1

บทที่

เซต
1.1 เซต (set)
1. เซต (set)

ในทางคณิตศาสตร์เรียกกลุ่มของสิ่งต่าง ๆ ที่ทราบแน่นอนว่าสิ่งใดอยู่ในกลุ่ม
และสิ่งใดไม่อยู่ในกลุ่มว่า “เซต” และเรียกสิ่งที่อยู่ในเซตว่า “สมาชิก” (element)

การเขียนเซตมี 2 แบบ คือ

1) แบบแจกแจงสมาชิก การเขียนเซตแบบนี้จะเขียนสมาชิกทุกตัวของเซต
ลงในวงเล็บปี กกา และใช้

เครื่องหมายจุลภาค คั่นระหว่างสมาชิกแต่ละตัว โดยทั่วไปเซตจะแทนด้วยตัวอักษร

ภาษาอังกฤษตัวพิมพ์ใหญ่ เช่น A, B, C และใช้สัญลักษณ์ “ ” แทนคำว่า “เป็ น
สมาชิกของ” และ “ ”แทนคำว่า “ไม่เป็ นสมาชิกของ”

2) แบบบอกสมาชิกของเงื่อนไข การเขียนเซตแบบนี้ประกอบด้วยวงเล็บ
ปี กกา และใช้ตัวแปรแทน

สมาชิกของเซต โดยได้กำหนดเงื่อนไขของสมาชิกไว้หลังเครื่องหมาย “ ” แทนคำ

ว่า “โดยที่”

2. เซตจำกัด (Finite Set) และเซตอนันต์ (Infinite Set)

 2

1) เซตจำกัด คือ เซตที่มีจำนวนสมาชิกเท่ากับศูนย์ หรือเท่ากับจำนวนเต็ม

บวกใด ๆ และสัญลักษณ์ที่ใช้แทน “จำนวนสมาชิกของเซต A” เขียนแทนด้วย
n(A)

2) เซตอนันต์ คือ เซตที่ไม่สามารถบอกจำนวนสมาชิกของเซตได้

3) เซตว่าง คือ เซตที่ไม่มีสมาชิกอยู่เลย เขียนแทนด้วย หรือ { } โดยเซต

ว่างถือเป็ นเซตจำกัด เพราะสามารถหาจำนวนสมาชิกได้ นั่นคือ n( ) = 0

3. เซตที่เท่ากัน (Equal Sets)

เซต A และ เซต B เป็ นเซตที่เท่ากัน ก็ต่อเมื่อ สมาชิกทุกตัวของเซต A เป็ น

สมาชิกของเซต B และสมาชิกทุกตัวของเซต B เป็ นสมาชิกของเซต A หรือกล่าวได้
ว่า เซต A และเซต B มีสมาชิกเหมือนกันทุกตัว และมีจำนวนสมาชิกเท่ากัน เขียน
แทนด้วย A = B

แบบฝึ กหัดที่ 1.1

1. ให้เขียนเซตต่อไปนี้แบบแจกแจงสมาชิก

1) เซตของเดือนในภาษาอังกฤษขึ้นต้นด้วยตัว M

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………
 3

2) เซตของสระที่มาจากคำว่า “calendar” ในภาษาอังกฤษ

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

3) เซตของจังหวัดในภาคอีสานที่ติดกับทะเล

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

4) เซตของจำนวนเต็มบวกที่มีค่าระหว่าง -5 ถึง 5

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

5) เซตของจำนวนนับที่น้อยกว่า 7

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

6) เซตของพยัญชนะไทย 5 ตัวแรก

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

7) เซตของจำนวนจริงบวกที่อดคล้องกับสมการ
 4

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

8) { x x เป็ นจำนวนเต็มบวกที่อยู่ระหว่าง 4 กับ 5 }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

9) { x x เป็ นจำนวนเต็มที่เป็ นพหุคูณของ 4 }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

10) { x x 2 และ }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

2. ให้เขียนเซตต่อไปนี้แบบบอกเงื่อนไขของสมาชิก

1) A = { 3, 6, 9, 12, ... }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………
 5

2) B = { กุมภาพันธ์ }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

3) C = { 1, 2, 3, 4, 5, ... }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

4) D = { 2, 3, 5, 7, 11 }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

5) E = { 1, 4, 9, 16, 25, 36, .... }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

6) F = { 1, 8, 27, 64, 125 }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

7) G = { 1, -1 }
 6

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

8) H = { 1, 2 }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

9) I = { 1, , , ... }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

10) J = { , , , , ... }

……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………

3. ให้เติมสัญลักษณ์ “ ” หรือ “ ” เพื่อทำให้ข้อความในแต่ละข้อเป็ นจริง

1) 1 .................... { 0, 1, 2 } 6) a, b .................... {
a, b, { a, b} }
 7

2) 3 .................... { 0, 1, 2 } 7) {0, {1}}

.................... { , 0, 1, {1}, {0,1}}

3) { } .................... { 0, 1, 2 } 8) {{0,1}}
.................... { , 0, 1, {1}, {0,1}}

4) { } .................... { 0, {1}, {0, 1} } 9) {b, c}

.................... { a, {b, c} }

5) {0, 1} .................... { 0, {1}, {0, 1} } 10) { a,

{b, c} } .................... { a, {b, c} }

4. เซตต่อไปนี้ เซตใดเป็ นเซตจำกัด เซตใดเป็ นเซตอนันต์

1) { 1, 2, 3, ..., 500 } ……………………………….

2) { 1, 3, 5, 7, ... } ……………………………….

3) เซตของจำนวนเต็มที่เป็ นพหุคูณของ 2 ……………………………….

4) เซตของจำนวนเต็มที่เป็ นคำตอบของสมการ ……………………………….

5) เซตของประชากรบนโลก ……………………………….

6) เซตของเส้นตรงที่ลากผ่านจุด ๆ หนึ่ง
……………………………….

7) { เมื่อ } ……………………………….

8) { เมื่อ เป็ นจำนวนเต็มลบ} ………………………………

 8

9) { เป็ นจำนวนจริงบวกที่น้อยกว่า 1} ………………………………

10) { เป็ นจำนวนเต็มบวกที่น้อยกว่า 1}

………………………………

5. ให้บอกจำนวนสมาชิกของเซตต่อไปนี้

1) A = { a, e, i, o, u } …………………………. 4) D = {0, 1, {0}, {1}, {0,

1}}……………………............…….

2) B = { 1, -1, 2, -2, 3, -3 } …………………………. 5) E = {123, 132, 213,

231, 312, 321} ……………………….

3) C = { 1, {1}, {1, {1}}, {1, {1}}, {{1}}}} …………… 6) F = { เป็ น

จำนวนจริงที่ } …………......……

6. เซตในแต่ละข้อต่อไปนี้เซตใดบ้างที่เท่ากัน

1) A = { -1, 2, -3 } และ B = { -3, -1, 2 }

........................

2) A = { } และ B = ........................

3) A = {a, b, {a, b}} และ B = {a, b} ........................

 9

5) A = {1, -1, 1, -1, 1, -1} และ B = { 1, -1}

........................

6) A = เซตของจำนวนนับ และ B = ........................

4) A={ เมื่อ } และ B = {0, 3, 6, 9,....}

........................

1.2 เอกภพสัมพัทธ์ (Relative Universe)

เอกภพสัมพัทธ์ คือ เซตที่ประกอบด้วยสมาชิกทั้งหมดของสิ่งที่เราต้องการจะ
ศึกษา สามารถเขียนแทนได้ด้วยสัญลักษณ์
เอกภพสัมพัทธ์ (Relative Universe) ในการพูดถึงเรื่องใดก็ตามในแง่ของ
เซต เรามักมีขอบข่ายในการพิจารณาสมาชิกของเซตที่จะกล่าวถึง โดยมีข้อตกลง
ว่าเราจะไม่กล่าวถึงสิ่งใดนอกเหนือไปจากสมาชิก ของเซตที่กำหนดขึ้น
เช่น ถ้าเรากำหนดเซตของสมาชิกทุกคนในครอบครัวของผู้เรียนเองให้เป็ นเซตใหญ่
ที่สุด เราจะเรียกเซตนี้ว่า เอกภพสัมพัทธ์ เขียนแทนด้วยสัญลักษณ์ U โดยมีข้อ
ตกลงว่า เมื่อกล่าวถึงสมาชิกของเซตใด ๆ จะไม่กล่าวถึงสิ่งอื่นที่นอกเหนือจาก
สมาชิกในเอกภพสัมพัทธ์

แบบฝึ กหัดที่ 1.2

1. เขียนเซตในแต่ละข้อต่อไปนี้ แบบแจกแจงสมาชิกตามเอกภพสัมพัทธ์ที่
กำหนด
1) { } เมื่อ = เซตของจำนวนจริง
 10

.............................................................................................................................
.............................................................
2) { } เมื่อ = เซตของจำนวนเต็ม
.............................................................................................................................
.............................................................
3) { } เมื่อ = เซตของจำนวนนับ
.............................................................................................................................
.............................................................
4) { } เมื่อ = เซตของจำนวนอตรรกยะ
.............................................................................................................................
.............................................................
5) { } เมื่อ = เซตของจำนวนเต็มบวก
.............................................................................................................................
.............................................................
6) { } เมื่อ = เซตของจำนวนเต็มลบ
.............................................................................................................................
.............................................................
7) { } เมื่อ = เซตของจำนวนอตรรกยะ
.............................................................................................................................
.............................................................
 11

8) { } เมื่อ = เซตของจำนวนตรรกยะ
.............................................................................................................................
.............................................................
9) { และ x หารด้วย 5 ลงตัว } เมื่อ = เซตของจำนวนนับ
.............................................................................................................................
.............................................................
10) { และ x หารด้วย 5 ลงตัว } เมื่อ = เซตของจำนวนเต็ม
ลบ
.............................................................................................................................
.............................................................

2. เซตที่กำหนดแต่ละข้อต่อไปนี้เท่ากันหรือไม่
1) และ

................................................................................................

2) และ

............................................................................

3) และ

................................................................................
 12

4) และ

.............................................................................

5) และ

....................................................................................

6) และ

....................................................................................

7) และ

........................................................................................

8) และ

...............................................................

9) และ

...............................................................

10) และ

..................................................
 13

11) และ

.........................................................

12) และ

..................................................................

1.3 สับเซต (Subset) และเพาเวอร์เซต (Power Set)

1. สับเซต บทนิยาม เซต A เป็ นสับเซตของ B ก็ต่อเมื่อสมาชิกทุกตัวของ
เซต A เป็ นสมาชิกของเซต B

A เป็ นสับเซตของ B เขียนแทนด้วย

เช่น A = {3, 4} , B = {1, 2, 3, 4, 5} จะได้

เซต A ไม่เป็ นสับเซตของ B ก็ต่อเมื่อ มีสมาชิกอย่างน้อยหนึ่งตัวของเซต A ที่

ไม่เป็ นสมาชิกของ B

A ไม่เป็ นสับเซตของ B เขียนแทนด้วย

เช่น A = {1, 2} , B = {1, 3, 5} จะได้ และ

2. วิธีการสร้างสับเซต

การสร้างสับเซต เมื่อกำหนดเซตจำกัดมาให้ จะสามารถสร้างสับเซตของ

เซตนั้นเริ่มจาก
 14

1. สับเซตที่มีสมาชิกเท่ากับสมาชิกเดิมทั้งหมด n ตัว
2. สับเซตที่มีสมาชิกเพียง n-1 ตัว
3. สับเซตที่ไม่มีสมาชิก นั่นคือ เซตว่าง

3. จำนวนสับเซต ให้ A เป็ นเซตใด ๆ n(A) แทน จำนวนสมาชิกของเซต A

แล้ว n(A) = k

จำนวนสับเซตทั้งหมดของเซต A =

4. ทฤษฎีบทเกี่ยวกับสับเซต

กำหนด A, B และ C เป็ นเซตใด ๆ แล้ว

1.
2.
3. ถ้า และ แล้ว A = B
4. ถ้า และ แล้ว
5. ถ้า และ

5. สับเซตแท้ (proper subset)

บทนิยาม สับเซตแท้ (proper subset) ของ A คือ สับเซตทั้งหมดของ A

ยกเว้นตัวมันเอง

เขียนแทนด้วย

6. เพาเวอร์เซต (power sets)

 15

บทนิยาม ถ้า A เป็ นเซตใดใด เพาเวอร์เซตของ A คือ เซตที่ประกอบด้วย

สมาชิกที่เป็ นสับเซตทั้งหมดของ A

1) ใช้ P(A) แทน เพาเวอร์ของเซต A

2) นิยาม P(A) โดยภาษาคณิตศาสตร์ คือ P(A) =

หลักการเขียนเพาเวอร์เซต

1) เขียนสับเซตก่อน
2) เขียนเครื่องหมายปี กกาคลุมหัวท้าย

แบบฝึ กหัดที่ 1.3

1. ให้หาสับเซตทั้งหมดของเซตต่อไปนี้

1) {a}

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

2) {a, b}

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

3) {0, 1, {0, 1} }
 16

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

4) {{0}, {1}, {0, 1} }

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

2. กำหนด A = { , { } ,a , {a, b} } ให้หา

1) สับเซตทั้งหมดของเซต A ที่มีสมาชิก 2 ตัว

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

2) สับเซตทั้งหมดของเซต A ที่มีสมาชิก 3 ตัว

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

3) สับเซตทั้งหมดของเซต A ที่มีสมาชิก 4 ตัว

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

3. ให้พิจารณาว่าข้อต่อไปนี้ถูกหรือผิด
 17

....................... 1) ....................... 5)

....................... 2) ....................... 6)

....................... 3) ....................... 7)

....................... 4) ....................... 8)

4. .ให้หาเพาเวอร์เซตของเซตต่อไปนี้

1) A = {1}

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

2)

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

3)

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………
 18

4)

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

5)

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………

5. กำหนด ให้พิจารณาว่าข้อความต่อไปนี้ถูกหรือผิด

....................... 1) ....................... 5)

....................... 2) ....................... 6)

....................... 3) ....................... 7)

....................... 4) ....................... 8)

6. กำหนด ให้พิจารณาข้อความต่อไปนี้ถูกหรือผิด

....................... 1) ....................... 2)

....................... 3) ...................... 4)
 19

7. ให้พิจารณาข้อความต่อไปนี้ถูกหรือผิด

....................... 1) ....................... 2)

....................... 3) ....................... 4)

....................... 5) ....................... 6)

....................... 6) ....................... 8)

8. ให้พิจารณาข้อความต่อไปนี้ถูกหรือผิด
1) ถ้า n(A) = 5 แล้ว สับเซตของ A มี่ทั้งหมด 32 เซต

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

2) ถ้า n(A) = 5 แล้ว สับเซตแท้ของ A มี่ทั้งหมด 32 เซต

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

3) ถ้า n(A) = 5 แล้ว สมาชิกของเพาเวอร์เซตของ A มี่ทั้งหมด 32 เซต

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

9. กำหนด A = ให้หา P(P(A))

 20

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

10. กำหนด และ ให้หาเซต X ทั้งหมดที่ทำให้

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

11. กำหนด และ ให้หาเซต X ทั้งหมดที่ทำให้

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………

1.4 แผนภาพเวนน์และออยเลอร์
1. การเขียนเซตแทนด้วยแผนภาพเวนน์และออยเลอร์
 21

1) สำหรับ คือ เอกภพสัมพัทธ์ ให้เขียนแทนด้วยสี่เหลี่ยมผืนผ้า

2) สำหรับเซต A, B, C ใด ๆ ให้เขียนแทนด้วยวงกลม หรือรูปวงรี หรือรูปปิ ด

ใด ๆ

3) เมื่อกำหนด และเซต A, B ในข้อเดียวกัน (เขียนเซตต่าง ๆ ให้อยู่

ภายในกรอบของ )

2. รูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างเซตเมื่อลงบนแผนภาพเวนน์-ออยเลอร์

แบบฝึ กหัดที่ 1.4

 22

1. ให้เขียนแผนภาพแทนเซต เมื่อกำหนดเอกภพสัมพัทธ์และเซตทที่กำหนด
ต่อไปนี้
1) , และ

2) , และ

3) , , และ

4) , , และ
 23

5) , , และ

6) , , และ

2. ให้เขียนแผนภาพ แสดงความสัมพันธ์ของเซตในข้อต่อไปนี้
1) และ แต่
 24

2)

3) และ แต่ และ ไม่มีสมาชิกร่วมกัน

4) แทน เซตของจำนวนเต็ม
แทน เซตของจำนวนตรรกยะ
แทน เซตของจำนวนอตรรกยะ
แทน เซตของจำนวนจริง
 25

1.5 การดำเนินการของเซต (Set Operation)

ในหัวข้อนี้เราจะศึกษาถึงการนำเซตตั้งแต่ 2 เซตขึ้นไปมาสร้างเป็ นเซตขึ้นมา
ใหม่หนึ่งเซต มาเชื่อมกันด้วย operation ทางเซต โดยมี 4 ชนิด คือ

1. ยูเนียน (Union)
2. อินเตอร์เซกชัน (Intersection)
3. คอมพลีเมนต์ (Complement)
4. ผลต่าง (Difference)
1) ยูเนียน (Union)
บทนิยาม ยูเนียนของเซต A และเซต B คือ เซตที่ประกอบด้วยสมาชิกซึ่ง
เป็ นสมาชิกของเซต A หรือของเซต B
หรือของทั้งสองเซต ยูเนียนของเซต A และ เซต B เขียนแทน
ด้วย

={ หรือ หรือ เป็ นสมาชิกของทั้งสองเซต }

 26

2) อินเตอร์เซกชัน (Intersection)
บทนิยาม อินเตอร์เซกชันของเซต A และเซต B คือ เซตที่ประกอบด้วย
สมาชิกซึ่งเป็ นสมาชิกของเซต A และของ
เซต B อินเตอร์เซกชันของเซต A และ เซต B เขียนแทนด้วย

={ และ }

3) คอมพลีเมนต์ (Complement)
บทนิยาม คอมพลีเมนต์ของเซต A ซึ่งเป็ นสับเซตของเอกภพสัมพัทธ์ คือ
เซตที่ประกอบไปด้วยสมาชิกซึ่งเป็ น
 27

สมาชิกของ แต่ไม่เป็ นสมาชิกของ A เขียนแทนด้วย อ่าน

ว่า เอไพรม์
={ แต่ }

4) ผลต่าง (Difference)
บทนิยาม ผลต่างระหว่างเซต A และ เซต B คือ เซตที่ประกอบด้วยสมาชิก
ของเซต A ซึ่งไม่เป็ นสมาชิกของเซต
B ผลต่างของเซต B ผลต่างของเซต A และเซต B เขียนแทนด้วย

{ และ }
{ และ }
28
29
 30

แบบฝึ กหัดที่ 1.5

1. กำหนด , และ

ให้เขียนเซตในแต่ละข้อต่อไปนี้แบบแจกแจงสมาชิก

1) 2)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

3) 4)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

5) 6)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

7) 8)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

9) 10)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

11) 12)
 31

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

13) 14)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

15) 16)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

2. กำหนด , , และ

ให้เขียนเซตต่อไปนี้ แบบแจกแจงสมาชิก

1) 2)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

3) 4)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………

5) 6)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………
 32

7) 8)

…………………………………………………………………

……………………………………………………………………

9) 10)

…………………………………………………………………
……………………………………………………………………
3. ให้แรเงาแผนภาพแสดงเซตในแต่ละข้อต่อไปนี้

1) 2)

3) 4)
 33

5) 6)

7) 8)

1.6 จำนวนสมาชิกของเซตจำกัด
การหาจำนวนสมาชิกของเซต สามารถทำได้สองวิธี คือ

1. หาโดยใช้แผนภาพ
2. หาโดยใช้สูตรการหาจำนวนสมาชิกของเซต
1) การหาโดยใช้แผนภาพ

หลักการทั่วไป

1. เขียนแผนภาพแทนเซตต่าง ๆ
2. การเขียนตัวเลขแสดงจำนวนสมาชิกของเซต โดยยึดหลักดังนี้
2.1 ถ้ารู้จำนวนสมาชิกส่วนใดส่วนหนึ่งของเซต ก็ให้เขียนลงในส่วน
นั้นได้เลย
2.2 ถ้าตัวเลขนั้นแสดงปริมาณครอบคลุมพื้นที่หลายส่วนให้เขียนเลข
นั้นไว้นอกแผนภาพก่อน
 34

3. บางครั้งพื้นที่บางส่วนไม่ทราบปริมาณของสมาชิก อาจสมมติให้เป็ น x, y
4. การแก้ปั ญหาบางครั้งอาจมีการแก้สมการ เพื่อหาค่า x, y
2) การหาโดยใช้สูตรสำเร็จ
หลักการทำโดยทั่วไป
1. อ้างอิงสูตรการหาจำนวนสมาชิก จากนั้นแทนค่าสิ่งที่เราทราบ แล้วหา
คำตอบ
2. ในบางครั้ง การแก้สมการ อาจมีการผสมผสานระหว่างการใช้แผนภาพ
และการใช้สูตร

สูตรการหาจำนวนสมาชิกของเซตจำกัด

ให้ A และ B เป็ นเซตจำกัด

n(A) แทน จำนวนสมาชิกของเซต A

n(B) แทน จำนวนสมาชิกของเซต B
1.
2.
3.
4.
5.

หมายเหตุ
 35

แบบฝึ กหัดที่ 1.6

1. กำหนด A และ B เป็ นเซตจำกัด ซึ่ง และ

ให้หา
1)
................................................................................................................
..................................................
2)
................................................................................................................
..................................................
3)
................................................................................................................
..................................................
4)
................................................................................................................
..................................................
5)
................................................................................................................
..................................................
2. กำหนด A และ B เป็ นเซตจำกัด ซึ่ง , และ
ให้หา
 36

1)
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
2)
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
 37

................................................................................................................
..................................................
3)
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................

3. กำหนด A และ B เป็ นเซตจำกัด ซึ่ง , , ,

, , และ ให้หา
1)
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
 38

................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
2)
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
 39

................................................................................................................
..................................................
3)
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
4)
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
 40

................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
.................................................. .............................................................
.....................................................................................................
4. นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 4 ของโรงเรียนแห่งหนึ่งมี 150 คน ได้รับ
รางวัลเรียนดี 45 คน และได้รับรางวัลมารยาทดี 67 คน โดยใน
จำนวนนี้ได้รับทั้งสองรางวัลจำนวน 8 คน ให้หา
1) จำนวนนักเรียนทั้งหมดที่ได้รับรางวัล
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
 41

................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
2) จำนวนนักเรียนทั้งหมดที่ไม่ได้รับรางวัล
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
 42

3) จำนวนนักเรียนทั้งหมดที่ได้รับรางวัลมารยาทดีเพียงอย่างเดียว
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
................................................................................................................
..................................................
5. จากการสำรวจนักเรียน 60 คน เกี่ยวกับการเล่นกีฬา พบว่า 13 คน
ไม่เล่นกีฬาชนิดใดเลย 35 คน ชอบเล่นฟุตบอล และ 28 คน ชอบ
เล่นบาสเกตบอล ให้หาจำนวนนักเรียนที่ชอบกีฬาทั้งสองชนิด
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 43

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
6. จากการสำรวจหมู่บ้านแห่งหนึ่งจำนวน 180 ครอบครัว เกี่ยวกับการ
ทำสวนผลไม้ พบว่า
137 ครอบครัว ทำสวนลำไย
146 ครอบครัว ทำสวนลิ้นจี่
และ 25 ครอบคัว ไม่ได้ทำสวนผลไม้
ให้หาว่ามีกี่ครอบครัวที่ทำสวนลำไยหรือสวนลิ้นจี่เพียงอย่างเดียว
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 44

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 45

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 46

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................

7. จากการสำรวจนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 4 ของโรงเรียนแห่งหนึ่ง

จำนวน 250 คน พบว่า มี 25 คน ไม่เข้าร่วมชมรมใดเลย ส่วนที่เหลือ
จะเลือกเข้าชมรม 3 ชมรม คือ ชมรมดนตรี ชมรมกีฬา และชมรมห้อง
สมุด ดังนี้
120 คน เลือกชมรมกีฬา
105 คน เลือกชมรมดนตรี
110 คน เลือกชมรมห้องสมุด
45 คน เลือกชมรมดนตรีและกีฬา
45 คน เลือกชมรมกีฬาและห้องสมุด
32 คน เลือกชมรมดนตรีและห้องสมุด

ให้หา
1) จำนวนนักเรียนที่เลือกทั้งสามชมรม
 47

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 48

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
2) จำนวนนักเรียนที่เลือกเพียงสองชมรมเท่านั้น
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 49

3) จำนวนนักเรียนที่เลือกเพียงชมรมเดียวเท่านั้น
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................

8. จากการสำรวจนักเรียนชายในโรงเรียนแห่งหนึ่ง โดยทุกคนต้องเล่น
กีฬาอย่างน้อย 1 ประเภท
พบว่า 70% เลือกเล่นฟุตบอล 35% เลือกเล่นเทนนิส 42% เลือก
เล่นปิ งปอง 16%เลือกเล่นฟุตบอล
และเทนนิส 15% เลือกเล่นฟุตบอลและปิ งปอง และ 20% เลือก
เล่นเทนนิสและปิ งปอง จำนวน
 50

นักเรียนที่เล่นกีฬาเพียงประเภทเดียวเท่านั้นคิดเป็ นร้อยละเท่าใด
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 51

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
.....................................................................................................................
.............................................
.....................................................................................................................
.............................................
....................................................................................................................
..............................................
 52

9. ในช่วงปิ ดภาคเรียน นักเรียนคนหนึ่งไปเที่ยวทะเล โดยช่วงเวลาที่เขาไป

เที่ยว พบว่ามีฝนตก 7 วัน ในช่วงเช้าหรือช่วงบ่าย โดยถ้าฝนตกช่วง
เช้าแล้ว ฝนจะไม่ตกในช่วงบ่าย มี 6 วันที่ฝนไม่ตกในช่วงเช้า และมี 5
วันที่ฝนไม่ตกในช่วงบ่าย ให้หาว่านักเรียนคนนี้ไปเที่ยวทะเลทั้งหมดกี่
วัน
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 53

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
10. ในการสำรวจความนิยมของผู้ไปเที่ยวสวนสัตว์ 100 คน พบว่า
50 คน ชอบช้าง 35 คน ชอบลิง
25 คน ชอบหมี 32 คน ชอบช้างอย่างเดียว
20 คน ชอบหมีแต่ไม่ชอบลิง และ 10 คน ชอบช้างและ
ลิงแต่ไม่ชอบหมี

ให้หาจำนวนคนที่ไม่ชอบสัตว์ทั้ง 3 ชนิด

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 54

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
11. ในการสำรวจนักเรียน 400 คน ถึงความชอบในการเรียน 3 วิชา
คือ คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และภาษาอังกฤษ พบว่า แต่ละคน
ชอบอย่างน้อย 1 วิชา และ
 55

250 คน ชอบเรียนคณิตศาสตร์
47 คน ชอบเรียนวิทยาศาสตร์เพียงวิชาเดียว
58 คน ชอบเรียนวิชาภาษาอังกฤษเพียงวิชาเดียว
118 คน ชอบเรียนวิทยาศาสตร์และภาษาอังกฤษ
92 คน ชอบเรียนคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ แต่
ไม่ชอบภาษาอังกฤษ
และ 46 คน ไม่ชอบเรียนวิทยาศาสตร์และไม่ชอบ
เรียนภาษาอังกฤษ
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
 56

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
.............................................. .....................................................................
.............................................................................................
 57

....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................
.............................................. .....................................................................
.............................................................................................
....................................................................................................................
..............................................
....................................................................................................................

2
..............................................

บทที่

ตรรกศาสตร์
2.1 ประพจน์ (Proposition หรือ Statement)
ประพจน์ คือ ประโยคหรือข้อความที่อยู่ในรูปบอกเล่าหรือปฏิเสธที่มีค่า
ความจริงเป็ นจริงหรือเป็ นเท็จอย่างใดอย่างหนึ่งเท่านั้น
 58

ความเป็ น จริง หรือ เท็จ ของประพจน์ เราเรียกว่า ค่าความจริงของ

ประพจน์ ในที่นี้เราใช้ตัวอักษร T และ F แทนค่าความจริงที่เป็ นจริงและเป็ นเท็จ
ตามลำดับ

ประโยคที่ไม่เป็ นประพจน์ คือ ประโยคที่ไม่มีค่าความจริง ซึ่งพอจะแยกได้

เป็ น 2 ประเภท

ประเภทที่ 1 ได้แก่ ประโยคที่ไม่อยู่ในรูปประโยคบอกเล่าหรือปฏิเสธ เช่น

ประโยคคำถาม คำสั่ง ห้าม ขอร้อง

คำอุทาน หรืออ้อนวอน เป็ นต้น

ประเภทที่ 2 ได้แก่ ประโยคที่บอกเล่าหรือปฏิเสธ แต่ไม่มีค่าความจรง

เนื่องมาจากสิ่งที่เราไม่ทราบว่าเป็ นอะไร

แน่ชัด ซึ่งเรียกว่าตัวแปร จึงบอกไม่ได้ว่า เป็ นจริงหรือเป็ นเท็จ

แบบฝึ กหัดที่ 2.1

1. พิจารณาประโยคหรือข้อความต่อไปนี้ว่าเป็ นประพจน์หรือไม่ ถ้าเป็ น

ประพจน์ให้ระบุค่าความจริงของประพจน์
1) โปรดข้ามถนนตรงทางม้าลาย
.......................................................................................................
.........
 59

2) ช้างเป็ นสัตว์สี่ขา
.......................................................................................................
.........
3) ห้ามส่งเสียงดัง
.......................................................................................................
.........
4) เดือนมกราคมมี 30 วัน
.......................................................................................................
.........
5) ลุงพลเป็ นคนน่ารัก
.......................................................................................................
.........
6) 1 เป็ นจำนวนเฉพาะ
.......................................................................................................
.........
7) คุณพระช่วย
.......................................................................................................
.........
8) X+2 = 3
.......................................................................................................
.........
 60

9) เป็ นจำนวนเต็ม
.......................................................................................................
.........
10) เป็ นตัวประกอบของ
................................................................................................................
11) 0 เป็ นจำนวนคู่
.........................................................................................
.......................
12) ไม่เป็ นจำนวนอตรรกยะ
.......................................................................................................
.........
13) 3
.......................................................................................................
.........
14) ..................................................................
..............................................
15) ..................................................................
..............................................
16) เป็ นจำนวนอตรรกยะ
.......................................................................................................
.........
 61

2.2 การเชื่อมประพจน์ (Propositional Connectives)

ประโยคบางประโยคเกิดจากประโยคย่อย ๆ แต่ละประโยคจะมี “ตัวเชื่อม”
ซึ่งตัวเชื่อมพื้นฐานของประพจน์มี 4 ตัวเชื่อม ได้แก่

และ ใช้สัญลักษณ์แทนด้วย

หรือ ใช้สัญลักษณ์แทนด้วย

ถ้า....แล้ว ใช้สัญลักษณ์แทนด้วย

ก็ต่อเมื่อ ใช้สัญลักษณ์แทนด้วย

ตารางแสดงค่าความจริงของประพจน์ที่มีตัวเชื่อม

นิเสธของประพจน์

การสร้างประพจน์ใหม่จากประพจน์ที่กำหนดให้ นอกจากจะใช้วิธีการ
เชื่อมประพจน์ดังที่กล่าวไปแล้ว เรายังสามารถสร้างประพจน์ใหม่ได้อีกแบบ
หนึ่งคือ ใช้การเติมข้อความ “ไม่เป็ นความจริงที่ว่า” ลงหน้าประพจน์ เรียก
ประพจน์ใหม่นี้ว่า นิเสธของประพจน์เดิม

บทนิยาม ถ้า p เป็ นประพจน์ใด ๆ นิเสธของประพจน์ p เขียนแทน

ด้วยสัญลักษณ์
 62

นิเสธของประพจน์ หมายถึง ประพจน์ที่มีค่าความจริงตรงข้าม

กับประพจน์เดิม

แบบฝึ กหัดที่ 2.2

1. เขียนประโยคต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปสัญลักษณ์
1) เต่ามีสี่ขาและลิงมีสองขา
........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
2) แมวออกลูกเป็ นตัว แต่หมาออกลูกเป็ นไข่
........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
3) หนึ่งปี มี 365 วัน หรือ 366 วัน
 63

........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
4) ถ้าพระอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันตก แล้วพระอาทิตย์ตกทางทิศ
ตะวันออก
........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
5) ยะลาอยู่ทางภาคใต้ก็ต่อเมื่อชียงรายอยู่ทางภาคเหนือ
........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
6) และ

........................................................................................................
.................................................
 64

........................................................................................................
.................................................
7) 5 - 3 = 2 หรือ 5 + 3 =
8 ....................................................................................................
.....................................................
........................................................................................................
.................................................
8) 16 เป็ นจำนวนคู่ ก็ต่อเมื่อ 2 หาร 16 ลงตัว
........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
9) ถ้า 12 + 3 = 15 แล้ว 15 – 3
........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
10) เป็ นจำนวนอตรรกยะ แต่ ไม่เป็ นจำนวนอตรรกยะ
 65

........................................................................................................
.................................................
........................................................................................................
.................................................
2. หานิเสธของประโยคต่อไปนี้
1) ช้างไม่ได้ออกลูกเป็ นตัว
..................................................................................................
2) ปลาเป็ นสัตว์ปี ก
..................................................................................................
3) 4 มากกว่า -5
..................................................................................................
4) 12 + 7 = 19
..................................................................................................
5) ...................................................................
...............................
6) 3 x 4 ไม่น้อยกว่า 4 x 3
..................................................................................................
7) ดินสอวางอยู่บนโต๊ะ
..................................................................................................
 66

8) ครูกวางสอนวิชาคณิตศาสตร์
..................................................................................................
9)
..................................................................................................
10) 7 ไม่เป็ นตัวประกอบเฉพาะของ
49...............................................................................................

3. เขียนข้อความแทนสัญลักษณ์ต่อไปนี้
เมื่อกำหนดให้ p แทนข้อความ “2 เป็ นจำนวนคู่”
และ q แทนข้อความ “1 ไม่เป็ นเป็ นจำนวนเฉพาะ”
1)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….

2)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….

3)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….

4)
 67

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….

5)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….

4. เขียนข้อความแทนสัญลักษณ์ต่อไปนี้
เมื่อกำหนดให้ p แทนข้อความ “ค้างคาวเป็ นสัตว์ปี ก”
q แทนข้อความ “นกเป็ นสัตว์ปี ก”
และ r แทนข้อความ “ค้างคาวเป็ นนก”
1)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….
2)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….
3)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….
4)
 68

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….

2.3 การหาค่าความจริงของรูปแบบของประพจน์
วิธีการหาค่าความจริงของประพจน์เชิงประกอบเมื่อทราบค่าความจริง
ประพจน์ย่อยเราจะใช้แผนภาพในการหาเพื่อความสะดวก

แบบฝึ กหัดที่ 2.3

1. กำหนดให้ประพจน์ p มีค่าความจริงเป็ นจริง q มีค่าความจริงเป็ นเท็จ

และ r มีค่าความจริงเป็ นเท็จ จงหาค่าความจริงของประพจน์จต่อไปนี้

1) 2)

3) 4)
 69

5) 6)

2. กำหนดให้ประพจน์ p มีค่าความจริงเป็ นจริง จงหาค่าความจริงของ

ประพจน์ต่อไปนี้

1) 2)
 70

3. กำหนดให้ประพจน์ มมีค่าความจริงเป็ นเท็จ จง

หาค่าความจริงของประพจน์ p, q, r และ s

4. กำหนดให้ประพจน์ มีค่าความจริงเป็ นเท็จ จงหาค่า

ความจริงของประพจน์
 71

5. กำหนดให้ประพจน์ มีค่าความจริงเป็ นจริง จง

หาค่าความจริงของประพจน์

2.4 การสร้างตารางค่าความจริง
การหาค่าความจริงของประพจน์ที่ยังไม่กำหนดค่าความจริงมาให้ เรา
สามารถสร้างตารางค่าความจริงของประพจน์เชิงประกอบนั้นได้

รูปแบบของประพจน์ที่ประกอบด้วยประพจน์ย่อย n ประพจน์

จำนวนกรณีที่พิจารณาทั้งหมดเท่ากับ กรณี

แบบฝึ กหัดที่ 2.4

 72

กำหนดให้ p, q, r และ s เป็ นประพจน์ สร้างตารางแสดงค่าความจริงของ

รูปแบบของประพจน์ต่อไปนี้
1)

2)

3)
 73

4)

5)
 74

2.5 รูปแบบของประพจน์ที่สมมูลกัน (Equivalent

Proposition)
รูปแบบของประพจน์สองรูปแบบใด ๆ ที่มีค่าความจริงตรงกันกรณีต่อ
กรณี เรียกรูปแบบของประพจน์ดังกล่าว
ว่า “รูปแบบของประพจน์ที่สมมูลกัน” สัญลักษณ์ที่ใช้แสดงการสมมูลกันคือ “ ”
 75

รูปแบบของประพจน์ที่สมมูลกันที่ควรทราบ
กำหนด p, q และ r เป็ นประพจน์
1. กฎการสลับที่ (Commutative Law)

2. กฎการเปลี่ยนหมู่ (Associative Law)

3. กฎการแจกแจง (Distributive Law)

4. กฎเดอมอร์แกน (De Morgan’s Law)

5. กฎการนิเสธสองชั้น (Law of Double Negation)

6. กฎการสมมูล (Law of Equivalence)

7. กฎการมีเงื่อนไข (Law of Implication)

8. กฎการแย้งสลับที่ (Law of Contrapositive)

 76

แบบฝึ กหัดที่ 2.5

1. พิจารณารูปแบบของประพจน์ที่กำหนดให้ว่าสมมูลกันหรือไม่ โดยการ
สร้างตารางค่าความจริง
1) กับ

2) กับ
 77

2. พิจารณารูปแบบของประพจน์ที่กำหนดให้ต่อไปนี้สมมูลกับรูปแบบของ
ประพจน์ในข้อใด
1)
ก) ข)

.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
............................................................. ...........................................................
.........................................................................................................................
..
 78

.........................................................................................................................
.............................................................

2)
ข) ข)

.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
............................................................. ...........................................................
.........................................................................................................................
..
.........................................................................................................................
.............................................................

3. เขียนข้อความที่สมมูลกับข้อความที่กำหนดให้ต่อไปนี้
 79

1)
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................

2) เป็ นจำนวนตรรกยะ ก็ต่อเมื่อ เป็ นจำนวนจริง

.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
 80

.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
3) ถ้า x เป็ นจำนวนเต็มบวก แล้ว x มากกว่าศูนย์ และถ้า x เป็ น
จำนวนเต็มบวก แล้ว มากกว่าศูนย์
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................

4) ฝนและน้ำเป็ นหมอ หรือ ฝนและหมอกเป็ นหมอ

.........................................................................................................................
.............................................................
 81

.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
5)
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................
.........................................................................................................................
.............................................................

2.6 สัจนิรันดร์ (Tautology)

 82

สัจนิรันดร์ คือ รูปแบบของประพจน์ที่มีค่าความจริงเป็ นจริงทุกรณี

ข้อขัดแย้ง คือ รูปแบบของประพจน์ที่มีค่าความจริงเป็ นเท็จทุกรณี
การตรวจสอบว่ารูปแบบของประพจน์เป็ นสัจนิรันดร์หรือไม่นั้น เราสามารถ
ตรวจสอบได้ 3 วิธี ดังนี้
1) การสร้างตารางค่าความจริง

พิจารณาค่าความจริงของรูปแบบประพจน์ กับ

2) วิธีหาข้อขัดแย้ง
วิธีการหาข้อขัดแย้ง เป็ นการพิจารณาว่า รูปแบบของประพจน์นั้นมี
โอกาสเป็ นเท็จหรือไม่ ถ้ามีโอกาสเป็ นเท็จได้ แสดว่าไม่เป็ นสัจนิรันดร์
โดยวิธีนี้จะสมมติให้รูปแบบบของประพจน์ที่ต้องการตรวจสอบมีค่าความ
จริงเป็ นเท็จ จากนั้นให้หาค่าความจริงของประพจน์ย่อย แล้วพิจารณาค่า
ความจริงของประพจน์ย่อยว่าขัดแย้งกันหรือไม่
- ถ้ามีข้อขัดแย้งเกิดขึ้น หมายความว่ารูปแบบของประพจน์นั้นไม่มี
โอกาสที่ค่าความจริงจะเป็ นเท็จ นั่นคือรูปแบบของประพจน์นั้น
เป็ นสัจนิรันดร์
 83

- ถ้าไม่มีข้อขัดแย้งเกิดขึ้น หมายความว่ารูปแบบของประพจน์นั้นมี
โอกาสที่ค่าความจริงจะเป็ นเท็จ นั่นคือรูปแบบของประพจน์นั้น ไม่
เป็ นสัจนิรันดร์
การตรวจสอบสัจนิรันดร์ โดยวิธีการหาข้อขัดแย้ง นิยมใช้กกับรูป
แบบของประพจน์ที่เชื่อมด้วย
“ถ้า...แล้ว” และประพจน์ที่เชื่อมด้วย ตัวเชื่อม “หรือ”

3) ใช้รูปแบบของประพจน์ที่สมมูลกัน
การพิจารณารูปแบบของประพจน์ โดยตรวจสอบการสมมูล
ของประพจน์ คือ ถ้าแสดงได้ว่า p สมมูลกับ q จะได้ว่า เป็ นสัจนิ
รันดร์ เพราะ p และ q มีค่าความจริงเหมือนกัน เมื่อเชื่อมด้วย จะมี
ค่าความจริงเป็ นจริงเสมอ

แบบฝึ กหัดที่ 2.6

1. ตรวจสอบรูปแบบของประพจน์ที่กำหนดให้ว่าเปนสัจนิรันดร์หรือไม่ โดยใช้วิธี
การกาข้อขัดแย้ง

1)
 84

2)

3)
 85

4)

5)

6)
 86

7)

8)
 87

9)

10)

11)
 88

12)

13)

14)
 89

2. ตรวจสอบรูปแบบของประพจน์ที่กำหนดให้ว่าเป็ นสัจนิรันดร์หรือไม่ โดยใช้

รูปแบบของประพจน์ที่สมมูลกัน

1)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 90

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

3)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 91

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

4)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 92

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2.7 การอ้างเหตุผล (Argument)

ถ้ามีข้อความเหตุ ชุดหนึ่งและมีข้อความผล C ข้อความหนึ่ง ซึ่งเป็นข้อสรุปที่เกิดจากข้อความ
เหตุ หรือไม่นั้น สามารถตรวจสอบได้โดยใช้ตัวเชื่อม “และ” ( ) เชื่อมเหตุทั้งหมดเข้าด้วยกัน และใช้ตัวเชื่อม
“ถ้า...แล้ว” ( ) เชื่อมเหตุและผลเข้าด้วยกัน นั่นคือ

แล้วตรวจสอบรูปแบบประพจน์ ว่าเป็ นสัจนิรันดร์หรือไม่

- ถ้าเป็ นสัจนิรันดร์ จะกล่าวว่า การอ้างเหตุผลนี้สมเหตุสมผล
- ถ้าไม่เป็ นสัจนิรันดร์ จะกล่าวว่า การอ้างเหตุผลนี้ไม่สมเหตุสมผล

แบบฝึ กหัดที่ 2.7

1. กำหนดให้ p, q, r, s และ t เป็ นประพจน์ ตรวจสอบการอ้างอิงเหตุผลต่อไป

นี้ สมเหตุสมผลหรือไม่
1) เหตุ 1.
2.
ผล q
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 93

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
2) เหตุ 1.
2.
ผล r
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 94

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
3) เหตุ 1.
2.
ผล q
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 95

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
4) เหตุ 1.
2.
3.
ผล t
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 96

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
5) เหตุ 1.
2.
3.
ผล
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
6) เหตุ 1.
 97

2.
3.
4.
ผล
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
2. ให้ตรวจสอบการอ้างเหตุผลต่อไปนี้ว่าสมเหตุสมผลหรือไม่
1) เหตุ 1. เป็ นจำนวนตรรกยะ หรือ 3 เป็ นจำนวนตรรกยะ
2. ไม่เป็ นจำนวนตรรกยะ
 98

ผล 3 ไม่ใช่จำนวนตรรกยะ
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
2) เหตุ 1. เด็กชายเล็กเป็ นคนเก่ง หรือ เด็กชายเล็กสอบได้คะแนน
สูงสุดในห้อง
2. เด็กชายเล็กไม่ใช่คนเก่ง
ผล เด็กชายเล็กสอบได้คะแนนสูงสุดในห้อง
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 99

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
3) เหตุ 1. ถ้ามีนาไปเที่ยวเชียงใหม่ แล้วมีนาไม่สบาย
2. มีนาไปเที่ยวเชียงใหม่
ผล มีนาไม่สบาย
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 100

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
4) เหตุ 1. ถ้า A ซื้อรถใหม่ แล้ว A จะพาครอบครัวไปเที่ยวทะเล
2. ถ้า A พาครอบครัวไปเที่ยวทะเล แล้ว A จะทำให้พ่อแม่มีความสุข
ผล ถ้า A ซื้อรถใหม่ แล้ว A จะทำให้พ่อแม่มีความสุข
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 101

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
5) เหตุ 1. ถ้า B วิ่งรอบสนามหลวงได้ตามเป้ าที่ตั้งไว้ แล้วเขาจะทำลาย
สถิติของตัวเอง
2. B วิ่งรอบสนามหลวงได้ตามเป้ าที่ตั้งไว้
ผล เขาไม่สามารถทำลายสถิติของตัวเองได้
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 102

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2.8 ประโยคเปิ ด (Open Sentence)

ประโยคเปิ ด คือ ประโยคบอกเล่าหรือประโยคปฏิเสธที่มีตัวแปรและไม่เป็ น
ประพจน์ แต่เมื่อแทนค่าตัวแปรด้วยสมาชิกในเอกภพสัมพัทธ์แล้วเป็ นประพจน์

ประโยคเปิ ดใด ๆ ที่มีตัวแปร x เป็ นตัวแปร เขียนแทนด้วย P(x) การเชื่อม

ประโยคเปิ ดตั้งแต่สองประโยคขึ้นไปและมีเอกภพสัมพัทธ์สามารถเชื่อมประโยค
ด้วยตัวเชื่อม และการเติม ได้เช่นเดียวกับการเชื่อมประพจน์

แบบฝึ กหัดที่ 2.8

พิจารณาประโยคที่กำหนดให้ต่อไปนี้ว่าเป็ นประพจน์หรือเป็ นประโยคเปิ ด

หรือไม่เป็ นทั้งประพจน์และประโยคเปิ ด

1. เขาสอบได้ที่หนึ่งของห้องและระดับชั้นใช่หรือไม่
...................................................................
2. ถ้า แล้ว
...................................................................
 103

3. ...............................................
....................
4. หล่อนเป็ นวงดุริยางค์ของโรงเรียน
...................................................................
5. ...............................................
....................
6. เรียนสนุก สร้างแรงบันดาลใจ
...................................................................
7. ...............................................
....................
8. ...............................................
....................
9. ...............................................
....................

10. ไม่ใช่จำนวนเต็ม
...................................................................

11. เป็ นจำนวนคี่ เมื่อ n เป็ นจำนวนเต็มใด ๆ

...................................................................
12. เป็ นสมการเส้นตรง
...................................................................
 104

13. ...............................................
....................
14. ...............................................
....................
15. เขาเป็ นคนใจดี
...................................................................
16. คนที่สูบบุหรี่ทุกคนเป็ นมะเร็งปอด
...................................................................

2.9 ตัวบ่งปริมาณ (Quantifier)

ตัวบ่งปริมาณ คือ ข้อความที่ใช้บ่งบอกความมากน้อยของตัวแปรที่นำมาใช้
แทนค่าในวิชาตรรกศาสตร์ ตัวบ่งปริมาณ มี 2 แบบ คือ “สำหรับ...ทุกตัว” และ “
สำหรับ...บางตัว”

สัญลักษณ์ที่ใช้แทนตัวบ่งปริมาณ

ใช้ แทน “สำหรับ...ทุกตัว” เช่น สำหรับ x ทุกตัว เขียนแทนด้วย

และใช้ แทน “สำหรับ...บางตัว” เช่น สำหรับ x บางตัว เขียนแทนด้วย

 105

แบบฝึ กหัดที่ 2.9

1. เขียนแต่ละข้อต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปประโยคสัญลักษณ์
1) จำนวนจริงแต่ละจำนวนคูณกับ 1 แล้วเท่ากับ 1 คูณกับจำนวนจริงนั้น

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………

2) มีจำนวนเต็ม x ซึ่ง

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
3) มีจำนวนจริง x บางจำนวน

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

4) สำหรับ x ทุกจำนวน ถ้า x เป็ นจำนวนเต็ม แล้ว x เป็ นจำนวนตรรกยะ

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2. เขียนแต่ละข้อต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปประโยคสัญลักษณ์

1)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 106

2) ………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………

3)

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

4)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2.10 ค่าความจริงของประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณตัวเดียว
กำหนดให้ P(x) แทนประโยคเปิ ดที่มี x เป็ นตัวแปร

มีค่าความจริงเป็ นจริง ก็ต่อเมื่อ แทนตัวแปร x ใน P(x) ด้วย

สมาชิกแต่ละตัวในเอกภพสัมพัทธ์แล้ว
ได้ประพจน์ที่มีค่าความจริงเป็ นจริงทั้งหมด
มีค่าความจริงเป็ นเท็จ ก็ต่อเมื่อ แทนตัวแปร x ใน P(x) ด้วย
สมาชิกอย่างน้อยหนึ่งตัวในเอกภพ
สัมพัทธ์แล้ว ได้ประพจน์ที่มีค่าความจริงเป็ นเท็จ
มีค่าความจริงเป็ นจริง ก็ต่อเมื่อ แทนตัวแปร x ใน P(x) ด้วย
สมาชิกอย่างน้อยหนึ่งตัวในเอกภพ
สัมพัทธ์แล้ว ได้ประพจน์ที่มีค่าความจริงเป็ นจริง
 107

มีค่าความจริงเป็ นเท็จ ก็ต่อเมื่อ แทนตัวแปร x ใน P(x) ด้วย

สมาชิกแต่ละตัวในเอกภพสัมพัทธ์แล้ว
ได้ประพจน์ที่มีค่าความจริงเป็ นเท็จทั้งหมด

แบบฝึ กหัดที่ 2.10

1. หาค่าความจริงของประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณต่อไปนี้

1.
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 108

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2.
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

3.
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 109

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

4.
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 110

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
5. [ x เป็ นจำนวนนับ] ,
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
2. จงหาค่าความจริงของประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณต่อไปนี้
 111

1) [ x เป็ นจำนวนนับ] [ x เป็ นตัวประกอบของ 3] ,

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2) [ x เป็ นจำนวนเฉพาะ] ,
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 112

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

3) เป็ นจำนวนนับ] เป็ นจำนวนคี่] ,

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 113

4) เป็ นจำนวนจริง และ x เป็ นจำนวนเฉพาะ] ,

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

5) ถ้า x เป็ นจำนวนเฉพาะ แล้ว x - 1 เป็ นจำนวนคี่] ,

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 114

………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

6) ถ้า แล้ว
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
 115

7)
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………

2.11 สมมูลและนิเสธของประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณ
1. การสมมูลกันของประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณ

กำหนดให้ P(X) , Q(X) และ R(X) เป็ นประโยคเปิ ดใด ๆ การสมมูลกัน

ของประโยคเปิ ดจะใช้รูปแบบเดียวกันกับรูปแบบประพจน์ที่สมมูลกัน ดังนี้
 116

2. นิเสธของประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณ
นิเสธของประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณ ซึ่งใช้วิธีการเดียวกันกับนิเสธของ
ประพจน์ นิเสธของ p คือ
โดยการเติม ในประโยคเปิ ดหรือประโยคที่มีตัวบ่งปริมาณ จะตกลงให้
เติม ข้างหน้าประโยค

นิเสธของ คือ ซึ่งมีความหมายเดียวกับ

นิเสธของ คือ ซึ่งมีความหมายเดียวกับ

แบบฝึ กหัดที่ 2.11

 117

1. ตรวจสอบว่าประพจน์แต่ละคู่สมมูลกันหรือไม่ เมื่อกำหนดเอกภพสัมพัทธ์ คือ

เซตของจำนวนจริง

1) กับ

2) กับ
 118

3) กับ

4) กับ
 119

5) สับเซตของเซตจำนวนนับทุกเซตไม่เป็ นเซตจำกัด กับไม่เป็ นจริงที่ว่ามีสับ

เซตของเซตจำนวนนับเป็ นเซตจำกัด

2. หานิเสธของข้อความต่อไปนี้ เมื่อกำหนดเอกภพสัมพัทธ์ คือ เซตของ

จำนวนจริง
1)
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
2)
 120

....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................

3)
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................

4)
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................

5)
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
6) จำนวนเฉพาะทุกจำนวนเป็ นจำนวนจริง
 121

....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
7) จำนวนจริงบางจำนวนมากกว่าหรือเท่ากับศูนย์ และมีจำนวนจริงบาง
จำนวนเมื่อยกกำลังสองแล้วน้อยกว่าศูนย์
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
....................................................................................................................
............................................
 122

....................................................................................................................
............................................