Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 321
Tu pONG HOA HE THONG LANH PGS. TS. NGUYEN DUC LOI TU DONG HOA HE THONG LANH (Tdi bdn lan thit ba) NHA XUAT BAN GIAO DUC LOL NOi DAU Trong nhing nam qua, td dong héa he thong lank da c6 nhiing bude tién nhdy vot do nhanh chong tidp thu duge nhiing thank qud cia ky thugt dien tl, thing tin cing nhu cla céc ngank khoa hoc ky thugt khde. Cée trang thiét bi vd dung cu tu dong fiéa ngay cing phat irién vd hoan thién. Vite van hanh bang tay nhanh ching duoc thay thé bang van hank tu dong. Céc he théng lank nhé vis trung thong duce te dong héa hotn toan, tz dong hoat dong hang thang, tham chi hang nam khéng etn cong nhdn van hank, Céc he thing duge hot chinh tai nha méy dén phich cém (nguai vgn hank chi cin cdm dign). Cac he thong lon thudong 06 trung thm ditu khién, diu chinh, béo higu vd bdo ve tu déng. Nho tu dong hoa ma he thing lank 06 thé udn hank tt dong, an tohn, hinh t6, higu qua toi uu vd khong clin sé tham gia thudng xuyén cia cong nhan von honk. Ky thuat lank 6 Viet Nam dang phat trién rét manh mé, nhu chu ve mot cudn gido trink + "Tu dong hoa hé thong lank" la rét lin, Gido trink phdi dap ting duoc ly thuyét chung mot cach cd hé thing v8 te dong hoa méy vt thiét'bi lanh lam ti lieu gidng day vd hoc top cho sink vien chuyén ngenh Lanh. Mat khée gido trink cing cin gidt thigu duoc cée kién thitce co sd, ede so dd Ag thong ty dong teu didu, ode dac tinh ky thugt, nguyén If cu igo vi lam vige cia ode dung cu ud thiét bi tu dong thuong gop gitip ban doc nhank chong ném b&t cae hidu biét cin thiét, ty thiét Ré, cdi tao, ldp dat, bdo dudng, sila chita, thay thé céc dung eu, thiét bi thém chi c@ hé thong tu dong cha may ‘ignh dang van hank thuc t€ igi co 3d sdn xudt. . Giéo trinh gom bén phin : 1- Co sé Ay thudt di¢n ; 2 - Co sd ditu khign dien trong hé théng lank ; 3 ~ Tu dong héa hé thing lank ; 4 - Cée dung cu va thiét bi tu dong. Cae phiin 2, 3, 4 sit dung dé gidng day va hoc tp cho sink vien chinh quy vi cao hoc. Phiin 1 ding dé 66 tic them kién thie v2 kf thugt dién vdi cde ung dung cu thé trong kp thu@t Ignk cho cong nhan ky thugt vt vén hinh cling nh ede cin bd dang trie tidp si dung lank dé tien tra citu ua tink todn dudng day cling mhu Bhi cu didn clin thiét. Tuy da rit 06 gang, song gido trinh chéc chan khéng trénh hhéi sai s6t, nhaim én, rat mong duce su gop J, chi bdo cita ban doc xa gun dé giéo trink ngay cing hotn thién hon. Cac 9 hidn xin giti ve NXB Gido duc 81 Tran Hung Dao Ha Noi, Tel. 8222393, NR. 7165860. Ching t6i xin chan thank cdm on NXB Gido dye, cde dong nghiép trong Bo mon Nhiet - Lanh dae bist GS. TS. Dang Quéc Phi, PGS. TS. Pham Van Tiy DHBK Ha NOi dé cd nhiing déng gop quy bau dé gido trinh duoc hoan thiinh. Gido trinh nay cling dé chao ming 90 nam Thanh lap Vien lonh Quéc # Pari (1908 ~ 1998) va ngay thanh lap Héi lank va Ditu hea khong khi Vigt Nam VIARE (30-5-1998). PGS. TS NGUYEN DUC LOL Ph6 Chui tich Hoi lanh va dlikk Viet Nam PHAN MOT KY THUAT DIEN CHUONG 1 co Ss KY THUAT BIEN 1.1. NHUNG KHAI NIEM 1.1.1. Dién tich Khai niém dign tich dua trén "M6 hinh nguyen tir Bohr” do nha vat ly Dan Mach xay dung : ‘ — Nguyen tu bao gém cde hat ca ban electron, proton va natron - Proton va ndtron nim trong nhan nguyén tl = Cae electron chuyén déng trén cdc quy dao khac nhau quanh bat nhan. ~ $6 higng proton va electron trong mot nguyén ti! can bing vé dién la bing nbau. Cée nguyén té khée nhau e6 cfc dae diém khae nhau cd ban vé 86 lugng electron vA quy dao chuyén déng. Chung duge sip xép trong bing tudn hoén cdc nguyén t6. Cac hat co ban’ cé khéi Ivgng va dién tich nhy sau : Khdi luong, g Dien tick, As electron 91.1078 - 16.107" proton 16.1074 1,6. 10-1 ngtron 1,6. 107 0 Nhu vay, dién tich ola electron va proton 1a bing nhau nhtng khée déu, con notron, khong mang dign tich. Dien tich xée dimh thea biéu thiic : Q = Ne, As ay trong dé = Q - dién tich 5 N ~ 86 lugng dien tich co ban ; e - dién tich co ban : © 21,6. 1071 As sores Dé hiéu ro han khéi niém dign tich ta eo thé theo déi thi dy sau : Thi du 10: Mét acquy 6 dién tich 60 Ah (ampe - gid). Héi os bao nhiéu dién tich oo ban ? Gidi : Te (a) co: N= & = SOAR 86009h _ | 55 gat @ 16.1079 As Nhu vay, s6 Ivng dign tich eo ban cia acquy 60 Ah Ia rét lon. 1.1.2. Dang dign Trong nguyén tu, cdc electron chuyén dong chung quanh ahén nhimg bi hat va quay quanh nhan, Lue hit giim theo blnh phuong khoang cach tit tam téi electron. Nhiing clectron nam trén qu? dao ngoai cing co thé thoat khdi Ive hit cia tam va trd thanh cae clectron ty do. Néu cdc electron ty do chuyén déng theo mét huéng nbat dinh, nguoi ta goi dé la dang dien. Dong dién 1a dong chuyén dong cia electron theo mOt huéng nhét dink. Cuang dé dong dien : la s6 lugng didn tich Q chuyén dong qua mét day dan trong thai gian T 1A 1 giay. Cudng do dong dién ki hidu I va don vj la A (Ampe). Do cutng do dong dign bang Ampeké (hinh 1.1) . Q u I T: A (1.2) Mat do dong ditn S : la ty 86 cua cudng do dong dién trén tiét dign cia day din, don vi la Afmm?. ‘Ho titu thu dign Ampe he I S= 5 Amm? aa) R Thi du 12 Hinds 1-1. 89 higu nde: Ampeké trong. ming, pel mic ni tidp vai bi ti I. Theo tiée chuén VDE0100, dong din cho *™PKE Hon me aGl Ley wr hy Gee she phép cia day d6ng nhdm 2 voi tigt dién day 1,5mm? la 18A va 2,5 mm? 1a 26A. Hay xac dinh mat dd dong dién tugng ung. Gidi h SEs I Se 1.1.3. Dién thé Dién thé Wa higu din tich gitta hai day dan rieng biét. Dién thé ky hiéu la U, don vi la V (Volt). Khi noi mot ho tigu thy dién (thi du bong dén) vao hai day dan cé dign thé 38 xudt high mot dong dign di qua. Trong ky thuat dong dién quy wée 1A di tir cue duong toi 6 memavaer ses ec am. Thue té, dong electron ty do chuyén don; g theo hudng nguoc lai tit eye am sang cue duong Cs 2 loat dien the : moe chigu va xoay ché@u (hinh 1.2 va 1.9). Do dién tbe bang Volt ké ¢hinh 1.4) re Cite dong > 2 g Hinh 1.2, Dign mot chigu, = cue am Dien thé khang déi theo thai gian - vi ky hiew. Tho giant u Minh 13. Digm xosy chide Dign thé xosy chiéu bign thiée dang v hint sin theo that gan ay hie 7 Von he 9 Hink 14. KY higu mic Volt ké @ trong mang, Volt ke luén mic song, sang vii ‘HG tidu tha dign AO view thu dien, 1.14. Dién tra ‘Truée hét c6 thé coi mdi h6 tieu thu dién (béng dén didn, bép dién, dong co didn...) 1 mot ho tiéu thu dién. Cac ho tiéu thy niy lam nhiem vu bign déi din nang thanh nhiét nang (bong den, bép dién...) hode co nang {dong co)... Chiing duge 1a dign tr vl ching 6 tré khang cao doi v6i déng chuyéa ding cia electron. Dien tré duge ky higu bang chit c4i R vA don vj la Ohm ; Q (chit cdi ; Hy Lap). Dien trd tren so dé duoc ky higu bang mét hinh chy nhat (hinh 1.5) va dugc do bang Ohm keé (hinh 1.6) —)—— Hint 1.6, K§ bigs cia Ohm k6 C6 hai tru’ng hop eye doan cfin phan biet : 1. Dign tré v6 cing lin; R= 0 ‘Truong hyp nay goi 1A Ad mach, khong e6 he tieu thu mée vao nguén dién. Cusng 46 dong dign bing khong va o6 thé noi Ia tai dién gan bang khong. Hinks 15. Dien ts 2. Dién tré v6 cing nko: R = 02 ‘Trudmg hgp nay goi 1A chap mgch. Do khong co dién trd née cudng dd dong dien la vO cing In ya od thé goi Ia tai dign vo cing lon 1.15. Mach dién Khi mae mot dién tré (ho tigu thu dién) vao nguén dign mOt chiéu hay xoay chiéu ta duge mét mach didn. Hinh 1.7 gidi thisu mOt mach dién mot chiéu. Hinh 1.7, Mach didn _ Hin 18. Mie Ampe ké vi Volt kg trong mech ign. Neu mu6n do cudng d6 dong dign | va dién thé U céin phai mdc n6i tigp Ampe ke vA mde song song Volt ké vao mach dién (hinh 1.8) 1.2, TICH CHAT CAC DIEN TRO L214, Dinh luat Ohm Cutng do dong dién ty 16 thudn voi dién thé vA t) 1é nghich véi dien trd, Dong dién cang Yan khi dien thé cing ln va dign trd cang nhd va nguge lai. v u I=R :dmvi A= a4) The du 1. Dién trd etia bd x4 bang do duge lA R =.500 Q, dién thé U = 220V. Hoi ding dién la bao nhiéu ? Gidi __ 220V ~ 600.2 alc = 044 A Thi du 4: Mot dign trd do duge trong mach dién voi Ampe ké va Volt ké la I = 1 mA va U = 50 V. Héi dign trd la bao nhieu ? Gidi : Re > = = 50.102 = 50 ko. u 5ov TO 1.1073 Thi du 1.5: Mot dign trd cs R = 1 kQ mée trong mot mach dign. Cuting do dong dign chay qua dién trd do duge 1a 220 mA. Héi dién thé qua dién trd 1a bao nhiéu ? Gidi : U = RL = 10000.0,220 A = 220 V. 1.2.2. Dién tré day din Cée loai vat liu khdc nhau cé kha nang dén dign khée nhaw, Dae trung cho kha nang din dign do la dign tré oudt ki hi6u 1a p (tho) va don vi 1a Qmm*/m. Dien tré sudt la dign tré tinh bang Q cha mot day din cé chiéu dai mot met va tigt dien mot milimét vuéng. Kh ning din dién cla day dan 1A 36 nghich dao cia di¢n tr sudt ki higu 36 (Kappa) va duge goi la dién din suat : 1 . B= 5, aon vi Qmm Dien trd suat p cd thé tra trong bang cd sin. Thi du, bang 11 gidi thigu mot so gid tri P ea mot sé day dén kim loai khde nhaw BANG 1.1 Kim toot Dign tré suds (° & mbiét d3 20°C, Qeamim hom Aas Vang 230 Dong 0.0178 Bsc aot6o Dien tré suat cang nbd, kha nang din dién cang tét va tén thét dign nang tren dung day cang nbd. Day din dign tt nbat theo bang trén 1a bac Dien tré cia day din phy thudc vao kich thuée hinh hoe cia day, ty. 1¢ thuan véi chiéu dai 1 va ty 1@ nghich véi tiét dien S Q. mm? gon vi ~~ — = 9 as mm Thi du 1.6 : Mot day din bing déng tiét dien 1,6mm? va chiéu dai 600m od dign tré bao nhieu ? Gidi = _ pL, 0.0178. 500 Ra "3 716 59m \ Thi du 1.7: ‘Mot day din bang déng dai 300m c4n phai o6 tiét dien nhé nhét bao nbiéu dé dign td khong vugt qué 0,8 2 Giai Cac day dan dién duge ché tao theo tiéu chudn nén khong thé cd tiét dign tay y. Day dfn lta chon cho cdng trinh edn od tist didn bing hose lén hon tiét dign tink toan. Bang 1.2 gidi thiéu tiét dign tigu chudn day déng ding cho ky thudt lank (dén 70 mm?) loai nhigu sgi véi vd boc cdc loai ké cA vd bdo vé bang chi. some, 9 BANG 1.2. Tiét dign day, cusng do chiu tai va edu chi day dién dang trong ky thuat lanh theo VDE0100 (CHLB Dic) Nh&t dign tidy ctavin, nn] 078 | 1 fas | as | 4 6 to | 16 | 25 | as | so | 70 Cuting d9 chi i, A | as | ax | 26 | 34] 4s | or | a2 [ton | aas | aos | 207 Ct oA o | 9 | wo | 20 | as fas [osu [oss feo [am [2s Piao Thi de 1.8: Mot he théng lanh dat céich tram dign 700m. Day dién dimg cho hé thong lanh bang dong 6 dion tr khong qué 0,8 @ Hoi : a) Day dan edn e6 Uist dién bao nhiéu ? b) Can chon tiét dién nao ? ©) Day chon cé dién tr bao nhiéu ? Gidt EP _ "700m 0,01782 «mmm _ > BS EQ = 15,58 mm b) Theo bang 1. 2chon S = 16mm? ©) Dien tré cia day dén lua chon : 700m 1782 mmm 16mm = 0,789. 1.2.3. Su phu thugc nhiét 6 cia dién tré Dien trd sust gidi thiéu ¢ bang 1.1 1 & nhiet do 20°C. Khi nhiét thay déi, dien tré suat cing thay déi. Nhigt do tang, dién tra tang. Do tang tré cia day d&n ca ting loa vat ligu due bao quét bang Aé s6 tang dien ird do nhiét dé : a (Alpha), don vj la 1K. Cae kim Io: dong, bac va nhom cd a gan gidng nhau « = 0,004 K! Cae gia tri chinh xée cho cac vat ligu khéc nhau co thé tim trong bat ky sé tay ky thuat dién nao. DO tang dign trd do nbist do: AR = R.a. At, @ (1.6) Dign tra o trang théi nhi@t do mdi; R, = R+AR an R, = R + Radt = RO +at) as) Thi du 19: Mét cugn day bing d6ng co dién tr ¢ 20°C 1a 500 Q. Sau thai gian lam viée kéo dai niet dé tang lén 65°C. Hai dign tra cia eudn day @ nhigt 40 65°C 1A bao nhieu ? Gidi : At = 65 - 20 = 45K . R, = R(L + @At) = 500(1 + 0,004.45) = 5900 10 smeemae 1.2.4, Nhiét ké dién trd Dien tré thay déi theo nhiet 46 do dé khi xée dinh duge din tré cin doy din ta 06 thé gid tip xde dinh duge nhiét 40. Dé 18 nguyén tde kim viéc cia nhiét ke dién tr dung trong ky thuat lanh. Thi du Ltd: Mot dign trd bing dong co dign thé 2 dau IA 24V va dign trd 2008 6 20°C. & niiet 46 moi dign tré 1a 2309. Hoi: nhiet do dién tré-la bao nhieu ? Gidi = AR = 280 - 200 = 30Q ar= SRL 8 @-R 9,004K™ 2000 Nhiét do dig¢n tro t = 20°C + 37,6K = 57,5°C: Yeu edu dac bigt cia nhigt ké dién trd la - C6 @ lon ; ~ Su bign thien cia nhigt do va dién tra 1a tuyén tink ; - Co kich thude nhé dé ché tao dude cde dau cam nhigt nko phii hop véi ky thuat do Ra Ngudi ta tim duoc 2 nguyén té dap ung duce cde yeu cdu do 1a Platin Pt va Niken Ni. Platin ngo&i ra con co tinh chat quy bau la ching an 179847 mon cao, Ky higu ede dau cAm nhigt thi’ au nhu sau ; Pt100, Pt1000, Ni100... trong dé phan chit cai chi vat ligu che tao con phan s6 chi dign tré danh nghia 6 0°C. O day khong ding nhigt do gée 20°C ma dimg nhiet do g6e o Yoo 200,20 O°C v} nhiét dé chudn O°C ¢6 thé thye hien dé dang hon nhiéu voi nude da dang tan. Hinh 1.9 gigi thidu duang dae tinh R = ft) ofa Ptl00. 138.50 | 100,00 | Hink 1.9. Ding die tinh dige tri pou thade mhiee Ue Fa) eis Pa9, Ngoai tng dung do nhiét dd, khong ché nhigt dé bode bic ve nhiét dd, ching con dimg lam déu cam nhiét bin dan, cdn goi 1a thermistor. C6 2 loai thermistor ; ~ Dign tré NTC (Negative Temperature Coefficient) ; ~ Dien tré PTC (Positive Temperature Coefficient) ; Khi nhigt do tang dien tro NTC giam va nguge lai dién ted PTC tang aL 1.2.5. Mach dien trd 1. Mach dién tré néi tiép Mech dign tré noi tigp biéu dién tren hinh 1.10. Ba dién trd duge mde noi tiép va dat vao dien thé U. Dong dién bang nhau ; h=h=h Hink 1.10. Ming ite 10d n6i tigp G3 dign tr 1 Dién thé chung bang téng dién thé thanh phén : U = Uy + Uz + Us Tong quat déi voi mang dién tré mac néi tiép cd n dign trd = Cumg do: 1=T ==. =], (9) Dien thé: U = U,+U, +... +U, (2.10) Dign tre tuong duong : Ry = Ry +R, +... +R, aay Thi du 110: Cho biét mang dién trd ndi tigp (hinh 1.10) vi U = 24V, Uy = 10V, Us = Ay, R3 = 40Q. Xac dinh 1, Uz, Ro,Ri va dign trd tuong duong. Gidi : ‘TH phuong trinh (1.10) e6 : Uz = U - Ui - Us = 24 - 10-4 = 10 ‘Theo dink lugt Ohm phuong trinh 14 cd : 1-3 3° R, * OQ U, R= i= dqe = 008 Rg = Ry +R, +R, = 1002 + 1000 + 400 = 2400 2. So dé bdo vé ding co bing thermistor Bg bao vé dong co bing thermistor la b6 bdo vé qua tai nhiét cho dong ca dién rét higu qua. Qué ti nhiét (niet do trong cudn day dong co tang qué cao) co thé do cde nguyén nhan ~ Mat pha ; - Lam mat dong co kém ; ~ Nhiét 46 moi trudng chung quanh qua cao ; - Deng, ngdt dong co lién tuc. Hinb 1.11 giéi thigu sa dé mach b@ bao vé dong eg thermistor. 12 Hinh LIL, So 46 mach bac ve dong co thermistor: S1— Nit bém "OFF* ‘82... Nut bon “ON? KL Bp git bo ve Fi Chu eni dong oo 12 — Gia chi digs khién POA, Hi — Den tao "HONG" M2 Ma 16 ute bie ve U1 Dung en dig khién INTOS. Céc dau cim PTC duge méc néi tiép voi role K va néi tip nguén dién mot chiéu tir nguén xoay chiéu 220V ha thé va chuyén sang dong mdt chiéu. Néu chi biéu dién mach bo v@ ta cd mach néi tiép ohu hink 1.12. v FT jx R Ure Hink 1.12. Mach bio vé dong od ink 1.13. Much don gid. thermistor : K ~ Role, : DE rut gon ob thé biéu dién mach trén bing mach don gidn (hinh 1.13) trong dé 3 dign tré PTC thanh 1 dién tro Reve va cudn day cia role K thanh 1 dién tré Rx. Dé gidi thich sy.hoat dong cia role bao vé kidu thermistor co thé si dung. nguyén tée mach dién tra mac néi tiép. O nhigt do lam vige binh thing cia dong co cdo du cam PTC e¢ dién tré rat nhé, nhé hon rat nhiéu so véi dién trd cugn day Rx. Chinh vi vay dién thé qua PTC rat nhé va dign thé chi yéu ndm tran cuon day : U = Uy. Tit lve sinh ra 6 cudn day di Ién dé kéo loi thép ding tisp diém 11 - 14 cia role K, dong mach cho dong ca lam viée. Néu nbiét 49 cugn day dong co tang qué mic cho phép (dong co bi qué tai) do bat ky nguyen nhan nao da ké thi dién tré PTC ting Jén rét nhanb, lon hon nbiéu so voi dien tra Re, khi do dién thé qua Upre lén va dién thé Ux hd. Luc dién tit cia role khong dé gid 101 thép lam cho role ngét mach dong eo dé bdo vé dong cd khong bi chay, déng thdi déng mach 11 - 12 dé den bdo héng H1 sang len (xem them phén ky thuat digu khidn). 13 3. Mang dién tré song song L Hinh 1.14 biéu dién mang dién tré song song thi h du cha mét hé théng lanh vdi cdc dong co cia may 0 al] | (| nén Tanh, quat dan ngung, quat dan bay hei... Khéc voi mang ndi tiep, mang song song voi n dign tré od cde quan hé sau Dien thé : U,=U)= =U C112a)— Hink 1.24. Mang sion 0d) sung seg Te (112aed R= GR =—=1,R, — '112b) Cutmg do dong dien : T= +h +e +4, (1.43) tiga 1 Diente: gap tetetE (ay ROR hh Thi du 1.12: Cho biét mang di¢n tré song song nhu binh 1.14 véi : U = 220V; R, = 1002; 1, = 15A;1 = 40A Xéc dinh | Ry I, L va B. Gidi = 220V R; - E> Tox = 146672 u 224 4A ~ 2,2A — 1L5A = 0,34 738,330 a, yt 146,67 * 793,33 ~ B= 588 Cang e6 thé x4e-dinh R ti: R = 4. Mach hén hop Mach hén hop gém ea cac dién tré mae song song vi néi tiép. Khi tinh todn edn két hgp cée bitu thde phi hop cia cd 2 mach. Thi du sau day gidi thidu cach tinh toan mgch hén hop. The du 1.13: . Cho biét mgch hén hop nhu biéu dié . trén hinh 1.15. Xac dinh a) Dign tro chung ; Hink 1.15. Much hin bop en the ua ext Ris wwe | Ry = ISM b) Cac dién thé va etgng 4 thanh phan. Eee te uy 14 a) Dau tign tinh toan mach n6i tiép R, va Ry - Ry = Ry + RB, = 1502 + 2002 = 3609 Ry, nfm song song voi R nén R tong 1a Ry Res RFE, b) Theo dinh luat Ohm oo ‘I téng la 1002. 3502 1002+ a50q = 7.782 Dong dién téng I do chia lam 2 nhduh theo dinh luat Ohm la ; = rE = ips =1A b=] Hoy — Hoy = 02804 Citing theo dinh luat Ohm : U, = 1,.R, = 0,286A.1600 = 42,9V Us = Iy-Ry = 0,286A.2009 = 57,2 U = U, + Uy = 42,9V + 57,2V = 100,1V = 100V = U, Sai 36 0,1V 4 day do 1, = 1, tinh gan ding, 5. Ding eo may nén mot pha Cae hu héng my nén lanh (block ti lanh hoa may diéu hda nhist do) thuong roi vio phén dong co, dae biét 1a cde cugn day quén dong co, Cac cudn day quén od thé bi chap mach hay don mach (R = 0) va dut mach (R = =) hoae chép vd, rd dién va vé nén viée do xde dinh ede gid tr} din frd cla cde cuon day JA nhiing bude dau tién quan trong khi sta chita block Hinh 1.16 bieu dign so dé cudn day cha block mét pha. Dong ea g6m 2 cudn day Cugn day lam viee R va cugn khdi dong S mide song song vio nguén dien xoay chiéu 1 pha. Cugn day lam vige R noi tt dau chung C téi dau R va cugn khdi dong néi ti dau C Wi S. Flote bao ve Mink 1.16. S086 usa diy cies meg én kin (block) hing Danfoss + C~ Common ~ ati chung Re Run = df qusin chase (kim view} S = Start = di cudn a6 (kb ang 15 Khi dat Ohm ké vao dau C va R ta do duge dign trd cugm chay con khi dat vao déu C va $ do duge dién tré cugn dé. Néu dat vao déu R va S ta do duge ting dién trd cugn dé v8 cugn chay vi dé IA mach dién tro méc néi tiép. Tat du 114: Hay xéc dinh céc d4u day cia block Danfoss kiéu 11A do. ky hiéu ghi trén hop dau -dien di bi m& khong doc duce. Cho bist cée 86 ligu trong catalog may © Ry = 8,8 2 ; R, = 12,0 Q ( nhiét 49 25°C) Gidi : Dau tién pha danh ddu cae dau day 1, 2, 3 sau dé tién hanh do dién trd gitta cic dau day va x4e dinh cde dau C, 8, R nhu sau 1. Tim dién tré Jon nat, dau con lai sé 1a ddéu chung, C ; 2, Te C, dau e6 dign tré phé 1A ddu R, con lai la déu S. Trong trugng hop trén thi du dign trd 1 - 2 1a 20,8@ thi diu 3 la C. Ty 3 toi 2 1a 8,8Q thi 2 1a R va déu con lai 1a S va dien tré CS phai la 122 Trong thy té, céc gié tri do khong hoan todn ding nhu da cho trong catalog. Co thé co nhigu Il do : - Cac sé do ed dung sai nhdt dinh ; - Sai sé do cia Ohm ké 5 ~ Nhiét d@ cugn day Iéch khoi nist dé chun cia nha ché tao. Chi ¥ : khi do cfin thao bé rele khéi déng va bao vé ra khdi block. 6. Bing co may nén ba pha Déng co ba pha ding cho mdy nén lanh kin (block) hoac Ue Vt We = nia kin va hé thuéng cé 3 cudn day ¢ stator va duge ky hidu nhu (hinh 1.17) Khi thao vit kep co thé do dign trd cia timg cudn day U, — Uy Vy — Vy W, — Wy. Didn tra cita cdc cugn day phai bang nhau hoge x4p xi bing’ nhau. , . C6 2 each du day cia dong co ba pha JA: SAO va TAM Miah 147. Ky tidu 3 cucn GIAC. Hinh 1.18 gidi thi¢u each dau sao ; trong dé cde dau day — “9 ots dens oo bo pha Uy, Vz" W, duige ndi chung véi nhau, va néu do din ts U,-V, Uz Ye We U, - W, hose Vj,~ W, déu duge dien YY 4 u 4rd Jon gap 2 dign trd cudn day vi . thc t@ cd 2 cuén day mac néi tiép - vakelatt trén mach. Néu dat 1 que do vao dau “ ° chung U,, Vz, W, edn que do kia vaio [2 a“ cde déu U,, VW, ta duge ditn tra 7 * eta timg cusn. Hinh 1.19 gidi thigu céch déu tam id YW gide, trong dé cdc dau day U,-W,, V, -U, va W, -V, duge néi vai nha. Hind 11% Mach cou bank x90. 16 git Néu dat 2 que do Ohm ké vio 2 dau bat ky ta déu duge dien trd : _(R+RR 2 Ro= RoRGR 3 R do mach Aén hop cia 2R néi tiép vai 1 mach R song song, Nhu vay Ry chi bang 3 R, . Khi do dign tré can tun Uz Ve ¥ wtie sai 36 06 thé xy ra, Ade biet a Wie VyUs nhiét do chudn (xem phuong trinh 1.8) Hin 1.19. Moog the bin Game sie A. 1.3. DIEN NANG 1.3.1. Cong va cong sudt dign Cong W cia mot dong dién I di qua dién trd ed dién thé hai dau JA U trong thai gian T duge tinh theo biéu thie : Ws U.I.c, dan vi Ws hoae kWh, (1.15) Cong suat din P ciia ho tieu thu 18 tich cla dién thé U va cubng dé dong dién I Peur, don vi W boac kW (1.16) ‘Theo dink luat Ohm U'= IR e¢ thé xdc dinh P theo I va R nhu sau P= =e aan hoae : P=P.R (1.18) Thi du 115 : Mot bo pha bang bang dién tr m6i ngay lam vige 4 14n, méi ldn 20 phut, dien the 220V va dong dién qua dien trd la 1,54. Hai : a) Cong suat cia bo pha bang 1a bao nhieu ? b) Cong lam vig méi ngay IA bao nhiéu ? Gidi = a) P = UI = 220V.1,5A = s30w b) W = ULT.2 = 330w 4” = 440Wh = 0,44 kWh Thi du 1.16 : Mét dien tré pha bang ed U = 220V vA P 4 100W. Hoi R bang bao nhieu. Gidi : 2 vi Theo phuong trinh (1.17) o6 R = z = ae Ban hay tim cach gidi khée qua tinh T. 17 Thi du 1.17 : Mot dign td pha bang cd cong sudt 1kW 4 dign thé U = 220V. Khi dign thé cut con 210V, cong suat bi sut xuéng bao nhieu ? Gidi + . U2 _ (20v? Theo phuang trinh (1.17) cd - R = 5° he = 48,40 i U2 _ 2i0tv2 Cong suse kai aut the: P = a = EE - ow Nhu vay khi thé biau syt xudng 210V cong suat gidm (1000 - 911) = 89W. 1.3.2, Tén thét cong suat Tram lank khong phai bao gid cing duce dat ngay canh tram cung csp dién. Day dan bao git cing es dien tré, dutmg day cang dai, dien trd cang In, t6n that dign thé tren dugng day cang 1én va tén thit cdng sudt cia may lanh cing cing lén. Tén thét cong sudt Py eo thé xe dink theo biéu thite sau néu dién trd day din méc néi tiép véi ‘ho tiéu thy (may lanh) LE Pua Uy Lagrg (igi Thi du 118: Mot may lanh néi voi tram dién bing duang day déng dai 1 = 150m, tiét dien 5mm. Dong dién do duge la 5A. Hai tén that cOng sudt tran dudng day la bao nhiéu (di va vé) ? Gidi : Le 2. 150m. 52 A2 #8 ~ 56(m/O mm’). 2,5man? Theo tiéu chufin DIN eda CHLB Bite thi téu that diem ép cho phép nhv au : ~ Tu tram dign dén cong te khong qué 0,5% , ~ Ti cong to dén ho tie thy dign khong qué 4%. Xudt phat ti cdc s0 Wieu tren, tiy vao doan duéng kéo day va vat ligu day dan co thé tinh duge ti¢t dign day dan. Thi da hy) P= 56,6W Nhiéu dign tré pha bang duge mc vao dung day bing déng dién thé 220V. Dong dien qua day dén lA 10A. Chiéu dai dutmg day tu cong to dén mdy lanh IA 200m. Hi tier din day Unh toan phai la bao nhiéu dé sut thé khong vugt qué 4%. Gidi : 4% cha 220V la 8,8V it I nén S = Tl 10A 200m. 81mm #8 ~ €Uy~ 56am mm. sav ~ hi sut thé, ho tisu thy dien cing bi sut thé va bi gidm cong sudt. Van dé nay da gidi thigu 3 thi du 1.17, U, ft 18 Thi du 1.20: Mot didn trd pha bang cOng sudt 1500W/220V duge néi day dai 300m bang dong tiét dién 2.5mm? a) HOi cong suat dien td dat duge thye té 1A bao nhiéu ? b) Dién thé sut 18 bao ahi c) Muén duy tri tén that 4% thi tit di Gidi = a) Dién tré cia bo pha bang : Ww 20vy? R= p= Ts00W Dien tré cia dutng day din : day din phai la hao nhieu ? = 32,279 Cong sudt thuc t& dat duge : 32,279 Pe 1500W (7599 409,270) = 1324W 4292 _ b) Uy, = 220V (az90' +3270) = 25,8V Nhu vay, dién thé sut khoang 11,7% trén duong day dan. c) 4% cia 220V la 8,8 V : Re 220V (Ry an270) Giai phuong trinh trén duge : Ry = 1,345 ‘Vist diem: $ l 2.300 _ ~ Ry ~ 56(m/Qmm) . 1,345 — Uy = 88V = 8,0mm? 1.3.3, Higu suat dong co Khi cp dign cho dong ca hoat dong, ta cs thé tink duge cong sudt. ep vao cho dong co la P,. Dong co bign dign nang thanh co nang true quay P) va truyén co nang dé cho may nén lanh. Su bién di dien nang thinh co nang @ déng ca IA ly tudng néu P, = P, (trong thuc té P, ludn lubn nhé hon P,) Mét phén dién nang da bi tén that 6 dong co duGi dang nbiét sinh ra trong cdc cuon day do dién trd Minh £26 "6 i canes 8 ela. chinh cae cudn day va st khong hoan thin chap. Gone aust eign dp. tho dang ea: dong co. TY sO PyP, duigc goi lA higu sudt dong co py — come aui co ain chased tee slog C0; hinh 1.20. Tren méc dong eo luén lun ghi P», Pa = Cong salt tén that dang nbigt = =PL- Pr 19 Vay higu sust dong oo la ty sé giiia cong thu duge va cong cung cap cho dong co : Py n=Be Thi du 1.21: don vi % (1.20) Mot dong co co ghi trén mac JA 1,5 kW. Khi do trén bang dau dién tinh duge (L9 kW. Hei hieu suat dong'co 1a bao nhigu ? Cong sudt tn that la bao nhiéu ? Gidt : Pr _ 1,5kW 1= p> T9kw = 0,799 hay n = 78,9% Py = Py - Py = 1,9 = 1,5kW = 04kW 1.4. TU DIEN VA DIEN DUNG Trong ti lanh va dae bigt may didu hoa nhigt 46 dign 1 pha xoay chiéu dé tang moment khéi dng cho dong co va tang hide sual lam vige cia dong oo block ngudi ta st dung tu dé (tu kich hoae tu khoi dong) va tu ngdm (tu lam viéc). Ngoai ra tu dién con duge sit dung @ cac bo diéu khién he théng Janh. Hinh 1.21. giéi thiéu mét block ti lank voi ta dé. 1.4.1. Dign dung cia ty di¢n ‘Mo hink don gidn nhat cia tu dien gidi thigu trén binh 1.22 1A mot tu dién kiéw tam. Hai tim bang kim loai, 6 gittd IA chat dign moi. Hai tém khong duge tidp xtc vai nhau con chat dién moi cd thé 1a dau, hda chat hoac khong khi Khi ding nguén dién mot chigu dat vao tu, tu sé tich dign va khi ngét nguén dién ra, tu vdn tiép tuc tich dién. Nhu vay tu dien la mot thiét bi cd thé tich den Luong dign ma tu c6 thé tich duge goi la dien dung C cia tu. Dién dung C le dung wong dien ma fu c6 thé tick duce Dien dung C duge tinh theo biéu thie a C=a: donvi Vv Q - dien tich, As ; U - dién thé, V. 20 AS Lp Para oO jing kee ldxocaindp Hunk 1.21. Block Wi tanh eo ty dé (Danloss. Tami lost Hints 1.22. Tu didn kidu im, (1.21) ‘rong ky thuat, dien’ dung eia tu dién thudng nhé hon 1P nhigu lan do dé thuemg si'dung don vi uF (Microfarad), YF = 10-°F nghia la 1 uF bang mot phan trise F. Dien dung cia tu dien cing co thé xée dink duge qua kich thuée hink hoe cia tu : 8s C= Fg (1.22) trong do : £0 = 8,86 x 107"? As/Vm IA hang 56 truong dién + S - tiét dien bé mat tém kim loai, m? ; 4 — khodng cach gita hai tm kim loai, m ; fr ~ bang 86 din moi (cia timg chét dién moi la Ithéc nhaw), 1.4.2. Mach ty dién Trong uhiéu trudng hop ing dung edn phai mde song song hoae n6i tigp cae tu di¢n. Thi du, khi mac song song hai tw dién kich vao block ti lanh sé cAi thién hon diéu kign khéi dong cia déng oo. Giéng nhu d6i vai dien trd, 6 day xet xem dien dung t6ng cha ede mach Adi tip hoae song song cée ty dién duoc tinh toan nhy thé nao, Hinh 1.23 biéu dién mach tu dién song song, D6i vdi mach tu dién méc song song cia n tu ed c= (1.28) Us (1.24) Hinh 1.24 bigu dim mach tu dign mée n6i tigp : an c 4 RH FY =—_> uy uy Uy _—___ —______. Hinh 1.24. Mach ty ditn mic si gp, DGi voi mach tu dién méc n6i tiép cia n tu os : toiiia tatat 1.25) U=U,+U,4.. (1.26) 21 D6i voi mach ty dién mée nOi tip, di¢n dung tng lun Iudn bé hon dién dung cia tu dign bé_nbét. Thi du 1.22 : Mot tu bich 40/F bi hong phai thay thé nbung chi cd 3 tu khéc nhau vii ede dign dung 75uF, 50uF va 10uF, CAn phai ddu cée tu dé nhu thé nao dé thay duoc tu kich héng. . TSU) S0KF Gidi : : 4 " Cée tu duge mae nhu hinh 1.25 Ta mach nGi tiép 754K va 50uF od : 10nF 1.1, T = T5pF * 50uF 0p C= 30 ~ ‘Ta mach song song 30uF va 10uF o6 : 1OuF C=C +, = 80 + 10 = 40uP Hinks 1.25 1.4.3. Tinh chat tich dign va phéng dign cia tu Nhu da trinh bay, khi mae tu dién vao nguén dién mét chiéu, tu sé tich dién 6 day ta di siu tim hiéu tinh chat tich va phong dign phu thude thdi gian nh thé nao Hinh 1.26 biéu dién thi nghiém vé tinh chét tich va phong dién cia tu. ich aien, as va Phong dien vf * Kai thie qué tinh tich dig Minh 1.26, Mach Ui ngti Minh, 1.27. Blige iGo din thE Ovi eumg BO |, tich vie phing den eta ty cl tW theo thd plan trong qua tinh tich ien Trong mach didn duge lap thém mot dien tro RO thoi diém ddng mach tich dign, dian thé qua ty cbn bing khong Ue = OV, sau dé dfin déin tang lén dén dien the U eda nguén : Uc = Uc me = U. Nguge lai dang 4 thi diém dong mach dong dign T dat Tnx = U/R sau dé gidm din dén 0, Day cfing 1a théi diém két Unde qué trink tich dign cia ty (hinh 1.27), Céc duong bi6n thién cia Ue va Te 1a ham imi. © thyi diém dong mach tich dign, fo = Jinin, tu dign mang tinh chét ea mot dong doan mach va 8 thai diém ket thie tieh dian Ic = 0, tu dign mang tinh chat cla mot dign tré vo cing lon. : . Neguge lai kbi phéng ign, dign thé cfia tu Ue giam din dén 0 va Te = Inu = UR sau dé cing gidm dan dén 0 (hinh 1.28). 22 Cac bién thién Ur va Te od thé duoc - biéu dién qua cae’ quan he sau day + Ucle . a) Qué trinh tich dién : Useu: (27 (1.28) Ine (1.29) inh 1.28, Bide tho, vi theo (hk gian ete te (1.30) trang quit itinh Phéng sim trong do I Uy etting 0 va dién thé cha tu tai thoi éiém T ; U dign thé cia nguén, V ; c tu dien ; R T dién tré, 2 ; thoi gian, s 5 VA 1, hang s6 thoi gian 7, = R.C don weap asi) e co 86 logarit ty nhién (36 Buler). Thi du 1.23 : Sau thoi gian a) T= 17, va b) 7 = Gr, dign thé tu dién dat bao nhiéu phan tram dign thé nguén ? Giai = Ue =a 4 ayeicee= 1'- e7) = 0,632 hay 63% Ue _ St bine > = 5 = 0,9933 hay 99% Nhu vay sau thoi gian T= 5t ty duce tich dign dén 99% va eo thé coi la da tich day ‘Thi du 1.24: . Sau thai gian bao nhieu, dign thé phong dign cdn 50%. Gidi,: U,=Ue% WU, = 05U nen: OSU = Ue‘, x hay 0.5 = 67%, “lay logarit : ns = - = T ~ Ty-(~ 0,698) = 0,693, Vay saa thai gian : 7 = 0,937, thi dign the ha xuéng con 60%. 23 1.5. TINH CHAT TY CUA DONG DIEN Tinh chat ti cla dong di¢n duoc sit dung nhiéu trong tu dong hoa hé théng lank nh van dién ti, role khdi dong céc loai, cdc co cu diéu chinh nang suat lanh. 15.1 Tinh chat co ban cia nam cham Mot thoi nam cham luén phat ra tit trugng. Theo quy ude, ti trudng di ra tir cite Bac (North) va di vao eve Nam (South), tit truéng di trong iong nam cham ti eve Nam d&n cue Béc va tit tru’ng la khép kin. Hinh 1.29 mo ta tit trudng eiia mot nam cham vinh citu = Wily NS Nam cham vinh cou - Nit . ap bp Hink 1.2%, Tid nding cis mdt nam cham vink elt, Hink 1.30 8) Bhde eve mit mbar; b) eding cue dy nbs ‘Néu dat hai nam:cham vinh ot gu diamagnetic citu vao canh nhau thi hai ddu khdc cuc htt nhau va hai déu — eimg cuc day nhau, digu do 06 thé gidi thich bang ti trugng cia ching (h.1.30) a Cae vat ligu khée nhau dat Vat gu paramagnetic gitta tin trugmg co anh hudng hac nhau téi ty trudng, Tay +E theo anh huéng ngudi ta phan ra cée loai vat ligu : = ~ Diamagnetic (thi dy déng, py chi...) lam yéu tit trudng ; ‘Vat figu'terromagnetic ~ Paramagnetic (thi du kem, nhom...) lam manh tt truing = khong dang ké. ~ Ferromagnetic (thi du sdt, ° — aiken 2 Jam manh ti trugng — ¢) ‘ati leromagnot tbe Trong ky thuat diéu khién cin tao ra céc khong gian khong onou ed tit trudng hay khong gian chén eng io ti trugng. Khéng gian do phai co v6 bing vat li¢u ferromagnetic Z_ i (inh 1.31) Hinks 1 2) siomusnetic ;—b) paramagnetic ; “ue ©) ferromagnetic; d) chin vil uvéing bling v6 ferramgnetic, 24 1.5.2, Cudn cam Day dn Co thé tao ra mat tit trutng ging het, nhw mét nam cham vinh citu nhd mét cusn mane day dan dien (cugn day dé thubng duce goi la cugn cm) dya trén nguyén ly dién trudng dirs Ky hig cla dang dién. Chung quanh bat ky mot day dan dien nao cd dang dién chay qua déu co tit truéng. Chigu cia ti trugmg vA hung cia dang di¢n tring vdi chigu quay va huéng chuyén dong ofa vit phai hinh 1.32). Khi cuén nhiéu vong day dfn (ed phi son cach dién} chung quanh médt ldi thép thinh 1.83) va cho dong dign chay qua ta tao duce mot chi tiét gidng nh nam cham nhung co dac diém khi ngat dong dién thi I6i sft mat tix tink. Ap dung dac tinh nay cla cudn day ngudi ta ché tao van dién tl dé ty dong déng mé qua tiép diém dien thé hoac dé ché tao role tu dong khOng ché, diéu chinh vA bao vé cac thiét bj lank. Hinh 1.34 gidt thieu mot role bao ve hoac khdi dong kigu thutmg déng hodc thiéng ngét nho mt cugn day, mot thanh din bay va tiép diém. Khi co dong dien di qua, cuén day sinh tit trudng, loi sét Khuéch dai tu trugng hut thanh don bay tic dong dong tigp diém 13, 14 dé khéi dong mot co cu nao dé hoac ngat usp diém 21 ~ 22 ela cudn day Khéi dong trong block Ién ding role khéi dong kiéu dién Ap. Thanh don bay jg Hiting tit truing Hon 132. tung dang cin. ky higa vi Inving ir eu 21 sgh Ree Tamang Day cin Loi st quanh day din quén quant (oi st Tip diém Thuiag ma Thutng dong Hinks 1.34. Nyayon, Ge rose ang, co) Hie Haken mi 13 — 14 vit Ihwing dong 21 - 22 Miah 1.28. Vit truiing clu mgt axon day 66 dige. clay gus, Cuing dp ti trudng eta mot cudn day duge ” bigu didn bang dign cam L don vi V&A = H » (Henry). Mot cudn day c6 nhiéu vong day qun (quanh mot Ii sat), Cugn day o¢ itn tro Ohm rieng do dé cuén day khong phai ed dién cém a thudn tay song do dién tré Ohm rat nhéd so voi dign cam nén co thé bo qua (hinh 1.35). Hinks 1.85, a, 0) Ky higu mét ign chm ; ©) Mach phan tich cls 1 cute uay. 25 1.5.3. Tinh chat d6ng ngit ca cudn day Giéng nhu da nghién edu voi tu dién, tinh chat dong ngét cla mot cugn day cing ‘B6ng B -cdn ed nhimg luu ¥ nhét dinh. Hinb 1.36 4 gigi thigu so d6 thi nghigm. 1 Khi déng mach dign, trong cugn day =U Nod | L xust hign nhtng ti trudng ting dan véi dong dign, sy bién thién nay cting theo ham mi. Ngwoe lai dign 4p giam din tit din ap nguén xuéng dién ap do dién tré thudn Ohm Fink 1.36, S686. ini nghigm tink chit ing, sinh ra, Khi ngét mach, tir trugng ela cuba igi cag iy day cing gidm din cing voi cudng 6 dong - dign (hink 1.37). Dac biet can Iw y 1A & cugn day khi ng&t sinh ra mé6t dign ap tang vot rét nguy hiém cho céc chi tiét lp cing nén edn ¢6 bien phap bao vé dac biét 1.6, CO $6 DIEN XOAY CHTHU Hau nhu toin bo cdc thiét bi lanh va diéu hoa khong khi ding dién déu str dung { / dong dién xoay chiéu 1 pha hoae 3 pha hinh V4 sin, Dong dign hinh sin 14 dong dién xoay / Penge ting sat chiéu bién d6i theo hink sin. L6cl. Cée dai Iugng co ban Hinks 1.57. Vinb ebft dong va mgt cue dys Tri s6 dong dign vA dign ap tai thai diém 7 goi 1A tri <6'tde thoi va duge bidu dién duéi dang biéu thie todn hoc 1a (hin 1.38). =i, o8inwt eed trong 46 i - dong tiie thai tai thoi didm 7 ; u- din ap te thoi tai thoi diém ¢ ; Fnne Uae ~ GORE dien va diem 4p ote dai (@ bign > Kin nba) ; T - thai gian kéo dai mot chu ky, 3 5 f- téns6.: f= WT, don vi Lis hoac Hz (Hertz) Mink 1.38, Cae dai ugg e6 bin ola dong dign finn sin. 26 roeMNeAT Thi du 1.25; Mot dong din xoay chiéu trong 10 giay dém duge 500 che ki. fei tan 86 dong dién la bao nhieu.? Gidi ; 1.6.2. Cong suat cia ding dién hinh sin Xét tutng hap t6ng quit, mach didn ed thé gém nhiéu nhdnh ket hop dien tra fhadn, dién cam cca cugn day va tu dien RL, C thiah 1,39), khi biét dong dién I, dien 4) Cong sudt higu dung P Cong suit hieu dung P 1A cong sust trung binh i trong mot chu ky : P=U.L.cosp, don o§ W (1.82) u L e Cong suat higu dung P od thé duac tinh bang tng cong suat higu dung trén cdc dign trd cla cdc nhanh cia mach di¢n ; Hin 139. Mach dign wing quét RL, Co P= SR.7 (1.83) trong dé : Ry, J; 1A dign tro va dong dién cia nhaénh thi i Cong suat higu dung P dac trimg cho hién tuang bign déi dien nang sang co nang, nhigt nang 4) Cong suit phan khang Q Dé dac trung cho cutmg 43 qué trinh trao déi nang lugng dién t& tru’mg, trong tinh ton ngudi ta dua ta khdi niéim cong suat Phan khang (trong mot 36 tai ligu goi 1a cong suat ma) Q. “ Q=r.x X : dién khang Q=U.I.sinp, don vi VAR 3a) Cong suét phan khéng od thé duce tinh bing tng cong suét phan khéing cia dien cam va dién dung cia mach dién Qa A +A = DR + DX (2.85) fron dd: X},, Xey Tj Wn Lot 1A cém khang, dung khang va dong dién cia nhanh thi i ¢) Cong sudt bigu kién § Cong suat biéu kién con duge goi IA cong suat toan phan. Nhan xét bigu thie trén ta thay cong suat hiéu dung P bang céng sudt biéu kién S va dat cuc dai khi cosp = 1, Vay $ phat biéu kd nang cia thiét bi. Trén cde may phat dién, may bién dp ngudi ta ghi cong sudt bigu kién dinh mic ctla ching ZO Quan he gita 8, P va Q duge bidu dién bang cae canh cia mot tam gidc vudng theo dinh ly Pitago P24+Q2 voi S la canh huyén con P va Q La hai ink M40. Quan be aida cong canh géc vudng think 1.40). §, P va Q od cing thy Hine pis Bling vi Hey P P= W160 nguyén nén dé dé phan biet ngudi ta cho cdc don vi sie khac nhau P la W, Q 1A VAR va § la VA. Yue, Thi du 1.26 Mot quat hudng truc co ede thong 96 kf thugt sau do nha ché tao cung cap : Dien 4p : U = 220 W/50 Hz Cong suat : 0,28 kW Dong dign : 1,7 A. Xae dink : a) Cong suat biéw kigh S ; b) He 56 cos p ; ¢) Cong sudt phan khang Q ; d) Dign ted bigu kién Z ; e) Dien tra thuc R : f) Cam khang X,. Gidi : Mach phan tich cia mot déng oo co thé biéu dién nhy hinb 1.35¢. a) $ = UL = 220V.1,7A = 374VA P _ 280 b) cosp = g = 34g = 0.75 ©) @ = VSP? = Va74? 280? = 247,9VAR 2200 d)Z= T = Taq = 848 ) R = Z.cosp = 129,42.0,75 = 97,050 ox, =V¥2-R = 129,48 — 97,05 = 85,62. Thi du 1.27 : Cho bist dé thi céc duéng dae tinh cha block (may nén kin) cia hang L’Unite Hermetique. Hay xac dinh hé s0 cosp cho cac ché dé lam viée khie nhau (xem hinh 1.41). a) t, = HBC, ty = +60°C b) t, = OC, ty = 450°C e) t, = — 10°C, ty= 40°C, Gidi : a) Déu tién ta déng dudng vudng géc voi truc hoanh tai t, = +15°C cho cat cdc duiing D (cho ty = +60°C). Ti cde didm c&t ding ngang ta duge (tit duéi len) : Q, = 1876W 28 Se vay Hink 1.41. Xie dinh ché dQ lam vige cits my nén_trém catalog dc Vinh my ncn cia nha ché tao. b) Cang thao tac gidng a) v6i to = 0°C, th = +50°C (dudng cong B) cd Q, = 1240 W P = 585 W T =.3,03 A P 585 Vay oop = T= aap gaa = 088 ©) Thao tae tuong ty nhu a) vdi t,, = -10°C, ty = 40°C (duang cong A) cs Q, = 975 W; P = 484W; 1 = 2684, 29 P 484 Vay : comp = Ty = aap ape = O82 Nhgn xét : 6 ché do lam vige cd nhigt do sOi va nhigt-do ngung tu cao thl méy nén lanh ¢6 cos g cao han so v6i ch dO lam viéc co nhi6t dO sdi va nhiét dO ngung tu thép. Thi du 1.28: Hay xéc dinh cosp cha méy nén lanh cia hing DWM Copeland & céc ché do lam vige : a) ta = + 10°C, tk = 460°C ; b) to = -5°C, te = + 45°C; c) ta = -2°C, tx= + 30°C. Copetaweic’ DWM COPELAND’ Lag Bre BET ine inh 1.42. Catalog cic dic'tinh may nén lash Copeland. 30 aoTuNeRT Cho biét bang céc dac tinh (catalog cia nha ché tao) (hinh 1.42). Ky higu may nén DCRD 1-0200-PFJ moi chat R22 Copeland. Gidi = a) Voi t, = +10°C, ty =460°C tra bang dac tinh may nén cd : Q, = 5730 W P 2280 W T= 107A P 2280 Vay + cose = Ty 320.10,7 = 997 b) Voi t, = °C, ty = 445°C od Q, = 3680 W P = 1610 W T= 7,81 A P 1610 Vay: eos = yy = goo Tar O° c) Vi t, = -20°C, ty = 430°C ed Q, = 1840 W P = 1100 W T=5,7A 1100 Vay cos = 355-57 = 0,88 Nhon xet : Gieng nhu thi du 1.27 voi cimg At = tk - to = 50K khi nbiét 0 tx va to cing cao thi cosp cing cao. Mét nhan xét khac 1A nang sudt lank eiing cng lon. 1.6.3, Nang cao hé si cong sudt cose ‘Trong biéu thuc cong sudt hitu dung P = Uleosp, cosp duge coi 1a he $6 cong suat. He s6 cosp Ya chi tieu kf thuat quan trong, od ¥ nghla rét 1én vé kinh ¢6. Nang cao hé 36 cosp sé tang duce kha nang stt dung cong sudt nguén. Thi du, mét méy phat dign cd cong sudt 100 kVA néu cosp = 0,7, cong sudt dinh mite phat ra Pom = Sam-cosp = 70KW. Na nang duge cosp lén 0,9, cong suét dink mic phat ra sé 1a 90 kW. Nhu vay 16 rang si dung thigt bj cd Igi hon nhiéu. Mat khdc, néu edn mot cOng sudt P nhét dinb trén dudng day mot pha thi dong dién tren duong day 96 1a : —P Tos p Néu cosp l6n, I s€ nhd, gidm duce tiét dign day din va tén hao dién nang tren duung day cing gidm. I Fink 1.43, NOi ty diem song sone dé ing cos. ‘Prong hau hét cée may va thiét bi lank, cde phy tai dim déu od tinh chat dign cam nén coap thép. DE nang cao cosp o¢ thé ding tu dién néi song song véi tai (hin 1.43) 31 Khi chia e6 bi (cha ed nbénh ty dign) dong dién tren dung day J bang dong dign qua tai I, he s6 cong tL sudt ela mach la cosp, cha tai. Khi cé bit (co nhanh ty didn}, dong dién trén duing day 1 la : e+ Hinh 1.44 biéu dién dong dien téng hop 1 trén dutng day giam vA cosp ting In : 1< 1, p<, va cos p > cosp, Vi cong sust hiéu dung P cia tAi khong déi, nén cong sudt phan khang eda mach 1A Mn 14g, Deg, eng = Lite chua bir, chi cd cong sudt phan khang Q, cua tai: Q, = Pap, 37 - Lic ed bi, hé sé céng sudt 1A coap = . Q = Pep (4.88) Do Q = Q@, +Q, nen: Q = @ — Q = Piap — Ptep, = Piige— tery) (1.89) Mat khac céng sudt Q, cua tu duge tinh theo biéu thic Q. = - Ud, = - UL Und = = Got (1.40) Ti (1.39) vA (140) e6 thé tinh duige di¢n dung cén thiét eta tu : = 2 an - wn = aay oU? 2af UP . Thi du 1.29 > Mot block may diéu hda c6 thong s6 ky thuat - Dong dien I = 6 A, ~ Cong suat P = 1000 W - Dien 4p U = 220V/50 Hz H6i cong suat phin khang tu bi 14 bao nhiéu dé od thé dat cosp = 0,95 va dign dung cha tu phai la bao nhieu ? Dong dién sau khi mac mach bi 1a bao nhiéu ? Gidi : _ 2 _ _lo00w coSe1 = TT ~ Be0V 6A 0,758 py = 40,71 > tgp, = 0,8605 cosp = 0,95 > p = 18,2? -» tap = 0,3288 Q. = Pttgpy- tgp ) = 1000(0,8605 - 0,9288) = 531,7VAR 531,7 = yn 0 ooo > 35.10°F = 35e PF ot, 32 Nhw vay phai néi vao mach bi mot tu dien ed dign dung 85uF song song véi block dé dat cosp = 0,95. P 1000 = soe ee = 178A 1 = Tocsp 7 220.095 ~ Dong dién thye tf tren dudng day gidm ti 6A xudng 4,78A sau khi mac mach bit ty dign. Trong ky thuat edn phai thiét ké mach bi sao cho cosp dat tir 0,90 dén 0,95 (khong can dat dén 1), va phai dac biét Iu ¥ khong duge gay ra trang thai qua bit nghia a Qe lon han Q: (cosp = 1 khi Qe = Q 5 cosp = 0,90 + 0,95 Khi Qe < Qi), Trang thai qué bi dén dén sv tang dién 4p qué mee binh thutng trong luai dign, cd thé gay ra héng hée hoe phé hiy cdc ho tiéu thu dign tren lu6i. Nhu vi du 1.27 va 1.28 da gidi thigu, khi h@ théng lanh lam vige 6 ché do nit dd cao, hé s6 cosp dat cao va khi lam viée 6 ché 46 nhiét dO thap thi cosp cing thap. He s6 cosp thay déi theo ché do lam vide do dé 4 méi ché do lam vige ta phai tinh toan mach bi khéc nhau, Khi thay déi ché dQ hoac cho may lanh kam vig d mot d8i nhiét do nao dé, nhat thist phai tinh todn kiém tra lai xem mach bi ed bi qué bit hay khong. Theo diéu kien van hanh hé théng lanh, nguti ta phan ra: - Nhénh bi vieng - Nhanh bir cum ~- Nhanh bi trung tam Khi noi vé nhanh bit riéng co thé hiéu la nhank ba riéng cho timg dong co. Nhaénh ba cum IA nhanh bi cho cd mot cum nhiéu dong cv va nbanh bi truag tam 1a nhanh bi cho cd mét trung tam may lanh khi cd trung tam nay déng thdi hoat dong hoac néu hoat dong khong déng thi, theo tig ph4n c6ng suat thi co bo diéu chinh nhanh ba rieng. : ‘Met may lanh mA ede dong co quat dan bay hoi hoat dong khéng déng thai Iie dong, lic ngdt thi nén st dung nhanh bi riéng nhung d6i voi mot tram lanh hode tram ign hoa khong khi trong tam thi nhanh bir trung tam ed wu diém hon, 1.7. CGO SG DIEN XOAY CHIEU BA PHA Cac may va thiét bj lanh cd trung tré lén déu str dung dong dign ba pha lam ngudn dong Ive cho méy nén, quat gid, bom, cde bd x bang... O day nguti ta cn nhde dén each dau "sao" hoac céch d4u "tam gide". Dong khdi dong vA han ché dong khdi dong ca dng co may nén lanh cang 1a van dé rat quan trong. Trude khi di vao cée vin dé ev thé trén edn phai nhdc lai co sé dign xoay chigu ba pha. L7.1. Cae dai lvgng co ban Ging nhi dong dién hinh sin, dong dién xoay chiéu ba pha gém 3 dién ap hinh sin Iéch nhau mot géc 120°, téin s6 50Hz, Hinh 145 mo ta dong dién xoay chiéu ba pha. DE sn xudt ra dong dién xoay chiéu ba pha ta cé thé hinh dung ra ba may phat dién xoay chiéu hinh sin ch pha nhau 120° va cé mét déu chung trung tinh. ZroTUN 33 Cée diém nguén Li, L2 va LS thudng duce goi la "Pha’. Diém N due goi la déu trung tink, TH m6i pha va dau trung tinh xudt hign cée dién ép Ul, U2 va U3 nbit bigu dién trén hinh 1.45 va déu bang 220V. ay fe aoe 120? wie 20 |-—— eo. Hink 148: 9) 86 eh dong, n xoay cig ba phe: ing ign xewy chigu ba pha (G-Genersion) Gitta cde pha, thi dy Ll va L2 ; L2 va L3; L3 va Li cing xudt hien cdc dign Ap, cde dién Ap nay duoc goi la dign dp day ngoai : Ur, Urs va Usi (hinh 1.46). Phi du, d& tinh dién 4p Uiz, tt diém N od thé ha duong vudng géc xu6ng canh LI = L2, ta duge tam gide vudng v6i canh Un va Uj2/2 lam thank gée 30°, do dé : Uy, = Upa(eosd0) 2 = UyyvS Do Uy = 220V nén Uj = 220V.¥S = 381,05V ~ 380V Nhu vay dien dp day ngoti (gita hai doy néng) bing 980 V. rid 380 Hink 1.46, Cie lox) ign Ap gol (aide ap oy), Mink 1.47. Biéu o's, phu i ig bw pha 20V va AKOYA dhty Un, ‘Prong so 46 mach dign ba pha v6i 4 day din cae pha duge biéu din bing dutng nét lién con day trung tinh N duge biéu dién bang dung nét dit et 1 nét dai 1 nét ngin néi tiép’(hinh 1.47). Céc phy tai ba pha 220V duge ndi tir cdc pha dén day trung tinh N. Con cde phy ti ba pha 380V duge néi gitta cde pha voi nhau ma khong déu vao day trung tinh N, 34 zoe 1.7.2. Dién tré thuan véi dong dign ba pha ‘Trong ky thuat lanh, cde dién ud phd bang céng sudt lon thing sit dung nhw céc dign tré thudn véi dong dign xoay chiéu ba pha mde hinh sao hose hinh tam gidc. 4) Miée hink sao Hinh 1.48 gidi thieu cach mae hinh sao dién tra pha bang v80 luéi ba pha xoay chiéu. Khi ede R bang nhaw, aguai ta goi la tai adi xing eda ludi dign ba pha xoay chiéu, Khi de eae dong dién cha phy Lai ir bang nhau va diéu dp Up cing bang nhau. Cac dai ivong ghi tren hinh 1.48 dugc xac dink Font sa 3 ann fs i . LU = Dit ip gilts eke ph nhu sau : J). > Dion ip gid phi va diy sung tinh N Us UWS (142) = Ding dite un wie pha 1, = Dong dien qua & I=h (1.43) fg © Bung ign nung ety teary tin, U P= BPp = 8Up Ip = 8 yg P= UNS (1.44) Iy = 0 (1.45) Dong dien trong day trung tinh bang 0 khi cd tai d6i xing Thi du 1.30 : Mot dién tré phé -bang cong sudt 6kW duce mc hinh sao vaio lu6i dién 3 pha 380/220V. Xée dink : a) Dang di¢n b) Dién trd eta 1 thanh dot, Gidi : P__ A000 a Pa UIVG + 1s coy = AME = gia P 6000 ‘b) PL= y= gy = 2000w uz 2 = =f = Gr R= 5 = “go00 = 2422 r b) Nhivng hong hoc déi vii phy tdi dién mile hink suo Nhiing héng héc co thé xAy ra la ~ Mat. pha do chay edu chi - Mat phu tai do chay dign tré hoac phu tai Ngoai ra nén luu ¥ 1a day trung tinh N co ni vio cée phy tdi hay khong ? Trong ce trutmg hop nay cong suat con lai bao nhiéu ? 35 1. Mat I pho cé N think 1.49) ‘Thi du, mat pha Li ta thay con 2 dién trv néi vao Lio R dién Ap 220V nén cong sudt P’ cdn lai 2/3 cong sudt tong : N R 2 R =2 12 Pis2Py =P a 2, Mét I pha khong néi N th. 1.80) Khi mat Li, mot R bi vo higu héa con 2 dign tro néi tiép tir L2 dén L3 vay = Mink 1.49. Mat phi LAL e6 N, 2 os Ps soe = dP : Cong su&t cdn lai 1/2 céng u R aust tng, R Tuong ty od thé tinh ton déi véi trusng hop : x - Mat 2 pha L1 va L2 ed néi N cong sudt con lai 3 1/3, cong suat téng-; - Mat 2 pha Li va L2 khong ndi N cong sudt con igi bang 0. ©) Mic hink tam gide Fink 3.50, Met ph Li khong nd N Hinh 1.51 biéu dién cach mac hinh tam giée phu tai dién vao mang ba pha, Day trung tinh khéng duoc n6j vao. Cac dai ivgng co ban U=U; 46} T= Ip.ve (1.47) P = 3Pp = BUplp = U. LYS (1.48) Thi du 131: Mét bo pha bang dién tré téng cong sudt 6kW duge méc vao dong dién ba pha 380/220V. Kae dinh a. Dong dién b. Dién tro oda 1 thanh dot. Gidi : P 6000w a) P= U.1.V8 vay = Gy = geov ye 7 SA b) sooow = 2000W UB _ wave R22 P, ~ 2000w ~ (ign tré cha thi dy nay Wn hon hin @ thi dy 1.90 14 24,20 chinh vi vay néw b6 phé bang nay chuyén sang dfu hinh sao cng sudt chi cdn 1/8 va nguge lai néu ldy bG du sao R = 24,20 dau sang A thi cong sudt tang gap 3 tan, Cac ban hay tu ching minh) 36 LI, hai pha LI va 12) hoge mat dien tré (chay hoke ait mach mot hote 2 dien td), ta” £0 thé phan tich vA tinh duce cong sudt cn tai ciia phu tai, 6 day khong dé cap tip. 4) Hinh sa0 - by Hinh tam gige Hink 1.51. Doog 02 miy née aie vio bali en 3 pha. 8) Hidh soo ; 6) Hin tam gide MOt 86 dai Iwong co ban xéc dink nhw sau : Cong suat thuc eta dong co: P = Ulcosp.¥3 (1.49) Cong suat phan khang Q = Ulsinp ys (1.50) Cong suat biéu kien - $s ULV asp Cae dink Iuat va cong thie hie xem phn 1.71 va 72. Thi du 1.32 : Mot may nén lank dong co ba pha MT 126 HU cia hang Maneurop iam viée & ché 8 nbigt 49 bay hoi O°C, niet do ngung ty 40°C. Hay xac dinh he 6 cong suat cosp va cong sudt phan khang. Gidi : Ti 46 thi dao tinh (catalog) cia may nén MTL2SHU (hinh 1 52), dong duong t, = 0°C vuong g6e vol truc hodnh len gep fe dudng cong ty = + 40°C ta doc duge ; Nang suat lanh Q. = 28.000W Cong sudt tigu ton = P = 8.2kW Dang dién T= 138A 37 See 2a 8 ink 1.52. Dc tinh mig nen MYL2SHUL hing Maneurap (catalog eb etes che oan). Ti biéu thite (1.49) ta cd : =P e820 a a9 oo = Tvs ~ 380.138.ya ~ > TY cosp = 0,903 + y = 25,44° + sing = 0,43 Thoo (1.50) ed ; Q = U.L.sing .¥3 = 380.13,80,43.¥3 = 3900VAR ‘Thong thutng, mot dong ca dién e6 thé déu sao hose tam gide vao mang ty theo thong 86 ghi trén biéu nhan dong co. Thi dy trén nhan dong co ghi dién ap 380/220V thi chi duge d&u sao vao mang 380 V con dign 4p qua céc cuén day phu tai chi duge 220V mA thoi, Néu trén nhén ghi 660/380V thi mdi duge dau tam gide vao nguén 380V khi dé dien ap qua cugn day phy tai 1a $80V hode dau sao vao nguén 66OV, va dién ap qua cugn day phy tai vin chi 1A 880V. Hinh 1.53 gidi thigu su dé dau day hinh sao va hinh tam gide trén 6 déu day dong co. Dong co g6m 3 cudn day véi 6 dau day U1 - U2; V1 - V2 va Wi - W2. Néu dau hink sao L1, L2, L8 lan lugt v6i U1, V1, WI con cde 38 Mand 152 SA G6 Si diy Hind sao vi bin am yo Un Bu dy cts dmg co 1.7.4. Tén that dign ap va tén that cong sudt trén ludi dign xoay chiéu Nhu da de cap 3 phan tren, day din e6 dién-ird riéng va vi vay 6 tén that dion ap va cong sudt trén day dAn tir 6 hink sin mot pha chiéu dai day dén , g dién ba pha chi can tinh chiéu dai mot duimg tt nguén vu, = gop 1 , % (1.52) Tén that cong suat eta dong dién xoay chiéu - 1 pe . Py = 3 1.53) °K. Weosp)2 (158) Tén that dien dp ludn lay tren dién ap ciia phu tal dign cdn tén that cong sudt luén tinh theo dién dp day. Thi du 1.33 May nén MTIG0HW cia hang Maneurop lam viée 6 nhiét 40 #01 t, do ngung tu ty = 450°C. May nén duge mée hi Ong tiét dion 2.5mm? véi chiéu dai 50m ti n, a. Tén that dien 4p tran day dan , b. Tén that cong sudt cia déng co. Cho bist catalog may nén (hinh 1.54) Gigi -5°C va nhiét inh sa0 vio luéi di¢n 380/220V bang day guén di¢n dén may néu, Hay xéc dinh Dong dung t, = -5°C gap cde dudng ty = 60°C va doe due ; Q, = 24.000 W P= 10,8 kW T= 186A 39 Hink 1.54. Catalog miy nén MTI6OHW eta Mancurop. eng ayes 800, W Mey lr 2 coop = U.1.Ve 380V.186AvS L.1,cosp _ _ 50m.18,6A..0,882 v, - meee = 586V a #8 56(m/Q mm?) .2,5mm (ly chudn theo dign 4p phu tai Up = 220V). 1. pe v) Pe ees y #.A . U(cos yp)? 50m . (L0800W)* = ee 370,8W. ~ 56(m/Qmm?) . 2.5mm? . (380V)? . (0,882)* 40 1.8. TRUYEN DONG DIEN TRONG KY THUAT LANH 1.8.1, Téc dé yong quay, moment quay va cing sudt Trong ky thuat lank chi yéu sit dung dong eo di bo mot hoge ba pha. Truc quay cta dong co gin tren rotor chinh la chi tiét truyén dong Ite dé may'nén lam viee, Riéng déi voi ky thugt lanh, ngodi tée 6 vong quay. céng sudt dang co thi moment quay cing la thong 36 quan treng vi khéi dong may nén lanh kha nang Vong quay n né vA ddi héi moment khéi dong 16n. Moment quay Thin hin tde dung + duoc dink nghia Ia tich cia tye tae dong lén mét diém niu trén chu vi cia true dong ea (hinh 1,55). True dng ot Lue Moment = Ive x cénh tay fon Hink 1.55. Trayén Wye cia true ding 63 M = Fr, don vi Nm asa Cong suét P cha dong co duoc tinh bing cong W chia cho thdi gian thue hién T w w p =~, aon vi W thay >) (1.55) ‘Thai gian thye hin t xéc dinh theo biéu thite = tT=-,dnvis a trong dé : n ~ tée do vong quay don vi vgis Thi du: n = 1440 vgiph déi ra la 1440/60 = 24 vels P = Wa = Fsn = FiQe).n = M2an Nhung P=U7R=PR (1.56) Nén es thé rit ra : Moment cia mét dong co ty 1g thuan véi binh phuong dién ap hoe binh phuong dong dién. Day la co sé 48 lam cho may nén khéi dong tdt. Thi du 1.34: . Mot dong co may nén voi s6 vong quay n = 1440 vg/ph od moment M = 10Nm (Newtonmet). Cong suét cia true la bao nhigu ? Gidi n = 1440vgiph = 1440/60 = 24ve/s P= M.2v.n = 10Nm. 22.2472 = 1508W = 1,54W 1.8.2. Dong co mot pha trong block may nén lanh Do dong dign xoay cbiéu 1 pha chay trong cudn day quan stato khong tao duce moment quay nén rotor khéng ty quay due. Dé tao ra moment khdi dong cho dong co quay ngudi ta bé tri thém mét cugn day dong lam léch pha dong dign tao moment quay aL

You might also like