Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ......

/ 44
Imię i nazwisko ....................................................

1 U owadów proces linienia jest regulowany przez wydzieliny dwóch rodzajów struktur ( ... / 1 p.)
znajdu- jących się w pobliżu mózgu oraz hormon linienia – ekdyzon – wytwarzany przez
gruczoły protorakalne zlokalizowane w tułowiu. W eksperymencie przeprowadzonym na
1200 jednocześnie rozwijających się larwach jednego gatunku odizolowano głowowe
narządy wydzielania wewnętrznego od reszty ciała (nie uśmiercając larw). Te larwy nie
przeszły kolejnej wylinki.
a) Sformułuj problem badawczy odpowiedni do przedstawionego doświadczenia.
b) Określ, co stanowiło próbę kontrolną w opisanym doświadczeniu.
c) Sformułuj wniosek wynikający z opisanego doświadczenia.
2 Wyjaśnij, w jaki sposób hormony działają jedynie na komórki docelowe, skoro krew ( ... / 1 p.)
transportuje hormony do wszystkich części organizmu.
3 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących funkcjonowania układu hormonalnego. ( ... / 1 p.)
Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Hormony są rozprowadzane wraz z krwią po całym organizmie i
1. P F
działają na wszystkie tkanki.
Efekt działania hormonów utrzymuje się dłużej niż efekt działania
2. P F
układu nerwowego.
Częścią mózgowia koordynującą działanie układu hormonalnego
3. P F
jest śródmózgowie.
4 Określ, które z podanych stwierdzeń dotyczą tarczycy. Zaznacz P, jeśli zdanie ( ... / 1 p.)
zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Jest odpowiedzialna za regulację gospodarki wapniowej
1. P F
organizmu.
2. Wpływa na tempo metabolizmu. P F
Wydzielanie jej hormonów nie jest kontrolowane przez przysadkę
3. P F
mózgową.
4. Niedobór jodu w organizmie może powodować jej nadczynność. P F
5 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują układ hormonalny. ( ... / 1 p.)
A. Gruczoły dokrewne znajdują się w różnych miejscach naszego organizmu i są ze sobą
bezpośrednio połączone.
B. Hormony to substancje, które stymulują lub hamują czynności wybranych komórek
organizmu.
C. Układ nerwowy reguluje pracę narządów za pomocą hormonów przekazywanych
przez neurony.
D. Regulacja hormonalna odbywa się szybko, a efekty jej działania są krótkotrwałe.
E. Gruczoły dokrewne nazywamy też gruczołami wewnątrzwydzielniczymi.
6 Trzustka pełni w organizmie dwie ważne funkcje – jest gruczołem trawiennym oraz ( ... / 3 p.)
gruczołem wydzielania wewnętrznego. Czynności wewnątrzwydzielnicze pełnią w niej
komórki α i β zgrupowane w wyspach Langerhansa. Te komórki charakteryzują się
rozwiniętą siateczką śródplazmatyczną szorstką.
a) Podaj nazwę hormonu produkowanego przez komórki β w trzustce.
b) Wykaż związek pomiędzy rozwiniętą siateczką śródplazmatyczną szorstką w
komórkach α i β a ich funkcją wewnątrzwydzielniczą.
c) Podaj nazwę grupy substancji, które są trawione przez aktywną postać
trypsynogenu wchodzącego w skład soku trzustkowego.

Grupa A | strona 1 z 6
7 Grasica jest gruczołem zlokalizowanym w śródpiersiu. Największą masę osiąga w 2. roku ( ... / 1 p.)
życia człowieka, a po okresie dojrzewania stopniowo się zmniejsza.
Podaj nazwę innego niż hormonalny układu, którego elementem jest grasica.
8 Jednym z kryteriów podziału hormonów jest ich budowa chemiczna. Różnice w budowie ( ... / 3 p.)
między hormonami białkowymi a steroidowymi powodują, że w inny sposób oddziałują
one na komórki docelowe. Związanie hormonu białkowego przez receptor komórkowy
powoduje powstanie wtórnego przekaźnika, który następnie uruchamia reakcje
zmieniające fizjologię komórki, np. powodujące aktywację określonych enzymów. Do
wtórnych przekaźników należy m.in. cykliczny AMP, który powstaje z ATP.
a) Uzasadnij, że powstawanie AMP z ATP należy do reakcji katabolicznych.
b) Przyporządkuj podanym hormonom miejsce ich syntezy oraz budowę chemiczną.
Wpisz numery informacji w odpowiednie miejsca tabeli.
Miejsce syntezy: nadnercza, tarczyca, jądra, przysadka
Budowa chemiczna: hormon białkowy, hormon steroidowy
Hormon
Cecha\Hormon Testosteron Aldosteron Kalcytonina
luteinizujący
Miejsce syntezy
Budowa
chemiczna
9 Ze względu na budowę chemiczną hormony dzieli się na dwie grupy: hormony ( ... / 2 p.)
zbudowane z aminokwasów oraz hormony steroidowe.
a) Wyjaśnij zależność między budową chemiczną hormonu białkowego a lokalizacją
jego receptora.
b) Podaj nazwę związku, z którego są syntetyzowane hormony steroidowe.
10 Histamina należy do hormonów miejscowych. Pełni istotną funkcję w układzie ( ... / 1 p.)
immunologicznym człowieka – jest odpowiedzialna za powstawanie stanu zapalnego.
Bierze także udział w reakcjach alergicznych.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących histaminy. Zaznacz P, jeśli zdanie
zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
1. Jest hormonem sterydowym. P F
2. Jest wytwarzana i magazynowana w granulocytach. P F
3. Może powodować m.in. obniżenie ciśnienia krwi. P F
11 Podwzgórze i przysadka mózgowa pełnią nadrzędną funkcję regulacyjną w układzie ( ... / 3 p.)
dokrewnym. Liberyny i statyny podwzgórza sterują pracą przysadki, która uwalnia
hormony tropowe, wazopresynę i oksytocynę.
a) Wyjaśnij, jaką funkcję pełni układ wrotny przysadki mózgowej.
b) Wyjaśnij, dlaczego wazopresyna i oksytocyna uwalniane przez przysadkę
mózgową nie są klasyfikowane jako hormony przysadki.
c) Porównaj zakres oddziaływania hormonu wzrostu na organizm z zakresem
oddziaływania hormonów tropowych.
12 Podaj nazwę niezbędnego do syntezy hormonów tarczycy pierwiastka, którego niedobór ( ... / 1 p.)
powoduje powiększenie tarczycy (powstanie wola endemicznego).
Określ, czy ten pierwiastek należy do makroelementów czy mikroelementów.

Grupa A | strona 2 z 6
13 ( ... / 1 p.)
Hormony regulują metabolizm organizmu, co umożliwia przystosowanie się do
zmiennych warunków środowiska. Ze względu na miejsce i zakres działania wyróżnia
się hormony: endokrynne, parakrynne, autokrynne i neurokrynne.
Przyporządkuj podanym nazwom rodzajów hormonów (A–C) charakterystyczne
dla tych hormonów działanie (1–3).
1. Oddziałują bezpośrednio na komórki, przez które są
wydzielane.
A. hormony autokrynne 2. Modyfikują czynności odległych komórek docelowych, do
B. hormony parakrynne których są transportowane przez układ krwionośny.
3. Dyfundują do komórek sąsiednich bez pośrednictwa układu
krwionośnego.
A. B.
14 Hormony płciowe są wytwarzane przez gonady męskie i żeńskie, łożysko oraz korę ( ... / 1 p.)
nadnerczy. Pełnią wiele ważnych funkcji. Są m.in. odpowiedzialne za rozwój II- i III-
rzędowych cech płciowych.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących hormonów płciowych. Zaznacz P, jeśli
zdanie zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Hormony odpowiedzialne za rozwój drugorzędowych cech
1. płciowych męskich są wytwarzane w gonadach męskich i P F
nadnerczach.
Estrogeny, progesteron i hormony gonadotropowe sterują cyklem
2. P F
płciowym kobiety.
3. Hormony płciowe są pochodnymi aminokwasów. P F
Gonadoliberyna jest uwalniana przez przysadkę, a funkcją tego
4. P F
hormonu jest pobudzanie jąder do wytwarzania testosteronu.
15 Układy hormonalny i nerwowy ściśle ze sobą współpracują. Łącznikiem między nimi jest ( ... / 2 p.)
narząd będący częścią międzymózgowia. Docierają do niego impulsy nerwowe niosące
informacje o zmia- nach środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.
a) Podaj nazwę części mózgowia będącej łącznikiem między układami nerwowym i
hormonalnym.
b) Podkreśl nazwy substancji, które są hormonami i jednocześnie pełnią funkcję
neuroprzekaźników w synapsach układu nerwowego.
somatostatyna, dopamina, wazopresyna, noradrenalina, aldosteron, acetylocholina,
adrenalina, prolaktyna, oksytocyna, kortykoliberyna
16 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)
informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Podwzgórze jest elementem należącym do układu nerwowego i

1. P F
układu hormonalnego.
2. Podwzgórze wytwarza hormony tropowe. P F
3. Podwzgórze steruje czynnością wydzielniczą przysadki. P F
17 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Hormonem regulującym rytm dobowy jest
A. kalcytonina. B. melatonina. C. adrenalina. D. insulina.

Grupa A | strona 3 z 6
18 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują rolę podwzgórza i przysadki w ( ... / 1 p.)
utrzymywaniu homeostazy.
A. Podwzgórze ma własne receptory, wrażliwe m.in. na różne stężenie hormonów we
krwi czy na zmianę temperatury.
B. Przysadka wydziela hormony pobudzające i hormony hamujące.
C. Przysadka za pośrednictwem podwzgórza reguluje pracę tarczycy, kory nadnerczy
i gonad.
D. Mechanizm regulacji wydzielania hormonów nazywamy regulacją na osi: gruczoł
dokrewny – podwzgórze – przysadka.
E. Podwzgórze wpływa na funkcjonowanie ośrodków w korze mózgu, pniu mózgu
i rdzeniu kręgowym.
19 Wydzielanie niektórych hormonów jest ściśle związane z dobowym cyklem snu i ( ... / 1 p.)
czuwania, regulowanym przez hormon zwany melatoniną. Na przykład prolaktyna jest
wydzielana w ostatnich godzinach snu, stężenie testosteronu również jest większe w
drugiej części nocy.
Podaj nazwę hormonu wydzielanego przez przysadkę i działającego na wszystkie
komórki organizmu, którego poziom we krwi również wzrasta w nocy.
20 ( ... / 3 p.)

Na schemacie przedstawiono regulację pracy

nadnerczy.
a) Określ, który hormon – kortykoliberyna czy
kortykostatyna – jest wydzielany przez
podwzgórze. Uzasadnij swoją odpowiedź.
b) Podaj nazwę przedstawionego na schemacie
mechanizmu regulacji pracy nadnerczy oraz
wyjaśnij, na czym ten mechanizm polega.
c) Wyjaśnij, dlaczego kortyzol i adrenalina są
nazywane hormonami stresu.

21 ( ... / 2 p.)

W organizmie człowieka wykształciło się

wiele mechanizmów pozwalających na
utrzymanie stanu homeostazy. Wśród nich
można wyróżnić m.in. mechanizmy kontroli
syntezy i wydzielania hormonów.
a) Uzupełnij podany schemat regulacji
wydzielania jednego z hormonów
tarczycy. Wpisz w puste miejsca znak „+”
oznaczający pobudzanie lub znak „–”
oznaczający hamowanie.
b) Określ, który płat przysadki mózgowej
(przedni czy tylny) jest odpowiedzialny za
wydzielanie TSH.

Grupa A | strona 4 z 6
22 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Podwzgórze poprzez impulsy nerwowe reguluje
A. pracę autonomicznego układu C. czynności wydzielnicze trzustki.
nerwowego.
B. czynności wydzielnicze nadnerczy. D. pracę tarczycy i gonad.
23 Wymień jeden skutek niedoboru hormonów wytwarzanych przez grasicę. ( ... / 1 p.)

24 Stężenie glukozy we krwi jest nazywane glikemią. ( ... / 2 p.)

W tabeli przedstawiono wartości glikemii zbadanej na czczo u trzech różnych osób.
Badana osoba Wartość glikemii na czczo [mg/dl]
osoba z prawidłową glikemią 90
osoba z hipoglikemią 50
osoba z hiperglikemią 130
a) Narysuj na podstawie danych z tabeli diagram słupkowy ilustrujący wartość
glikemii u badanych osób.
b) Zaznacz ten spośród podanych objawów, który nie jest objawem hipoglikemii.
A. trudności w koncentracji C. nadmierne pragnienie
B. wzmożony apetyt D. drżenie rąk
25 Hormony regulują czynności komórek, tkanek i narządów w całym organizmie ( ... / 1 p.)
człowieka. Ich nadmiar lub niedobór jest związany z nieprawidłowościami w
funkcjonowaniu gruczołów i powoduje poważne konsekwencje. Jednym z przykładów
jest autoimmunizacyjna choroba Hashimoto, która jest przyczyną niedoczynności
tarczycy.
Wyjaśnij, co to są choroby autoimmunizacyjne.
26 ( ... / 1 p.)
Przyporządkuj podanym gruczołom (1–3) skutki ich nadczynności (A–D).
A. tworzenie złogów wapniowych, kamica nerkowa
1. przysadka
B. nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu
2. przytarczyce
C. chudnięcie, nerwowość, wytrzeszcz gałek ocznych
3. tarczyca
D. rozrost tkanek dłoni, stóp i serca
1. 2. 3.
27 Osteoporoza to choroba szkieletu charakteryzująca się stopniowym ubytkiem masy ( ... / 2 p.)
kostnej i osłabieniem struktury przestrzennej kości. Jej skutkiem jest zwiększenie
podatności kości na złamania.
a) Podaj nazwę hormonu, którego nadprodukcja sprzyja wystąpieniu osteoporozy,
oraz nazwę gruczołu produkującego ten hormon.
b) Zaznacz nazwę pierwiastka oraz nazwę witaminy, które stosuje się w leczeniu
osteoporozy.
Pierwiastek: Witamina:
A. żelazo 1. witamina D
B. wapń 2. witamina A
C. fosfor 3. witamina C
28 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują skutki zaburzeń wydzielania ( ... / 1 p.)
hormonu wzrostu.
A. Osoby z karłowatością przysadkową mają niski wzrost i smukłą budowę ciała.
B. Karłowatość występuje, gdy w okresie wzrostu organizmu przysadka wydziela za mało
hormonu wzrostu.
C. Osoby z gigantyzmem są bardzo wysokie i nie mają zachowanych proporcji ciała.
D. Akromegalia występuje, gdy w okresie wzrostu organizmu przysadka wydziela za
dużo hormonu wzrostu.
E. U osób z akromegalią następuje nadmierny wzrost niektórych części ciała, np. nosa
czy warg.

Grupa A | strona 5 z 6
29 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)
informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Stres to fizjologiczna i psychologiczna reakcja organizmu na

1. P F
działanie stresorów.
2. Stres krótkotrwały upośledza nasze działanie. P F
W wyniku działania stresorów dochodzi do zaburzenia
3. P F
homeostazy.
30 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Sposobem na stres nie jest
A. odpoczynek. C. unikanie wysiłku fizycznego.
B. zdrowe odżywiane się. D. korzystanie z pomocy specjalistów.
31 ( ... / 1 p.)
Zaznacz nazwę obszaru mózgu, który produkuje melatoninę, oraz nazwę części
mózgu, w której ten obszar się znajduje.
Obszar mózgu: Część mózgu:
A. podwzgórze 1. śródmózgowie
B. przysadka 2. międzymózgowie
C. szyszynka 3. kresomózgowie

Grupa A | strona 6 z 6
Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 44
Imię i nazwisko ....................................................

1 U owadów proces linienia jest regulowany przez wydzieliny dwóch rodzajów struktur ( ... / 1 p.)
znajdu- jących się w pobliżu mózgu oraz hormon linienia – ekdyzon – wytwarzany przez
gruczoły protorakalne zlokalizowane w tułowiu. W eksperymencie przeprowadzonym na
1200 jednocześnie rozwijających się larwach jednego gatunku odizolowano głowowe
narządy wydzielania wewnętrznego od reszty ciała (nie uśmiercając larw). Te larwy nie
przeszły kolejnej wylinki.
a) Sformułuj problem badawczy odpowiedni do przedstawionego doświadczenia.
b) Określ, co stanowiło próbę kontrolną w opisanym doświadczeniu.
c) Sformułuj wniosek wynikający z opisanego doświadczenia.
2 Wyjaśnij, w jaki sposób hormony działają jedynie na komórki docelowe, skoro krew ( ... / 1 p.)
transportuje hormony do wszystkich części organizmu.
3 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących funkcjonowania układu hormonalnego. ( ... / 1 p.)
Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Efekt działania hormonów utrzymuje się dłużej niż efekt działania
1. P F
układu nerwowego.
Hormony są rozprowadzane wraz z krwią po całym organizmie i
2. P F
działają na wszystkie tkanki.
Częścią mózgowia koordynującą działanie układu hormonalnego
3. P F
jest śródmózgowie.
4 Określ, które z podanych stwierdzeń dotyczą tarczycy. Zaznacz P, jeśli zdanie ( ... / 1 p.)
zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Jest odpowiedzialna za regulację gospodarki wapniowej
1. P F
organizmu.
Wydzielanie jej hormonów nie jest kontrolowane przez przysadkę
2. P F
mózgową.
3. Niedobór jodu w organizmie może powodować jej nadczynność. P F
4. Wpływa na tempo metabolizmu. P F
5 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują układ hormonalny. ( ... / 1 p.)
A. Gruczoły dokrewne znajdują się w różnych miejscach naszego organizmu i są ze sobą
bezpośrednio połączone.
B. Układ nerwowy reguluje pracę narządów za pomocą hormonów przekazywanych
przez neurony.
C. Hormony to substancje, które stymulują lub hamują czynności wybranych komórek
organizmu.
D. Gruczoły dokrewne nazywamy też gruczołami wewnątrzwydzielniczymi.
E. Regulacja hormonalna odbywa się szybko, a efekty jej działania są krótkotrwałe.
6 Trzustka pełni w organizmie dwie ważne funkcje – jest gruczołem trawiennym oraz ( ... / 3 p.)
gruczołem wydzielania wewnętrznego. Czynności wewnątrzwydzielnicze pełnią w niej
komórki α i β zgrupowane w wyspach Langerhansa. Te komórki charakteryzują się
rozwiniętą siateczką śródplazmatyczną szorstką.
a) Podaj nazwę hormonu produkowanego przez komórki β w trzustce.
b) Wykaż związek pomiędzy rozwiniętą siateczką śródplazmatyczną szorstką w
komórkach α i β a ich funkcją wewnątrzwydzielniczą.
c) Podaj nazwę grupy substancji, które są trawione przez aktywną postać
trypsynogenu wchodzącego w skład soku trzustkowego.

Grupa B | strona 1 z 6
7 Grasica jest gruczołem zlokalizowanym w śródpiersiu. Największą masę osiąga w 2. roku ( ... / 1 p.)
życia człowieka, a po okresie dojrzewania stopniowo się zmniejsza.
Podaj nazwę innego niż hormonalny układu, którego elementem jest grasica.
8 Jednym z kryteriów podziału hormonów jest ich budowa chemiczna. Różnice w budowie ( ... / 3 p.)
między hormonami białkowymi a steroidowymi powodują, że w inny sposób oddziałują
one na komórki docelowe. Związanie hormonu białkowego przez receptor komórkowy
powoduje powstanie wtórnego przekaźnika, który następnie uruchamia reakcje
zmieniające fizjologię komórki, np. powodujące aktywację określonych enzymów. Do
wtórnych przekaźników należy m.in. cykliczny AMP, który powstaje z ATP.
a) Uzasadnij, że powstawanie AMP z ATP należy do reakcji katabolicznych.
b) Przyporządkuj podanym hormonom miejsce ich syntezy oraz budowę chemiczną.
Wpisz numery informacji w odpowiednie miejsca tabeli.
Miejsce syntezy: nadnercza, tarczyca, jądra, przysadka
Budowa chemiczna: hormon białkowy, hormon steroidowy
Hormon
Cecha\Hormon Testosteron Aldosteron Kalcytonina
luteinizujący
Miejsce syntezy
Budowa
chemiczna
9 Ze względu na budowę chemiczną hormony dzieli się na dwie grupy: hormony ( ... / 2 p.)
zbudowane z aminokwasów oraz hormony steroidowe.
a) Wyjaśnij zależność między budową chemiczną hormonu białkowego a lokalizacją
jego receptora.
b) Podaj nazwę związku, z którego są syntetyzowane hormony steroidowe.
10 Histamina należy do hormonów miejscowych. Pełni istotną funkcję w układzie ( ... / 1 p.)
immunologicznym człowieka – jest odpowiedzialna za powstawanie stanu zapalnego.
Bierze także udział w reakcjach alergicznych.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących histaminy. Zaznacz P, jeśli zdanie
zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
1. Jest wytwarzana i magazynowana w granulocytach. P F
2. Jest hormonem sterydowym. P F
3. Może powodować m.in. obniżenie ciśnienia krwi. P F
11 Podwzgórze i przysadka mózgowa pełnią nadrzędną funkcję regulacyjną w układzie ( ... / 3 p.)
dokrewnym. Liberyny i statyny podwzgórza sterują pracą przysadki, która uwalnia
hormony tropowe, wazopresynę i oksytocynę.
a) Wyjaśnij, jaką funkcję pełni układ wrotny przysadki mózgowej.
b) Wyjaśnij, dlaczego wazopresyna i oksytocyna uwalniane przez przysadkę
mózgową nie są klasyfikowane jako hormony przysadki.
c) Porównaj zakres oddziaływania hormonu wzrostu na organizm z zakresem
oddziaływania hormonów tropowych.
12 Podaj nazwę niezbędnego do syntezy hormonów tarczycy pierwiastka, którego niedobór ( ... / 1 p.)
powoduje powiększenie tarczycy (powstanie wola endemicznego).
Określ, czy ten pierwiastek należy do makroelementów czy mikroelementów.

Grupa B | strona 2 z 6
13 ( ... / 1 p.)
Hormony regulują metabolizm organizmu, co umożliwia przystosowanie się do
zmiennych warunków środowiska. Ze względu na miejsce i zakres działania wyróżnia
się hormony: endokrynne, parakrynne, autokrynne i neurokrynne.
Przyporządkuj podanym nazwom rodzajów hormonów (A–C) charakterystyczne
dla tych hormonów działanie (1–3).
1. Oddziałują bezpośrednio na komórki, przez które są
wydzielane.
A. hormony autokrynne 2. Modyfikują czynności odległych komórek docelowych, do
B. hormony parakrynne których są transportowane przez układ krwionośny.
3. Dyfundują do komórek sąsiednich bez pośrednictwa układu
krwionośnego.
A. B.
14 Hormony płciowe są wytwarzane przez gonady męskie i żeńskie, łożysko oraz korę ( ... / 1 p.)
nadnerczy. Pełnią wiele ważnych funkcji. Są m.in. odpowiedzialne za rozwój II- i III-
rzędowych cech płciowych.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących hormonów płciowych. Zaznacz P, jeśli
zdanie zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Hormony odpowiedzialne za rozwój drugorzędowych cech
1. płciowych męskich są wytwarzane w gonadach męskich i P F
nadnerczach.
2. Hormony płciowe są pochodnymi aminokwasów. P F
Estrogeny, progesteron i hormony gonadotropowe sterują cyklem
3. P F
płciowym kobiety.
Gonadoliberyna jest uwalniana przez przysadkę, a funkcją tego
4. P F
hormonu jest pobudzanie jąder do wytwarzania testosteronu.
15 Układy hormonalny i nerwowy ściśle ze sobą współpracują. Łącznikiem między nimi jest ( ... / 2 p.)
narząd będący częścią międzymózgowia. Docierają do niego impulsy nerwowe niosące
informacje o zmia- nach środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.
a) Podaj nazwę części mózgowia będącej łącznikiem między układami nerwowym i
hormonalnym.
b) Podkreśl nazwy substancji, które są hormonami i jednocześnie pełnią funkcję
neuroprzekaźników w synapsach układu nerwowego.
somatostatyna, dopamina, wazopresyna, noradrenalina, aldosteron, acetylocholina,
adrenalina, prolaktyna, oksytocyna, kortykoliberyna
16 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)
informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Podwzgórze jest elementem należącym do układu nerwowego i

1. P F
układu hormonalnego.
2. Podwzgórze steruje czynnością wydzielniczą przysadki. P F
3. Podwzgórze wytwarza hormony tropowe. P F
17 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Hormonem regulującym rytm dobowy jest
A. insulina. B. adrenalina. C. kalcytonina. D. melatonina.

Grupa B | strona 3 z 6
18 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują rolę podwzgórza i przysadki w ( ... / 1 p.)
utrzymywaniu homeostazy.
A. Przysadka wydziela hormony pobudzające i hormony hamujące.
B. Podwzgórze ma własne receptory, wrażliwe m.in. na różne stężenie hormonów we
krwi czy na zmianę temperatury.
C. Przysadka za pośrednictwem podwzgórza reguluje pracę tarczycy, kory nadnerczy
i gonad.
D. Podwzgórze wpływa na funkcjonowanie ośrodków w korze mózgu, pniu mózgu
i rdzeniu kręgowym.
E. Mechanizm regulacji wydzielania hormonów nazywamy regulacją na osi: gruczoł
dokrewny – podwzgórze – przysadka
19 Wydzielanie niektórych hormonów jest ściśle związane z dobowym cyklem snu i ( ... / 1 p.)
czuwania, regulowanym przez hormon zwany melatoniną. Na przykład prolaktyna jest
wydzielana w ostatnich godzinach snu, stężenie testosteronu również jest większe w
drugiej części nocy.
Podaj nazwę hormonu wydzielanego przez przysadkę i działającego na wszystkie
komórki organizmu, którego poziom we krwi również wzrasta w nocy.
20 ( ... / 3 p.)

Na schemacie przedstawiono regulację pracy

nadnerczy.
a) Określ, który hormon – kortykoliberyna czy
kortykostatyna – jest wydzielany przez
podwzgórze. Uzasadnij swoją odpowiedź.
b) Podaj nazwę przedstawionego na schemacie
mechanizmu regulacji pracy nadnerczy oraz
wyjaśnij, na czym ten mechanizm polega.
c) Wyjaśnij, dlaczego kortyzol i adrenalina są
nazywane hormonami stresu.

21 ( ... / 2 p.)

W organizmie człowieka wykształciło się

wiele mechanizmów pozwalających na
utrzymanie stanu homeostazy. Wśród nich
można wyróżnić m.in. mechanizmy kontroli
syntezy i wydzielania hormonów.
a) Uzupełnij podany schemat regulacji
wydzielania jednego z hormonów
tarczycy. Wpisz w puste miejsca znak „+”
oznaczający pobudzanie lub znak „–”
oznaczający hamowanie.
b) Określ, który płat przysadki mózgowej
(przedni czy tylny) jest odpowiedzialny za
wydzielanie TSH.

Grupa B | strona 4 z 6
22 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Podwzgórze poprzez impulsy nerwowe reguluje
A. pracę tarczycy i gonad. C. czynności wydzielnicze nadnerczy.
B. czynności wydzielnicze trzustki. D. pracę autonomicznego układu
nerwowego.
23 Wymień jeden skutek niedoboru hormonów wytwarzanych przez grasicę. ( ... / 1 p.)

24 Stężenie glukozy we krwi jest nazywane glikemią. ( ... / 2 p.)

W tabeli przedstawiono wartości glikemii zbadanej na czczo u trzech różnych osób.
Badana osoba Wartość glikemii na czczo [mg/dl]
osoba z prawidłową glikemią 90
osoba z hipoglikemią 50
osoba z hiperglikemią 130
a) Narysuj na podstawie danych z tabeli diagram słupkowy ilustrujący wartość
glikemii u badanych osób.
b) Zaznacz ten spośród podanych objawów, który nie jest objawem hipoglikemii.
A. trudności w koncentracji C. nadmierne pragnienie
B. wzmożony apetyt D. drżenie rąk
25 Hormony regulują czynności komórek, tkanek i narządów w całym organizmie ( ... / 1 p.)
człowieka. Ich nadmiar lub niedobór jest związany z nieprawidłowościami w
funkcjonowaniu gruczołów i powoduje poważne konsekwencje. Jednym z przykładów
jest autoimmunizacyjna choroba Hashimoto, która jest przyczyną niedoczynności
tarczycy.
Wyjaśnij, co to są choroby autoimmunizacyjne.
26 ( ... / 1 p.)
Przyporządkuj podanym gruczołom (1–3) skutki ich nadczynności (A–D).
A. tworzenie złogów wapniowych, kamica nerkowa
1. przysadka
B. nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu
2. przytarczyce
C. chudnięcie, nerwowość, wytrzeszcz gałek ocznych
3. tarczyca
D. rozrost tkanek dłoni, stóp i serca
1. 2. 3.
27 Osteoporoza to choroba szkieletu charakteryzująca się stopniowym ubytkiem masy ( ... / 2 p.)
kostnej i osłabieniem struktury przestrzennej kości. Jej skutkiem jest zwiększenie
podatności kości na złamania.
a) Podaj nazwę hormonu, którego nadprodukcja sprzyja wystąpieniu osteoporozy,
oraz nazwę gruczołu produkującego ten hormon.
b) Zaznacz nazwę pierwiastka oraz nazwę witaminy, które stosuje się w leczeniu
osteoporozy.
Pierwiastek: Witamina:
A. żelazo 1. witamina D
B. wapń 2. witamina A
C. fosfor 3. witamina C
28 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują skutki zaburzeń wydzielania ( ... / 1 p.)
hormonu wzrostu.
A. Osoby z karłowatością przysadkową mają niski wzrost i smukłą budowę ciała.
B. Osoby z gigantyzmem są bardzo wysokie i nie mają zachowanych proporcji ciała.
C. Karłowatość występuje, gdy w okresie wzrostu organizmu przysadka wydziela za
mało hormonu wzrostu.
D. U osób z akromegalią następuje nadmierny wzrost niektórych części ciała, np. nosa
czy warg.
E. Akromegalia występuje, gdy w okresie wzrostu organizmu przysadka wydziela za
dużo hormonu wzrostu.

Grupa B | strona 5 z 6
29 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)
informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Stres krótkotrwały upośledza nasze działanie. P F

Stres to fizjologiczna i psychologiczna reakcja organizmu na
2. P F
działanie stresorów.
W wyniku działania stresorów dochodzi do zaburzenia
3. P F
homeostazy.
30 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Sposobem na stres nie jest
A. korzystanie z pomocy specjalistów. C. zdrowe odżywiane się.
B. unikanie wysiłku fizycznego. D. odpoczynek.
31 ( ... / 1 p.)
Zaznacz nazwę obszaru mózgu, który produkuje melatoninę, oraz nazwę części
mózgu, w której ten obszar się znajduje.
Obszar mózgu: Część mózgu:
A. podwzgórze 1. śródmózgowie
B. przysadka 2. międzymózgowie
C. szyszynka 3. kresomózgowie

Grupa B | strona 6 z 6