‫د نني پرمختليي ملکونو صنعتي کيدل په اروپا کې د فقر اجتماعي مشکال تو او د ص''نعتي ک''ارګرانو‬

‫پر مختګ سره سمون لري‪.‬‬

‫په واقعيت کې د صنعت کارګران هغه کارګران وي چې د زراعت له برخې نه د کلو نه ښارونو ته‬
‫يې مهاجرت کړى وه‪ ،‬د کلو څخه ښ'ارونو ت''ه مه''اجرت د زراعت پ''ه برخ''ه کې ض''عف را مخکې‬
‫ش''وى او زراع''تي محص''والت ختم''وي‪ ،‬او د کل''و مه''اجرين دي چې ښ'اري ک''ارګران د فق''ر س''ره‬
‫‪.‬مخامخوي‬

‫له بلې خوا ښاري کارګرانو ت''ه هم دا توان''ايي ت''ر الس''ه ک''يږي‪ ،‬چې پ''ه مقاب''ل کې بعض'ې اتح''اديې‬
‫جوړې کړي‪ ،‬تر څو خپلې غوښتنې د هغې پ'ه رڼ'ا کې وغ'واړي‪ .‬د (‪ )١٩‬ق'رن پ'ه اواخ'رو کې او د‬
‫‪ ٢٠‬قرن په اوايلو کې د کاريګرانو اتحاديه او د سوسياليزم نظام د توسعه خطر په اروپا کې او يا يې‬
‫حکمونه دي ته وارده کړي چې د بيمې سيستم اوا جتماعي تامين جوړه کړي‪.‬‬

‫ل''ومړنى دولت پ''روس ( ن''نى الم''ان) وه چې هغې کې اجتم''اعي ت''امين سيس''تم ج''وړې ش''وې او دا‬
‫سيستم د المان مشهوره صدراعظم بسمارک له خوا پکار شروع وکړ‪.‬‬

‫د ديموکراسې پر مختګ او د رفاه غوښتونکو حکومتونو جوړښ'ت پ''ه اروپ''ا کې او وروس''ته ن''ورې‬
‫جهاني جوامع ددې علت شو چې اجتماعي تامين د لومړني شعار په حيث نورو ملکونو کې ووسي‪.‬‬

‫يو جامع سيستم د اجتماعي تامين د دريو برخو څخه جوړيږي‪ ،‬چې عبارت دي له‪:‬‬

‫‪ .1‬اجتماعي بيمې‪.‬‬
‫‪ .2‬کمک رسونې د طبعې حادثو او جنګلونو په مقابل کې‬
‫‪ .3‬د فقيېرانو او حادثې زيلې خلکو حمايت‪.‬‬

‫اجتماعي بيمې‪:‬‬

‫کوالى شو چې اجتماعي بيمه په حيث د اوليه اهدافو د يو دولت وپيژنو‪ :‬او يا د هغه سياستونو څخه‬
‫دي چې د خطر د کمولو او دبيکارو خلکو سره مرس''ته او حم''ايت پ''ه حيث او بيوزل''ه خلک''و س''ره د‬
‫مرستې په توګه وکارول شي‪.‬‬

‫) ميلينونو کسانو عمر خپله لږ نوي) بلکه يوه حريفې ته چې يوه جامعه له منځه وړي‪ ،‬وچ کالي ته‬
‫يو ملت د مصيبت سره مخامخموي‪ ،‬او بيکاري يا بې روزګاري ده چې د نا ام''ني م''وج ځ 'ان س''ره‬
‫راوړي‪ ،‬دلته شديدًا احساس کيږي‪ ،‬اجتماعي تامين ته‪.‬‬

‫ددې حادثو په مقابل کې کوالى شو چې مختلفو کموکو نه استفاده وکړو تر څو ضمې ورته ونيس''و‪،‬‬
‫د عايد بيا ځلي توزيع‪ ،‬کار په بازار کې د حالت د کش'اورزۍ س'کتور څ'ه مالت'و‪ ،‬د تغذي'ه پ'ه وړي'ا‬
‫‪104‬‬ ‫ترتيب کوونکى ‪ :‬ننګيالى‬
‫پروګرامونه نقدي مرستې‪ ،‬کارتولو لپاره او د هغه حوادث چې بازار کې وي د اجتماعي بيمې ن''ه د‬
‫اجتماعي بيمې د طرحې سبب ګرځيدلى ‪ ،‬ډيره نږدې ليدنه ده‪ ،‬تجربې ښودلې ده چې انس'انانو دې ت'ه‬
‫ترجيح ورکوي چې نن مصرف وکړي‪ ،‬يا پس اندازه وکړي او خپل مصرف پ''ه ځڼ 'د واچ''وي‪ ،‬له''ذا‬
‫حريفې د بروز په وقت د کار نه پاتې او د کار څخه منفکيدو‪ ،‬کافي پس ان''داز نل''ري‪ ،‬دغ''ه موض''وع‬
‫سبب ګرځي چې دولت پروګرام اجباري پس انداز په نوم طرحې کړي‪ ،‬ت''ر څ'و خل''ک پ''ه ځ'انګړي‬
‫ډول هغه خلک چې د توليد په پروسه کې وي اجباري بيمه شي‪.‬‬

‫‪ .1‬معموًال اجتماعي بيمې مستقيمًا د شخص په جارس عايد پورې اړيکه نلري ‪ ،‬هر څومره چې‬
‫داشخاصو په اشغال پوري اړيکه ل''ري‪ .‬دغ'ه ن''وع اجتم''اعي ت''امين اک''ثرًا د رامنځت''ه ش''وې‬
‫زيانونو د جبران لپاره بيم''ه ش''وي کس''انو لپ''اره ص''ورت نيس''ي‪ .‬بل''ه موض''وع چې ډي''ر د‬
‫اجتماعي بيمه د مشخصاتو نه محس'وب ک'يږئ‪ ،‬ارتب'اط پ'ه مينځ د بيمې د س'هم پ'رداخت او‬
‫مرسته کوونکى مبلغ دبيم'ه ش'وي دى چې داف'رادو د واج'د ش'رايط کي'دو ن'ه پس هغ'وى ت'ه‬
‫پرداخت کيږي‪.‬‬

‫د بيکاراو بارنتستګې بيمه د اجتماعي بيمه د خدماتو څخه شمير کيږي‪ ،‬اجتماعي بيمې چې تقاعد‬
‫د کار څخه خالصيل هم پکې شامل ده عمده ترين نوع د بيمې اجتم''اعي پ''ه پرمختل''يي ملکون''و‬
‫کې دي‪.‬‬

‫يوه ګروه ادعا کوي چې د اجتماعي بيمې تامين هغه وظيفه نه چې يوازې د دولت پ''ه ت''وان کې‬
‫وي بلکه خصوصي سکتور قادر ده چې حتى د دولت نه پ''ه ښ'ه وج''ه دغ''ه مهم''ه وظيف''ه س''رته‬
‫ورسوي‪.‬‬

‫دغه ادعا د خصوصي سکتور د ښه کارګرده گي له وجې نه دعملياتي هزينې د ک''اهش او هم د‬

‫لوړ عايد د جمعې کولو توانايي درلودله وجهې نه د بيمه شوي اشخاصو د حق البيمې څخ''ه الس‬
‫ته راوړي‪.‬‬

‫اما ددې نظر په مقابل کې ځينې نور ګروه ادعا لري چې دولت د ډيرو امکاناتو په درلودلو سر‬
‫او همچنان ددې توانيي په درلودلو سره چې اجتماعيي بيمه جبري کړي‪ ،‬تيره ادعا محدودوي‪.‬‬

‫البته د اجتماعي بيمې د نظريه رد د خصوصي سکتور په برخه کې بايد نا ممکن و نه ګڼو‪.‬‬

‫نن ورځ په ډيرو هيوادونو کې باالخصوص په پرمختللي جامعه کې د بيمې خصوصي شرکتونه‬
‫وجود ل'ري‪ ،‬چې مش'ابه د دولت س'کتور فع'الت ک'وي‪ ،‬چې دغ'ه اجتم'اعي بيمې مش'تمل دى پ'ه‬
‫بيکاري بيمه د حوادثو بيمه بيم''اري بيم''ه‪ ،‬او ح''تى د تقاع''د بيم''ه د ک''ار ن''ه خالص''يدو‪ ،‬هم پکې‬
‫شامل دي‪ ،‬د اجتماعي بيمې اساسي هدف د هغې پرخوالي کې د حمايتي سيس''تم ي''و عم''ده بخش‬
‫دى‪ ،‬د خصوصي بيمې مخالفيت داسې ادعا کوي چې د خصوصي بيمې شرکتونه ددې پر اساس‬

‫‪105‬‬ ‫ترتيب کوونکى ‪ :‬ننګيالى‬

‫چې بيمه شوى حق البيمه پرداخت ک'ړى فع''الت ک''وي او دغ'ه ټکى ت''ه پ''ه توج''ه س''ره ي''و ج''دي‬
‫محدوديت د منابعو د خصوصي اجتماعي بيمې لپ''اره منځ ت''ه راځي‪ ،‬پ''ه دې ص''ورت دولت چې‬
‫هغه اقتدار لري‪ ،‬د ماليې په وضع کې او همچنان ددې انتقال د ي'و نس'ل څخ'ه ب'ل نس'ل ت'ه د ل'ږ‬
‫محدوديتونو سره مخامخ کيږي‪.‬‬

‫په الندې مثال کې يوه بيلګه د دولتي بيمې او خصوص''ي بيمې مقايس''ه س''ره مط''رح ک''وي‪ ،‬دغ''ه‬
‫کوالى شي چې د خصوصي بيمې د طرفدارانو نظريه ته برتري ورک'ړي‪ ،‬ددې مث''ال د توض''يع‬
‫لپاره د الندې مقايسې څخه استفاده کوو‪ .‬په دغه ځاى کې مورد نظر بيمه د ناروغۍ بيمه ده‪.‬‬

‫فرض وکړي چې د کار د عامل لپاره د ‪ P‬احتمال وجود لري‪ ،‬چې ناروغ شي په نتيجه کې ددې‬
‫احتمال وجود لري‪ ،‬چې د احتمال (‪ )P-1‬يو عمودي محور د کار کولو د سالمتۍ شرايط عايد‬
‫او افقي محور عايد د ناروغۍ په حالت کې ښايي‪.‬‬

‫که چيرته دغه شخص د کار نه بغ'ير ب'ل د عاي'د مبل'غ و نل'ري‪ ،‬ي'وه نقط'ه پ'ه مح'ور کې ددې‬
‫شخص وضعيت څرګندوي‪.‬‬

‫اوس فرضوو چې اشخاص د کار نه بغير د ‪ K‬مقدار په اندازه عايد لري‪ ،‬په دغه ص''ورت کې‬
‫عايد د بيکارۍ په وقت کې ‪ K‬او د سالمتۍ په وخت کې ‪ W+K‬سره برابره وي‪.‬‬

‫‪106‬‬ ‫ترتيب کوونکى ‪ :‬ننګيالى‬