İnsan Y kromozomu, erkekliğin sembolü olarak kabul edilir ve Y'nin mutasyonu,

silinmesi veya yeniden düzenlenmesi sıklıkla kısırlık kliniklerine başvuruları tetikler.

Ancak, evrimsel geçmişi gen kaybı, inversiyon ve heterokromatin birikimi ile doludur.
Bir zamanlar X kromozomuyla aynı büyüklük ve gen yoğunluğuna sahip olan Y
kromozomu, şimdi eski halinin sadece bir gölgesi olarak kalmıştır.

2011 yılında Manchester'da düzenlenen 18. Uluslararası Kromozom Konferansı'nda Jenny

Graves, memeli Y kromozomunun geleceğini Jenn Hughes ile tartıştı. Cinsiyet kromozomu
evrimi, farklılaşma dereceleri değişen birçok XY ve ZW sistemi örneğine sahip olup, bazı
soylarda Y'nin kaybolduğu izole edilmiş örnekler bulunmaktadır. Günümüz insan cinsiyet
kromozomlarının sadece ortak atalardan izler taşıdığı kabul edilir; Y'nin erkeğe özgü
bölgesinin boyutu X'in yaklaşık altıda biri kadardır ve gen sayısı ise yaklaşık on ikide biridir.
Ancak, asıl soru, bu bozulmanın devam edip etmeyeceği veya bir denge noktasına ulaşıp
ulaşmayacağıdır. Jenny Graves, Y kromozomunun daha yüksek oranda varyasyona ve
verimsiz seçilime maruz kaldığını ve Y'nin (ve W'nin) amansızca bozulduğunu savundu.
Diğer memelilerde Y'nin soya özgü bozulmaya uğradığına dair kanıtlar bulunduğunu ve bazı
türlerde Y'nin kaybolduğunu belirtti. Örneğin, Asya'da yaşayan köstebek faresi adı verilen
tuhaf bir kemirgen, Y kromozomunu ve SRY genini tamamen kaybetmiştir. Ayrıca, aynı yıl
içerisinde yapılan başka bir araştırmada, Y kromozomunun 166 milyon yıl önce X
kromozomu ile aynı büyüklükte olduğu ve o zamandan bu yana X kromozonunun gen
sayısının yaklaşık üçte biri kadar küçüldüğü ortaya çıktı. Bu bulgular, 5 milyon yıldan daha
kısa bir sürede erkeklerin tamamının yok olacağı spekülasyonlarına yol açtı.

Ancak, başka bir çarpıcı araştırma sonucunda bu durumun sadece yalandan ibaret
olduğu vurgulanmaktadır. Neden mi? İnsanlarla al yanaklı makakların ortak bir ataya
sahip olmasından bu yana geçen 25 milyon yıl içinde, her erkek bireyin taşıdığı Y
kromozomunun versiyonu yalnızca tek bir geni kaybettiği ortaya çıkmıştır. Whitehead
Biyomedikal Araştırma Enstitüsü'nden genetikçi Jennifer Hughes, "Bunun sonunda
Y'nin ölümüyle ilgili spekülasyonlara son verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Yirmi beş
milyon yıl, Y'nin tarihinin büyük bir kısmını oluşturuyor" demektedir. Hughes, Page ve
ekibi 2010 yılında şempanze Y kromozomunun dizilimini yayınladılar ve insan Y
kromozomu arasında büyük farklılıklar buldular. Şempanzeler, soylarının insanlardan
ayrılmasından bu yana yaklaşık 6 milyon yıl içinde birçok protein kodlayan gen
ürettiler. Ancak, şempanze Y'nin diğer kısımları bu süre zarfında defalarca
kopyalanmıştı.

Hughes, şempanzelere sperm üretiminde rol oynayan genlerin fazladan kopyalarını

kazandığını belirtiyor. Bu durum, birden fazla erkeğin doğurgan dişilerle çiftleştiği
karışık türler için avantajlı olabilir. "Sperm üretiminde etkili bir kromozomunuz varsa,
diğer genlerin kaybı önemli olmayabilir" diyor. Y'nin tarihini daha derinlemesine
incelemek için Hughes ve ekibi, yaklaşık 25 milyon yıl önce yaşamış insanlarla ve
şempanzelerle ortak bir atası olan al yanaklı makakın (Macaca melezi) Y
kromozomunun kodunu çözdü. Makaklar rastgele seçildi ve Hughes, makak Y'sinde
sperm üretiminde rol oynayan bazı genlerin kaybolmasını ve diğerlerinin
kopyalanmasını bekliyordu. Elde edilen veriler, bu durumun tamamen yanıltıcı
olabileceğini gösteriyor. "Daha farklı olamazdı" diyor. Makak Y'si, insanların kaybettiği
sadece bir gen içeriyordu ve bu gen, Y'nin özellikle kararsız bir kısmında bulunuyordu.
İnsan Y'si, makaklarınkinden çok daha uzun bir süre büyümüştü, ancak genlerin çoğu
benzerdi. Kansas City, Mo'daki Stowers Tibbi Arastrma Enstitüsü'nden genetikçi Scott
Hawley, "Bunlar bana, Y kromozomunun önümüzdeki 50 milyon yıl boyunca var
olacağına dair güven veren genler. Bir yere gitmiyorlar" diyor. Genlerin yerinde
kalmasının, erkeklerin kısır olacağını savunuyor.

Elde edilen bu neticeler , ortaya koyulan hipotezi çürütmekte. Genel olarak, insanlarda
cinsiyet belirlemenin geleceği hala belirsizdir ve çeşitli faktörlere bağlı olacaktır. Y
kromozomu değişime uğrarken tamamen yok mu olacağı, yoksa yeni bir cinsiyet
geninin mi ortaya çıkıp onun yerini alacağı henüz belli değil. Bu süreçleri ve
sonuçlarını daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Kim bilir ? Belki
kaplumbağalar gibi olacağız ve sıcaklık gibi bazı dış faktörler erkek mi kadın mı
olacağımızı belirleyecek