- Nhóm 4, đề tài 4: Báo cáo vào cuối buổi học thứ 6.

a. Tín ngưỡng là gì? Cho ví dụ?

b. Bản chất của tôn giáo (Tôn giáo là gì?).
Gợi ý:
- Phân biệt tín ngưỡng với tôn giáo.
- Phân biệt tín ngưỡng với mê tín dị đoan.
- Phân biệt tôn giáo với tà giáo.
TRẢ LỜI
A Tín ngưỡng là gì? Cho ví dụ?
Theo nghĩa rộng, “tín ngưỡng phản ánh niềm tin và sự
ngưỡng mộ, sùng kính của con người về một chủ thuyết,
một lực lượng nào đó”.
Hiểu theo nghĩa hẹp, “tín ngưỡng với nghĩa là đức tin,
niềm tin vào lực lượng siêu nhiên, là một bộ phận cấu
thành chủ yếu của tôn giáo”.
VD: Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, Tín ngưỡng thờ các vị
Thần, Thờ cúng các danh nhân, người có công, Tín
ngưỡng thờ cúng tại đền, miếu, đình làng
* Phân biệt tín ngưỡng với tôn giáo
- Giống nhau: Tôn giáo và tín ngưỡng đều có điểm chung
là thể hiện niềm tin, sự ngưỡng mộ của con người vào
một thực thể siêu nhiên nào đó như Thượng đế, Thần,
Phật, Thánh… được bắt nguồn từ những nguyên nhân xã
hội, nhận thức, tâm lý trong quá trình hình thành và tồn
tại. Chủ thể của niềm tin trong tín ngưỡng và tôn giáo có
thể là một người, một nhóm người hoặc là một giai cấp
trong xã hội.
- Khác nhau:
+ Theo nghĩa rộng, “tín ngưỡng phản ánh niềm tin và sự
ngưỡng mộ, sùng kính của con người về một chủ thuyết,
một lực lượng nào đó”. Tín ngưỡng tôn giáo (còn gọi là
tôn giáo) chỉ là một dạng của tín ngưỡng nói chung. Như
vậy, theo nghĩa này, tín ngưỡng rộng hơn tôn giáo, nhưng
lại là một hình thức phát triển thấp hơn tôn giáo. Tín
ngưỡng phát triển đến một mức nào đó mới trở thành
tôn giáo khi nó có một số yếu tố cần thiết.
Theo nghĩa này, tôn giáo khác với tín ngưỡng nói chung ở
chổ tôn giáo có giáo lý với những hệ thống những quan
điểm về thế giới quan, nhân sinh quan với những tín điều
phản ánh niềm tin đó; có giáo luật với những điều cấm
kỵ, răn dạy; có giáo lễ với những nghi thức thờ phụng; có
tổ chức giáo hội với đội ngũ chức sắc, số lượng tín đồ và
hệ thống tổ chức nhất định.
Như vậy, tín ngưỡng không phải là tôn giáo, bởi lẽ, tôn
giáo phải hội đủ những yếu tố cấu thành: giáo chủ, giáo
lý, giáo luật, giáo lễ, giáo hội… còn tín ngưỡng thì không.
Hay xét trên phương diện hệ thống kinh điển, các tôn
giáo đều có hệ thống kinh điển đầy đủ, đồ sộ trong khi
đó, các loại hình tín ngưỡng chỉ có một số bài văn tế, bài
khấn. Do đó, không thể đồng nhất tín ngưỡng với tôn
giáo.
+ Hiểu theo nghĩa hẹp, “tín ngưỡng với nghĩa là đức tin,
niềm tin vào lực lượng siêu nhiên, là một bộ phận cấu
thành chủ yếu của tôn giáo”. Bởi vì, để trở thành tôn
giáo, nó phải hội đủ những yếu tố cấu thành: đức tin (tín
ngưỡng), giáo chủ, giáo lý, giáo lễ, giáo luật, giáo hội, cơ
sở hoạt động, hoạt động truyền bá,.. Tuy nhiên, không
phải mọi tôn giáo đều có đủ các tiêu chí trên như những
tôn giáo phiếm thần, đa thần thuộc nền văn minh
phương Đông.
* Phân biệt tín ngưỡng với mê tín dị đoan.
- Giống nhau:
Một là, giữa tín ngưỡng với mê tín dị đoan đều tin vào
những điều mà mắt không trông rõ, tai mình không nghe
thấy đối với đấng thiêng liêng mà mình thờ cúng.
Hai là, những tín điều của tín ngưỡng dân gian và mê tín
dị đoan đều có tác dụng điều chỉnh hành vi ứng xử giữa
con người với con người, giữa con người với xã hội, với
cộng đồng, điều chỉnh hành vi ứng xử trong gia đình trên
cơ sở những tín điều mà người ta tin theo của những
đấng bậc và những đối tượng tôn thờ trong các loại hình
tín ngưỡng và trong mê tín dị đoan.
- Khác nhau:
Một là, về mục đích: nếu sinh hoạt tín ngưỡng có mục
đích là thể hiện nhu cầu của đời sống tinh thần, đời sống
tâm linh thì người hoạt động mê tín dị đoan lấy mục đích
kiếm tiền, trục lợi là chính; người hoạt động trong lĩnh
vực mê tín dị đoan chỉ làm việc với khách hàng khi có
tiền.
Hai là, nếu trong lĩnh vực sinh hoạt tín ngưỡng không có
ai làm việc chuyên nghiệp hay bán chuyên nghiệp, thì
những người hoạt động mê tín dị đoan hầu hết là hoạt
động bán chuyên nghiệp hoặc chuyên nghiệp. Nhiều
người sống và gây dựng cơ nghiệp bằng nghề này.
Ba là, nếu sinh hoạt tín ngưỡng có cơ sở thờ tự riêng
(đình, đền, miếu, từ đường,…) thì những người hoạt
động mê tín dị đoan thường phải lợi dụng một không
gian nào đó của những cơ sở thờ tự của tín ngưỡng dân
gian để hành nghề hoặc hành nghề tại tư gia.
Bốn là, nếu những người có sinh hoạt tín ngưỡng thường
sinh hoạt định kỳ tại cơ sở thờ tự (ngày mùng Một, ngày
Rằm Âm lịch hàng tháng ra đình, đền làm lễ…; hàng năm
đến ngày giỗ bố mẹ ông bà, phải làm giỗ,…) thì những
người hoạt động mê tín dị đoan hoạt động không định kỳ,
vì người đi xem bói chỉ gặp thầy bói khi trong nhà có việc
bất thường xảy ra (mất của, ốm đau, tai nạn…).
Năm là, nếu sinh hoạt tín ngưỡng được pháp luật bảo vệ,
được xã hội thừa nhận thì hoạt động mê tín dị đoan bị xã
hội lên án, không đồng tình, thậm chí là những hoạt động
vi phạm pháp luật.
* Phân biệt tôn giáo với tà giáo.
+Tôn giáo:
Tôn giáo thường là hệ thống tin ngưỡng và tín điều về vũ
trụ, cuộc sống và giá trị tâm linh.
Tôn giáo thường tập trung vào việc thực hiện các nguyên
tắc đạo đức và tâm linh, thường thông qua việc thực
hành các nghi lễ, cầu nguyện và tu tập.
Các tôn giáo thường có tổ chức và cộng đồng tín đồ
chung, như nhà thờ, đền chùa, hoặc các hội thánh.
Ví dụ: Phật giáo, Thiên chúa giáo, Hồi giáo, Đạo Hindu.
+Tà giáo:
Tà giáo là hệ thống tin ngưỡng và hành vi mà thường liên
quan đến sự tôn thờ hoặc sử dụng sức mạnh siêu nhiên
với mục đích xấu.
Tà giáo thường tập trung vào việc thực hiện các nghi lễ
hoặc hành động để đạt được quyền lực, kiểm soát hoặc
gây hại cho người khác.
Thường không có sự tổ chức hoặc cộng đồng chính
thống, và thường được thực hiện bí mật hoặc trong
nhóm nhỏ.
Ví dụ: Ma pháp, phù thủy
Ví dụ minh họa:
Một nhóm người tụ tập tại một nhà thờ để cầu nguyện
và thực hiện các hành động từ thiện được coi là một tôn
giáo.
Một nhóm người tụ tập trong một rừng để thực hiện các
lễ hành ma thuật và tìm kiếm sức mạnh siêu nhiên để đạt
được mục đích cá nhân là một ví dụ về tà giáo.