რაციონალიზმი თუ ემპირიზმი

როგორც რაციონალიზმი ასევე ემპირიზმი არის ფილოსოფიური მიდგომები,

რომლებიც ცოდნის შეძენას, ცოდნის შენებას ეხება. თუმცა ეს მიდგომები
კონტრასტულია. ამ პერსპექტივებს შორის მთავარი განსხვავება მდგომარეობს მათ
შესაბამის რწმენაში ცოდნის წყაროებისა და ბუნების შესახებ.

რაციონალიზმი ამტკიცებს, რომ ცოდნა, უპირველეს ყოვლისა, მომდინარეობს

მიზეზის, ლოგიკისა და თანდაყოლილი იდეებისგან. რაციონალიზმის მომხრეები
ამტკიცებენ, რომ გარკვეული ჭეშმარიტებები თავისთავად აშკარაა ან შეიძლება
გამოვიტანოთ მხოლოდ ლოგიკური მსჯელობით, სენსორული გამოცდილებისგან
დამოუკიდებლად. ცნობილი რაციონალისტი ფილოსოფოსები, როგორიცაა რენე
დეკარტი, ამტკიცებენ, რომ ზოგიერთი იდეა თანდაყოლილია გონებაში და არ
ეყრდნობა გარე დაკვირვებებს და არ საჭიროებენ სენსორულ გამოცდილებებს მათი
დადასტურებისთვის.

ამის საპირისპიროდ, ემპირიზმი ამტკიცებს, რომ ცოდნა, პირველ რიგში, მიღებულია

სენსორული გამოცდილებიდან, დაკვირვებისა და ექსპერიმენტებიდან. ემპირისტები
ამტკიცებენ, რომ გონება დაბადებისას არის „ტაბულა რასა“ ან ცარიელი ფურცელი და
შემდგომში მთელი ცოდნა გარე სამყაროსთან ურთიერთქმედების შედეგად მიიღება.
გამოჩენილი ემპირისტი მოაზროვნეები, როგორიცაა ჯონ ლოკი და დევიდ ჰიუმი,
ხაზს უსვამენ სენსორული აღქმის მნიშვნელობას იდეებისა და რწმენის
ფორმირებაში.

არსებითად, რაციონალიზმსა და ემპირიზმს შორის მთავარი განსხვავება

მდგომარეობს მათ შესაბამის აქცენტებში თანდაყოლილ იდეებზე და დედუქციურ
მსჯელობაზე (რაციონალიზმი) სენსორული გამოცდილების და ინდუქციური
მსჯელობის (ემპირიზმი) წინააღმდეგ, როგორც ცოდნის ძირითადი წყაროები.

თუმცა არსებობს მესამე ფილოსოფიური პერსპექტივა ემპირიკორაციონალიზმი,

რომელიც სინთეზს ახდენს ზემოთ აღწერილი მიდგომების. და პირადად მეც მას
მივემხრობი. ის აღიარებს სენსორული გამოცდილების მნიშვნელობას ცოდნის
მიღებაში, რასაც ემპირიზმი ხაზს უსვამს, ამასთანავე, აღიარებს გონების და
თანდაყოლილი ცნებების როლს, რაც ხაზგასმულია რაციონალიზმით. ამ სინთეზის
მომხრეები ამტკიცებენ, რომ სამყაროს ყოვლისმომცველი გაგება მოითხოვს როგორც
ემპირიულ დაკვირვებებს, ასევე რაციონალურ რეფლექსიას. ამ მიდგომის მაგალითია
იმანუელ კანტის ფილოსოფია, რომელიც თავის კრიტიკულ ფილოსოფიაში სუფთა
ემპირიზმსა და სუფთა რაციონალიზმს შორის ნაპრალის ამოვსებას მათ შორის ხიდის
გადებით ცდილობდა.

სამსჯელო კითხვები:

1. რას ფიქრობს ემპირიზმი სენსორული გზით მიღებულ ორაზროვან

ინფორმაციაზე? (ბუნდოვანი ფერები, ბუნდოვანი ხმები და ა.შ) როგორ
შეიძლება ასეთ დროს ვისაუბროთ ემპირიული გზით მიღებული ცოდნი
ჭეშმარიტებაზე?

2. აქვს თუ არა კავშირი რაციონალიზმის მიერ შემოღებული "თანდაყოლილი

იდეების" ცნებას და იუნგისეულ არქეტიპებს?