Professional Documents
Culture Documents
11.SINIF ELEŞTİRİünitesiÖZET23-24
11.SINIF ELEŞTİRİünitesiÖZET23-24
(tenkit) denir.
Bir edebî eserin gerçek değerini ortaya çıkarmak, kusurlarını veya önemini belirlemek için yazılan eleştiriler ise edebiyat
Eleştirmenin kendi eleştirisini yaparak ortaya koyduğu esere öz eleştiri (otokritik) denir
ÖZELLİKLERİ:
Eleştirmen; eleştireceği eser ile ilgili alanında bilgi birikimine sahip olmalı, eseri meydana getiren estetik ve düşünce
Eleştirmen; eleştireceği eserin üslubunu (biçemini), dilini, konusunu, gözlemlerini, düşünce hatalarını irdelemelidir.
Eserin eksik yönlerini belirlemelidir. Böylece eserin yazarı hatalarını görüp sanatını geliştirecektir.
Eleştirmen, eleştiri yaparken nesnel davranmalıdır ancak kendi duygularını, düşüncelerini aktarırken öznel ifadelerden
kaçınması zordur.
Eleştirmen; yazılarında daha çok açıklayıcı, tartışmacı ve kanıtlayıcı anlatım biçimlerini kullanmayı tercih eder.
ELEŞTİRİ ÇEŞİTLERİ
A. Yazarın Tutumuna Göre Eleştiri:
1. Öznel (İzlenimsel) Eleştiri: Edebî eserlerin okur üzerindeki izlenimlerinden hareketle yapılan eleştiri türüdür. Anatole France tarafından ilkeleri belirlenen
izlenimsel eleştiride eleştirmenin kişisel yargıları fazladır. Nurullah Ataç bu türde yazmıştır.
2. Nesnel (Bilimsel) Eleştiri: Edebî eserlerin üslubunu, dilini, konusunu nesnel bir biçimde eleştiren türdür. Bilimsel eleştiride eserler, ölçütlerle değerlendirilir.
Kişisel yargılara yer verilmez. Kaynak olarak bilimsel araştırmalara başvurulur.
1. Esere Dönük Eleştiri: Adından da anlaşılacağı gibi eseri merkeze alan bir eleştiri türüdür. Eserin konusunu, olay örgüsünü, kahramanlarını, anlatım tekniklerini,
imgelerini, çatışmalarını ele alan eleştirmen; bunların arasındaki ilişkiyi, eserdeki rolünü, eserin bütüne katkılarını ortaya çıkarmaya çalışır.
2. Sanatçıya Dönük Eleştiri: Sanatçıyı merkeze alan bu eleştiri türünde eleştirmen, eser ve sanatçı arasındaki ilişkiyi ele alır. Bu tür eleştirilerde sanatçının kişiliği ile
eserleri arasındaki ilişki üzerinde durulur. Eleştirmen; sanatçının hayatını ve kişiliğini araştırır, inceler. Böylece bunların esere ne kadar veya nasıl yansıdığını ortaya
çıkarır. Sanatçıya dönük eleştiriye göre eseri doğru yorumlayabilmek için yazarı tanımak, yazarın amacını bilmek gerekir.
3. Okura Dönük Eleştiri: Bir eserin her okurda aynı etkiyi uyandırmadığı ilkesinden hareketle; eleştirmen bu eleştiri türünde eseri veya sanatçıyı değil, eserin
kendisi veya okur üzerinde uyandırdığı duyguyu değerlendirir.
4. Toplum ve Dış Dünyaya Yönelik Eleştiri:Bu eleştiri türünde eleştirmen; eser ile eserin oluştuğu dönem arasında sıkı bir ilişki olduğunu savunur, dönemle ilgili
araştırmalar yapar. Elde ettiği bilgiler aracılığıyla eserin oluşturduğu dönemin tarihî ve toplumsal özelliklerini dikkate alarak eleştiri yapar.
Cumhuriyet Öncesinde Eleştiri:
Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren yazarlarımız; eleştiri türünde eser vermeye devam etmiş olsa da bu tür, 1940’tan sonra gelişmiştir.
Öznel eleştiri örnekleri, yerini nesnel eleştirilere bırakmaya başlamıştır.
Cumhuriyet Dönemi’nin önemli eleştiri yazarları arasında Yahya Kemal, Mehmet Kaplan, Cemil Meriç, Fethi Naci, Nurullah Ataç, Berna Moran, Gürsel
Aytaç, Vedat Günyol adlı yazarlarımızı sayabiliriz.
HÜSEYİN CAHİT YALÇIN
Yazdığı “Edebiyat ve Hukuk” makalesinden dolayı Servetifünun dergisi kapatıldı, sonrasında Tevfik Fikret’le birlikte Tanin gazetesini
çıkardı.
Sanatçı, edebî hayatına roman ve hikâyeleriyle başlamış olsa da Servetifünun Dönemi’nde eleştirileriyle tanındı.
Servetifünun sanatçılarına yöneltilen eleştirilere verdiği yanıtlar (“Biraz Daha Hakikat” adlı yazısı gibi) onu ön plana çıkardı.
Fransız edebiyatının tesirinde olan Hüseyin Cahit Yalçın, Avrupa edebiyatını tanıtmak için de birçok eser kaleme aldı.
Yazdığı düzyazılarda sanat, edebiyat, estetik gibi konular üzerinde sıklıkla duran sanatçı; Servetifünun sanatçılarından farklı bir
tutum izleyerek daha sade ve süssüz bir dili tercih etti.
Sanatçının Nadide, Hayal İçinde adlı romanları; Hayat-ı Muhayyel, Hayat-ı Hakîkiye Sahneleri, Niçin Aldatırlarmış adlı hikâyeleri;
Edebiyat Anıları, Siyasal Anılar adlı anıları; Kavgalarım adlı eleştiri türünde eseri bulunur.
MEHMET KAPLAN
Şiir Tahlilleri, Tip Tahlilleri, Hikâye Tahlilleri, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar adlı
araştırmaları; Nesillerin Ruhu, Kültür ve Dil, Edebiyatımızın İçinden, Türk Milletinin Kültürel
Değerleri, Oğuz Kağan Destanı adlı deneme ve incelemeleri vardır.
VEDAT GÜNYOL
Yazarın Dile Gelseler, Yeni Türkiye Ardında, Bu Cennet Bu Cehennem, Çalakalem, Orman Işırsa,
Güleryüzlü Ciddilik, Gölgeden Işığa, Yaza Yaza Yaşarken, Dünden Bugüne, Giderayak Yaşarken
adlı deneme ve eleştirileri vardır.