.......................... 

^ 2  3 h ^ 3  2 h yu 71 18 y™u 24™ku „w.‚k.y. 4 Au................... 

62 yuf y‚t{uÞ ‚tÏÞk
Au. [August 2020] ..............................  72 7 × 11 × 13 + 13 yu yrð¼kßÞ ‚tÏÞk Au.

 2 3 3 2 = 2 3 2 3 = [March 2023]������������������������������������� 
2 2
2 – 3 = 2 – 3 = – 1 su ‚t{uÞ Au.

26
 1. ðkMíkrðf MktÏÞkyku

yøkkWLke çkkuzo Ãkheûkk{kt ÃkwAkÞu÷k «§ku

Sr. Page Que.

Question
No. No. No.
1. ‚krƒŒ fhku fu, 7 yu y‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. [March 2020, 3 økwý] 20 08

2. 23, 35 y™u 46™ku ÷.‚k.y. _______ ÚkkÞ Au.(1, 23, 1610) [March 2020, 1 økwý] 24 32

3. Mkkrçkík fhku fu, 3 + 2 5 yMkt{uÞ Au. [July 2022, August 2020, 2 økwý] 18 02

4. ykÃku÷k yðÞð xÙe {kxu x + y = _______ [August 2020, 1 økwý] 23 23

3x
3 x

5 y

2 2
(A) 4 (B) 20 (C) 24 (D) 80

5. rðÄkLk ¾hwt Au fu ¾kuxwt íku sýkðku : ^ 2  3 h ^ 3  2 h yu yuf y‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. 26 62

 [August 2020, 1 økwý]

6. òu økw.Mkk.y. (306, 657) = 9 ykÃku÷ nkuÞ, íkku ÷.Mkk.y. (306, 657) þkuÄku. 13 04
 [May 2021, 2 økwý]

7. 1 24 35
òu „w.‚k.y. (10, 15) = 2a + 1, Œku a = _______ (1, 2, )
2 [May 2021, 1 økwý]
8. ‚krƒŒ fhku fu, 3 – 5 yu y‚t{uÞ Au. [March 2022, 2 økwý] 19 06

9. yrð¼kßÞ yðÞð™e heŒu 85 y™u 136™ku „w.‚k.y. y™u ÷.‚k.y. þkuÄku. 14 05

[March 2022, 2 økwý]

10. 15 y™u 35 ™ku „w.‚k.y. _______ Au. [March 2022, 1 økwý] 21 08

(A) 5 (B) 7 (C) 105 (D) 15

11. ÷.‚k.y. (180, 40) = _______ [March 2022, 1 økwý] 21 09

(A) 20 (B) 180 (C) 360 (D) 72

12. 35 y™u 22 ™ku „w.‚k.y. fux÷ku ÚkkÞ? [March 2022, 1 økwý] 25 44

13. rðÄkLk ¾hwt Au fu ¾kuxwt íku sýkðku : 5 yu y‚t{uÞ ‚tÏÞk Au. [March 2022, 1 økwý] 26 55

14. yk…u÷ ð]ûk …hÚke x + y – z – w™e ®f{Œ þkuÄku. [July 2022, 2 økwý] 14 04

15. yk…u÷ku ™tƒh (‚tÏÞk) 13AL016 yu 11 ðzu rð¼kßÞ Au, Œku A = _______ y™u 21 04
L = _______ {qfðkÚke ‚tÏÞk 11 ðzu rð¼kßÞ ÚkkÞ. [July 2022, 1 økwý]
(A) A = 0, L = 0 (B) A = 1, L = 2
(C) A = 5, L = 8 (D) A = 8, L = 5

27
Äkuhý 10 økrýík

16. „w.‚k.y. (12, 21) = _______ (1, 3, 7) [July 2022, 1 økwý] 23 25

17. 2520 = 23 × 3p × q × 7 nkuÞ, Œku p = _______ y™u q = _______ (2, 3, 5) 23 26

[July 2022, 1 økwý]

18. ‚krƒŒ fhku fu, 5 + 2 7 y‚t{uÞ Au. [March 2023, 3 økwý] 19 07

19. òu ƒu Ä™ ÃkqýkOfku p y™u q ™u p = ab2 y™u q = a3b MðYÃk{kt Ëþkoðeyu, ßÞkt a 23 19

y™u b yrð¼kßÞ ÃkqýkOfku Au, Œku ÷.‚k.y. (p, q) = _______
 [March 2023, 1 økwý] (NCERT Exemplar)
2 2 3 2 3 3
(A) ab (B) a b (C) a b (D) a b

20. „w.‚k.y. (12, k) = 6 y™u ÷.‚k.y. (12, k) = 36 nkuÞ, Œku k = _______ (6, 12, 18) 23 27
 [March 2023, 1 økwý]

21. rðÄkLk ¾hwt Au fu ¾kuxwt íku sýkðku : 17 y™u 23™ku „w.‚k.y. 1 Au. [March 2023, 1 økwý] 26 64

22. rðÄkLk ¾hwt Au fu ¾kuxwt íku sýkðku : 7 × 11 × 13 + 13 yu yrð¼kßÞ ‚tÏÞk Au. 26 72

 [March 2023, 1 økwý]

23. Ëþkoðku fu 5 – 3 yMkt{uÞ Au. [July 2023, 2 økwý] 17 06

24. 17, 23 y™u 29™ku yrð¼kßÞ yðÞð™e heŒu „w.‚k.y. _______ Au. [July 2023, 1 økwý] 21 05
(A) 0 (B) 1 (C) 17 (D) 11339

25. rðÄkLk ¾hwt Au fu ¾kuxwt íku sýkðku : 81 yu y‚t{uÞ Au. [July 2023, 1 økwý] 26 63

28