SAYISAL HABERLEŞME

9. Ders: İKİLİ SAYISAL GEÇİŞBANDI MODÜLASYONLARI

2023-2024 Güz Yarıyılı

1
İkili Sayısal Geçişbandı Modülasyonları
1) İkili Genlik Kaydırmalı Anahtarlama (Binary ASK, BASK)

Sayısal haberleşmenin ilk örneklerinden biri olarak 20. yy başlarında kablosuz

telgraf haberleşmesi için kullanılmaya başlanmıştır. Tek başına ASK, diğer sayısal
modülasyon türlerine göre daha verimsiz olduğundan ve gürültüden daha fazla
etkilendiğinden dolayı günümüzde yaygın olarak kullanılmamaktadır. Taşıyıcı
frekansı 𝑓𝑐 olmak üzere iletilen işaret genel olarak;

𝐴1 cos 2𝜋𝑓𝑐 𝑡 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 1 𝑖𝑠𝑒

𝑠(𝑡) = ቊ (0 ≤ 𝑡 ≤ 𝑇 ve 𝑤𝑐 = 2𝜋𝑓𝑐 )
0, 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 0 𝑖𝑠𝑒

2
İkili Genlik Kaydırmalı Anahtarlama Modülasyonu

3
İkili Genlik Kaydırmalı Anahtarlama (BASK)

Dikdörtgen şeklinde tabanbant darbeleri kullanılarak oluşturulan BASK işaretinin bant genişliği
şekilden görüldüğü üzere 𝐵𝐵𝐴𝑆𝐾 = 2/𝑇𝑏 dir. Yani tabanbant bant genişliğinin 2 katına eşittir.

4
Eşfazlı BASK Demodülasyonu

𝐴2 𝑇𝑏
Yani gelen sinyalin genliği, ten büyükse 1, küçükse 0 gönderildiği kararına varılır.
4

5
Eşfazlı olmayan BASK Demodülasyonu

Zarf sezicili demodülasyon olarak da adlandırılmaktadır. Zarf sezici taşıyıcının genliğini elde
etmektedir. Yani karar devresine gelen değerlerin; 0 için 0 ve 1 için 𝐴2 geldiğini varsayarsak, karar
sınırı 𝐴2 /2 alınır.

6
İkili Sayısal Geçişbandı Modülasyonları
2) İkili Frekans Kaydırmalı Anahtarlama (Binary FSK, BFSK)

Genlik kaydırmalı anahtarlamaya oranla gürültüden daha az etkilenmektedir.

Günümüzde amatör radyo veri iletimi gibi düşük-hızlı haberleşme sistemlerinde
kullanılmaktadır.
İletimde 0 ve 1 bitleri için genlik ve faz sabit tutularak iki farklı (𝑓0 ve 𝑓1 ) taşıyıcı frekansı
kullanılmaktadır. Frekans sapması ∆𝑓 = 𝑓𝑐 − 𝑓0 = 𝑓1 − 𝑓𝑐 olarak gösterilir.

𝐴 cos 2𝜋𝑓1 𝑡 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 1 𝑖𝑠𝑒

𝑠(𝑡) = ቊ Genelde 𝑓𝑐 = (𝑓0 +𝑓1 )/2 alınır.
𝐴 cos 2𝜋𝑓0 𝑡 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 0 𝑖𝑠𝑒

7
İkili Frekans Kaydırmalı Anahtarlama Modülasyonu

8
İkili Frekans Kaydırmalı Anahtarlama (BFSK)

Dikdörtgen şeklinde tabanbant darbeleri kullanılarak oluşturulan BFSK işaretinin bant genişliği
2
şekilden görüldüğü üzere 𝐵𝐵𝐹𝑆𝐾 = 𝑓1 − 𝑓0 + dir. Yani her iki frekans bileşenini de kapsamaktadır.
𝑇𝑏
9
Eşfazlı BFSK Demodülasyonu

𝑓0 işareti alındığında alt kol yüksek üst kol düşük çıkış vermekte, 𝑓1 işareti alındığında ise tersi
olmaktadır. Her iki koldan gelen ilinti çıkışlarının farkı alınarak karar verilmektedir. Yani karar sınırı
0’dır.

10
Eşfazlı olmayan BFSK Demodülasyonu

Zarf sezicili demodülasyon olarak da adlandırılmaktadır. İki kolun birinde taşıyıcı genliği değeri
elde edilirken, diğerinde sıfır genliği bulunmaktadır. Zarf sezici taşıyıcının genliğini elde etmektedir.
Karar eşiği yine 0’dır.

11
Örnek

Bit oranı 𝑅𝑏 = 128 𝑘𝑏𝑝𝑠 olan sayısal bir işaretin BFSK ile iletimi yapılmaktadır. Merkez
taşıyıcı frekansı 𝑓𝑐 = 100 𝑀𝐻𝑧 ve frekans sapması ∆𝑓 = 256 𝑘𝐻𝑧 dir. 𝑓1 ve 𝑓0 frekans
değerlerini ve modülasyon için dikdörtgensel darbeler kullanıldığında iletim için gerekli bant
genişliğini bulunuz (𝑓1 >𝑓0 ).

12
Çözüm
𝑓1 = 𝑓𝑐 + ∆𝑓 = 100 𝑀ℎ𝑧 + 256 𝑘𝐻𝑧 = 100.256 𝑀ℎ𝑧

𝑓0 = 𝑓𝑐 − ∆𝑓 = 100 𝑀ℎ𝑧 − 256 𝑘𝐻𝑧 = 99.744 𝑀ℎ𝑧

2
𝐵𝐵𝐹𝑆𝐾 = 𝑓1 − 𝑓0 + = 2∆𝑓 + 2𝑅𝑏 = 2 × 256 𝑘𝐻𝑧 + 2 × 128 𝑘𝑏𝑝𝑠 = 768 𝑘𝐻𝑧.
𝑇𝑏

13
İkili Sayısal Geçişbandı Modülasyonları
3) İkili Evre (Faz) Kaydırmalı Anahtarlama (Binary PSK, BPSK)

Gürültüden en az etkilenen sayısal modülasyon türüdür. Bu nedenle uydu haberleşmesi

gibi orta-hızlı ve yüksek-hızlı sayısal haberleşme sistemlerinde kullanılmaktadır.
Günümüzde kullanılan üst seviyeli modülasyon yöntemlerinin de temelini teşkil etmektedir.
0 ve 1 bitleri için taşıyıcının iki farklı fazı (𝜑0 ve 𝜑1 ) kullanılmaktadır. Eğer sadece iki
taşıyıcı varsa aralarında 180 ̊ faz farkı olmasını tasarlamak en mantıklısıdır (en uzak).

𝐴 cos 2𝜋𝑓𝑐 𝑡 + 𝜑1 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 1 𝑖𝑠𝑒

𝑠(𝑡) = ቊ
𝐴 cos 2𝜋𝑓𝑐 𝑡 + 𝜑0 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 0 𝑖𝑠𝑒

𝐴 cos 2𝜋𝑓𝑐 𝑡 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 1 𝑖𝑠𝑒

180 ̊ faz farkı için 𝑠(𝑡) = ቊ
𝐴 cos 2𝜋𝑓𝑐 𝑡 + 𝜋 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 0 𝑖𝑠𝑒

14
İkili Faz Kaydırmalı Anahtarlama (BPSK)
Karar Sınırı

Karar Bölgesi Karar Bölgesi

 1 (t )
0 biti 1 biti

15
İkili Faz Kaydırmalı Anahtarlama Modülasyonu

16
İkili Faz Kaydırmalı Anahtarlama (BPSK)

Dikdörtgen şeklinde tabanbant darbeleri kullanılarak oluşturulan BPSK işaretinin bant genişliği
şekilden görüldüğü üzere B𝐵𝑃𝑆𝐾 = 𝐵𝐵𝐴𝑆𝐾 = 2/𝑇𝑏 dir.
17
BPSK Demodülasyonu

PSK için taşıyıcıların hem frekansı hem de genlikleri aynı olduğundan zarf sezici ile
demodülasyon yapılamamaktadır. Ayrıca farklı frekanslarda BGF’ler kullanılarak da taşıyıcılar ayırt
edilememektedir.
Sadece eşfazlı demodülasyon yöntemleri kullanılabilmektedir.

18
BPSK Demodülasyonu

Yani karar sınırı 0 olmaktadır.

19
BPSK Demodülasyonu
1 𝑇/2 2
Periyodik bir sinyalin ortalama gücü: 𝑃= ‫׬‬ 𝑥 𝑡 𝑑𝑡
𝑇 −𝑇/2

𝐴2
A genliğindeki sinüzoidal bir taşıyıcının gücü : 𝑃 =
2

𝐴2 𝑇𝑏
Modüle edilmiş bir işaretin enerjisi (Taşıyıcının gücü x İletildiği bit-zaman dilimi): 𝐸𝑏 = 𝑃 × 𝑇𝑏 =
2

2𝐸𝑏
O zaman taşıyıcı genliği: 𝐴=
𝑇𝑏

2𝐸𝑏
cos 2𝜋𝑓𝑐 𝑡 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 1 𝑖𝑠𝑒
𝑇𝑏
Dolayısıyla BPSK işareti: 𝑠(𝑡) =
2𝐸𝑏
cos 2𝜋𝑓𝑐 𝑡 + 𝜋 , 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝑎𝑙 𝑠𝑒𝑚𝑏𝑜𝑙 0 𝑖𝑠𝑒
𝑇𝑏 20
Örnek

3 𝑘𝐻𝑧 kullanılabilir bant genişliğine sahip haberleşme kanalından gönderilen taşıyıcının

genliği 𝐴 = 5 𝑉 olduğuna göre;

a) Bu kanaldan BPSK iletimi yapılırsa, en yüksek bit iletim oranı nedir?

b) Sinüziodal taşıyıcının gücünü bulunuz.

c) Modüle edilmiş işaretin enerjisini bulunuz.

21
Çözüm
2
a) 𝐵𝐵𝑃𝑆𝐾 = = 2𝑅𝑏 = 3 𝑘𝐻𝑧
𝑇𝑏

𝑅𝑏 = 1.5 𝑘𝐻𝑧

b) 𝐴2
𝑃= = 12.5 𝑊
2

𝐴2 𝑇𝑏 𝐴2 25𝑊
c) 𝐸𝑏 = = = = 8.333 × 10−3 𝐽
2 2𝑅𝑏 3𝑘𝐻𝑧

22