Badanie wyrobów włókienniczych i jakościowe rozpoznawanie

włókien

Włókna są podstawowym surowcem w przemyśle włókienniczym. Z włókien wytwarza się

przędze, tkaniny, dzianiny, przędziny, włókniny. Ze względu na pochodzenie włókna dzieli się
na dwie grupy: naturalne i chemiczne. Włókna naturalne są włóknami występującymi
w przyrodzie w stanie gotowym, a chemiczne otrzymywane są na drodze syntezy chemicznej
z polimerów naturalnych bądź syntetycznych.
W każdej z tych dwóch grup włókien ze względu na budowę chemiczną wyróżnia się: włókna
pochodzenia organicznego i nieorganicznego. Wśród włókien naturalnych organicznych można
wydzielić: włókna roślinne (np. bawełna, len, konopie), zwierzęce (np. wełna, jedwab), a wśród
nieorganicznych – mineralne (np. azbest). Włókna chemiczne pochodzenia organicznego dzielą się
na sztuczne (np. jedwab wiskozowy) i syntetyczne (np. włókna poliamidowe, poliakrylowe,
poliestrowe). Włókna chemiczne nieorganiczne to włókna szklane, węglowe i metalowe.
Włókna tekstylne jako surowce przemysłu chemicznego oznacza się symbolami literowymi.
Symbole wybranych włókien przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Symbole włókien tekstylnych

Włókna naturalne Włókna chemiczne

Włókna roślinne: Włókna z polimerów natu-

- bawełna CO ralnych:
- len LI a) celulozowe:
- kapok KP - wiskozowe CV
- konopie HA - miedziowe CUP
- juta JU - octanowe CA
- sizal SJ - trójoctanowe CTA
- manila (abaka) AB b) alginowe ALG
Włókna zwierzęce: Włókna z polimerów syn-
- wełna owcza WO tetycznych:
- wełna wielbłądzia WK - poliamidowe PA
- angora WA - poliestrowe PES
- mohair WM - poliakrylowe PAN
- jedwab morwowy SE - polichlorowinylowe CLF
- polipropylenowe PP
Włókna z materiałów nie-
organicznych:
- szklane GF
- węglowe CF
- metalowe MTF

Źródło: PN-P-01703, PN-ISO 6938, PN-ISO-2076.

1
Jednym z podstawowych elementów oceny jakości wyrobów włókienniczych jest ustalenie
ich składu surowcowego. W przeważającej większości wyrobów włókienniczych włókna występują
w postaci mieszanek, a nie jako włókna jednorodne, przez co określenie rodzaju włókien zawartych
w wyrobie wymaga złożonych badań.

Identyfikację włókien można przeprowadzić na podstawie:

- badań organoleptycznych,
- obserwacji zachowania się włókien w płomieniu,
- badań mikroskopowych,
- badań chemicznych, dotyczących rozpuszczalności włókien w wybranych rozpuszczalnikach,
- badań temperatury topnienia i rozkładu włókien.

Wyroby włókiennicze wytwarzane są z jednorodnych surowców lub mieszanek surowcowych

dwu- i wieloskładnikowych. Wprowadzenie do mieszanki różnych rodzajów włókien daje
możliwość poprawy i optymalizacji właściwości użytkowych wyrobów, a także możliwość
częściowego zastąpienia włókien naturalnych, szczególnie cenionych w zastosowaniach
odzieżowych, przez włókna chemiczne. Mieszanie włókien jest również opłacalne w aspekcie
ekonomicznym, czego przykładem może być wprowadzanie do mieszanek stosunkowo tanich
włókien wiskozowych.
Przy zestawianiu mieszanek ważne jest wytypowanie składników optymalnych, czyli takich,
dla których przy odpowiednich udziałach masowych większość właściwości jest na możliwie
najlepszym poziomie. Ocenia się tylko te właściwości, które są istotnie związane z przeznaczeniem
wyrobu. Na przykład dla tkanin odzieżowych, które powinny charakteryzować się wysoką
wytrzymałością na ścieranie, rozdzieranie, odpornością na mięcie, a jednocześnie wykazywać
stabilność wymiarów i trwałość kształtu, pożądany jest znaczny udział w mieszance włókien
poliestrowych. Jednak ich ujemną cechą jest niska higroskopijność, podatność na elektryzację
i gorsza odporność na podwyższone temperatury. Te właściwości mogą ulec poprawie przez
wprowadzenie do mieszanki włókien wiskozowych, które z kolei wykazują niską trwałość
mechaniczną, szczególnie na mokro, dużą gniotliwość i kurczliwość po praniu. Jak widać, włókna
poliestrowe i wiskozowe uzupełniają się w mieszance. Obecność wełny jako trzeciego składnika
w mieszance nada tkaninie przyjemny chwyt, miękkość oraz poprawi odporność termiczną
i przepływ wilgoci.
Na właściwości użytkowe wyrobów ma również wpływ postać fizyczna włókien występujących
w mieszance. Dotyczy to ich długości, grubości i równomierności. Na przykład dobrą odporność
na ścieranie zapewniają mieszanki grubych włókien krótkich z cienkimi włóknami krótkimi,
natomiast miękkość uzyskuje się przez mieszanie grubych włókien krótkich z włóknami silnie
skarbikowanymi.
Oznaczenie składu ilościowego włókien jest jednym z elementów oceny jakości wyrobów
włókienniczych. Badanie można przeprowadzić, stosując metody chemiczne albo manualne
rozdzielanie włókien składowych. Ta druga metoda, z uwagi na dokładność uzyskanych wyników,
jest zalecana pod warunkiem, że włókna nie stanowią jednolitej mieszanki i można je bez przeszkód
rozdzielić. Na przykład taki rozdział jest łatwy do przeprowadzenia dla tkaniny dwuskładnikowej,
w której nitki osnowy tworzy jeden składnik, a nitki wątku składnik drugi.

2
Metody chemiczne polegają na rozpuszczeniu poszczególnych rodzajów włókien w mieszance
selektywnie działającymi rozpuszczalnikami, przy czym jeden rozpuszczalnik usuwa tylko jeden
składnik z mieszanki. Ta zasada nie jest regułą, ponieważ niektóre metody stosowane dla mieszanek
wieloskładnikowych opierają się na usuwaniu jednocześnie dwóch składników jednym
rozpuszczalnikiem.
Wybór metody rozpuszczania wymaga znajomości składu jakościowego mieszanki, dlatego badanie
powinno być poprzedzone identyfikacją włókien. Zawartość każdego ze składników w mieszance
ustala się wagowo na podstawie zmiany masy próbek. Przy obliczeniach wprowadza się
współczynniki korekcyjne, uwzględniające ubytek masy danego składnika w trakcie rozpuszczania
innego składnika mieszanki.
Rozpuszczalniki selektywne w założeniu mają rozpuszczać określony składnik (składniki)
mieszanki i nie oddziaływać na pozostałe, ale w praktyce trudno jest dobrać takie idealne
rozpuszczalniki. Dlatego do obliczeń stosowane są współczynniki korekcyjne, uwzględniające
niewielkie ubytki masy składników niepodlegających rozpuszczaniu. Jeśli na przykład
współczynnik korekcyjny dla danego rodzaju włókien wchodzących w skład pozostałości
po rozpuszczeniu ma wartość 1,02 to oznacza, że ubytek masy tych włókien wyniósł 2 %.
Wynik końcowy badania można dodatkowo skorygować przez zastosowanie umownych
współczynników poprawki, uwzględniających wilgotność poszczególnych składników mieszanki.

Wyroby włókiennicze wykonywane są głównie z surowców włókienniczych (włókien tekstylnych)

za pomocą różnorodnych technik włókienniczych.
Do wyrobów włókienniczych zaliczają się:
a) półwyroby:
- liniowe wyroby włókiennicze (nitki), takie jak: przędze, jedwabie, nici, włóczka;
- płaskie wyroby włókiennicze, takie jak: tkaniny, dzianiny, włókniny, przędziny, laminaty
włókiennicze;
b) gotowe wyroby włókiennicze otrzymywane w trakcie procesów przetwórczych półwyrobów,
do których należą między innymi: wyroby odzieżowe, firanki, dywany.
Surowce włókiennicze, czyli włókna tekstylne, to ciała charakteryzujące się giętkością, smukłością
i posiadające właściwości przędne. Wyróżniamy włókna naturalne i chemiczne, zbudowane
najczęściej z polimerów włóknotwórczych, których odmienne właściwości warunkują ich
przydatność do zastosowań włókienniczych.
Nitka to liniowy wyrób włókienniczy, określany jako ciało giętkie o nieograniczonej długości
i małej grubości w stosunku do długości oraz o stosunkowo małym przekroju poprzecznym.
Nitka może być włóknem ciągłym lub układem, stanowiącym zbiór takich włókien, nadającym się
do bezpośredniego przerobu na wyrób włókienniczy.
Nitka wykonana z włókien odcinkowych to przędza, natomiast jedwabiem określa się nitkę
wykonaną z włókien ciągłych. Pojęcie „jedwab” odnosi się do półwyrobu, jakim jest nitka i nie
należy go mylić z określeniami jedwab naturalny, jedwab sztuczny czy jedwab syntetyczny, które
dotyczą surowców. Proces przędzenia polega na układaniu obok siebie i skręcaniu krótkich włókien
naturalnych, a także włókien ciętych. Liniowe wyroby włókiennicze są podstawowym elementem
budowy płaskich wyroby włókienniczych.

3
Tkanina jest płaskim wyrobem włókienniczym wytwarzanym w procesie tkania w wyniku
wzajemnego przeplatania się nitek układu osnowy i wątku (wzajemnie do siebie prostopadłych),
według ściśle określonego splotu.
Dzianina to płaski wyrób włókienniczy otrzymany w procesie dziania z jednej lub z wielu nitek,
poprzez formowanie i wzajemne łączenie oczek.
Włóknina jest płaskim wyrobem włókienniczym otrzymywanym w procesie igłowania,
przeszywania lub klejenia luźnego surowca włókienniczego, tzw. runa włókienniczego, do którego
może być dołączony inny materiał włókienniczy.
Przędzina to płaski wyrób włókienniczy (w zasadniczej części składający się z nitek, tj. przędzy
lub jedwabiu), powstający w procesie przeszywania. Polega on na łączeniu nitek wątku nitkami
przeszywającymi (przy czym do wątku może być dołączony układ nitek osnowy lub inny wyrób
włókienniczy) lub na wszywaniu w podkładkę przędzy lub włókien z runa w formie pętelek.
Laminat włókienniczy jest wyrobem utworzonym poprzez połączenie ze sobą w procesie klejenia,
zgrzewania lub pikowania kilku warstw płaskiego wyrobu włókienniczego lub wyrobu
włókienniczego z innymi materiałami. Do laminatów włókienniczych zalicza się również wyroby
uzyskane w procesie powlekania. Przykładem laminatów włókienniczych są takie materiały, jak
Gore-tex, Hydrotex, Sympatex.

Tekstylia to ogół wyrobów (tkanin, dzianin itp.) otrzymywanych z włókien tekstylnych

(przerobionych na przędzę surowców włókienniczych roślinnych, zwierzęcych lub chemicznych).
Wyroby konfekcyjne otrzymywane są w procesie technologicznym konfekcjonowania,
polegającym na seryjnym powstawaniu wykrojów, ich formowaniu i łączeniu. Do wyrobów
konfekcyjnych zalicza się głównie odzież, bieliznę domową (np. poszwy, wsypy na poduszki,
prześcieradła), bieliznę stołową (np. obrusy, serwetki, ręczniki) oraz inne gotowe wyroby
włókiennicze.
Włókiennicze wyroby odzieżowe to wyroby, które powstają z wykrojów otrzymanych
na podstawie charakterystyki figury ludzkiej. Wykrojom tym nadano określoną formę przestrzenną.
Wartość i właściwości użytkowe odzieży są uwarunkowane cechami użytych do jej wyrobu
materiałów, zarówno włókienniczych, jak i skór, tworzyw sztucznych i innych.
Właściwości fizykomechaniczne nitek mają znaczący wpływ na jakość wyrobów włókienniczych.
Do najważniejszych z nich należą:
- grubość (określana numerem przędzy),
- kierunek i liczba skrętu,
- wytrzymałość i wydłużenie.
Parametry określające strukturę tkanin i dzianin to:
- grubość płaskich wyrobów włókienniczych,
- gęstość liniowa tkanin i ścisłość dzianin,
- masa liniowa i powierzchniowa tkanin i dzianin,
- sploty tkackie, dziewiarskie.

4
Wyroby włókiennicze wykonywane są głównie z surowców włókienniczych (włókien tekstylnych) za
pomocą różnorodnych technik włókienniczych. Do wyrobów włókienniczych zaliczają się:
a) półwyroby:
- liniowe wyroby włókiennicze (nitki), takie jak: przędze, jedwabie, nici, włóczka,
- płaskie wyroby włókiennicze, takie jak: tkaniny, dzianiny, włókniny, przędziny, laminaty
włókiennicze,
b) gotowe wyroby włókiennicze otrzymywane w trakcie procesów przetwórczych półwyrobów, do których
należą między innymi: wyroby odzieżowe, firanki, dywany.

Nitka to liniowy wyrób włókienniczy, określany jako ciało giętkie o nieograniczonej długości i małej
grubości w stosunku do długości oraz o stosunkowo małym przekroju poprzecznym. Nitka może być
włóknem ciągłym lub układem, stanowiącym zbiór takich włókien, nadającym się do bezpośredniego
przerobu na wyrób włókienniczy.

Nitka wykonana z włókien odcinkowych to przędza, natomiast jedwabiem określa się nitkę wykonaną z
włókien ciągłych. Pojęcie „jedwab” odnosi się do półwyrobu, jakim jest nitka i nie należy go mylić z
określeniami jedwab naturalny, jedwab sztuczny czy jedwab syntetyczny, które dotyczą surowców. Proces
przędzenia polega na układaniu obok siebie i skręcaniu krótkich włókien naturalnych, a także włókien
ciętych. Liniowe wyroby włókiennicze są podstawowym elementem budowy płaskich wyroby
włókienniczych.

Tkanina jest płaskim wyrobem włókienniczym wytwarzanym w procesie tkania w wyniku wzajemnego
przeplatania się nitek układu osnowy i wątku (wzajemnie do siebie prostopadłych), według ściśle określonego
splotu.

Dzianina to płaski wyrób włókienniczy otrzymany w procesie dziania z jednej lub z wielu nitek, poprzez
formowanie i wzajemne łączenie oczek.

Włóknina jest płaskim wyrobem włókienniczym otrzymywanym w procesie igłowania, przeszywania lub
klejenia luźnego surowca włókienniczego, tzw. runa włókienniczego, do którego może być dołączony inny
materiał włókienniczy.

Przędzina to płaski wyrób włókienniczy (w zasadniczej części składający się z nitek, tj. przędzy lub
jedwabiu), powstający w procesie przeszywania. Polega on na łączeniu nitek wątku nitkami przeszywa-
jącymi (przy czym do wątku może być dołączony układ nitek osnowy lub inny wyrób włókienniczy) lub na
wszywaniu w podkładkę przędzy lub włókien z runa w formie pętelek.

Laminat włókienniczy jest wyrobem utworzonym poprzez połączenie ze sobą w procesie klejenia,
zgrzewania lub pikowania kilku warstw płaskiego wyrobu włókienniczego lub wyrobu włókienniczego z
innymi materiałami. Do laminatów włókienniczych zalicza się również wyroby uzyskane w procesie
powlekania. Przykładem laminatów włókienniczych są takie materiały, jak Gore-tex, Hydrotex, Sympatex.

Tekstylia to ogół wyrobów (tkanin, dzianin itp.) otrzymywanych z włókien tekstylnych (przerobionych na
przędzę surowców włókienniczych roślinnych, zwierzęcych lub chemicznych).

Wyroby konfekcyjne otrzymywane są w procesie technologicznym konfekcjonowania, polegającym na

seryjnym powstawaniu wykrojów, ich formowaniu i łączeniu. Do wyrobów konfekcyjnych zalicza się
głównie odzież, bieliznę domową (np. poszwy, wsypy na poduszki, prześcieradła), bieliznę stołową (np.
obrusy, serwetki, ręczniki) oraz inne gotowe wyroby włókiennicze.

5
Włókiennicze wyroby odzieżowe to wyroby, które powstają z wykrojów otrzymanych na podstawie
charakterystyki figury ludzkiej. Wykrojom tym nadano określoną formę przestrzenną. Wartość i właściwości
użytkowe odzieży są uwarunkowane cechami użytych do jej wyrobu materiałów, zarówno włókienniczych,
jak i skór, tworzyw sztucznych i innych.

Właściwości fizykomechaniczne nitek mają znaczący wpływ na jakość wyrobów włókienniczych. Do

najważniejszych z nich należą:
- grubość (określana numerem przędzy),
- kierunek i liczba skrętu,
- wytrzymałość i wydłużenie.

Parametry określające strukturę tkanin i dzianin to:

- grubość płaskich wyrobów włókienniczych,
- gęstość liniowa tkanin i ścisłość dzianin,
- masa liniowa i powierzchniowa tkanin i dzianin,
- sploty tkackie, dziewiarskie.

Tkaniny stanowią bogatą asortymentowo i zróżnicowaną pod względem właściwości grupę, należącą do
płaskich wyrobów włókienniczych. Na właściwości tkanin w zasadniczym stopniu wpływa rodzaj włókien,
struktura przędzy oraz budowa samej tkaniny.

W budowie tkaniny rozróżnia się dwa podstawowe układy nitek: wątek i osnowę. Wątek to jeden
z dwóch układów nitek w tkaninie, przebiegający prostopadle do płaskiego wyrobu włókienniczego,
natomiast osnowę stanowią nitki biegnące wzdłuż tkaniny. Pokrycie w tkaninie nazywa się osnowowym,
jeżeli przy przeplocie nitka osnowy pokrywa nitkę wątku, natomiast jeśli nitka wątku pokrywa nitkę osnowy,
to pokrycie nazywa się wątkowym. Najmniejsza liczba nitek, po których powtarza się kolejność pokryć
osnowowych i wątkowych, nazywa się raportem splotu.

Określenie kierunku osnowy i wątku w tkaninie jest istotne ze względu na określenie właściwości
użytkowych wyrobu. Stanowi również podstawę przy interpretacji wyników badań tkanin oraz odgrywa
ważną rolę w procesie konfekcjonowania.

Wyznaczenie kierunku osnowy i wątku nie nastręcza trudności, gdy w tkaninie występuje krajka (brzeg).
Nitki osnowy ułożone są bowiem równolegle do krajki, natomiast nitki wątku biegną prostopadle. Jeżeli
krajka nie występuje, wówczas kierunek tkaniny można ustalić na podstawie następujących cech:
- osnowa charakteryzuje się najczęściej bardziej równoległym ułożeniem i większą gęstością niż wątek,
- osnowa wykonana jest zazwyczaj z włókien dłuższych, lepszych gatunkowo,
- osnowa odznacza się najczęściej większą masą liniową i bardziej równomierną grubością niż wątek,
- osnowa charakteryzuje się zazwyczaj większą wytrzymałością i jest bardziej sztywna, co związane jest z
występowaniem większej liczby skrętu,
- barwnie tkane pasy występują najczęściej wzdłuż osnowy,
- barwnie tkane kraty mają bardziej równomierną podziałkę osnowy,
- jeżeli w jednym kierunku tkaniny występują nitki o różnej barwie, grubości i składzie surowcowym, a w
drugim nitki są jednakowe, to można przyjąć, że nitki różnogatunkowe występują w osnowie,
- ślady drapania lub strzyżenia tkaniny występują w kierunku osnowy,
- występowanie błędów tkackich, np. w postaci rozrzedzenia lub zagęszczenia nitek, podwójnego układu
nitek w określonym kierunku, obecność wetkanych pętli o długości około 1 cm, jest charakterystyczne
dla wątku.

6
Należy zwrócić uwagę, że osnowa jest zazwyczaj nitką mocniejszą, jednakże przedstawione powyżej cechy
nie są prawidłowością, a jedynie występują najczęściej.

Właściwości tkanin

Hydrofilne włókna naturalne, takie jak bawełna, wełna, dają tkaniny o bardzo dobrej zdolności przenoszenia
wilgoci. Trwałość mechaniczna tkanin poliamidowych czy poliestrowych jest wynikiem wysokiej
uniwersalnej wytrzymałości na obciążenia statyczne i dynamiczne zastosowanych włókien. Przędza o luźnej
strukturze i niskiej liczbie skrętu sprzyja gniotliwości tkaniny, ale jednocześnie wpływa pozytywnie na jej
izolacyjność cieplną. Efekt zwiększa się, jeżeli gęstość liniowa, czyli stopień upakowania nitek w tkaninie,
jest dostatecznie wysoka. Podane przykłady świadczą, że właściwości tkaniny mogą być odpowiednio
planowane i kompletowane w zależności od jej przeznaczenia i warunków użytkowania.

Przy doborze tkaniny głównym kryterium jest jej przydatność w określonych warunkach użytkowania,
którą ocenia się na podstawie właściwości higienicznych, estetycznych i mechanicznych. Dla tkanin o
przeznaczeniu technicznym ważne będą wysokie parametry wytrzymałościowe, podczas gdy właściwości
związane z estetyką nie będą istotne. W przypadku tkanin odzieżowych, sporadycznie narażonych na
większe obciążenia, pierwszoplanowe znaczenie będzie miał dobry wygląd, żywość kolorów czy brak
skłonności do brudzenia.

Właściwości higieniczne
Do ważniejszych właściwości higienicznych należą: higroskopijność, wodochłonność, przewiewność,
ciepłochronność. Zespół tych cech jest odpowiedzialny za ochronę organizmu człowieka przed
niekorzystnymi warunkami pogodowymi, a jednocześnie zapewnia skórze odpowiedni mikroklimat,
stwarzając odczucie komfortu fizjologicznego. Właściwości higieniczne są szczególnie doceniane w
przypadku tkanin bieliźnianych, pościelowych, tkanin przeznaczonych na odzież noszoną w gorącym
wilgotnym klimacie oraz na odzież roboczą.

Higroskopijność i wodochłonność związana jest z przepływem wilgoci i wody przez warstwy tkaniny.
Higroskopijność to zdolność wiązania określonej ilości wody przez sorpcję pary wodnej z powietrza.
Wymiana wody z otoczeniem uwarunkowana jest właściwościami sorpcyjnymi samego włókna, które dąży
do osiągnięcia stanu równowagi między własną wilgotnością a wilgotnością otoczenia. W momencie
zakłócenia równowagi przez jeden z ośrodków następuje wchłanianie wody przez tkaninę lub odprowadzanie
z tkaniny na zewnątrz. Dzięki możliwości sorpcji i desorpcji tkanina jest zdolna związać wodę będącą
składnikiem potu i odprowadzić ją w sprzyjających warunkach do powietrza atmosferycznego. Tkanina jest
zdolna również do związania i zatrzymania okresowo wilgoci z otoczenia (deszcz, śnieg).

Przewiewność, czyli przepuszczalność powietrza umożliwia wentylację przestrzeni między wyrobem

włókienniczym a skórą, przyczyniając się do stworzenia odpowiedniego mikroklimatu. Tkanina przewiewna
ułatwia dopływ świeżego powietrza i usuwanie gazowych produktów związanych z oddychaniem skóry.
Przepływ powietrza za-leży od różnicy ciśnień, panujących po obu stronach tkaniny, ale również w pewnym
stopniu od jej struktury, a dokładniej od obecności pustych przestrzeni (kanałów i mikrokanałów) między
nitkami i w obrębie nitek. Regularność rozmieszczenia tych kanałów, ich ilość i wymiary uwarunkowane są
parametrami budowy, takimi jak gęstość liniowa i zapełnienie powierzchniowe tkaniny oraz gęstość liniowa
i współczynnik skrętu przędzy.

7
Ciepłochronność (izolacyjność cieplna) to właściwość tkanin, zapewniająca ochronę organizmu człowieka
przed dużymi zmianami temperatury. Tkaniny są w mniejszym lub większym stopniu izolatorami, ponieważ
cechą charakterystyczną ich budowy jest obecność pustych przestrzeni wypełnionych powietrzem.
Izolacyjność cieplna tkaniny zależy przede wszystkim od jej grubości, wpływ ma także gęstość liniowa i
sposób wykończenia powierzchni (np. drapanie i kędzierzawienie).

Właściwości estetyczne
Właściwości tej grupy decydują o ogólnym wyglądzie tkaniny podczas jej użytkowania i po zabiegach
konserwacyjnych. Każda zmiana pierwotnego wyglądu tkaniny obniża wrażenia estetyczne. Dlatego ważne
jest, aby tkaniny wykazywały odporność na takie zjawiska, jak: pilling, mięcie, brudzenie się, elektryzacja,
zmiany barwy i kształtu.

Mięcie, określane również jako gniotliwość, przejawia się powstawaniem załamań w wyniku jedno- lub
wielokierunkowego zaginania i ściskania tkaniny. Po usunięciu sił powodujących te odkształcenia, tkanina,
dzięki sprężystości włókien, stara się powrócić do pierwotnego stanu. To zjawisko nazwano odprężnością po
mięciu; jego miarą jest wielkość kąta odprężania. Oprócz właściwości sprężystych włókien na odprężność
mają wpływ parametry struktury przędzy i samej tkaniny. Na przykład tkaniny z przędz grubych są bardziej
odprężne niż z cienkich, przy tym korzystnie wpływa umiarkowany skręt przędzy. Duże wypełnienie tkaniny
nitkami, a także sploty o dużej liczbie przeplotów (np. płócienny) nie sprzyjają odprężności po mięciu.

Pilling jest zjawiskiem polegającym na samorzutnym tworzeniu się na powierzchni tkaniny splątanych
pęczków włókien. W czasie użytkowania włókna słabiej umocowane wydostają się z przędzy na
powierzchnię, a następnie ulegają zwijaniu pod wpływem sił ścierających, rozciągających i zginających.
Skupiska splątanych włókien, połączone z podłożem nitką lub pojedynczym włóknem wiążącym, nazwane
są pillami. Na pilling podatne są tkaniny z włókien wełnianych oraz tkaniny z włókien syntetycznych. W
tkaninach wełnianych pille z czasem odrywają się od powierzchni wyrobu na skutek działania tych samych
sił, które przyczyniły się do ich utworzenia. W tkaninach syntetycznych, szczególnie poliamidowych,
poliestrowych, o wysokiej odporności mechanicznej włókien i gładkości powierzchni, pille związane są
trwale z podłożem. Występowanie pillingu zakłóca zawsze estetykę tkaniny.

Właściwości wytrzymałościowe
Wytrzymałość mechaniczna tkanin decyduje o ich trwałości i możliwości wypełniania określonych funkcji.
Tkaniny w trakcie użytkowania narażone są na wielokrotne odkształcenia, spowodowane działaniem sił
rozciągających, ściskających, rozdzierających, ścinających i innych. Często tkanina jest poddawana działaniu
jednocześnie różnych sił w sposób ciągły lub cykliczny. Niektóre tkaniny, np. filtracyjne, żaglowe, workowe,
muszą posiadać wysoką trwałość mechaniczną, aby mogły zachować przez dłuższy czas przydatność.
Tkaniny odzieżowe są poddawane podczas użytkowania umiarkowanym naprężeniom, dlatego przy ich
ocenie zwraca się głównie uwagę na odporność na ścieranie.

Zjawisko ścierania następuje w wyniku wzajemnego tarcia dwóch elementów tkaniny (np. rękaw o płaską
część wyrobu) lub tarcia tkaniny o inny przedmiot. W wyrobie gotowym siłom tarcia towarzyszą dodatkowo
siły rozciągające, wspomagające proces powolnego niszczenia. Najpierw obserwuje się ubytek masy włókien,
z czym wiąże się spadek wytrzymałości tkaniny, następnie pogarsza się jej wygląd, a ostatecznie może
nastąpić przetarcie.

Odporność na ścieranie, podobnie jak pozostałe właściwości wytrzymałościowe tkaniny zależą przede
wszystkim od charakterystyki mechanicznej włókien, ale struktura przędzy i tkaniny może utrudniać lub
ułatwiać destrukcyjne oddziaływanie sił ścierających. Zbyt luźna struktura przędzy i samej tkaniny sprzyja
ścieraniu, a tkaniny o gładkiej powierzchni i ścisłej strukturze wykazują lepszą odporność.

8
Oznaczenia
1. Jakościowe rozpoznawanie surowców włókienniczych – badania organoleptyczne,
mikroskopowe, próby palenia

Badania organoleptyczne
Zasada metody polega na zapoznaniu się z kolekcją włókien załączonych do ćwiczenia.
Materiał badawczy: włókna naturalne i sztuczne.
Sprzęt laboratoryjny: pęseta.
Etapy postępowania:
1. Pobrać próbki z kolekcji włókien z każdego rodzaju.
2. Obejrzeć próbki nieuzbrojonym okiem oraz zbadać je dotykiem.
3. Zanotować spostrzeżenia z oceny organoleptycznej.
4. Wydzielić próbki wybranych włókien i poddać kolejnym badaniom opisanym poniżej.

Próba palenia
Zasada metody polega na umieszczeniu próbki włókien w płomieniu palnika gazowego
i obserwacji sposobu palenia, zapachu towarzyszącego spalaniu oraz wyglądu i struktury
pozostałego popiołu.
Materiał badawczy: wydzielone próbki surowców włókienniczych.
Sprzęt laboratoryjny: pęseta, palnik gazowy.
Etapy postępowania:
1. Wydzielone próbki włókien umieścić za pomocą pęsety w płomieniu palnika.
2. Obserwować sposób palenia w płomieniu palnika (szybko czy wolno), zachowanie się próbki
po wyjęciu z płomienia (podtrzymuje palenie czy gaśnie, topi się).
3. Określić zapach powstały podczas spalania (palonego papieru, spalonych włosów, nieokreślony).
4. Zbadać po ostygnięciu wygląd i strukturę powstałego popiołu.
5. W sprawozdaniu zanotować obserwacje z próby palenia i na tej podstawie wnioskować,
do których włókien wymienionych w tabeli 2 można zakwalifikować badane włókno.

Tabela 2. Zachowanie się włókien podczas spalania

Pozostałość po
Rodzaj włókna Sposób palenia Zapach spaleniu
Włókna roślinne, wiskozowe, włókna szybko się spalają, również palonego papieru sypki popiół
miedziowe po usunięciu płomienia

Wełna, jedwab naturalny, sztuczne włókna palą się wolno, po wyjęciu palonego rogu lub czarna masa, dość
włókna białkowe z płomienia gasną włosów krucha, podobna
do żużla

Poliamidowe, poliestrowe, włókna topią się specyficzny lub czarne, szkliste,

polipropylenowe, polietylenowe, i palą, często z rozkraplaniem, brak twarde kulki
polialkoholowinylowe po usunięciu płomienia gasną

9
Poliakrylowe włókna palą się i topią brak czarne, zwęglone
jednocześnie, po wyjęciu kulki
z płomienia palą się nadal

Włókna octanowe włókna palą się szybko octu czarne zwęglone

i trójoctanowe i jednocześnie kulki

Włókna poliuretanowe włókna palą się specyficzny pozostawiają

i topią miękką, czarną,
mazistą masę

Włókna polichlorowinylowe włókna palą się bardzo wolno, ostry czarne, twarde kulki
i polichlorowinylidenowe po wyjęciu z płomienia gasną,
kurczą się silnie i odchylają od
płomienia

Włókna alginowe włókna palą się - szarobiały popiół

Włókna szklane włókna nie palą się, silnie brak jasne, szkliste,
ogrzewane żarzą się czerwono i twarde kulki
topią

Włókna azbestowe włókna nie palą się i nie topnieją, brak włókna nie tracą
żarzą się w płomieniu kształtu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie PN-72/P-04604.

Badania mikroskopowe
Zasada metody polega na obserwacji za pomocą mikroskopu widoków podłużnych i poprzecznych
poszczególnych włókien.
Obrazy mikroskopowe włókien naturalnych w odróżnieniu od włókien syntetycznych posiadają
cechy charakterystyczne dla danego rodzaju surowca, umożliwiające jego identyfikację. Natomiast
identyfikacja włókien syntetycznych tą metodą jest utrudniona, z uwagi na fakt, że surowce te nie
posiadają charakterystycznych obrazów mikroskopowych. Kształt poszczególnych włókien
syntetycznych nadawany jest przez ich producentów, co może uniemożliwiać jednoznaczne
rozpoznanie tychże włókien.
Materiał badawczy: wydzielone próbki surowców włókienniczych.

Przygotowanie próbki do badań:

Badania mikroskopowe dotyczą nie tylko włókien surowych, ale również uzyskanych z wyrobów
włókienniczych. Przygotowanie próbek do badań obejmuje zatem szereg procesów. Surowce
rozwłóknia się na pojedyncze włókna, a w przypadku włókien łykowych należy je odkleić w celu
uzyskania włókien elementarnych. Przędzę należy rozkręcić lub pociąć (włókna ciągłe). Z tkaniny
wypruwać oddzielnie nitki osnowy i wątku i badać je oddzielnie jak przędzę. Dzianiny należy spruć
i badać poszczególne nitki. Filce i włókniny należy rozwłóknić za pomocą igły preparacyjnej.
Z tkanin laminowanych oderwać laminat od podłoża włókienniczego, które należy oczyścić i badać
tak jak tkaniny, dzianiny lub włókniny.

10
Etapy przygotowania preparatów widoku podłużnego:
1. Umieścić na szkiełku przedmiotowym za pomocą igły preparacyjnej kilkanaście włókien
o długości do 5 - 6 mm, tak by włókna się nie krzyżowały.
2. Umieścić na włóknach kroplę płynu rozjaśniającego.
3. Przykryć kroplę cieczy wraz z włóknami szkiełkiem nakrywkowym, tak by pod szkiełko nie
dostało się powietrze.
4. Obserwować preparaty mikroskopowe i wykonać rysunki otrzymanych obrazów.
5. Porównać uzyskane obrazy z wzorcowymi, znajdującymi się na wyposażeniu pracowni.
Etapy przygotowania preparatów widoku poprzecznego metodą płytki Schwarza:
1. Ułożyć włókna równolegle w pęczek i przeciągnąć przez otwór płytki za pomocą cienkiej żyłki.
Pęczek włókien powinien być tak gruby, aby wypełniał ściśle otwór płytki.
2. Obciąć żyletką włókna wystające po obu stronach płytki, równo z jej powierzchnią.
3. Zalać przygotowany przekrój środkiem rozjaśniającym.
4. Obserwować preparaty mikroskopowo i wykonać rysunki otrzymanych obrazów.
5. Porównać uzyskane obrazy z wzorcowymi.
Na rysunku 1 przedstawiono przykładowe widoki przekrojów podłużnych i poprzecznych
wybranych włókien: a – bawełny, b – lnu, c – wełny, d – jedwabiu, a na rysunku 2 widoki przekrojów
podłużnych i poprzecznych włókien: a – wiskozowych, b – poliamidowych, c – poliestrowych, d –
poliakrylonitrylowych.

a)

b)

c)

11
d)

Rys. 1. Obrazy mikroskopowe, odpowiednio podłużne i poprzeczne, włókien: a) bawełny, b) lnu,

c) wełny, d) jedwabiu
Źródło: PN-72/P-04604

a)

b)

c)

d)

Rys. 2. Obrazy mikroskopowe, odpowiednio podłużne i poprzeczne, włókien: a) wiskozowych,

b) poliamidowych, c) poliestrowych, d) poliakrylonitrylowych
Źródło: PN-72/P-04604

12
W tabeli 3 przedstawiono opisy obrazów mikroskopowych wybranych włókien.

Tabela 3. Opisy obrazów mikroskopowych wybranych włókien

Rodzaj włókna Widok podłużny Widok poprzeczny

Bawełna kształt wstążeczki mniej lub bardziej skręconej, kształt fasoli lub rogalików zależnie
liczba skrętów zależna od dojrzałości włókna, widoczny kanał
od dojrzałości włókna włókna
Len kształt cylindryczny o gładkiej powierzchni kształt nieforemnych wielokątów różnej
wielkości, ścianki włókien grube,
kanał wewnętrzny o małej powierzchni

Wełna owcza kształt cylindryczny, włókna pokryte łuskami, kształt owalny lub eliptyczny, wewnątrz
bezrdzeniowe lub rdzeniowe z rdzeniem lub bez

Jedwab naturalny jedwab odgotowany zaznacza się przekrój trójkątny o zaokrąglonych

w wyglądzie wzdłużnym równoległymi liniami wierzchołkach
z miejscowymi zwężeniami

Włókna wiskozowe silniej lub słabiej zarysowujące się linie nieregularny, mniej lub bardziej rozwinięty
równoległe do osi włók-na

Włókna poliamidowe włókna gładkie bez żadnych rys, jedynie przekrój owalny, włókno profilowane ma
włókna profilowane posiadają wzdłużne rysy kształt trójkątów o zaokrąglonych kątach
lub gwiazdek

Włókna poliestrowe widok włókien, przeważnie matowych, przekrój owalny lub okrągły, włókna
zarysowuje się równoległymi liniami profilowane mają kształt trójkąta o kątach
brzeżnymi z dużą liczbą ciemnych punktów, zaokrąglonych
włók-na profilowane mają rysy wzdłużne

Włókna rozmaity wygląd: gładkie i chropowate, bez rys kształt rozmaity: biszkopcików, rogalików,
poliakrylonitrylowe i mające rysy wzdłużne, bez skrętów lub ze owalny lub eliptyczny, linia brzegowa może
i kopolimery skrętami być różnie rozwinięta
Źródło: Opracowanie własne na podstawie PN-72/P-04604

Próby rozpuszczania włókien

Zasada metody polega na doborze odpowiedniego rozpuszczalnika lub grupy rozpuszczalników,
charakterystycznych dla danego rodzaju włókna.
Próby rozpuszczania włókien w odczynnikach chemicznych przeprowadza się wówczas,
gdy poprzednie badania nie dają rozstrzygających rezultatów. Próby te przeprowadza się
w temperaturze pokojowej lub podwyższonej.

Próby topnienia włókien

Zasada metody polega na określeniu temperatury topnienia lub rozkładu włókien. Oznaczenie
to dotyczy głównie włókien syntetycznych, a temperaturę tę określa się za pomocą mikroskopu
temperaturowego Boëtiusa.

13
2. Oznaczanie wodochłonności

Wodochłonność względna jest to stosunek masy wody pochłoniętej przez aklimatyzowaną próbkę
wyrobu włókienniczego po zanurzeniu jej w wodzie do masy próbki przed zanurzeniem, wyrażony
w pro-centach.

Wodochłonność bezwzględna jest to stosunek masy wody pochłoniętej przez aklimatyzowaną

próbkę wyrobu włókienniczego po zanurzeniu jej w wodzie do powierzchni próbki, wyrażony w
g/m2.

Zasada metody polega na zanurzeniu aklimatyzowanej próbki tkaniny w wodzie przez określony
czas i oznaczeniu przyrostu jej masy w stosunku do masy pierwotnej.

Ćwiczenie opracowano na podstawie PN-72/P-04734.

Materiał badawczy: 3 próbki o wymiarach 25·25 mm wyciętych z odcinka badanej tkaniny w

odległości co najmniej 10 cm od jej krawędzi.

Sprzęt laboratoryjny: zlewki o średnicy około 10 cm i wysokości 20 cm, naczyńka wagowe, haczyki
metalowe nierdzewne, pęseta, sekundomierz.

Etapy postępowania:
1. Próbki aklimatyzować w warunkach standardowych.
2. Oznaczyć masę powierzchniową badanej tkaniny mua w g/m2 według wzoru:

mc
mua =
l c ⋅ wc ,
gdzie:
mc - masa próbki roboczej po aklimatyzacji, g,
lc - długość próbki roboczej po aklimatyzacji, m,
wc - szerokość próbki roboczej po aklimatyzacji, m.

3. Próbki umieścić pojedynczo na płytkach Petriego lub szkiełkach zegarkowych i zważyć z

dokładnością do 0,001 g.
4. Każdą próbkę zawiesić na haczyku za jeden z rogów i zanurzyć całkowicie w zlewce z wodą
destylowaną o temperaturze 20±2oC. Próbki nie powinny stykać się ze sobą ani nie dotykać
ścianek ani dna zlewki.
5. Po upływie 5 minut próbki wyjąć z wody i pozostawić zawieszone na haczykach na następne 2
minuty, aby nadmiar wody ściekł.
6. Zdjąć próbki z haczyków i każdą z nich ważyć z dokładnością do 0,001 g.
7. Wodochłonność względną pojedynczej próbki (Ww), wyrażoną w procentach, obliczyć według
wzoru:
14
 m2 − m1
Ww = ⋅ 100 ,
m1 − m

gdzie:
m - masa naczyńka, g,
m1 - masa naczyńka z próbką aklimatyzowaną, g,
m2 - masa naczyńka z mokrą próbką, g.

8. Obliczyć wodochłonność względną tkaniny ( W w ) jako średnią arytmetyczną wyników

oznaczeń dla pięciu próbek. Wynik podać w procentach z dokładnością do trzech cyfr
znaczących.

9. Obliczyć wodochłonność bezwzględną tkaniny ( W b ) w g/m2 według wzoru:

Ww
W b = mF ⋅ ,
100
gdzie:
mF - masa powierzchniowa badanej tkaniny, g/m2.

10. W sprawozdaniu podać wyniki oznaczonej wodochłonności wzglę-dnej dla próbek oraz obliczone
wartości W w i W b

3. Wyznaczanie siły zrywającej i wydłużenia przy zerwaniu

Zasada metody polega na poddaniu próbki płaskiego wyrobu rozciąganiu na maszynie wytrzymałościowej
do momentu jej rozerwania i rejestrowaniu wartości maksymalnej siły i wydłużenia względnego przy
maksymalnej sile oraz wartości siły zrywającej i wydłużenia względnego przy zerwaniu.

Ćwiczenie opracowano na podstawie PN-EN ISO 13934-1:2002.

Maksymalna siła to siła o wartości maksymalnej, zarejestrowana podczas zerwania próbki roboczej poddanej
rozciąganiu.

Siła zrywająca to siła zarejestrowana w momencie zerwania próbki roboczej poddanej rozciąganiu.

Wydłużenie względne to stosunek wartości wydłużenia próbki roboczej do jej długości początkowej,
wywołanego działaniem siły, wyrażony w procentach.

Wydłużenie względne przy maksymalnej sile to wydłużenie względne próbki roboczej, wywołane działaniem
siły o wartości maksymalnej.

Wydłużenie względne przy zerwaniu to wydłużenie względne próbki roboczej, wywołane działaniem siły
zrywającej.

15
Materiał badawczy: tkanina

Sprzęt laboratoryjny: nożyczki, miara krawiecka, maszyna wytrzymałościowa.

Etapy postępowania:

1. Z badanego wyrobu płaskiego wyciąć po dwie próbki robocze, osobno w kierunku wątku i osnowy, o
szerokości 50±0,5 mm(z wyłączeniem luźnych nitek) i długości 300 mm (dla próbek, których
przewidywana wartość wydłużenia względnego jest mniejsza niż 75%) lub 200 mm (dla próbek, których
przewidywana wartość wydłużenia względnego jest większa niż 75%).
UWAGA: próbki należy pobrać z miejsc położonych w odległości mniejszej niż 150 mm
od brzegów tkaniny, w różnych miejscach szerokości i długości wyrobu, tak by reprezentowały jak
najlepiej całą tkaninę.
2. Każdą próbkę należy przygotować w taki sposób, by jej kierunek wzdłużny był równoległy do nitek
wątku lub osnowy, a szerokość po wypruciu luźnych nitek była zgodna z wymaganym wymiarem.
3. Na każdej próbce zaznaczyć, zgodnie z danymi zamieszczonymi w punkcie 1, długość odcinka
roboczego: odpowiednio 200 mm (dla próbek o długości 300 mm) lub 100 mm (dla próbek
o długości 200 mm).
4. Próbkę należy zakleszczyć w szczękach maszyny wytrzymałościowej, ustawiając odpowiednią odległość
pomiędzy szczękami (w zależności od długości odcinka roboczego) oraz dobierając właściwe parametry
pomiaru (patrz dane w tab. 4).
5. Próbkę roboczą można zamocować w stanie swobodnym (przy zerowym naprężeniu wstępnym,
odpowiadającym zerowej wartości siły) lub z odpowiednim obciążeniem wstępnym, wynoszącym:

- 2 N dla płaskich wyrobów o masach powierzchniowych ≤ 200 g/m2,

- 5 N dla płaskich wyrobów o masach powierzchniowych> 200 ≤ 500 g/m2,

- 10 N dla płaskich wyrobów o masach powierzchniowych> 500 g/m2.

UWAGA: obciążenie wstępne można stosować, w przypadku gdy naprężenie wstępne nie wywołuje
wydłużenia względnego większego niż 2%.
6. Uruchomić maszynę wytrzymałościową i kontynuować rozciąganie próbki roboczej do momentu jej
zerwania, zatrzymując wówczas urządzenie.
7. Dla każdego pomiaru należy zarejestrować:

- wartość siły maksymalnej, powodującej zerwanie próbki (N) i wartość siły zrywającej (N),

- wartość wydłużenia próbki roboczej (mm) lub wydłużenia względnego (%) przy maksymalnej sile i,
jeżeli jest wymagane, wydłużenia względnego przy zerwaniu (%).
8. W przypadku gdy podczas badania próbka wysunie się ze szczęk wzdłuż linii zakleszczenia na odległość
większą niż 2 mm, wynik pomiaru należy odrzucić, a badanie powtórzyć dla nowej próbki. Jeżeli próbka
zerwie się w odległości 5 mm od linii zakleszczenia w szczęce maszyny wytrzymałościowej, a wynik
pomiaru jest wyższy niż wynik zrywu poprawnego, to badanie należy powtórzyć.
9. Obliczyć średnią arytmetyczną z otrzymanych wyników osobno dla kierunku wątku i osnowy. Wyniki
podać z dokładnością do 1, 10 lub 100 N dla wartości siły odpowiednio: poniżej 100 N,
100 – 1000 N, powyżej 1000 N oraz 0,2, 0,5, lub 1% dla wartości wydłużenia względnego odpowiednio:
poniżej 8%, 8 – 75%, po-wyżej 75%.

16
10. W sprawozdaniu należy umieścić wyniki otrzymane dla wszystkich próbek oraz obliczone wartości
średnie.

Tabela 4. Parametry pomiaru właściwości płaskich wyrobów przy rozciąganiu

Długość Wydłużenie
Prędkość Prędkość przyrostu
odcinka względne przy
rozciągania wydłużenia
roboczego maksymalnej
[mm/min] względnego [%/min]
[mm] sile [%]
200 20 <8 10

200 100 ≥ 8 ≤ 75 50

100 100 > 75 100

Źródło: PN-EN ISO 13934-1:1999.

Siła [N]
siła max

siła
zrywająca

Wydłużenie
względne [%]

Rys. 3. Przykładowa krzywa siła-wydłużenie względne

4. Oznaczanie odporności na rozdzieranie tkaniny powlekanej

Zasada metody polega na poddaniu próbki roboczej rozdzieraniu na maszynie wytrzymałościowej

z urządzeniem umożliwiającym zapis wykresu i rejestrowaniu w sposób ciągły siły, powodującej rozdzieranie
próbki na określonej długości.

Ćwiczenie opracowano na podstawie PN-EN ISO 13937-2.

Siła rozdzierania to siła potrzebna do wywołania rozdarcia próbki roboczej zainicjowanego w odpowiednich
warunkach.
17
Długość rozdzierania to długość rozdarcia próbki roboczej, mierzona od początkowego do końcowego
punktu działania siły rozdzierania.

Pik to punkt na krzywej siła-wydłużenie, w którym gradient siły, odpowiadający zarejestrowanym

wartościom sił, zmienia się z do-datniego na ujemny.

Materiał badawczy: tkanina.

Sprzęt laboratoryjny: nożyczki, miara krawiecka lub linijka, wykrojnik, maszyna wytrzymałościowa.

Etapy postępowania:
1. Do badania przygotować po 2 próbki wyciętych w kierunku wątku i osnowy zgodnie z rysunkiem 2.
Próbki należy pobierać w odległości 150 mm od brzegów tkaniny, w różnych miejscach szerokości i
długości wyrobu, tak by reprezentowały jak najlepiej całą tkaninę. UWAGA: dopuszcza się
przygotowanie próbek roboczych o szerokości 200 mm, gdy próbki robocze o szerokości 50 mm są
nieodpowiednie do badania.
2. Ustawić odległość między szczękami 100 mm, a prędkość rozciągania 100 mm/min.
3. Próbkę zamocować w szczękach maszyny wytrzymałościowej w taki sposób, by każda z nogawek
znajdowała się w osobnym zacisku szczęki, a rozdzieranie mogło przebiegać wzdłuż przecięcia próbki.
4. Uruchomić maszynę wytrzymałościową, obserwując, czy rozdzieranie odbywa się wzdłuż kierunku
działania siły i czy nitki poddawane rozdzieraniu nie wypruwają się z wyrobu.
5. Rejestrować siłę rozdzierania w niutonach i prowadzić rozdzieranie próbki roboczej do odcinka
zaznaczonego na próbce (rys. 4).

odcinek wyznaczający koniec rozdzierania

100 ± 1 mm
25 ± 1
50 ± 1 mm

rozcięcie

200 ± 2 mm

Rys. 4. Wymiary próbki roboczej w kształcie spodni

Źródło: Opracowanie własne na podstawie PN-EN ISO 13937-2

6. Pomiar uznaje się za prawidłowy, jeśli nie nastąpiło wypruwanie się nitek z wyrobu, próbka robocza nie
wyślizgiwała się z zacisków, a rozdarcie było całkowite i przebiegało wzdłuż kierunku działania siły. W
innych przypadkach wyniki należy odrzucić.

18
7. W sprawozdaniu należy podać wyliczone wartości sił rozdzierania (osobno dla każdego badanego
kierunku wyrobu) oraz wartość siły w niutonach najwyższego i najniższego piku (maksymalny rozstęp
pików) dla każdej próbki roboczej.

Rys. 5. Przykładowy wykres rozdzierania

19