PRAWO

KONSTYTUCYJNE
SEMESTR I
SYLABUS
 Polskie prawo konstytucyjne – Leszek Garlicki
 Konstytucja RP
 Prawo konstytucyjne – Z. Witkowski, D. Lis-Staranowicz, M. Serowaniec

WYKŁAD I
PRAWO KONSTYTUCYJNE – to całokształt norm prawnych, regulujących ustrój
społeczny, gospodarczy i polityczny w państwie, bez względu na źródła pochodzenia tych
norm prawnych. Od prawa konstytucyjnego odróżnia się:
 Prawo konstytucji – (nazwa przestarzała) normy zawarte w konstytucji
 Prawo polityczne – prawo stosowane przez polityków w polityce
 Prawo państwowe – przestarzały synonim prawa konstytucyjnego
KONSTYTUCJA – (łac. constituo – ustanawiać, konstytuować) wg. Siłownika języka
polskiego:
 zbiór ogólnych zasad ustroju państwa, podstawowych, najważniejszych praw państwa
i kompetencji naczelnych organów władzy; ustawa zasadnicza
 w dawnej Polsce: uchwała sejmu lub sejmiku
 w starożytnym Rzymie: cesarski akt prawny - edykt, dekret, reskrypt lub mandat
 w Kościele katolickim: podstawowy dokument dogmatyczny, wydany przez papieża,
sobór itp.
 w biologii: zespół podstawowych cech budowy ciała, charakterystycznych dla danego
osobnika
 w chemii: konstytucja cząsteczki - sposób i kolejność powiązania atomów w
cząsteczce związku chemicznego
 mała konstytucja - konstytucja tymczasowa, która wkrótce ma być zastąpiona inną
RODZAJE KONSTYTUCJI:

1
 Konstytucja faktycznie Konstytucja rzeczywista

obowiązująca, działająca, przestrzegana w

państwie (wyróżnia się również konstytucje
konstytucja która żyje, działa w
które istnieją lecz nie obowiązują faktycznie
społeczeństwie
w państwie np. Białoruś)

Imperatyw – dla prawnika winna nim być nienaruszalność prawa

Hanna Suchocka – podanie się do dymisji (opóźnione nieco przez urlop prezydenta Wałęsy),
mimo możliwości zachowania stanowiska.

Konstytucja pisana Konstytucja materialna

(występująca w Wielkiej Brytanii) stan gdy nie

zapisana, słowa i zdania istnieje konstytucja spisana, a porządek został
ukształtowany przez:

zwyczaje aktów
precedensów
parlamentarnyc
h

ETAPY KRZTAŁTOWANIA KONSTYTUCJI:

Pierwsze akty polityczne, które regulowały ustrój polityczny, państwowy, administracyjne i
konstytucyjne:
 1789 r. - Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki
 3 maja 1791 – Konstytucja 3-ciego mają (ustawa rządowa)
 26 sierpnia 1789 - Deklaracja praw człowieka i obywatela
1918 r. – powstanie nowych państw po I wojnie światowej mi. Czechosłowacja, Litwa,
Łotwa, Estonia, polska itp.
Konstytucja Estonii powstała w 1922 r. i obowiązuje do dnia dzisiejszego (4.02.2023) z
drobnymi poprawkami
Lata 50 XX w. – konstytucje powstałe w efekcie II wojny światowej oraz upadek państw
faszystowskich – Niemcy, Japonia, Włochy, Hiszpania oraz Portugalia
Lata 90 XX w. – Upadek ZSRR oraz wiosna konstytucyjna – Słowian i Bałtów – mi. Łotwa,
Białoruś itp.
Moment konstytucyjny – chwila w dziejach narodu, kiedy istnieje naturalna potrzeba
ustanowienia konstytucji, ażeby odciąć się od przeszłości i stworzyć nową, lepszą
rzeczywistość.

2
Polska przegapiła swój moment konstytucyjny podczas obrad okrągłego stołu w 1989 r.
stało się tak przez podzielenie opozycji. Nie przyjęto wówczas konstytucji, a w rządzie nadal
zasiadali komuniści. Konstytucja polska została uchwalona 2 kwietnia 1997 r.
Węgry również się spóźniły z ustanawianiem konstytucji. Konstytucje ustanowili dopiero w
roku 2011 – konstytucja Orbana i Fideszu. Stworzyła ona podwaliny pod tzw.
Konstytucjonalizm iliberalny [nieliberalny, nonliberalny]. W tejże koncepcji, naród oraz
wola są ponad prawem. Większość polityczna reprezentuje wolę narodu. Węgry są państwem
nieliberalnym lecz ma wolność.
Konstytucjonalizm liberalny:
 Opiera się na zasadzie obronie dobra ludzkiego
 Konstytucja jest najważniejszym prawem
 Prawa należy przestrzegać
 Celem konstytucji jest ochrona godności człowieka

WYKŁAD II
W JAKIM CELU UCHWALA SIĘ KONSTYTUCJĘ?
 Aby wprowadzić porządek prawny i społeczny
 Dla ochrony jednostki (godność i dobro człowieka)
 Aby ustalić normy sądowe oraz uszeregować zadania, obowiązki władz
ustawodawczych
 Umowa społeczna – obowiązki, zadania społeczeństwa i władzy
 Naprawa i rozwój (unowocześnienie) państwa
 Kształtowanie ustroju
 Wyodrębnienie narodu (kształtowanie suwerenności)
 Usamodzielnienie państwa od innych – np. polski od ZSRR
 Odrzucenie starej konstytucji lub nowelizacja starej, w celu poprawienia kondycji
państwa
 Ochrona jednostki i społeczeństwa przed nadużyciami ze strony władzy
RODZAJE KONSTYTUCJI:

Elastyczne Sztywne

Procedura zmiany konstytucji jest

Zamieniają się w trybie właściwym dla skomplikowana (np. Polska, USA). Proces
ustawy jest zawiły, wydłużony, wieloetapowy.

KONSTYTUCJA SZTYWNA:
 Procedurę usztywnia się przez wprowadzenie większości kwalifikowanej (3/4, 4/5
głosów).
 Dodatkowo wprowadza się elementy referendum.

3
  W niektórych krajach, aby zmienić konstytucje, należy zwołać konstytuantę –
specjalne ciało ustawodawcze.
 Znane jest wprowadzenie progów czasowych – ograniczenie iż konstytucja może być
zmieniona co np. 10, 15 lat od ustalenia jej.
KONSTYTUCJA USA, JAKO KONSTYTUCJA STAŁA:
Mimo iż konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki nie zmieniła się w warstwie werbalnej,
to zmieniła się w warstwie materialnej (treściowej).
 Między innymi w zasadzie równości:
1. Równi, ale tylko biali
2. Wszyscy równi, lecz oddzielni – podziały rasowe
3. Równi, równi – bez segregacji rasowej
4. Równi, równi – ale istnieje równość wyrównawcza – afirmatywnie wprowadza
się prawne uprzywilejowania, jako wyraz rekompensaty za nierówności
 Postrzeganie sformułowania „We the people of United State of America”
o Pierwotnie rozumiane jako mieszkańcy 13 zjednoczonych stanów,
połączonych w luźną federację
o Obecnie, rozumie się to jako naród zespolony przez konstytucję po wojnie
secesyjnej
Konstytucja sztywna – nie zmienia treści, lecz rozumienie. Dzieje się tak ponieważ
konstytucja nie może być obojętna na zmieniającą się rzeczywistość.
MEKSYKAŃSKA KONSTYTUCJA SZTYWNA:
Meksyk posiada konstytucje sztywną, lecz rządy w państwie przejmuje jedna bardzo silna
partia, a opozycja jest bardzo słaba. Partia rządząca posiada większość kwalifikowaną, co
doprowadziło do tego że władza zmieniła konstytucję 207 razy.
RODZAJE KONSTYTUCJI:

Stara Nowa

Nie są rozbudowane tekstowo,

orzeczeniowo. Sądy stosując konstytucję Określa:
rozwijają jej treść np.:

Sukcesora – naród
konstytucja USA nie gwarantuje prawa do
prywatności, lecz sąd orzekł w tej sprawie
System organów państwowych

Status jednostki państwa (prawa, wolności,

obowiązki)

4
 Relacje państwa do wspólnoty
międzynarodowej
Mała konstytucja polski z 1992 r. nie
zawiera prawa do sądu, lecz Sąd Najwyższy
orzekł w tej spawie twierdząc iż prawo to
wynika z liberalnego ustroju państwa. Podstawy ustroju państwa (polityczne,
społeczne i ustawodawcze)

Tryb zmiany konstytucji

Pełna Niepełna

Jeżeli konstytucja nie reguluję wszystkich

materii i jest uchwalona na okres
Zawiera wszystkie materie. przejściowy. W polskiej tradycji mianuję się
taką – małą konstytucją.

Jednolita Złożona

Złożona z jednego dokumentu (aktu) Konstytucja złożona z kilku aktów.

Np. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z

Np. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z
1992 r. składała się z małej konstytucji oraz
1997 r.
kilku artykułów konstytucji PRL

WYKŁAD III
Ogromne miasta, tj. Tokio, posiadają własne statuty – czyli mniejsze zbiory prawa
miejscowego.
KONSTYTUCJA RP Z 1992 ROKU (MAŁA KONSTYTUCJA), JEST ZŁOŻONA:
 Ustawa konstytucja z 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia
konstytucji RP

5
  Niektóre artykuły konstytucji PRL – mała konstytucja z 1992 r. uchyliła konstytucje
PRL, ale pozostawiła w mocy niektóre jej rozdziały i postanowienia
Konstytucja RP z 1997 r. jest jednolita.
SZCZEGÓLNY TRYB USTALANIA KONSTYTUCJI
Specjalna procedura ustawodawcza – powołanie grona ekspertów, przeprowadzanie
referendów lub też procedurę zmiany konstytucji można przekazać specjalnemu organowi do
tego stworzonemu – konstytuancie.
W Polsce można zmienić konstytucję za pomocą ustawy o zmianie konstytucji, reguluje to
art. 235 konstytucji.
Aktualnie konstytucja nie posiada trybu, procedury, za pomocą której można uchwalić nową
konstytucję – możliwe jest jedynie dokonanie częściowych zmian konstytucyjnych.
HISTORIA KONSTYTUCJA RP:
1. Konstytucja 3 maja - 1791 r.
 Zniesienie Nichil Novi
 Wznowienie dziedziczności tronu
 Suwerenność narodu, rozumianego jako wszyscy obywatele
 Zniesienie mandatów poselskich zależnych
 Zniesienie liberum veto
 Konstytucja ta miała za zadanie poprawić nastroje społeczne, wprowadzenie ładu
oraz miała charakter symboliczny
2. Konstytucja Księstwa Warszawskiego - 19 lipca 1807 r.
3. Konstytucja Królestwa Polskiego – 1815 r.
4. Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego – 1832 r.
5. Mała Konstytucja – 1919 r.
 Sejm ustanowił uchwałę o powierzeniu Józefowi Piłsudzkiemu władzy
zwierzchniej.
 System parlamentarny:
o Oparty na wzorach francuskich i amerykańskich
o Proklamowanie suwerenności narodu, oparta na idei obywatelstwa (polska
była krajem wielonarodowym)
o Trójpodział władzy
o Dwuizbowy parlament
o Demokracja przedstawicielska, oparta na równości
o Równość wobec prawa – rozkład jak na tamte czasy
o System parlamentarny
 Prezydent panuje, a nie rządzi
 Parlament rządzi, ale przed nim jest sejm
 Rząd jest całkowicie zależny od parlamentu
 Prezydent jest wybierany przez zgromadzenie narodowe

6
 
Konstytucja RP miała być trwała, zmieniana 2/3 głosów, a co 26
lat można by było dokonać nowelizacji zwykłą większością
głosów.
6. Konstytucja marcowa - 17 marca 1921
 Odrzuciła zasadę suwerenności narodu
 Odrzuciła trójpodział władzy
 Państwo to prezydent, który odpowiada przed Bogiem i historią
 Zasada jednolitości narodu
 Odrzucenie systemu przedstawicielskiego, poseł nie jest przedstawicielem
narodu
 W centrum konstytucji jest państwo, a obywatelskim obowiązkiem jest
działanie na rzecz konstytucji
 Konstytucja gwarantowała prawa i obowiązki, z zastrzeżeniem, iż są one
pochodną prawa
 Konstytucja ta nie korzystała z innych myśli, tylko była oryginalną myślą
polską
 Prezydent maił wyznaczać swego następcę
7. Konstytucja kwietniowa - 23 kwietnia 1935

Suwerenem był lud pracujący miast i wsi

Zniesiono urząd prezydenta, a powołaną kolegialny rząd państwa

Wprowadzono zasadę jednolitości

Panował sojusz robotniczo-chłopski

Władzę przewodnią sprawowała partia robotnicza – PZPR

Supremacja sejmu (zasada supremacji sejmu) – sejm najwyższym organem

Zawierała rozbudowany katalog praw i wolności (lecz była to tylko fasada,
faktycznie panowała cenzura, a do strajkujących robotników otwierano ogień)
8. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
9. Mała Konstytucja z 1992 r
10. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r.

WYKŁAD IV
Reaverside
KONSTYTUCJA POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ LUDOWEJ:
 Brak prezydenta
 System gabinetowo-parlamentarny
 Sojusz robotniczo-chłopski
 Jedyną partią jest PZPR – istnieją też inne, lecz są one pochodnymi partii
komunistycznej, mają sprawiać błędne pozory
 Konstytucja, lecz wolności mają charakter fasadowy (nie istnieją)
ODWILŻ W 1989 ROK PO STANIE WOJENNYM:

7
  Dążenie do wolności
 Kryzys gospodarczy – brak żywności
 Okrągły stuł – próba dogadania się między komunistami a opozycją
 Obserwacja wydarzeń w Rumunii – egzekucja dyktatury
 7 kwietnia 1989 r. – zmiana konstytucji – nowelizacja
KONSTYTUCJA RP – 7 KWIETNIA 1989

 Zlikwidowano radę państwa

 Kompetencje Rady Państwa powierzono prezydentowi {chyba że innym
prezydentowi}
 Prezydent PRL – ustrój prezydencki – Wojciech Jaruzelski
o Podlegały mu:
 Służba bezpieczeństwa
 Policja
 Wojsko
o Powołany na 6 lat kadencji, przez zgromadzenie narodowe, przez eliminacji
(tak jak ówcześnie Marszałka Sejmu) bezwzględna większością głosów, do
kolejnej tury nie przechodził ten z najmniejszą ilością
o brak cenzusu zamieszkania oraz wieku
 Powrót Senatu:
o zasada dwuizbowości
o konstytucjonalizujący rzecznika praw obywatelskich – w 1987 r. na mocy
ustawy – Ewa Łętowska (pierwszy rzecznik praw obywatelskich) tworzyła ona
własny programu w tv w którym opowiada o swoich zadaniach i działaniach
spowodowało to o ukonstytuowaniu tego urzędu
o Adam Bodnar – rzecznik praw obywatelskich
o Autorytet rzecznika polega na jego charyzmie
 Sejm jest wyższym organem
 Brak trójpodziału władzy
 Konstytucja miała charakter symboliczny – ponieważ przywrócono organy znane za
II RP, odrzucone przez rząd PRL
 Próba reformy sądownictwa
o KRS (Krajowa Rada Sądowa) – quasi samorząd sędziowski
o sędziowie powoływani są przez prezydenta PRL na wniosek KRS
o Sędziowie są nieusuwalni – podwaliny zasady niezawisłości sędziowskiej
 Rewizja konstytucji – 22 grudnia 1989 r. – polega na zmianie jej fundamentalnych
zasad
 Zasada demokratycznego państwa prawnego – ogromny i długi
proces transformacji ustrojowej
 Przynosi on falę hiperinflacji, bezrobocia oraz kryzysów
gospodarczych

8
  Suwerenem stał się naród – działający za pomocą swoich
przedstawicieli lub referendów
 Zasada pluralizmu politycznego – wielopartyjnych
 Pluralizm związkowy – różne związki zawodowe
 Zasada wolności działalności gospodarczej – obywatele mogą
realizować swoje inicjatywy
 Konstytucja chroni własność prywatną i prawo dziedziczenia
własności
 Organy władzy publicznej mają przestrzegać prawa
 Stworzono podwaliny pod zasadę decentralizację władzy, jednak nie
powołano jeszcze wtedy samorządów terytorialnych
 Stworzono zasadę iż minister Sprawiedliwości jest również
prokuratorem generalnym
 Formalnie nie wprowadzono podziału władzy, konstytucja nie
gwarantowała prawa do sądu
 Niebyło zasady godności człowieka (zasady liberalizmu
konstytucyjnego)
 Trybunał konstytucyjny nie był bardzo aktywny w tamtym czasie – a te
trzy zasady wyprowadził z formuły demokratycznego państwa
prawnego

 Prawo do sądu
 Podział władzy
 Godność człowieka
 Zmiana nazwy
 Zmiana godła – orzeł zyskał koronę
 Wykreślenie komunistycznej preambuły do konstytucji
 8 marca 1990 r. – dokonano decentralizacji władzy państwowej
o Wprowadzono gminę – podstawową jednostkę administracyjna – samorządu
terytorialnego – posiada majątek oraz osobowość prawną, wykonuje zadania
własne i zlecone
o Przedstawicielem rady ministrów w terenie został wojewoda
o Gmina posiada organy stanowiące i wykonawcze
 28 września 1990 r. nowelizacja – w sprawie prezydenta:
 Jaruzelski rezygnuje z funkcji prezydenta PRL
 Lech Wałęsa ogłasza chęć bycia prezydentem
 Prezydent wybierany bezwzględna ilością głosów
 Brak cenzusu zamieszkania
 Cenzus wieku – 35 lat
 Jeżeli żaden kandydat nie uzyska bezwzględnej ilości głosów to do 2
przechodzi 2 z największą ilością głosów
 LEX TYMIŃSKI – wprowadzenie domacany ażeby w drugich wyborach nikt
taki nie mógł wziąć udziału w wyborach – cenzus zamieszkania. Tymiński
miał tylko polski paszport

9
  Do 2 tury przechodzi Tymiński i Wałęsa
 Polska nie ustala dużej konstytucji, lecz małą
MAŁA KONSTYTUCJA - 17 października 1992 r. – ustawa konstytucyjna o wzajemnych
stosunkach pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawcza oraz samorządzie terytorialnym
 Uchyliła wcześniejszą konstytucję, ale utrzymała niektóre jej artykuły
 Utrzymała rozdział konstytucji Komunistycznej o prawach, obowiązkach oraz
wolnościach
 Mała konstytucja jest podsumowaniem zmian zapoczątkowanych pierwszą
nowelizacją
 Wprowadza materialnie i formalnie podział władzy
 System parlamentarna-gabinetowy lecz z silną władzą prezydenta, który prowadzi
nadzór nad instytucjami siłowymi
 Wprowadziła wolny mandat parlamentarny
 Zaniosła supremacie sejmu
 Wprowadziła rozporządzenie z mocą ustawy

WYKŁAD V
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 1997 r.
 Została uchwalona przez zgromadzenie narodowe, na podstawie ustawy o trybie
przygotowania i uchwalenia konstytucji RP
 Uchwalono ją 2 kwietnia 1997 r.
 Naród przyjął ją wcześniej w referendum z 25 maja 1997 r. o frekwencji 43%, z faktu
małej frekwencji krytycy konstytucji stawiają jej zarzut
 By uchwalić konstytucję wystarczyło większość głosów
 Preambuła zawiera wartości:
o Piękno
o Prawda
o Dobro
o Sprawiedliwość
Jakie powinny być wg. 2022/2023 I roku prawa:
Miłość, wolność, solidarność, szacunek, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, szczęście
(buhan)
 Odwołanie do boga – który jest świecki, gdyż konstytucji jest dla wszystkich i
katolików, i ateistów, i żydów itp.
 Dzieli się na rozdziały, podrozdziały, artykuły, ustępy i punkty
 Składa się z 2 części: nieartykułowanej – preambuła albo arenga,
o Część artykułowana:
 Konstytucje otwiera rozdział 1 – Rzeczpospolita – zawierający
zasady konstytucyjne, zasady ustroju gospodarczego, społecznego,
politycznego
10
  Najbardziej rozbudowany jest rozdział 2 konstytucji
ROZDZIAŁ II:
 Dobro wspólne
 Art. 4: - zasada suwerenności narodu – wskazuje podmiot - suwerenem jest naród –
niezależnie od pochodzenia - jest bytem politycznym i prawnym
 Inicjatywa obywatelska, referendum, wybory
 Referendum
o Ogólnokrajowe
 o szczególnym znaczeniu dla państwa
 Referendum konstytucyjne - zatwierdzanie zmiany, nowelizacji
konstytucji
 Akcesyjne – żadne z referendów ogólnokrajowych nie jest
obligatoryjne
 Model teoretyczny - Jean Jacka Russont – wola narodu jest
niezbywalna – odrzucił ideę panowania pośredniego - zweryfikował
swoją teorię i dopuścił reżim przedstawicielski pod pewnymi
warunkami:

 Przedstawiciele działają w ramach mandatu imperatywnego –

związanie wolą wyborcy, przedstawiciela
 Warunkiem obowiązywania uchwalonych ustaw jest przyjęcie
w drodze referendum

 Zasada przedstawicieli narodu - przez posłów i senatorów

 Czy prezydent jest przedstawicielem narodu? Tak ale Dąbrowski twierdzi inaczej –
prezydent jest Przedstawicielem państwa – jednakże prezydent jest określany jako
przedstawiciele państwa, ale wybieranym przez naród
 Mandat wolny:
 są przedstawicielami całego narodu,
 mandat wolny polega na tym iż działają dla dobra narodu, a nie siebie,
 postępują według własnego sumienia i nie są związani wolą wyborców
 nie można ich odwołać
 Fikcja prawa przedstawicielskiego - decyzje naszych przedstawicieli
zarachowywane są na poczet woli narodu – naród tak chciał
o jak naród może sprzeciwić się ustawie której nie akceptuje?
 Instrumenty polityczne:
 Protest
 Strajk
 Obywatelskie nieposłuszeństwo
 Prawne - słabe
 Inicjatywa ustawodawcza obywatelska

11
  Prawne – mocne
 Wybory
 Skarga do trybunału konstytucyjnego (w następnym tygodniu
wokanda – w sprawie 2017 r.)
 Zasada podziału władzy - (Monteskiusz) – o duchu prawa. Formy:
 Stanowienie prawa
 Wykonywanie prawa
 Rozstrzyganie sporów sądowych
o Podział materialny:
 Wyodrębnia się 3 rodzaje organów którym powierz się odpowiednie
funkcji:
 Władzy ustawodawczej – sejm i senat
 Wykonawczą – rada ministrów i prezydent
 Sądowy – sądy i trybunały
 Zasada niepołączalności – inkocantybilas – zakaz łączenia urzędów funkcji np.
wyjątek – posłowie mogą być członkami rady ministrów. Uzasadnienie –
parlamentarna gabinetowa forma rządów
 Klasyczna formuła Monteskiusza nie znała organów kontroli władzy
np. rzecznik praw obywatelskich
 Podział władzy nie opiera się na podziale lecz integralności i
równoważeniu organów. Równowaga ta jest zachowana dzięki
mechanizmowi wzajemnej kontroli:

 Wotum nieufności
 Weto ustawodawcze
 Możliwość rozwiązania parlamentu
 Wotum zaufania
SPORY KOMPETENCYJNE - jeśli jedna władza wchodzi w kompetencje innego to
pojawia się spór kompetencyjny
 pozytywny
 negatywny – dwa organy nie przyznają się do danych kompetencji. Trybunał
konstytucyjny rozpatruje spory kompetencyjne pomiędzy konstytucyjnymi
centralnymi organami państwa

WYKŁAD VI
ZASADA PARLAMENTARNE-GABINETOWEJ FORMY RZĄDÓW:
 Określa wzajemnie relacji pomiędzy parlamentem, rządem a głową państwa
o Prezydent nie rządzi a panuje, rządzi zaś rząd – rada ministrów
o Rząd jest związany z parlamentem – a konkretnie, z sejmem

12
 o Rada Ministrów ma pochodzenie parlamentarne – rząd wywodzi się z
większości parlamentarnej, musi mieć poparcie w parlamencie
o Rząd ponosi odpowiedzialność przed sejmem, nigdy przed senatem – jest to
odpowiedzialność polityczną
o Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, lecz
przed Trybunałem Stanu
o Prezydent uczestniczy w procedurze powoływania Rady Ministrów, desygnuje
premiera (powinien nim być szef partii która przejęła władzę), który musi
otrzymać wotum zaufania od parlamentu
o Premier – prezes Rady Ministrów – kontrasygnuje – kontroluje – akty
urzędowe prezydenta i bierze na siebie odpowiedzialność polityczną za nie
o Prezydent ma kompetencje do rozwiązania parlamentu, ale w przypadkach
określonych w konstytucji – kontrasygnowany, racjonalizowany
o Premier posiada bardzo silną pozycje w rządzie – nie łatwe jest odwołanie
premiera ze stanowiska
 Zasada dwuizbowości parlamentu
o Zasada nierównoprawna – nie jest uprawnione że senat jest izbą wyższą.
Oparte jest to na twierdzeniu iż senat jest izbą refleksji, natomiast pierwsze
skrzypce gra sejm, z racji iż to w nim rozpoczyna się procedura ustawodawcza
o Marszałek nadaje bieg ustawodawczy
o Uchwaloną ustawę przez sejm, przesyła się do ustawy
o Senat może wnieść poprawki, lecz one podlegają akceptacji przez sejm –
ostatnie zdanie należy do sejmu
o Rada Ministrów ponosi odpowiedzialność polityczną przed TYLKO sejmem
o Funkcję kontrolną sprawuję sejm
o Kadencji senatu jest uzależniona od kadencji sejmu
 Zasada demokratycznego państwa prawnego:
o Przywędrowała ona do polski z Niemiec, z konstytucji niemieckiej 1945 r. –
ustawa zasadnicza
o Nie da się podać klasycznej definicji państwa prawnego
o Wiąże się z tym szereg cech:
 konstytucjonalność
 okresowo przeprowadzane wolne wybory
 zasada suwerenności narodu – nie partia, nie
 szeroko zakrojony katalog praw i wolności
 niezawisłe sądy
Hong Kong – z państwa prawa do komunizmu - bunt parasolek - bednardung
Trudna relacja chińsko – rosyjska – jak Rosja jest słaba to jest dla chin dobra, a jak silna to zła
– ki songu ping
 decentralizacja władzy
 środki i instrumenty chroniące obywatela przed nadużyciami ze
strony państwa
 odpowiedzialność odszkodowawcza za bezprawie
 rzecznik praw obywatelskich

13
  niezależna politycznie prokuratur
 władza przedstawicieli pochodzi od narodu i przedstawiciele narodu
związani są prawem
 rządy prawa, a rządy przezprawa
 przez prawo – władza instrumentalnie wykorzystuje prawo do
własnych celów
 rządy prawa – prawo jest stosowane w sposób równy, nie
dyskryminuje się żadnej grupy społecznej, nie ma podziału my,
wy, oni lecz – obywatele – my wszyscy

PAŃSTWO PRAWNE
 W znaczeniu materialnym
o prawo musi odzwierciedlać wartości wynikające z prawa naturalnego lub
wartości powszechnie akceptowane przez wspólnotę międzynarodową
o jest skarbnicą innych zasad lub wolności
 W znaczeniu formalnym
o utożsamiane z zasadą legalizmu – organy władzy publicznej działają
zgodzicie istnieją instytucie nie z prawe, są nim związane
o w państwie istnieją instytucje chroniące obywatela przed nadużyciami ze
strony władzy
Radabruch – obywatelskie nieposłuszeństwo
 Po 1989 r. trybunał konstytucji wprowadził z demokratycznego państwa prawa:
o prawo do sądów (dziś art. 45)
o prawo do prywatności (dziś art. 46)
o prawo do rzycią (dziś art. 38)
o prawo do odwołania się od wyroku – art. 78
 Od wejścia konstytucji trybunał nie kreował żadnych praw podmiotowych z art. 2,
lecz zaskoczył niedawną – wyprowadził prawo do dobrej administracji (sk 28/20) –
konstytucja nie gwarantuje go do tej pory, lecz karta praw podstawowych, lecz odnosi
się ona do organów europejskich
 Zasady pochodne:
o zasada praw nabytych
o zasada ochrony interesów w toku
o zasada zaufania państwa do państwa i prawa
o zasada lex retro non agit
o zasada odpowiedniego vacatio legis
o zasada przyzwoitej legislacji
o zasada określoności przepisów prawnych
o zasada ne bis in ide – zakaz podwójnego karania, za ten sam czyn
o zasada proporcjonalności
o zakaz nadmiernej ingerencji

14
WYKŁAD VII
PRACA DOMOWA:
Każda grupa ma zrobić badanie rynku – przesłuchaj 3-5 osób w wieku do lat 18, 18-24,
24-30, 30-40, 40-50, 60+
Zadaj pytanie: Jakie pan/pani zna konstytucyjne prawa i wolności?
Opracuj i zrób prezentacje

ZASADY POCHODNE PAŃSTWA PRAWNEGO:

 Zaufanie obywateli do państwa i prawa
o trybunał konstytucyjny wyprowadziła ją z państwa prawnego, przejawia się
ona tym iż państwo nie może stanowić prawa które:
 jest pułapką dla obywatela
 zaskakuje obywatela
 godzi w żywotne interesy obywatela
o wynika z tego nakaz które zaskakują obywatela i do których obywatel nie
mógł się przygotować
o zakaz regulacji prawnych bez pokrycia np. przyznawanie uprawnień ale brak
odpowiedniej procedury
 Zasada ochrony praw nabytych – ochronie podlegają prawa przyznaje słusznie i nie
polegają ochronie prawa niesłuszne – niesłusznie nabyte np. prawo uzyskane drogą
przestępstwa, nie polegają ochronie które utraciły swoje zasady aksjologiczne w
nowym systemie demokratycznym min. uprawnienia emerytalne funkcjonariuszy
służb bezpieczeństwa
o ochronie podlegają uprawnienia in concreto oraz in abstracto
o ochronie podlegają ekspektatywy maksymalnie ukształtowane
o zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego – można od niej odstąpić w czasie
kryzysu, zapaści gospodarczej
 można odstąpić od ochrony praw nabytych, jeśli ten wyjątek znajduję
uzasadnienie w normach i zasadach konstytucyjnych
 te wartości i normy uzasadniające wyjątek są ważniejsze niż normy
które chronią prawo nabyte
 ustawodawca wprowadził regulację przejściową mająco na celu
dostosowanie się do nowej sytuacji -
 Zasada interesów w toku
o jak interesy są w toku to muszą się one zakończyć
 Zasada przyzwoitej legislacji
o zasada nie niedziałania wstecz – lex retro non agit
o działa ona w prawie karnym, prawie podatkowym, z mocą wsteczną nie można
obywateli
o jeśli regulacjami poprawia sytuacje prawną jednostki, lub wpływa neutralnie to
wprawo też może wejść z mocą wsteczną - vacatio legis – warunkiem
obowiązywania prawa jest jego ogłoszenie lecz prawo nie może zaskakiwać a

15
 zatem potrzebne jest okres przygotowania się na jego wejście – jeśli akt nie
przewiduje czasu dokładnego okresu to wynosi on 14 dni
o jeśli ustawa wkracza znacząco w sferę praw i obowiązków to vacatio legis
musi być dłuższe – nie ma sztywnego vacatio legis – istnieje zasada (z komisji
weneckiej) nie można dokonywać istotnych zmian wyborczych na 6 miesięcy
w kodeksie wyborczym przed rozpoczęciem procesów wyborczych
 Zasada nepis im idem – zakaz podwójnego karania za ten sam czyn
o trybunał konstytucyjne nie wyłącza możliwości – odpowiedzialności karnej i
dyscyplinarnej lub np. administracyjnej i cywilnej
 Zasada określoności tekstu prawnego – tekst prany powinien być jasny,
komunikatywny i zrozumiały
o np. ustawy równościowa
o zrozumiały dla adresata
o trybunał konstytucyjny sformułował zasadę szczególnej określoności
przepisów karnych oraz podatkowych
o określoność nie sprzeciwiają się klauzulę generalne – zwroty niedookreślone
np. dobro dziecka, społeczne przeznaczenie, zasady współżycia społecznego
o są one potrzebne dlatego by tekst był elastyczny
o naruszanie określoności przepisów można stwierdzić gdy ten sam przepis
wobec podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji faktycznej wywołuje
różne skutki prawne – doprowadza to do zachwiania równości wobec prawa i
stanowi podstawę do jego niekonstytucyjności
 Zasada proporcjonalności
o duże- art. 31 ust. 3– 2 roz. kon.
 dot. konstyt. praw i wolności
o mała zasada – art. 2 konstyt
 dot. praw i wolności gwarantowanymi ustawmy, umowami
międzynarodowymi i innymi aktami normatywnymi

WYKŁAD VIII
II rozdział konstytucji – prawa i wolności
 z racji rozproszonej kontroli prawa konstytucyjnego, w RP stosuje się argumenty
konstytucyjne, tzn. iż sądy stosują argumentację prokonstytucyjną.
 prof. Grot nazwa II rozdział konstytucji – konstytucją w konstytucji. Jest tak gdyż w
niektórych państwach możemy się natknąć na dokument poza konstytucyjny, który
reguluje kwestie zawarte w polskim II rozdziale konstytucji.
 Zasady ogólne:
o zasada godności człowieka – art. 30
o zasada wolności człowieka
o zasada proporcjonalności
o zasada równości
o zasada równouprawnienia kobiet i mężczyzn
 ponadto II rozdział zawiera:

16
 o prawa i wolności człowieka i obywatela
o prawa i wolności polityczne
o prawa socjalne
o środki ochrony praw i wolności
o Obowiązki:
 płacenia podatków
KONSTYTUCYJNA FORMUŁA GODNOŚCI CZŁOWIEKA:
 wywodzi się z tradycji judzko-chrześcijańskiej
 godność ludzka jest pierwotna, wobec prawa – normy prawne mogą jej bronić, a
celem państwa jest ochrona tejże wartości. W tejże formule może być ona
rozpatrywana w znaczeniu:
o wartości transcendentalnej – jest ona nienaruszalna, przysługuje każdemu
człowiekowi – nieważne jaką funkcję pełni we wspólnocie państwa, grupie
społecznej lub w sowim środowisku. Jest ona przyrodzona, a więc przysługuje
każdemu człowiekowi, od chwili urodzenia. Żadna inna osoba nie jest
wyposażona przymiot wolności. Prawa człowieka i obywatela zaś służą
ochronie godności człowieka.
o Prawo podmiotowe - można go dochodzić przed Trybunałem
Konstytucyjnym, również w trybie skargi konstytucyjnej. W tymże znaczeniu,
możemy mówić o naruszeniu godności. Prawo to nie podlega stopniowalności
- Nie podlega ograniczeniu przez zasadę proporcjonalności.
o Jako prawo podmiotowe, które stanowi wzorzec, rzadko pojawia się w
postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. W wypadku pojawienia się
go, dotyczy spraw fundamentalnych np. w sprawie aborcji.
Zestrzelenie samolotu pasażerskiego za renegate - akt terrorystyczny

WYKŁAD IX
prof. Hanna Sierocka
prof. ruth raderkingbruth
GODNOŚĆ CZŁOWIEKA CD.:
 Sprzeciwienie się reifikacji człowieka – samolot renegate – trybunał uznał iż jest nie
wolno go zestrzelić, sprzeciwienie się całkowitego pozbawienia wolności – m.in. –
słowa.
 Łamanie godności
o Procedura ubezwłasnowolnienia - osoba ubezwłasnowolnienia nie miała
prawa, aby wszcząć postępowanie o uchylenie ubezwłasnowolnienia. Obecnie
jest to uznawane za łamiące godność
o Eksmisja na bruk – uprzedmiatawia człowieka
 minimum socjalnie – zapewnienie podstawowych potrzeb
ART. 31 – ZASADA WOLNOŚĆ CZŁOWIEKA

17
  Jest to zasada jak i wolność
o pozytywne – nikt nie może nakazać mi określonego zachowania jeśli prawo
tego nie przewiduje
o negatywne – jesteśmy zobowiązani do przestrzegania wolności i praw innych
osób – wolność jest ograniczona przez prawa innej osoby
 Wolność jest dookreślona w innych przepisach konstytucji
 Zasada równości:
o równość wobec prawa – podmioty które charakteryzują się daną cechą w
stopniu relewantnym, muszą być przez prawo równo jednakowo traktowane.
cecha relewantna –
o równe stosowanie prawa (wszyscy mają do równego traktowania przez włażę
publiczne) – akty stosowania, a stanowienia prawa – np. każdy kto przekroczy
prędkość musi zapłacić karę w wysokości 500 zł. – wg. tego przepisu wszyscy
są równi – prawo jest równe, ale może być stosowane niezgodnie z zasadą
równości.
Równość nie ma charakteru absolutnego, w określonych sytuacjach można
odstąpić od zasady ale ten wyjątek, musi mieć przekonywujące uzasadnienie –
argumentację. Trybunał Konstytucyjnym, sformułował test wg. którego ocenia
się odstępstwo od zasady równego traktowania. argumenty przemawiające za
odstąpieniem, muszą być
 relewantne – znaczące – zróżnicowanie musi pozostawać w
bezpośrednim celem przepisu – musi być zróżnicowane i pozostawać z
celem przepisu – racjonalnie uzasadnione.
 proporcjonalne – waga interesu któremu służy zróżnicowanie jest
wyższa niż waga interesu naruszonego. zróżnicowanie musi
pozostawać w związku z normami, wartościami
o Zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym
dyskryminacja – kwalifikowana postać nierównego traktowania – chcemy
świadomie komuś wyrządzić krzywdę, nierówno potraktować, dokuczyć z
powodu cechy jaką dany człowiek posiada np.. wiek, rasa, wiara, orientacja
seksualna, niepełnosprawność, płeć
KAZUS:
Norma prawna w domu – ustawa czekoladowa – dziecko otyłe ma dodatkowe lekcje w-f i
zakaz spożywania słodyczy – norma czekoladowa, jest zgodna z konstytucją (art. 32) i
prawem
Test zróżnicowania – pozytywny
ZASADA PROPORCJONALNOŚCI –ART. 31 UST. 3
 Prawa i wolności nie mają charakteru absolutnego – można je ograniczyć – ale w
sposób zgodny z zasadą proporcjonalności. innymi słowy zasada ta wyznacza
dopuszczalne granice ingerencji państwa – prawodawcy – w konstytucyjne prawa i
wolności. Ograniczenia następują tylko na drodze ustawy – tylko ustawa może je
ograniczyć, a zatem tylko parlament te prawa może ograniczyć.
 Ingerencje te, nie mogą dotykać istoty konstytucyjnych praw i wolności.

18
 w doktrynie prawa konstytucyjnego – istnieje jądro, które jest nienaruszalne – a wokół
jądra istnieje sfera, która może być zdjęta bez naruszania istoty jądra
 Ingerencja musi być uzasadniona:
o bezpieczeństwo państwa
o porządek publiczny
o zdrowie publiczne
o moralność publiczna
o ochrona środowiska
o wolności i prawa innych osób
 Musi być konieczne w demokratycznym państwie prawnym:

WYKŁAD X
ŹRÓDŁA PRAWA – ROZDZIAŁ 3
Unikalny rozdział dla polski
Rozdział ten jest odpowiedzią na praktykę prl-u, kiedy to był rozchwianym system źródeł
prawa – obowiązywało prawo powielaczowe – obywatel w tym systemie nie czuł się pewni.
Pewne próby ograniczenia tego bałaganu podjął naczelny sąd administracyjny (w latach 80), a
resztę dokonała doktryna prawa w tym konstytucyjnego – w wyniku tego powstał 3 rozdział
konstytucji
 źródła prawa w ujęciu konstytucyjnym, są to akty prawotwórczej działalności państwa
 system konstytucyjnych źródeł prawa, jest dualistyczny
o z. zewnętrznie obowiązujące
 opiera się na prymacie ustawy i na zasadzie wyłączności regulacji
ustawowych np. konstrukcja podatku – ustawa: czyny zabronione –
ustawa, inferencji w konstytucyjne prawa i wolności musi mieć
charakter ustawowy
 obowiązek ogłoszenie – promulgacji w dziennikach ustawowych – np.
monitor polski
o z. prawa powszechnie obowiązującego
 system źródeł prawa powszechnie obowiązujących jest zamknięty.
zamkniecie przedmiotowe oznacza iż konstytucja określa wszystkie
akty prawotwórcze pa
 konstytucja
 ustawy
 ratyfikowane umowy międzynarodowe
 rozporządzenia
 rozporządzenia z mocą ustawy
 prawo miejscowe
 opcjonalnie doktryna prawa zalicza regulamin sejmu i senatu w
zakresie w jakim normuję reguluje sposób wykonywania
konstytucyjnych obowiązków organów państwa wobec parlamentu
 opcjonalnie uznaje się również za takowe źródło podkłady pracy

19
  jednak za akty normatywne uznaje się akty normatywne które nie
pochodzą od państwa, lecz są obowiązujące dla państwa – są to akty
wydawane przez organy Unii Europejskiej
 rozporządzenie
 dyrektywa
 decyzja
 zalecenia i opinie
 są one ogłaszane w dzienniku urzędowym unii europejskiej – w
każdym języku krajów członkowskich
 zamknięcie podmiotowe – konstytucja określa wszystkie organy
uprawnione do wydawania aktów prawa powszechnie obowiązujących.
jeśli organ nie posiada takich kompetencji, to nie może wydać aktu
powszechnie obowiązującego
 zamknięcie podmiotowe i przedmiotowe – oznacza również iż zarówno
katalogu aktów normatywnych i katalogu organów posiadających
kompetencji prawodawcze – nie można rozszerzać na drodze
ustawodawczej
 Hierarchiczność – źródła są ułożone wg. prawnej hierarchii. system ten
jest więc stopniowalny. na szczycie stoi konstytucji, i wszystkie akty
normatywne, normy prawne muszą być z nią zgodne.
 multimetryczność – prawo na terytorium polski pochodzi, powstaje z
wielu ośrodków i niekoniecznie są to odrodki polskie – europejskie
 bezwzględny obowiązek ogłaszania
 vacatio legis
ŻRÓDŁA
 konstytucja – akt okorowany, ustawa zasadnicza
 ustawa– akt normatywny pochodzący od parlamentu, który ma nieograniczony zakres
przedmiotowy, zawiera nomy generalne i abstrakcyjne i jest uchwalana i zmieniana w
szczególnej procedurze przez parlament
 nieograniczony zakres przedmiotowy – reguluje wszystko każdą dziedzinę życia,
np. kwestia życia i śmierci, podatki, obowiązki. nieograniczony zakres nie oznacza
dowolności – ustawodawca musi przestrzegać konstytucji i umów międzynarodowych.
ponieważ w myśl konstytucji, zobowiązana jest do przychylności wobec prawa
międzynarodowego. ustawa jest aktem samoistnym – jedynym w Polsce – prawo
wniesienia projektu ustawy posiada:
o prezydent
o co najmniej 15 posłów lub komisja sejmowa
o senat, jako izba
o rada ministrów
o 100 tyś. obywateli
 ustawę można zmienić – ustawa o zmianie ustawy
 Ustawa jest uchwalana większością głosów – zwykłą większością głosów przy
obecności przynajmniej połowy posłów
 kworum – zdolność organu kolegialnego do podejmowania, prawnie wiążących
decyzji – np. 230 głosów w sejmie
20
  zwykła większość – więcej za niż przeciw
 za ustawą o wprowadzeniu opłat za studia głosowało – przeciwko – 9, 1 był za i 190 –
wstrzymało głos. czy ustaw została uchwalona – nie bo nie było kworum
 bezwzględna większość – więcej za niż przeciw i głosy sprzeciwiające się – 50% +1
głos
 Rozporządzenie jest aktem wykonawczym, niesamoistnym – nie ma
rozporządzenia bez ustawy. Rozporządzenie jest organicznie związane z ustawą –
formalnie i materialnie – żeby wydać rozporządzenie potrzebna jest ustawa. Związanie
formalne polega na ty iż zęby wydać rozporządzenie to w ustawie musi być
upoważnienie do wydania rozporządzenia – które składa się z 3 elementów
o wskazuje na podmiot, upoważniony do wydania rozporządzenia –
rozporządzenia w Polsce mogą wydawać – prezydent, rada ministrów, prezes
rady ministrów, ministrowie kierujący działami administracji rządowej,
krajowa rada radiofonii i telewizji, przewodniczący określonych w ustawach
komitetów, wchodzących w skład rady ministrów
o zawiera zakres materii do regulacji w drodze rozporządzenie
o zawiera wytyczne co do treści – wskazówki dane przez ustawodawcze, jak
dana materia ma być uregulowana w rozporządzeniu – dzieje się tak by
kontrolować wydającego rozporządzenie. wytyczne mogą mieć charakter
pozytywny, jak i negatywny
o te trzy elementy są konstytutywne dla upoważnienia ustawodawczego, braki
tego powodują że upoważnienie jest niezgodne ze standardem konstytucyjnym
– wydane na jego podstawie rozporządzenie jest niezgodne z konstytucją
o związek materialny

WYKŁAD XI
ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE DO USTAWY
 Związek materialny – rozporządzę służy wykonaniu ustawy
 Do rozporządzenia przenosi się materie techniczne – wzory formularzy itp.
 Zawiera ona formy zamienialne: wskaźniki, opłatkowe
 kwestie szczegółowe procedury np. przedłużania studiów, ustawa określa
podstawowe kwestie procedury, a rozporządzenie reguluje się szczegółowe kwestie
wewnętrzną procedurę organów
 rozporządzenie nie może wychodzić poza zakres ustawy, nie może w sposób
pierwotny regulować danej materii – jeśli ustawa nie mówi o zasiłku to
rozporządzenie nie może go ustanawiać
 może uszczegóławiać ustawę
KONTROLA ROZPORZĄDZEŃ
 trybunał konstytucyjny
 kontrola sejmowa - już XX-lecia międzywojennego – utorował sobie – sądy mogą
odmówić zastosowania, rozporządzenia niezgodnego z konstytucją i ustawą –
konstytucja z 1997 r. stanowi iż sędziowie podlegają konstytucji i ustawom, ergo nie

21
 podlegają rozporządzeniom niezgodnym z ustawa i konstytucją – prezes RM ma
wątpliwości, i wystąpił do TK o zbadanie czy sądy mogą niestosować rozporządzenia
(sądy mają wykładnie prokonstytucyjne)
 sądy nie uchylają rozporządzeń, są one nadal ważne, lecz odmawia jego
zastosowania
 Prezes RM, może zwrócić się do RM o uchylenie rozporządzenia które wydał
minister – zasada wejścia w życie – zasadą jest że rozporządzenie nie może wejść
wcześniej niż ustawa. rozporządzeni e traci moc gdy traci moc ustawa albo przepis
upoważniający, kiedy trybunał uzna niekonstytucyjność derogacja trybunalska albo
trybunał uzna nieupoważnienie do wydania rozporządzenia
 czasami zdarza się że rozporządzenia nadal obowiązują, choć ustawa został uchylona
– taka sytuacja musi wynikać wyraźnie z przepisu prawa – z ustawy, nowa ustawa
która zastępuje starą, w przepisach przejściowych zastrzega, że określone
rozporządzenia zachowują moc do czasu wydania nowych rozporządzeń
 rozporządzenia publikuję się w dzienniku ustaw
UMOWA MIĘDZYNARODOWA
 Nieratyfikowane - nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego – są to umowy
rządowe
 Ratyfikowane - jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego
o duża ratyfikacja
 zawarcie umowy, przez Radę Ministrów
 Zgoda ustawowa na ratyfikację
 ratyfikacja przez prezydenta RP – art. 89.
 sojusze
 ustawy w sprawie
 członkostwo w organizacji międzynarodowej
 sprawy mocno obciążające budżet
 sprawy związane ustawowo
o mała ratyfikacja
 zawarcie przez rm umowa
 ratyfikacja przez prezydenta RP
KOLIZJA UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH Z USTAWAMI
 jest to zależne od trybu ratyfikacji
o umowa z małej ratyfikacji, jest niezgodna – jeśli jest ona niezgodna z
ustawą to pierwszeństwo ma ustawa
o jeśli umowa z dużej ratyfikacji jest niezgodna z umową to pierwszeństwo
ma ustawa
o nie idziemy drogą konfrontacyjną - wszelkie niepasujące elementy
próbujemy usunąć za pomocą prawa międzynarodowego
UMOWA RATYFIKACYJNA

22
jest to umowa między narodowa, na podstawie której zostały przeniesione niektóre,
kompetencje organów państwa na organizacje międzynarodową lub organ organizacji
narodowej
TRUB RATYFIKACJI
 decyzja sejmu o trybie ratyfikacji – czy ustawa czy referendum – sejm bezwzględną
większością głosów podejmuje uchwałę o wyborze ratyfikacji. jeśli sejm podejmie
decyzje o ustawie to jest ona uchwalana większością kwalifikowaną – 2/3 w sejmie
senacie. W wypadku referendum, zarządzanie jest przez art. 125 konstytucji
 umowy międzynarodowe publikuje się w dzienniku ustaw – z chwilą ogłoszenia
staje się częścią krajowego systemu prawnego.
UMOWA MIĘDZYNARODOWA A TRYB KONSTYTUCYJNY
Umowa międzynarodowa może być przedmiotem kontroli, gdy trybunał Konstytucyjny uzna
niezgodność, to należy zmienić pewne prawa.
PRAWO UNNI EUROPEJSKIEJ
 Pierwotne
o wszystkie traktaty założycielskie, akcesyjne, umowy zawierane między
podmiotami i państwami trzecimi
o ma postać klasycznej umowy międzynarodowej
 Wtórne (pochodne)
o są to akty normatywne, wydawane przez organy unii europejskiej,
publikowane są w jeżykach urzędowych państw członkowskich –
publikowane w dzienniku urzędowym unii europejskiej
o źródłami prawa są: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie
(soft law)
ROZPORZĄDZENIE EUROPEJSKIE – najbardziej przypomina ustawę, jest kierowane
do wszystkich podmiotowe prawa i krajów znajdujących się w unii europejskiej, które są
zobowiązane do przestrzegania tych rozporządzeń
DYREKTYWY – jest aktem skierowanym do rządów państw członkowskich i ma na celu
zbliżenie porządków prawnych, dyrektywa określa cel który ma być osiągnięty przez państwo
członkowskie, ale pozostawia swobodę wyboru środków do realizacji celu

WYKŁAD XII
Rozporządzenia – są stosowane bezpośrednio, i żadne twierdzenie ministra żeby się doń nie
stosować jest to bezpodstawne
PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ A POLSKIE
Wtórne prawo Unii Europejskie ma pierwszeństwo przed krajowym?

23
To zależy kto ten konflikt rozstrzyga – jednym z filarów unii europejski jest zasada
pierwszeństwa praw UE. Zasadę tą reprezentują organy UE, żadne państwo członkowskie nie
może powoływać się na konstytucji w celu odwołania od decyzji UE.
Polska uważała, naprzemiennie, raz że konstytucja jest wyżej niż akty UE, a raz na odwrót.
Jeśli prawo jest niezgodne to można:
 zastosować wykładnie prokonstytucyjną praw europejskich
 wyjść z unii
 dostosować konstytucję do praw unii
Prawa UE oparte są na takich samych fundamentalnych zasadach jak w państw
członkowskich wiec sprzeczność pojawiająca się nie będzie postępująca.
PRAWO MIEJSCOWE
 Jest to prawo samorządowe stosowane i stanowione przez ograny samorządowe i
organy administracyjne w terenie
 Warunkiem wydania aktu prawa miejscowego, jest wydanie upoważnienia w ustawie,
które nie jest jednak tak szczegółowe jak upoważnienie do wydania rozporządzenia
wykonawczego do ustawy
 Muszą być one zgodne z ustawą
 Publikowane są one w wojewódzkim dzienniku urzędowym
 Na straży ich zgodności z prawem stoją sądy administracyjne.
PRAWO WEWNĘTRZNIE OBOWIĄZUJĄCE
 Są to akty normatywne, wydawane na podstawie ustawy
 Nie mogą one stanowić decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych
podmiotów
 Mają charakter wyłącznie wewnętrzny i obowiązują jednostki organizacyjnie podległe
podmiotowi wydającemu te akty. Konstytucja przykładowo wskakuje na uchwałę RM
oraz zarządzenia prezesa RM oraz ministrów.
KAZUS
Ustawa o prawie bankowym zawiera przepis: „prezes narodowego banku polskiego w drodze
rozporządzenia określi wzory legitymacji pracowników NBP”. Prezes wykonał upoważnienie,
i wydał rozporządzenie 19 stycznia 2020. Określił datę wyjścia w życie na 1 dzień stycznia
2020 r. Następnie skierował do publikacji w dzienniku urzędowym NBP. Zostało ono
ogłoszone 20 stycznia 2020 r. Czy jest ono ważne?
Dane:
1. ustawa i upoważnienie
2. treść:
o upoważnienie prezes NBP do wydania rozporządzenia
o wzór legitymacji
3. wydanie 19.01.2020
4. data wyjścia 01.01.2020

24
 5. data zgłoszenia 20.01.2020
6. dziennik urzędowy NBP
Kazus na zamknięcie podmiotowe konstytucyjnego źródeł prawa – prezes nie ma kompetencji
by taki akt wydać. Ponadto dziennik i daty są błędne.
(prof. Debowski? ten z którym Lisica się czasami nie zgadza – PS: tak z Dąbrowskim,
definitywnie)
Katalog źródeł prawa – teoretycznie jest zamknięty, jednak są akty które również mogą się
zaliczać do źródeł prawa powszechnie obowiązujące np. prawa miejscowe
Źródła prawa powszechnego mogą być adresowane do każdego podmiotu prawa, które w
ogólne nie jest związane z organem wydającym akt.
Rozchwianie systemowe źródeł prawa – nie wiadomo do końca jaki akt zastosować do
regulacji na danych polach

SEMESTR II
WYKŁAD I
ZASADY PODZIAŁU WŁADZY:
Podział władzy w Polsce opiera się naj trójpodziale władzy, opracowanym przez
Monteskiusza. Ma on na celu ochrona interesu jednostki i społeczeństwa - ma zapobiegać
terrorowi, uciskowi społeczeństwa przez władzę, która nieograniczona może mieć tendencję
do nadużywania kompetencji.
Pierwszym państwem w Europie z ustrojem demokracji bezpośredniej była Szwajcaria.
Jednakże państwo te nie do końca opiera się na trójpodziale władzy.
Wy Wielkiej Brytanii istnieje trójpodział władzy, lecz nie ma tej zasady spisanej, gdyż jest to
państwo z konstytucją nie spisaną.
Trójpodział władzy:
 Funkcjonalny - tworzenie prawa, Niepewnych kompetencji podobnych i wspólnych
dla trójpodziału
 Wykonawca - całe spektrum żądań wszystkiego co nie jest sądownicze oraz
funkcjonalne
 Sądownicze - rozstrzygnięcie sporów które powstają nad tle stosowania prawa
Podział organizacyjny - określone rodzaje władzy są realizowane przez odrębne organy
władzy. Władza wykonawcza należy do prezydenta i Rady ministrów, sądowe do sądów i
trybunałów, Zaś władza wykonawcze do Sejmu i Senatu.

WYKŁAD II
25
KADENCJA SEJMU
Kadencja – pewien okres na które zostaje wyłoniony organ w określonym personalnym
składzie, w okresie tym organ może realizować przypisane mu zadania. Nowy skład może być
personalny jeśli jest kolegialny, albo może być nowym piastun jeśli jest to organ
jednoosobowy.
 Kadencje:
 Krótkie – do 3 lat np. Izba Reprezentantów w USA
o Zalety:
 bliskość wyborcy do piastuna urzędu
 większą możliwość usuwania deputowanych którzy nie spełniają jego
oczekiwań – niedanie mu mandatu
o Wady:
 mniejsze zainteresowane realizowaniem programu, na rzecz bliskości z
wyborcą
 Średnie – pomiędzy 4 a 5 lat – np. Rzeczpospolita Polska
o Deputowany nadal musi utrzymywać kontakt z wyborcami
o Nie taki długi okres władzy deputowanych
 Długie – powyżej 6 lat
o Zalety:
 Większa stabilność organu – organ może z większym spokojem
realizować programy wyborcze
o Wady:
 Deputowani przypadkowi – nieodnajdujący się w tych realiach, nie
mogą zostać tak szybko usunięci z urzędu – słaba więź z wyborcą
 Sztywne:
o Przyjęły je większość państw – przerwanie kadencji jest opatrzone
konkretnymi przepisami
o Daje większą stabilność organowi – gdyż może on skupić się na pracy bez
zmartwienia że zostanie odwołany w trakcie pracy
o Może na spokojnie realizować określone punkty działania
o Przymus życia w sytuacji napięcia politycznego, przez co parlament pracuje
mniej efektywnie
 Elastyczne –
o W dowolnym momencie mogą zostać przerwane np. Parlament Brytyjski
(obecnie się to trochę zmienia) poprzez proklamacje królewską
o Możliwość reagowania na niestabilną sytuację polityczną – parlament musi
odpowiadać na problemy
 Kadencja – zadania:
o jest po to by nie można było piastunów organów usunąć
o sprawnym działaniu organu
o ochrona przed absolutyzacją władzy – żadna władza nie może zdobyć
przewagi nad jednostką, gdyż zyskuje ona wtedy władzę nad prawem
o organ musi być reprezentatywny – musi reprezentować konkretne grupy
o Rozwiązania Polskie – art. 98 k:

26
 o Kadencja sejmu i senatu trwa 4 lata – zasada jednakowości kadencji sejmu i
senatu
o Kadencja senatu zależy od sejmu – to co dzieje się z kadencjo senatu jest
pokłosiem wydarzeń w sejmie
o Konstytutywny tryb ogłaszany przez prezydent
Kadencja sejmu rozpoczyna się na ….. po ostatnim posiedzeniu sejmu starego. Pierwsze
posiedzenie nowego sejmu prezydent musi zwołać 30 dni po wyborach.
Kadencja nie powinien nikt przerywać
Sejm w dowolnym momencie może skrócić swoją kadencję - art. 98 ust. 3
Skrócenie to nie to samo co rozwiązanie
Rozwiązani8e – organ przestaje istnieć, następuje rozwiązanie sejmu
Skrócenie – podejmując decyzje o skróceniu, nie powoduje to że organ przestaje istnoc, działą
on do wyboru nowego
Dowolny powód może spowodować ze kadencja zostanie skrucona np. 2007 rok – rząd
tworzony przez pis utracił większość parlamentarną – za skt=ruceniem musi opowiedzieć się
2/3 sejmu – 307 posłów za
W takim przypadku prezydent musi zwołać pierwsze posiedzenie na 15 dni po wyborach
SKRUCENIE KADENCJI PRZEZ PREZYDENTA
 Obligatoryjnie -
o Art. 155 k oraz 154 k –
o Jeśli w 3 kroku nie zostanie sejm nie zostanie stworzony to prezydent
podejmuje decyzjie
 Fakultatywnie –
Dyskontynuacja pracy sejmu – prace które nie zakończyły się na sejmie starej kadencji, nie
zostają podjęte przez sejm nowej kadencji.
Wyjątkiem są projekty obywatelskie
PRZEDŁUŻENIE KADENCJI:
Może nastąpić tylko wskutek
 Stan wojenny
 Stan klęski żywiołowej
 Stan wyjątkowy
Kworum – minimalna liczba uczestników aby decyzja była ważna – co najmniej ustawowa
połowa posłów – 230 posłów
Jeśli posłów będzie mniej niż kworum to uznaje się że głosowania nie było.
FUNKCJIE USTOJOWE
 Ustawodawcza

27
  ustrojodawcza
 Kontolna
 Kreacyjna – wybieranie prezesów i innych urzędników państwowych
 Europejska

WYKŁAD III
FUNKCJE SEJMU:
 Kontrolna – nadzorowanie prac
 Ustawodawcza – tworzenie prawa, poprzez ustawy
 Kreacyjne – wybieranie członków organów
Funkcja Ustawodawcza – odpowiada za tworzenie przepisów prawa
Inicjatywa ustawodawcza a prawo inicjatywy ustawodawczej
Inicjatywa – tworzymy projekt ustawy i wnosimy do organu który może ten projekt uchwalić
Prawo inicjatywy ustawodawczej – termin z języka prawniczego – oznacza prawną
możliwość wniesienia projektu, czego skutkiem jest to że ten do kogo projekt został złożony
musi go rozpatrzeć
I możliwość – projekt ustawy opatrzony przez 100 tyś podpisów
II możliwość – zgłoszenie projektu do koła poselskiego
W Polsce obowiązuje sformułowana inicjatywa ustawodawcza – nie jest to projekt, lecz
sprosta wymaganiom zgodnym z zasadami techniki ustawodawczej
PODMIOTY INICJATYWY USTAWODAWCZEJ:
 Posłowie – co najmniej 15 posłów lub koło – zaw. w regulaminie sejmu
 Senat – uchwała całej izby – zaw. w regulaminie senatu
 Prezydent RP -
 Rada Ministrów -
 Grupa co najmniej 100 tyś obywateli – obywatele z czynnym prawem wyborczym –
jest wyjątkiem od zasady dyskontynuacji prac sejmu – lecz, w sejmie będzi ona
ponowiona od 1 czytania
PRZEDMIOT USTAWY:
 Zasad nieograniczonej materii ustawowej – wyjątki od zasady –
o dekalog prawnika – o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej – art. 112
Konstytucji RP – nie może ona być przedmiotem ustaw
o materia konstytucyjna –
 czas – określony projekt – można w dowolnym momencie i treści projekt ustawy
o czasami do laski marszałkowskiej mogą wpłynąć 2 projekty podobne – dot.
Podobnej materii. Powaga rzeczy – res iudicata – projekt można wnosić
ponownie, bez ograniczenia

28
OGRANICZENIA PRAWA INICJATYWY USTAWODAWCZEJ:
 projekt ustawy zmieniający konstytucje:
o przez 1/3 sejmu
o prezydent rp
 ustawa budżetowa
o tylko rada Ministrów
o w ścisłe określonym terminem – do końca września
DO PROJEKTU ZAWSZE MUSI BYĆ DOŁĄCZONE UZASADNIENIE ART. 34
KONSTYTUCJI RP
 jakie skutki
 jaki jest cel
 co się zmieni
 źródła finansowania
 czy projekt nie narusza prawa UE
 jeżeli RM składa – dodatkowo powinna zawrzeć projekty rozporządzeń
 nie ważne kto składa projekt, musi on zawrzeć projekt
Podmiot który sprawdza czy projekt może przejść dalej czy wrócić do komisji jest Marszałek
Sejmu. Ponadto musi on sprawdzić czy uzasadnienie również jest zgodne z wymogami.
Marszałek może odłożyć projekt na później – tzw. zamrażarka

WYKŁAD IV
Postępowanie legislacyjne
Postępowanie w senacie – art. 121 Konstytucji
ETAP PRACY NAD USTAWĄ W SENACJIE:
Pracuje on na już przyjęto ustawą
Ramy temporalne – jaki czas może postępowanie się toczyć – 30 dni na rozpatrzenie od
przekazania przez marszałka sejmu projektu do senatu
Jest to termin zawity:
 po tym upływie senat nie może się to ustawą zająć
 Nie może być przedłużony
 Senat nie może zrobić tego wcześniej
Ma to na celu azchowanie dynamiki legislacyjnei, ażeby senat nie nabierał możliwości
mocnych prawotwórczych
SENAT MOŻE PRZYJĄĆ 3 POSTAWY:

29
  Przyjąć ustawę w całości – przyjęcie w takiej formie jak przysłał ją sejm – zezwolenie
na to by stała się częścią systemu prawnego – jeżeli senat jes za to zn że większość
senacka jest za ustawą – ustawa jest wys do prezydenta
 Odrzucić ustawę w całości – senat jes za tym ażeby odrzucić ustawę w człośći i na
żadne z założeń – nie muszą oni wskazywać powodów dla których senat może chcieć
złożyć o odrzucnie ustawy w całości
 Nałożyć poprawki na ustawę przyjęto przez sejm – zgłaszanie poprawek (każda
modyfikacjia polegająca na zmienieniu tekstu lub znaczenia tekstu) – senat może
skaładać poprawki w 2 aspektach – senat ma nieograniczone możliwości jeśli chodzi o
poprawki ale mają ograniczone możliwości jeśli chodzi o nowelizacje – senat może
dot. Tylko jednego nowelizowanego fragmentu
Poprawka senatu nie może być nowym projektem ustawodawczym
Granica między głębokości a szerokością – winna być odnośnie materii ustawy
Rozpatrzenie stanowiska senetu przez sejm – art. 121 k – decyja należy do sejmu z racji braku
terminu w art. Kon. Decyzje podejmuje Marszałek Sejmu – kieruje ustawę do komisji i dec.
Termin.
Sejm ma obowiązek rozpatrzenia stanowiska senatu
Dużą luką jest brak konkretnego terminu co do tego ile sejm ma na rozpatrzenia senatu.
Sejm powinien nie może wrzucić postanowień sentu do kosza.
Rozpatrzenie – zapozanie się z argumentacją, i stanowiskiem oraz donrze by było się nad
r=tym zastanowić
Uchwałę senatu odrz. Ust albo pop uważ się za przyjęto jeśli sejm nie odrzu jej co najm
większościa głosów – sejm głosuje za odrzuceniem poprawek senatu – kto jest za
odrzuceniem ustawy – sejm odrzuca ustawę na posiedzeniu sejmu
Jeżeli sejm nie odrzyci poprawek to lądują one w ustawie
Sejm ma obowiązek odnieść się do każdej poprawki senatu
Zasada dyskontynuacji sejmu – co jeśli praca nad ustawą jest na senacie
Jeśli praca jest na poziomie senatu to ona wygasa – senat nowej kadencji nie będzie się mógł
odnieść do niej
ETAP 4 – USTAWA TRAFIA DO PREZYDENTA
Prezydent nie jest organem ustawodawczym – i rozpatruje on ustwę jako głowa państwa
Art. 122 konstytucji
Podpisanie ustawy przez prezydenta oraz zarządzenie jej opublikowania – premulgacjia
Prez ma 21 dnia na podpisanie ustawy
Obowiązkiem jest przekazanie przez Marszałka Sejmu niezwłocznie po zaakcepttowniu jej
przez sejm, prezydentowi

30
Wakat – jeśli nikogo nie ma na stanowisku Marszałka sejmu – głównego
Marszałek musi dokonać tego osobiście – nie za pomocą wice marszałka
Marszałek nie może takiej ustawy zamrozić
Jeśli prez podpisał ust. Trzeba ją ogosic w dzienniku ustaw
Jeśli niezgaadza się ona to:
Wniosek do Tryb Konsty – kontrola prewencyjne
Wniosek do
Konstytucja nie obliguje prez do wniosku do tk:
Jeśli prez ma wątpliwości co do godności z konstytucją
Kontrola prewencyjna:
- przedmiotem kontroli jest ustawa
Wniosek afirmatywny
W ciągu 21 dni – ma on czas na złożenie wniosku
Po przekroczeniu terminu – popełnia on delikt
Po złożeniu wniosku – tk ma nieograniczony czas na rozptrzenie
Prezydent może wycofać wniosek – róznie – część środowiska uważa że może, część że nie
Dopóki tk nie zacznie rozpatrywać wniosku – to może (wg. pani prof)
Jakie są skutki orzecznia TK:
Jeśli tak – prezydent musi podpisać ustawę i wydać do publikacji
Jeśli nie – to ona nie może być podpisana przez prez – ląduje na śmietniku
Część przepisów jest niezgodna z konstytucją – tk musi orzec czy ustawy są nierozerwalnie
związane z ustawą czy rozerwalnie
Jeśli są nierozerwalne – prez odmawia podpisania
Jeśli są rozerwalnie – prez może podp z pominięciem art. Lub przesłać do sejmu w celu
usunięcia niezgodności – to którą scieżkę podejmnie zal od maraszałka bo musu zgłosić się
do niego o opinnię
Sejm musi się zastosować do orzecznie TK
Veto prezydenta – wniosek o ponowne rozpatrzenie ustawy – veto ustawodawcze
Może on z\wystąpić z nim w każdym przypadku po za 1 – wątpliwośći natury konstytucyjnej
Okres koabitacji – prez i sejm nie są spójne partyjnie – sytuacjia obecnie
Veto można cofnąć chyba że urząd obioł nowy prezydent
Rozpatrznie vata prezydenckiego – można rozptrzeć w dychotomicznym systemie
31
Kwestia czy sejm musi rozpatrzeć veto –
Odrzucenia weta – 3/5 za odrzuceniem veta

WYKŁAD V
POSTĘPOWANIE SZCZEGÓLNE
TRYB PILNY
Nie wszystkie akty mogą być w nim rozpatrzone np. ustawa konstytucyjna – konstytucja,
projekt budżetowy, to co jest w kodeksie wyborczym – wybór prezydenta, sejmu, senatu itp.
PROJEKT USTAWY BUDRZETOWEJ
Projekt musi być złożony do 30 września. Jeśli marszałek nie przedłoży projektu to prezydent
ma prawo skrucić kadencjię sejmu.
Łamany rok budżetowy – zaczyna się w środku roku – teraz zaczyna się wraz z rokiem
kalendarziwym
Część ustawy trafia do odpowiednuch komisji resortowych. Pub – część o edukacji trafi do
komisji podlegającej ministerstwu edukacji, itp. Ale całość spina komisjaia finansów
publicznych.
Pub ustanawia się zwykłą większością głosów.
Ważne jest by uchwalić ustawę do 1 stycznia – 4 miesiące od złożenia.
Art. 223 k –
Senat nie może wnieść o odrzucenie jej w całości, ale może wnosić poprawki, jak i
zaakceptować w całości. – możę więcej, a zatem może im niej
Ustawa po rozpatrzeniu przexz sejm, trafia do prezydenta – ma 7 dni na rozpatrzenia lecz nie
może jej zawetować (podobnie jak prowizoria budżetowe- nie są obecnie urzywane ale
istnieja zabezpiecznei w prawie)
Tk – orzeka nie później niż 2 miesiące – jest to termin umowny – może on być ważny nawet
przekroczeniu tego czasu.
Ustawa o tk – tk rozpatruje sprawy wg daty wpływu (223 – ustawa budrzetowa - to wyjątek,
lecz o tym ustawoawca raczył zapomieć)
Ograniczenia dot. Prezydenta i sejmu
USTAWA ZMIENIAJĄCA KONSTYTUCJE – XII ROZDZIAŁ
Uchwalenie do konstytucji zmiany, a nie konstytucj.
Poprawki można umieszczać w konstytucji – należy to umieścić w tekście jednolitym
Istnieją róz=wnież zmiany poza tekstem jednolitym – w usa – amiany wprowadza się poza
konstytucjią.

32
Nie zmienia się troznu konstytucji – naczelnych zasad konstytucje
Art. 235 k – wszystkie terminy uległy przedłużeniu
Między złożeniem a 1 czytaniem musi być 30 dni na zapoznaie, a po nim można rizpocząc
prace i uchwalenie – potrzenab 2/3 przy kworum.
Senat – prawo weta absolutnego – ustawa musi być uchwalona w identycznym brzmieniu co
sejm, bo inaczej jak naniesie poprawki to będzie to nieważne.
Dużo zależy od miejsca zmian:
Referendum konstytucyjne – 1,2 i 12 rozdziału – który kolwiek z podmiotów
ustawodawczych może złożyć wniosek o przeprowadzenie takiego referendum
Jesi zmiana dot. Innego art. Nie ma możliwości przeprowadenia takiego referendum i
podpisuje ją prezydent – w ciągu 21 dni
Zmianę można zaskarżyć do tk – jeśli jest sprzeczna z innymi art. Konstytucji np. rp
jetdemokratycznym państe=wem prawa, jak i występuje błąd rzeczowy np. w terminie
zamiast 21 dni jest 28
FUNKCJIA KONTROLNA SEJMU
Zestawienie stanu faktycznego z stanem który powinien być.
Kontrola parlamentarna:
Kryterium celowości – sprawdzeniu czy działania były wykonowane zgodnie z założeniami
Kryterium leglaności – sprawdzeniu czy działania były podejmowane zgodnie z prawem
ABSOLUTORIUM
Jest to najstarszy instrument kontroli. Rząd ma za zadanie złożyć sprawozdanie z tego jak
wykonał ustawę budżetową. Wydatki łatwo jest opisać, gorzej jest z dochodami. Do końca
maja msui być złożone sprawod=zadnie, które kierowane jest również do NIK.
Sejm, po złożeniu sprawozdania ma 90 dni, na zapoznanie się z nim. Poszczególne części
trafiają do poszczególnych komsis stałych, a całość do komisji finansów społecznych.
Komisjia fp – przyjmuje wsprawozdania, i udziela lub odmawia udzielenia absolutorium.
Następnie prezes nik udziela opinii na ten temat.
Absolutorium udziela się zwykłą większoścą głosów.

WYKŁAD VI
DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA KOMISJI SEJMOWEJ
art. 17 ust. 2 regulaminu sejmu
komsjie są organami kontroli sejmowej.
Komisie stałe – jest ich ok. 12
33
  Problemowe – zajmują się jakimś problemem np. etyki poselskiej
 Resortowe – swymi działaniami odp. Resortowi w rządzie – np. komisja do kultury i
środków przekazu – mogą one w sposób stały żądać wyjaśnienia jakiejś sprawy
Dezyderaty – postulat komisji w jakiejś sprawie – adresatami może być również prezydent
nik, prezes nbp, prokurator generalny, generalny inspektorat pracy– ma obowiązek
ustosunkowania się do dezyderatu
Dezyderaty nie są najbardziej popularną formą – jest ich wydawane bardzo mało
Opinie – na opinie odp. Nie trzeba + nie jest wierząca
KOMISJE ŚLEDCZE
Powoływane są na podstawie art. 111 konstytucji by zbadać konkretną sprawę. Sprawa musi
mieścić się w funkcjach kontrolnych. Określona sprawa – wg. TK:
 musi wykazywać aspekt konkretności – nie może abstrakcyjna
 to ma być możliwe do zbadania
 nie może mieć zbyt odległych ram np. czasowych
powołnie komisi śledczych – musi być podjęta uchwała o powołniu komisji śledczej – przez
kwaliwikowanią liczbę głosów lub prezydium sejmu – wymaga większości głowów
komsija może liczyć nie wićecej niż 11 członków – w swym składzie powinna odzwierciedlać
zasiadanie partii w sejmie
komisisa w której stosuje się posiłkowo przepisy kodeksu postępowania karnego – widać to w
przesłuchaniach i wezwaniach do złożenia zeznań
prace konczą się złożeniem sprawozdania i jeśli zauważono w trakcie postępowania
postępowania niezgodne z k to może złożyć wniosek przeciw podejrzanemu (ustawodawca
uznał nawet że może to zrobić przeciw p nbp, p nik itp)
INDYWIDUALNE UPRAWNIENIA POSŁÓW:
Pisemnie:
 Instytucie poselskie – stary sposób kontroli – w wypadku gdy odp. Nie
satysfakcjonuje można wnieść o dodatkowe uzasadnienia
 Zapytania poselskie -
Ustne:
 Zapytania w sprawach bieżących – na posiedzeniach sejmu – ale wcześniej pytający
musi zgłosić taką chęć marszałkowi, a marszałek zgłasza to pytanemu
 Informacja bieżąca – zgłoszenie przez grupę 15 posłów do 21g, dnia pezed
posiedzeniem sejmu

WYKŁAD VII
PREZYDENT RP

34
Art. 10 KRP– konstytutywna zasada równowagi władzy – władza sądownicza nie powinna
być ograniczana ani nie powinno być w niej wpływów innych władz – wykonawczej i
ustawodawczej
Władza wykonawcza – zajmuje się wykonywaniem prawa, administrowaniem państwem, w
jej kompetencjach leży wszystko to co nie mieści się w innych władzach, realizuje zadania w
sferze publicznej, najważniejsze – wdraża w życie akty normatywne
POJĘCIE DUALISTYCZNEJ EGZEKUTYWY:
 Prezydent
 Rada Ministrów
 Premier – prezes rm - również może być uznany za organ wykonawczy – ale
ustawodawca tego nie uwzględnił
ART. 126
1. Funkcje –
 najwyższy przedstawiciel RP
 gwarant ciągłości władzy państwowej – gwarantuje trwałość władzy państwowej –
rzecznicy, prezes NBP, NIK itp. – ma podejmować działania których celem jest
zapewnienie, niezakłócenie, trwałe władzy państwowej
2. Zasady –
 Czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji – z racji iż p został uposażony w
pewne kompetencje, które pozwolą na zapobieganie łamaniu jej – kontrola
prewencyjna – każda ustawa powinna być badana pod kontem zgodności z
konstytucją – jeśli są wątpliwości to należy kierować je do TK
Prezydent Duda i Komorowski – często mając wątpliwości kierowali ustawę do tk ale dopiero
po podpisaniu jej
Prezydent może wszcząć postępowanie konstytucyjne – odpowiedzialność konstytucyjna nie
dotyczy marszałka sejmu
Posłowie nie mogą ponosić odpowiedzialności tytułem głosowania wobec czegoś.
Czuwanie polega też na tym iż prezydent owe zadania podejmuje
 Stanie na straży suwerennocią i bezpieczeństwa państwa –- art. 134
Kompetencje z zakresu polityki zagranicznej:
- bierna i czynna legacja – przyjmowanie akredytowanych przectawicieli innych państw, jak i
wysyłanie swoich przectawicieli do innych państw
- ratyfikacja umów międzynarodowych
KOMPETENCJE W SFERZE OBRONNOŚCI:
- jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych ale to władza ideowa – na czas pokoju
władze sprawuje minister obrony narodowej, a w czasie wojny n sił zbrojnych
- może wprowadzić stan wyjątkowy

35
- może ustanowić powołanie
- mianuje stopnie wojskowe – np. oficerskie
Kompetencje które p ma mogą służyć wielu zadaniom lub jednemu konkretnemu
Suwerenność – niezależność, samostanowiące o sobie wewnętrznie, jak i zewnętrznie
 Stanie na straży nienaruszalności i niepodzielności terytorium państwa
3. Kompetencje -
Za prerogatywy prezydent może zostać pociągnięty do odpowiedzialności np.:
Realizacja prawa łaski – osobę która jest skazana prawomocnym wyrokiem sądu – 2 osoby
zostały w ten sposób ułaskawione ale nie miały one prawomocnego wyroku
Prezydent nie ma prawa odmowy powołania np. powołania sędziego tk z krs
Nota slubowania podpisać u notariusza i wysłać do prezydenta RP poleconym – niewybrany
sędzia tk

WYKŁAD VIII
WŁADZA WYKONAWCZA
Jest w rękach rady ministrów i prezydenta
Rada ministrów jest organem kolegialnym, czyli musi w nim zasiadać cynamonie kilka osób.
SKŁAD RAFY MINISTRÓW – 147 k
 Prezes rady ministrów
 Wiceprezes rady ministrów
 Ministrowie kierujący działem administracji rządowej
 Ministrowie bez teki – wykonujący zadania prezesa rm
 Przewodniczący komitetów opisanych w ustawach
Obligatoryjni członkowie rady ministrów
Przeze
FAKULTATYWNI CZŁONKOWIE RADY MINIUSTRÓW
PREZES RADY MINISTRÓW
 Reprezentuje Radę Ministrów
 Kieruje pracami RM
 Wydaje rozporządzenia
 Zapewnia wykonywanie polityki RM i określa sposoby jej wykonywania
 Koordynuje i kontroluje prace członków RM
 Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w
Konstytucji i ustawach
 Jest rzecznikiem służbowym pracowników administracji rządowej

36
WICEPREZES RADY MINISTRÓW
Nie ma żadnych własnych uprawnień
Art. 6 uorm
1. W razie nieobecności P RM lub w innych wypadkach czasowej niemożności
wykonywania przez niego obowiązków w RM, pracami RM kieruje wiceprezes RM
wyznaczony przez Prezesa RM lub jeden z ministrów jeżeli wiceprezes RM nie został
powołany.
2. Wiceprezes RM wykonuje, w imieniu P RM, zadania i kompetencje w zakresie
powierzonym przez P RM.
Dlatego też urząd ten nie ma żadnej odpowiedzialności, a to ona jest podstawą demokracji.
MINISTROWIE DZIAŁÓW:
3 wyjątki – od zasady wolności w tworzeniu ministerstw:
 Minister sprawiedliwości –
 Minister spraw zagranicznych –
 Minister obrony narodowej – (po trosze, gdyż to on zamiast prezydenta stanowi
nadzór nad wojskiem)
Istnieje ustawa o działach administracji rządowej – działów jest ok. 30:
Jeden człowiek może mieć pod sobą kilka działów
Istnieje zakaz rozdzielania działu na 2 części
Istnieje bezwzględny zakaz rodziału działów ministra finansów czyli finansów publicznych,
budżetu i
ROZPORZĄDZENIE ATRYBUCYJNE – rozporządzenie jakie działy ma minister i za
jakie części budżetu odpowiada oraz wskazuje się nad jakimi organami sprawuje nadzór. Bez
niego minister nie może działać, gdyż nie ma wyznaczonych kryteriów swego działania.
MINISTER BEZ TEKI
W ich przypadku również jest potrzeba rozporządzenia atrybucyjnego. W przeciwieństwie do
ministrów działowych rozporządzanie musi określić jak ma wykonywać dane zadania.
W przeciwieństwie do ministrów działowych nie może wydawać rozporządzenia
POSIEDZENIA RADY MINISTRÓW
Spotykają się w stałych terminach i muszą na nich podjąć decyzje w miare jednogłośnie,
jednakże jeśli głosy są rozłożone pół na pół to decydujący jest głos prezesa rady ministrów.
Ministrowie ponoszą odpowiedzialność polityczna

WYKŁAD IX
RADA MINISTRÓW:

37
Art. 146 – środki RM w wykonywaniu polityki

WYKŁAD X
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA W POLSCE
Modele odpowiedzialności konstytucyjnej za granicą
1. Odpowiedzialność przed sądem np. Królestwo Belgii - odpowiedzialność przed sądem
kasacyjnym
2. Odpowiedzialność przed specjalnie utworzonym organem np. Rzeczypospolita polska
- odpowiedzialność przed trybunałem stanu
3. Odpowiedzialność przed sądem konstytucyjnym np. Republika Litwy -
odpowiedzialność przed sądem konstytucyjnym republiki litewskiej
4. Odpowiedzialność przed wyższą izbą parlamentu - procedura impeachmentu np.
Zjednoczone królestwo Wielkiej Brytanii Irlandii Północnej - odpowiedzialność przed
izbą lordów
Odpowiedzialność konstytucyjna jest reżimem odpowiedzialności prawnej, którym objęte są
osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe. Jest to odpowiedzialność o
indywidualnym charakterze, związana z popełnieniem tzw. Deliktu konstytucyjnego, którego
konsekwencją jest ponoszenie odpowiedzialności przed trybunałem stanu.
Delikt konstytucyjny - czyn, popełniony w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w
zakresie urzędowania, naruszający konstytucję lub ustawy, popełniony chociażby
nieumyślnie. Przedawnienie go następuje po 10 latach. Jest to działanie lub zaniechanie do
których sprawca był zobowiązany w związku z piastowanych stanowiskiem lub
wykonywaniem stanowiska oraz w zakresie urzędowania - przy okazji realizacji kompetencji.
Zakres podmiotowy
Nie dotyczy to marszałka Sejmu i marszałka Senatu, którzy w razie wypadku lub chwilowej
niemożności prezydenta by wypełnić swoje stanowisko, mogą sprawować jego obowiązki.
Nie ponoszą oni żadnej odpowiedzialności, co jest ogromną luką w prawie.
Uwaga: Sekretarz i podsekretarz nie są członkami rządu
 Prezydent rp – odpowiada za delikt konstytucyjny, przestępstwo pospolite,
przestępstwo skarbowe
 Prezes rm – odpowiada za delikt konstytucyjny, przestępstwo pospolite popełnione w
związku z zajmowanym stanowiskiem
 Członkowie rm, osoby kierujące ministerstwami (dawniej Ministerstwem mogła
rządzić osoba niebędąca ministrem - zmieniła to ustawa o Radzie ministrów) –
odpowiada za delikt konstytucyjny, przestępstwo pospolite popełnione w związku z
zajmowanym stanowiskiem
 Prezes nbp – odpowiada tylko za delikt konstytucyjne
 Członkowie krritv – odpowiada tylko za delikt konstytucyjne
 Ndsz – odpowiada tylko za delikt konstytucyjne
 Posłowie i senatorowie - odpowiadają za naruszenie artykułu 107 konstytucji.

38
Art. 107.

1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z
majątku skarbu państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.

2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą sejmu podjętą na wniosek marszałka sejmu,
może być pociągnięty do odpowiedzialności przed trybunałem stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia
mandatu

ETAPY WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA KONSTYTUCYJNEGO:

1. Wniosek wstępny - akt oskarżenia - postępowanie wyjaśniające: złożenie wstępnego
wniosku przez uprawniony podmiot, postępowanie przed komisją odpowiedzialności
konstytucyjnej sejmu, podjęcie uchwały przez uprawniony podmiot o postawieniu w
stan oskarżenia przed trybunału stanu lub umorzenie postępowania w przedmiocie
pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej:
 Prezydent rp - wszcząć może 140 członków zgromadzenia narodowego - uchwała
zgromadzenia narodowego podjęta większością 2/3 głosów
 Prezes rm, członkowie rm - wszcząć może grupa 115 posłów oraz prezydent rp -
uchwała sejmu podjęta większością 3/5 ustawowej liczby posłów
 Prezes nik, prezes nbp, członkowie krritv, ndsz - wszcząć może 1115 posłów,
prezydent rp oraz komisja śledcza - uchwała sejmu podjęta bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
2. Orzekanie w przedmiocie odpowiedzialności konstytucyjnej przed trybunałem stanu -
jest to postępowanie dwuinstancyjne składający się ze składu orzekającego:
 W pierwszej instancji - przewodniczący trybunału stanu i 4 członków
 W drugiej instancji - przewodniczący trybunału stanu i 6 członków
SKŁAD TRYBUNAŁU STANU
 Przewodniczący - pierwszy prezes sądu najwyższego
 2 zastępców przewodniczącego - osoby spełniające warunki do zajmowania
stanowiska sędziego
 16 członków - co najmniej połowa musi spełniać warunki do zajmowania stanowiska
sędziego
Wybierani są przez sejm spoza grona posłów i senatorów bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, na wniosek marszałka sejmu lub
grupy 35 posłów.
WYBRANY MOŻE BYĆ OSOBA SPEŁNIAJĄCA NASTĘPUJĄCE WARUNKI:
 Jest obywatelem polskim
 Korzysta z pełni praw publicznych
 Nie jest karany sądowo
 Nie jest zatrudniony w organach administracji rządowej
STATUS CZŁONKA TRYBUNAŁU STANU
Członkowie trybunału stanu w sprawowaniu funkcji sędziego są niezależni i podlegają tylko
konstytucji i ustawą.

39
CHRONI ICH:
 Immunitet formalny - zakaz pociągania członków trybunału stanu do
odpowiedzialności karnej oraz pozbawienia wolności bez uprzedniej zgody trybunału
stanu
 Przywilej nietykalności - zakaz zatrzymywania lub aresztowania, z wyjątkiem ujęcia
na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa, jeśli jego zatrzymanie jest niezbędne
do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie
powiadamia się przewodniczącego trybunału stanu który może nakazać
natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego
KARY ZA PRZESTĘPSTWO - PRZEWIDZIANE KONSTYTUCJĄ ZA DELIKT
KONSTYTUCYJNY:
 Utrata czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd prezydenta, w wyborach do
sejmu i senatu, w wyborach do parlamentu europejskiego oraz w wyborach organów
samorządu terytorialnego
 Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze
szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach
społecznych
 Utrata wszystkich albo niektórych orderów, oznaczeń i tytułów honorowych
Kary mogą być orzekane na okres od 2 do 10 lat

WYKŁAD XI
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
HANS KELSEN – idea hierarchicznej struktury prawa – ułożenie norm, przepisów i norm
prawnych
Art. 10. 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i
równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i
trybunały.
MODELE KONTROLI KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWA
 Kontrola parlamentarna - kontrola konstytucyjności prawa może być prowadzona
przez parlament - jest to kontrola prowadzona w ramach procedury ustawodawczej.
Ma charakter prewencyjny. Po uchwaleniu ustawy nie ma możliwości poddania jej
części ocenie zgodności z konstytucją. W Polsce model parlamentarnej kontroli
konstytucyjności prawa występował w okresie obowiązywania konstytucji marcowej.
 Kontrola organu pozaparlamentarnego - kontrolę konstytucyjności prawa można
powierzać również organowi pozaparlamentarnemu, usytuowane mu poza strukturą
parlamentu. Ten rodzaj kontroli może przybrać postać kontroli sądowej lub kontroli
pozasądowej

40
  Model amerykański – judicial review - kontrola konstytucyjności prawa należy do
sądów powszechnych. Uruchomienia kontroli następuje przy rozpatrywaniu zawisłej
przed sądem sprawy wskutek powstania wątpliwości co do zgodności aktu
normatywnego będącego podstawą orzekania z konstytucją. Szczególną rolę w
kontroli konstytucyjności prawa spełnia sąd najwyższy. Skutkiem uznania
sprzeczności aktu z konstytucją nie jest nieważność normy, ale możliwość jej nie
zastosowania przy rozstrzyganiu sprawy
 Model europejski - kontrola konstytucyjności prawa zostaje powierzona specjalnemu
organowi państwowemu - organowi sądowemu - którego głównym zadaniem jest
orzekanie o konstytucyjności prawa. Pierwszym tego typu organem był utworzony w
1920 r. W Austrii trybunał konstytucyjny. W modelu europejskim skutkiem uznania
niekonstytucyjności aktu/normy jest jego/jej usunięcie z systemu prawa. Utrata
obowiązującej mocy może skutkować ex nunc - od momentu wydania orzeczenia lub
ex tunc - od momentu wydania aktu.
KRYTERIA KONTROLI
 Kontrola prewencyjna – prezydent może wejść z wnioskiem przed podpisaniem
ustawy czy jest ona zgodna z konstytucją
 Kontrola następcza – badanie konstytucyjności ustawy po jej wejściu w życie
 Kontrola abstrakcyjna – sprawa może być złożona do tk po zauważeniu
niekonstytucyjności aktu
 Konsola konkretna – wątpliwość sądu, który może być rozwiązany za pomocą
złożenia skargi konstytucyjnej do tk i odp. na zapytanie
ORZEKANIE O KONSTYTUCYJNOŚCI I LEGALNOŚCI AKTÓW
NORMATYWNYCH
Art. 188. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których
ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z
Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
5) skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1

Trybunał Konstytucyjny nie może badać instytucji niezależnych – np. ustaw o powołaniu
nowych członków Trybunału Konstytucyjnego
PODMIOTY LEGITYMOWANE OGÓLNE
Mogą oni wystąpić z wnioskiem o kontrolę i są niezależne od podmiotu sprawy:
 Prezydent RP
 marszałek Sejmu
 marszałek Senatu
 50 posłów

41
  30 senatorów
 prokurator generalny
 prezes Sądu Najwyższego
 prezes Narodowego Sądu Administracyjnego
 rzecznik praw obywatelskich
PODMIOTY LEGITYMOWANE SZCZEGÓLOWO
Mogą wystąpić o kontrolę, ale tylko gdy dotyczy ona ich podmiotowo:
 Organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego
 ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze
organizacje pracodawców i organizacji zawodowych
 kościoły i związki wyznaniowe
Zatem o kontrolę taki podmiot może wystąpić gdy np. jeśli ustawa dotyczy leśnictwa i jakiejś
części jego podmiotowości w danej ustawie.
PODMIOT UPRAWNIONY INDYWIDUALNIE
istnieje tylko jeden organ w Polsce, który może wnieść o kontrolę indywidualnie. Jest nim
Krajowa Rada sądownictwa, gdy kwestionowany akt dotyczy niezawisłości sędziowskiej i
niezależności sądów.
SKARGA KONSTYTUCYJNA
Wskutek złożenia skargi konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach
zgodności z konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego zakwestionowanego w
skardze konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Ze skargą konstytucyjną
może wystąpić każdy - a zatem każda osoba fizyczna jak i prawna
Art. 79. 1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach
określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją
ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł
ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56

Art. 56. 1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w
ustawie.
2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być
przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.

Skarżymy wyłącznie przepisy o których orzeczono o naszych prawach i wolnościach

Do tk nie składa się wniosków afirmatywnych – wiemy że akt jest zgodny z k ale chcemy to
potwierdzić – może to blokować pracę tk
Składając wniosek należy wskaz konkretny przepis z konstytucyjna z którym dana regulacja
jest niezgodna naszym zdaniem oraz określić, z którym założeniem zasady państwa prawnego
przepis jest niezgodny.

42
SKARGA KONSTYTUCYJNA – WARUNKI FORMALNEGO ZŁOŻENIA
 Orzeczenie musi być prawomocne - musi zapaść decyzja ostateczna
 wyczerpani drogi interpelacji - podmiot występujący ze skargą musi wykorzystać
wszystkie środki zaskarżenia
 skarga musi być złożona w ciągu 3 miesięcy od doręczenia ostatecznej decyzji
prawomocnego orzeczenia
 przymus adwokacko radcowski
PYTANIE PRAWNE
Art. 193. Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie
prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi
umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne
zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Wskutek złożonego pytania prawnego przez każdy sąd Trybunał orzeka w sprawach
zgodności z konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą aktu
normatywnego kwestionowanego w pytaniu prawnym o którym mowa w artykule 193
Konstytucji.
Z pytaniem prawnym może wystąpić każdy sąd orzekający jeżeli Trybunału Konstytucyjnego
zależy rozstrzygnie w sprawie.
SKŁAD ORZEKAJĄCY – PEŁNY
W pełnym składzie TK orzeka w sprawach:
 sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami
państwa,
 stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzenie Marszałkowi Sejmu tymczasowego
wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
 zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
 zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy
międzynarodowej z Konstytucją przed jej ratyfikacją,
 szczególnej zawiłości, z inicjatywy Prezesa Trybunału, a także gdy z wnioskiem o
uznanie sprawy za szczególnie zawiłą do Trybunału zwróci się skład orzekający
wyznaczony do rozpoznania danej sprawy, albo w sprawach, w których szczególna
zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie
budżetowej, a w szczególności gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu
prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie;
SKŁAD ORZEKAJĄCY – 5 OSÓB:
W składzie pięciu sędziów Trybunału w sprawach:
 zgodności ustaw i ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją,
 zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których
ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;

43
SKŁAD ORZEKAJĄCY – 3 OSOBY:
W składzie trzech sędziów Trybunału w sprawach:
 zgodności innych aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi i ustawami,
 zażaleń na odmowę nadania dalszego biegu wnioskom podmiotów, o których
mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji w sprawie zgodności aktu
normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub
ustawami,
 zażaleń na odmowę nadania dalszego biegu skargom konstytucyjnym,
 wyłączenia sędziego Trybunału z przyczyn określonych w art. 39 ust. 2;
JEDEN SĘDZIA
W składzie jednego sędziego Trybunału w sprawie odmowy nadania dalszego biegu
wnioskom podmiotów, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, w sprawie
zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
lub ustawami albo skargom konstytucyjnym.
KRYTERIA KONTROLI
 aspekt materialny – merytoryczna kontrola. Badanie zgodności norm pod kątem
materialnej i zgodności - zgodności co do treści
 aspekty formalny – kontrola pod kątem zgodności procedury oraz uprawnień
podmiotów, które brały w niej udział np. ustawa zmieniająca konstytucje – musi
zgodnie z konstytucją
ORZECZENIA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
Powaga rzeczy osądzonej – nie może 2 razy orzekać w tej samej sprawie chyba że zmienił
się podmiot
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego ma charakter ostateczny oraz moc powszechnie
obowiązującą
SKUTKI ORZEZCEŃ
Kontrola następcza obowiązuje akty normatywne, które weszły w życie:
 skutek bezpośredni - akt prawny, uznany za niekonstytucyjny traci moc
obowiązującą
 skutek pośredni - orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z
konstytucją umowy międzynarodowej lub aktu normatywnego z ustawą na której
podstawie zostało wydane prawomocne orzeczenie sądu, ostateczna decyzja
administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do
umorzenia postępowania, uchylenia decyzji lub innego przedsięwzięcia na zasadach i
w trybie określonym przepisach właściwych dla danego postępowania

WYKŁAD XII
44
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY – CD.
Podstawowym zadaniem jego jest czuwanie nad hierarchiczną strukturą prawa – badanie
zgodności między aktami prawnymi wydawanych przez centralne organy państwowe lub
międzynarodowe.
Prezydent nie może zawetować ustawy budżetowej, ale może skierować ją do TK, by
sprawdzić jej zgodność z prawem.
ORZECZENIA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO:
 Mają charakter ostateczny –
 Ma moc powszechnie obowiązującą –
 Jeśli TK mówi że, akt nie jest niezgodny, to znaczy to
INNE WŁASCIWOŚCI TK:
Spory kompetencyjne – między centralnymi konstytucyjnymi organami państwowymi, mogą
przybrać postać sporu:
 Pozytywnego – jeżeli dwa lub więcej organy uważają się za właściwe do odjęcia
określonych działań
 negatywnego – jeżeli żaden organ nie uznaje się za właściwy
spór o krzesło lub samolot – sprawa w RP
Jak tk orzeka w sprawach sporów kompetencyjnych to wydaje wyrok, a w innych
rozstrzygnięcie.
Koabitacja – prezydent i premier są z innych środowisk politycznych
Z wnioskiem do TK o rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego może wyjść:
 prezydent RP
 Marszałek Sejmu
 Marszałek Senatu
 Prezes Rady Ministrów
 Prezes Sądu Najwyższego
 Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
 Prezes Najwyższej Izby Kontroli
TK wydaje postanowienia ogłoszone w Monitorze Polskim, a jeśli dotyczą ustaw to w
Dzienniku Ustaw.
Orzekania w sprawach zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych –
może zostać złożony przez podnmiot uprawniony do występowania z wnioskiem o zbadanie
konstytucyjności i legalności aktów normatywnych orzekanie o celach, orzekanie o legalności
– kpc, w przedmiocie orzekania w sprawie zgodności z konstytucja celów lub działalności tk
wydaje wyrok publikowany w Dzienniku Ustaw.
Orzekanie w sprawie stwierdzenia przejściowej niemożności w sprawowania urzędu przez
prezydenta – Marszałek Sejmu we wniosku w sprawie stwierdzenia przeszkody w

45
sprawowaniu urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wskazuje okoliczności które
uniemożliwiają pełnienie tej funkcji i zawiadomienia o tym Marszałka Sejmu. TK rozpoznaje
wniosek Marszałka Sejmu, niezwłocznie – w ciągu nie dłuższym niż 24 godziny od jego
złożenia, TK rozpoznaje sprawę w pełnym składzie z wyłączeniem jawności.
TK wydaje postanowienie o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez
prezydenta oraz o powierzeniu Marszałkowi Sejmu, nie dłużej niż na 3 miesiące,
tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Po tym okresie należy wdrożyć postępowanie opróżnienia funkcji prezydenta – Zgromadzenie
Narodowe na wniosek 130 członków wszczyna głosowanie nad opróżnieniem funkcji
prezydenta i zarządza nowe wybory.
SKŁAD TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
 Sędziów jest 15
 Kadencja trwa 9 lat
 Obowiązuje zakaz reelekcji
Fundacja Batory – projekt ustawy o sędziach TK i orzeczeniach wydanych przez sędziów
niekonstytucyjnych
Sposób wyboru:
Sędziów wybiera sejm większością głosów.
Kandydata może zgłosić Prezydium Sejmu lub grupa co najmniej 50 posłów.
Status sędziego TK:
 Posiadają Immunitet formalny
 Muszą być apartyjni – nie należeć do partii, przynależeć do związków zawodowych,
wykonywać innych prac publicznych
 Podlegają tylko konstytucji
 Są niezawiśli

WYKŁAD XIII
WYMIAR SPRAWIDLIWOŚCI
SĄDOWY WYMAIR SPRAWIDLIWOSCI
Wymiar sprawiedliwości sprawują:
 Sądy powszechne
 Sądy administracyjne
 Sądy wojskowe
To z jakim pismem nie decyduje jego nazwa, lecz jego cechy charakterystyczne.
Sad najwyższy zajmuje się głównie nadzorem sądów, i nie sprawuje stricte wymiaru
sprawiedliwości.

46
Sądy powszechne rozstrzygają spory prawne.
CHIERARCHIA SĄDÓW:
 Okręgowy
 Rejonowy
 Apelacyjny
ZASADY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
 Zasada niezawisłości sędziowskiej – obowiązuje w działalności orzeczniczej
sędziów. Sędzia w każdej sprawie musi być bezstronny wobec każdej ze stron.
Sędziowie musi zostać niezależni wobec innych organów. Są samodzielnie w
orzekaniu. Są apartyjni, nie mogą należeć do partii politycznej i nie mogą prowadzić
działalności która godziłaby w godność sędziowską. Są podporządkowani jedynie
konstytucji. Sędziowie nie dotyczy działalności administracyjnej – pracy na uczelni
itp. Jednakże ustawodawca sporządził gwarancje niezawisłości:
o Organizacyjno-strukturalne
 sądy są rozdzielone od innych władz, a ich powiązań powinno być jak
najmniej
 sady same mogą zdecydować czy dana sprawa przynależy do danego
sąd uczy nie; państwo powinno zapewniać materialne warunki
 cała jurysdykcja sądów jest ujęta w ustawie
o Procesowe –
 Jawność postępowania procesowego – jednak są od tego wyjątki:
moralność, interes jednostki, bezpieczeństwo narodowe
 Składy kolegialne – ażeby dojść do najbardziej sprawiedliwego
rozwiązania
 Swobodna ocena dowodów –
 Instytucja wyłączenia sędziego
 Tajna narada sędziowska
o Dotyczące osoby sędziego
 Sędziowie powoływani są przez prezydenta na wniosek KRS na czas
nieoznaczony
 Są nieusuwalni, poza orzeczeniem sądu dyscyplinarnego
 Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku po ukończeniu 65 r.ż
lub na wypadek choroby
 Nieprzenaszalność sędziego bez jego zgody, chyba że zachodzą zmiany
strukturalne
 Sędzia musi spełniać wymogi do pełnienia zawodu sędziego -
 Immunitet sędziowski oraz postepowanie dyscyplinarne
 Odpowiednie warunki pracy – materialne – gdyż musi on być wolny od
pokus łapówek
 Zasada inkompatybilitas
o Bezstronność sędziowska
 Zasada niezależności sądów –
o Odrębność organizacyjna i funkcjonowanie sądów od innych organów władzy
publicznej

47
 o Inne organy nie mogą wnikać w działanie sądów – wyjątkiem jest Minister
Sprawiedliwości
o Nie istnieje możliwość by jakiś organ ingerował w orzeczenia sądów, jeśli
orzeczenie ma być zmieniane to musi to nastąpić na określonej drodze prawnej
 Zasada jednolitości sądów:
 Wyroki wydawane są w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej
 Jednolite podstawy prawne działania sądów
 Jednolita struktura sądownictwa
 Zasada dwuinstancyjności – określa sposoby zorganizowania procedur sądowych.
Gwarantuje to prawa jednostki
 Zasad udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości – spełniają to
ławnicy – mogą oni wnieść dużo dobrego do postepowania. Wybierani są co 4 lata na
4 lata, przez organy samorządowe spośród kandydatów o nieskazitelnym charakterze.
By być ławnikiem należy ukończy 30 lat.
RZECZNIK PRAWA CZŁOWIEKA
Rzeczników praw człowieka może zostać osoba która wyróżnia się wiedzą prawniczą.
Do urzędu tego przysługuje szeroki dostęp, ażeby obywatele mogli odwoływać się gdy ich
prawa są łamane. Niezależnie od sprawy rzecznik taką sprawę będzie musiał rozpatrzeć, co
nie jest jednoznaczne z jej podjęciem.
Rzecznikowi przysługują uprawnienia przyłączenia się do różnych postępowań – np.
skargowego, sądowego – pomagając stronie.
NIK = jakie podmioty kontroluje oblegatywnie i fakultatywnie, kryteria kontroli

48