CƠ LÍ THUYẾT

Làm thế nào để người ta giảm thiểu việc bị ướt khi trời mưa?

Mưa rơi nhiều như thế nào lên kính chắn gió của một chiếc xe hơi?

Làm thế nào một tài xế có thể ngăn mưa rơi lên kính chắn gió sau?

Đối với hầu hết mọi người, đứng dưới mưa là điều không dễ chịu. Vì lý do này, mọi người chạy đến
nơi trú ẩn gần nhất khi trời bắt đầu mưa. Chúng tôi điều tra trong vấn đề này là người ta bị ướt bao
nhiêu khi trời bắt đầu mưa và phải làm gì để bị ướt ít nhất có thể. Chúng tôi giả định rằng hình dạng
của người là một hình hộp có chiều cao h = 2.0m và cạnh đáy là một hình vuông có cạnh a = 20 cm,
như được hiển thị trong Hình 4.31.

Vào một ngày mưa lượng nước rơi trong một đơn vị thời gian trên một đơn vị diện tích của mặt đất
là q = 0.50 cm/h. Vào một ngày mưa lượng nước rơi trong một đơn vị thời gian trên một đơn vị diện
tích của mặt đất là v = 4.0 m/s.

(a) Tỷ lệ thể tích của những giọt mưa được xác định là tỉ lệ giữa tổng thể tích của tất cả các giọt
mưa trong một phần nhất định của không gian và thể tích của phần đó của không gian. Xác
định tỷ lệ thể tích của những giọt mưa.
(b) Có bao nhiêu nước rơi lên một người trong t = 30 phút nếu người đó đang đứng?
(c) Có bao nhiêu nước rơi trong t = 30 phút lên một người chạy với vận tốc u = 2.0 m/s? Hướng
chạy là vuông góc với mặt bên của hình hộp chữ nhật.
(d) Khi mưa bắt đầu rơi, một người đang ở trên một cánh đồng cách một nơi trú ẩn gần nhất L =
1,0 km. Người đó muốn bị ướt ít nhất có thể - tức là, để giảm thiểu lượng nước sẽ rơi lên
người khi đi đến nơi trú ẩn. Tốc độ chạy của người đó nên là bao nhiêu?

Vào một ngày mưa, lái xe hơn là chạy là điều dễ chịu hơn. Chúng tôi xem xét một chiếc xe hơi được
hiển thị trong Hình 4.32 với kính chắn gió trước và sau có chiều dài l = 1,0 m được đặt ở góc β = 45◦
so với phương ngang và chiều rộng bằng b = 2,0m. Điều kiện thời tiết giống như ở các phần trước
của vấn đề.
Hình 4.32 Một chiếc xe hơi: chiều dài của kính trước và kính sau là l. Chúng được đặt ở một góc β so
với ngang.

(e) Đâu là tốc độ xe tối thiểu umin mà ngăn mưa không rơi vào kính sau?
(f) Cho thấy rằng đối với một tốc độ nhỏ hơn umin thì thể tích nước rơi lên kính chắn gió
trong một đơn vị thời gian V′ không phụ thuộc vào tốc độ của xe. Tính giá trị số của V.
(g) Xác định sự phụ thuộc của thể tích nước rơi lên kính chắn gió trong một đơn vị thời gian
vào tốc độ của xe u khi u > umin.
Giải quyết vấn đề 27

(a) Trong thời gian t, nước có thể tích Vv = qSt rơi vào diện tích S của mặt đất. Trong cùng thời gian,
tất cả các giọt mưa ban đầu trong thể tích Vz = Svt rơi trên cùng một bề mặt. Do đó, chúng ta thấy
rằng tỷ lệ thể tích của nước là r = Vv/ Vz = q/v = 3,47 .10−7 .

(b) Thể tích nước rơi vào người là Va = qta2 , dẫn đến Va = 0,10 l.

(c) Chúng tôi xem xét hiện tượng trong hệ tham chiếu của người đó. Người đó đang nghỉ ngơi trong
hệ tham chiếu này, trong khi vận tốc của những giọt mưa là ⃗vr = ⃗v - ⃗u và nó được hướng theo một
góc α so với phương ngang (Hình 4.33). Trong thời gian t, tất cả những giọt mưa ban đầu nằm bên
trong hình hộp chữ nhật P1 (được hiển thị trong Hình 4.33) sẽ rơi vào mặt bên của hình hộp chữ
nhật.Cơ sở của hình hộp chữ nhật P1 là hình bình hành có các cạnh h và vr t và chiều cao của hình
hộp chữ nhật là a. Trong cùng một khoảng thời gian t, tất cả các giọt mưa ban đầu nằm bên trong
hình hộp chữ nhật P2 (được hiển thị trong Hình 4.33) rơi vào mặt trên của hình hộp chữ nhật. Cơ sở
của hình hộp chữ nhật P2 là hình bình hành có các cạnh a và vrt, trong khi chiều cao của nó là a.
Trong cùng một thời gian tất cả các giọt mưa ban đầu bên trong hình lập phương P2 (được hiển thị
trong Hình 4.33) rơi trên mặt trên của hình hộp chữ nhật. Cơ sở của hình lập phương P2 là hình bình
hành có các cạnh a và vrt, trong khi chiều cao của nó là a. Thể tích của P1 là V1 = vrtahcosα, trong
khi thể tích của P2 là V2 = vr ta2sinα. Thể tích của nước trong câu hỏi là Vb = r(V1 +V2). Sử dụng
các mối quan hệ vr cosα = u và vrsinα = v chúng ta có Vb = qta (a+h.u/v) , điều này dẫn đến Vb =
0.60 l.
(d) Từ giải pháp của phần (c), ta có thể suy ra rằng thể tích nước rơi lên người trong một đơn vị thời
gian là V' = qa(a+h.u/v). Thời gian mà người đó mất để đến nơi trú ẩn là t = L/u. Do đó, thể tích nước
V = V't rơi lên người trên đường đến nơi trú ẩn. Điều này dẫn đến V = q.a.L(a/u + h/v). V là nhỏ nhất
khi u là lớn nhất có thể. Do đó, người đó nên chạy càng nhanh càng tốt.
(e) Chúng tôi xem xét hiện tượng trong hệ thống tham chiếu của xe. Xe đang ở yên trong hệ thống
này, trong khi vận tốc của những giọt nước là ⃗vr = ⃗v - ⃗u và nó được hướng dẫn với góc α so với
phương ngang (Hình 4.33) Những giọt mưa sẽ không rơi trên kính chắn gió sau nếu α < β. Sử dụng
Hình 4.33, chúng ta kết luận rằng góc α thỏa mãn tanα = v/u. Do đó, những giọt mưa không rơi trên
kính chắn gió sau khi u > v/tanβ, i.e.umin = v/tanβ = 4.0 m/s.

(f) Trong trường hợp u < umin, tất cả các giọt mưa ban đầu trong hình hộp chữ nhật P1 (được hiển thị
trong Hình 4.34) rơi vào kính chắn gió sau trong thời gian t. Cơ sở của P1 là một hình bình hành có
các cạnh l và vr∆t, trong khi chiều cao của nó là b.Tất cả các giọt mưa ban đầu trong P2 (được hiển
thị trong Hình 4.34) rơi trên kính chắn gió trước sau thời gian t. Đáy của P2 là một hình bình hành với
các cạnh l và vr∆t, trong khi chiều cao của nó là b.thể tich P1 is ∆V1 = vr∆tlbsin(α −β), trong khi thể
tích của P2 là ∆V2 = vr∆tlbsin(α +β). Thể tích nước rơi lên kính chắn gió trong một đơn vị thời gian là
V ′ = r (∆V1/∆t + ∆V2/∆t) . Sử dụng công thức sin(α −β)+sin(α +β) = 2sinα cosβ và mối quan hệ vr.sinα
= v chúng ta có được V ′ = 2qlbcosβ = 1.4 .10−2 m3/h.

(g) Trong trường hợp này, tất cả các giọt mưa ban đầu ở P2 rơi trên kính chắn gió trước trong thời
gian ∆t. Thể tích nước rơi trên kính chắn gió trong một đơn vị thời gian là V' = r.∆V2/∆t. Từ công thức
sin(α + β) = sinα cosβ + sinβ cosα và các mối quan hệ vr cosα = u và vr sinα = v, chúng ta có V' =
qlb(cosβ + u/v.sinβ).

Tác giả đã trình bày một phần của vấn đề này tại một cuộc thi vật lý khu vực cho lớp mười hai tại
Serbia vào năm 2016.