Professional Documents
Culture Documents
Atom - Układ Okresowy. - Izotopy
Atom - Układ Okresowy. - Izotopy
budowlanych
Beata Świątek-Tran
!1
MATERIA
budowa
przemiany
właściwości
Co już wiemy o atomach?
• są podzielne
• maja różny kształt
• różne masy
• różne właściwości elektryczne
• różne właściwości magnetyczne
Nowe podejście do
tematu materii
Max Planck
„Tylko wtedy można otrzymać
pożyteczny opis praw przyrody, gdy
bierze się pod uwagę fizyczną
strukturę w jej całości”
!4
Cechy materii
NIEZNISZCZALNOŚĆ E = Δmc2
NIECIĄGŁOŚĆ ΔE = h ν
!5
Skala mikro, skala makro
masa: 1 Da =1 u = 1,66・10-27 kg
dalton
ładunek: 1e = 1,602・10-19 C
energia: 1eV = 1,6・10-19 J
długość: 1 Å = 10-10 m
liczność materii: 1 mol=NA =6,02.1023
!6
Matematyczny opis budowy
atomu - równanie Schrödingera
2 2 2 2
∂ Ψ ∂ Ψ ∂ Ψ 8π m
2
+ 2
+ 2
+ 2
(E − V )Ψ = 0
∂x ∂y ∂z h
E – całkowita energia elektronu, V – energia potencjalna, m – masa elektronu
2
∫ Ψ(x, y, z) dv = 1
!8
http://www.ptable.com/?lang=pl#Compound
KSZTAŁTY ORBITALI
n = 1, l = 0, m = 0 → orbital 1s
1s
n = 2, l = 0 lub 1, m = -1, 0 lub +1
2s
trzy orbitale typu 2p
n = 3, l = 0,1 lub 2,
m = -2, -1, 0, +1, +2
→ 5 orbitali typu d
!10
n=1 n=2
l = 0, m = 0 l = 0,1;
m=0
1s
1s
2s
!11
n = 1, l = 0, m = 0 → 1s
n= 2, l = 0, m = 0 → 2s
n = 2, l = 1, m = -1, 0 lub +1 →2px 2py2pz
1s 2s 2pxpypz
1s
n = 1, l = 0, m = 0 → orbital 1s
1s
n = 2, l = 0 , m = 0 → orbital 2s 2s
lub
l = 1, m = -1, 0 lub +1
→ trzy orbitale typu 2p
n = 3, l = 0,1 lub 2,
m = -2, -1, 0, +1, +2
→ 5 orbitali typu d
Główna Maksy
liczba Poboczna liczba Magnetyczna Typ Liczba malna
kwanto kwantowa liczba kwantowa orbitalu elektronów liczba
wa elektr
onów
n=1 lzzzzz
=0 m=0 1s 2 2
l=0 m=0 2s 2
m = –1 2px
n=2 18
l=1 m=0 2py 6
m=1 2pz
l=0 m=0 3s 2
m = –1 3px
n=3 m = –2 dz2 32
m = –1 dx2-dy2
m=1 3dxz
!14
m=2 3dyz
Główna Maksy
liczba Poboczna liczba Magnetyczna Typ Liczba malna
kwanto kwantowa liczba kwantowa orbitalu elektronów liczba
wa elektr
onów
n=1 lzzzzz
=0 m=0 1s 2 2
l=0 m=0 2s 2
m = –1 2px
n=2 18
l=1 m=0 2py 6
m=1 2pz
l=0 m=0 3s 2
m = –1 3px
n=3 m = –2 dz2 32
m = –1 dx2-dy2
m=1 3dxz
!15
m=2 3dyz
Kolejność zapełniania orbitali
!16
Kształty orbitali oraz zapis
klatkowy
!19
!20
Kształty orbitali oraz zapis
klatkowy
trzy orbitale sześć różnych stanów kwantowych
Reguła Hunda
elektrony najpierw obsadzają pojedynczo orbitale, później zaczynają
się parować z elektronami o przeciwnym spinie – tak jest korzystnie
energetycznie
!21
Zapis konfiguracji elektronowej. Przykłady zapisu
konfiguracji
n,l,m d 6
3,2,0 3,2,0
!22
Symbolika przedstawiania konfiguracji
węgiel
hel
[He] 2s22p2
1s2 1s22s22p2
!23
Po co nam informacje o konfiguracji
elektronowej atomów?
2He 1s2
24
Czy już wiemy po co ta
skomplikowana matematyka?
!25
Z badań atomów
Na
Li
Ba
K
!27 H
Czy wiemy?
!28
Układ okresowy (UO)
właściwości pierwiastków są periodycznie zależne
od ich mas atomowych (Mendelejew)
•ulokowanie pierwiastków z zastosowaniem
kryterium masy atomowej okazało się błędne -
zmiana poglądu i uporządkowanie pierwiastków
wg. liczby atomowej,
•liczba porządkowa jest równa ilości elektronów
w atomie tzn. liczbie atomowej
!29
O własnościach pierwiastka decyduje
!31
Jak odczytujemy ilość
elektronów, protonów, neutronów
A
E
A liczba masowa
sumaryczna liczba protonów i neutronów
!34
Z
Konfiguracja elektronowa
a miejsce w układzie okresowym
Azot [He] 2s2p3
Argon [Ne] 3s2p6
!35
Bloki elektronowe układu okresowego a
podobieństwo właściwości w grupach
blok s
blok p
blok d
ns np
(n-1)d
!37
Przypomnienie
Nazwy grup pierwiastków w UO
!38
Przypomnienie
Konfiguracja atomu Zn
!39
Przypomnienie
Gazy szlachetne - konfiguracja elektronowa
!41
Właściwości pierwiastków
atomowe
i
zespołowe
!42
Okresowe właściwości pierwiastków
chemicznych - cechy zbioru atomów
(właściwości zespołowe)
temperatura topnienia i wrzenia;
ciepło parowania, sublimacji, solwatacji;
przewodność cieplna;
właściwa pojemność cieplna,
ruchliwość jonów,
gęstość,
własności magnetyczne
Okresowe właściwości
pierwiastków chemicznych
cechy izolowanych atomów
energia jonizacji
powinowactwo elektronowe
elektroujemność
wymiary atomów i jonów
wartościowość
!44
Układ okresowy pierwiastków
alkalia (s1) gazy szlachetne (s2p6)
ziemie alkaliczne (s2) Metal chlorowce (s2p5)
1 18
liczba atomowa Niemetal
2 symbol 13 14 15 16 17
1 liczba masowa
Przejściowy
9
3 4 5 6 7 8 10 11 12
aktynowce
!45
Co możemy wyczytać ze współczesnych układów
okresowych? Stan skupienia
w T=300 K
!46
Izotopy wapnia w układzie
okresowym
A
Ca
Z=20
!47
Jądro atomowe
X- symbol pierwiastka,
Z – liczba atomowa,
liczba porządkowa w układzie okresowym,
Z = ∑protonów = ∑p
A – liczba masowa, A = ∑p + ∑n
!48
Izotopy węgla
12 13 14
6 C 6 C 6 C
A= 12 A= 13 A= 14
nukleonów nukleonów nukleonów
(6p i 6n) (6p i 7n) (6p i 8n)
Z= 6 p = 6 e Z= 6 p = 6 e Z= 6 p = 6 e
Atomy danego pierwiastka różniące
się liczną neutronów nazywane są
izotopami !49
IZOTOPY ATOMU WODORU
3
1
1 H 2
1 D T
1
!50
Naturalne pierwiastki są
mieszaniną izotopów
!51
Rozmiary atomu i jądra
atom jądro
10Å około 10-4- 10-5Å
1 mm 10 m
10 cm 10 km
• !52
Gęstość jądra
• najsilniej są wiązane
nukleony w jądrach
pierwiastków ze
środkowej części
układu okresowego
•
!56
Autor rys.: Zbigniew Kąkol, Piotr Morawski_epodręczniki AGH
Trwałość jądra zależy nie
tylko od masy ale też od
Liczba neutronów stosunku liczby: neutronów i
protonów.
wzrasta szybciej
Znamy 291 trwałych jąder
w stosunku do
atomowych pierwiastków o Z
liczby protonów od 1 do 83
!57
Najtrwalsze jądra atomowe
Najtrwalsze jądro atomowe ma izotop niklu,
a następnie izotop żelaza - tworzą jądro
ziemi
!58
Sposoby uzyskania energii jądrowej
http://ilf.fizyka.pw.edu.pl/podrecznik/1/3/7
Energia z rozszczepienia 1g
uranu = energia spalenia 2500
t węgla
1 H + H = He + n
1 2 0 !59
Datowanie za pomocą węgla C14, który
wchodzi do organizmu z obiegu węgla
poprzez fotosyntezę
Naturalny udział węgla C14 względem pozostałych izotopów węgla to
ok.0,0000000001% =>
%węgla C14 w organizmach żywych za życia jest stały
po śmierci !60
% za życia jest prawie stały
neutrony wyzwala
w atmosferze
promieniowanie
kosmiczne
Po śmierci
rozpada się przez 5600 lat do
połowy zawartości
!61
Samorzutnym przemianom jądrowym
towarzyszy emisja promieniowania
𝜶 jądra helu
𝜷- strumień elektronów e-
𝜷+ strumień pozytronów e+
𝜸 promieniowanie elektromagnetyczne
!62
Szkodliwe oddziaływanie materiałów
budowlanych na organizm człowieka
!63
PROMIENIOTWÓRCZY
222
IZOTOP RADONU 86 Rn
http://www.jak-zrobic-dom.pl/2011/07/czy-bac-sie-radonu.html
!64
PRZYPOMNIENIE Nazwy grup układu
okresowego
Nazwa
Nr syste-
grupy matyczna zwyczajowa
!65
Nazwy grup układu okresowego
15 azotowce —
16 tlenowce —
17 fluorowce chlorowce, halogenowce
18 helowce gazy szlachetne
Fe, Co, Ni żelazowce
pierwiastki o liczbie
atomowej Z, 58 do lantanowce
71
pierwiastki o liczbie
atomowej Z, 90– aktynowce
103
pierwiastki za
transuranowce
uranem
Ru, Rh, Pd, Os, Ir,
platynowce !66
Pt
Właściwości atomowe
pierwiastków_UO
Legenda - promień izolowanych
kationów anionów i atomów (10-12m)
Kation
Atom
Anion
!69
Zmiany promienia atomów
pojedyncze elektrony z ostatniej powłoki są słabiej związane z
jądrem atomu
+e
Cl Cl-
!72
Zmiana rozmiaru atom-jon
przyjmuje e
duży
Aniony są większe od sw
ANION atomów
ATOM n-
n=0
mały
KATION Kationy są mniejsze od swoich
oddaje e n+ atomów
!73
Energia jonizacji - potencjał
jonizacji
minimalna energia potrzebna do wybicia elektronu z atomu,
!75
Skłonność do przyłączania
elektronów - elektropowinowactwo
gdy przyłącza się elektron energia jest wydzielana powstają jony ujemne
np. energia wydzieli się gdy chlor przyjmie elektrony zaś trudno jest
wpakować dodatkowy elektron atomowi sodu
!76
Elektroujemność
(np. wg. skali Paulinga)
!77
Elektroujemność wg. skali
Paulinga
!78
Informacje o elektroujemności http://www.naukowiec.org/
mendelejew.html
!79
Wiad.Chem. Maria Cieślak-Golonka
!80
PRZYPOMNIENIE Zmiany właściwości
pierwiastków w grupach i okresach
Właściwość Grupa Okres
Kwasowość tlenków ↓ →
Zasadowość tlenków ↑ ←
Promień atomowy ↑ ←
Energia jonizacji ↓ →
Elektroujemność ↑ →
!81
Dynamiczny układ okresowy
pierwiastków
LITERATURA:
https://www.iupac.org/fileadmin/user_upload/news
IUPAC_Periodic_Table-1May13.pdf
!82
Prosty podział materii na rodzaje
!83