Doskonalenie ergonomicznych

warunków pracy
Cz.1
 Ergonomia

▪ Praca jest działalnością celową, nierozerwalnie

związaną z egzystencją człowieka jako gatunku
biologicznego. Zróżnicowane i niekiedy bardzo
surowe warunki zewnętrzne zmusiły człowieka do
poszukiwania skutecznych sposobów zdobywania
żywności, obrony przed wrogami, ochrony przed
zimnem, zachowania zdobytych dóbr itp.
Doniosłym odkryciem było posługiwanie się
narzędziami - najstarsze kopalne ślady użycia
narzędzi kamiennych pochodzą z terenów Tanzanii
w Afryce i określone są na 2,5 miliona lat. Wcześniej
używano zapewne narzędzi z drewna i kości, gdyż
materiały te łatwiej poddają się obróbce - lecz są
one znacznie mniej trwałe od kamieni i dlatego nie
przechowały się do naszych czasów
Ergonomia
Posługiwanie się narzędziami - początkowo bardzo
prostymi, jak kij, maczuga, odpowiednio ukształtowany
kamień, potem coraz bardziej złożonymi i
wyrafinowanymi maszynami i innymi urządzeniami
technicznymi - okazało się niezwykle skuteczne w
realizowaniu zaplanowanych zadań. Człowiek z
konieczności związał się na stałe z urządzeniami
technicznymi i to w takim stopniu, że dziś nie jest
możliwe przeżycie populacji ludzkiej na Ziemi bez
wspomagania techniką i technologią (przez technikę
rozumiemy środki techniczne: narzędzia, maszyny,
przyrządy, aparaty i inne urządzenia techniczne.
Technologia natomiast oznacza sposób (sposoby)
wykonania, wytwarzania, osiągania celu).
Ergonomia
Uzależnienie człowieka od techniki przynosi rezultaty nie tylko
pożądane. Na negatywne skutki zwracano uwagę już od dawna,
lecz początkowo były to spostrzeżenia incydentalne i dotyczyły
pojedynczych, wyizolowanych zjawisk, np. zanieczyszczeń
powietrza i hałasu. Trudy związane z wykonywaniem pracy
fizycznej przez wiele wieków nie były przedmiotem uwagi, gdyż w
czasach starożytnych pracę fizyczną wykonywali głównie
niewolnicy, traktowani całkowicie przedmiotowo. Wolnym ludziom
też czasem dokuczały pewne uciążliwości, bo w 100 r. p.n.e.
Marcus Vitruvius Polio (Witruwiusz), autor dzieła De architectura
libri decem (O architekturze ksiąg dziesięć) przestrzegał przed
budowaniem miast w pobliżu bagien, z uwagi na nieprzyjemne,
trujące wyziewy i niezdrowe powietrze. Podobne problemy
dokuczały ludziom od czasów, gdy zaczęli żyć w dużych
skupiskach miejskich. W XIII wieku władca pewnego
niemieckiego księstwa zakazał moczenia lnu i konopi w pobliżu
osiedli ze względu na przykre odory, a król Edward I zakazał
stosowania węgla jako opału z uwagi na nadmierne zadymienie
Londynu. Pierwsze urządzenia odpylające opracowano dopiero w
XVIII wieku, lecz znalazły one zastosowanie po 150 latach.
Ergonomia

Hałas to nie jest wynalazek XIX i XX wieku. Już Dante

Aligheri (1265-1321) w Boskiej komedii pisał, że
dźwięki są wynalazkiem diabła. Przypadki utraty
słuchu przez rzemieślników pracujących przy obróbce
kamienia, brązu i żelaza odnotowano już 2000 lat temu
w Cesarstwie Rzymskim. W 100 r. p.n.e. w Rzymie
ustanowiono prawo budowlane zabraniające
lokalizowania hałaśliwych zakładów rzemieślniczych w
pobliżu domów zamieszkiwanych przez uczonych, a w
45 r. p.n.e. ograniczono ruch wozów po brukowanych
ulicach, aby zmniejszyć hałas (ustawa Julia Municipalis)
 Mało znanym orędownikiem humanizowania pracy był polski
jezuita, ksiądz Stanisław Solski. W 1690 r. (czasy króla Jana III
Sobieskiego !) w Krakowie wydał on drukiem imponujące dzieło
z dziedziny inżynierii, budownictwa i architektury, pt.: Architekt
polski, to jest nauka ulżenia wszelkich ciężarów, używania

Ergonomia potrzebnych machin... Stanisławowi Solskiemu przyświecały cel

można rzec: dydaktyczno-oświatowy polegał na tym, że dzieło to
wbrew ówczesnym zwyczajom zostało napisane w języku
polskim, z tłumaczeniem obcojęzycznych terminów technicznych,
aby rzemieślnicy polscy mogli z niego czerpać wiedzę na
poziomie światowym.
 "Robotni ludzie dźwigają jako bydlęta, czegom się z słusznym
politowaniem często napatrzył, zwłaszcza przy dozorcach
niebacznych, którzy ludzi słabszych i chorych zwykli naglić do
dźwigania ciężarów srogich, nie dołożywszy słuszney liczby
dźwigających, albo nie podawszy sposobu, jako by ciężaru mogli
Ergonomia zelżyć"

Przy ówczesnym poziomie techniki podstawową uciążliwością w

pracy był zapewne wyłącznie nadmierny wysiłek fizyczny, stąd
też "XVII-wieczna ergonomia" tym właśnie problemem się
zajmowała.
 Ergonomia- Historia

Pojęcie ergonomii zostało użyte po raz pierwszy przez wybitnego

polskiego przyrodnika, profesora Instytutu Rolniczo – Leśnego w
Marymoncie pod Warszawą Wojciecha Jastrzębowskiego ponad
150 lat temu, bo w 1857 roku. Napisał On artykuł pt. „Rys
Ergonomii, czyli nauki o Pracy opartej na prawach zaczerpniętych z
Nauki Przyrody” do czasopisma „Przyroda i przemysł.
 Nazwa ergonomia pochodzi ze zbitki dwóch słów greckich:

▪ ergon – czyn, praca;

▪ nomos – wiedza, zwyczaj, prawo.
Ergonomia Czyli po przełożeniu na język polski słowo to oznacza bardzo
ogólnie wiedzę o pracy.
Ergonomia- Historia
Systematyczne badania ergonomiczne rozpoczęto w okresie drugiej
wojny światowej w USA i w Wielkiej Brytanii. Miejsce i czas
zainicjowania tych prac były konsekwencją okoliczności, w których
znalazły się te państwa. Czas wojny, to dla każdego społeczeństwa okres
działań warunkujących przeżycie. Podejmowane są wówczas wzmożone
wysiłki na rzecz budowy nowych, doskonalszych środków technicznych
służących do transportu wielkiej liczby ludzi, a także sprzętu i
materiałów oraz budowy nowych środków łączności, przetwarzania
informacji, wytwarzania żywności, paliw, odzieży i budowy obiektów
inżynierskich. Na efektywne wyniki tych wysiłków mogą liczyć tylko
państwa bogate i posiadające wysoko rozwiniętą technikę oraz
odpowiednio wyszkoloną kadrę. Podczas drugiej wojny światowej
wysoki stopień skomplikowania osiągnęły środki techniczne służące do
sprawnego zabijania ludzi i niszczenia ich siedlisk: samoloty, okręty,
czołgi, broń strzelecka, broń masowego rażenia, pojawiły się nowe,
nieznane wcześniej urządzenia, jak stacje radarowe, maszyny szyfrujące
oraz liczące.
Ergonomia- Praca człowieka jako operatora tych skomplikowanych urządzeń wymagała

Historia sprostania nowym, trudnym zadaniom i przynosiła nieznane wcześniej obciążenia.

W środowisku pracy zaczęło dominować obciążenie psychiczne, jednocześnie ludzie
doznawali ekstremalnych przeciążeń fizycznych i uciążliwości pochodzących od
czynników środowiskowych. Maszyny to wytrzymywały, ponieważ były
zaprojektowane do działań w takich właśnie warunkach. Nie można było tego
samego powiedzieć o człowieku. Okazało się, że człowiek jest najbardziej
zawodnym elementem systemu, do którego został włączony i często był przyczyną
niepowodzeń, strat i katastrof. Do analizy tych zdarzeń i określenia ich przyczyn
włączono specjalistów z grupy nauk o człowieku: głównie psychologów i
fizjologów. Wyniki ich badań wskazywały, że jedyną drogą podwyższenia
niezawodności systemu złożonego z człowieka i urządzeń technicznych jest
uwzględnianie możliwości i ograniczeń człowieka przy projektowaniu tych
urządzeń.
 ▪ W 1949 roku w Anglii powstało Ergonomiczne Towarzystwo
Naukowe, a następnie termin ergonomii zaczął się
rozprzestrzeniać w Europie, a dalej na całym świecie.
▪ Jednak prawdziwy jej rozkwit rozpoczął się w 60-tych latach
XX wieku, a zapoczątkowało go powstanie Międzynarodowego
Stowarzyszenia Ergonomicznego w 1959 roku. Pierwszy jego

Ergonomia kongres odbył się w Sztokholmie w 1962 roku.

▪ Na chwilę obecną skupia ono 52 towarzystw krajowych, a
kongresy odbywają się co 3 lata. Siódmy z nich odbył się w
1979 roku w Warszawie.
 ▪ Współcześnie pojęcie ergonomii nie jest jeszcze tak
powszechne i znane, jednak z czasem społeczeństwo staje się
coraz bardziej uświadomione w tym zakresie. Aktualnie,
szczególnie kraje Europy zachodniej oraz Ameryki Północnej
przykładają szczególną uwagę do ergonomii podczas

Ergonomia
planowania warunków bytowych i rekreacyjnych.
▪ Pojęcie to jest jednak już stosowane w wielu dziedzinach, bo
już nie tylko dotyczy konstrukcji maszyn, urządzeń czy
narzędzi pracy, ale także projektowania wyrobów użytkowych,
jak również ogólnego dopasowania warunków pracy.
 ▪ Według encyklopedii powszechnej PWN, ergonomia jest
dziedziną wiedzy zajmującą się metodami oraz zasadami
dostosowania warunków pracy do możliwości człowieka. Czyli
chodzi o takie dopasowanie otoczenia pracy, aby było ono
Ergonomia przyjazne i zdrowe, jak najlepiej przystosowane do
predyspozycji psychofizycznych człowieka. Jest to także
optymalizacja pracy oraz współpracy między poszczególnymi
jednostkami.
Międzynarodowe ▪ To federacja 52 indywidualnych organizacji ergonomicznych z
całego świata.
stowarzyszenie ▪ Jej misją jest rozwijanie nauki i praktyk ergonomicznej oraz
ergonomiczne poprawa jakości życia poprzez rozszerzanie zakresu jej
zastosowań i wkładu w społeczeństwo.
 Misje i cele IEA są określone w Regulaminie IEA.
▪ Misje są następujące:

Międzynarodowe ▪ Opracowanie i rozwój nauki i praktyki ergonomicznej,

▪ Poszerzenie jej zakresu w celu poprawy jakości życia.
stowarzyszenie ▪ Cele to:
ergonomiczne ▪ Skuteczna komunikacja z członkami,
▪ Rozwój nauki i praktyki ergonomicznej na poziomie
międzynarodowym oraz
▪ Zwiększenie wkładu w globalne społeczeństwo
Międzynarodowe
stowarzyszenie
ergonomiczne
Międzynarodowe
stowarzyszenie
ergonomiczne
 Polskie Towarzystwo Ergonomii (PSZ) jest interdyscyplinarną
organizacją naukową na rzecz rozwoju i popularyzacji ergonomii

Polskie w Polsce. Jest najbardziej uznaną organizacją ergonomiczną w

Polsce, która skupia specjalistów z różnych dziedzin nauki, takich
Towarzystwo jak inżynierowie, projektanci przemysłowi, lekarze, biolodzy,

Ergonomiczne antropolodzy, ekonomiści, prawnicy i eksperci IT. Dominującymi

grupami są pracownicy uczelni, instytutów badawczych,
Państwowej Inspekcji Pracy oraz przedsiębiorstw produkcyjnych.
 PSZ dążą do realizacji celów statutowych poprzez:
1. Inspirowanie i wspieranie działalności naukowej, wdrożeniowej i wynalazczej w
obszarze ergonomii,
2. Wspieranie działań dotyczących wdrażania osiągnięć naukowych do praktyki
przemysłowej i społecznej,
3. Inspirowanie oraz wspieranie działań w zakresie edukacji ergonomicznej uczniów i
pracowników ze wszystkich sektorów gospodarki narodowej,
4. Upowszechnianie wiedzy ergonomicznej w społeczeństwie, zwłaszcza w szkołach
podstawowych i na uczelniach wyższych,

Polskie 5. Współpraca z Polską Akademią Nauk i innymi instytutami oraz organizacje przemysłowe
i społeczne, takie jak Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy, Państwowa Inspekcja Pracy,

Towarzystwo
6. Współpraca z organizacjami zagranicznymi i międzynarodowymi w celu wymiany
doświadczeń i prezentowania osiągnięć polskiej ergonomii,
7. Organizowanie konferencji, sesji naukowych, sympozjów, wykładów, odczytów,

Ergonomiczne seminariów i spotkań,

8. Inicjowanie publikacji dotyczących ergonomii w mediach krajowych i zagranicznych
oraz w wydawnictwach naukowych,
9. Wykonywanie działalności wydawniczej,
10. Wykonywanie czynności doradczych oraz opiniowanie i przeprowadzanie ekspertyz,
11. Prowadzenie i opieka nad szkoleniami,
12. Zapewnienie wiedzy i kompetencji zawodowych ergonomistów posiadających
certyfikaty
13. Wpływanie na zakres i treść programów nauczania, szkoleń i usprawnień z zakresu
ergonomii.
 Celem PTErg jest rozwijanie i upowszechnianie ergonomii jako
nauki koncentrującej się na badaniu oddziaływania materialnego i
Polskie niematerialnego otoczenia na człowieka, mając za punkt

Towarzystwo odniesienia jego pełny dobrostan, zaś w przypadku działalności

zawodowej zajmującej się projektowaniem organizacji pracy,
Ergonomiczne narzędzi, wyposażenia, środowiska i ogólnych systemów dla
dostosowania ich do potrzeb, możliwości i ograniczeń człowieka
 ERGONOMIA KONCEPCYJNA
▪ wykorzystywana już na etapie projektu aranżacji stanowiska
pracy, uwzględniają potrzeby pracownika oraz bierze pod
uwagę jego wygodę i bezpieczeństwo

Ergonomia
ERGONOMIA KOREKCYJNA
▪ analizuje warunki pracy, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo i
wygodę pracowników. Jej celem jest ulepszenie istniejących
już struktur i likwidowanie zagrożeń środowiskowych
 Psychologia pracy

Socjologia pracy Organizacja pracy

Fizjologia pracy Antropometria

Nauki związane
z ergonomią Higiena pracy Nauki techniczne, np.
Budowa maszyn

Medycyna pracy
 ▪ Psychologia pracy – dziedzina psychologii stosowanej,
obejmująca rozmaite aspekty organizacji i zarządzania
zasobami ludzkimi. Jednym z jej głównych celów jest zbadanie
działalności zawodowej pod kątem wykorzystania potencjału
pracowników do podniesienia wydajności pracy w
przedsiębiorstwie.

▪ Socjologia pracy jest jednym z działów socjologii,

Nauki związane zajmujących się opisem i wyjaśnianiem zachowań społecznych

ludzi w procesie pracy, podczas produkcji dóbr i usług.
z ergonomią ▪ Fizjologia pracy- określa wpływ dynamicznej i statycznej
pracy fizycznej oraz monotypii ruchowej na zdrowie
człowieka; skutki przeciążenia oraz niedociążenia pracą, wpływ
zmęczenia i treningu, warunków fizycznych i chemicznych
środowiska na poszczególne funkcje organizmu;
 ▪ Higiena pracy – gałąź higieny zajmująca się skutkami
oddziaływania na człowieka różnych szkodliwych czynników
(chemicznych, fizycznych i biologicznych) występujących w
środowisku pracy;
▪ Medycyna pracy interdyscyplinarna gałąź wiedzy medycznej,
badająca wpływ pracy na zdrowie człowieka oraz sposoby
zapobiegania skutkom ryzyka zdrowotnego związanego z
Nauki związane pracą;

z ergonomią ▪ Organizacja pracy- jest określana jako działania techniczne,

ekonomiczne, organizacyjne, które mają na celu optymalizację
siły roboczej, środków produkcji oraz zapewnienie
odpowiednich warunków pracy człowieka dla osiągnięcia jak
najlepszych efektów pracy.
Nauki związane z ergonomią
▪ Antropometria- metoda badawcza stosowana w
antropologii fizycznej, polegająca na pomiarach
porównawczych części ciała ludzkieg(o np.: długości kości
(osteometria), objętości i proporcji czaszki (kranometria),
głowy (kefalometria), proporcji ciała karpometria), masa
ciała, rozstawu oczu, określenie pigmentacji oczu, włosów i
skóry itp. Do pomiarów wykorzystywane są przyrządy
antropometryczne.
▪ Antropometria ma zastosowanie w kryminalistyce dzięki
temu, że kształt i wielkość szkieletu po 25. roku życia nie
ulegają już większym zmianom. Umożliwia to stwierdzenie
tożsamości badanego ciała.
 ▪ Antropometria w pracy
Do kształtowania stanowiska pracy pod kątem wygody
użytkownika i funkcjonalności projektowanych elementów
niezbędna jest znajomość wymiarów człowieka, zwanych
Nauki związane wymiarami antropometrycznymi. Ich wykorzystanie umożliwia

z ergonomią ustalenie wielkości przestrzeni pracy, adekwatnych rozmiarów

powierzchni pracy i jej wysokości, rozmiarów siedzisk i urządzeń
pracowniczych oraz optymalne rozmieszczenie wymienionych
elementów, urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych względem
siebie i względem użytkownika.
Ergonomia- pracy w biurze
Podstawowe czynniki uciążliwe, mogące występować na
stanowiskach pracy biurowej to:

Obciążenie mięśniowo- szkieletowe

Niewłaściwe oświetlenie

Stres Hałas

Nieodpowiednia wentylacja Obciążenie termiczne

 Obciążenie układu mięśniowo- szkieletowego

▪ Pozycja siedząca utrzymywana długotrwale podczas pracy może stać

się uciążliwa. Konsekwencją unieruchomienia jest niekorzystne
obciążenie kręgosłupa (wzrost ciśnienia krążków), statyczne
obciążenie mięśni tułowia i pleców, które sprzyja tworzeniu się
nieprawidłowych krzywizn kręgosłupa. Zaburzenia krążenia w
obrębie ud mogą wynikać ze zbyt wysokiego siedziska i
nieprawidłowo ukształtowanej krawędzi płyty siedziska. Jak podaje
wiele źródeł literaturowych, dolegliwości układu mięśniowo-
szkieletowego u osób wykonujących prace w pozycji siedzącej
obejmują ok. 35% tej populacji pracowników.
Obciążenie układu mięśniowo- szkieletowego
Obciążenie układu
mięśniowo-
szkieletowego
 Obciążenie układu
mięśniowo-szkieletowego

▪ monitor powinien być pochylony na podstawie

tak, aby jego powierzchnia znajdowała się pod
kątem prostym do osi spojrzenia skierowanego
około 30° w dół;
▪ wysokość krzesła należy regulować w zakresie
40 – 50cm w zależności od długości podudzi
tak, aby kąt zgięcia w stawach kolanowych
wynosił 90o;
▪ doradza się korzystanie z krzeseł o możliwości
regulowania oparcia i podłokietnikami tak, aby
oparcie zapewniało lordozę w odcinku
lędźwiowym kręgosłupa i możliwość oparcia
pleców, a podłokietniki powinny znajdować
się na wysokości blatu;
 Obciążenie układu
mięśniowo-szkieletowego
▪ poziom blatu biurka trzeba dostosowywać do
wysokości użytkownika tak, aby odległość
pomiędzy dolną krawędzią stołu a siedzeniem
krzesła powinna wynosić około 25cm;
▪ podczas pracy zaleca się swobodne ułożenie
dłoni i łokci na biurku tak, aby przedramiona
tworzyły z osią ciała kąt 90°;
▪ monitor ustawia się w odległości około 50cm
od twarzy z górną krawędzią na lub pod linią
oczu;
▪ należy skorygować położenie monitora do
pozycji niwelującej odblask z jego
powierzchni;
Obciążenie układu
mięśniowo-szkieletowego
Rozmieszczenie elementów potrzebnych do pracy
powinno być komfortowe, w optymalnym zasięgu
obu rąk.
Podstawowe kryterium to dystans zasięgu
maksymalnego rąk. Praktycznie można sprawdzić
rozmieszczenie narzędzi i materiałów zakreślając na
blacie (albo w przestrzeni stanowiska) zasięg
wyprostowanych kończyn górnych. Przekroczeniu tej
granicy zawsze towarzyszy niekorzystne pochylenie
tułowia. Sytuacja taka może być akceptowana tylko
wtedy, gdy występuje rzadko, jest krótkotrwała i
dotyczy czynności pomocniczych.
Praca ciągła o dużym nasileniu powinna się odbywać
w polu optymalnego zasięgu rąk, którego granica jest
zakreślana przy przedramionach zgiętych pod kątem
prostym.
Obciążenie układu
mięśniowo-
szkieletowego
Obciążenie układu
mięśniowo-
szkieletowego
 Praca rutynowa jest często
monotonna, co powoduje znużenie,
dużą ilość popełnianych błędów,
brak zaangażowania w pracę. Z
kolei intensywnej pracy umysłowej,
wykonywanej często pod presją
Stres czasu i w warunkach napięć między
pracownikami i pracodawcami
towarzyszy stres, powodując
zmęczenie, bóle głowy, frustracje,
wypalenie.
 Większość osób potrafi poradzić sobie z obowiązkami w pracy biurowej oraz
stawianymi przez przełożonych wymaganiami. Warunkiem jednak jest dostosowanie
ich do intelektualnych, fizycznych i emocjonalnych możliwości. Jednak w obecnych
czasach coraz częściej dochodzi do sytuacji, kiedy oczekiwania i wymagania
pracodawców, przekraczają możliwości radzenia sobie z nim przez niektóre osoby
już na etapie rekrutacji. Ponadto każda osoba ma indywidualną podatność na stres,
która okresowo się zmienia, a zwiększa w sytuacji:

▪ małego doświadczenia zawodowego,

▪ młodego wieku,

Stres ▪ krótkiego stażu pracy w nowym miejscu,

▪ wrodzonej wrażliwości oraz dużego poziomu lęku,
▪ nieodpowiednio dopasowanych obowiązków do zdolności, predyspozycji,
wykształcenia albo doświadczenia zawodowego,

▪ wysokiej ambicji, zaangażowania w sprawy zawodowe, pośpiechu,

niecierpliwości, a także potrzeby rywalizacji,

▪ problemów pozazawodowych, np. rozwodu czy choroby w rodzinie.

 Najczęstsze przyczyny stresu w pracy biurowej to:
▪ konflikty w pracy, sprzeczne polecenia
▪ mobbing,
▪ przeciążenie – zbyt wiele obowiązków albo zadania
przewyższające możliwości pracownika; zbyt wiele nadgodzin,

Stres ▪ praca bardzo monotonna i poniżej możliwości pracownika,

▪ brak oceny pracy oraz informacji zwrotnej,
▪ brak systemu motywacyjnego,
▪ trudny kontakt ze współpracownikami oraz szefem.
 Jak stres oddziałuje
na człowieka?
W sytuacji stresowej w organizmie człowieka zachodzą zmiany, które nazywa
się reakcją stresową. Może objawiać się ona:

▪ przyspieszoną akcją serca, zwiększonym wydzielaniem hormonów,

przyspieszonym oddechem, wzrostem ciśnienia krwi, zwiększeniem
napięcia mięśni, przyspieszonym procesem przemiany materii,

▪ brakiem skupienia i koncentracji, ignorowaniem otoczenia,

▪ odczuwaniem bardzo silnych emocji, tj. złość, strach, gniew,
▪ nadmiernym pobudzeniem, zniecierpliwieniem, przymusem działania.
Reakcja stresowa przebiega w trzech fazach, które następują po sobie:

▪ faza mobilizacji, w której organizm przygotowuje się do zmagań z

obowiązkami i wymaganiami; zachodzą w nim zmiany wyżej opisane,

▪ faza aktywności – organizm zmaga się z postawionymi przed nim

obowiązkami, a cała energia koncentruje się na działaniu i rozwiązaniu
problemu,

▪ faza wyczerpania – to faza końcowa, następuje wyczerpanie energii i

niemożność do realizacji kolejnych celów; konieczny jest odpoczynek i
regeneracja organizmu.
 Chroniczne bóle głowy – to skutek nadmiernego i
długotrwałego napięcia i skurczy mięśni, który wyzwalany
jest przez adrenalinę i pobudzenie układu nerwowego. Ból w
skroniach opisywany jest jako tętniący – pojawia się już w
sytuacji stresowej i narasta, obejmując całą głowę.

Choroby serca i układu krążenia – stres może prowadzić

Skutki
do palpitacji arytmii, a nawet zatrzymania akcji serca.

długotrwałego Problemy z trawieniem – bóle brzucha pojawiają się w

różnych miejscach, uczucie pełności, wzdęcia, biegunki i

stresu zaparcia.

Problemy z cerą – pojawiają się czerwone plamy na szyi i

dekolcie, czasem pokrzywka. Stres sprzyja także i zaostrza
objawy trądziku różowatego.

Bóle kręgosłupa – jest to wynik napięcia i przeciążenia

mięśni, które pod wpływem adrenaliny stają się bardzo
twarde
 Ściskanie w gardle – trudności z przełykaniem, uczucie
dławienia.

Skutki Cukrzyca – zaburzenia w pracy neuronów, które regulują

długotrwałego wagę ciała, a także wysoki poziom kortyzolu i adrenaliny
sprzyjają występowaniu insulinoodporności i cukrzycy typu
stresu II.

Rozregulowanie cyklu i bezpłodność – dochodzi do

zaburzeń hormonalnych i wydzielania prolaktyny, która u
kobiet hamuje jajeczkowanie.
Sposoby by zredukować stres
wśród pracowników- lista
kontrolna + ćwiczenia
W jaki sposób radzić sobie ze
stresem wśród pracowników
 Pobudzanie dyskusji, rozmowa, słuchanie co mówią inni oraz
zapobieganie sytuacji, w której pracownicy boją się wyrażać
własne zdanie. Dobrym sposobem jest organizowanie okresowych
Komunikacja (np. comiesięcznych) spotkań, przeprowadzanie ankiet, czy
korzystanie z ogólnodostępnej platformy. Pomoże to
zidentyfikować ewentualne problemy.
 Nowych pracowników – o strukturze firmy, strategii, celach,
szczegółowo określ zakres obowiązków na danym stanowisku,
prawa pracownika i system oceny efektywności.

Obecnych pracowników– o planowanych zmianach, decyzjach,

Informacja możliwościach czy ryzyku zawodowym.
Przyszłych pracowników– w jasny sposób formułując ogłoszenia
rekrutacyjne oraz dbając o renomę przedsiębiorstwa.
 Upewnienie się, iż pracownicy wiedzą do kogo zwrócić się w
razie napotkania trudności. Dbanie o odpowiednie wdrożenie
Zapewnienie nowych osób. Warto zainwestować w pakiet powitalny,

wsparcia
opracowanie “przewodnika”, czy wyznaczyć opiekuna, który
pomoże zapoznać się z firmą. Pierwsze dni determinują
budowanie przywiązania i wpływają na kształtowanie opinii.
 Udostępnienie pracownikom narzędzia niezbędne do

Odpowiednie
wykonywania zadań oraz uzupełnianie na bieżąco braków. Co
więcej, zadbanie o oświetlenie, upewnienie się iż panuje
wyposażenie odpowiednia temperatura, a pracy nie zakłóca zbyt duży hałas z
ulicy czy inne czynniki zewnętrzne.
 Odpowiednie relacje między pracownikami mają duży wpływ na
Dbanie o jakość pracy, zwiększają bowiem zaangażowanie i poprawiają

odpowiednie skuteczność. Można wprowadzić zwyczaj obchodzenia urodzin

czy świąt (np. wigilia firmowa), organizować cykliczne gry
relacje integracyjne lub wspólne wyjścia i wyjazdy.
 Jasno określona ścieżka kariery nie tylko pozwala wyznaczać cele

Możliwość
i stymuluje aktywność, ale może również zapobiec przesadnej
rywalizacji lub podejrzeniom o dyskryminację. Na motywację
rozwoju pracowników wpływa również możliwość udziału w kursach
czy szkoleniach podnoszących kwalifikacje.
 Jasno określona ścieżka kariery nie tylko pozwala wyznaczać cele

Możliwość
i stymuluje aktywność, ale może również zapobiec przesadnej
rywalizacji lub podejrzeniom o dyskryminację. Na motywację
rozwoju pracowników wpływa również możliwość udziału w kursach
czy szkoleniach podnoszących kwalifikacje.
 Docenianie, że pracownikom udało się sfinalizować trudny

Zauważanie
projekt, zawrzeć umowę z wartościowym partnerem lub
wykonać inne działania pobudzające rozwój firmy. Czasami
sukcesów wystarczy po prostu pochwalić daną aktywność na forum lub
podziękować.
 Benefity pozapłacowe często przekładają się na osiągane przez

Reagowanie na
pracowników wyniki. Bilety na wydarzenia kulturalne, karnety
na siłownię, masaże relaksacyjne, czy darmowe posiłki w
potrzeby trakcie pracy z pewnością spotkają się z przychylnym
odbiorem.
Niewłaściwe oświetlenie
▪ Intensywna praca wzrokowa w nieodpowiednich warunkach
oświetlenia może powodować lub pogłębiać zmęczenie.

W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie

dzienne.
▪ Niezależnie od oświetlenia dziennego pomieszczenia pracy
powinny być wyposażone w oświetlenie elektryczne o
natężeniu dostosowanym do rodzaju wykonywanych prac
oraz wymaganej ich dokładności. Wartości co do natężenia
oświetlenia w biurach podane są w Polskiej Normie.
 Oświetlenie w pomieszczeniach pracy powinno być dobrane
do rodzaju wykonywanej pracy. Bez względu na jej charakter,
płaszczyzna robocza powinna być oświetlona równomiernie, a
całe pomieszczenie pozbawione czynników przeszkadzających
dla wzroku. Tylko wtedy pracownik może wydajnie wykonywać

Oświetlenie swoje zadania, będąc jednocześnie pozbawionym uczucia

dyskomfortu oraz zmęczenia. Nieprawidłowe oświetlenie w
środowisku pracy odbija się negatywnie na wydajności i jakości
pracy, sprzyja większej częstotliwości popełnianych błędów i
pogarszając łatwość dostrzegania źródeł zagrożenia, sprzyja
występowaniu wypadków podczas pracy.
 Zgodnie z obowiązującą normą pracodawca zobowiązany jest
zapewnić na płaszczyźnie pracy wzrokowej światło
o wymaganym natężeniu. W przypadku stanowiska
komputerowego do pracy ciągłej średnie natężenie oświetlenia
musi wynosić minimum 500 lx (1 lx = 1lumen/m2). Innymi słowy
światło padające na blat biurka musi mieć właśnie takie natężenie.
Obniżenie poziomu natężenia do 300 lx jest możliwe
w przypadku stanowisk z komputerem, na których praca

Oświetlenie ma charakter dorywczy oraz w bezpośrednim otoczeniu

stanowiska pracy i w biurowych ciągach komunikacyjnych.
▪ Minimum 500 lx – stanowisko pracy biurowej wyposażone
w komputer
▪ Minimum 300 lx – stanowisko z komputerem do pracy
dorywczej, bezpośrednie otoczenie stanowiska pracy, ciągi
komunikacyjne w biurze
Oświetlenie

▪ Ustawienie monitorów powinno być

równoległe do okien i linii świateł sufitowych
(płaszczyzna ekranu jest prostopadła do
okna)
 Rodzaje barw światła i ich wpływ nasze samopoczucie

▪ Barwa światła zależy od jego temperatury barwowej. Wyraża

się ją w Kelwinach (K) – im wyższy jest ten wskaźnik, tym
światło chłodniejsze. I tak:

Barwa światła ▪ światło ciepłe to światło o temperaturze barwnej poniżej

3500K,
▪ światło neutralne osiąga wartość powyżej 4000K, ale nie więcej
niż 4500K,

▪ światło chłodne ma powyżej 5500K.

Barwa światła ▪ Światło zimne silnie pobudza i sprzyja koncentracji. Stosuje się je w warsztatach,
gabinetach dentystycznych, halach produkcyjnych i innych miejscach, w których
wykonuje się prace wymagające dużej precyzji. Dobrze sprawdza się także jako
oświetlenie punktowe w pomieszczeniach biurowych.
▪ Światło neutralne również ma właściwości pobudzające. Jednocześnie nie
przekłamuje kolorów, dzięki czemu dobrze sprawdza się jako oświetlenie ogólne.
Stosowane jest często w budynkach użyteczności publicznej i biurach.

▪ Światło ciepłe nadaje wnętrzu przytulności, dobrze się przy nim wypoczywa.
Pobudza wydzielanie melatoniny, czyli hormonu snu.
 Wyróżnia się trzy rodzaje oświetlenia pomieszczeń biurowych:
▪ Ogólne- to równomierne oświetlenie danego obszaru, bez
uwzględniania konkretnych wymagań dotyczących
poszczególnych jego części i sfer.
▪ Miejscowe- dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy
wzrokowej. Uwzględnia ono szczególne potrzeby
oświetleniowe, które stosuje się w celu zwiększenia natężenia
Rodzaje oświetlenia czy uwidocznienia szczegółów.

oświetlenia ▪ Złożone- składa się zarówno oświetlenie ogólne, jak i

miejscowe.
Ogólnie wymaga się możliwie równomiernego rozkładu
luminancji polu widzenia, gdyż takie warunki zapewniają
użytkownikowi lepszą ostrość wzroku, czułość kontrastową i
polepszenie wydolności funkcji wzroku takich jak: akomodacja,
adaptacja, ruchy oczu i zwężanie źrenicy.
 W kontekście oświetlenia, zwłaszcza oświetlenia biurowego, efekt
olśnienia nie ma nic wspólnego z nagłym oświeceniem,
genialną w swej prostocie myślą czy pomysłem na rozwiązanie
problemu. Olśnienie to powodujące dyskomfort widzenia,
uniemożliwiające rozpoznanie szczegółów i obniżające
zdolność prawidłowego postrzegania zjawisko wywołane
przez wysoką jaskrawość (luminacja) źródeł światła.

Olśnienie Na konieczność jego eliminacji zwraca uwagę ustawodawca .

▪ olśnienie bezpośrednie – jest wywoływane przez świecące
powierzchnie znajdujące się w polu widzenia. Jego źródłem
są oprawy oświetleniowe;
▪ olśnienie odbiciowe – spowodowane przez odbicie światła
(naturalnego lub sztucznego) od płaszczyzny ścian, mebli,
ekranów i monitorów.
Olśnienie
 natężenie oświetlenia w lx,

Na wygodę równomierność oświetlenia,

widzenia na
stanowisku pracy barwa światła i rozróżnianie barw (wskaźnik

ma wpływ:
oddawania barw),

rozkład luminancji w całym pomieszczeniu,

ograniczenie olśnienia
Hałas

▪ Hałas w pomieszczeniach pracy biurowej

emitowany przez kserokopiarki, telefony, faksy,
najczęściej nie występuje w natężeniach, które
powodowałoby uszkodzenia narządu słuchu, ma
charakter przeszkadzający.
 Hałas – to wszelkie

▪ niepożądane,
▪ nieprzyjemne,
▪ uciążliwe,
▪ w danym warunkach i dla danej osoby dźwięki

Hałas
Upośledzenie słuchu spowodowane przez hałas występujący w
środowisku pracy obejmuje około 25 % wszystkich przypadków
chorób zawodowych w Polsce. Upośledzenie słuchu
jest kalectwem nieodwracalnym i postępującym z upływem lat w
wyniku nakładania się upośledzenia zawodowego z ubytkami
słuchu spowodowanymi procesem starzenia się.
Hałas
 Dopuszczalne wartości hałasu w biurze określają Polskie Normy:

PN-N-01307: 1994 – dopuszczalny poziom dźwięku w czasie

pobytu pracownika na stanowisku pracy biurowej to:

Hałas ▪ 55 dB – w pomieszczeniach administracyjnych i biurowych

▪ 65 dB – w sekretariatach i biurach obsługi klienta
▪ 75 dB – w pomieszczeniach ze źródłami hałasu
 Poziom dźwięku A hałasu związany jest z jego odczuwaną
głośnością.

Równoważny poziom dźwięku A hałasu przenikającego do

pomieszczenia łącznie od wszystkich źródeł hałasu
usytuowanych poza tym pomieszczeniem to:

▪ 35 dB – w pomieszczeniach do pracy umysłowej wymagającej

Hałas dużej koncentracji
▪ 40 dB – w pomieszczeniach administracyjnych bez
wewnętrznych źródeł hałasu
▪ 45 dB – w pomieszczeniach administracyjnych z
wewnętrznymi źródłami hałasu
 Ścianka biurkowa- takie podzielenie przestrzeni do pracy
wycisza nie tyle fizycznie, co „mentalnie”. Pracownicy mniej
hałasują, łatwiej skupiają się na swoich zadaniach, dzięki
przepierzeniom mają też pewne poczucie prywatności,
a jednocześnie ścianki, ze względu na ich niewielką
wysokość, nie uniemożliwiają kontaktu wzrokowego
i komunikacji w razie potrzeby.

Ścianka wolnostojąca- działania podobne do ścianki

biurkowej. Różnica w budowie

Jak ograniczyć Maty akustyczne i wygłuszające- To specjalny,

dźwiękochłonny materiał, którym okleja się pomieszczenie
hałas w biurze
Panele akustyczne- W „ogarnianiu” hałasu w biurze mogą
pomóc także, tłumiące dźwięk, sufitowe panele akustyczne.

Boksy biurowe - Wyciszenie dzięki nim jest większe

lub mniejsze, zależnie od danej konstrukcji. Boksy mogą być
bowiem wykonane z różnych materiałów. Znaczenie
ma również kształt boksu, którego forma może być bardziej
zamknięta lub otwarta.
Jak ograniczyć hałas
Hałas
Termometr hałasu
Wpływ hałasu na organizm
człowieka
 UCIĄŻLIWY
▪ Niezadowolenie,
▪ Dyskomfort,
▪ Ból głowy

Wpływ hałasu na ▪ Zmęczenie i trudności z koncentracją

organizm
człowieka SZKODLIWY
▪ Słuchowy- upośledzenie słuchu i głuchota
▪ Pozasłuchowy- skurcze mięśni, reakcje układu oddechowego i
układu krażenia
 ▪ Maksymalna temperatura w miejscu pracy nie
została wprost określona przez przepisy BHP. Brak
Nieodpowiednia jasnych wytycznych nie oznacza jednak, że

wentylacja i pracodawcy powinni dopuszczać, aby w ich zakładzie

pracy panowały niekorzystne warunki. Praca w
temperatura wysokich temperaturach wpływa na znacznie obniżenie
wydajności pracowników, a także może doprowadzić
do poważnych konsekwencji zdrowotnych – np. udaru.
 ▪ Jeśli temperatura w miejscu pracy przekracza 28°C
Nieodpowiednia w zamkniętych pomieszczeniach bądź 25°C na
otwartej przestrzeni, pracodawca powinien zapewnić
wentylacja i pracownikom bezpłatne napoje chłodzące. Takie

temperatura wytyczne znalazły się w rozporządzeniu Rady

Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie
profilaktycznych posiłków i napojów.
 ▪ Rodzaj napojów chłodzących jest dowolny – nie został wprost
wskazany w ustawie. Zatem mogą to być np. różnego rodzaju soki
czy herbaty mrożone. Najczęściej jednak jest to woda.
▪ Ilość napojów chłodzących powinna zaspokajać potrzeby

Nieodpowiednia pracowników. W związku z tym, że zapotrzebowanie

poszczególnych zatrudnionych może się od siebie różnić,

wentylacja i najlepszym rozwiązaniem będzie zapewnienie pracownikom

nielimitowanego dostępu do napojów. W takiej sytuacji warto

temperatura
rozważyć zakup dzbanka filtrującego bądź dystrybutora z wodą.

▪ Jeśli obowiązek zapewnienia zimnych napojów nie zostanie

spełniony, pracodawca może być zagrożony karą grzywny w
wysokości od 1 tys. zł do nawet 30 tys. zł. Organem decydującym
w tym zakresie jest Państwowa Inspekcja Pracy.
 ▪ Zbyt wysoka temperatura pracy w biurze może skutkować
znużeniem i sennością pracowników. Z kolei ich kiepskie
samopoczucie może być przyczyną rozkojarzenia, spotęgować
liczbę popełnianych błędów i znacząco spowolnić pracę.
Szacuje się, że spadek wydajności pracowników biurowych
pracujących w podwyższonej temperaturze (do 30°C)
Nieodpowiednia względem ich wydajności w komfortowych warunkach

wentylacja i
temperaturowych wynosi 10%.

temperatura
▪ Objawy nadmiernego obciążenia termicznego to: suchość w
ustach, mało śliny, spierzchnięte wargi, zaburzenia widzenia,
zaparcia, oddawanie mniejszej ilości moczu, podwyższona
temperatura, przyśpieszony oddech, utrata elastyczności skóry,
bóle i zawroty głowy, skurcze, zmiany na skórze, nudności,
wymioty, utrata orientacji, majaczenie, utrata przytomności.
 Minimalna temperatura w miejscu pracy, w
odróżnieniu od wartości maksymalnej, została określona
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów

Nieodpowiednia bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z §

30 temperatura w pomieszczeniach pracy powinna

wentylacja i odpowiadać rodzajowi wykonywanej pracy i być nie

niższa niż:
temperatura ▪ 18°C – w przypadku lekkich prac fizycznych bądź
pracy biurowej,

▪ 14°C – w pozostałych przypadkach.

 Nieodpowiednia wentylacja i temperatura
Działanie niskiej temperatury wywołuje u człowieka hipotermię, czyli
wychłodzenie organizmu. Może ona pojawić się szybko albo narastać w związku ze
stopniowym wyziębianiem ciała w ciągu godzin a nawet dni. Ta druga postać
występuje głównie u osób starszych oraz w przypadkach niewydolności układu
krążenia.
Przebieg procesu hipotermii:
▪ początkowo następuje zwiększenie przemiany materii, skurcz naczyń
krwionośnych skóry i pojawiają się mimowolne skurcze mięśniowe (drgawki);
▪ po obniżeniu temperatury ciała do 35°C słabnie działalność układów krążenia i
oddychania, maleje aktywność mięśni, pojawiają się senność i omamy;
▪ śmierć następuje po obniżeniu temperatury organizmu o 5–8°C z powodu
niewydolności krążenia (migotanie komór serca) i zahamowania oddychania.
Nieodpowiednia
wentylacja i
temperatura
 Nieodpowiednia wentylacja i temperatura

▪ Wentylacja, od której zależy wymiana powietrza, powinna być

naturalna (okna) i grawitacyjna, mechaniczna (ciągi wentylacyjne).
Powinna zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niż
20m3 świeżego powietrza na godzinę na zatrudnionego, a w
przypadku kubatury pomieszczenia mniejszej niż 20 m3 na jedną
osobę, wymiana powinna wynosić nie mniej niż 30 m3 świeżego
powietrza na zatrudnionego.
▪Wyposażenie Gabinetu
Protetyki Słuchu
 W skład podstawowego wyposażenia wymienionych placówek,
niezależnie od miejsca ich prowadzenia wchodzą :

▪ szafy ekspedycyjne, przeznaczone wyłącznie do

Wyposażenie przechowywania przedmiotów ortopedycznych, środków

stanowiska pracy
pomocniczych;

▪ stół ekspedycyjny;
protetyka słuchy ▪ przyrządy do mierzenia temperatury i wilgotności
pomieszczeń;

▪ Podesty.
Punkt protetyki słuchu musi posiadać wydzielone i przystosowane
pomieszczenie do badania słuchu
 Punkt protetyczny winien być wyposażony w:
▪ komputer z oprogramowaniem i specjalistycznym
Wyposażenie oprzyrządowaniem do programowania aparatów słuchowych;

sprzętowe ▪ audiometr klasy II-ej i klasy III-ej;

Audiometr musi posiadać świadectwo legalizacji oraz dokument
w języku polskim potwierdzający jego jakość
 Wyposażenie potrzebne do pobierania wycisków usznych:
▪ otoskop z kompletem wzierników,
▪ sztabka świetlna
▪ strzykawka do pobierania wycisków
▪ pęseta uszna
Akcesoria
potrzebne do
wycisków
Materiały potrzebne do pobierania wycisków usznych:

▪ masy wyciskowe,
▪ tampony zabezpieczające z nitką,
▪ bagietki do oczyszczania,
▪ serwety zabezpieczające ubranie pacjenta
 Wyposażenie
potrzebne do ▪ mikromotor

korekty wkładek ▪ - wiertła, frezy, gumki polerskie

usznych i wstępnej ▪ - materiały (wężyki, lakiery, masy uzupełniające etc.

kontroli aparatów ▪ - stetoklip do osłuchiwania aparatów słuchowych

zausznych i wewnątrzusznych
słuchowych
 Najważniejsze
to zapewnić
komfort sobie i
innym