‫‪71‬‬

‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫ارائه مدل پیش‌بینی استقبال از پل‌های عابر پیاده در اثر تغییرات پل و اطراف آن‬
‫(مطالعه موردی‪ :‬پل‌های عابر پیاده شهر تهران)‬

‫‪2‬‬
‫الهام عطائی‌زاده‪ ،1‬علی ادریسی‬
‫از صفحه ‪ 71‬تا ‪95‬‬

‫تاریخ پذیرش‪95/ 05 / 21 :‬‬ ‫تاریخ دریافت‪94/ 12 / 19 :‬‬

‫چکیده‬
‫عابـران پیـاده در میـان کاربران جاده‌ای به‌عنوان آسـیب‌پذیرترین گروه از کاربران راه محسـوب‬
‫می‌شـوند‪ .‬توسـعة فرهنگ پیاده‌مداری در شـهرهای بزرگ بیش‌ازپیش نیاز به تأمین ایمنی عابران‬
‫را تبییـن می‌کنـد‪ .‬یکـی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین تجهیزات مورداسـتفاده در تأمین ایمنی افراد‬
‫پیاده در سـطح شـهر‪ ،‬روگذرهای عابر پیاده اسـت‪ .‬مطالعات مختلفی در راسـتای بهبود عملکرد‬
‫عابـران پیـاده در اسـتفاده از معابر طرح‌ریزی شـده‌اند‪ .‬شناسـایی عوامل مؤثر در ترغیـب افراد به‬
‫اسـتفاده از پل‌هـا می‌توانـد سـهم ایـن سـازه‌ها را در تـردد ایمـن پیاده‌هـا پُررنگ کنـد‪ .‬در مطالعة‬
‫حاضـر‪ ،‬پارامترهایـی از قبیـل حجـم تـردد از معبـر‪ ،‬یـک یـا دوطرفه‌بـودن معبـر‪ ،‬وجـود یـا عدم‬
‫وجـود جزیـره یـا جدول پناه‌دهندة عابر در وسـط مسـیر‪ ،‬فاصلة پل از نزدیک‌تریـن تقاطع‪ ،‬متراژ‬
‫حصـار عابـر از زیـر پـل‪ ،‬مکانیـزه یا معمولی‌بودن پـل‪ ،‬زیبایـی و نظافت پل‪ ،‬عرض عرشـة پل و‬
‫تاریکـی یـا روشـنایی‪ ،‬به‌عنـوان مهم‌تریـن عواملـی کـه در افزایش یا کاهش سـهم اسـتفادة افراد‬
‫از پل‌هـای عابـر پیـاده اثرگـذار می‌باشـند‪ ،‬موردمطالعـه قـرار گرفـت تا اهدافـی از قبیـل افزایش‬
‫سـهم پیاده‌محـوری در شـهر‪ ،‬بهبـود وضعیـت ایمنی‪ ،‬کاهـش تصادفـات و ‪ ...‬را تأمین کنـد‪ .‬برای‬
‫تعییـن اثـر هریـک از پارامترهـا‪ ،‬درصد عبوری افراد از پل‌های عابر پیاده در نقاط مختلف سـطح‬
‫شـهر تهران محاسـبه شـد‪ .‬مـدل رگرسـیونی بسط‌داده‌شـده‪ ،‬ارتباط بین شـرایط پل و اطـراف آن‬
‫را بـا تعـداد افـراد عبـوری مشـخص کـرد‪ .‬تحلیل مدل نشـان داد که وجـود مانـع در میانة معبر و‬
‫مکانیزه‌بـودن پـل‪ ،‬مهم‌تریـن تأثیر را در تشـویق افراد به اسـتفاده از پـل دارند‪ .‬به‌طورکلی درنتیجه‬

‫‪ .1‬دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران ‪ -‬برنامه‌ریزی حمل و نقل‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران جنوب‪،‬‬
‫(نویسنده مسئول‪)Elham.Ataeezadeh@yahoo.com :‬‬
‫‪ .2‬استادیار‪ ،‬دانشکده مهندسی عمران‪ ،‬دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی‪.‬‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪72‬‬

‫ایـن مطالعـه می‌تـوان بـه مواردی اشـاره کـرد که ضمـن افزایش جذابیت اسـتفاده از پل‌هـا برای‬
‫عابـران پیـاده‪ ،‬موجب کاهـش تصادفات جرحی و فوتی عابران با خودروهای عبوری می‌شـوند‪.‬‬

‫کلیدواژه‌ها‬
‫عابر پیاده‪ ،‬پل عابر‪ ،‬پارامتر اثرگذار‪ ،‬رگرسیون‪.‬‬

‫مقدمه‬
‫ش هسـتند تا مشـکالت‬
‫با توسـعة شـهرها و نیاز روزافزون به حمل‌ونقل‪ ،‬طراحان راه در تال ‌‬
‫و موانـع موجـود در راه‌هـا را برطـرف کرده تا وسـایل نقلیه با راحتی و سـرعت بیشـتری حرکت‬
‫کننـد‪ .‬گسـترش و توسـعة راه‌ها‪ ،‬خطـر تصادفات جـاده‌ای را افزایش داده و ایمنی کاربـران راه را‬
‫تهدیـد می‌کنـد‪ .‬در ایـن میان‪ ،‬وضعیت کاربران آسـیب‌پذیر راه نکته‌ای اسـت که ممکن اسـت از‬
‫نظرها پنهان بماند‪ .‬در حقیقت با افزایش روزافزون وسـایل نقلیه و تالش برای افزایش سـرعت‬
‫آن‌هـا‪ ،‬تأمیـن امنیـت و راحتی عابران پیاده نیازمند اقدامات مدیریتی اسـت‪.‬‬
‫یکـی از بهتریـن روش‌هـا بـرای حفـظ امنیت عابـران‪ ،‬اسـتفاده از پل‌هـای عابر پیاده اسـت‪ .‬با‬
‫اسـتفاده از پل‌هـای عابـر یـک تقاطـع غیرهم‌سـطح بـرای عابـران ایجادشـده و آن‌هـا در معرض‬
‫تصـادف و برخـورد بـا وسـایل نقلیه قـرار نمی‌گیرند‪ .‬ازسـوی‌دیگر با اسـتفادة عابـران از پل‌های‬
‫عابـر‪ ،‬بـرای راننـدگان وسـایل نقلیه نیز آسـایش روانـی تأمین‌شـده و آن‌ها می‌تواننـد بدون خطر‬
‫تصـادف بـا عابـران پیـاده از معابر و شـریان‌های موجـود عبور کنند‪.‬‬
‫در راسـتای اسـتفاده هرچـه بیشـتر کاربـران از تسـهیالت موجود‪ ،‬امـروزه ایجاد پل‌هـای عابر‬
‫پیاده با کیفیت و جذابیت امری ضروری اسـت که سـبب تشـویق عابران پیاده به اسـتفاده از آن‌ها‬
‫شـود‪ .‬هدف از این مطالعه‪ ،‬یافتن راهکارهایی برای اسـتفادة بیشـتر عابران از پل‌های عابر پیاده‬
‫و کاهـش خطـرات ناشـی از عبور آن‌ها از عرض معابر اسـت‪.‬‬
‫بررسی‌ها و مطالعات نگارندگان بر مبنای اهداف ذیل استوار می‌باشد‪:‬‬
‫» شناسایی ویژگی‌هایی از پل عابر پیاده که در میزان استفاده عابران از پل تأثیر می‌گذارند؛‬
‫» شناسایی ویژگی‌هایی از معبر سواره‌رو که در میزان استفاده عابران از پل تأثیر می‌گذارد؛‬
‫» تفکیک عوامل مؤثر در استفادة مردم از پل عابر به عوامل مثبت و منفی؛‬
 ‫‪73‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫» تعیین میزان تأثیر هریک از عوامل در احتمال استفاده یا عدم استفادة عابران از پل‪.‬‬
‫ایـن پژوهـش در نظـر دارد تـا اسـتقبال از پل‌هـای عابر پیـاده در اثر تغییـرات پل و اطـراف آن‬
‫را سـنجیده و اثـرات پارامترهـای مؤثـر در اسـتفاده کاربـران از پل‌های عابر پیاده شـهر تهـران را‬
‫ارزیابـی کند‪.‬‬

‫پیشینه تحقیق‬
‫تحقیقات مختلفی در متون گوناگون در رابطه با پل‌های عابر پیاده و افزایش سـهم اسـتفادة از‬
‫آن‌هـا در سـطح معابـر شـهری صورت گرفته اسـت که در اینجـا به‌اختصار به ذکر برخـی از آن‌ها‬
‫پرداخته می‌شود‪.‬‬
‫مطالعـات مربـوط بـه پل‌هـای عابـر پیـاده و اسـتقبال کاربـران راه از آن‌ها نشـان داده اسـت که‬
‫به‌طورکلـی بایسـتی مناطـق به‌گونه‌ای تعیین شـوند که ضمـن فراهم‌آمدن امکان تمرکز بیشـتر بر‬
‫روی مناطـق تعیین‌شـده‪ ،‬بودجة درنظرگرفته‌شـده به‌صـورت بهینه به آن مناطق برای ایمن‌سـازی‬
‫اختصـاص یابـد؛ لذا باید با اسـتفاده از روشـی مناسـب‪ ،‬قطعـات تصادف‌خیز برای عابـران پیاده‬
‫شناسایی‌شـده و اولویت‌بندی شـوند (سـادات حسـینی‪ .)8 :1393 ،‬حسـن‌پور و همکارانش در‬
‫تحقیـق خـود پـس از ارائـة ضوابـط مربـوط بـه گذرگاه‌های عرضـی تردد عابـران پیـاده‪ ،‬نواقص‬
‫آن‌هـا را شناسـایی و دسـته‌بندی کرده و سـپس میـزان فراوانی هر نقص بر روی پل‌هـای عابر در‬
‫منطقه سـه شـهرداری تهران را موردبررسـی قـرار داده‌اند (حسـن‌پور و همـکاران‪.)4:1391 ،‬‬
‫خاکـی و عرفانی‌نسـب در تحقیـق خـود بـه <آسیب‌شناسـی پل‌های عابر پیاده در سـطح شـهر‬
‫تهران> پرداختند‪ .‬در این تحقیق‪ ،‬هشـت پل عابر که در معابر اصلی شـهر تهران احداث شـدند‪،‬‬
‫ازنظر شـرایط مکان‌یابی و امکان‌سـنجی و همچنین شـرایط عملکردی موردبررسی قرار گرفتند‪.‬‬
‫نتایـج حاصـل از این تحقیق‪ ،‬دالیل ناکارایی گذرگاه‌های غیرهمسـطح عابران پیـاده را مکان‌یابی‬
‫نامناسـب و قصـور در اعمال تدابیـر الزم برای افزایش جذابیت ایـن گذرگاه‌ها (ازجمله افزایش‬
‫سهولت استفاده از پل و ممنوعیت تردد از عرض خیابان) بیان کرد (خاکی و همکاران‪.)5 :1391 ،‬‬
‫در تحقیـق دیگـری کـه حاتـم‌زاده و بـرگ گل انجا ‌م دادنـد‪ ،‬عوامل مؤثر بر ایمنی عابـر پیاده در‬
‫نظر گرفته شـده اسـت‪ .‬هدف این تحقیق‪ ،‬شناسـایی و تحلیل عوامل مؤثر بر ایمنی عابران پیاده‪،‬‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪74‬‬

‫با تمرکز بر شـهر رشـت بوده اسـت‪ .‬در این تحقیق مشـخص شد که بافت شهری‪ ،‬شبکه معابر و‬
‫تعدد عابران‪ ،‬علل عمدة تصادف عابر پیاده و موقعیت آن است (حاتم‌زاده و برگ گل‪.)9 :1390 ،‬‬
‫حسـینعلی و ملـک در تحقیق خـود بـه واکاوی روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیـاره ‪ AHP1‬و‬
‫‪ 2 ANP‬در مکان‌یابـی بهینـة پـل عابـر پیـاده در محیـط ‪ 3 GIS‬پرداختنـد‪ .‬معیارهایی کـه در این‬
‫ارزیابـی مدنظـر قـرار گرفته‌اند‪ ،‬عبارتند از‪ :‬حجم تـردد از معبر‪ ،‬یک یا دوطرفه‌بـودن معبر‪ ،‬وجود‬
‫یا عدم وجود جزیره یا جدول پناه‌دهندة عابر در وسـط مسـیر‪ ،‬فاصله پل از نزدیک‌ترین تقاطع‪،‬‬
‫متـراژ حصـار عابـر از زیـر پل و فضا به ازای هر عابر پیاده (حسـینعلی و همـکاران‪.)12 :1389 ،‬‬
‫سـلطانی‪ ،‬تحقیقـی تحـت عنـوان <بررسـی عوامل اثرگـذار بر تمایل شـهروندان به اسـتفاده از‬
‫پل‌هـای عابـر پیـاده> انجـام داد کـه در آن‪ ،‬تصمیـم عابـران دربـارة اسـتفاده از پل‪ ،‬از تصـور آن‌ها‬
‫از میـزان خطـر تصـادف در هنـگام عبـور از عرض خیابان ناشـی اسـت کـه عوامل مؤثـر بر این‬
‫تصمیم عبارتند از‪ :‬داشـتن سـابقة تصادف رانندگی‪ ،‬سـاعت عبور از محل گذر و تراکم جمعیت‬
‫عبـوری از زیـر پـل کـه بـه نظـر می‌رسـد اغلـب عابران بـه دلیـل صرفه‌جویـی در وقـت و انرژی‬
‫جسـمانی‪ ،‬عبـور از زیـر پـل را ترجیـح می‌دهنـد‪ .‬شـواهد نشـان می‌دهـد کـه هرچـه موانـع زیـر‬
‫پل‌هـا بیشـتر باشـد‪ ،‬عابـران مجبور می‌شـوند کـه از روی پل عبور کننـد؛ بنابراین وجـود موانع و‬
‫بازدارنده‌هـای فیزیکـی می‌تواند راهکارهای کوتاه‌مدت برای ترغیب عابران بـرای عبور از روی‬
‫پل قلمداد شـود (سـلطانی و مزینـی‪.)13 :1389 ،‬‬
‫حدیقـه جوانـی‪ ،‬تحقیـق دیگـری تحت عنوان <بررسـی مـدل اولویت‌بندی ایمن‌سـازی معابر‬
‫پیاده شـهری با محوریت شـبکه‌های عصبی مصنوعی (‪ ،>)ANN‬انجام داده اسـت؛ نتایج نشـان‬
‫می‌دهـد کـه با توجه به وجـود محدودیت‌های موجود از قبیل محدودیت‌هـای اجرایی و بودجه‪،‬‬
‫امـکان ایمن‌سـازی کلیـه مناطق تصادف‌خیز بـرای عابران پیـاده وجود ندارند (حدیقـه جوانی و‬
‫همکاران‪.)5 :1389 ،‬‬
‫شـاهین‌کار و فرزاد در تحقیق خود به <کاهش ترافیک شـهری از طریق جانمایی بهینة پل‌های‬
‫مکانیـزه عابـر پیاده با اسـتفاده از مدل نوین تصمیم‌گیـری چندمعیاره> پرداختنـد‪ .‬در این تحقیق‪،‬‬
‫‪1.Analytic Hierarchy Process‬‬
‫‪2.Analytical Network Process‬‬
‫‪3 Geographic Information System‬‬
 ‫‪75‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫اثـر جانمایـی بهینه پل‌هـای مکانیزه عابر پیاده بر اسـاس مدل‌های تصمیم‌گیـری ‪ 1 MADM‬بر‬
‫روی ترافیک شـهر تهران بررسـی شد (شـاهین‌کار و فرزاد‪.)6 :1388 ،‬‬
‫تحقیق اسـدامرجی و میربها نیز <الگوی نیازسـنجی احداث گذرگاه عابر پیادة غیرهم‌سـطح در‬
‫معابر شـهری> را بر اسـاس شـاخص‌هایی چون حجم وسایل نقلیه‪ ،‬حجم عابر پیاده و شناسایی‬
‫ماهیـت عابـران پیاده‪ ،‬سـرعت وسـایل نقلیـه‪ ،‬وضعیت عملکـردی و فیزیکی معبـر و کاربردهای‬
‫خاص مطالعه کردند (اسـدامرجی و میربها‪.)3 :1388 ،‬‬

‫جدول ‪ .1‬خالصه مطالعات انجام‌شده‬

‫ردیف‬
‫سال نتایجوپیشنهادهابه‌صورتخیلیخالصه‬ ‫عنوان مطلب‬ ‫نام نویسنده‬

‫تعیین بودجه با توجه به‬ ‫تحلیل میزان تأثیر احداث گذرگاه‌های عابران‬
‫‪1393‬‬ ‫‪ 1‬سادات حسینی‬
‫تصادف‌خیزی نقاط‬ ‫پیاده بر میزان تصادفات آن‌ها‬
‫ارائة ضوابط مربوط به گذرگاه‌های‬
‫حسن‌پور و ارزیابی نواقص گذرگاه‌های تردد عرضی عابران‬
‫‪ 1391‬عرضی تردد عابران پیاده و شناسایی‬ ‫‪2‬‬
‫همکاران پیاده (مطالعة موردی‪ :‬منطقه ‪ 3‬شهرداری تهران)‬
‫نواقص‬
‫شناسایی دالیل ناکارایی گذرگاه‌های‬ ‫خاکی و‬
‫آسیب‌شناسی پل‌های عابر پیاده در سطح شهر تهران ‪1391‬‬ ‫‪3‬‬
‫غیرهم‌سطح عابران پیاده‬ ‫همکاران‬
‫شناسایی علل عمدة تصادف عابر‬ ‫شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر ایمنی عابران‬ ‫حاتم‌زاده و‬
‫‪1390‬‬ ‫‪4‬‬
‫پیاده و موقعیت آن‬ ‫پیاده (مطالعه موردی‪ :‬شبکة معابر رشت)‬ ‫برگ گل‬
‫واکاوی روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره‬
‫شناسایی روش‌های تصمیم‌گیری‬ ‫حسینعلی و‬
‫‪ AHP‬و ‪ ANP‬در مکان‌یابی بهینة پل عابر ‪1389‬‬ ‫‪5‬‬
‫مکان‌یابی پل‌های عابر پیاده‬ ‫همکاران‬
‫پیاده در محیط ‪GIS‬‬
‫بررسی عوامل اثرگذار بر استفاده و‬ ‫بررسی عوامل اثرگذار بر تمایل شهروندان به‬ ‫سلطانی و‬
‫‪1389‬‬ ‫‪6‬‬
‫عدم استفاده از پل‌های عابر پیاده‬ ‫استفاده از پل‌های عابرپیاده‬ ‫مزینی‬
‫بررسی مدل اولویت‌بندی ایمن‌سازی معابر پیادة‬
‫شناسایی محدودیت‌های اجرایی و‬ ‫حدیقه جوانی‬
‫شهری با محوریت شبکه‌های عصبی مصنوعی ‪1389‬‬ ‫‪7‬‬
‫تعیین مکان‌های بهینه‬ ‫و همکاران‬
‫(‪)ANN‬‬
‫کاهش ترافیک شهری از طریق جانمایی بهینة‬
‫شناسایی اثر جانمایی بهینة پل‌های‬ ‫شاهین‌کار و‬
‫‪1388‬‬ ‫پل‌های مکانیزه عابر پیاده با استفاده از مدل‬ ‫‪8‬‬
‫مکانیزه عابر پیاده‬ ‫فرزاد‬
‫نوین تصمیم‌گیری چندمعیاره‬

‫شناسایی شاخص‌های مؤثر بر‬ ‫ارائة الگوی نیازسنجی احداث گذرگاه‬ ‫اسدامرجی و‬
‫‪1388‬‬ ‫‪9‬‬
‫احداث پل‌های عابر پیاده‬ ‫غیرهم‌سطح عابر پیاده در معابر شهری‬ ‫میربها‬

‫‪4.Multiple Attribute Decision Making‬‬

‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪76‬‬

‫مبانی نظری تحقیق‬

‫روش مورداسـتفاده در ایـن تحقیـق‪ ،‬یـک روش ترکیبی آماربرداری و به‌کارگیـری اطالعات آن‬
‫بـرای اسـتفادة بیشـینه عابـران پیاده از هریـک از پل‌های موردمطالعه اسـت‪ .‬برای به‌دسـت‪‎‬آوردن‬
‫نتایـج‪ ،‬اطالعـات آماربـرداری بـرای توسـعة یـک مـدل ریاضـی رگرسـیون بـه کار گرفتـه شـد و‬
‫رسـیدن به میزان حداکثری احتمال اسـتفاده عابران پیاده از پل‌های عابر پیاده را نتیجه داد‪ .‬روند‬
‫مطالعاتی در این پژوهش در شـکل ‪ 1‬نشـان داده شـده اسـت‪.‬‬

‫شکل ‪ .1‬روند مطالعاتی در این پژوهش‬

‫مراحل زیر به‌عنوان روشی مناسب برای انجام این تحقیق در نظر گرفته شده است‪:‬‬
‫گام اول‪ :‬شناسایی عوامل مثبت و منفی تأثیرگذار در استقبال عابران پیاده از پل عابر پیاده؛‬
‫گام دوم‪ :‬شناسایی و تعیین ‪ 29‬پل عابر پیاده در نقاط مختلف شهر تهران؛‬
‫گام سـوم‪ :‬جمع‌آوری اطالعات آماری در خصوص ترددشـماری صبح و بعدازظهر از پل‌های‬
‫عابر پیادة مشخص‌شده؛‬
 ‫‪77‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫کمی و کیفی عوامل مثبت و منفی شناسایی‌شده؛‬
‫گام چهارم‪ :‬تعیین مقادیر ّ‬
‫گام پنجم‪ :‬سـاخت مدل ریاضی در قالب رگرسـیون برای حداکثر احتمال اسـتفاده از پل عابر‬
‫پیـاده در اثر تغییرات پـل و اطراف آن؛‬
‫گام ششم‪ :‬تحلیل و ارزیابی اطالعات آماری جمع‌آوری‌شده و بررسی نتایج حاصل از مدل ریاضی‪.‬‬
‫درنهایـت بـا اسـتفاده از نتایـج خروجـی از نرم‌افـزار و آنالیز اطالعات و تحلیـل عوامل مثبت‬
‫و منفـی مطرح‌شـده‪ ،‬حداکثـر احتمـال اسـتفاده از پـل عابر پیـاده در اثر تغییرات پل و اطـراف آن‬
‫بیان می‌شـود‪.‬‬

‫شناسایی عوامل تأثیرگذار بر استقبال عابران پیاده‬

‫شناسـایی عوامل مؤثر در میزان اسـتقبال از پل می‌تواند گام مهمی در راسـتای بهبودبخشـیدن‬
‫بـه عوامـل مثبـت و ازبین‌بـردن یا تضعیـف عوامل منفی باشـد تـا به‌این‌ترتیب‪ ،‬احتمال اسـتفادة‬
‫عابران از پل عابر بیشـتر شـود؛ بنابراین بر اسـاس مطالعات میدانی و بررسـی مطالعات گذشـته‪،‬‬
‫‪ 14‬عامل انتخاب و بررسـی شـد‪.‬‬
‫» حجم تردد وسایل نقلیة عبوری از زیر پل عابر پیاده؛‬
‫» یک‌طرفه یا دوطرفه‌بودن معبر؛‬
‫» عرض راه؛‬
‫» وجود یا عدم وجود جزیره؛‬
‫» فاصلة پل از نزدیک‌ترین تقاطع؛‬
‫» حصار عابر از زیر پل؛‬
‫» مکانیزه یا معمولی‌بودن پل؛‬
‫» زیبایی یا نظافت پل؛‬
‫دید دو طرف؛‬‫نداشتن ِ‬
‫ِ‬ ‫» داشتن یا‬
‫» سرعت حدودی وسایل نقلیة عبوری؛‬
‫» نوع کف‌پوش و کیفیت آن؛‬
‫» تعداد پله‌ها؛‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪78‬‬

‫» عرض عرشة پل؛‬

‫» روشنایی پل‪.‬‬
‫الزم بـه ذکـر اسـت کـه عوامـل تأثیرگـذار دیگـری ازجملـه سـقف‌داربودن پل‪ ،‬میـزان فرهنگ‬
‫منطقـة پـل‪ ،‬نـوع جان‌پناه پل‪ ،‬مناسـب‌بودن پـل برای معلـوالن و ‪ ...‬در اسـتفاده از پل وجـود دارد‬
‫کـه در ایـن پـروژه لحـاظ نشـدند؛ همچنین رفتـار عابران پیـاده موردبررسـی قرار نگرفتـه و فقط‬
‫ش شـده اسـت‪.‬‬
‫تعداد آن‌ها شـمار ‌‬

‫استانداردهای‌های پل عابر پیاده‬

‫اسـتانداردها و قوانیـن آورده‌شـده بـر اسـاس اسـتاندارد ‪ DMRB1‬تهیه شـده‌اند که به کشـور‬
‫بریتانیـا مربـوط اسـت‪ .‬ایـن بخـش بـه دنبال توسـعه و بهبـود پل‌های عابـر پیاده قـرار داده شـده‬
‫اسـت‪ .‬از اهـداف ایـن بخـش‪ ،‬انعطاف‌پذیـری بیشـتر پل‌هـای عابـر پیاده اسـت‪ .‬طـراح پل‌های‬
‫عابر پیاده باید طیف گسـترده‌ای از عوامل ازجمله اسـتفاده‌کنندگان از پل‪ ،‬ایمنی‪ ،‬زیبایی‌شناسـی‪،‬‬
‫اثرات محیط‌زیسـت‪ ،‬هزینه‪ ،‬پایداری پل و نحوة نگهداری و تعمیر و مرمت آن را در نظر بگیرد‬
‫و بایـد در فراینـد انتخـاب‪ ،‬محدودیت و سـایر عوامل در نظر گرفته شـود‪.‬‬
‫یکـی از اهـداف اصلی پل‌های عابر‪ ،‬تسـهیل پیـاده‌روی و همچنین تضمین ایمنـی عبور برای‬
‫تمـام کاربـران اسـت‪ .‬در معیارهـای طراحی باید عواملی ازجمله اختالالت بصـری و حرکتی در‬
‫نظر گرفته شـود‪ .‬این کار به سـود بسـیاری از کاربران ازجمله افراد مسـن‪ ،‬افراد با کالسـکة بچه‪،‬‬
‫کسـانی کـه مشـکل راه‌رفتـن دارند و ‪ ...‬اسـت‪ .‬اولویت اصلـی در طراحی پل‌ها‪ ،‬مـکان قرارگیری‬
‫آن‌هـا اسـت؛ ایـن مـکان باید به نحوی انتخاب شـود که باالترین اسـتفاده از آن صـورت گیرد‪.‬‬

‫مکان پل‌های عابر پیاده‬

‫پل‌های عابر باید در مسـیرهای دوطرفه قرار گیرند که سـرعت ماشـین‌های عبوری بیش از ‪48‬‬
‫کیلومتربرسـاعت اسـت‪ .‬در مکان‌هایـی کـه پل‌هـا به‌صورت جدا هسـتند‪ ،‬برای جلوگیـری عبور‬
‫افراد از بین پل‌ها‪ ،‬باید شـکاف‌هایی در بین سـاختارها ایجاد شـود؛ این شـکاف‌ها باید حداقل‬

‫‪1.Design Manual for Roads and Bridges‬‬

 ‫‪79‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫‪ 2‬متـر و در هرجایـی کـه قابل‌اجرا باشـد‪ ،‬قـرار گیرند؛ همچنین اقدامات احتیاطی مناسـب برای‬
‫به‌حداقل‌رسـاندن سـقوط افراد صـورت گیرد‪.‬‬
‫در مکان‌هایـی کـه رمـپ یـا پله‌های پل دقیقـ ًا در مجاورت جـاده قـرار دارد‪ ،‬باید تا حد ممکن‬
‫مـکان قرارگیـری آن در مسـیر حرکـت عابران باشـد‪ .‬موقعیـت پل باید به نحوی باشـد تا بهترین‬
‫اسـتفاده از توپوگرافی منطقه شـود و نیاز به پله و رمپ به حداقل برسـد‪ .‬در جاده‌هایی (به‌غیراز‬
‫ک طرف یـا دو طرف پل‬
‫بزرگـراه و آزادراه) کـه مـدل زمیـن بـه نحـوی اسـت که دامنه‌هایـی در ی ‌‬
‫وجـود دارد‪ ،‬ایـن دامنـه می‌توانـد تـا جایی که عملی اسـت‪ ،‬مورداسـتفاده قرار گیـرد و می‌توان از‬
‫سیسـتم رمپ و دامنه اسـتفاده کرد‪.‬‬

‫نحوة دسترسی به پل‬

‫دسترسـی به عرشـة پل پیاده‌رو باید توسـط رمپ و پله در هرکجا که قابل‌اجرا و عملی اسـت‪،‬‬
‫صورت گیرد‪ .‬اگر از رمپ به‌تنهایی اسـتفاده شـود؛ باید مسـتقیم‌ترین مسـیر به عرشـه پل انتخاب‬
‫گـردد؛ تنهـا در ایـن صورت می‌توان پله‌ها را حذف کرد‪ .‬دسترسـی فقط با اسـتفاده از پله فقط در‬
‫شـرایط اسـتثنایی و با مشـورت با سـازمان‌های محلی و سـازمان‌های افراد معلول صورت گیرد‪.‬‬
‫مسـیر دسترسـی باید کوتاه و مسـتقیم باشـد و خط اصلی آن به‌موازات خط اصلی جریان عابر‬
‫پیاده باشـد‪ .‬باید از راه‌های طوالنی و مسـیرهای انحرافی غیرضروری جلوگیری شـود‪.‬‬
‫هندسـه سـطح شـیب‌دار بایـد به‌صـورت سـاده و عملـی صـورت گیـرد؛ بایـد از رمپ‌هـای با‬
‫زاویـه ‪ 180‬درجـه و سـطوح مختلـف (چندطبقـه) تـا حـد امکان اجتناب شـود‪ .‬رمـپ مارپیچی‬
‫می‌توانـد بسـیار مؤثـر باشـد؛ البته این رمپ‌هـا بـرای پایین‌آمدن افراد معلول دردسرسـاز اسـت؛‬
‫بنابرایـن ایـن مسـئله بایـد در رمپ‌هـا در نظر گرفته شـود‪.‬‬
‫دسترسـی بـه عرشـة پل‌هـا بـا دوچرخه یا سـوار بـر حیوان فقط بـا اسـتفاده از پلـه امکان‌پذیر‬
‫نیسـت‪ .‬پله‌ها و رمپ‌ها اغلب عناصر قابل‌توجه و المان‌هایی هسـتند که توسـط عوامل محیطی‬
‫در خطـر فرسـایش و تخریـب قـرار دارند که باید این مسـئله تا حد امکان کاهـش یابد؛ بنابراین‬
‫در هـر جـای ممکـن بایـد برای پل‌ها سـقف سـاخته شـود‪ .‬بـرای اینکه مـردم مجبور به عبـور از‬
‫پـل عابـر شـوند‪ ،‬می‌تـوان از نرده و گاردریل در مکان مناسـب و همچنین کاشـت گیاهـان در بین‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪80‬‬

‫راه اسـتفاده کرد‪.‬‬

‫اگـر پـل عابر به نحوی باشـد که موتورسـیکلت بتوانـد بـر روی آن برود‪ ،‬این دسترسـی باید با‬
‫اسـتفاده از تیرها (بوالردها) و یک سیسـتم به‌هم‌پیوسـته محدود شـود؛ این محدودیت می‌تواند‬
‫به‌وسـیلة عوامـل محیطـی صـورت گیرد و باید به نحوی باشـد کـه اجازة عبور صندلـی چرخ‌دار‬
‫و کالسـکه داده شـود‪ .‬همچنین ازنظر رنگ باید کام ً‬
‫ال متمایز باشـد تا خطر تصادف کاهش یابد‪.‬‬
‫پرچین‌هـا یـا خطـوط درختـان بایـد بـرای به‌حداقل‌رسـاندن دیـد نسـبت بـه رمـپ و پلـه‬
‫مورداسـتفاده قـرار گیـرد‪ .‬در مناطقـی کـه درختـی وجـود نـدارد‪ ،‬بایـد محوطه‌سـازی بـا درختان‬
‫لحاظ شـود؛ به‌خصوص در کشـورهای مسـطح‪ ،‬کاشـت هر درخت باید با مشـورت یک معمار‬
‫مخصـوص صـورت گیـرد و بایـد هزینـة مرمـت و نگهداری آن‌ها محاسـبه شـود‪ .‬طرح کاشـت‬
‫درختـان بـرای جلوگیـری از ایجـاد یـک منطقـة محصور خشـک اسـت کـه ممکن اسـت باعث‬
‫اضطراب و عصبی‌شـدن کاربر آن شـود که حتی می‌تواند به سـقوط عابران از پل منجر گردد‪ .‬در‬
‫صـورت امـکان و درصورتی‌کـه زمیـن کافی برای ایـن کار وجود دارد‪ ،‬بایـد بخش‌های زیر رمپ‬
‫بـا اسـتفاده از سـازه‌های مختلف پوشـیده شـود‪ .‬این امر به‌منظور جلوگیـری از انباشـت زباله در‬
‫فضاهـای غیرقابل‌دسـترس و یـا محدودکـردن زیر سـطح شـیب‌دار صـورت می‌گیرد‪.‬‬
‫در پل‌هایـی کـه پلـه وجـود دارد‪ ،‬بایـد جزئیـات بـه نحـوی باشـد کـه از انباشته‌شـدن زبالـه در‬
‫مکان‌هـای غیرقابل‌دسـترس جلوگیـری شـود‪ .‬در پل‌هـا نبایـد مناطق پنهـان یا فرورفتگـی وجود‬
‫داشـته باشـد؛ زیـرا این مسـئله به نگرانی عابـران پیاده دربـارة امنیت شخصی‌شـان در حال عبور‬
‫تبدیل می‌شـود‪.‬‬

‫ظاهر پل‬
‫ظاهـر یـک پـل بایـد مناسـب محـل موردنظر باشـد و مـردم را بـه اسـتفاده از پل تشـویق کند‪.‬‬
‫ظاهـر پـل به‌ویـژه در مناطـق شـهری از اهمیت خاصی برخـوردار اسـت و باید طراح دربـارة آن‬
‫بـه تحقیقـات محلی بپردازد‪ .‬پل‌های عابر تأثیر بصری قابل‌توجهی بر محیط‌زیسـت خـود دارند؛‬
‫این امر به‌ویژه در مکان‌هایی که دارای زیبایی طبیعی برجسـته و یا مناطق تاریخی و ‪ ...‬هسـتند‪،‬‬
‫اهمیـت زیـادی دارد‪ .‬بـرای طراحی این نوع پل‌ها باید از سـازمان‌های تاریخی مربوطه مشـورت‬
 ‫‪81‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫گرفـت‪ .‬نرده‌هـای اطـراف پـل بایـد بـه نحوی باشـد که بـه پایین پل‪ ،‬دید داشـته باشـد؛ همچنین‬
‫ایـن نرده‌هـا بایـد به نحوی باشـد که پـل از راه دور دیده شـود‪.‬‬

‫شکل ‪ .2‬نحوة قرارگیری نرده پل عابر پیاده‬

‫ابعاد پل‬
‫فاصلـة قائـم بیـن وسـایل نقلیـه تا عرشـة پـل بر اسـاس جـداول زیر به دسـت می‌آیـد‪ .‬فاصلة‬
‫افقـی پـل از لبـة جـاده تـا تکیـه‌گاه حداقل باید ‪ 4/5‬متر باشـد؛ در غیـر این صورت‪ ،‬ایـن امر باید‬
‫بـا توافـق سـازمان‌های مربوطه صـورت گیرد‪.‬‬

‫جدول ‪ .2‬فاصله قائم بین وسایل نقلیه تا عرشة پل‬

‫نوع سازه‬ ‫ساختار جدید سقف (متر)‬ ‫سقف اصلی (متر)‬

‫پل عابر‬ ‫‪+S 5/7‬‬ ‫‪+S 5/41‬‬

‫جدول ‪ .3‬مقادیر پارامتر ‪ S‬و شعاع انحنا‬

‫میزان اضافی (میلی‌متر)‬

‫شعاع انحنا (متر)‬
‫‪S‬‬
‫‪۸۰‬‬ ‫‪۸۰‬‬
‫‪۷۰‬‬ ‫‪۷۰‬‬
‫‪۵۵‬‬ ‫‪۵۵‬‬
‫‪۴۵‬‬ ‫‪۴۵‬‬
‫‪۲۵‬‬ ‫‪۲۵‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱۵‬‬
‫‪Nil‬‬ ‫‪Nil‬‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪82‬‬

‫عرض پل‬
‫عـرض خالـص پـل‪ ،‬رمـپ و پله‌هـا نبایـد کمتـر از دو متر باشـد‪ .‬بـرای تعیین عرض پـل باید‬
‫عوامـل زیـر در نظر گرفته شـود‪:‬‬
‫الـف‪ .‬بـر روی سـطح صاف یا دارای شـیب کمتر از ‪ 1‬در ‪ 300 :20‬میلی‌متر بـه ازای هر ‪ 20‬نفر‬
‫کـه طـی ‪ 1‬دقیقـه از پل عبور می‌کننـد‪ ،‬به عرض پل اضافه می‌شـود‪.‬‬
‫ب‪ .‬بـر روی پله‌هـا یـا رمپ‌ها که شـیب‪ ،‬تندتر از ‪ 1‬در ‪ 20‬اسـت‪ 300 :‬میلی‌متر بـه ازای هر ‪14‬‬
‫نفـر کـه طـی ‪ 1‬دقیقه از پل عبور می‌کننـد‪ ،‬به عرض پل اضافه می‌شـود‪.‬‬

‫شیب پل‬
‫یکـی از مسـائل مهـم در زمینـة پل‌هـای عابـر‪ ،‬شـیب موردنیـاز رمـپ پـل اسـت‪ .‬بـا توجـه به‬
‫الزاماتـی کـه در زمینـة پایین‌آمـدن از پـل وجود دارد‪ ،‬این شـیب به‌طور معمولی نباید بیشـتر از ‪1‬‬
‫در ‪ 20‬باشـد؛ امـا در مکان‌هایـی که این مهم قابل‌دسترسـی نباشـد‪ ،‬باید شـیب موردنظـر با توافق‬
‫سـازمان‌های مربوطه و همچنین مشـاوره و تحقیقات محلی دربارة چگونگی اسـتفادة گروه‌های‬
‫معلول صورت گیرد‪ .‬شـیب عرشـة پل به‌هیچ‌عنوان نباید تندتر از شـیب دسترسـی به پل باشـد؛‬
‫اگرچـه ممکـن اسـت بـه دلیـل فـرم عرشـه‪ ،‬شـیب موضعـی آرامـی در طـول عرشـه بـا توافق و‬
‫هماهنگـی سـازمان‌ها و مشـورت بـا گروه‌هـای ازکارافتاده اجرا شـود‪.‬‬

‫پله‌ها‬
‫پله‌های دسترسی به پل‌های عابر باید دارای الزامات زیر باشد‪:‬‬
‫الف‪ .‬تعداد پله‌ها تا یک پاگرد نباید بیشتر از ‪ 13‬عدد باشد؛‬
‫ب‪ .‬حداکثـر سـه ردیـف پلـه (دو پاگرد) در یک خط اسـتفاده شـود و هر ردیف پلـه باید زاویة‬
‫حداقـل ‪ 30‬درجـه با پله‌های مجاور خود داشـته باشـد؛‬
‫ج‪ .‬پله‌ها و پهنای آن‌ها در هر ردیف پله یکسان باشد؛‬
‫د‪ .‬ارتفاع پله‌ها نباید متفاوت و بیشتر از عرض پله‌ها باشد؛‬
‫هـ ‪ .‬پهنای پله‌ها نباید کمتر از ‪ 300‬میلی‌متر و بیشتر از ‪ 350‬میلی‌متر باشد؛‬
 ‫‪83‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫و‪ .‬طـول پایین‌آمـدن نبایـد کمتـر از ‪ 2‬متر از خط وسـط پله‌ها اندازه‌گیری شـود؛ همچنین نباید‬
‫از عـرض پله‌ها کمتر باشـد؛‬
‫ز‪ .‬به‌طورکلـی نبایـد از پله‌هـای بـاز اسـتفاده شـود؛ بااین‌حـال می‌تـوان از پله‌هـای سـوراخ‌دار‬
‫اسـتفاده کـرد‪ ،‬ایـن سـوراخ‌ها باید عوامل زیـر را دارا باشـند‪:‬‬
‫ابعاد اصلی سوراخ از ‪ 50‬میلی‌متر تجاوز نکند؛‬
‫نسبت مساحت باز به کل مساحت پله از ‪ 0/4‬تجاوز نکند‪.‬‬

‫شکل ‪ .3‬نسبت مساحت باز به‌کل مساحت پله‬

‫طراح باید در اطراف پله‌ها جان‌پناه‌هایی جامد و پُرکننده به‌منظور حفظ ایمنی استفاده‌کنندگان‬
‫از پل و همچنین حفاظت از حریم خصوصی همسایة پل را در نظر بگیرد‪.‬‬

‫شکل ‪ .4‬جان‌پناه اطراف پل‌ها‬

‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪84‬‬

‫رمپ‌ها‬
‫شـیب رمپ‌هـای درنظرگرفته‌شـده بـرای عابـران پیـاده و دوچرخـه نبایـد بیشـتر از ‪ 1‬در ‪20‬‬
‫باشـد‪ ،‬مگـر اینکـه بـه دلیـل جلوگیـری از انحرافـات طوالنـی و محدودیت فضـا و ‪ ...‬بـا نظارت‬
‫سـازمان‌های مربوطه اجرا شـود؛ این شـیب نیز ترجیح ًا تندتر از ‪ 1‬در ‪ 15‬نباشـد‪ ،‬بااین‌حال هیچ‬
‫رمپـی نبایـد دارای شـیب تندتـر از ‪ 1‬در ‪ 12‬باشـد‪ .‬در سـطوح شـیب‌داری کـه تندتـر از ‪ 1‬در ‪20‬‬
‫هسـتند‪ ،‬بـرای ایمنـی باید یک تغییر قابل‌توجه در شـیب (‪ 30‬درجه یا بیشـتر) و یـا در تراز افقی‬
‫دلخـواه صـورت گیـرد‪ .‬در هـر افزایـش حداقـل ‪ 3/5‬متـر رمـپ در پایین‌آمدن قـرار گیرد‪.‬‬
‫شـیب مؤثـر مارپیچـی بایـد مطابق بـا الزامات موردنیاز برای رمپ سـاده باشـد‪ .‬شـیب مؤثر به‬
‫فاصلة ‪ 900‬میلی‌متر از لبه سـطح گردشـگاه در داخل منحنی اندازه‌گیری می‌شـود‪ ،‬حداقل شـعاع‬
‫داخـل راهـرو برای راهروهای مارپیچی باید ‪ 5/5‬متر باشـد‪ .‬برای رمپ‌های مسـتقیم و یا مارپیچ‬
‫با شـیب ‪ 1‬در ‪ ،20‬پاگردها باید در فواصل مسـاوی حداکثر ‪ 2/5‬متر قرار گیرند؛ برای شـیب‌های‬
‫کمتر از ‪ 1‬در ‪ ،20‬پاگرد میانی الزم نیسـت‪ .‬در رمپ‌های افقی که شـیب‪ ،‬بیشـتر از ‪ 1‬در ‪ 20‬اسـت‪،‬‬
‫اختلاف قسـمت‌های افقـی پاگـرد نبایـد بیشـتر از ‪ 650‬میلی‌متر بین پاگردها باشـد‪ .‬طـول پاگرد‬
‫نبایـد کمتـر از ‪ 2‬متـر برای رمپ‌های مسـتقیم روی خـط مرکزی رمپ اندازه‌گیری شـود‪.‬‬

‫شکل ‪ .5‬رمپ‌های پل‌های عابر پیاده‬

‫جان‌پناه‬
‫تمـام دهانه‌هـای پـل‪ ،‬رمـپ و پله‌هـا بایـد دارای جان‌پناه باشـد؛ عوامل زیر بایـد در جان‌پناه‌ها‬
 ‫‪85‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫رعایت شود‪:‬‬
‫الف‪ .‬نیازی به نگهداری جان‌پناه‌ها از باال نیست؛‬
‫ب‪ .‬در مکان‌هایـی کـه از نـرده به‌عنوان جان‌پناه اسـتفاده می‌شـود‪ ،‬عرض دماغة نرده نباید کمتر‬
‫از ‪ 50‬میلی‌متر و بیشتر از ‪ 100‬میلی‌متر باشد؛‬
‫ج‪ .‬ارتفـاع جان‌پنـاه بایـد به‌صـورت عمـودی از باالی دماغه (دسـتگیره) نرده تـا پایین پله‌ها یا‬
‫کـف پل اندازه‌گیری شـود؛‬
‫د‪ .‬بـرای رمپ‌هـای مسـتقیم یـا مارپیـچ‪ ،‬ارتفـاع نگهدارنده از بـاال نباید کمتـر از ‪ 35‬میلی‌متر و‬
‫بیشـتر از ‪ 50‬میلی‌متر باشـد؛‬
‫هــ ‪ .‬اگـر بـرای جان‌پناه از شیشـه اسـتفاده شـود‪ ،‬بایـد به‌صورت چندالیـه باشـد و در انتخاب‬
‫لعـاب آن بایـد خطـرات جـدی موجـود موردِارزیابـی قـرار گیرد‪ .‬جان‌پنـاه باید به صورتی باشـد‬
‫کـه اگـر پانـل آسـیب دیـد‪ ،‬حداقل با حالت شکسـتگی در جـای خود باقـی بماند‪ .‬مـواد لعابی و‬
‫نگهدارنـده بایـد به نحوی باشـد که خرده‌شیشـة ایجادشـده در اثر تخریـب را در خود نگـه دارد‪.‬‬
‫در مناطقـی کـه باد‪ ،‬غالب و شـدید اسـت یا مکان‌هایی کـه پل فقط برای عابـران پیاده طراحی‬
‫‌شـده اسـت و ارتفـاع از زمیـن تـا سـقف پل بیشـتر از ‪ 10‬متر اسـت‪ ،‬ارتفـاع جان‌پناه تـا ‪ 1/3‬متر‬
‫بـا نظـارت سـازمان‌های مسـئول افزایـش می‌یابد؛ همچنین باید مالحظـات الزم در مورد شـکل‬
‫روبنا صـورت گیرد‪.‬‬
‫دسـتگیره‌ها بایـد در هـر دو طـرف پله‌هـا‪ ،‬رمپ‌هـا و عرشـة پـل بـا شـیب بیشـتر از ‪ 1‬در ‪20‬‬
‫طراحـی شـوند‪ .‬دسـتگیره‌های مرکـزی فقـط در جاهایـی که عرض عرشـه‪ ،‬پله یا رمپ بیشـتر از‬
‫‪ 3‬متر اسـت‪ ،‬نیاز هسـتند‪ .‬دسـتگیره ممکن اسـت به‌صورت جداگانه طراحی شـود و یا اینکه به‬
‫نرده‌هـا متصـل باشـد‪ .‬ارتفـاع نـردة مخصوص دسـتگیره‌ها نباید کمتـر از ‪ 900‬میلی‌متر و بیشـتر‬
‫از ‪ 1000‬میلی‌متـر باشـد؛ ایـن انـدازة فاصلـة عمـودی‪ ،‬باالی خـط وصل دماغة پله یـا باالی خط‬
‫رمـپ مناسـب اندازه‌گیری می‌شـود‪.‬‬
‫دسـتگیره‌ها بایـد ترجیحـ ًا با مقطـع دایره با قطر بین ‪ 40‬تا ‪ 50‬میلی‌متر باشـند‪ .‬اگر دسـتگیره‌ها‬
‫بدون پوشـش و یکپارچگی هسـتند‪ ،‬قطر هر قسـمت از قاب آن‌ها بین ‪ 50‬تا ‪ 60‬میلی‌متر باشـد‪.‬‬
‫اگـر مقطـع دسـتگیره‌ها غیردایـره باشـد‪ ،‬بایـد ترجیحـ ًا دارای عـرض ‪ 50‬میلی‌متـر و ارتفـاع ‪38‬‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪86‬‬

‫میلی‌متـر بـوده و لبه‌هـای آن گـرد باشـد‪ .‬دسـتگیره‌ها بایـد دارای رنگـی متفاوت نسـبت به رنگ‬
‫جان‌پنـاه باشـند؛ ایـن برای کمک به کسـانی اسـت کـه اختالالت بینایـی دارند‪.‬‬

‫سطح پیاده‌روی‬
‫برای انتخاب نوع مواد و سیسـتمی که سـطح تناسـب مناسب سـطح پیاده‌روی را برای کاربران‬
‫مختلـف فراهـم آورد‪ ،‬بایـد از یک سیسـتم برای تخمین زدن اسـتفاده شـود و این قضیه تا زمانی‬
‫برقرار اسـت که در محل‪ ،‬تناسـب الزم بین بسـتر و سیستم مسطح‌سـازی موردتأیید سازمان‌های‬
‫مربوطه قرار گیرد؛ در غیر این صورت توسـط اسـتانداردها پوشـش داده نمی‌شـود؛ به‌عنوان‌مثال‬
‫بایـد مقاومـت در برابـر خوردگـی‪ ،‬مقاومـت در برابـر لـرزش‪ ،‬زوال محیط‌زیسـت‪ ،‬دوام و ایجـاد‬
‫میرایـی بـرای بی‌سروصداشـدن و اسـتفاده‌های مربوط به اسب‌سـواری مدنظر قـرار گیرد‪.‬‬
‫ضد‬
‫در مناطـق عبـوری اعـم از عرشـة پـل‪ ،‬پله‌هـا و رمـپ یا سـطوح بسـتر باال‪ ،‬سـطوح بایـد ّ‬
‫آب باشـند یا سـطح در برابر آالینده‌های مخرب‌تر محافظت شـود‪ .‬سـطوح باید مناسـب کاربران‬
‫اسـتفاده‌کننده از آن باشـند‪ .‬حداقـل مقاومـت سـطح پـل در برابـر لـرزش عبـور از آن باید معادل‬
‫بـا میانگیـن ‪ 45‬واحـد در آزمـون ارزش آونـگ باشـد؛ بـرای این آزمایـش از اسـتاندارد آزمایش‬
‫مقاومـت ترمـز آونـگ اسـتفاده می‌شـود‪ .‬طـراح یـا مأمـور نگهـداری پـل بایـد کتابچـه راهنمای‬
‫نگهداری و تعمیر پل را فراهم آورد که شـامل تاریخ نصب و حداقل عمر موردِانتظار از سـطوح‬
‫ضد آب اسـت‪.‬‬
‫یا سـطوح ّ‬
‫شکافی موجود بین سطوح پیاده‌روی نباید بیشتر از ‪ 12‬میلی‌متر عرض داشته باشد‪ .‬صفحات‬
‫پوششـی روی شـکاف‌ها و اتصـاالت بایـد به‌صـورت تـراز قـرار گیـرد و سـطح روی آن‌ها برای‬
‫جلوگیـری از قطـع قـرار می‌گیـرد و سـطح باالتـر آن بایـد شـکاف را به‌طـور مناسـب پـر کنـد و‬
‫احتمـال لغـزش و خطـا را کاهش دهد‪.‬‬

‫روشنایی‬
‫پل‌های عابر باید روشـنایی کافی را داشـته باشـند‪ .‬اگر پل‌ها در مناطقی قرار داشـته باشـند که‬
‫نـور عمومـی در آن‌هـا زیـاد باشـد‪ ،‬ایـن نـور بـرای پـل و رمپ‌ها کافـی اسـت‪ ،‬به‌ویـژه زمانی که‬
 ‫‪87‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫جان‌پناه‌هـا کـدر نباشـند‪ .‬چراغ‌هـای روی پـل بایـد بـه نحـوی باشـد که کمتریـن دید بـه زیر پل‬
‫(جـاده) وجـود داشـته باشـد؛ در همة حالت‌هـا‪ ،‬چراغ‌های زیر پل باید به نحوی باشـد که چیزی‬
‫نامشـهود بر روی پل وجود نداشـته باشـد‪ .‬همچنین سیسـتم روشـنایی‪ ،‬اتصاالت و ارتباطات آن‬
‫باید قوی و مسـتحکم باشند‪.‬‬
‫به‌طورمعمـول‪ ،‬روشـنایی پل‌هـای عابر با روشـنایی راه و پیـاده‌رو تکمیل می‌شـود‪ .‬در صورت‬
‫لـزوم در زمین‌هـای اضافـی‪ ،‬تیرهـای چراغ‌بـرق و فانوس‌هایـی نصـب می‌شـود و در مـواردی‬
‫کـه ایـن امـر‪ ،‬ممکـن نباشـد‪ ،‬پل عابـر با اسـتفاده از اتصـاالت نـوری در دیواره‌هـا و یا قـراردادن‬
‫روشـنایی بر روی سـتون‌های نصب‌شـده در طراحی پل گنجانده می‌شـود‪ .‬سیستم‌های روشنایی‪،‬‬
‫اتصـاالت و ارتباطـات آن‌هـا بایـد قوی و مسـتحکم باشـند و نبایـد از اعضای جان‌پنـاه به‌عنوان‬
‫داکت کابل اسـتفاده شـود‪.‬‬

‫شناسایی و تعیین محل پل‌های عابر پیاده‬

‫در تحقیق حاضر با توجه به عوامل شناسایی‌شـده در گام اول‪ ،‬به بررسـی و شناسـایی پل‌های‬
‫عابـر پیـادة مختلـف در شـهر تهـران پرداخته شـد‪ .‬از این میـان‪ ،‬تعـداد ‪ 29‬پل انتخاب شـدند که‬
‫تأثیـر بیشـتری بـر ترافیک شـهر تهـران دارند‪ .‬در ضمن سـعی بر این بـوده کـه پراکندگی پل‌های‬
‫عابر پیاده به صورتی باشـد که تمامی مناطق تهران را پوشـش دهند؛ بنابراین تعداد ‪ 29‬دسـتگاه‬
‫پـل عابـر بـرای ایـن منظور بررسـی‌شـده کـه از این تعداد‪ 6 ،‬پل در شـمال شـهر‪ 4 ،‬پـل در غرب‬
‫تهران‪ 9 ،‬پل عابر در شـرق تهران‪ 6 ،‬پل در مرکز شـهر و ‪ 4‬پل در جنوب شـهر قرار دارند‪ .‬شـکل‬
‫‪ ،2‬پراکندگـی محـل پل‌هـای عابر پیادة موردمطالعه را در سـطح شـهر تهران نشـان می‌دهد‪.‬‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪88‬‬
‫شکل ‪ .6‬محل قرارگیری پل‌های عابر پیادة موردمطالعه‬

‫آماربرداری و جمع‌آوری اطالعات‬

‫نخسـتین گام در تحلیـل یک سیسـتم‪ ،‬جمـع‌آوری اطالعات اسـت‪ .‬برای انجـام این مطالعه بر‬
‫اسـاس اهـداف موردنظـر بـه آمارگیری از نـوع ‪ RP‬اقدام شـد‪ .‬در این روش‪ ،‬آمارگیر با مشـاهده‬
‫(فرضـ ًا ترددشـماری) بـه انجـام آمارگیـری می‌پـردازد‪ .‬مـوار ِد موردبررسـی در فـرم آماربـرداری‬
‫عبارتنـد از‪ :‬حجـم تـردد وسـایل نقلیـة عبـوری از زیر پـل عابر پیـاده در دو نوبت صبـح و عصر‪،‬‬
‫یک‌طرفـه یـا دوطرفه‌بـودن مسـیر‪ ،‬وجود یا عدم وجـود جزیره‪ ،‬فاصلة پـل از نزدیک‌ترین تقاطع‪،‬‬
‫نـوع حصـار عابـر از زیر پل‪ ،‬مکانیـزه یا معمولی‌بودن پل‪ ،‬زیبایی یا نظافت پل‪ ،‬سـرعت حدودی‬
‫وسـایل نقلیـه در دو نوبـت صبـح و عصر‪ ،‬کیفیت کف‌پـوش پل عابر‪ ،‬تعداد پله‌ها‪ ،‬عرض عرشـة‬
‫پـل‪ ،‬تاریـک یـا روشـن‌بودن پـل و درنهایت‪ ،‬ترددشـماری عابـران پیـاده از روی پل و زیـر پل در‬
‫دو نوبت صبـح و عصر‪.‬‬
 ‫‪89‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫ورود اطالعات به نرم‌افزار‪ ،‬استخراج مدل و بررسی نتایج حاصل‬
‫بـا توجـه اطالعـات جمع‌آوری‌شـده در مرحلـة آماربـرداری‪ ،‬نرم‌افـزار ‪ SPSS‬بـرای سـاخت‬
‫مـدل رگرسـیون خطـی و غیرخطـی بیشینه‌سـازی تمایـل عابران پیـاده بـرای اسـتفاده از پل عابر‬
‫کمی‬
‫کمـی بوده کـه اطالعات ّ‬
‫اسـتفاده شـد‪ .‬آمـار و اطالعـات به‌دسـت‌آمده بـه دو شـکل کیفی و ّ‬
‫به‌صـورت مسـتقیم وارد نرم‌افـزار شـده و اطالعـات کیفی نیز با توجه به کیفیـت آن‌ها مقداردهی‬
‫ج شـده‬
‫می‌شـوند‪ .‬در ایـن مطالعـه‪ ،‬خروجی‌های متفاوتی برای مدل اسـتفاده از پل عابر اسـتخرا ‌‬
‫و بـا توجـه بـه سـطح معنـی‌داری‪ ،‬مـدل بهینه انتخاب شـد‪ .‬سـطح معنـی‌داری متغیرها بـا عددی‬
‫بـه نـام ‪ P-Value‬کـه در جدول‌هـای خروجـی نرم‌افـزار بـا ‪ Significant Level‬تعریـف‬
‫می‌شـود‪ ،‬محاسـبه می‌گـردد؛ ایـن معیـار بـر عهـدة تصمیم‌گیر بـوده و سـطح دقـت خروجی‌ها را‬
‫تعییـن می‌کند‪.‬‬

‫تجزیه‌وتحلیل نتایج حاصل از آماربرداری‬

‫بـر اسـاس نتایج حاصل از ترددشـماری‪ ،‬تعداد وسـایل نقلیة عبوری از زیـر پل‌های عابر پیاده‬
‫و نیـز تعـداد عابـران اسـتفاده‌کننده از پل‌هـا در دو نوبت صبح و عصر به دسـت آمد‪ .‬بدین ترتیب‬
‫مشـخص شـد که حداکثر عبور وسـایل نقلیـه از زیر پل عابر پیـاده در چهـارراه فرمانیه و حداقل‬
‫ایـن تعـداد در میـدان پونـک و چهـارراه اشـرفی اصفهانـی رخ داده اسـت‪ .‬اگرچـه این مسـئله با‬
‫اسـتقبال افـراد از پـل عابـر پیاده ارتباط مسـتقیمی نداشـته اسـت؛ امـا می‌توانـد در افزایش دقت‬
‫مـدل اثرگـذار باشـد‪ .‬از دیگر مـوارد حائز اهمیت‪ ،‬فواصل پل‌ها از تقاطع‌ها اسـت که در انتخاب‬
‫افراد دربارة اسـتفاده یا عدم اسـتفاده از پل تأثیرگذار می‌باشـد‪ .‬همچنین تعداد افراد عبوری از پل‬
‫بـا عـرض و تعـداد خطـوط معبر‪ ،‬وجود مانع زیـر پل‪ ،‬نوع پله‌ها (مکانیزه یا غیرمکانیزه) و سـایر‬
‫موارد مشـابه بر نرخ اسـتفاده افراد از پل تأثیرگذار می‌باشـد‪ .‬جدول ‪ 1‬پارامترهای موردمطالعه و‬
‫نحوة امتیازدهی به آن‌ها را مشـخص کرده اسـت‪.‬‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪90‬‬
‫جدول ‪ .4‬پارامترهای موردمطالعه و نحوة امتیازدهی به آن‌ها‬

‫مقدار کد‬ ‫پارامتر‬ ‫مقدار کد‬ ‫پارامتر‬

‫خوب ‪1‬‬ ‫صبح ‪1‬‬
‫نظافت پل‬ ‫زمان آماربرداری‬
‫ضعیف ‪0‬‬ ‫عصر ‪0‬‬
‫دارد ‪1‬‬ ‫یک‌طرفه ‪0‬‬
‫دیدداشتن پل‬ ‫جهت حرکتی‬
‫ندارد ‪0‬‬ ‫دوطرفه ‪1‬‬
‫خوب ‪1‬‬ ‫دارد ‪0‬‬
‫کیفیت کف‌پوش‬ ‫وجود جزیره‬
‫ضعیف ‪0‬‬ ‫ندارد ‪1‬‬
‫رمپ ‪0‬‬ ‫تعداد پله‌ها‬ ‫دارد ‪1‬‬
‫نوع حصار عابر از زیر پل‬
‫خوب ‪1‬‬ ‫ندارد ‪0‬‬
‫برقی ‪ 1‬تاریک یا روشن‌بودن پل‬
‫ضعیف ‪0‬‬ ‫مکانیزه یا معمولی‌بودن پل‬
‫معمولی ‪0‬‬

‫بدیـن ترتیـب پارامترهـای کیفـی در قبال اعـداد و ارقام به پارامترهای کمی تبدیل‌شـده و برای‬
‫اسـتخراج مدل بـه نرم‌افزار وارد می‌شـوند‪.‬‬

‫استخراج نتایج مدل از نرم‌افزار‬

‫به‌منظور تعیین سـهم عبوری از پل‌های عابر پیاده‪ ،‬مدل‌سـازی انجام گرفت‪ .‬مدل ساخته‌شـده‬
‫بایـد بـه نحـوی باشـد که تمامی پل‌هـا را پوشـش دهد؛ درصـد افـراد عبـوری از روی پل‪ ،‬متغیر‬
‫وابسـته و متغیرهای مسـتقل تمامی عواملی هسـتند که در بندهای پیشـین بررسـی شـد‪ .‬به‌منظور‬
‫مشـخص‌کردن پارامترهـای مؤثـر در تعییـن سـهم عبـوری عابـران پیـاده از پـل‪ ،‬دو نـوع مـدل‬
‫رگرسـیونی که بهترین برازش را با متغیرهای تعریف‌شـده داشـت‪ ،‬سـاخته شـد‪.‬‬
‫اسـتخراج مـدل اول‪ ،‬اطالعاتـی از نحـوة اسـتقبال افـراد از پل‌های عابر پیـاده را به دسـت داد‪.‬‬
‫عالمـت مثبـت متغیرهـای دخیل در مدل نشـان می‌دهد کـه این متغیرها در عبور عابـران از پل‌ها‬
‫بر اسـاس مشـخصات پل‌ها تأثیر مثبت داشـته‌اند‪ .‬مدل رگرسـیونی مذکور در رابطه ‪ 1‬نشـان داده‬
‫شـده است‪.‬‬
‫‪Y=β1+ β2x2+ β3x3+ β4x4+ β5x5+ β6x6+ β7x7+ β8x8‬‬ ‫(‪)1‬‬
 ‫‪91‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫جدول ‪ .5‬ضرایب و اعتبارسنجی مدل (‪)1‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬

‫خطای استاندارد مقدار ‪P-value T‬‬ ‫ضرایب‬ ‫پارامترهای مدل‬

‫‪0/046‬‬ ‫‪-2/05‬‬ ‫‪13/96‬‬ ‫‪)β 1 ( -28/61‬‬ ‫ثابت ( ‪)X 1‬‬

‫‪0/006‬‬ ‫‪2/86‬‬ ‫‪1/78‬‬ ‫‪)β 2 ( 5/11‬‬ ‫تعداد خطوط ( ‪)X 2‬‬
‫‪0/089‬‬ ‫‪1/73‬‬ ‫‪10/10‬‬ ‫‪)β 3 ( 17/5‬‬ ‫جهت عبوری ( ‪)X 3‬‬
‫‪0/85=R2‬‬

‫‪0/004‬‬ ‫‪3/05‬‬ ‫‪6/12‬‬ ‫‪)β 4 ( 18/7‬‬ ‫جزیرة میانی ( ‪)X 4‬‬

‫‪0/000‬‬ ‫‪4/53‬‬ ‫‪7/61‬‬ ‫‪)β 5 ( 34/46‬‬ ‫مانع عبوری ( ‪)X 5‬‬
‫‪0/012‬‬ ‫‪2/62‬‬ ‫‪6/9‬‬ ‫‪)β 6 ( 18/05‬‬ ‫مکانیزه‌بودن پل ( ‪)X 6‬‬
‫‪0/053‬‬ ‫‪1/98‬‬ ‫‪7/14‬‬ ‫‪)β 7 ( 14/15‬‬ ‫تمیزی پل ( ‪)X 7‬‬
‫‪0/031‬‬ ‫‪2/22‬‬ ‫‪0/01‬‬ ‫فاصله پل تا تقاطع ( ‪)β 8 ( 0/023 )X 8‬‬

‫عالمـت مثبـت مربـوط بـه متغیـر تعـداد خطـوط نشـان می‌دهد کـه بـا افزایش تعـداد خطوط‬
‫عبـوری خودروهـا (‪ )P-value > 0/05‬از زیـر پـل عابـر پیـاده احتمـال اسـتفادة عابـران از‬
‫پـل را افزایـش می‌دهـد‪ .‬همچنیـن عالمـت مثبـت جهـت عبـوری (یک‌طرفـه و دوطرفـه)‬
‫(‪ )P-value > 0/1‬نشـان می‌دهـد کـه درصورتی‌کـه معبـر عبـوری دوطرفـه بـدون جزیرة میانی‬
‫(جدانشـده) باشـد‪ ،‬عابـران بیشـتری تمایـل خواهنـد داشـت تـا از روی پـل عبور کننـد‪ .‬عالمت‬
‫مثبـت جزیرة میانی (نـدارد=‪ ،1‬دارد=‪ )P-value > 0/05( )0‬نشـان می‌دهد که در مکان‌هایی که‬
‫معبـر دارای جزیـرة میانی اسـت‪ ،‬احتمال عبـور عابران پیاده از پل عابر کاهش پیـاده خواهد کرد‪.‬‬
‫ازاین‌رو به نظر می‌رسـد که نصب پل عابر پیاده در معابر با جزیرةمیانی کارایی چندانی نخواهد‬
‫داشـت‪ .‬عالمـت مثبـت مانـع عبـوری (‪ )P-value > 0/05‬نشـان‌دهندة ایـن موضـوع اسـت که‬
‫وجـود مانـع عبوری به اسـتفادة بیشـتر عابران پیـاده از پل عابر منجر خواهد بـود‪ .‬بنابراین به نظر‬
‫می‌رسـد کـه در محل‌هایـی که تعـداد تصادفات عبوری از معبر زیاد اسـت‪ ،‬اسـتفاده از مانع و پل‬
‫عابـر‪ ،‬راهـکاری برای کاهـش تصادفات عابران پیـاده خواهد بود‪.‬‬
‫مثبت‌بـودن پارامتـر مربـوط بـه متغیـر مکانیزه‌بـودن پـل (‪ ،)P-value > 0/05‬نشـان می‌دهـد‬
‫کـه مکانیزه‌بـودن پـل‪ ،‬درصـد عبـوری عابـران پیـاده از پـل را افزایـش خواهـد داد‪ .‬تمیـزی پـل‬
‫(‪ )P-value > 0/05‬نیـز به‌عنـوان متغیـر کیفـی دیگـری اسـت کـه تأثیـر مثبـت در افزایـش‬
‫احتمـال اسـتفاده‌کنندگان از پـل را خواهـد داشـت‪ .‬متغیـر مربـوط بـه فاصلـه پـل از تقاطـع‬
 ‫‪٠/٠٠٤‬‬ ‫‪٣/٠٥‬‬ ‫‪٦/١٢‬‬

‫‪٠/٨‬‬
‫‪٠/٠٠٠‬‬ ‫‪٤/٥٣‬‬ ‫‪٧/٦١‬‬
‫‪٠/٠١٢‬‬ ‫‪٢/٦٢‬‬ ‫‪٦/٩‬‬
‫‪٠/٠٥٣‬‬ ‫‪١/٩٨‬‬ ‫‪٧/١٤‬‬
‫‪٠/٠٣١‬‬ ‫‪٢/٢٢‬‬ ‫‪٠/٠١‬‬

‫اثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬
‫در�اده‬
‫پیادهپي�‬
‫عابرع��ابر‬ ‫از‌های‬
‫زير پل‬ ‫<‪P-value‬از(پل‬
‫‌بینیاستقبال‬
‫ش‪٠/‬‬‫مدلپی)‪٠٥‬‬ ‫زايش تعداد خطوط عبوری ارائه‬
‫خودروھا‬
‫‪92‬طرف��ه و دوطرف��ه( )‪ (value<٠/١ P-‬نش��ان میدھ��د ک��ه‬ ‫ثب��ت جھ��ت عب��وری )يک‬
‫شد‪ ،‬عابران بيشتری تمايل خواھند داشت تا از روی پل عبور کنن��د‪ .‬عالم��ت مثب��ت‬
‫که در مکانھايی که معبر دارای جزيرة ميانی است‪ ،‬احتمال عبور ع��ابران پي��اده‬
‫�ت اسـت کـه بـا توجه بـه عالمت مثبـت پارامتر مربوط‬ ‫متغیـری‬ ‫(‪ )P-value > 0/05‬نیـز به‌عنـوان‬
‫ب پل عابر پياده در معابر با جزيرةميانی ک��ارايی �ن��دانی نخواھ��د داش��ت‪ .‬عالم�‬
‫کـه�د با افزایـش فاصلة پل از تقاطـع‪ ،‬میزان اسـتفاده از پل‬
‫خواھ�‬‫اسـت‬
‫موضـوعمن���ر‬
‫ایـناز پ��ل ع��ابر‬
‫‌دهندهپي��اده‬
‫ن��ابران‬
‫نشـاع‬
‫آن‪،‬بيش��تر‬ ‫ت که وجود مانع عبوری به اس�بـه‬
‫�تفادة‬
‫ب��وری از معب��ر زي��اد اس��ت‪ ،‬اس��تفاده از م��انع و پ��ل ع��ابر‪ ،‬راھک��اری ب��رای ک��اھش‬
‫عابـر پیـاده افزایـش می‌یابد‪ .‬البته قابل‌ذکر اسـت که در تقاطع‌هایی با موانع عبـوری‪ ،‬این موضوع‬
‫‪ ،(P-valu‬نشان میدھد که مکانيزهبودن پ��ل‪ ،‬درص��د عب��وری ع��ابران پي��اده از پ��ل‬
‫منفی متغیر ثابت نشـان می‌دهد که عوامل مشاهده‌نشـده‬ ‫برعکـس خواهـد بود‪ .‬همچنین عالمت‬
‫غير کيفی ديگری است که تأثير مثبت در افزايش احتمال استفادهکنندگان از پ��ل را‬
‫منفـی دارد‪ .‬به‌عبارت‌دیگـر عوامـل دیده‌نشـده‪ ،‬عواملـی‬
‫تأثیـر�ه آن‪،‬‬ ‫عابـران‬
‫مرب��وط ب�‬ ‫توسـطپارامتر‬ ‫اسـتفاده بهاز پـل‬
‫عالمت مثبت‬ ‫درکه با توجه‬
‫‪ (P‬نيز بهعنوان متغيری است‬
‫ن استفاده از پل عابر پياده افزايش میيابد‪ .‬البته قابلذکر است که در تقاطعھايی ب��ا‬
‫‌کنندگان از پل عابر شـوند‪.‬‬
‫نخواهنـد بـود کـه باعث افزایش اسـتفاده‬
‫منف��ی متغي��ر ثاب��ت نش��ان میدھ��د ک��ه عوام��ل مش��اھدهنش��ده در اس��تفاده از پ��ل توس��ط‬
‫متغیرهـای مؤثـر دیگـر در مـدل‪ ،‬مـدل رابطه ‪ 2‬نیز سـاخته شـد‪ .‬در این مدل‬ ‫بررسـی‬
‫عابر شوند‪.‬‬ ‫‌منظـور از پل‬ ‫واھند بود که باعث افزايش ‪٢‬به‬
‫استفادهکنندگان‬
‫يز ساخته شد‪ .‬در اين م��دل ب��ا ‪ R‬مع��ادل ‪ ،٠/٧٤‬متغيرھ��ای فاص��لة پ��ل از تق��اطع‪،‬‬
‫بـا ‪ R2‬معـادل ‪ ،0/74‬متغیرهـای فاصلـة پـل از تقاطـع‪ ،‬مکانیزه‌بودن پل‪ ،‬سـرعت عبـوری خودرو‬ ‫ناخته شد‪.‬‬
‫به‌عنـوان متغیرهای مؤثر شـناخته شـد‪.‬‬
‫‪Y=α1+ α2x8+ α3x6+ α4x9‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫نتایـج حاصـل از تحلیـل مـدل نشـان داد که فاصلـة پل عابر پیـاده از تقاطـع و مکانیزه‌بودن پل‬
‫‌کننده از پـل عابـر را افزایـش می‌دهـد‪ .‬متغیـر سـرعت‬
‫اسـتفاد�ه�ابر‬ ‫کاربـران‬
‫کننده از پ��ل ع‬ ‫میـزاناس��تفاده‬
‫نیـزکاربران‬ ‫مـدل‬
‫ميزان‬ ‫ایـن نيز‬ ‫قاطع و مکانيزهبودن پل دردر‬
‫اين مدل‬
‫‪ (P‬نشان میدھد که با افزايش سرعت عبوری خودرو‪ ،‬ميزان اس��تفاده از پ��ل ع��ابر‬
‫عبـوری خـودرو (‪ )P-value > 0/05‬نشـان می‌دهـد کـه بـا افزایـش سـرعت عبـوری خـودرو‪،‬‬
‫میـزان اسـتفاده از پـل عابـر پیـاده افزایش خواهـد یافت‪.‬‬
‫ب و اعتبارسنجی مدل )‪(٢‬‬
‫‪P-value‬‬ ‫مقدار ‪T‬‬ ‫خطای استاندارد‬
‫جدول ‪ .6‬ضرایب و اعتبارسنجی مدل (‪)2‬‬
‫‪٠/٠٠٠‬‬ ‫‪٦/٥١‬‬ ‫‪٤/٩٤‬‬ ‫‪(α‬‬
‫‪٠/٧٤=٢R‬‬

‫خطای استاندارد مقدار ‪P-value T‬‬ ‫ضرایب‬ ‫مدل‬ ‫پارامترهای‬

‫‪٠/٠٠٠‬‬ ‫‪٤/٥‬‬ ‫‪٨/٧٣‬‬ ‫‪(α‬‬
‫‪٠/٠٠٠‬‬ ‫‪٤/٣١‬‬ ‫‪٥/٨‬‬ ‫‪(α‬‬
‫‪0/000‬‬ ‫‪6/51‬‬ ‫‪4/94‬‬ ‫‪)α1( 32/17‬‬ ‫ثابت (‪)α1‬‬
‫‪٠/٠٧٢‬‬ ‫‪١/٨٣‬‬ ‫‪٥/٩٥‬‬ ‫‪(α‬‬
‫‪0/74=R2‬‬

‫‪0/000‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫‪8/73‬‬ ‫‪)α2( 39/27‬‬ ‫فاصلة پل از تقاطع ( ‪)X 8‬‬

‫‪0/000‬‬ ‫‪4/31‬‬ ‫‪5/8‬‬ ‫‪)α3( 25/04‬‬ ‫مکانیزه‌بودن پل ( ‪)X 6‬‬
‫‪0/072‬‬ ‫‪1/83‬‬ ‫‪5/95‬‬ ‫سرعت عبوری خودرو ( ‪)α4(10/92 )X 9‬‬
‫�ل ح���� ت��ردد وس��ايل نقلي��ه عب��وری‪ ،‬يکطرف��ه ي��ا دوطرف��هب��ودن م���ير‪،‬‬
‫ظ��ر عوام� ِ‬
‫صار عابر از زير پل‪ ،‬مک��انيزه ي��ا معم��ولیب��ودن پ��ل‪ ،‬زيب��ايی پ��ل‪ ،‬س��رعت ح��دودی‬
‫موردبررسی قرار گرفتهاند‪.‬‬ ‫نتیجهپل‌گیری‬
‫و درنھايت تاريک يا روشنبودن‬
‫ا‪ ،‬اطالعات بهدستآمده وارد نرمافزار ‪ SPSS‬شد و با استفاده از نرمافزار‪ ،‬م��دل‬
‫عوامـل حجم تردد‬
‫ِ‬ ‫در معابر اصلی شـهر تهـران‪ ،‬از نظر‬
‫موجـودش��د‪.‬‬
‫عابـر مش��خ�‬
‫از ھر پل‬‫تحقیـق‪،‬اس‪29‬تفادهپـل‬
‫ایـنپياده برای‬
‫عابران‬‫از مدل رياضی‪ ،‬درصد تمايلدر‬
‫ل‪ ،‬اطالعات مربوط به درصد استقبال از اين پلھ��ا و ھم�ن��ين ش��رايط فيزيک��ی و‬
‫وسـایل نقلیـه عبـوری‪ ،‬یک‌طرفـه یا دوطرفه‌بودن مسـیر‪ ،‬وجود یا عـدم وجود جزیـره‪ ،‬فاصله پل‬
‫از نزدیک‌تریـن تقاطـع‪ ،‬نـوع حصـار عابـر از زیـر پـل‪ ،‬مکانیـزه یا معمولی‌بـودن پـل‪ ،‬زیبایی پل‪،‬‬
 ‫‪93‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫سـرعت حـدودی وسـایل نقلیـه‪ ،‬کیفیـت کف‌پـوش پـل عابر‪ ،‬تعـداد پله‌هـا‪ ،‬عرض عرشـة پل و‬
‫درنهایـت تاریـک یـا روشـن‌بودن پل موردبررسـی قـرار گرفته‌اند‪.‬‬
‫پس از بررسـی شـرایط پل‌هـای موجود و جمـع‌آوری اطالعات آن‌ها‪ ،‬اطالعات به‌دسـت‌آمده‬
‫وارد نرم‌افزار ‪ SPSS‬شـد و با اسـتفاده از نرم‌افزار‪ ،‬مدل ریاضی موردنظر به دسـت آمد‪ .‬سـپس‬
‫بـا تعییـن امتیـاز هر پـل با اسـتفاده از مـدل ریاضی‪ ،‬درصد تمایـل عابران پیـاده برای اسـتفاده از‬
‫هـر پـل مشـخص شـد‪ .‬به‌منظور بررسـی و اولویت‌بنـدی عوامل مؤثر در اسـتقبال عابـران از پل‪،‬‬
‫اطالعـات مربـوط بـه درصـد اسـتقبال از ایـن پل‌هـا و همچنیـن شـرایط فیزیکی و امنیتـی آن‌ها‬
‫موردبررسـی قرار گرفتند‪.‬‬
‫به‌طورکلـی در نتیجـة ایـن مطالعـه می‌تـوان به مواردی اشـاره کـرد که ضمـن افزایش جذابیت‬
‫اسـتفاده از پل‌هـا بـرای عابـران پیـاده‪ ،‬موجـب کاهـش تصادفـات جرحـی و فوتـی عابـران بـا‬
‫خودروهـای عبوری شـوند‪.‬‬
‫‪ .1‬افزایـش تعـداد خطـوط عبـوری خودروهـا از زیر پل عابر پیاده احتمال اسـتفادة عابـران از‬
‫پـل را افزایـش می‌دهد‪.‬‬
‫عبوری‬
‫ِ‬ ‫‪ .2‬بررسـی جهـت عبـوری (یک‌طرفـه و دوطرفه) نشـان می‌دهد که درصورتی‌کـه معبر‬
‫دوطرفه بدون جزیرة میانی (جدانشـده) باشـد‪ ،‬عابران بیشـتری تمایل خواهند داشـت تا از روی‬
‫پل عبـور کنند‪.‬‬
‫‪ .3‬نتایـج حاصـل از تحلیـل مـدل نشـان داد کـه در مکان‌هایـی کـه معبـر دارای جزیـرة میانـی‬
‫اسـت‪ ،‬احتمـال عبـور عابـران پیاده از پـل عابر کاهش پیدا خواهـد کرد‪ .‬ازاین‌رو به نظر می‌رسـد‬
‫کـه نصـب پـل عابـر پیـاده در معابـر بـا جزیـرة میانـی کارایـی چندانی نخواهـد داشـت‪ .‬عالمت‬
‫مثبـت مانـع عبـوری نشـان‌دهندة ایـن موضـوع اسـت کـه وجود مانـع عبوری به اسـتفادة بیشـتر‬
‫عابـران پیـاده از پـل عابـر منجـر خواهـد بـود‪ .‬بنابرایـن به نظـر می‌رسـد در محل‌هایی کـه تعداد‬
‫تصادفـات عبـوری از معبـر زیـاد اسـت‪ ،‬اسـتفاده از مانـع و پـل عابـر به‌عنـوان راهـکاری جهت‬
‫کاهـش تصادفـات عابران پیـاده خواهـد بود‪.‬‬
‫‪ .4‬متغیـر مکانیزه‌بـودن پـل‪ ،‬نشـان می‌دهد کـه مکانیزه‌بودن پل‪ ،‬درصـد عبوری عابران پیـاده از‬
‫پـل را افزایـش خواهـد داد‪ .‬همچنین تمیـزی پل نیز به‌عنوان متغیر کیفی‪ ،‬تأثیر مثبـت در افزایش‬
‫ارائهمدلپیش‌بینیاستقبالازپل‌هایعابرپیادهدراثرتغییراتپلواطرافآن(مطالعهموردی‪:‬پل‌هایعابرپیادهشهرتهران)‬

‫‪94‬‬

‫احتمال اسـتفاده‌کنندگان از پل را خواهد داشـت‪.‬‬

‫‪ .5‬متغیـر مربـوط بـه فاصلـة پل از تقاطع نیز متغیری اسـت که عالمت مثبـت پارامتر مربوط به‬
‫آن نشـان‌دهندة ایـن موضـوع اسـت کـه با افزایش فاصلة پـل از تقاطع‪ ،‬میزان اسـتفاده از پل عابر‬
‫پیـاده افزایش می‌یابد‪.‬‬
‫‪ .6‬متغیـر سـرعت عبـوری خودرو نشـان می‌دهد که با افزایش سـرعت عبوری خـودرو‪ ،‬میزان‬
‫اسـتفاده از پـل عابر پیـاده افزایش خواهد یافت‪.‬‬

‫منابع‬
‫اسدامرجی‪ ،‬مرتضی؛ میربها‪ ،‬بابک‪ .)1388( ،‬ارائه الگوی نیازسنجی احداث گذرگاه غیرهم‌سطح‬
‫عابـر پیـاده در معابـر شـهری‪ .‬نهمیـن کنفرانـس مهندسـی حمل‌ونقـل و ترافیـک ایـران‪ ،‬تهـران‪.‬‬
‫حاتـم‌زاده‪ ،‬یاسـر؛ بـرگ گل‪ ،‬ایـرج‪ .)1390( .‬شناسـایی و تحلیـل عوامل مؤثر بـر ایمنی عابران‬
‫پیـاده (مطالعـه مـوردی‪ :‬شـبکه معابر رشـت)‪ ،‬دومیـن کنفرانس ملی تصادفـات جاده‌ای‪ ،‬سـوانح‬
‫ریلـی و هوایـی‪ ،‬زنجان‪.‬‬
‫حدیقـه جوانـی‪ ،‬محسـن؛ صفارزاده‪ ،‬محمـود؛ ناصر علوی‪ ،‬سـید صابر‪ .)1389( .‬بررسـی مدل‬
‫اولویت‌بندی ایمن‌سـازی معابر پیاده شـهری با محوریت شـبکه‌های عصبی مصنوعی (‪.)ANN‬‬
‫فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیـک‪ ،‬س ‪.)16( 5‬‬
‫حسن‌پور‪ ،‬شهاب؛ میربها‪ ،‬بابک؛ زنگانه رنجبر‪ ،‬پوریا‪ .)1391( .‬ارزیابی نواقص گذرگاه‌های تردد‬
‫عرضی عابران پیاده (مطالعه موردی‪ :‬منطقه ‪ 3‬شهرداری تهران)‪ .‬فصلنامه مطالعات راهور‪ ،‬ج ‪.17‬‬
‫حسینعلی‪ ،‬فرهاد؛ ملک‪ ،‬محمدرضا؛ سیالوی‪ ،‬طلوع‪ .)1389( .‬واکاوی روش‌های تصمیم‌گیری‬
‫چندمعیـاره ‪ AHP‬و ‪ ANP‬در مکان‌یابـی بهینه پل عابر پیاده در محیط ‪ .GIS‬مهندسـی فناوری‬
‫اطالعات مکانی‪ ،‬ج ‪.1‬‬
‫سـادات حسـینی‪ ،‬سید محمد؛ پاک روشـن‪ ،‬بیژن؛ شکارسری سلیمی‪ ،‬حسـن‪ .)1393( .‬تحلیل‬
‫میـزان تأثیـر احـداث گذرگاه‌هـای عابـران پیـاده بـر میـزان تصادفـات آن‌هـا‪ .‬فصلنامـه مطالعات‬
‫مدیریت ترافیـک‪.)32( ،‬‬
‫سـلطانی‪ ،‬علی؛ مزینی‪ ،‬سـمانه‪ .)1389( .‬بررسـی عوامل اثرگذار بر تمایل شهروندان به استفاده‬
 ‫‪95‬‬
‫یـ‌ترویجی‬‫فصلنامهعلم ‌‬
‫سال سیزدهم ـ شماره ‪34‬‬
‫تابستان ‪1395‬‬ ‫از پل‌های عابرپیاده‪ .‬نشـریه علمی‪ -‬پژوهشـی جغرافیا و برنامه‌ریزی‪ ،‬س ‪.)32( 15‬‬
‫شاهین‌کار علیرضا؛ فرزاد‪ ،‬محمدرضا‪ .)1388( .‬کاهش ترافیک شهری از طریق جانمایی بهینه‬
‫پل‌هـای مکانیـزه عابـر پیاده بـا اسـتفاده از مدل نوین تصمیم‌گیـری چندمعیـاره‪ .‬نهمین کنفرانس‬
‫مهندسـی حمل‌ونقل‪ ،‬تهران‪.‬‬
‫منصـور خاکـی‪ ،‬علی؛ عرفانی نسـب‪ ،‬رضا؛ باباگلـی‪ ،‬رضـوان‪ .)1391( .‬آسیب‌شناسـی پل‌های‬
‫عابـر پیـاده در سـطح شـهر تهـران‪ .‬دوازدهمین کنفرانس مهندسـی حمل‌ونقـل و ترافیـک ایران‪،‬‬
‫تهران‪.‬‬