PRZESTĘPSTWO

Definicja przestępstwa – kodeks karny nie podaje wprost definicji przestępstwa, ale można
ją wyprowadzić z szeregu przepisów kodeksu karnego które wskazują na poszczególne
elementy tej definicji, a w szczególności art. 1 par. 1, 2, 3, art. 115 par. 1.
Art. 1. [Struktura przestępstwa. Warunki odpowiedzialności]
§ 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary
przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w
czasie czynu.

Art. 115. [Słowniczek wyrażeń ustawowych]

§ 1. Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.

Przestępstwem jest:
• czyn człowieka
• Zabroniony pod groźbą kary
• Przez ustawę obowiązującą w trakcie jego popełnienia
• Bezprawny
• zawiniony
• Społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy
PRZESTĘPSTWA:
Formalna – obejmuje skutek, którego zaistnienie pozwala uznać przestępstwo za dokonane
Materialna - nie zawiera wśród ustawowych znamion skutku i jest dokonane z chwilą
ukończenia zachowania przez sprawcę
PODZIAŁ PRZESTĘPSTW
Z uwagi na ciężar gatunkowy – waga – art. 7 KK
Art. 7. [Kwalifikacja przestępstw. Zbrodnia i występek]
§ 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.
§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą
surowszą.
§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000
złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą
miesiąc.
• Występki – art. 7 par. 2 kk – kara nie krótsza do lat 3 lub karą szczególna do lat 3
o Górna granica zagrożenia ustawowego np. Od 6 miesięcy pozbawienia
wolności
o Dolna granica zagrożenia ustawowego np. do 8 lat pozbawienia wolności
• Zbrodnie – art. 7 par. 3 kk
Jak odróżnić zbrodnię od występku? Za pomocą rodzaju kary
Ustawowa waga przestępstwa – będą te elementy czynu które są opisane w przepisie ustawy
karnej, oraz są konieczne i wystarczające aby zakwalifikować dany czyn jako przestępstwo.

1
Wyróżnia się:
• Opisowe – zakres opisowy znamion op., jest w ustawie stos. Wyraźny – do ich
stwierdzenia nie jest wymagane stos. Jakichkolwiek ocen przez organ stos prawo,
zaliczamy do nich znamiona tj. zabija, uderza, pieniądz.
• Ocenne – natomiast znamiona oceny wymagają stos. Różnego rodzaju ocen przez
organ stos prawo. Są to takie znamiona jak np. istotne zeszpecenie, ciężkie kalectwo,
bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, złośliwie, uporczywie.
Ustawowe znamiona przestępstwa odnoszą się do struktury przestępstwa czyli do
przedmiotu przestępstwa, strony przedmiotowej przestępstwa, przedmiotu przestępstwa i
strony podmiotowej przestępstwa. Są to wskazane w ustawie cechy właściwe dla określonego
przestępstwa, czyli ustawowe znamiona które mogą dotyczą zewnętrznego zachowania się
człowieka, sprawcy, skutku jego zachowania i okoliczności, osoby samego sprawcy, jego
stosunku psychicznego do popełnionego czynu.
PODMIOT PRZESTĘPSTWA
• Powszechne – może je popełnić każdy w przewidzianym przez ustawodawcę wieku i
poczytalny. Większość przestępstw wymienionych w części szczególnej kodeksu to
przestępstwa – używa się zaimka kto – jest to charakterystyczne dla tych przestępstw
np.:
Art. 278. [Kradzież]
§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

• Indywidualne – podmiotem tego typu przestępstwa może być osoba posiadająca

pewne szczególne cechy wymagalne przez ustawodawcę, najczęściej określaną w
ustawie za pomocą rzeczownika – matka, żołnierz czy funkcjonariusz publiczny np.:
Art. 228. [Sprzedajność pełniącego funkcję publiczną]

Te przestępstwa dzielimy na:

o Właściwe – przy tych przestępstwa o bycie przestępstwa decyduje szczególna
cecha przedmiotu – brak tej cechy powoduje że przestępstwo nie miało miejsca
np.:
Art. 339. [Dezercja]
§ 1. Żołnierz, który w celu trwałego uchylenia się od służby wojskowej opuszcza swoją jednostkę
lub wyznaczone miejsce przebywania lub w takim celu poza nimi pozostaje,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się dezercji wspólnie z innymi żołnierzami lub zabierając broń,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Żołnierz, który w czasie dezercji ucieka za granicę albo przebywając za granicą uchyla się od
powrotu do kraju,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Żołnierz, który czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1-3,
podlega karze aresztu wojskowego albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 149. [Zabójstwo noworodka]

Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2
 o Niewłaściwe – przy tych przestępstwach szczególna cecha podmiotu nie
decyduje o bycie przestępstwa, a jedynie wpływa na jego wyższą lub niższą
karalność poprzez zakwalifikowanie danego typu przestępstwa jako
kwalifikowanego, gdy chodzi o wyższą karalność i uprzywilejowanego gdy
chodzi o niższa karalność. Przykładem gdzie szczególna cecha podmiotu
wpływa na wyższą karalność jest chociażby przestępstwo narażenia na
niebezpieczeństwo np.
Art. 160. [Narażenie człowieka na niebezpieczeństwo]
§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił
grożące niebezpieczeństwo.
§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Sprawcą może być:

• osoba fizyczna (wyjątek osoba prawna na podstawie ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – ust. Z dnia 21
października 2002 r.)
• Przewidzianym przez ustawodawcę wieku
• Indywidualnie oznaczona – zgodnie z zasadą indywidualności odpowiedzialności
Karnej
• Poczytalna – taka której można przypisać winę w czasie popełnienia czynu
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA MAŁOLETNIEGO:
Odpowiedzialności karnej podlega ten kto w chwili popełnienia czynu ma ukończone 17 lat.
Art. 10. [Zdolność wiekowa odpowiedzialności karnej]
§ 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po
ukończeniu 17 lat

Wyjątek – art. 10 par. 2 – ukończone 15 lat – katalog jest zamknięty:

§ 2. 2 Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 §
1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 §
1, 3, 4 lub 5, art. 223 § 2, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach
określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego
właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Czynami tymi są:

• Zamach na prezydenta RP – art. 134
• Zabójstwo – nie za wszystkie zabójstwo – art. 148 par. 1,2,3
• Ciężki uszczerbek na zdrowiu – ale tylko art. 156 par. 1 i 3
• Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego – art. 163 par. 1 i 3

3
 • Zawładnięcie statkiem wodnym powietrznym, publicznym środkiem transportu
lądowego – art. 166
• Spowodowanie katastrofy w komunikacji – art. 173 par. 1 lub 3
• Zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej – art. 197 par. 1, 3, 4 lub 5
• Czynna napaść na funkcjonariusza publicznego – art. 223 par. 2
• Wzięcie zakładnika – art. 252 par. 1 lub 2
• Rozbój – art. 280
Sąd może zastosować karę, ale nie jest do tego zobowiązany.
Jeśli 15 latek wypełnił wszystkie przesłanki – popełni czyny ze szczególnym okrucieństwem
– art. 10:
§ 2a. 3 Nieletni, który po ukończeniu 14 lat, a przed ukończeniem 15 lat, dopuszcza się czynu zabronionego
określonego w art. 148 § 2 lub 3, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli
okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają
oraz zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że stosowanie środków wychowawczych lub poprawczych nie jest w
stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.

Jeśli popełnił występek to sąd może zastosować środki wychowawcze:

Art. 54. [Zasady wymiaru kary dla nieletniego lub młodocianego]
§ 1. Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby
sprawcę wychować.
§ 2. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się
kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Młodociany – art. 115 par. 10

§ 10. Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21
lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

Kazus 1:
Jan K. urodzony 14 listopada 2006 r. dopuścił się piractwa – stanął pod zarzutem z art. 166
kk i dopuścił się czynu 14 listopada 2023 r. czy może ponieść odpowiedzialność karną na
zasadach kk?
Art. 166. [Zawładnięcie statkiem wodnym powietrznym, publicznym środkiem transportu lądowego]

§ 1. 127 Kto, stosując podstęp albo gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu, przejmuje
kontrolę nad statkiem wodnym lub powietrznym albo nad publicznym środkiem transportu lądowego, podlega
karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.

§ 2. 128 Kto, działając w sposób określony w § 1, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia lub
zdrowia wielu osób, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20.

§ 3. 129 Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu
wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 5 do 25.

Art. 10. [Zdolność wiekowa odpowiedzialności karnej]

§ 2. 2 Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 §
1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 1, 3, 4 lub 5, art. 223 § 2,
art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli
okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a
w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

4
Art. 112. [Odpowiedzialność według zasady ochronnej]
Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego, ustawę karną polską
stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia:
1) przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu Rzeczypospolitej Polskiej;
1a) (utracił moc);
2) przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym oraz przestępstwa wyłudzenia
poświadczenia nieprawdy od polskiego funkcjonariusza publicznego lub innej osoby uprawnionej na podstawie
prawa polskiego do wystawienia dokumentu;
3) przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym;
4) przestępstwa fałszywych zeznań, złożenia fałszywego oświadczenia, opinii lub tłumaczenia, posłużenia się
dokumentem stwierdzającym tożsamość innej osoby, poświadczającym nieprawdę lub fałszywym - wobec
urzędu polskiego;
5) przestępstwa, z którego została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.

Może ponieść odpowiedzialność na zasadach polskiego kodeksu karnego.

Kazus 2
Jan K. urodził się 14 listopada 2006 r. Dokonał przestępstwo kradzieży z włamaniem. Stanął
pod zarzutem z art. 279 kk a czynu dopuścić 14 listopada 2023 r. Czy będzie odpowiadał na
zasadach kodeksu karnego?
Art. 279. [Kradzież z włamaniem]
§ 1. Kto kradnie z włamaniem,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli kradzież z włamaniem popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na
wniosek pokrzywdzonego.

Art. 10. [Zdolność wiekowa odpowiedzialności karnej] + komentarz do art. np. Konarska-Wrzosek Violetta:

Wiek odpowiedzialności. Przepis art. 10 § 1 k.k. stanowi, że na zasadach określonych w Kodeksie karnym
odpowiada ten, kto popełnił czyn zabroniony po ukończeniu 17. roku życia. Wiek sprawcy ustala się, stosując
art. 112 k.c., który stanowi, że osoba fizyczna kończy określony wiek z początkiem dnia ostatniego. Nie ma
zatem znaczenia, o której godzinie sprawca się urodził, ważne są data dzienna i początek dnia, który odpowiada
dniowi, w którym sprawca się urodził.

Sprawca w chwili popełnienia czynu miał 17 lat. Ma to istotne znaczenie dla wymiaru kary.
Sklasyfikuj art. 177 par. 1 – pod względem wagi przestępstwa, kryterium podmiotu
Art. 117. [Wojna napastnicza]
§ 1. 88 Kto wszczyna lub prowadzi wojnę napastniczą,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12 albo karze dożywotniego
pozbawienia wolności.
§ 2. (uchylony).
§ 3. Kto publicznie nawołuje do wszczęcia wojny napastniczej lub publicznie pochwala wszczęcie
lub prowadzenie takiej wojny,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Jest to zbrodnia, świadomie popełniona.

5
WYPISZ WSZYSTKIE ZBRODNIE Z CZĘŚCI SZCZEGÓLNEJ KK
1. Wojna naparstnica – art. 117
2. Eksterminacja – art. 118
3. zamach przeciwko ludności – art. 118a
4. środki masowej zagłady – art. 120
5. Niedopuszczalne ataki i sposoby walki – art. 122
6. zamach na osoby – art. 123
7. inne naruszenia prawa międzynarodowego – art. 124
8. Zamach na dobra kultury o znacznej wartości albo szczególnym znaczeniu – art. 125
9. Zamach stanu – art. 127
10. usunięcie przemocą Konstytucyjnego organu rp – art. 128
11. szpiegostwo – art. 130
12. Zamach na życie prezydenta – art. 134
13. Zabójstwo – art. 148
14. ciężki uszczerbek na zdrowiu – art. 156
15. Piractwo – art. 166
16. Następstwo ze skutkiem śmiertelnym – art. 185
17. Pozbawienie wolności ze szczególnym udręczeniem – art. 189
18. handel ludźmi – art. 189 a
19. Zgwałcenie – art. 197
20. Wzięcie zakładnika – art. 252
21. fałsz materialny dokumentów w postaci faktury – art. 270 a
22. fałsz intelektualny dokumentów postaci faktury – art. 271 a
23. Rozbój z użyciem broni – art. 280

STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA

Strona przedmiotowa przestępstwa – jest to zewnętrzne zachowanie się człowieka skutek
tego zachowania, okoliczności w jakich czyn popełniono – czas, miejsce, i przedmiot
wykonawczy.
Zewnętrzne zachowanie się człowieka – czyn – działanie lub zaniechanie – zachowanie się
sprawcy jest opisane w dyspozycji przepisu w części szczególnej kk za pomocą znamienia
czasownikowego – podrabia, znieważa, werbuje, zabija, przywłaszcza, zabiera.
Kryterium podziału przestępstw z uwagi na formę czynu, bo czynem jest zachowanie
polegające na działaniu lub zaniechaniu:
• z działania – polega na aktywnym zachowaniu się człowieka, polegające na
wykonaniu czynności w określonym celu – sprawca może być każdy kto zachowa się
w przywidziany przez ustawę sposób, decyduje o tym treść znamienia
czasownikowego - która niekiedy wyłącza wykonanie takiego zachowania w formie
zaniechania. Typowymi przestępstwami przez działanie są:
o rozbój – art. 280
o Fałszowanie pieniędzy i innych środków płatniczych albo dokumentów
równoznacznych – art. 310
o groźba karalna – art. 190
6
 • z zaniechania – popełnione przez zaniechanie, polegają na powstrzymaniu się przez
podmiot od aktywnego działania, który był on obowiązany podjąć pod warunkiem że
działanie to było w danym czasie i miejscu, obiektywnie możliwe do wykonania.
Podmiotem tego przestępstwa może być tylko ten na kim ciążył prawny obowiązek
działania, które zostało zaniechane. Źródła ciążącego na sprawcy obowiązku mogą
wynikać z ustawy karnej, innych aktów normatywnych, orzeczenia sądu albo faktu
piastowania jakiegoś stanowiska – art. 2 kk. Przykłady przestępstw:
o nie alimentacja – uchylanie się od alimentów
o nieudzielenie pomocy,
o niezawiadomienie o popełnionym przestępstwie
• mieszane – są to przestępstwa, które mogą być popełnione przez działanie jaki i
zaniechanie, czyli w obydwu formach. Przykładem jest:
o składnie fałszywych zeznań popełniony przez działanie gdy sprawca zeznaję
prawdę i popełniony przez zaniechanie gdy sprawca zeznając zataja prawdę.
o Zabójstwo – również jest przestępstwem mieszanym
Informacje o tym jakie jest konkretne przestępstwo zawsze znajduje się w komentarzu do
konkretnego artykułu, w którym owo zostało opisane.
SKUTKI PRZESTĘPSTWA
Skutek zachowania sprawcy – skutek polega na wywołaniu określonej zmiany w świecie
zewnętrznej stałej lub przemijającej w której wystąpienie powoduje że przestępstwo zostało
dokonane. Skutek jest bardzo istotny ze strony przedmiotowej, ponieważ występuje przy
przestępstwach materialnych czyli skutkowych.
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZNAMIĘ SKUTKU:
• skutkowe – materialne – przy przestępstwach materialnych, do znamion ustawowych
zalicza się skutek. Jest na tyle istotny że jego brak powoduje ze sprawca może
odpowiadać jedynie za usiłowanie przestępstwa np. art. 148 par. 1 – jeżeli komuś
nie udało się dokonać zabójstwa to sprawcy nie można postawić zarzutu, lecz za
usiłowanie – art. 13. Usiłowanie nie ulega przedawnieniu – art. 105 kk
Art. 13. [Usiłowanie. Udolność i nieudolność]

§ 1. Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem

bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

§ 2. Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze
względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na
użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

Art. 105. 81 [Wyłączenie przedawnienia]

Przepisów art. 101-103 nie stosuje się do:

1) zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych;

2) umyślnego przestępstwa: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub
pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego
w związku z pełnieniem obowiązków służbowych;
3) przestępstw określonych w art. 197 § 4 lub 5, popełnionych na szkodę małoletniego poniżej 15 lat;

7
4) przestępstw określonych w art. 148 § 2 pkt 2 lub § 3, popełnionych w związku ze zgwałceniem małoletniego
poniżej 15 lat lub w związku ze zgwałceniem ze szczególnym okrucieństwem;
5) przestępstw określonych w art. 197 § 4 lub 5, jeżeli sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem;
6) przestępstwa określonego w art. 156 § 1 i art. 197 § 4 w związku z art. 11 § 2.

• bez skutkowe – formalne – skutek nie jest okolicznością wpływająco na byt

przestępstwa – skutek nie jest istotny ponieważ sprawca ponosi odpowiedzialność
karną za samo zachowanie bez względu na to czy osiągnie on zamierzony przez
siebie skutek czy nie – to zaś czy skutek wystąpi może mieć wpływ na wymiar kary
np.:
o składanie fałszywych zeznań – sprawca ponosi odpowiedzialność za samo
składanie fałszywych zeznań bez względu na to czy wprowadził w błąd organy
ścigania czy też nie – art. 233
o Nakłonienie do prostytucji – art. 204. [Stręczycielstwo, sutenerstwo i
kuplerstwo]

PRZEDMIOT PRZESTĘPSTWA
Przedmiot wykonawczy – on należy do strony wyk przestępstwa – jest to przedmiot
materialny na który zostaje dokonane przestępstwo np. przy przestępstwie fałszowania
pieniędzy przedmiotem będzie fałszowany środek płatniczy
Przedmiot przestępstwa – są istotne ze społecznego p widz dobra prawne w postaci Zycie,
zdrowie oraz Nietykalność, Które są naruszone lub zagrożone w wyniku działania sprawcy.
Patrząc na to od strony czynu przestępnego należy jak o przedmiocie zamachu, zaś od
funkcji prawa karnego jak o przedmiocie ochrony.
Przedmiotem ochrony przy fałszerstwie pieniędzy jest wiarygodność pieniądza.
Podział przestępstwa ze względu na przedmiot ochrony:
• polegające na naruszeniu dobra prawnego np. kradzież, zgwałcenie, zabójstwo,
• polegające na narażeniu dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo np.
udział w bójce lub pobiciu,
• polegające na abstrakcyjnym narażeniu dobra prawnego np. udział w bójce lub
pobici z użyciem broni lub innego niebezpiecznego przedmiotu
Przestępstwa podobne – art. 115 par. 3 – przestępstwa tego samego rodzaju – np. wszystkie
przestępca będące w tym samym dziedzinie np. przeciw mieniu.
Art. 115. [Słowniczek wyrażeń ustawowych]

§ 3. Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z

zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

8
Podobieństwo przestępstwa występuje jako ustawowa przesłana powrotu do przestępstwa
oraz jest podstawą obligatoryjnego odwołania warunkowego zawieszenia wykonywania kary
z art. 75 par. 1.
PODZIAŁ PSZESTĘPSTW Z UAGI NA FORMĘ WINY:
Art. 9. [Strona podmiotowa czynu. Umyślność i nieumyślność]

§ 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go
popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia
go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość
popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

§ 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu
zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć.

Strona podmiotowa przestępstwa – obejmuje ona zjawiska psychiczne które towarzyszą

sprawcy czynu czyli jest to tzw. stosunek psychiczny sprawcy polegający na umyślności lub
nieumyślności. Strona podmiotowa jest najważniejszą przesłanką winy – w art. 9 kk mamy 2
postacie – inaczej formy winy – umyślą i nieumyślną, ale istnieje również kombinowana:
• umyślna – 9 par. 1 – przestępca może mieć dwa zamiary:
o bezpośredni - zamiar bezpośredni jest jedną z form popełnienia winy, określa
się go w następujący sposób – czyn zabroniony jest popełniony umyślnie jeżeli
sprawca ma zamiar jego popełnienia – chce go popełnić. Zachodzi wtedy gdy
sprawca zdaje sobie sprawę że jego czyn wypełnia lub może wypełnić
znamiona czynu zabronionego i pomimo to chce go popełnić.:
▪ Zamiar bezpośredni przemyślany
▪ Zamiar bezpośredni nagły
o ewentualny - Zamiar ten nigdy nie zachodzi w świadomości sprawcy
samoistnie lecz zawsze obok zamiaru bezpośredniego. Wygląda to w ten
sposób że sprawca chcąc zrealizować swój cel legalny lub przestępny – może
spowodować skutki uboczne nieobjęte zamiarem bezpośrednim które wypełni
znamiona przestępstwa. Jeżeli sprawca zdawał sobie sprawę ze mogące
nastąpić skutki, wyczerpią znamiona czynu zabronionego, a mimo to
zdecydował się na realizacje swojego celu, to mówimy że dopuścił się czynu
zabronionego, z winy umyślnej w zamiarze ewentualnym.
• nieumyślna – 9 par. 2 – podstawowymi cechami winy nieumyślnej są brak zamiaru
popełnienia czynu zabronionego i niezachowanie należytej ostrożności wymaganej w
danych okolicznościach. W doktrynie prawa karnego przyjęto dzielić winę nieumyślną
na lekkomyślność i niedbalstwo. W prawdzie kk nie wprowadza wyraźnie takiego
rozróżnienia ale z treści art. 9 par 2 można to śmiało wywnioskować:
o lekkomyślność – zachodzi wówczas gdy sprawca świadomie naruszając
zasady ostrożności zdaje sobie sprawę że jego zachowanie może wypełnić
znamiona czynu zabronionego, ale jednoczasowe nie chce by tak się stało i
bezpodstawnie przypuszcza że tego uniknie
o niedbalstwo - zachodzi wówczas gdy sprawca możliwości popełnienia czynu
nie przewiduje chociaż może i powinien ją przewidzieć – tu zarzucamy
sprawcy że niewykorzystań on swoich możliwości intelektualnych i związku z

9
 tym świadomie lub nieświadomie naruszył zasady ostrożności wymagane w
danych okolicznościach. Przy ocenie czy sprawca naruszył zasadę ostrożności
należy posługiwać się kryterium obiektywnym tzn. ocenić jak w podobnej
sytuacji zachowałaby się osoba odpowiadającą kategoriom sprwcy np.
każdy inny lekarz, każdy policjant, każda matka, każdy rozsądnie myślący
człowiek
• Wina kombinowana/mieszana - culpa dolo exorta -– art. 9 par. 3 – polega na
łączeniu umyślnego działania sprawcy z nieumyślnością. Sprawca ponosi surowszą
odpowiedzialność która ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu
zabronionego, jeżeli zastępstwo to sprawca przewidywał albo mógł przewidzieć.
Typowym przekładem takiej winy jest udział w bójce lub pobiciu ze skutkiem
śmiertelnym.
Przestępstwa kierunkowe – są to takie przestępstwa, które oprócz znamion podmiotu i
strony przedmiotowej wskazują na określone nastawienie psychiczne sprawcy do
popełnionego czynu – mogą być popełnione jedynie w zamiarze bezpośrednim o
szczególnym zabarwieniu tzw. dolus coloratus. znamienne są celem, pobudką lub motywem
przykładem przestępstwa popełnionego w określonym celu jest chociażby kradzież – art. 278
par. 1 kk
Czasami ustawodawcza w miejsce znamienia celu, wstawia znamię motywu lub pobudki.
Jedno i drugie odnosi się do przezuć psychicznych sprawcy:
▪ Pobudka – jest przeżyciem emocjonalnym sprawcy – np. 194 -
▪ Motyw – jest zaś przeżyciem intelektualnym sprawcy – 150 -
Zbrodnie można popełnić tylko i wyłącznie umyślnie, a występek popełnimy umyślnie i
nieumyślnie o ile ustawa tak stanowi. co do występków milczenie ustawy oznacza że są one
umyślne np. 288 kk – występek uszkodzenia cudzej rzeczy. Nieumyślność występku musi być
wyraźnie oznaczona w przepisie ustawy karnej perz użycie słowa nieumyślnie np. art. 177,
155, albo przez inny zwrot określający winę nieumyślną patrz art. par. 2 – może i powinien
przypuszczać chociaż by z art. 292 kk. Typy przestępstw nieumyślnych są nieliczne w
kodeksie karnym.
KAZUS 1:
X chce na złość i Y podpalić jego dom. X zdaje sobie sprawę, że w domu znajduje się chora
obłożnie Y-ka, która być może nie będzie mogła własnych siłach wyjść z płonącego budynku,
mimo to X decyduje się na podpalenie domu. Jeżeli babcia Y-ka zginie wskutek pożaru
budynku, to podaj z jakiej winy poniesie odpowiedzialność karną X, za jakie czyny i w jakich
zamiarach działał? Podaj klasyfikację prawną.
Podpalenie było umyślne, śmierć lub krzywda babci był ewentualna – X działał umyślnie z
zamiarem ewentualnym.
KAZUS 2
X jedzie samochodem z dużą prędkością, mimo że jezdnia jest śliska. X zdaje sobie sprawę,
że może spowodować wypadek komunikacyjne, ale bezpodstawnie przypuszcza, że tego
uniknie. Jeśli do wypadku dojdzie, to z jaką formą winy mamy do czynienia? I w jakiej
postaci?

10
Będzie odpowiadał za lekkomyślności
Art. 177. [Spowodowanie wypadku komunikacyjnego]

§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub
powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art.
157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawcapodlega
karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje
na jej wniosek.

KAZUS 3:
X bez zastanowienia wyrzuca przez okno z trzeciego piętra ciężki przedmiot i poważnie rani
przychodnia. Czy X naruszył zasady ostrożności, czy można mu przypisać popełnienie
przestępstwa? Jeśli tak to z jakiej winy i w jakiej postaci?
Tak, narusza on bezpieczeństwo publiczne.
NA NASTĘPNE:
P terrorystyczne
Tryb ścigania

11