ΕΝΟΤΗΤΑ 5

ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΠΟΛΕΜΟΣ-ΕΙΡΗΝΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Η ειρήνη δεν είναι φυσική κατάσταση [Oικοδομείται παντού και

κάθε στιγμή]

1. Γιατί η ειρήνη δεν είναι φυσική κατάσταση;

Σύμφωνα με το κείμενο, η ειρήνη δεν είναι φυσική κατάσταση, αφού ο άνθρωπος
μαθαίνει να ζει ειρηνικά, όπως για παράδειγμα, μαθαίνει να έχει καλούς τρόπους και
να είναι ευγενικός. Συνεπώς, η ειρήνη είναι υπόθεση ανατροφής και αγωγής και όχι
έμφυτο γνώρισμά του. Εξάλλου, και η διαπίστωση που κάνει ο άνθρωπος πως η ζωή
του είναι καλύτερη και πιο ευχάριστη όσο έχει ειρήνη τον βοηθάει να καταλάβει την
αξία της και ενισχύει την επιθυμία του να ζει ειρηνικά. Γι’ αυτό και προσπαθεί με
κάθε τρόπο να στεριώσει την ειρήνη και να αποφύγει τον πόλεμο.

2. Ο συγγραφέας του άρθρου παραθέτει μερικές καθημερινές συμπεριφορές

που θεωρεί ότι οικοδομούν την ειρήνη. Εσείς μπορείτε να σκεφτείτε άλλες
συμπεριφορές από την καθημερινή ζωή που μπορεί να προετοιμάζουν τον πόλεμο;
Πολλές είναι οι συμπεριφορές από την καθημερινή ζωή που προετοιμάζουν τον
πόλεμο με διάφορους τρόπους. Ο πόλεμος λοιπόν προετοιμάζεται όταν, για
παράδειγμα, οι άνθρωποι στις συζητήσεις τους με τους άλλους επιδιώκουν να τους
επιβάλλουν τις δικές τους απόψεις. Ο εργαζόμενος που δε βλέπει τον συνάδελφό του
ως φίλο και συνεργάτη του, που δεν του συμπαραστέκεται στις δυσκολίες τους και δε
συνεργάζεται μαζί του, αλλά τον ανταγωνίζεται, για να φανεί ανώτερός του, ευνοεί
τον πόλεμο. Ο άνθρωπος που φθονεί τον γείτονά του ετοιμάζει πόλεμο. Ο πιστός
οποιασδήποτε θρησκείας που μισεί αυτό που πιστεύουν οι άλλοι είναι έτοιμος για
πόλεμο. Ο οδηγός που δε σέβεται τους άλλους οδηγούς είναι πρόθυμος για
σύγκρουση και πόλεμο. Ο άνθρωπος που δε συγκινείται βλέποντας άλλους να
υποφέρουν και να δυστυχούν έχει ήδη εξοικειωθεί με την ιδέα του πολέμου.

[1]
ΚΕΙΜΕΝΟ 2 [Λερώνει…]

1. Ποια γνωστά σύμβολα αναγνωρίζετε στο σκίτσο;

Στο σκίτσο αυτό απεικονίζονται το περιστέρι με το κλαδί ελιάς στο στόμα, γνωστά
και τα δύο σύμβολα ειρήνης.

2. Γιατί στο σκίτσο αυτό παρουσιάζονται αλλοιωμένα;

Τα σύμβολα της ειρήνης, το περιστέρι και το κλαδί ελιάς, παρουσιάζονται
αλλοιωμένα, σχεδόν αγνώριστα, καθώς έχουν βουτηχτεί στη «θάλασσα» του
πετρελαίου που ξεχύνεται από τις πετρελαιοπηγές στο βάθος του σκίτσου. Με την
αλλοίωση αυτή ο σκιτσογράφος υπονοεί ότι το πετρέλαιο, λόγω των τεράστιων
κερδών που αποφέρει η εκμετάλλευσή του, γίνεται αιτία ανταγωνισμών και πολέμων,
μεταξύ των κρατών, οι οποίοι ανατρέπουν την παγκόσμια ειρήνη.

KΕΙΜΕΝΟ 3 [H σκληρή πραγματικότητα του πολέμου]

1. Συνοψίστε σε δύο περιόδους λόγου τη μεταβολή των αριθμών και των

μεγεθών που αφορούν τον πόλεμο από το Μεσαίωνα ως τις μέρες μας (πρώτη
παράγραφος του κειμένου).
Κατά τον Μεσαίωνα, το ποσοστό των εμπολέμων που έχαναν τη ζωή τους ήταν 2%,
ενώ κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το ποσοστό ανέβηκε κατακόρυφα φτάνοντας
στο 40%. Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι, ενώ στον Α’ Παγκόσμιο
Πόλεμο ο άμαχος πληθυσμός που έχασε τη ζωή του αποτελούσε το ¼ του συνολικού
αριθμού των θυμάτων, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το ποσοστό των άμαχων νεκρών
ανήλθε στο ½ των θυμάτων και στους πολέμους της Ινδοκίνας στα ¾.

2. Εκτός από την εξέλιξη της τεχνολογίας των όπλων, τι άλλο νομίζετε ότι
συνέβαλε στην αύξηση της αγριότητας του πολέμου;
Εκτός από την εξέλιξη της τεχνολογίας των όπλων, στην αύξηση της αγριότητας του
πολέμου συνέβαλε και ο φανατισμός των ανθρώπων. Η προσήλωση σε μια ιδέα
θρησκευτική, εθνική ή πολιτική προκαλεί μίσος για το διαφορετικό και σπρώχνει
τους ανθρώπους σε βίαιες και εγκληματικές πράξεις εναντίον όσων πιστεύουν σε

[2]
διαφορετικές ιδέες ή ανήκουν σε διαφορετικά έθνη, κοινωνικές ή θρησκευτικές
ομάδες. Στην αγριότητα του πολέμου συνέβαλε επίσης και η αδιαφορία του
ανθρώπου για τις ηθικές αξίες, όπως η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η αγάπη, η
ανθρωπιά. Έτσι, χωρίς αναστολές, φραγμούς και ηθικά διλήμματα, οποιοσδήποτε
μπορεί να κάνει φρικιαστικές πράξεις. Τέλος, η απληστία, η δίψα για απόλυτη
κυριαρχία και το συμφέρον κάνουν τον άνθρωπο σκληρό και απάνθρωπο και
αυξάνουν την αγριότητα του πολέμου.

KΕΙΜΕΝΟ 4 […Όσα φέρνει ο πόλεμος]

 Ποια φθορά προκαλεί ο πόλεμος, κατά το Θουκυδίδη, στο ήθος και το λόγο
των ανθρώπων;

Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ο πόλεμος διαφθείρει τον άνθρωπο και τον εξαγριώνει.
Καθώς δεν επικρατεί η λογική και η σύνεση αλλά η ανασφάλεια και το ένστικτο της
επιβίωσης, ο άνθρωπος γίνεται σκληρός και βίαιος. Μαθαίνοντας τις βιαιότητες και
όσα τραγικά έχουν συμβεί σε άλλα μέρη, εξοργίζεται, χάνει την ψυχραιμία του και
επινοεί τρόπους να πλήξει ή να εκδικηθεί με τον χειρότερο τρόπο τους εχθρός του. Ο
πόλεμος όμως δεν αλλοιώνει μόνο το ήθος των ανθρώπων αλλά και τη γλώσσα. Οι
λέξεις χάνουν την καθιερωμένη σημασία τους γιατί οι άνθρωποι έχουν χάσει την
ορθή τους κρίση εξαιτίας του πολέμου. Έτσι, προκειμένου να δικαιολογήσουν τις
ωμότητες που διαπράττουν, ονομάζουν την απερίσκεπτη τόλμη ανδρεία, τον
δισταγμό που οφείλεται σε προνοητικότητα δειλία, τη μετριοπάθεια ανανδρία, τη
διαλλακτικότητα και την ικανότητα να βλέπει κανείς όλες τις πλευρές μιας
κατάστασης αδράνεια και απάθεια. Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να θεωρούν
αξιόπιστο οποιονδήποτε καταφέρεται εναντίον των αντιπάλων με μίσος και
σφοδρότητα, ενώ όποιον τολμήσει να του αντιμιλήσει τον υποπτεύονται ως προδότη,
να επαινούν τον ραδιούργο και να κατηγορούν τον προνοητικό ως λιγόψυχο. Και όλα
αυτά οφείλονται στην απληστία, στη φιλοδοξία και στην επιθυμία τους για δύναμη
και εξουσία.

[3]
Β. ΤΕΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

 ΤΕΛΙΚΕΣ

Τελικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που

φανερώνουν για ποιο σκοπό γίνεται η ενέργεια που δηλώνεται στην πρόταση από την
οποία εξαρτώνται.

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑ ΔΗΛΩΝΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤ

Ι ΜΕ Ν Σ ΡΟΛΟΣ Ι ΣΥΝΗΘΩΣ Α
 Με Τον σκοπό Λειτουργούν ως: Ύστερα από
μιας πράξης ρήματα Πήγε στην
τους τελικούς επιρρηματικοί
κίνησης ή Αγγλία για να
συνδέσμους: προσδιορισμοί δράσης σπουδάσει.
για να, να του σκοπού.
Για να ανοίξετε το
 Με τη μπουκάλι,
αφαιρέστε πρώτα
φράση: την ταινία
προκειμένου ασφαλείας.
να Σηκώθηκε πρωί να
 Όταν η ετοιμάσει το σπίτι.
τελική Έφυγε με σκοπό να
πρόταση είναι μη γυρίσει ποτέ.
αρνητική, Δε χτύπησα την
μπορεί να πόρτα, μη (=για να
μη) σε ενοχλήσω.
εισάγεται μόνο
με το μη(ν)
αντί για τα για
να μην ή να
μην

Σημειώσεις:
1. Δεν πρέπει να συγχέουμε τις τελικές προτάσεις με τις βουλητικές επειδή
και οι δύο εισάγονται με το να. Οι βουλητικές είναι ονοματικές προτάσεις
(λειτουργούν δηλαδή ως υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση), ενώ οι τελικές είναι
επιρρηματικές προτάσεις που δηλώνουν τον σκοπό. Όταν οι τελικές προτάσεις

[4]
εισάγονται με το σύνδεσμο να, αυτός μπορεί να αντικατασταθεί με το για να: π.χ.
Θέλω να μιλήσουμε. (βουλητική πρόταση) Ήρθα να μιλήσουμε. (τελική πρόταση) ή
Ήρθα για να μιλήσουμε. (τελική πρόταση) Αν το να δεν μπορεί να αντικατασταθεί με
το για να, τότε η πρόταση είναι σίγουρα βουλητική.

2. Οι δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με το για να δεν είναι πάντοτε

τελικές. Μπορεί να είναι και αιτιολογικές ή και αποτελεσματικές: π.χ. Είσαι πολύ
κουτός για να δίνεις σημασία στα λεγόμενά του. (αιτιολογική πρόταση) Είναι πολύ
δυνατός για να φοβηθεί έναν τέτοιο αντίπαλο. (αποτελεσματική πρόταση).

Τον σκοπό μπορούμε να τον εκφράσουμε και με άλλους τρόπους:

 τις προθέσεις για, προς, π.χ Ετοιμάστηκε για την παρουσίαση της εκπομπής.
Οργάνωσαν γιορτή προς τιμήν του προέδρου.
 χρησιμοποιούμε ρήματα ή περιφράσεις που δηλώνουν σκοπό,

π.χ. Έχει σκοπό να περάσει στο πανεπιστήμιο.

Έβαλε στόχο να τα καταφέρει.

Δεν έχω την πρόθεση να συνεργαστώ μαζί σας.

 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ

Αιτιολογικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που

φανερώνουν την αιτία για την οποία γίνεται αυτό που δηλώνει η πρόταση που
προσδιορίζεται. Έχουν άρνηση δε(ν).

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΔΗΛΩΝΟΥΝ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

ΜΕ ΡΟΛΟΣ
Τους συνδέσμους: Την αιτία μιας Λειτουργούν ως: Την βοήθησε, γιατί
γιατί, διότι, πράξης επιρρηματικοί είναι φίλη της.
καθώς, επειδή, προσδιορισμοί
εφόσον, αφού, της αιτίας Την έδιωξε, αφού
που, μια(ς) και, δεν τον αγαπά.
μια που
Εφόσον εργάστηκε
την Κυριακή,

[5]
 πρέπει να πληρωθεί
καλά.

Λυπάμαι που δεν

μπόρεσα να έρθω
να σε δω.

Μιας και μιλάμε

για καλοκαίρι, σας
πληροφορώ ότι το
σπίτι μου είναι
διαθέσιμο για τις
διακοπές

Σημειώσεις:

1. Δεν πρέπει να συγχέουμε τις αιτιολογικές με τις πλάγιες ερωτηματικές

προτάσεις. Ο σύνδεσμος γιατί μπορεί να εισάγει και αιτιολογικές και πλάγιες
ερωτηματικές προτάσεις. Για να τις διακρίνουμε πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι:
 Οι αιτιολογικές προτάσεις είναι επιρρηματικές και λειτουργούν ως
επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας
 Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις είναι ονοματικές και λειτουργούν ως
υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση
π.χ. Δεν ήρθε γιατί ήταν κουρασμένος. (αιτιολογική- δηλώνει αιτία)
Δεν ξέρω γιατί δεν ήρθε. (πλάγια ερωτηματική-αντικείμενο στο δεν ξέρω)

2. Και με το για να μπορεί η πρόταση να είναι αιτιολογική: π.χ. Είσαι πολύ

απαισιόδοξος για να τα παίρνεις όλα στραβά.

Η αιτία δηλώνεται και με άλλους τρόπους:

α) με τις προθέσεις από, για, με, τις καταχρηστικές προθέσεις λόγω, εξαιτίας ή
ακόμη και τη λόγια πρόθεση ένεκα, π.χ. Από την αφηρημάδα του ξέχασε το
πορτοφόλι του. Απαλλάχτηκε λόγω βλακείας. Θύμωσα με τη συμπεριφορά του.
Μάλωσαν για την κληρονομιά. Απολύθηκε εξαιτίας κακής διαγωγής. Δεν ήρθε
ένεκα της αρρώστιας του.

[6]
β) με τη χρήση λέξεων όπως: αιτία, λόγος, δικαιολογία, εξήγηση, αφορμή κ.ά., π.χ.
Η συμπεριφορά σου είναι η αιτία που φτάσαμε σ’ αυτή την κατάσταση.
γ) με τις εκφράσεις: γι’ αυτό, γι’ αυτόν το λόγο, ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο κ.ά.,
π.χ. Ενώ είχε υποσχεθεί ότι θα πάμε στο γήπεδο, δεν πήγαμε. Γι’ αυτό το λόγο
πείσμωσα και δε βγαίνω από το δωμάτιό μου.
δ) με αιτιολογικές μετοχές
π.χ. Γνωρίζοντας την άσχημη οικονομική του κατάσταση, δεν του πήρε χρήματα.
ε) με ρήματα και φράσεις που δηλώνουν αιτία
π.χ. Ο πυρετός οφείλεται σε λοίμωξη.
Το οικονομικό είναι ο κύριος λόγος της διαφωνίας μας.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Στις παρακάτω περιόδους να βρείτε τις τελικές και αιτιολογικές προτάσεις

και να σημειώσετε τον σύνδεσμο με τον οποίο εισάγονται.

Α. Ξάπλωσε από νωρίς, γιατί ένιωθε πολύ κουρασμένος.

Β. Αφού δεν έχεις κάτι καλύτερο να κάνεις, έλα μαζί μας στο γήπεδο.

Γ. Για να κρύψει τη συγκίνησή του, άρχισε να μιλά ασταμάτητα

Δ. Σήμερα ήρθε στο σχολείο ο Σχολικός Σύμβουλος να μας ενημερώσει για το νέο
πρόγραμμα σπουδών.

Ε. Μιας και σε βρήκα, μπορείς να μου κάνεις μια μεγάλη χάρη;

Στ. Στον πόλεμο ο άνθρωπος εξαγριώνεται, καθώς ο φόβος του θανάτου τον κάνει
αδίστακτο.

Ζ. Λυπάμαι που έχεις τόσο άσχημη γνώμη για μένα.

Η. Πρέπει να προσπαθήσεις πολύ για να τον κάνεις να αλλάξει γνώμη.

Θ. Πέρασα από το μαγαζί να βρω τον Γιώργο, αλλά εκείνος έλειπε.

Ι. Εφόσον μίλησε έτσι για σένα, πρέπει να του ζητήσεις εξηγήσεις.

[7]
2. Να αναγνωρίσετε τις τελικές και τις αιτιολογικές δευτερεύουσες προτάσεις και
να υπογραμμίσετε το σύνδεσμο με τον οποίο εισάγονται .

1. Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, για να μάθουν γράμματα .

2. Αφού δε διάβασες , καλά να πάθεις !
3. Χαίρομαι , που σε βλέπω ευτυχισμένο .
4. Μια και πέρασα από την Πάτρα , επισκέφτηκα το φίλο μου το Γιάννη .
5. Τον τιμώρησε , επειδή έκανε ανοησίες στην τάξη .
6. Συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ για να τιμήσουμε ένα αγαπημένο
πρόσωπο.
7. Έτρεξε να τον προλάβει.
8. Θύμωσε , καθώς θεώρησε το σχόλιο προσβλητικό .
9. Απέτυχε στις εξετάσεις , γιατί δεν είχε προετοιμαστεί καλά .
10. Σου τα χρωστάω όλα , αφού με βοήθησες τη δύσκολη αυτή στιγμή .

3. Στις παρακάτω περιόδους να διακρίνετε ποιες από τις παρακάτω

προτάσεις που εισάγονται με το να είναι τελικές και ποιες βουλητικές και να
δηλώσετε τον συντακτικό τους ρόλο.

1. Έφυγε βιαστικά να προλάβει το λεωφορείο.

2. Από την πρώτη στιγμή προσπάθησε να κάνει καλή εντύπωση στους νέους του
συμμαθητές.
3. Δεν πρέπει να μένουμε αδιάφοροι μπροστά στη δυστυχία των συνανθρώπων
μας.
4. Βγήκα να περπατήσω λίγο, γιατί δεν ένιωθα καλά.
5. Παρά τις αντιρρήσεις των γονιών του, πήγε στην Αθήνα να σπουδάσει
ηθοποιός.
6. Αυτή μόνο τη συμβουλή του έδωσα, να έχει πίστη στον εαυτό του.
7. Άνοιξε την τηλεόραση να ακούσουμε ειδήσεις, μπορεί να έχει κακοκαιρία το
Σαββατοκύριακο.

[8]
4. Να διακρίνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις που εισάγονται με το να είναι
τελικές και ποιες βουλητικές.

α. Ήθελα να ανοίξει η γη να με καταπιεί.

β. Αποφάσισε να δεχτεί την πρόσκληση.

γ. Έφυγε βιαστικά να προλάβει το αεροπλάνο.

δ. Θα πάρω το ντουφέκι μου να βρω τους κλέφτες.

ε. Δεν πρέπει να καπνίζεις τόσο πολύ.

στ. Ξύπνησα να πάω στη δουλειά αλλά ήμουν άρρωστος.

ζ. Ο στρατηγός έδωσε εντολή να σταματήσουν οι εχθροπραξίες.

η. Σκέφτομαι να μείνω και απόψε εδώ.

θ. Φύγε να μας αφήσεις λίγο ήσυχους.

ι. Σου γράφω αυτή την επιστολή να σε ενημερώσω για τα γεγονότα.

5. Να συμπληρώσετε καθεμιά από τις παρακάτω φράσεις με μια αιτιολογική και

μια τελική πρόταση.

α. Προσέχει τη διατροφή του,

……………………………………………………………………….

……………………………………………………………………….

β. Έφυγε από τη δουλειά του νωρίτερα,

…………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

γ. Έκλεισε την πόρτα του δωματίου του,

…………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

[9]
δ. Ήρθα σε σένα,

………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………

ε. Ντύσου καλά,

…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………….

6. Στις παρακάτω περιόδους να βρείτε αν οι προτάσεις που εισάγονται με το γιατί

είναι αιτιολογικές ή πλάγιες ερωτηματικές και να βρείτε τον συντακτικό τους ρόλο.

α. Δεν ξέρω γιατί άλλαξε γνώμη τόσο ξαφνικά.

β. Το κουτί δεν ανοίγει, γιατί έχει χαλάσει η κλειδαριά του.

γ. Όλοι αναρωτηθήκαμε γιατί ο δάσκαλος είναι τόσο απότομος σήμερα μαζί μας.

δ. Καλύτερα να του μιλήσεις εσύ, γιατί τον ξέρεις καλύτερα από όλους μας.

ε. Ένα δεν καταλαβαίνω, γιατί δεν πάει στο γιατρό.

στ. Δεν ξέρει τίποτα για την εκδήλωση, γιατί κανείς δεν τον προσκάλεσε.

7. Να αντικαταστήσετε τις λέξεις ή φράσεις με έντονα γράμματα με τελικές ή

αιτιολογικές προτάσεις.

π.χ. Κοκκίνισε από ντροπή.

Κοκκίνισε επειδή ντράπηκε.

α. Όλα αυτά τα έκανε με στόχο την εκδίκηση.

……………………………………………………………………………………..

β. Για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης απαιτείται διεθνής συνεργασία.

……………………………………………………………………………………….

[10]
γ. Από τον φόβο του έτρεμε ολόκληρος.

………………………………………………………………………………………….

δ. Ήταν ενθουσιασμένος με τους νέους φίλους που έκανε στο καινούριο του
σχολείο.

…………………………………………………………………………………………

ε. Πήγαμε για ψώνια στο εμπορικό κέντρο.

…………………………………………………………………………………………..

στ. Νομίζοντας πως είχε δίκιο, επέμενε στην άποψή του.

…………………………………………………………………………………………

Γ. ΟΜΟΗΧΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΩΝΥΜΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

Ομόηχες ή ομώνυμες λέγονται οι λέξεις που έχουν την ίδια προφορά αλλά
διαφορετική σημασία και διαφορετική ορθογραφία.

π.χ. κριτικός – Κρητικός

νοίκι – νίκη

Παρώνυμες λέγονται οι λέξεις που μοιάζουν πολύ στην προφορά αλλά έχουν
διαφορετική σημασία και συνήθως διαφορετική ορθογραφία.

π.χ. αμνησία – αμνηστία

σφίγγα – σφήκα

 ορισμένα παρώνυμα διαφοροποιούνται μόνο στον τονισμό, αυτά ονομάζονται

τονικά παρώνυμα

π.χ. γέρος – γερός

μονάχος –μοναχός

[11]
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1) Ποια από τα παρακάτω ζεύγη λέξεων είναι ομώνυμα και ποια παρώνυμα;

πάλη - πάλι ................

νοίκι - νίκη ................

ωφέλεια - αφέλεια .................

χείλια - χίλια ...................

κύρος - κύριος .................

πιάνω - πιάνο .................

λύπη - λείπει .................

πείρα - πήρα .................

πολιτικός - πολίτικος ...............

χορός - χώρος ...................

2) Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας μία από τις ομόηχες λέξεις που

σας δίνονται στην παρένθεση.

α. Ο Μιχάλης έχει……………………… (κόλλημα- κώλυμα) με τα ηλεκτρονικά

παιχνίδια.

β. Το ύφος του κειμένου είναι ……………….. (λυτό – λιτό) χωρίς πολλά

σχήματα λόγου.

γ. Ασκήθηκε αρνητική …………………… (κριτική- κρητική) στη νέα του ταινία.

δ. Οι θάλασσες μολύνονται από τα βιομηχανικά (λήμματα – λύματα).

ε. Μετά το σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο έπεσε σε ……………. (κόμμα – κώμα).

στ. Οι μαθητές παρατάχθηκαν σε τέσσερις ………………… (στοίχους –στίχους).

ζ. Ο Χρήστος είναι …………. (πιο- ποιο) ψηλός από τον Βασίλη.

η. Γίνονται συχνά παραβιάσεις στα …………… (χορικά – χωρικά) ύδατα.

[12]
 3) Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας ένα από τα παρώνυμα της
παρένθεσης.

α. Τα τελευταία λεπτά του αγώνα ήταν ………………. (δραματικά – δραστικά).

β. Η Κερκίνη είναι…………………. (τεχνική – τεχνητή) λίμνη.

γ. Σήμερα θα έχουμε ολική …………………. (έκθλιψη- έκλειψη) Σελήνης.

δ. Η Ελένη με τον ευγενικό της χαρακτήρα αποτελεί (πρότυπο – πρωτότυπο) για

όλους.

ε. Οδηγούσε υπό την ………………… (επιρροή- επήρεια) αλκοόλ.

στ. Η ιστορία αυτή δε θα έχει καλή…………………… (κατάληψη - κατάληξη).

4) Να βρείτε τα τονικά παρώνυμα των παρακάτω λέξεων.

Γέρνω:

Όρος:

Φόρα:

Πίνω:

Χώρος:

Μάτια:

Οφείλω:

Θόλος:

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Σε καιρούς ειρήνης οι άνθρωποι ευημερούν και προοδεύουν.

Αντίθετα, σε περιόδους πολέμου έρχεται η οπισθοδρόμηση, η καταστροφή και η
δυστυχία. Οι άνθρωποι πολεμούν μεταξύ τους από την αρχή της ιστορίας και δεν έχει
υπάρξει εποχή που να μη διεξάγεται κάποιος πόλεμος. Όμως, είναι απαραίτητο να
αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο και να επικρατήσει η ειρήνη.

[13]
ΑΙΤΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ

 Οικονομικοί λόγοι. Έθνη, λαοί, κράτη από την ανάγκη της επιβίωσης διεκδικούν
τους φυσικούς πόρους από χώρες που τους κατέχουν.

 Ενεργειακοί λόγοι. Η οικονομική ανάπτυξη των λαών εξαρτάται από την ύπαρξη
του πετρελαίου. Έτσι κάποιες χώρες προσπαθούν να επιβάλουν τους δικούς τους
όρους στις τιμές και τη διανομή του πετρελαίου. Έτσι είναι αναπόφευκτη η
σύγκρουση.

 Εθνικοί λόγοι. Λαοί καταπιεσμένοι ξεσηκώνονται, εξεγείρονται, γιατί δεν έχουν το

δικαίωμα της ύπαρξης και της εθνικής ανεξαρτησίας ή αυτοδιάθεσης.

 Ο ιμπεριαλισμός των Μεγάλων Δυνάμεων. Χρησιμοποιούν μηχανές καταστροφής,

όπλα μαζικής καταστροφής, για να έχουν τις περιοχές στις οποίες έχουν συμφέροντα
κάτω από τον έλεγχό τους.

 Η έξαρση του εθνικισμού. Ο εθνικισμός και ο φυλετισμός προκαλεί πολέμους. Όλοι

θέλουν να επικρατήσουν και με διάφορα προσχήματα ξεκινούν οι πόλεμοι.

 Η ανάπτυξη των εξοπλισμών. Τα περισσότερα κράτη προσπαθούν να αναπτύξουν την

πολεμική τους βιομηχανία. Έτσι οι πολεμικές βιομηχανίες έχουν συμφέροντα, όπως η
αύξηση των πωλήσεών τους, και γι’ αυτό πολλές φορές προκαλούνται πόλεμοι.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ

 Η εξαθλίωση του ανθρώπου: ο άνθρωπος χάνει κάθε ηθική αξία και φραγμό κατά
τη διάρκεια του πολέμου. Ο καθένας χάνει ακόμη και τον εαυτό του είτε για το
συμφέρον είτε για την επιβίωσή του.

 Η απώλεια της ανθρωπιάς: ο άνθρωπος καταστρέφει μέσα του οποιοδήποτε

στοιχείο εξευγενισμού. Ο πόλεμος εξαγριώνει τον άνθρωπο και τον γυρίζει πίσω στην
εποχή του προγόνου-φονιά.

 Η καταστροφή της ψυχικής ισορροπίας του ανθρώπου: ο πόλεμος δημιουργεί βαθιά

και ανεπούλωτα ψυχικά τραύματα.

[14]
 Ο πόλεμος εξασθενεί την οικονομία, αφού τα πάντα υπολειτουργούν: η γεωργία, το
εμπόριο, η αλιεία, η βιομηχανία, ο τουρισμός. Επίσης, γίνονται τεράστιες υλικές
ζημιές, όπως βομβαρδισμοί, ανατινάξεις, λεηλασίες.

 Ο πόλεμος αποδεκατίζει την ανθρωπότητα με βίαιους θανάτους, επιδημίες, λιμούς.

Αφήνει πίσω του σακατεμένα κορμιά, ανήμπορους ανθρώπους, αρρώστους. Σφαγές
αμάχων, καταστροφές κατοικημένων περιοχών.

 Ο πόλεμος εμποδίζει την ομαλή λειτουργία των πολιτειακών και κοινωνικών

θεσμών, αφού δυσλειτουργούν όλες οι κρατικές υπηρεσίες.

 Εμποδίζεται η επαφή και η επικοινωνία των λαών.

 Χωρίζεται η γη σε στρατόπεδα συμμάχων και αντιπάλων.

 Καλλιεργείται κλίμα δυσπιστίας και μίσους ανάμεσα στους λαούς.

 Ο πόλεμος προκαλεί στασιμότητα και οπισθοδρόμηση του πολιτισμού, ενώ η

παιδεία παραμελείται και εμποδίζεται η ανάπτυξη των τεχνών και επιστημών.

ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΕΙ Η ΕΙΡΗΝΗ

 Σε καιρό ειρήνης προστατεύεται αποτελεσματικά η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η

ατομική ελευθερία, ενώ τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σεβαστά από όλους.
Αντίθετα, ο πόλεμος που είναι βίαιος δάσκαλος διδάσκει την ωμότητα, την
περιφρόνηση προς τις ηθικές αξίες, την έλλειψη σεβασμού στις ανθρώπινες αξίες
γενικότερα.

 Με την ειρηνική συνύπαρξη οι λαοί θα μπορέσουν να συνεχίσουν την πολιτιστική

τους πρόοδο. Η ειρήνη και η ασφάλεια είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη των τεχνών
και των γραμμάτων.

 Ο άνθρωπος μόνο με την ειρήνη μπορεί να αισθανθεί ασφαλής, για να ονειρευτεί,

να οραματιστεί, να κάνει σχέδια για το μέλλον, να έρθει σε επαφή με την ανθρωπιά
του.

 Η ειρήνη εξασφαλίζει τη δικαιοσύνη, γιατί σε καιρό πολέμου επικρατεί το δίκαιο

το ισχυρότερου, ενώ ο αδύνατος χάνει το δικαίωμα της ύπαρξης σε αξιοπρεπή και
ανθρώπινα πλαίσια.

[15]
 Η επικράτηση της ειρήνης θα σημάνει και το τέλος για την παράλογη παραγωγή
των εξοπλισμών. Έτσι θα εξοικονομηθούν τα απαραίτητα χρήματα για την άμεση
ανακούφιση των χωρών του τρίτου κόσμου. Παράλληλα, θα διατεθούν περισσότερα
χρήματα στους τομείς της υγείας, παιδείας και κοινωνικής πρόνοιας.

 Η ειρήνη πρέπει να επικρατήσει μέσα από τη συνειδητοποίηση του παραλογισμού

του πολέμου. Ο πόλεμος οδηγεί την ανθρώπινη κοινωνία με μαθηματική ακρίβεια
στην αυτοκαταστροφή της και στον αφανισμό του ανθρώπου. Προκαλεί την
υποδούλωση, τη δουλεία, την έχθρα, το κυνήγι του κέρδους.

 Τέλος, η ειρήνη αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την οικονομική

ανάπτυξη των λαών, για την καλλιέργεια των σχέσεων συναδέλφωσης μεταξύ τους,
για μια ποιοτικότερη ανθρώπινη ύπαρξη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Για την πραγμάτωση της ειρήνης πρέπει να προσπαθήσουν όλοι οι

άνθρωποι, όλα τα κράτη, ώστε η ανθρωπότητα να ευημερεί και να προοδεύει. Με τον
πόλεμο δε λύνονται τα προβλήματα, παρά μόνο διαιωνίζονται, ενώ προκαλούνται και
άλλα, ίσως μεγαλύτερα.

Πώς το σχολείο μπορεί να επηρεάσει τους μαθητές σε θέματα πολέμου και

ειρήνης.

Πρόλογος –προσέγγιση. Το σχολείο πρωτίστως ασχολείται με την κοινωνική

ωρίμανση των νέων. Σκοπός του είναι διαχρονικά να αποκαθιστά τη σειρά των
εννοιών και να προβάλλει τις σωστές και τις πρέπουσες αξίες, αυτές που θα
προοδεύσουν και θα βελτιώσουν την κοινωνία. Από αυτή την άποψη και την εστίαση
το σχολείο πρέπει να ξεκαθαρίσει στο μυαλό των μαθητών ποιες μορφές πολέμου
είναι αποφευκτέες, ποιες μορφές πολέμου προάγουν το άτομο, ποιες εικόνες ειρήνης
είναι καταδικαστέες και ποιες πλευρές της ειρήνης είναι επιθυμητές.

Παράγραφος 1η . Διαχρονική προσέγγιση του θέματος. Είθισται στα

ολοκληρωτικά καθεστώτα να επαινείται ο πόλεμος που συμφέρει το καθεστώς αλλά
και η ειρήνη όταν και αυτή με τη σειρά της συμφέρει το καθεστώς. Σε αυτές τις
περιπτώσεις η εκπαίδευση ακολουθεί την πολιτική και αναγκαστικά επαινεί ό,τι
επαινεί το πολιτειακό καθεστώς. Από την εποχή, όμως, του Πλάτωνα πιστεύουμε ότι
το σχολείο επιβάλλεται να λέει αλήθειες και κυρίως να αποκαλύπτει αλήθειες.

[16]
Παράγραφος 2η . Τομείς δράσης του σχολείου σε θέματα πολέμου και ειρήνης.
Πλέον το σχολείο είναι μία σύνθετη εκπαιδευτική δυνατότητα. Διαθέτει
παραδοσιακούς τρόπου διδασκαλίας αλλά και άλλους ακόμη πιο σύγχρονους (νέες
τεχνολογίες, διαδραστικοί πίνακες). Επίσης, το σύνολο των σχολείων συμμετέχουν σε
ποικίλα προγράμματα κινητικότητας, ελληνικά και ευρωπαϊκής σύμπραξης. Μέσα
από όλες αυτές τις εστίες το σύγχρονο σχολείο μπορεί:

1. Σε ώρες διδασκαλίας να θίξει θέματα πολέμου και ειρήνης.

2. Σε αίθουσες νέων τεχνολογιών να προβάλλει ταινίες, ενημερωτικές εκπομπές,

ανταποκρίσεις, διαχρονικά και σύγχρονα ερευνητικά προγράμματα που αφορούν
πολέμους, ειρηνικές περιόδους, γνώμες ανθρώπων και σύγχρονες επιστημονικές
θεωρίες.

3. Το σχολείο μπορεί να συμμετάσχει σε προγράμματα, στα οποία οι μαθητές μέσα

από συνεργασίες θα γνωρίσουν, θα ανταλλάξουν γνώμες και θα κατασταλάξουν σε
θέματα πολέμου και ειρήνης.

4. Στους χώρους της σχολικής μονάδας μπορεί να έλθει κάποιος άνθρωπος των
γραμμάτων ειδικός σε θέματα πολέμου και ειρήνης. Οι μαθητές σίγουρα θα
ωφεληθούν μέσα από την ενημέρωση και τη συζήτηση που ακολουθεί μετά από
τέτοιες συναντήσεις.

5. Κατά τη διάρκεια εορτών ή άλλων εκδηλώσεων μπορεί να υπάρξει ειδική αναφορά

σε θέματα πολέμου και ειρήνης.

Παράγραφος 3η . Τι μπορεί να πει το σχολείο. Γνωστή είναι η περίφημη φράση του

μεγάλου Έλληνα Ηρακλείτου: «Ο πόλεμος πατήρ πάντων εστί». Ο Εφέσιος, βέβαια,
εννοούσε τον πόλεμο ως διαλεκτική, ως αναζήτηση, ως ανάπτυξη του εσωτερικού
ανθρώπου. Ως προσπάθεια του ανωτέρου εαυτού μας να καταφέρει τα όνειρά του για
ένα κόσμο και για ένα άνθρωπο καλύτερο. Οι μορφές του πολέμου όπως τις
κληρονομήσαμε από το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο είναι κατακριτέες και απορριπτέες.
Όμως και η ειρήνη μέσα από τη νωχέλεια και την τεμπελιά είναι το ίδιο απορριπτέα.
Το σχολείο μέσα από τη γνώση μπορεί να τιθασεύσει τα κατώτερα πάθη και
επιδιώξεις των νέων ανθρώπων. Μπορεί να τους εμβολιάσει με τις σωστές ορμές,
αξίες, κινήσεις και σκοπούς. Πέρα από τον πόλεμο και την ειρήνη οι νέοι άνθρωποι

[17]
πρέπει να «πολεμήσουν» να γίνουν αυτό που είναι, γι’ αυτούς και την κοινωνία
(Πίνδαρος). Τότε επέρχεται και η πραγματική κοινωνική και αιώνια ειρήνη.

[18]