MATEMATİK PROJE ÖDEVİ

MANDALA DESENLERİNİN MATEMATİK

İLE İLİŞKİSİ

HAZIRLAYAN: SUDE NAZ ULUĞ

SINIF: 11/C
NO:3
Matematik ve Sanat İlişkisi
Matematik sadece rakam ve sembollerle uğraşan bir disiplin olarak anlaşılmamalıdır. Elbette rakam
ve semboller matematiğin en önemli bileşenidir, fakat asla matematiğin tamamı değildir.
Matematik rakam ve sembollerin dışındaki bazı şeyleri de içermektedir. Matematik kültürüne sahip
olmayan birisi için bu rakamların ve sembollerin bir anlamı olmayabilir ama bir matematikçi bu
rakam ve sembollerden zevk alır, uğraştığı şeylerde bir estetik, güzellik görür. Matematik kendi iç
disiplininde bir takım güzellik ve estetikleri barındırmasının yayında sanattaki uygulamaları ile de
sanatın her çeşidiyle iç içedir. Hem matematiğin kendi iç disiplininde ve uyumunda bir sanatsal
değer, estetik ve güzellik vardır, hem de matematik mimarlık, müzik, resim gibi sanat dallarındaki
uygulamaları ile sanatla iç içedir. Nasıl ki resimde bir renk uyumu, şiirde sözcükler arasında bir
düzen, anlam bütünlüğü var ise matematikte de işlemler arasında bir düzen, problemi ve teoremi
çözmedeki düşüncede bir güzellik ve uyum vardır. Ünlü İngiliz matematikçi Hardy “Bir
matematikçinin savunması” kitabında şöyle der: “Bir matematikçinin yaptığı şey bir ressamın ya da
şairinki kadar güzel olmalıdır. Düşünceler, renkler ve sözcükler gibi uyumlu bir biçimde birbirini
tamamlamalıdır. Dünyada çirkin bir matematik için kalıcı bir yer yoktur. “
Ayrıca Matematik ve Sanat öğrencilerde matematik eğitiminde istenilen başarı seviyesini elde
etmede, matematiğin diğer disiplinlerdeki uygulamaları anlatılabilir, matematiğin sadece sembol ve
rakamlardan oluşmadığı matematiğin başka yönlerinin de olduğu gösterilebilir. Fen bilimleri,
mühendislik, tıp gibi bilim dallarında matematiğin etkinliği hakkında toplumda bir şüphe yoktur.
Matematiğin sanattaki yansımaları anlatılarak matematikte de bir güzelliğin ve estetiğin olduğu
gösterilebilir. Buna paralel olarak öğrencilerin matematiğe karşı olan tutumları daha olumlu hale
getirilebilir ve matematik eğitiminin kalitesi arttırılabilmesi mümkündür.

Mandala ve Matematik İlişkisi

Mandala
Son zamanlarda popülerliği artan mandala sanatı, on bin yıllık bir geçmişe dayanan, Hint kültüründe
doğduğu sanılan, metafizik ve meditasyon amacıyla kullanılan bir sanattır. (Snowden, 2012).
Mandala, Sanskritçe (Hint dili) bir kelime olup “büyülü daire” anlamına gelmektedir. Mandalalar
genellikle daire şeklindedirler ve en önemli özellikleri merkezden başlanarak genişleyen daireler
şeklinde bir düzen izlenerek çizilmeleridir.Jung bir psikanalist olarak mandalalar üzerine çok çalışmış
ve mandalaları bireyin kendini tanıması ve geliştirmesi için bir araç olarak görmüştür.
Mandala çizerek aslında iç dünyamızı dışa yansıtırız. O an çizilen desenlerle yaşadığımız ruh halimizi
yansıtmış oluruz. Kağıt, kalem, pergel ve cetvel mandala çizimi için gerekli araçlardır. Çizmeye
başlarken önce kağıdın orta noktası bulunur. Bulunan orta noktayı kullanarak istenilen büyüklükte
bir çember çizilir. Sonra bu daire parçalara bölünür ve yaylar çizilir. Belirlenen yaylar karşılıklı
birleştirilir. İstenilen büyüklükte ve sayıda iç içe çemberler çizilebilir. Aralıklarının eşit olması
gerekmez. Çünkü mandalada keskin kurallar yoktur. Mandalada önemli olan merkez noktadan
başlamaktır. Çizim veya boyama yapılırken nereden başlanacağı önemli değildir. Kişi kendi isteği
doğrultusunda çizimi yaparak boyama yapabilir.
Mandalalar, kişinin kendi yaptığı orijinal çizimler olduğu için çizilen ve boyanan mandalalar için
doğru ya da yanlış kavramları söylenemez. İstenilen desen, motif kullanılarak mandala çizimi
tamamlanmış olur ve daha sonrasında renkli kalemler yardımıyla hazırlanan mandala boyanır.
Aşağıda örnek bir mandala çiziminin aşamaları sırasıyla görülmektedir.

Örnek mandala çizimi

Mandala Desenlerinin Matematik ile İlişkisi

Mandala desenleri ile matematik arasındaki ilişki oldukça derin ve çok yönlüdür. Özellikle simetri,
geometri ve tekrarlayan desenler açısından matematik önemli bir rol oynar. Mandala desenleri
genellikle daire veya çember etrafında simetri ve dengeyi vurgular. Bu simetri genellikle
matematiksel prensiplere dayanır ve özellikle fraktal geometri gibi alanlarda incelenebilir. Ayrıca,
mandala oluştururken kullanılan ölçüm ve oranlar da matematiksel prensiplere dayanır.

1. Geometrik Yapı ve Matematiksel Analiz: Mandala desenlerindeki geometrik yapıların

matematikle olan ilişkisi oldukça derindir. Örneğin, dairenin çapı, yarıçapı ve alanı gibi temel
geometrik kavramlar, mandala desenlerinde kullanılan dairelerin boyutlandırılmasında
önemlidir. Desenlerdeki simetri, tekrarlanan motiflerin matematiksel olarak nasıl
yerleştirildiğini ve düzenlendiğini gösterir. Yatay, dikey, dairesel ve merkezi simetri gibi simetri
türleri, desenlerin estetik ve denge açısından nasıl şekillendirildiğini belirler.
 Geometrik mandala örnekleri

2. Simetri ve Denge: Mandala desenlerinde simetri büyük bir öneme sahiptir. Simetri, matematiksel
olarak bir nesnenin kendisiyle özdeş olduğu bir dönüşümü ifade eder. Bu desenlerde yaygın olarak
kullanılan simetri türleri arasında yatay, dikey, dairesel ve merkezi simetri bulunur. Simetri
prensipleri, matematikte grup teorisi gibi alanlarda incelenir ve mandala desenlerinin simetri
özellikleri bu teorilerle ilişkilendirilebilir.

İşte bu ilişkiyi daha detaylı açalım:

A. Simetri ve Mandalaların Tasarımı: Mandalalar genellikle dairesel simetriye sahiptir. Bu,

mandalanın merkezinde bir nokta veya merkezi bir desenin etrafında tekrar eden desenlerin
oluşturulmasıyla gerçekleşir. Bu simetri, mandalanın her açıdan dengeli ve estetik olarak
görünmesini sağlar.

B. Yatay ve Dikey Simetri: Mandalalarda sadece dairesel değil, aynı zamanda yatay ve dikey simetri
de sıklıkla kullanılır. Bu simetri türleri, mandalada kullanılan desenlerin ve şekillerin düzenli bir
şekilde dağılmasını sağlar. Örneğin, bir mandalada dört eşit parçaya ayrılmış yatay ve dikey simetri
ekseni kullanılabilir.

Mandalanın bir parçası kullanılarak yansıma ve döndürme hareketleri ile mandalanın tamamı
oluşturulabilmektedir. Bununla ilgili bir örnek Şekil 2’de gösterilmektedir. Mandalayı oluşturan en küçük
birim belirlenerek, bunun döndürülmesi (Şekil 2’ye göre mandalanın merkezinden 72˚ sağa) veya yansıtılması
ile (şeklin bittiği doğru boyunca) şeklin tamamının oluşturulabileceği görülmektedir.

Mandala desenlerinin dönme simetrileri sonucu oluşumu

C. Simetri ve Ruhsal Anlam: Mandalalar genellikle meditasyon ve ruhsal uygulamalarda kullanılır.
Simetri, zihni sakinleştirebilir ve odaklanmayı kolaylaştırabilir. Mandalalardaki simetrik desenlerin
düzeni, iç huzurun ve denge hissinin sağlanmasına yardımcı olabilir.

3. Fraktal Geometri ve Mandala Desenleri:

A. Fraktal Geometri Nedir?: Fraktal geometri, kendini benzer şekilde tekrar eden desenlerin
incelendiği bir matematik dalıdır. Fraktal desenler, yapılarına bakıldığında her seviyede aynı veya
benzer desenlerin görüldüğü yapılardır. Bu, her bir parçanın tamamının bir minyatür versiyonu
olabilir.

B. Mandalaların Fraktal Özellikleri: Bazı mandala desenleri, fraktal geometri prensiplerine dayanır.
Fraktal yapılar, karmaşık ve tekrarlanan desenlerin basit kurallarla nasıl oluşturulduğunu açıklar.
Mandala desenlerindeki tekrarlanan motifler, ölçeklenme özellikleri ve karmaşık yapılar fraktal
geometriyle ilişkilendirilir. Örneğin, bir mandalanın içindeki desenin ayrıntılarına yakından
bakıldığında, aynı desenin daha büyük ölçekte tekrarlandığını görebiliriz. Bu, mandalanın fraktal bir
yapıya sahip olduğunu gösterir.

C. Fraktal Kuralların Kullanımı: Bazı tasarımcılar, mandala desenlerini oluştururken fraktal geometri
kurallarını bilinçli bir şekilde kullanabilirler. Örneğin, bir mandalanın ortasındaki ana desen, daha
küçük ölçekte aynı desenin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir. Bu, mandalanın fraktal bir yapıya sahip
olmasını sağlar.

D. Karmaşıklık ve İlgi Çekicilik: Fraktal özellikler, mandalaların karmaşıklığını artırabilir ve görsel

olarak daha ilgi çekici hale getirebilir. İnsan gözü, fraktal yapıları genellikle ilginç ve çekici bulur
çünkü bu yapılar düzensizlik ile düzen arasında bir denge oluşturabilir.

E. Bilinç ve İlahi Simetri: Bazı kültürlerde mandalalar, evrenin karmaşıklığını ve ilahi simetrileri temsil
etmek için kullanılır. Fraktal geometri, doğadaki birçok yapıda da görülür ve bu nedenle
mandalaların tasarımında kullanılan fraktal özellikler, evrensel bir denge ve uyum algısı yaratmada
önemli bir rol oynayabilir.

Fraktal mandala örneği

Sonuç olarak, mandala ve fraktal geometri arasındaki ilişki, mandala desenlerinde fraktal
özelliklerin varlığı veya fraktal geometri kurallarının tasarım sürecinde kullanılmasıyla ortaya çıkar.
Bu ilişki, mandalaların karmaşıklığını artırırken aynı zamanda görsel olarak ilgi çekici ve anlamlı hale
getirebilir.

4. Renk ve Desen Matematiği: Renk teorisi ve desen matematiği, mandala desenlerinin görsel
etkisini belirler. Renklerin uyumu, kontrastı ve desenlerin düzenlenmesi matematiksel analizlerle
incelenebilir. Desenlerdeki renk dağılımları, desenlerin merkezinden başlayarak nasıl tekrarlandığını
gösterir. Bu da desenlerin merkezi simetri ve renkler arasındaki dengeyi nasıl sağladığını açıklar.

Renklendirilmiş mandala örnekleri

KAYNAKÇA

Atasay, M., & Erdoğan, A. (2017). Matematik ile Sanatın İlişkilendirilmesi: Mandala Desenlerinin Simetri
Öğretiminde Kullanımı. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 6 (2), 58-77.
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/347163

Çıvğın, H. (2020). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Dijital Okuma Yeterliliklerinin Çeşitli Değişkenler Açısından
Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

Esi, A. (2017). Matematik ve Sanat. Journal of Awareness, 2 (3S), 515-522.

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/358123

Mandelbrot, Benoit B. (1983) [1977]. Fractal Geometry of Nature (İngilizce) (yenilenmiş ve ekli bas.).
New York, ABD: W. H. Freeman and Company.

Pinterest. “Pinterest – Türkiye”. Erişim: 21 Nisan 2024. https://tr.pinterest.com/