‫ یولسم لکچر پښتو‬IS IT ‫ده‬

By:_ Taj Mohammad moben

 ‫يولسم لکچر پښتو‬

‫‪🆕 Introduction‬‬

‫ټکنهههالو ۍ برخهههې ههههارډویر ‪،‬‬ ‫ټکنهههالو ۍ زیربنههها د معلومههها‬ ‫هههې د یهههوې ادارې د معلومههها‬ ‫● پههه یهههاد ولهههر‬
‫هههې د معلومههها و سیسهههټمو و پراختیههها‬ ‫ټکنهههالو ۍ خدمتو ههه لهههر‬ ‫سههها ټویر ‪ ،‬شههه کې ‪ ،‬او ډیټابیسهههو او د معلومههها‬
‫‪ ،‬د امنیت او خطر اداره کول ‪ ،‬او د معلوما و اداره کول‪.‬‬

‫ټکنهههالو ۍ عصهههر زیربنههها د ‪ 0591‬لسهههیزې لههه پیهههل راهیسهههې پههه څهههو مرحلهههو کهههې وده کهههړې ‪ ،‬کلههه‬ ‫● د معلومههها‬
‫ټیکنالوژۍ پل کول پیل کړل‪.‬‬ ‫ې شرکتو و لومړی د سوداګرۍ غوښتنلیکو و کې د معلوما‬

‫● دا مرحلې پ ال دې ډول د ‪:‬‬

‫‪ -‬یوازینی مین ریمو‬

‫‪ -‬یوازینۍ شخص کمپیوټرو ‪:‬‬

‫‪ -‬د سیم ایزو ش کو‬

‫‪ -‬صدۍ‪ Enterprise‬کمپيوټينګ‬

‫‪ -‬کالوډ کمپیوټر او ګرځنده کمپیوټر ‪:‬‬

‫● کهههالوډ کمپیهههوټر د کمپیهههوټر سهههر ینو ګههه حهههوه ههه السرسهههی متهههو کهههو ‪ ،‬پ هههمول د کمپیوټرو هههو ‪ ،‬ذخیهههره‬
‫کولو ‪ ،‬غوښتنلیکو و او خدما و پ شمول ‪ ،‬پ ش ک کې ‪ ،‬پ ځا ګړ وګ ا ټر یټ‬

‫متهههو کهههو پههه ګههه ون ده زخيهههره کولهههو ا سټرک هههنو و او‬ ‫⭐کهههالوډ مهههو ږ ههه ههه دکمپیهههو ر سهههر ينو ههه السرسههه‬
‫خدما و ال ت دا هرڅ پ ش ک او ا ټر ټ ک ‪.‬‬

‫?‪🆕What Is Cloud Computing‬‬

‫هههې د سهههوداګرۍ کهههاروو کو ههه ګټهههور ‪ IT‬پروګرامو ههه وړا هههدې‬ ‫ټکنهههالو ۍ څههها ګې هههل د هههده لهههر‬ ‫● د معلومههها‬
‫کړ ‪.‬‬

‫● کهههالوډ کمپيوټينهههګ هغههه وخهههت دی هههې د دریمهههې ډلهههې خهههدمت یههها پلهههورو کی د ا ټر یهههټ لههه الرې خپلهههو‬
‫پیرودو کهههو ههه د کمپیهههوټر سهههر ینې متهههو کهههو ‪.‬يعن ده ا ټر هههټ پههه وسهههيل ده دريمههه ډلههه يعنههه ده دوو څخههه‬
‫زيا و ډلو دکمپیو ر سر ينو السرس رامنځت کړ‬

‫● کهههالوډ کمپیهههوټر کهههولی شههه ډیهههری هههور ډولههه سهههر ینې ههههم متهههو کهههړ ‪ ،‬پ هههمول پروګرامو ههه ‪ ،‬د شههه کې‬
‫خدمتو ههه ‪ ،‬ویهههب پهههاڼې ‪ ،‬ډیټهههابیس سهههرورو ‪ ،‬ځههها ګړ پراختیههها کهههو ک پروګرامو ههه ‪ ،‬یههها حتهههی ټهههول عملیههها‬
‫سیسټمو ‪.‬‬
 ‫‪🆕 Cloud Computing Characteristics‬‬

‫د کالوډ کمپیوټر ځا ګړ یاوې‬

‫● کههههالوډ کمپيوټينههههګ ‪ .On-Demand Self-Service‬د غوښههههتنې پراسهههها ځههههان خههههدمت متههههو کههههو ‪ .‬یههههو‬
‫پیرودو کی کولی ش پ او ومات ډول اړین کمپیوټر سر ینو السرسی وموم ‪.‬‬

‫● کهههالوډ کمپيوټينهههګ د ګریههه کمپيوټينهههګ ځا ګړ یهههاوې لهههر ‪ .‬د ګریههه کمپیهههوټر مختلههها ههههارډویر او سههها ټویر‬
‫برخې يوځا کو رڅو د ګ و سر ینو سره یو واحد ‪ IT‬اپیریال رامینځت کړ ‪.‬‬

‫● د ګریههه کمپیهههوټر د شههه کې پههه اوږدو کهههې د ډیهههری غرا یهههایی پلهههوه وی هههل شهههو کمپیوټرو هههو پروسهههس‬
‫سر ینې شریکو ‪.‬‬

‫ې د دوی کمپیوټر سر ینې پ مؤثره وګ وکارو‬ ‫‪ -‬د ګری کمپیوټر سازما و و وړ یا ورکو‬

‫‪ - .‬د ګریهه کمپیههوټر د غلطههۍ زغههم او بههې ځایهه کیههدو څخهه خههال د ‪ ،‬پههدې معنههی ههې د اکههامۍ هههیڅ ټکههی‬
‫شتون لر ‪.‬‬

‫⭐ده ‪ Grid computing‬ده غلطههه څخههه خهههال د هههو مهههو ږ يههه پههه کهههارولو سهههره دههههرډول اکهههام او غلطههه‬
‫څخ خالص يو‬

‫ههه السرسهههی (د بیلګهههې‬ ‫‪ -‬د ګریههه کمپیهههوټر د لوړولهههو ا هههدازه کهههول اسههها کهههو دا د کمپیهههوټر سهههر ینو ډیروالههه‬
‫پ وګ ور سرورو اضا کول) ‪ -‬د پیچل غوښتنلیکو و پروسس کولو غوښتنې پوره کولو لپاره‪.‬‬

‫سهههره کهههول شهههو سهههر ينو ههه ډيروالههه ورکهههو يههها کهههم کهههړو مههه‬ ‫⭐پههه ‪ Grid computing‬کههه مهههو ږ پههه اسههها‬
‫سرورو کمول او زيا ول‬

‫دوام‪...‬‬

‫●کهههالوډ کمپیهههوټر د یهههوټیلټ کمپیهههوټر ځا ګړ یهههاوې پوښههه ‪ - .‬پههه یهههوټیلټ کمپیهههوټر کهههې ‪ ،‬د خهههدما و متهههو‬
‫متو کو ‪.‬‬ ‫کو کی د کمپیوټر سر ینې او زیربنا مدیریت د اړ یا سره سم پیرودو ک‬

‫● کهههالوډ کمپیهههوټر پراخههه شههه کې ههه السرسهههی کهههارو ‪ - .‬د کهههالوډ متهههو کهههو ک کمپیهههوټر سهههر ینې پههه شههه ک‬
‫کهههې شهههتون لهههر ‪ ،‬د ویهههب بهههراوزر سهههره السرسهههی لهههر ‪ ،‬او دوی نظهههیم شهههو رڅهههو دوی د ههههرې کمپیهههوټر وسهههیلې‬
‫سره وکارول ش ‪.‬‬

‫⭐کههالوډ ده شهه ک پراخهه السرسهه لههر ههو مههو ږ کههوال شههوو هغهه پهه هههره وسههيل کهه ده ويههب بههراوزر او ههورو پهه‬
‫وسيل السرس کړو‬
‫● د کهههالوډ کمپیهههوټر حهههوه کمپیهههوټر سهههر ینې‪ .‬د متهههو کهههو ک کمپیهههوټر سهههر ینې د ډیهههری پیرودو کهههو‬
‫خههدمت کولههو لپههاره شههتون لههر ‪ .‬دا سههر ینې پهه متکههر ډول د پیرودو کهه غوښههتنې سههره سههم ګمههارل شههو او بیهها‬
‫ګمارل شو ‪.‬‬

‫هه دا ده کههار کوو کههو پهه خوښهه‬ ‫⭐ده کههالوډ پهه موموعهه يهها حههوه کهه ده کمپيههوټر ډيههر سههر ين شههتون لههر‬
‫ټاکل او ا را کيږ ‪.‬‬

‫دوام ‪.....‬‬

‫کالوډ کمپیوټر اک را پ موازی سرورو و کې پیښیږ ‪.‬‬

‫متههو کو کههو پهه سههلګو و یهها زرګو هه شهه کې سههرورو د لههوی ډیټهها مرکزو ههو کههې ځههای پهه ځههای‬ ‫‪ -‬د کههالوډ کمپیههوټر‬
‫ې د سرور ارمو و پ وم یادیږ ‪.‬‬ ‫کړ‬

‫⭐دکههالوډ پهه سههلګو سههرور د کهه ددو ده ډيټهها پهه مرکزو ههو کهه ځهها پرځهها شههو او دسههرور ههارم پهه ههوم‬
‫ياديږ ‪.‬‬

‫ههې پهه‬ ‫برخههې کههارو رڅههو ډیههری موههازی سههرورو رامینځتهه کههړ‬ ‫‪ -‬د سههرور موههازی کههول د سهها ټویر پراسهها‬
‫یو واحد زیک سرور کې د موازی ماشینو و پ وم یادیږ ‪.‬‬

‫ههور موههاز سههرو رامنځتهه کههړو لکهه‬ ‫هه مههو ږ پهه يههوه زيکهه سههرور کهه‬ ‫⭐دسههرور موههاز کههول پهه د معنهه‬
‫وړو وو او ور ور‬ ‫سيسټمو‬ ‫پ وين وز ک ده ويچول باکس پ وسيل مختلا عمليا‬ ‫مو ږ‬

‫?‪🆕What is Virtualization‬‬

‫●موههاز کههول "د کمپیههوټر هههارډویر سههر ینې پهه څههو ا ههرا کولههو اپیریههالو و يهها پهه داسهه ډول وي ههل کهه يههو‬
‫هاردوير څو ځاي کار وکړ او مختلا شيان وکارو‬

‫سیسههټم ههر میههنځ د سهها ټویر ليههدل وړ يهها متههو‬ ‫● موههازی کههول هغهه ټیکنههالوژ ده ههې د هههارډویر او عملیهها‬
‫کو‬

‫سیسهههټمو و لولهههو ههه ا هههازه ورکهههو يعنههه پههه يهههو‬ ‫● موهههازی کهههول د موهههازی ماشهههینو و پههه وګههه ډیهههری عملیههها‬
‫لول کيږ ‪.‬‬ ‫سيسټم ک څو سيسټمو‬

‫‪🆕 Importance Of Virtualization‬‬

‫● سر ینې مدیریت ښ کوال ش‬

‫● لګښت ي لږ د‬

‫ليدل شی‬ ‫● ډیری زیک سرورو پ یو سرور کې ې ډیری موازی ماشینو‬

‫●د م ههال پهه وګهه پهه یههرو وختو ههو کههې مههوږ د هههر عالیههت لپههاره مختلهها سههرورو و هه اړ یهها لههرو لکهه بریښههنالیک ‪،‬‬
‫ډیټههابیس او ههور ‪...‬خههو او مههو ږ کههوال شههوو ده موههاز ټکنههالوژۍ پهه واسههط خپههل پهه کمپیههوټر کهه سههرور ههوړ‬
‫کړو‬

‫‪🆕Advantage‬‬

‫● اغیزمن هارډویر کارولو لپاره د موازی کولو کارول‬

‫● موازی کول د زیک هارډویر سیسټمو و اړ یا کمولو سره لګښتو کمو ‪.‬‬

‫● دستو ز بیا رغو‬

‫ې ستاسو سرورو موازی و ‪.‬‬ ‫● د ستو ز بیا رغو خورا اسا ده کل‬

‫…‪🆕Cont...‬‬

‫●ده ا رژ خو د کول ‪ -:‬مواز سرور ده زيک سرورو و پ پر ل ډير لږ بريښنا اړ يا لر ‪.‬‬

‫●د سرورو و ځای پ ځای کول خورا ګړ د‬

‫ټکههۍ سههره یههو عکههس ‪ ،‬ماسههټر ټیمپلیههټ یهها مو ههوده موههازی ماشههین کلههون کههړ رڅههو سههرور‬ ‫● اسههو کههولی شههپ پهه‬
‫رالس او پ څو دقیقو کې پرمخ بوځ ‪.‬‬

‫…‪🆕Cont...‬‬

‫‪Redundancy‬‬

‫● د دې هدف لپاره سازما و اړ یا لر د ‪ Redundancy‬متو کولو لپاره وقا شو ماشین واخل ‪.‬‬

‫امنیت‬

‫ال شو ‪ .‬او ده ډيټا امنيت ي ډير د‬ ‫● پ یو زیک سرورو و کې ډیری موازی ماشینو ل یو بل څخ‬

‫ده ډيټا بيځاي کيدل‬

‫● کهه مههوږ د مرکههز ذخیههره کولههو اپیریههال کههاروو دا زمههوږ د اړیههن معلومهها و د ور شههو غههال یهها ههوړ شههو مخهه‬
‫یس او معلومات مو بيځاي کيږ ‪. .‬‬

‫‪🆕Disadvantage‬‬

‫لګښتو‬ ‫اضا‬
‫● شههاید اسههو بایههد د موههازی کولههو سهها ټویر کههې پا ګهه ا و هه وکههړ او ممکههن د موههازی کولههو ممکنهه کولههو لپههاره‬
‫هارډویر اړ یا و ‪ .‬و لګښت ي ډير د‬ ‫اضا‬

‫اړ يا‬ ‫خصص او زدکړ‬

‫هههې پههه موهههازی کولهههو کهههې‬ ‫● د موهههازی اپیریهههال پلههه کهههول او اداره کهههول بههه د ‪ IT‬کارمنهههدا و ههه اړ یههها ولهههر‬
‫خصص ولر ‪.‬‬

‫‪🆕Perform a Comprehensive Analysis‬‬

‫د شهه کې ههړۍ کلیههل لهه مخههې ههې د نههور پهه ‪ 8112 ، 7‬کههې رسههره شههو ‪ ،‬پهه ډیټهها سههینټر کههې د بریښههنا او‬
‫یخولو لګښتو اسمان ځ او باید کنټرول ش‬

‫‪ -‬زیک سرورو ډیر ودوخ رامینځت کو‬

‫اړ یا لر‬ ‫‪ -‬زیک سرورو ډیر او ډیر ځوا‬

‫‪ -‬زیک ډیټا سینټرو پیچل سوداګرۍ دوام حلو و اړ یا لر‬

‫‪ -‬د ځن وخت یوه دوامداره مسل ده ې باید ل مینځ یوړل ش‬

‫‪ -‬د هارډویر مدیریت پیچلی دی او باید ساده ش د دې ټولو ستو زو ځواب ‪ ،‬ال ت ‪ ،‬موازی کول د ‪.‬‬

‫‪🆕Virtual Machine‬‬

‫● د ریښههتین ماشههین یههو اغیههزمن ‪ ،‬ههال شههوی قههل‪ .‬يعنهه ده رښههتين ماشههين يهها سيسههټم څخهه يههو ههال شههو کههاپ‬
‫دهغ سره يو ځا کار کو‬ ‫ده‬

‫● موهههازی ماشهههینو د ههههیڅ ریښهههتین ههههارډویر سهههره مسهههتقیم عامهههل لهههر ‪ .‬دو دههههاردوير سهههره عامهههل لهههر ځکههه‬
‫پيژ‬ ‫دو مواز د او هارډویړ دو‬

‫سیسههټم پهه وګهه را هه‬ ‫سیسههټم ‪ ،‬ههې پهه سههرورو و یهها ډیټهها مرکزو ههو کههې پههرمخ ځهه ‪ ،‬د کوربهه عملیهها‬ ‫● عملیهها‬
‫سیسټم پ وم یادیږ ‪.‬‬ ‫سیسټمو د میلم عملیا‬ ‫کیدی ش او پ هر موازی ماشین برخ کې عملیا‬

‫‪🆕Server Virtualization‬‬

‫د ههههارډویر پههه یهههوه زیکههه ټوټههه کهههې د ډیهههری منطقههه سهههرور ‪ OS‬م هههالو و رامینځتههه کهههول يعنههه يهههو ههههاردویر د‬
‫مو ږ پر هغ مختلا سرورو پ مواز ډول وصل کو ‪.‬‬

‫‪🆕Server Virtualization‬‬
 ‫● پهه یههو زیکهه سههرور کههې رامینځتهه شههو ‪ VMs‬بههل زیکهه سههرور پههرمخ وړل کیههدی شهه ‪ .‬يعنهه پهه يههوه زيکهه‬
‫بل سرور وړيږ هغ ده زيک سره ل لور پر مخ وړل کيد ش‬ ‫او اصل سرور ک‬

‫● پهه یههو زیکهه سههرور کههې اکههام بهه پههدې کههې صههب شههو ‪ VMs‬اغیههزه و کړ ‪.‬مههو ږ يههو زيکهه سههرور لههرو پهه‬
‫کوالی ‪.‬‬ ‫کوم اکام راځ هغ پر دغ مواز سرور اغيزه‬ ‫د ک‬

‫‪‬‬ ‫‪🆕Some Virtualization technology‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫‪🆕Different Types of Clouds‬‬

‫متهههو کهههو ‪:‬‬ ‫ههې شهههرکتو پیرودو کههو یههها د پیرودو کههو ډلهههو هه‬ ‫د کههالوډ کمپیهههوټر درې لههوی ډولو ههه شههتون لهههر‬
‫عام بادل ‪ ،‬شخص بادل ‪ ،‬او های رډ بادل‪.‬‬

‫● عامهه بههادل‪ Public cloud .‬عامهه کهههالوډ کههې ‪ ،‬خدمتو هه د ا ټر یهههټ لهه الرې عهههامو خلکههو ههه وړا ههدې کیهههږ ‪- .‬‬
‫ګوګل یا یاهو! د بریښنالیک خدمتو د عام کالوډ ګمار ې م الو د ‪.‬‬

‫● شخصههه بهههادل‪ .Private cloud .‬پههه شخصههه کهههالوډ کهههې ‪ ،‬خدمتو ههه د یهههوې ادارې پههه خپلهههو سهههرورو و کهههې‬
‫اسیس شو ‪ ،‬یا پ حقیقت کې د یوې ادارې شخص کارو ې لپاره اسیس شو ‪.‬‬

‫● ههههای رډ کهههالوډ ‪ .Hybrid cloud‬ههههای رډ کهههالوډ د عامههه ‪ ،‬خصوصههه او ټهههولنې بهههادلو و رکیهههب دی هههې د ور ههه‬
‫سههازمان لخههوا کههارول کیههږ ‪ - .‬د م ههال پهه وګهه ‪ ،‬یههو شههرکت ممکههن پهه شخصهه کههالوډ کههې ډاټهها ذخیههره کههړ ‪ ،‬مګههر د‬
‫عام کالوډ بریښنالیک خدمت کارو ‪.‬‬

‫‪🆕Cloud Computing Services‬‬

‫د ‪:‬‬ ‫د کالوډ کمپیوټر خدمتو د دریو ماډلو و پراسا‬

‫● ‪.Infrastructure-as-a-Service‬‬

‫متهههو کهههو ک د لهههرې څخههه د السرسههه وړ‬ ‫‪ -‬د زیربنههها پههه وګههه د خهههدمت (‪ )IaaS‬مهههاډل ‪ ،‬د کهههالوډ کمپیهههوټر‬
‫سهههرورو ‪ ،‬شههه کې ‪ ،‬او د ذخیهههره کولهههو ر یهههت وړا هههدیز کهههو ‪ .‬يعنههه دو ده لهههر سهههرورو و او شههه کو څخههه‬
‫دمعلوما و زخيره کولو ر يت لر‬
 ‫‪🆕Cont...‬‬

‫● ‪Platform-as-a-Service‬‬

‫● د خهههدمت پههه وګههه پلیهههټ هههارم ‪ -‬د خهههدمت پههه وګههه د پلیهههټ هههارم (‪ )PaaS‬مهههاډل کهههې ‪ ،‬پیرودو کههه سهههرورو ‪،‬‬
‫هههاوا او ‪ ، NET.‬او د ا ټر یهههټ لههه‬ ‫سیسهههټمو ‪ ،‬ذخیهههره ‪ ،‬ډیټهههابیس ‪ ،‬د سههها ټویر پراختیههها ټیکنهههالوژ لکههه‬ ‫عملیههها‬
‫ههههې دواړه مو ههههوده‬ ‫هههه ا ههههازه ورکههههو‬ ‫الرې د شهههه کې ر یههههت کرایهههه کههههو ‪ - .‬د ‪ PaaS‬مههههاډل پیرودو کهههه‬
‫غوښتنلیکو پرمخ بوځ او و غوښتنلیکو رامینځت او ازموین وکړ ‪.‬‬

‫⭐پههه د مهههاډل کههه پيريهههدو ک کهههوالی شههه مو هههوده پروګهههرام پهههر مهههخ بهههوز او هههو پروګهههرام هههوړ او امتکهههان‬
‫کړ ‪.‬‬

‫● ‪Software-as-a-Service‬‬

‫● د خهههدمت پههه وګههه سههها ټویر ‪ -‬د سههها ټویر پههه وګههه د خهههدمت (‪ )SaaS‬کهههویل مهههاډل سهههره ‪ ،‬د کهههالوډ کمپیهههوټر‬
‫ې د دوی د پیرودو کو اړ یاو سره ځا ګړ و ‪.‬‬ ‫پلورو ک داسې سا ټویر متو کو‬

‫‪-‬ده ‪ SaaS‬رټولههههو پراخهههه کههههارول شههههو خههههدمت مههههاډل دی ‪ ،‬او دا د سهههها ټویر پروګرامو ههههو پراخهههه لههههړۍ متههههو‬
‫کو ‪.‬‬

‫‪ -‬د ‪ SaaS‬متو کو ک عموما خپل پیرودو ک د میاشتن یا کلن ګ ون یس اخل ‪.‬‬

‫‪🆕 Advantages‬‬

‫● کالوډ کمپیوټر د ا رادو او سازما و و دواړو لپاره ګټې وړا دې کو ‪.‬‬

‫‪ -‬کالوډ کمپیوټر پ کارمندا و م ت اغیزه لر‬

‫‪ -‬کالوډ کمپیوټر کولی ش پیسې خو د کړ‬

‫نظیم ا عطاف او سیالۍ وده ورکړ‬ ‫‪ -‬کالوډ کمپیوټر کولی ش‬