UNIVERSITETI EUROPIAN I TIRANS FAKULTETI JURIDIK DEGA: Juridik 303 LNDA: Negocimi dhe Zgjidhja e Konflikteve PEDAGOGU: Prof.

Dr. Tomi Treska

Analizo avantazhet e Ndrmjetsimit ndaj Negocimit, Arbitrazhit dhe Gjykimit.

Emiliano Aliu

TIRAN Nentor, 2011

1

Ndrmjetsimi sht nj sistem alternativ pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve ndrmjet dy ose m shum palve dhe gjen hapsir zbatimi n shum fusha. Ai prdoret lidhur me mosmarrveshjet n marrdhniet e puns, n ato tregtare dhe n shtjet e t drejts civile, si dhe pr sa i prket shtjeve t t drejtave t konsumatorit.1 Negociata sht nj relacion pazarllku midis palve t cilat kan interesa t ndryshme ose jan n konflikt. Ndrmjetsimi, nga ana tjetr, paraqet nj zgjerim dhe elaborim t procesit t negociatave. Ndrmjetsimi e prfshin ndrhyrjen e pals s tret, t pranueshme prej palve n konflikt, e cila sht e paanshme dhe neutrale dhe nuk e ka autoritetin e marrjes s vendimeve, mirpo i ndihmon ata n prpjekjet e tyre q vullnetarisht ta arrijn nj zgjidhje reciprokisht t pranueshme t shtjeve t kontestuara. Ndrmjetsimi n negociata e l fuqin e marrjes s vendimeve n duart e palve n konflikt. Ky sht nj proces vullnetar n t cilin pjesmarrsit duhet t ken gatishmri pr ta pranuar ndihmn e pals ndrhyrse me qllim t zgjidhjes s konfliktit. Ndrmjetsimi zakonisht fillon ather kur palt besojn se nuk mund ta zgjidhin konfliktin vet, dhe kur si mjet i vetm i zgjidhjes paraqitet dhnia e asistencs s paanshme nga ana e pals s tret. Arbitrazhi sht nj shprehje burimore pr nj proces vullnetar n t cilin ata q jan t prfshir n konflikt e krkojn ndihmn e pals s tret, t paanshme dhe neutrale, e cila do t marr vendim pr ta, lidhur me shtjet kontestuese. Rezultati i vendimit mund t jet si kshillues ashtu edhe obligativ. Arbitrazhi mund t udhhiqet nga nj person ose nga nj juri e palve t treta. Faktor kritik n kt rast sht, q pala e tret sht n marrdhnie t drejtprdrejt me konfliktin. Arbitrazhi sht nj alternativ detyruese vendimmarrjeje tepr e prdorshme n shum raste, por kryesisht n ato me natyr tregtare. N kt proces, vendimi pr zgjidhjen e problemit merret nga pala e tret asnjanse. Ata (palt) kan mundsin t zgjedhin vet arbitrin e tyre dhe t ken prmes ktij procesi nj sr avantazhesh t karakterit privat, ekonomik dhe kursimit t kohs. Gjykimi n zgjidhjen e konfliktit privat prfshin ndrhyrjet e nj autoriteti t institucionalizuar dhe t pranuar shoqror. Qasja ndaj zgjidhjes s kontestit n kt rast kalon nga procesi privat n at publik. N qasjen juridike, pr palt n konflikt zakonisht punojn avokatt, t cilt i argumentojn shtjet e tyre respektive para nj pale t tret, t paanshme

Shih: http://www.shqiptariiitalise.com/component/content/article/45-udhezues/1366-ndermjetesimi-risia-qe-

duhet-te-nxjerre-nga-paraliza-drejtesine-italiane.html, H.18:02, Dt. 4/11/2011

dhe neutrale, d.m.th. para gjyqtarve. Kto pal t treta shprehin interesat2 dhe vlerat e shoqris. N kto raste, rezultati rndom sht i tipit fitorehumbje, dhe ky sht premis e vendimit se kush ka dhe kush nuk ka t drejt. Pasi pala e tret sht e miratuar shoqrisht pr t marr vendim, rezultatet e procesit jan detyruese dhe t plotfuqishme. Palt n konflikt nuk kan kontroll mbi rezultatin, mirpo mund t fitojn me nj mbrojtje t fuqishme t pikpamjeve t tyre, gj kjo e cila ndikon n marrjen e vendimit dhe i pasqyron normat e miratuara shoqrore. Avantazhet e ndrmjetsimit jan shpejtsia dhe kostoja m e ult se ajo e nj procesi. Rezultati prfundimtar i ndrmjetsimit dhe pajtimit mes palve sht hartimin i nj marrveshjeje me shkrim sht, gjithashtu, vullnetare dhe palt ruajn kontrollin. Pasi pranojn procedurn e ndrmjetsimit ato mund t trhiqen n do koh pa ndonj dm (prvese nse parashikohet ndryshe n ligj), kshtu q ndrmjetsuesi harton thjesht nj verbal pr munges marrveshjeje. Ndrsa, menaxhimi i konfliktit q i drejtohet gjykats, n shumicn e rasteve munden vetm t presin vendimin e gjyqtarit. Vendimi sht publik, ndrmjetsimi sht konfidencial. Gjithka q ndodh gjat procedurs nuk verbalizohet, ndrsa marrveshja ndrmjet palve, nse e dshirojn, mund t hidhet n nj letr dhe nnshkruhet vetm nga ata3, e cila nuk mund t publikohet. Ndrsa, raporti prfundimtar, nnshkruhet nga t gjith t pranishmit n ndrmjetsim e cila konfirmon arritjen ose jo t marrveshjes.4 Ndrmjetsimi sht i shpejt5 dhe sht ekonomik. Ai mund t arrij nj rezultat me "shumn zero"6, por gjithashtu mund t realizoj nj zgjidhje t re n krahasim me fillimin e shtjes.7 Ndrmjetsimi ka elemente t shumt n favor t saj. Por nuk sht ila pr do lloj mosmarrveshje.

Me nocionin Interesa nnkuptohen shqetsimet, nevojat, dshirat e shprehura dhe t pashprehura t palve

n konflikt. Shpesh ndodh q palt n konflikt t ken interesa t prbashkta, por konflikti lind gjithsesi pr shkak t paraqitjes s ndonj interesi t kundrt.
3 4 5 6 7

Akt me vlern e nj kontrate. Palt, subjektet q i asistojn, ndrmjetsi. Zakonisht jo m shum se 40-50 dit. At q un e fitoj sht e barabart me at q ti humb. Pr shembuj t ndrmjetsimit me zgjerimin e torts, shiko F.Tiziana, C.Marcella, De Berti Giovanni,

M.Marcello dhe P.Yoga, Il metodo della mediazione per la gestione dei conflitti, CELT Casa Editrice La Tribuna, 2011

Bibliografia
Prof. Asoc. Dr. Arta Mandro, Alternativat e Zgjidhjes Jashtgjyqsisht t Mosmarrveshjeve, Ndrmjetsimi dhe Avantazhet e Tij; Botimi n Manualin pr ndrmjetsimin dhe pajtimin n rastet e konflikteve t krijuara nga trafikimi i qenieve njerzore; Tiran, Janar 2006. Prof. Asoc. Dr. Mariana Tutulani-Semini, Korniza Ligjore e Procesit t Ndrmjetsimit: Aktmarrveshja e Ndrmjetsimit, Botimi n Manualin pr ndrmjetsimin dhe pajtimin n rastet e konflikteve t krijuara nga trafikimi i qenieve njerzore; Tiran, Janar 2006. Avokat Sokol Lekaj, Ndrmjetsimi si Proces Praktik n Zgjidhjen e Konflikteve dhe Mosmarrveshjeve, Botimi n Manualin pr ndrmjetsimin dhe pajtimin n rastet e konflikteve t krijuara nga trafikimi i qenieve njerzore; Tiran, Janar 2006.

F.Tiziana, C.Marcella, De Berti Giovanni, M.Marcello dhe P.Yoga, Il metodo della mediazione per la gestione dei conflitti, CELT Casa Editrice La Tribuna, 2011

Website
-

www.parlament.al www.caaht.com www.wikipedia.org

Vlersimi i pedagogut: Pikt:

I. II.

Parashtrimi i tezs s eses:

III. Argumentimi:

IV. Prfundimi:

Totali