Euthyphro

Biahmaithi:

Nitlak lei a ummi1 miphun an miphun sinak, ruahnak, le zumhnak pawl hi a hlaan
Jesuh a chuah hlan i an ummi pawl cawnpiaknak pawl nih huham an ngai. Cu cawnpiaktu
pawl cu atu ah mirang holh in philsopher tiin kawh ansi. Philosopher2 ti cu fimnak duhtu ti
asi. (Kannih kan Bible ah, “Phungchimtu” a ṭialtu hi philosopher pakhat a rak si kan ti.) Hi
fimnak a duhtu pawl cu Greek3 miphun pawl an rak si, i anmah hnu ah Rome4 miphun pawl
an rak asi. (Bible chung ah Greek mifim pawl nih Jesuh an rak fuh tiin ai ṭialnak pakhat a
um. Cun, Jesuh chaan ah cun Rome miphun nih Jesuh a rak umnak Galilee le Judea an rak
uk.) Le, hi cauk ka ṭial duhnak a ruang cu hi a hlan fimnak a duhtu pawl hi Khrihfa zumhnak
cung ah tampi te ai fohn chih tuk. Cun, Lamkaltu Paul zong nih hi Greekmi fimnak tang ah
caa a rak cawngmi asi ve.
Atu ka ṭial dingmi cu a min ah Euthyphro5 ti asi. Keimah nih phuah chommi asi lo.
Greek philosopher, a min ah Plato ti asi mi, nih a rak ṭialmi asi. Mah hihi B.C. 395 hrawng ah
ṭialmi a rak si. Nitalk lei miphun cung ah Plato hi mifim cem pakhat khat asi, i amah a rak
ṭialmi pawl cu a cawnpiaktu cawnpiaknak lawngte ansi. A cawnpiaktu min ah Socrates6 asi,
le Plato nih hi a cauk a ṭial hna tikah, “Socrates nih hitiin a rak ti i amah le amah nih hitiin a
rak let,” tiin a rak ṭiak hna.
Euthyphro hi Plato nih a rak ṭial hmanung bik cauk asi. Mah hihi a cawnpiaktu,
Socrates, tazacuai a rak si lai kawng asi. Hi cauk chung ah Socrates le sihni pakhat bia an i
ruat. An biaruahnak i fiang awk ah a hlaan Greek miphun an zumhnak le ruahning kawng
pawl theih hmasa a hao.
Greek miphun cu Judah miphun he an i dang tuk. Greek miphun nih pathian le
pathian-nu pawl tampi an rak biak. Cu pathian le pathian-nu vialte lak ah a ngancem cu
Zeus ti asi. Le, hi pathian pawl nih hin Greek khua pakhat an i thim i an minung pawl a
huhphenh piak hna. A huhphenh piak hna caah cu khua chung a ummi pawl nih cu pathian
asi lo le cu pathian-nu cu biaknak le raithawinak in an let. Le, Plato le Socrates an rak
umnak khua a min ah Athens7 ti asi, i an pathian-nu cu Athena ti asi.
Greek ram nunnak ah hin aho paoh an pathian tuanbia an theih dih. Ahohmanh an
pathian umtu ning le an rak tuahmi a theih lomi ahohmanh an rak um lo.

1
Western culture ti asi
2
A aw chuah: fi-lo-so-fer
3
A aw chuah: grik
4
A aw chuah: rom
5
A aw chuah: Iu-to-fro
6
A aw chuah: saw-kra-tiis
7
A aw chuah: ei-tens
 Euthyphro: Socrates, atu hi zeidah a cang le Lyceum8 ah na rak um tawngnak cu na
kaltak, le hika siangpahrang inntual9 ah na hawng ra? Biatak ka chim tuah, hika ah hin
mawmi tazacuai ding in na hun ra?

Socrates: Athens khuami pawl nih sualpuhnak sawhsawh ah an ti lo; tazacuai awk in
sualnak an kawl lio asi.

Euthyphro: Zei tin e? Midang nih maw sual an puh le, a ruang cu nangmah nih midang
sualpuh kho ding in kan ruat kho bak lo?

Socrates: Asi bak lo.

Euthyphro: Asi cun midang nih sual an in puh?

Socrates: Na hmaan.

Euthyphro: Aho asi khun?

Socrates: Euthyphro, hi pa hi ka thei tukmi asi lo. A no ngaimi le a min a thang lo ngaimi
asi rua ka ti. A min ah Meletus ti asi, i Pitthean deme10 in a rami asi. Makha peng chung i a
ummi Meletus timi pa, sam sau, khabe hmul a ngailomi pa, na theih sual bang ah tiin kan
chimh.

Euthyphro: Socrates, hi pa hi ka ngalh lo. Zei sualnak dah an in puh?

Socrates: Zei sualnak dah a ka puh? A faa ngaimi asi tiin ka ruat lo, a ruang cu mino nih
cu bantuk thil a biapi ngaimi theih lo ding asi lo. Kan mino pawl hi an ruahnak a rop11 cang,
a ti, i cu a ropter tu aho asi ka theih, a ti. Hngalhnak tampi a ngaihmi asi tiin ka ruat, a ruang
cu amah nih keimah ka molhnak ruang ah amah a tlukmi mino pawl ka ropter hna ti kha a
theih i hi khuapi cu a nu bantuk in ka konglam a chimh dih cang. Le hi pa hi a ruahnak a ṭha
tiin ka ruat, a ruang cu kan mino pawl hi pei ṭhat kho chung ṭhat in umter ding an si cu,
lothlotu nih thingram no a ven hmasa i thingram a thing a ven bantuk kan. Cu bantuk cun
Meletus nih mino a ropter tu hloh ai thimh ko hi. Cu hnu ah pei mitar pawl a zohkhenh lai
cu, i hi khua hrang ah ṭhatnak tampi a chuahpi lai, hi bantukmi nih hin.

Euthyphro: Na chimhmi kha si seh ti ka duh, asinain ai ralkahmi asi sual lai ka phaan. Ka
hmuh ning ah cun, amah nih nangmah sual an puh hnu ah hi khua a thinlung hrawk ai timh.
Khah, ka chimh, zei na tuahmi nih dah mino a ropter a ti?

8
Lyceum cu an khua vampang leng i a ummi hmun, Greek mino pawl erksersais le lentecelh an rak tuahnak
asi. Hika hmuh ah hin philosopher pawl mino pawl he bia an rak ruat peng nak asi.
9
Sianpahrang timi hi siangpahrang taktak asi lo, hruaitu pakhat khat an rak si. Siangpahrang inntual ah tette
lak asi, i hika ah biaknak lei tazacuainak asi.
10
Deme timi cu peng pakhat asi
11
Mirang holh in corrupt
 Socrates: Khuaruahhar takmi pawl bak a ka in an hun chuak; pathian a thar sertu a ka ti,
le kan pathian hlun ka zumhlo caah anmah aiawh ah sual a ka puh, a ti.

Euthyphro: Kai fiang, Socrates. Cunglei in hniksaknak ka ngah lengmang12 na ti caah asi.
Cu ruang ah amah nih hihi hmang in sual an phawt; hi biaknak na duh ning in na tuah pah
caah. Cuaah, biaceihnak inn ah kal ai timh, i na konglam a dik lo in chimh ai timh,mi pakhat
bia hi nennawk a awl ti a theih caah. Keimah hrang ah cun hitin asi ko. Mipi hmai13 ah
biaknak kong le hmailei kong ka chimh tikah,mi nih an ka nihsawh i an ka hlawt; cu hmah
ah cun, ka chimh ciami a tling lomi an um lo! Sihmanhsehlaw, an kan hngahchuah hnawh.
Cucaah, hi hna cu zei rel hlah law an bia tu kha el kho hna.

Socrates: Ka hawi Euthyphro,mi nihsawhnak hna cu zei rel hlah. Asi, cu mipa nih a
fimnakmi a cawnpiak lo paoh ah cun, Athens khuami pawl nih hi mipa a fim tiin an ruat
zong ah zei a poi lo. Asinain, na chim bantuk hngahchuahnak si lo le zei ruang pakhat khat
ruang ah dak,mi nih mipa dang cawnpiak ai timh paoh ah an thin a hun lai.

Euthyphro: Cu ruang ah cun pei ka cung ah zei kong ah an ruah ti ka hlat duh lo cu.

Socrates: A ruang cu manhlo bantuk in nai umter peng, i ahohmah cawnpiak na duh lo.
Asi na bel in, kei cumi ka duh tuk lemi nih an cung ah ka ruahnak vialte cheuh le a man lo in
cawnpiak a fuam i a ngaih duhmi paoh tangka pek duh tukmi ah an ka rel. Nangmah bantuk
inmi nih nihsawh an ka duh ah cun, biaceihnak inn chung ah biatak tuknak ding pakhat
hmanh a um lo. Asinain biatak an i timh ah cun, zeidah a cang lai ti cu nanmah profet dah ti
lo cun kei zei ka hngal lo.

Euthyphro: Zei biapi tuk asi lai lo cu. Le nangmah saduhthah bantuk asi ko lai; kei zong
keimah duhnak bantuk in a tazacuainak asi ve ko lai.

Socrates: Na tazacuaimi hi zei asi, Euthyphro? Sualpuhtu maw nasi vengtu?

Euthyphro: Sualpuhtu.

Socrates: Aho dah puh nai timh?

Euthyphro: Mi nih amah ruang ah ka molh cang tiin an ka ti tu.

Socrates: Na sung colh lai dingmi pa maw sualpuh nai tim?

Euthyphro: Nemamsai! A tar ngaimi asi.

Socrates: Aho asi khun?

Euthyphro: Ka pa.
12
Hmailei konglam a chim kho tu profet bantuk he aa lo. Asinain, Socrates nih profet tiin ai ti bal lo.
13
Hi ka ah “mipi hmai” ai ti tikah mipi vialte, kutthlirnak an tuahnak a chimh duhmi asi
 Socrates: Ka hawi! Nangmah na pa maw?

Euthyphro: A hmaan.

Socrates: Zei sualnak me? Zei konglam dah asi?

Euthyphro: Lainawngnak, Socrates.

Socrates: Maw ka bawipa! Cu tuk cu, Euthyphro, ahohmanh hi bantuk tuah an ngamh lai
ka zumh lo, cun a fimnak a thuk tuk cangmi lawng nih a tuah ngam lai, ka ti.

Euthyphro: Zeus min hrimhrim in siseh, asi ko.

Socrates: Asi cun, na pa nih na cingla pakhat khat maw a thah, a ruang cumi sawhsawh a
thah ruang ah taza na cuai bal lai lo?

Euthyphro: Cu bantuk ruahnak hna cu, Socrates, a ingtu pa cu midang asi lo le cingla
pakhat asimi an i dang timi na ruatmi hi na mak. Hi lainawngtu hi a dik maw a dik lo timi
lawng hi zei a poi; cu pa cu na tappi le na cabuai ai hrawmtu asi i a dik ah cun, luater u, law
a dik lo ah cun, sualphawt u. Cu pa cu a sual ti na hngalh ṭung i sual na phawt lo ah cun, nan
thurhhnawmhnak cu nan i khat.
Cu pa cu ka kuttang i a ummi a rak si, i Naxos i lo kan rak thlo lio ah ka sal a rak si. Zu a
rak ri le ka kuttang ummi pakhat nih a thin a khenh caah a hngawng a tan. Cucaah, ka pa nih
a kut le a ke cu a hren hna i khur pakhat ah a thlak, le hika ah tlangbawi pakhat hlam ding
inmi a tlah. Cu lio ah cun, ka pa nih ka sal cu a zohkenh lo i a thih hmah ah zei a rak rel lo (a
thi cu a thi hrimhrim). Ka pa nih a rak thlahmi pa inn a hun kir hlah ah ka sal cu tihalnak,
rawlṭamnak, le aihrangnak in a thih.
Ka pa kha sualpuh kaa timh caah ka unau le ka pa an thin an hun ngaingai. Ka pa
hrimhrim nih ka sal cu a thah ṭung lo, an ti, le cu pa cumi lainawngtu asi caah zei rel ding asi
lo, an ti. Mah fa nih a pa sualpuh cu pathian hmaizah lo14mi asi, an ti, nain zeidah pathian
hmaizah lomi asi ti an ruahnak an i palh, ti ka zumh, Socrates.

Socrates: Asi cun, Zeus min bak in na ti ngam kha, pathian nih hmai an zahmi le hmai an
zamh lomi pawl konglam nai fiang tuk le na pa sual na puhmi hi, pathian pawl nih na hmai
an zahmi asi ko lai ti na zumh hrinhrin?

Euthyphro: Socrates, cu bantuk hngalhnak ka ngai lo ah cun, zei santlainak ka ngai ṭung
lai lo, imi sawhsawh nak hmanh in ka ṭha deuh ṭung lai lo.

Socrates: Asi cun, na siangngakchia asi hrimhrim ka hau, le sual a ka phawttu Meletus
sin ah hi tiin ka chimh lai: a hlaan ah cun biaknak lei nawlbia theih hi a herh bikmi ah ka rak
chiah, le ka duh ning paoh in biaknak ka tuah na ka ti caah, Euthyphro siangngakchia ka si

14
Mirang holh in impious ti asi. Tuan deuh i Socrates sual an rak phawt vemi asi.
cang. Cun ka peh lai: “Meletus, Euthyphro hi, hi konglam ah fimnak a ngai ti na zumh ko ah
cun, kei zong a siangngakchia ka si caah sual ka phaw ti hlah. Na hna a tlak lo si le amah tu
kha sualphawt, keimah si lo in. A ruang cu kanmah upa pawl, keimah le a pa, a kan ropter hi,
keimah cawnpiaktu le a pa chimhrintu.” I a ka zumh lo i sual a ka phawt rih thiamthiam asi
lo le nangmah tu taza an cuai ah cun, biaceihnak inn ah hihi ka chim nolh lai.

Euthyphro: Zeus min hrimhrim in asi, le, Socrates, keimah tu sual a ka phawt ah cun,
biaceihnak inn chung ah a mual ka pho lai imi vialte nih amah kong tu bia an ceih lai.

Socrates: Euthyphro, na hmaan. Cu ruang ah cun pei na siangngakchia si ka duh cu! Mi

vialte nih le Meletus hrimhrim nih an in hngalh lomi a lo ngaingai, asinain, kei cu an ka
theih tuk le pathian hmaizah lomi a tuah tiin sual an ka phawt. Cucaah, Zeus min hrimhrim
in ka theih na timi cu ka chimh zawkzawk: lainawng siseh, zei paoh siseh, zei hi dah pathian
pawl nih an hmaizah le an hmaizah lo tiin na timi an si? Asi lo le, pathian hmai an zahmi
pawl cu an i lo dih lo maw, le hmai an zah lomi paoh cu pakhatnak he aa ralkah i anmah le
anmah an i lo dih asi lo maw, le hmai zah ansi lomi paoh vialte hi pakhat asi i cu pakhat in a
lang lo mei15?

Euthyphro: A dik tuk, Socrates.

Socrates: Asi cun khah, zeidah pathian hmaizahmi ansi i zeidah ansi lo?

Euthyphro: Kei ka ti ning ah cun, atu ka tuah lenmi hi an hmai an zah ko: misual
sualphawt, lainawngtu siseh, biakṭheng tangka firtu siseh, zei paoh siseh, a sualtu hi na pa
siseh, na nu siseh, midang si dih seh; anmah pawl sualphawt lo cu pathian hmaizahmi asi lo.
Zoh, Socrates, ka dik timi hi nawlbia chung hmanh in kan piah kho-- midang pawl hmanh ka
rak ti cang hna, i misual pawl an sung ko. Himi pawl hmanh nih pei Zeus cu an biak i a dik
cemmi pathian asi an ti, Zeus nih a pa nih a fa le pawl a ei hna ruang ah cincik in a hreng ve
ko na in16. Asinain, kei vial ka pa a sual ruang ah sual ka phawt le ka cung ah an thin an i
hanter. Keimah kong le pathian kong ah pei anmah le an bia an i ralkah ko hi.

Socrates: Hi ruang ah hin pei, Euthyphro, sualphawt ka si ve nak asi lai, a ruang cumi nih
pathian kong pawl an chimh tikah ka zumh kho hna bak lo. Cu ruangmi nih chimhhar pa tiin
an ka hmuhnak asi lai. Khah, nai ti bantuk in hi konglam ah fimnak tampi na ngaih ah cun,
kannih, midang pawl, cu zei hngalhnak a ngei lotu kan si dih ti a hao lai lo maw?17 Ka chim
khun, hawikom pathian a min hrimhrim bak in, hi vialte hi mahtin asi ti na zumh maw?

15
Mirang holh in form ti si, i Lai holh in khenh a har ngaingai. “Thilri ansi ning pumrual pakhat khat” ti let a
ngah.
16
Hi tuanbia hi Greekmi pawl nih an theih tukmi asi. Zeus a pa nih a fa le an i dawh lo tuk le a ei hna, i Zeus le a
u le pawl nih a fa cu an hren.
17
Mah hihi Socrates thilri a rak hlathlai dan asi. Mi an ruahnak pawl zumh colh lo in a dik maw a dik lo ti tuin a
hlathlai hmasa hna.