Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 43

(eBook PDF) Introduction to Social

Entrepreneurship
Go to download the full and correct content document:
https://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-introduction-to-social-entrepreneurship/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Introduction to Social Work and Social Welfare 12th


Edition - eBook PDF

https://ebooksecure.com/download/introduction-to-social-work-and-
social-welfare-ebook-pdf/

(eBook PDF) Getting Beyond Better: How Social


Entrepreneurship Works

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-getting-beyond-better-
how-social-entrepreneurship-works/

(eBook PDF) An Introduction To Social Psychology, 6th


Edition

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-an-introduction-to-
social-psychology-6th-edition/

(eBook PDF) Our Social World: Introduction to Sociology


6th Edition

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-our-social-world-
introduction-to-sociology-6th-edition/
(eBook PDF) Our Social World: Introduction to Sociology
7th Edition

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-our-social-world-
introduction-to-sociology-7th-edition/

Our Social World: Introduction to Sociology 6th Edition


(eBook PDF)

http://ebooksecure.com/product/our-social-world-introduction-to-
sociology-6th-edition-ebook-pdf/

(eBook PDF) Empowerment Series: Introduction to Social


Work and Social Welfare: Empowering People 12th Edition

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-empowerment-series-
introduction-to-social-work-and-social-welfare-empowering-
people-12th-edition/

(eBook PDF) Empowerment Series: Introduction to Social


Work & Social Welfare: Critical Thinking Perspectives
5th Edition

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-empowerment-series-
introduction-to-social-work-social-welfare-critical-thinking-
perspectives-5th-edition/

(eBook PDF) Aging Matters: An Introduction to Social


Gerontology, Updated Edition

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-aging-matters-an-
introduction-to-social-gerontology-updated-edition/
Introduction to
Social Entrepreneurship

Teresa Chahine
Contents

Preface: A Letter to the Reader...............................................................................................xvii


Acknowledgments....................................................................................................................xix
Author.......................................................................................................................................xxi
1 Introduction..................................................................................................................1
How This Book Works....................................................................................................... 1
Definitions.......................................................................................................................... 2
Sustainable Development.................................................................................................... 2
Why Is Social Entrepreneurship Different from Commercial Entrepreneurship?................ 3
How Is Social Entrepreneurship Different from Other Forms of Social Progress?............... 5
Terminology....................................................................................................................... 6
Institutions Supporting Social Entrepreneurs..................................................................... 6
Common Characteristics in Social Entrepreneurship.......................................................... 6
What Are Some of the Basic Skills Needed for Social Entrepreneurship?...........................10
How to Use This Book.......................................................................................................11
Interview Box. Bill Drayton, Founder and CEO of Ashoka Innovators
for the Public......................................................................................................... 12
Learning Tools...................................................................................................................13
Modules.............................................................................................................................14
Learning Objectives...........................................................................................................16
Summary and Next Steps..................................................................................................17
Exercise: Your Assignment for This Chapter......................................................................17
Social Ventures Mentioned in This Chapter.......................................................................18
2 Characterizing Your Challenge...................................................................................21
Part One: Introduction......................................................................................................21
Two Important Viewpoints............................................................................................... 22
Seeing the Opportunities............................................................................................. 23
Understanding the Challenges..................................................................................... 23
Scope of This Chapter....................................................................................................... 23
Data Is Power.................................................................................................................... 24
Approaching Your Topic....................................................................................................25
Think Like a Child....................................................................................................... 26
Question All Assumptions........................................................................................... 26
Part Two: A Framework for Characterizing Your Challenge............................................. 26
What Exactly Does This Mean?................................................................................... 26
What Are You Trying to Change?................................................................................ 27

vii
viii ◾ Contents

Who Is Affected?.......................................................................................................... 27
Where Are These People?............................................................................................. 27
Why Has This Challenge Arisen, and Why Has It Persisted?....................................... 28
How Do These Root Causes Affect the Challenge and Its Outcomes?......................... 28
Dimensions of the Social Challenge............................................................................. 28
Dimensions of Data..................................................................................................... 29
Different Types of Data................................................................................................ 30
Prior Attempts to Conquer the Challenge.................................................................... 30
Interview Box. Matt Flannery, Kiva Cofounder and Former CEO; Branch Founder
and CEO...........................................................................................................................31
Part Three: How to Select Your Topic............................................................................... 32
Subject Fields of Interest and Expertise........................................................................ 32
Sociodemographic Setting............................................................................................ 32
Needs-Based Framework.............................................................................................. 32
Access to Resources.......................................................................................................33
Strengths and Weaknesses.............................................................................................33
Passion and Motivation.................................................................................................33
Part Four: Digging Deeper............................................................................................... 34
Collecting Information................................................................................................ 34
Analyzing Your Results..................................................................................................... 36
Summary and Next Steps................................................................................................. 39
Exercise: Your Challenge................................................................................................... 39
3 Co-Creating with the Community..............................................................................41
“Community”—What Does This Mean?...........................................................................41
Piecing Together Pieces of the Puzzle................................................................................ 42
The Social Entrepreneur as a Connector........................................................................... 42
Catalyzing Change........................................................................................................... 43
Who Is Your Starting Team?............................................................................................. 44
Interview Box. Libby McDonald, MIT CoLab Director of Global Sustainability
Partnerships.......................................................................................................................45
Interview Box. Albina Ruiz, Founder and CEO, Ciudad Saludable, Lima, Peru............... 46
Step 1. Assessing Stakeholders for Knowledge Exchange...................................................47
Who Are the Key Players?............................................................................................ 48
Tool: Stakeholder Analysis........................................................................................... 48
Step 2. Community-Driven Research............................................................................... 49
Defining the Agenda.................................................................................................... 49
Understanding the People, Places, Problems, and Potential.......................................... 50
Research Tools............................................................................................................. 50
Research Tips and Techniques......................................................................................51
Step 3. Creating Collective Capacity.................................................................................52
The Goal: Conceptualizing the Solution.......................................................................53
The Process: Mobilizing the Community..................................................................... 54
The Key: Incorporating Local Infrastructure................................................................ 54
Participatory Planning................................................................................................. 56
Where Are the Local Entrepreneurs?............................................................................ 56
Examining Local Supply Chains.................................................................................. 56
Contents ◾ ix

Checklist: AAAQ..............................................................................................................57
Values and Characteristics of Various Stakeholders...................................................... 58
Reflective Practice............................................................................................................. 58
Summary and Next Steps................................................................................................. 58
Exercise: Your Homework..................................................................................................59
Social Ventures Mentioned in This Chapter...................................................................... 60
Case Study: Ciudad Saludable...........................................................................................61
Conclusions...................................................................................................................... 62
4 Designing Your Solution.............................................................................................63
Levels of Innovation.......................................................................................................... 64
Failing Is Part of the Process............................................................................................. 64
Innovation and Design......................................................................................................65
User Driven Design.......................................................................................................65
User Driven = Data Driven...........................................................................................65
Generating Ideas, Models, and Solutions...........................................................................67
Full Immersion..............................................................................................................67
Blended Perspectives......................................................................................................67
Experiment with Different Ideas...................................................................................67
Ask the Right Questions.............................................................................................. 68
Brainstorming Rules.................................................................................................... 68
Deep Reflection vs. Group Dynamics for Design......................................................... 68
Tips and Tricks to Try.................................................................................................. 69
Who Is Your Design Team?.............................................................................................. 71
Building Your Solution..................................................................................................... 72
Analyzing and Organizing Your Options..................................................................... 72
Prototyping.................................................................................................................. 72
Testing.............................................................................................................................. 73
Test, Test, Test! Test It ’til You Break It........................................................................ 73
Piloting Your Product....................................................................................................74
Interview Box. Umesh Malhotra, Founder and CEO, Hippocampus Learning
Centers, Karnataka, India..................................................................................................74
Designing a System around Your Product or Service........................................................ 75
Beyond Design..................................................................................................................76
Your Theory of Change..................................................................................................... 78
Tools to Develop Your Theory of Change..................................................................... 79
Incremental Innovation and Disruptive Innovation Are Not Mutually Exclusive......... 80
Summary and Next Steps..................................................................................................81
Exercise: Your Deliverables............................................................................................... 82
Social Ventures Mentioned in This Chapter...................................................................... 82
Case Study: Hippocampus Learning Centers................................................................... 84
Designing Impact, Scale, and Sustainability................................................................ 84
5 Market Strategy...........................................................................................................87
The Multidimensional Market.......................................................................................... 87
This Little Solution Went to Market............................................................................ 87
Compass: Vision, Mission, Values..................................................................................... 87
x ◾ Contents

Vision........................................................................................................................... 88
Mission........................................................................................................................ 88
Values........................................................................................................................... 89
Value Proposition and Unique Selling Point..................................................................... 89
Market Size: Defining Your Denominator.........................................................................91
Social Market Strategy.......................................................................................................91
Co-Creation................................................................................................................. 92
Product........................................................................................................................ 92
Customer..................................................................................................................... 92
Place............................................................................................................................. 93
Cost............................................................................................................................. 93
Price............................................................................................................................. 94
Competitors................................................................................................................. 95
Positioning................................................................................................................... 95
Promotion.................................................................................................................... 96
Collaborators................................................................................................................ 97
Tool: Business Canvas....................................................................................................... 98
Branding........................................................................................................................... 99
Key Concepts............................................................................................................... 99
Examples...................................................................................................................... 99
Interview Box. Doug Rauch, Founder and President, Daily Table; CEO, Conscious
Capitalism.......................................................................................................................101
Market Research..............................................................................................................102
Summary and Next Steps................................................................................................102
Exercise: Taking Your Solution to Market!......................................................................103
Social Ventures Mentioned in This Chapter.....................................................................104
Case Study: Daily Table...................................................................................................105
Iterating the Business Model.......................................................................................106
6 Delivering Your Solution........................................................................................... 111
Operations and Distribution............................................................................................ 111
What Is Operations?........................................................................................................ 111
Process Mapping.........................................................................................................112
Distribution Models........................................................................................................113
Expanding Your Reach—Different Mechanisms.........................................................113
Expanding Central Production Volume..................................................................113
Opening New Branches..........................................................................................114
Franchising............................................................................................................. 115
Microfranchising.................................................................................................... 115
Nonmonetized Methods.........................................................................................116
Success Factors across Distribution Models......................................................................116
Define Your Core Package...........................................................................................116
Standardize.................................................................................................................117
Automate.....................................................................................................................117
Shorten the Last Mile..................................................................................................117
Foster Local Leadership...............................................................................................118
Decentralize Operations..............................................................................................118
Contents ◾ xi

Tailor to the Local Population..................................................................................... 119


Leveraging Existing Channels..................................................................................... 119
Interview Box. Thulasiraj Ravilla, Executive Director, Aravind Eye Care Systems.......... 120
Strategic Partnerships...................................................................................................... 120
Your Biggest Resource: Your Team..................................................................................121
Building the Team......................................................................................................121
Composition of the Executive Team........................................................................... 122
Do You Have to Be the CEO?.................................................................................... 123
Summary and Next Steps............................................................................................... 123
Exercise: How Will You Deliver Your Solution?.............................................................. 124
Example Social Ventures from This Chapter....................................................................125
Case Study: Aravind....................................................................................................... 127
7 Measuring Impact.....................................................................................................131
Targeting Success.............................................................................................................131
Theories to Results......................................................................................................132
Different Metrics for Different Fields...............................................................................132
What Is ROI?..............................................................................................................132
Quantifying Your Social Investment...........................................................................133
Which Metrics Are the Right Fit for You?...................................................................133
Before You Start.............................................................................................................. 134
Decide Early On........................................................................................................ 134
Measure Inherently.................................................................................................... 134
Don’t Measure Too Much.......................................................................................... 134
Refer to Baseline Data................................................................................................ 134
What to Look for in Your Impact Metrics.......................................................................135
The Comparative Factor..............................................................................................135
Baseline Data..............................................................................................................135
Controlling for Other Factors.................................................................................... 136
Linking to Quality..................................................................................................... 136
Inputs versus Outputs versus Outcomes......................................................................137
Short- versus Long-Term Goals...................................................................................137
Measuring Intermediate Outcomes.............................................................................137
This Is Where You “Cash In” the Benefits of Your Evidence-Based Solution!..............137
Direct versus Indirect Benefits.....................................................................................138
Further Considerations....................................................................................................138
Valuating the Supply Chain........................................................................................138
Management Indicators...............................................................................................139
Build Systems for Data Collection and Analysis..........................................................139
Interview Box. Jake Harriman, Founder and CEO, Nuru International..........................140
Interview Box. Bennadette Mugita, Impact Programs Manager, Nuru Kenya.................141
Building Your Logical Framework...................................................................................142
Step 1: Setting SMART Objectives.............................................................................142
Step 2: Producing Measurable Outputs.......................................................................143
Step 3: Determining the Inputs...................................................................................144
Outlining the Activities Needed to Produce These Outputs...................................144
Estimating the Time and Cost of Conducting These Activities..............................144
xii ◾ Contents

Pros and Cons of the Logical Framework....................................................................145


How to Choose Your Targets...........................................................................................145
To Be Ambitious or to Start Small?.............................................................................146
Setting Up an M&E System............................................................................................146
Assessing Your Results With Your Stakeholders...............................................................147
Summary and Next Steps................................................................................................147
Exercise: Measuring Success............................................................................................148
Social Ventures Mentioned in This Chapter.....................................................................149
Case Study: Nuru International.......................................................................................149
8 Completing the Business Model................................................................................155
Building Your Budget......................................................................................................155
The Basics.................................................................................................................... 155
Forecasting Growth....................................................................................................156
Cost per Unit..............................................................................................................157
Revenue Models...............................................................................................................157
Scenario Analysis........................................................................................................158
Pro-Forma..............................................................................................................158
Timeline and Phasing......................................................................................................160
Staying Lean....................................................................................................................161
Business Models...............................................................................................................161
High-Profit Business...................................................................................................162
Nondividend Social Business......................................................................................162
Not Always Mutually Exclusive...................................................................................162
Hybrid Models............................................................................................................162
Interview Box 1. Jigar Shah, President of Generate Capital, Former CEO
of Richard Branson’s Carbon War Room, and Founder of Sun Edison............................163
Interview Box 2. Muhammad Yunus, Economics Professor, Founder of the Grameen
Bank, and Recipient of the Nobel Peace Prize 2006........................................................165
Uncertainty and Risk.......................................................................................................166
PESTEL Analysis........................................................................................................166
Political...................................................................................................................167
Economic...............................................................................................................167
Social......................................................................................................................168
Technological.........................................................................................................169
Environmental........................................................................................................169
Legal.......................................................................................................................170
Know Your Limitations...................................................................................................171
Tool: SWOT Table..........................................................................................................171
Summary and Next Steps................................................................................................172
Exercise: Building a Viable Venture.................................................................................172
Social Ventures Mentioned in This Chapter.....................................................................173
9 Pitching and Networking..........................................................................................175
Getting the Support You Need to Make This Happen.....................................................175
Why Do You Need a Business Plan?................................................................................175
How to Write a Business Plan..........................................................................................176
Contents ◾ xiii

Executive Summary....................................................................................................176
Business Plan Outline.................................................................................................177
Presenting and Pitching Your Plan...................................................................................178
Your Slide Deck..........................................................................................................178
The Abridged Version..................................................................................................178
Less Is More................................................................................................................178
Your Elevator Pitch......................................................................................................179
Pitching Tips...................................................................................................................179
Find Your Balance.......................................................................................................179
Make a Connection.....................................................................................................180
Get Them to Ask Questions........................................................................................180
Know When to Ask Questions....................................................................................181
Common Mistakes to Avoid........................................................................................181
Advice for Introverts....................................................................................................182
You Can Be Humble and Promote Your Work at the Same Time...............................182
Building Your Network...................................................................................................182
So You’ve Got Your Business Plan … Now What?...........................................................185
Surround Yourself with Supporters..............................................................................185
Assemble Your Advisory Board....................................................................................185
Start Fundraising!.......................................................................................................186
What Is an “Ask”?.......................................................................................................187
Interview Box. Willy Foote, Founder and CEO, Root Capital.........................................188
Finding Your Tribe..........................................................................................................190
Mentors and Coaches..................................................................................................190
Coworking Spaces.......................................................................................................190
Incubators...................................................................................................................191
Accelerators.................................................................................................................191
Boot Camps................................................................................................................192
Other Networks..........................................................................................................192
Fellowships..................................................................................................................192
Events..........................................................................................................................192
A Word of Caution......................................................................................................193
Summary and Next Steps................................................................................................193
Exercise: Putting It Down on Paper.................................................................................193
Social Ventures Mentioned in This Chapter.....................................................................194
10 Funding Your Venture...............................................................................................195
Creating Your Resource Dashboard.................................................................................195
Sources of Funding..........................................................................................................197
Governments...............................................................................................................197
Multilateral Agencies...................................................................................................197
NGOs.........................................................................................................................198
Foundations................................................................................................................198
Investment Funds........................................................................................................199
Individuals..................................................................................................................199
CSR........................................................................................................................... 200
Types of Funding.............................................................................................................201
xiv ◾ Contents

Donations...................................................................................................................201
Grants.........................................................................................................................201
Awards....................................................................................................................... 202
Loans......................................................................................................................... 202
Equity........................................................................................................................ 203
Interview Box. Sir Ronald Cohen, Chair, Portland Trust; Chair, Global Social
Impact Investing Steering Group; Cofounder and Former Chair, Big Society Capital.... 204
Social Investment Approaches......................................................................................... 205
Crowdfunding........................................................................................................... 206
Philanthropy.............................................................................................................. 206
Impact Investing........................................................................................................ 207
Socially Responsible Investors.................................................................................... 207
Finding the Right Approach for You............................................................................... 208
Summary and Next Steps............................................................................................... 209
Exercise: Funding Your Venture...................................................................................... 209
Social Ventures Mentioned in This Chapter.....................................................................210
11 Building the Organization........................................................................................213
Legal Structure................................................................................................................213
When to Register........................................................................................................213
Legal Options.............................................................................................................214
Charity........................................................................................................................214
Social Enterprise..........................................................................................................215
For-Profit.....................................................................................................................216
Hybrid Setups.............................................................................................................216
Cooperatives...............................................................................................................217
Variations around the World.......................................................................................218
Weighing the Pros and Cons.......................................................................................218
Interview Box. Catlin Powers, Cofounder and CEO, One Earth Designs...................... 220
Organizational Health.....................................................................................................221
Financial Health........................................................................................................ 222
Taxes.......................................................................................................................... 223
Reporting................................................................................................................... 223
Internal Governance................................................................................................... 224
Transparency.............................................................................................................. 224
Accountability............................................................................................................ 224
Decision Making........................................................................................................ 225
Documenting Institutional Memory.......................................................................... 225
Manuals................................................................................................................. 225
Policies and Procedures.......................................................................................... 226
The Board....................................................................................................................... 226
Why You Need a Board.............................................................................................. 226
What to Look for in the Board................................................................................... 227
Leadership beyond the Founders..................................................................................... 228
Summary and Next Steps............................................................................................... 229
Exercise: Reflections........................................................................................................ 229
Social Ventures Mentioned in This Chapter.................................................................... 230
Contents ◾ xv

12 Communications.......................................................................................................233
Communicating Your Venture.........................................................................................233
What Are the Different Components in Your Communications?.................................... 234
The “Who” and the “Why”............................................................................................. 234
Communicating with Your End Users—Selling Your Product or Service.................. 234
Communicating Internally—Information Flow within Your Team........................... 234
Communicating with Stakeholders—Reporting Back................................................235
Communicating Externally—Advocating and Spreading Your Impact...................... 236
Building a Goal-Oriented Communications Plan...................................................... 236
Interview Box. Laila Iskandar, Cofounder, Mokattam School and A.P.E. Rug
Weaving Center; Minister of Urban Renewal and Informal Settlements, Egypt............. 237
The “What”.................................................................................................................... 237
Messaging.................................................................................................................. 238
What Action Do You Want Each Audience to Take?............................................. 238
What’s in It for Them?........................................................................................... 238
Stakeholder Ladder................................................................................................ 238
Follow-Up.............................................................................................................. 238
Multidimensional Messaging................................................................................. 239
The “How”...................................................................................................................... 240
Social Media.............................................................................................................. 240
Multimedia and Interactive Media..............................................................................241
Publications.................................................................................................................241
Mailing Lists.............................................................................................................. 242
Face Time.................................................................................................................. 243
Surveys and Feedback Forms...................................................................................... 243
Evaluate Your Communications..................................................................................... 243
Different Strategies Needed for Different Settings.......................................................... 244
Different Skills Needed for Different Stages................................................................... 244
Tips and Pointers across Audiences, Media, and Messages...............................................245
Be Positive...................................................................................................................245
Be Thoughtful............................................................................................................ 246
Keep It Personal......................................................................................................... 246
Keep It Simple............................................................................................................ 246
Evoke Emotion............................................................................................................247
Summary and Conclusions............................................................................................. 248
Exercise: Your Communications Strategy....................................................................... 248
Social Ventures Mentioned in This Chapter.....................................................................250
13 Managing Growth.....................................................................................................253
Part One: Achieving Scale...............................................................................................253
Dimensions of Growth................................................................................................253
Scaling Your Operations—What to Assess............................................................ 254
Scaling Inputs versus Outputs versus Impact..........................................................256
Gathering New Information and Innovation as You Grow.....................................258
Disadvantages and Tradeoffs..................................................................................259
Threats of Expansion..............................................................................................259
Is It Possible to Outgrow Your Mission?................................................................ 260
xvi ◾ Contents

Disclaimer............................................................................................................. 260
There Is No Black and White.................................................................................261
Part Two: Beyond Scale...................................................................................................261
What Does It Mean to Reach Your Goals?..................................................................261
Don’t Get Swept Away.................................................................................................... 262
Reverse the Tide: Changing the Way Business Is Done.................................................. 262
Changing the Field You’re Playing In.............................................................................. 263
Expanding Your Scope of Impact................................................................................... 263
Seeing the Forest from the Trees..................................................................................... 264
Inside vs. Outside Your Venture..................................................................................265
Mechanisms for Expanding beyond Your Venture...........................................................265
Setting New Trends....................................................................................................265
Collaboration with Other Organizations................................................................... 266
Government Adoption............................................................................................... 266
Advocacy and Policymaking.......................................................................................267
Collective Impact....................................................................................................... 268
Interview Box. Sir Fazle Abed, BRAC Founder and Chairperson................................... 268
Building a Culture of Change......................................................................................... 269
Sharing Failures......................................................................................................... 269
Sharing Successes........................................................................................................270
Don’t Forget the Underlying Theory...........................................................................270
Don’t Forget to Celebrate Your Successes!...................................................................270
Avoiding a Bubble............................................................................................................271
Recap...............................................................................................................................271
Taking the Next Steps Together...................................................................................... 272
Exercise: Fueling Growth................................................................................................ 272
Social Ventures Mentioned in This Chapter.................................................................... 273
Preface: A Letter to the Reader

All entrepreneurship is social. As a mentor of mine once said, “Unless you’re trading illegal or
harmful substances, you’re producing positive social outcomes by creating jobs, building the econ-
omy, and advancing human capacity.”
The reason we use the terminology of social entrepreneurship, and the reason it has devel-
oped into a field of its own over the past decades, is that despite all the commercial entre-
preneurship out there, despite all the industry and business and enterprise, there are still
huge chunks of the human population without basic human needs. Water, sanitation, educa-
tion, and basic health services and knowledge, which most of the world’s population take for
granted, are still today, in the midst of the third millennium, inaccessible for over a billion
people.
Most readers would agree that governments carry the primary charge for meeting these basic
needs and in most cases have already pledged in writing to do so. The purpose of this book is not
to divert resources and attention away from the government sector. The purpose of this book is to
acknowledge that individuals can make, and have made, a huge difference to underserved popula-
tions. Social entrepreneurs around the world have created and implemented effective, scalable, and
sustainable solutions to the most basic of human challenges. While their work is unique each in
its own context, we have gleaned lessons from their successes and failures.
Understanding the social challenges we are facing; co-creating solutions with the community;
creating products and services in contexts not currently served by the markets; building resilient
business plans around those products and services while adhering to the social mission; mobiliz-
ing financial, human, and other resources; and building initiatives and organizations that work to
maximize social impact—these are the basic frameworks we have seen to maximize the chances
of success of a social venture.
In this book, you will see many different models, examples, and ways of thinking about social
entrepreneurship. These have been compiled into a framework that will help you start taking the
first steps toward figuring out your own model. The only thing I need you to understand unequiv-
ocally is this: There is no one model that can solve all the world’s problems. I don’t know much,
but I do know this for sure. We as a human race just have not figured it out yet.
So the purpose of this book is not to teach you how it’s done or to present a winning formula.
It’s to share with you the collective human knowledge that has been created from numerous
attempts, failures, and accomplishments to date. From here on out, it’s up to you. The purpose is
not for you to take these approaches, learn them, and copy and paste them. The goal is for you to
completely disrupt them, question them, and find new ways of doing things.
What you are tasked with is taking this knowledge that we have collectively created up until
now and completely hacking it! Knock it out of the ball park. Make it irrelevant. I want you to

xvii
xviii ◾ Preface

take this framework, apply it, and then discover new things that prove me entirely wrong and
come up with new answers of your own. Leave no assumption unquestioned.
You might come up with something along the way that completely obliterates everything I
have written in the book. I hope so. Because this is how human knowledge progresses. This is how
we figure things out as a race.
Acknowledgments

This book was co-created by all the social entrepreneurs profiled here, and so many more. The
only credit that would be accurate for me to accept is that I’m just the big nerd who sat down and
typed it all out. The content is based on the work of countless people over countless years who
have developed and implemented effective, scalable, and sustainable solutions to social challenges.
Most importantly, this book was co-created with my students. Based on my course at the
Harvard T.H. Chan School of Public Health, each week was turned into a chapter, and chapters
were read and commented on by students. The course content itself was also developed with feed-
back from students, which is further reflected in the book’s content. Emily Holleran, who at the
time of writing, was a graduate student at Harvard University Division of Continuing Education,
has been a stellar collaborator and no words can thank her enough. Emily, I don’t know what to
say. At the time of writing, in this moment, you are literally my favorite person in the whole world.
(Sorry, Mom!)
Because this book is based on a course, thanks are due to all who made that course pos-
sible: Jack Spengler, who kept me around for all these years (I’m still trying to figure out why!)
and opened countless doors, the least and most humble of which was the funding of the course;
SV Subramanian, who served as a long-standing mentor, supporter, and faculty sponsor without
whom none of this would have happened; Nancy Turnbull, who helped me start the process by
deciding that “yes, we need a course like that here!”; Michelle Bell, who guided me on curriculum;
Rick Siegrist, who shared his expertise, guidance, intellectual, and moral support; Nancy Kane,
who has been so generous with her time in helping me develop my writing and teaching skills.
I’d also like to go a little more upstream than that to thank Jon Levy, Amy Cohen, and Donald
Halstead, without whom I never would have gotten my doctoral degree in the first place to do
all this.
Last but not least, the course on which this book is based was developed out of my experience
at the Massachusetts Institute of Technology (MIT), as an honorary fellow (translated: tag-along)
in the Legatum Center, thanks to Geoffrey Groesbeck, who was the fellowship director at the
time. I wanted to replicate the experience for others at my alma mater who had not had the oppor-
tunity, and to create the same kind of knowledge at our home base where people convene from all
over the world to solve the most pressing challenges affecting the well-being of our planet and its
population. Thank you also to MIT’s Elizabeth (Libby) MacDonald for your support in launching
and participating in this course year after year as a guest speaker, for being so generous with your
materials and content, and for providing a role model for my students and myself.
The secret I’ll reveal here is that this textbook would not exist were it not for Professor Omar
Bagasra, my mentor and friend, who turned to me as an afterthought as we were about to part
ways following a meeting and said, “Hey, by the way, why don’t you write a book?” He subse-
quently did much more than that by helping me structure the proposal, contact the publisher, and

xix
xx ◾ Acknowledgments

compartmentalize my time to get it all done. Most importantly, he taught me how to nurture my
mind and my soul.
Without my family at Alfanar venture philanthropy, none of this would have any meaning.
Thank you for providing me with the platform to practice what I preach and working to improve
the lives of the most marginalized populations. This thanks goes both to the team, who not only
tolerate but also appreciate and share my quirks and insanities, and to our investees, who are my
day-to-day coworkers in Lebanon. You are what all this is about. Last but not least, I’d like to
thank Bader Young Entrepreneurs Program and team and MIT Enterprise Forum Pan Arabia
for hosting Alfanar Lebanon and me in their beautiful Coworking+961 space. I truly believe that
place matters and that surroundings inspire. The opportunity to incubate my thoughts, and this
book, in a serene oasis had a direct impact on what I produced, and I am infinitely grateful for
that experience. Thank you for bearing with me and nurturing my need for deep concentration.
Tracing this all back to the root cause, ultimately, the largest thanks go to my parents. Realizing
that not every student reading this book will have this ingredient to success, people who literally
believe that you can do anything, I have tried to infuse this message into the book and serve as
that person for my students. The source of all this is the two people who have infused me with
this belief since my inception, constantly and repeatedly, without blinking. Thank you also to my
dear sisters, who by far surpass me in their own writings, dreams, and achievements. I’m so lucky
to have you, and you mean more to me than anything. Without you, I would not have done half
of this, and I hope you know it. My friends and soul mates who have kept me sane, who not only
humored me but also fueled me with their ideas, laughter, thought questions, and encourage-
ment: I sometimes feel as if I’ve cheated, and one day someone will come up to me and recall you,
because it’s not possible to have scored the company of such celestial beings to share life’s journey
with. This is the meaning of life, taking care of those around you, and trying your best to collec-
tively leave behind a world with more beauty and justice than when you started.
Author

Teresa Chahine is the Social Entrepreneurship Program Leader at


Harvard T.H. Chan School of Public Health, Center for Health and the
Global Environment. She teaches social entrepreneurship at Harvard
Chan School and Harvard Extension School, and trains social entrepre-
neurs worldwide. Dr. Chahine is also the director of Alfanar Lebanon,
which she launched in 2012. Alfanar is a venture philanthropy organiza-
tion that has been supporting social entrepreneurs in Lebanon and Egypt
Photo by Thomas Morgan,
since 2005. To learn more about her work and how you can get involved,
Reframed Pictures.
visit www.chgeharvard.org and www.alfanar.org.
Connect with her on Twitter @teresachahine.

xxi
Chapter 1

Introduction

Do you ever wonder what the world would be like if each person dedicated a large chunk of their
brains, efforts, and resources to solving a set of social challenges? Have you ever wished that you
could make a difference about the social disparities and injustices you care about? Many of us,
whether living in one of the world’s least developed or one of the world’s most developed societ-
ies, find it hard to ignore suboptimal conditions that affect us and those around us. These could
be local conditions or global conditions. They could include environmental degradation, pollu-
tion, corruption, lack of access to education or healthcare, and many others. In some cases, such
conditions affect everyone; in most cases, they disproportionately affect the most vulnerable and
underserved populations in our society.
How can we do something to change the face of these challenges? Each one of us has the
potential to make a positive impact on a person, community, and social challenge. Certainly, the
root causes of society’s most pressing problems are complex, historical, and multifaceted, and it
would be a gross simplification to say that one person can solve all the root causes. However, it is
the lack of acceptance of the status quo that has driven many of the positive social changes and
advancements over time. A systematic questioning and examination of why things are the way
they are today, coupled with the tools and skills to investigate, formulate, and apply potential solu-
tions, may allow us to take the first step in making changes.
If you envision a world that functions differently from what you see today, there is a social
entrepreneur in you. Each one of us has the potential to apply our skills and resources to create
better systems, services, and products that are lacking today or that are not accessed by a portion
of peoples and populations. This book will help you get started in assessing the potential paths you
can take to make the change you desire to see. Where you end up may be some place completely
different from what you envisioned or ever thought you could imagine. The only way to find out
is to get started… So, let’s begin!

How This Book Works


This book is designed to help you create social ventures to address a social challenge of your choice.
The word social here is used to refer to both social and environmental challenges. No matter your
background, age, qualifications, or field of study, there is a core set of skills that can aid you in

1
Another random document with
no related content on Scribd:
dan niet een beetje [a38] zelfzuchtig om alleen maar aan je eigen
plezier te denken, en kalm door te gaan?"

"Ja maar daar heb ik heelemaal niet over gedacht!"

"Dat begrijp ik wel," zei Vader terwijl hij opstond, "maar wil je dan
niet eens probeeren om daar voortaan wel aan te denken?"

"Ja Vader."

"Mooi. En ga dan nu maar met me mee en laat me die lastige som


eens zien."

Vader opende de deur om naar zijn eigen kamer te gaan.

Eduard volgde hem, maar eerst holde hij nog even naar de keuken.

"Rika, ben je nog boos op me?"

"Ik ben niet boos."

"Geef me dan een hand, Rika!" En hij schudde de uitgestoken hand


zóó lang en zóó krachtig, dat Rika "au" riep.
[a39]

II.
"Och, Vader, u luistert niet!"

"Jawel vent, ik luister, de man heeft rogge en tarwe."

"Een een vijfde maal zooveel rogge als tarwe!"

"Een een vijfde maal zooveel," herhaalde Vader geduldig.

"En nu verkoopt hij de helft van de rogge en een derde van de


tarwe, 1 H.L. rogge voor f 10.—en 1 H.L. tarwe voor f 15.—, en nu
ontvangt hij voor de rogge f 75.— meer dan voor de tarwe, hoeveel
heeft hij van elk gehad?" dreunde Eduard op, en toen: "Kijk, nu heb
ik zoo gedaan," en hij zocht in een hoek van zijn kladpapier tusschen
een menigte cijfertjes, waar hij zelf blijkbaar nog maar met moeite uit
wijs kon worden: "O ja, kijk, zoo ben ik begonnen" .... Maar opeens
hield hij midden in zijn zin op toen hij toevallig Vader even aanzag.
"Och, nu hebt u weer heelemaal niet geluisterd!" zei hij ongeduldig.

Vader schrikte op. "Nee, ik heb ook niet geluis-[a42] terd, ik zat aan
iets anders te denken. Leg het me nog maar eens uit, ik zal nu beter
opletten."

"Heusch?"

"Ja heusch," en Vaders donker hoofd boog zich over het


sommenschrift heen.

Eduard begon weer van voren af aan over zijn rogge en tarwe tot
hij eindelijk midden in zijn uitlegging bleef steken. "Maar nu kan ik
niet verder komen," zei hij, "ik begrijp niet wat ik nu doen moet."

"Je kunt er zoo ook nooit komen," verklaarde Vader. "Begin nu


eens van den anderen kant af, en reken uit hoeveel rogge hij
verkoopt als hij 1 H.L. tarwe verkoopt."
"Dat heb ik ook al gedaan," zei Eduard uit zijn humeur, "maar toen
ging 't ook niet!" en toen Vader zweeg: "Komt 't dan wel uit, Vader?"

"Probeer 't maar eens," antwoordde Vader kort, terwijl hij de


courant openvouwde en begon te lezen.

Eduard beet besluiteloos op zijn potlood en streek met zijn hand


door het kortgeknipte blonde haar. Toen ging hij zuchtend weer aan
't cijferen.

Een minuut of tien bleef 't stil in de kamer.

"Vader!"

"Wat is er?"

"'t Komt niet uit!"

"Laat maar eens kijken!" en Vader verdiepte zich even in de som


en besloot: "Je hebt je vergist, reken 't maar eens over, dan vind je
de fout wel."

[a43] En weer was 't stil; alleen ritselde nu en dan de courant,


wanneer Vader een blad omsloeg, en telkens zuchtte Eduard,
wanneer weer een nieuwe poging om de fout te ontdekken mislukt
was.

"Niet zoo zuchten!" zei Vader eindelijk, "gaat het niet?"

En Eduard keek even op, eerst heel nadenkend en met rimpels in


zijn voorhoofd, en toen glimlachend, en rekende weer verder. —

"Klaar!" 't Klonk als een juichkreet, en met een triomfantelijk gezicht
legde hij het sommenschrift op de opengeslagen courant.

Vader las 't even vluchtig door. "Mooi zoo," zei hij, toen klapte hij
het schrift dicht en gaf het aan Eduard terug.
De jongen ging naar een hoek van de kamer waar zijn schooltasch
op den grond lag, en stopte er zijn boeken en schriften in.

"Pepi, kom eens hier!" vroeg Vader, en toen Eduard tegen zijn knie
aanleunde en hem verwonderd aanzag: "Weet jij nog, wanneer ik het
laatst op reis ben geweest?"

"Op reis? Ja, was dat niet verleden week, toen u naar Arnhem was,
of bedoelt u dat niet?"

"Nee, dat bedoel ik niet, toen kwam ik 's avonds weer thuis; ik
bedoel voor langer tijd."

"O," zei Eduard; hij begreep niet goed wat Vader eigenlijk wilde
vertellen; "was dat niet twee jaar geleden, toen u naar Engeland
was?"

[a44] "Ik geloof het ook; ik vroeg 't maar, omdat ik nu weer op reis
moet, zie je."

Eduards gezicht betrok. "Gaat u op reis? Waar naar toe?"

"Naar Indië.

"Naar Indië?"

"Ja; er moeten een heeleboel nieuwe machines naar Indië toe, en


nu gaat een van de ingenieurs mee, en dat ben ik."

"En hoe lang blijft u dan weg?"

"Vier maanden."

"En wanneer gaat u?"

"Over drie weken."

Eduard vroeg niet verder. Stijf hield hij de leuning van den stoel
vast en keek Vader met wijd open oogen aan. 't Was, of hij 't nog
maar half begreep, maar vóór zich zag hij alleen vier lange,
eindeloos lange maanden, leeg en vreemd, en Vader heel ver weg.
Toen barstte hij uit: "Maar ik ga toch mee, is 't niet Vader?" en toen
Vader geen antwoord gaf: "Vader, zeg dat ik mee ga!"

"Nee jongen, ik kan je niet meenemen," zei Vader, en hij legde zijn
hand op Eduards schouder. "Kijk, als ik voor mijn plezier op reis ging
zou dat gaan, maar ik moet daar in Indië hard werken; ik zal den
heelen dag druk bezig zijn, en ben nu hier, dan daar. Je zou er niets
aan hebben, ik zou je den heelen dag alleen moeten laten, en
bovendien zou al dat heen en weer trekken veel te vermoeiend voor
je zijn."

[a45] "Maar u doet 't zelf toch ook!"

"Ja, maar ik ben ook geen kleine jongen meer!"

"Ik ook niet!"

"Nu, een groote jongen dan," en Vader glimlachte even. "Heusch


vent, 't gaat niet, 't is veel verstandiger dat je kalm hier blijft en naar
school gaat!"
"En moet ik dan alleen thuis blijven?"

"Nee, je blijft niet thuis, je gaat uit logeeren. Ik heb gevraagd of je


dien tijd bij Tante Lina mag komen. Ik hoorde het vanmiddag, en
toen ben ik dadelijk aan het plannen maken gegaan; voor het eten
liep ik even bij Oom en Tante aan om te vragen of zij 't niet te lastig
vonden er nog een jongen [a48] bij te krijgen, en daardoor kwam ik
zoo laat thuis."

Eduard was op Vaders knie gaan zitten; tot nu toe had hij rustig
geluisterd, maar nu sloeg hij opeens zijn armen om Vaders hals en
begon onstuimig: "Maar u mag niet weggaan! Ik wil niet alleen hier
blijven, en ik wil ook niet naar Tante Lina!" En toen smeekend: "O,
Vader, ga toch niet weg!"

Vader zweeg, en drukte zijn jongen dicht tegen zich aan; het was
het eenige wat hij op dit oogenblik voor hem kon doen. Veel was het
hem waard geweest, wanneer een van de andere ingenieurs deze
reis had kunnen maken, maar een langdurig gesprek met den
directeur van de groote machinefabriek waaraan hij verbonden was,
had hem de noodzakelijkheid van zijn gaan doen inzien. Het lachte
hem niet erg toe, zijn jongen alleen te moeten achterlaten, maar hij
was er van overtuigd, dat Eduard bij de oudere zuster van zijn vrouw
werkelijk goed bezorgd zou zijn, ook al was hij geen groot
huishouden gewend en al zou hij er in het begin misschien wat
moeite mee hebben, zich naar zijn nichtjes en neefjes te schikken.

"Eddy, lieveling, maak het niet nog moeilijker voor me dan het is!
Doe je best om ferm te zijn! Vier maanden zijn gauw om, en je zult
het zeker prettig hebben bij Tante Lina!"

"Hugo en Piet zijn zulke vervelende jongens!" klonk het gesmoord.

"Ja, dat vind jij, maar ligt dat nu ook niet een [a49] beetje aan
jezelf? Kijk, Oom en Tante wonen hier nog niet lang en je kent je
neefjes pas kort, zijn die jongens nu heusch zoo vervelend, nu je ze
niet dadelijk bizonder aardig vindt?"

Er kwam geen antwoord.

"Eddy, waaraan denk je?"

"Was Moeder er nog maar!"

Vader zweeg, en kuste zacht het blonde hoofd, dat tegen zijn
schouder leunde.

"Weet je nog wel hoe Moeder altijd probeerde het goede in de


menschen op te zoeken?" begon hij toen. "Moeder zei altijd, 'als ik
iemand vervelend vind, dan kan dat even goed aan mij liggen als
aan hem, en dan wil ik toch eerst eens trachten te weten te komen,
waarom een ander wel van hem houdt en ik niet!' En waarom
zouden andere menschen Hugo en Piet wel aardig vinden, en jij
niet? Begrijp je wat ik bedoel?"

"Ja."

"En zou je het zelf ook niet prettig vinden om goede vrienden met
de neefjes te zijn?"

Eduard antwoordde niet. "Alleen dán zou ik niet graag willen dat je
goede vrienden met ze werdt, als het jongens zijn die liegen of laf
zijn of gemeene dingen doen, maar dat geloof ik niet van ze. Kijk
eens, je zult een heeleboel te doen hebben in die vier maanden; je
zult je best moeten doen geduldig te blijven en niet boos te worden,
ook al gaat alles niet even gemakkelijk. — En het [a50] moeilijkste
van alles is om altijd te doen wat je zelf weet dat goed is. — Om
moedig te doen wat je duidelijk ziet dat je plicht is, en je er niet aan
te storen wat de andere jongens zeggen. — En daar is een
heeleboel moed voor noodig, weet je dat wel?"

"Ja, dat weet ik wel." —

"En wil je daarvoor je best doen? Kijk me eens aan, Eddy! Zoo —
wil je probeeren Vaders moedige, eerlijke jongen te zijn?"

Eduard knikte van ja, met een vreemd, strak gevoel in zijn
oogen. —

"En je zoo flink mogelijk houden als ik weg ben?"

En weer knikte Eduard van ja, half hopend dat Vader nu maar over
iets anders zou gaan praten, want hij voelde dat hij zich nu niet lang
meer goed zou kunnen houden.

"Mooi!" en zacht streek Vader over het kortgeknipte haar. "Heusch,


't zal zoo lang niet duren, in 't begin van Juni ben ik weer bij je!"
"Maar ik vind het juist zoo vreeselijk lang!"

"Ja, maar dat valt wel mee; kijk, 't is niet eens vier heele maanden,
we gaan den achtsten Februari uit Genua; morgen over drie weken
ga ik weg, 's ochtends vroeg, en dan over land naar Genua. En daar
ligt de Willem II dan al op ons te wachten, en die brengt ons naar
Indië toe."

"Wie gaat er nog meer mee?"

"Mijnheer van der Zande gaat mee; hij heeft de machines gekocht
voor zijn fabrieken in Indië en nu [a51] gaat hij zelf mee om ze te
brengen, en dan maken we samen de reis."

"En blijft u dan eerst nog in Genua?"

"Blijven? Welnee! We komen er 's avonds aan, en ja, dan blijven


we er één nacht, en den volgenden morgen gaan we weg." —

"Maar u kent toch geen Italiaansch?"

Vader glimlachte even; "Nee, dat ken ik ook niet, maar ze verstaan
in Genua wel Fransch ook! Zoo zie je al weer, doe op school maar
goed je best met Fransch, anders kun je later nooit in Italië reizen!"

"En ik vind Fransch juist zoo'n naar vak," zuchtte Eduard. "Fransch
en sommen vind ik 't akeligste dat er bestaat, maar sommen toch
eigenlijk nog 't allerakeligste!"

"Juist een reden om er heel goed je best op te doen; heusch, als je


iets goed kent vind je het niet akelig meer, geloof je dat ook niet?"

"Misschien niet," zei Eduard voorzichtig, "maar sommen zal ik toch


wel altijd naar blijven vinden, denk ik."

Vader lachte, en kneep zijn jongen in de wang. "Pepi!" zei hij; — en


toen: "Maar kijk eens op de klok! Vraag aan Rika een glas melk en
maak dat je naar bed komt!"
"Ja, maar ik wou nu juist nog zoo'n boel vragen, en ik wou nog veel
meer hooren over Indië!"

"Goed Pepi, morgen. Nacht Pepi!"

[a52] "Maar Vader, ik ...."

"Nacht Pepi!"

En lachend nam Vader zijn tegenstribbelenden jongen bij een arm


om hem de kamer uit te zetten.

"Luister dan nog even, Vader!"

"Nu, wat is er?"

"Komt u dan zoo meteen nog even boven als ik roep?"

"Ja, voor dezen keer."

"En, Vader, ik zal heusch denken aan wat ik beloofd heb, maar ik"
— Eduard slikte even — "ik wou toch wel dat u niet weg ging,
Vader!"

"Ik ook," antwoordde zijn Vader.


[a53]

III.
Eduard stak zijn hoofd om de huiskamerdeur.

"Vader, mag ik eerst nog wat steltenloopen voor we gaan


koffiedrinken?"

"Ha, daar hebben we Pepi! Kom eens hier, Pepi, zeg je mijnheer
van der Zande niet goeiendag?"

Eduard kwam dichter bij, "Dag mijnheer!" zei hij.

"Dag e... jongmensch, hoe heet je ook weer?" en de jongen voelde


zich van het hoofd tot de voeten opnemen.

"Eduard," zei hij kort, en toen tegen zijn Vader, "mag ik nog even?"

"Ja, nog vijf minuten, maar voor 't huis blijven."

De beide heeren stonden voor 't raam, en keken er naar hoe


Eduard even later met een vlugge beweging op de stelten sprong.

"Een flinke jongen," zei mijnheer van der Zande, "hij begint op je te
lijken, Kerner!"

"Vind je?" vroeg Eduards Vader afgetrokken, en toen levendiger:


"Hij doet mij altijd sterk aan zijn Moeder denken." En knikkend tegen
Eduard, die op één stelt hinkend met de andere probeerde aan te
slaan: "maar 't is een echte bengel."

[a56] Eduard had intusschen ergens op straat een steentje ontdekt


en was daar nu zoo vlug als hij op zijn stelten vooruit kon komen
naar toe gegaan om in zijn eentje wat te voetballen.
Hij was niet erg gesteld op mijnheer van der Zande, die óf tegen
hem sprak als tegen een kind van vijf jaar, óf doodkalm deed alsof hij
niet bestond. Maar dat was nog niet het voornaamste. Eduards
grootste grief was, dat mijnheer van der Zande, die een oude kennis
van Vader was, altijd onverwacht kwam, en juist altijd, als er het een
of ander prettige plannetje gemaakt was, dat daardoor dan natuurlijk
in het water viel. En dat kon hij nu wel niet helpen, maar 't was voor
Eduard toch reden genoeg om zijn komst nu niet met bizonder veel
genoegen te begroeten. — Vandaag ook weer, 't was de laatste dag
dat Vader er was, want morgenochtend vroeg zou Vader weggaan;
verder was 't Woensdag, en Eduard had zijn vioolles mogen
verzetten om voor 't laatst nog een gezelligen middag met Vader te
hebben en om te helpen Vaders handkoffertje in te pakken — en
natuurlijk kwam nu mijnheer van der Zande. — Misschien ging hij
wel dadelijk weg, maar die hoop werd steeds flauwer en verdween
geheel, toen Vader hem tikte om te komen koffiedrinken. Eduard gaf
nog een fermen schop tegen zijn steentje, toen sprong hij van zijn
stelten en zette ze met een verdrietig gezicht in de gang neer.

"En dan vind ik je morgen dus aan het station [a57] in Arnhem,"
hoorde hij zijn Vader zeggen toen hij binnenkwam, en mijnheer van
der Zande: "Uitstekend; in ieder geval ga ik vanmiddag nog door, ik
moet nog verschillende lui spreken."

De twee heeren zaten al aan tafel en Eduard schoof haastig zijn


stoel bij. — "In ieder geval gaat hij voor 't eten dus weg," dacht hij.

Mijnheer van der Zande begon iets te vertellen over zijn Vader, die
nog zoo flink was, en nog altijd zelf aan 't hoofd stond van de
fabrieken in Indië, en gaf toen een uitvoerig verslag van de oude
machines, en de bizonderheden waarin zij van de nieuwe
verschilden.

Eduard luisterde er niet naar; 't kon hem niet veel schelen; verder
hield hij zich bezig met het tellen van de broodjes en de kopjes
koffie, die mijnheer van der Zande achtereenvolgens deed
verdwijnen.
"O, de betrekking van Hollandsche vertegenwoordiger van de zaak
bevalt mij best!" hoorde Eduard hem zeggen; "op mijn tiende jaar
kwam ik voor 't eerst naar Holland, en sedert dien tijd ben ik al zes
keer heen en weer geweest, maar nooit voor langer dan drie
maanden; dit is de zevende keer."

"Bleef hij er nu maar voor goed," dacht Eduard, "dan kwam hij hier
onze middagen tenminste niet meer bederven!"

Mijnheer van der Zande wendde zich nu plotseling tot Eduard.

"Zoo, mannetje, en leer je nogal vlijtig?" vroeg hij.

[a58] Eduard zei niets, en keek zijn Vader aan. — "Dat gaat nogal,
hè Pepi?" antwoordde deze voor hem, en toen mijnheer van der
Zande weer: "En in welke klas zit je wel?"

"In de zesde, mijnheer."

"Zoo, zoo; nou, dat schiet al op, hoor!" en toen van onderwerp
veranderend: "En ga je niet met Pa mee naar Indië?"

"Nee mijnheer."

"Zoo; 't is anders een best land, geloof je dat niet?"

"Jawel mijnheer."

"En waarom wil je dan niet mee?"

"Ik wil wel mee."

"Wat? En daarnet zei je dat je niet mee wou?" Eduard zei niets
meer, maar keek naar zijn Vader, alsof hij dacht, dat die wel voor
hem antwoorden zou.

"Later gaat hij eens mee," zei Vader, en toen, om er een eind aan
te maken: "Wil je nog een kop koffie?"
Rika werd gebeld om nog eens koffie te schenken.

't Was zijn derde kopje al, dacht Eduard, aldoor schuins naar
mijnheer van der Zande kijkend, en hij was aan zijn vierde broodje
bezig.

En zonder dat mijnheer van der Zande het merkte stak hij tegen
Rika, die opnieuw het kopje vulde, eerst drie, en toen, met een
veelbeteekenende blik — naar de broodbak, vier vingers in de
hoogte. — Maar Vader had het wél gemerkt, en zag hem een halve
minuut lang streng aan.

[a59] Mijnheer van der Zande had zijn spoorboekje te voorschijn


gehaald en er met aandacht in gekeken. — "Mijn plan was om de
trein van 3.17 te nemen," zei hij toen, "maar heb je soms iets anders
te doen, zeg het dan gerust, ik vind mijn weg wel."

"Wel neen, ik vind het uitstekend. Ik had mijn jongen beloofd om


wat met hem te wandelen, maar dat kan toch gebeuren; na de koffie
kunnen we in mijn kamer gaan zitten en Eduard kan in dien tijd zijn
huiswerk maken; daarna brengen we je samen naar den trein en dan
loopen we buitenom, door het bosch."

"Ik vind ...." begon Eduard, maar zijn Vader viel hem haastig in de
rede. "Je opinie wordt niet gevraagd," zei hij kortaf.

Eduard was niet bizonder ingenomen met de schikking. Waarom


zei Vader nu niet dat hij wél wat anders te doen had? Vader had hem
toch beloofd met hem te gaan wandelen, en tegen dat mijnheer van
der Zande nu goed en wel weg was, zou de middag om zijn. En dan
dat vervelende huiswerk nog! Haastig dronk hij zijn glas melk leeg.

Mijnheer van der Zande begon weer een nieuw verhaal over
Indische huizen en Indische tuinen. Eduard luisterde maar half, maar
opeens begon hij 't zelf ook leuk te vinden, en toen wilde hij er ook
dadelijk nog veel meer van weten en ging van alles vragen.
Eindelijk stond Vader op. "Willen we nu maar eens naar de andere
kamer gaan?" stelde hij voor, "en ga jij dan boven aan 't werk, Pepi?"

[a60] Maar Pepi had niet veel zin. Aan Vaders arm liep hij mee naar
de studeerkamer. "Toe, nog eventjes," smeekte hij, "omdat 't uw
laatste dag is!"

Vader gaf geen antwoord, maar liet toch toe dat hij nog wat bleef
rond hangen. Een paar keer waarschuwde hij: "Kom, Pepi!" Want
mijnheer van der Zande was weer van onderwerp veranderd en had
het over groote orders van den laatsten tijd, en Vader zag duidelijk
dat Eduard er geen belang in stelde en zich verveelde. — "Kom,
Eduard, ga nu aan je huiswerk!" zei hij nog eens; maar toen de
jongen eindelijk lastig werd en met propjes papier door de kamer
begon te knippen raakte zijn geduld op, en plotseling viel hij mijnheer
van der Zande in de rede met een boos: "Eduard, ga nu onmiddellijk
naar boven; je hoeft niet weer beneden te komen voor ik je roep."

Een benauwende stilte volgde, en heel verschrikt zag Eduard zijn


Vader aan; toen stond hij langzaam op en liep aldoor naar den grond
kijkend de kamer uit, zijn handen in zijn zakken. — Pas toen hij de
trap opging hoorde hij in de studeerkamer weer praten.

Vader boos, en dat op den laatsten dag! Was dat nu zoo erg, dat hij
eens eventjes met een propje schoot? Die akelige mijnheer van der
Zande ook, 't was allemaal z i j n schuld, als die niet gekomen was
zou hij nu prettig met Vader bezig zijn aan 't koffertje of iets anders,
en nu moest hij hier alleen op de slaapkamer zitten — met een ruk
trok hij zijn tasch op [a61] tafel en schudde zijn boeken en schriften
er uit. Och, hij had immers ook zoowat niks te doen, het grootste
deel van zijn sommen had hij gisterenavond al gemaakt, juist om
vandaag niet veel te hebben; 't waren net nog twee korte dingetjes,
die waren in een wip klaar. Maar dat gaf nou allemaal niks, want
naar beneden gaan mocht hij toch niet.

Kom, er nu maar niet meer aan denken en schrijven.


Maar telkens dwaalden zijn gedachten weer af, en telkens vergiste
hij zich, en toen de sommen eindelijk klaar waren zagen ze er slordig
en knoeierig uit. — 't Kon Eduard niets schelen en ongeduldig
schoof hij alles op zij. — Toen zette hij zijn ellebogen op tafel, liet zijn
hoofd in zijn handen leunen en keek naar buiten.

Dat was nu bijna voor 't laatst dat hij al die tuinen en daken zoo
zag. — Morgenochtend misschien nog even, en dan in vier maanden
niet meer. — En [a64] vannacht zouden Vader en hij hier ook voor 't
laatst samen slapen en morgen — dan was Vader al heel ver weg en
zou 's nachts in Bazel ergens in een vreemd hotel slapen, en hij zelf
zou bij Tante Lina zijn, ook in een vreemd kamertje en in een vreemd
bed. — Niets geen gezellig huis was dat van Tante Lina, met al die
groote kamers, 't was hier thuis toch veel prettiger en gezelliger. Wat
zou 't gek leeg zijn, als hier nu morgenavond niemand meer in de
kamer kwam, en beneden ook, in de huiskamer, en in Vaders kamer,
wat zou 't overal akelig leeg en donker en koud zijn. — Hoe lang zou
Vader er nu nog zijn, 't was nu bijna drie uur, en morgenochtend om
kwart voor negen ging Vader weg, dat was dus nog twaalf, en nog
zes, nog achttien uur, bijna. En nu zat die mijnheer van der Zande,
die Vader nog vier heele maanden zien kon, en die 't bovendien niks
schelen kon of hij vader zag of niet, aldoor maar gezellig beneden te
praten, en hij zelf moest hier alleen boven zitten. — Hoe lang zou
dat nu nog duren?

En uit medelijden met zichzelf kwamen de tranen hem in de oogen;


maar hij veegde ze haastig weg, en keek toen weer stil naar buiten.

En zoo zat hij nog toen Vader om drie uur naar boven kwam om
hem te roepen. — Zachtjes trok Vader het hoofd van zijn jongen
achterover en keek hem aan, en weer voelde Eduard zijn oogen
vochtig worden.

"Ik vind 't zoo naar dat u boos werdt!" fluisterde [a65] hij, "maar 't
kwam allemaal door mijnheer van der Zande, als die niet gekomen
was ..."

"Nee vent, dat weet je wel beter, ik had je genoeg gewaarschuwd,


je hadt niets meer te doen beneden, en als ik je dan drie, vier keer
zeg naar boven te gaan moet je het ook doen; en ik wil nu wel
gelooven dat je het niet prettig vondt dat mijnheer van der Zande er
was, maar daarom mag je toch niet onbeleefd zijn, en dat propjes
schieten kwam heelemaal niet te pas; zul je dat nu voortaan
onthouden?"

Eduard knikte. "Maar nu bent u toch niet boos meer, is 't wel
Vader?"

"Nee, ik ben nu niet meer boos. Ga nu maar gauw je jas


aantrekken, dan gaan we mijnheer van der Zande naar den trein
brengen."

Eduard trok zijn ijsmuts over de ooren toen ze buiten kwamen. 't
Was koud, vriezend weer. — "Hoe is 't mogelijk, we gingen al haast
naar de lente toe, en nu weer zoo'n kou, we krijgen bepaald nog ijs!"
hoorde hij mijnheer van der Zande zeggen. Toen holde Eduard
vooruit naar 't bosch. Een helder winterzonnetje deed de witte
sneeuwplekken, die hier in 't bosch na de laatste sneeuwbui nog niet
waren weggedooid, glinsteren. — Eduards verdriet van straks was
vergeten, en voor een half uurtje dacht hij er niet aan dat het Vaders
laatste dag was, en dat het de eerstvolgende keer, dat hij hier weer
met Vader zou wandelen, midden in den zomer zou zijn.

[a66] Telkens holde hij een zijweg in, om dan opeens weer uit een
klein laantje te voorschijn te schieten en een pas of tien rustig naast
de beide heeren verder te wandelen, die druk in gesprek hun weg
vervolgden; dan rende hij weer vooruit om even verder over een
bank te springen.

"Wel Kerner, die jongen van jou lijkt wel onvermoeid!" zei mijnheer
van der Zande eindelijk. "Wat een levenslust!" en tegen Eduard, die
weer hijgend aan kwam loopen: "Word je niet moe, baas?"

"Nee mijnheer, heelemaal niet!" lachte Eduard, "maar nu blijf ik toch


eens een beetje hier!" En hij stak zijn hand door Vaders arm.

[a67]

IV.
"Meneer, alles is klaar, zal ik nu maar heengaan? En dan breng ik
meteen het restje van Edu z'n goed naar mevrouw Verhey."

Vader liet zijn koffertje, waar nog een paar vergeten dingen
ingeperst werden, in den steek.

"Is alles klaar, Rika? En achter alles gesloten ook? Mooi, dan zal ik
zoo meteen nog wel even gaan zien. — Ja, dan zou ik nu maar
weggaan," en op een pak in de gang wijzend: "is dat alles wat nog
voor Eduard weggebracht moet worden?"

"Ja meneer, het andere is gisterenavond gegaan."

"Mooi, mooi. — Nou Rika, 't ga je goed hoor, tot over vier
maanden!"

"Ja meneer. Dag meneer, goeie reis!"

"Dank je. Dag Rika!"

Eduard ging mee om Rika uit te laten. "'k Zal vast aan je Tante
vertellen wat voor een lastpost ze in haar huis krijgt," beloofde ze.

"Dat zeg je nou wel, maar dat doe je toch niet!" lachte Eduard, "je
durft het niet eens! Dag ouwe [a70] Rika!" En toen ze de deur al uit
was nog eens "Dag ouwe Rika!"

Toen liep hij weer naar de huiskamer terug en bleef stil staan kijken
terwijl Vader de riemen van het koffertje dicht gespte. 't Was 't laatste
stuk van Vaders bagage; de groote koffer was de vorige week al
weggegaan, en twee kleinere stonden nog in de gang om straks
boven op de vigelante getild te worden. 't Handkoffertje zou Vader bij
zich houden.

"Afgeloopen," zei Vader, toen de riemen vast waren, en hij keek


Eduard aan. — "En nu gaan we weer verder," en hij nam 't koffertje
op om het in de gang bij de andere te zetten.
En toen begon een tocht door het huis; 't was een van de akeligste
tochten, die Eduard ooit gemaakt had. — Aldoor zwijgend liep hij
met Vader mee, bezochten ze alle kamers om de beurt, en terwijl
Vader keek of de ramen goed dicht waren, en de kasten sloot, moest
Eduard steeds maar denken aan dat vreeselijke oogenblik, dat nu al
zoo vlak bij was, het oogenblik, dat Vader weg zou rijden, dat hij
Vader niet meer zien zou, voor vier lange maanden, voor een
vreeselijk langen tijd, waaraan bijna geen eind zou komen.

Vaders eigen kamer was het laatst aan de beurt, en daar borg
Vader de sleutels weg. — "Ga je aankleeden, Pepi," zei hij, "je moet
naar school toe, het rijtuig zal mij wel dadelijk komen halen." En toen
hij merkte dat Eduard maar heel stil dicht bij [a71] hem bleef staan
en hem aldoor strak aanzag, keek hij zijn jongen diep in de oogen en
zei zacht: "zul je voorzichtig zijn, Pepi? Zul je maken dat ik over vier
maanden een gezonden, vroolijken jongen terugvind?"

Eduard knikte, maar zonder iets te zeggen. — En aldoor bleef hij


Vader maar aankijken.

Toen klonk in de verte het geluid van wielen; dichter en dichter bij
kwam het. Eduard ging naar het raam; "het rijtuig," zei hij. —

Voor de deur hield het stil. —

Toen werd er gebeld, Vader liep de gang in en zette zijn hoed op,
en opende toen de voordeur om den koetsier aanwijzingen te geven
voor het opladen van de koffers. Toen trok Vader zijn jas aan, nam
die van Eduard van den kapstok, en kwam weer binnen.

Eduard stond nog voor het raam, en Vader ging naar hem toe en
heesch hem in zijn jas. — En toen .... "Vader, Vader!" snikte Eduard,
en hij klemde zijn armen om Vaders hals.

"Mijn kleine Eddy!" Even liet Vader zijn jongen nog tegen zich
aanleunen en klopte hij hem zacht op den rug. Toen maakte hij zich
los, en Eduards hoofd tusschen zijn handen nemende kuste hij hem
voor 't laatst.

You might also like