Kamu Personel Yönetimi: Ortak Ders

KAMU PERSONEL YÖNETİMİ
ORTAK DERS
Öğr. Gör. NİHAT KAYAR
Editör
PROF. DR. ENGİN SELÇUK
I
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER...........................................................................................................II
1. TARİHSEL GELİŞİM VE KAMU İSTİHDAMI..................................................1
Kazanımlar..................................................................................................................2
Birlikte Düşünelim......................................................................................................3
Başlamadan Önce........................................................................................................4
1.1. Personel Yönetimi: Tanımı ve Kapsamı..............................................................5
1.2. Tarihsel Gelişim...................................................................................................6
1.2.1. Dönemsel Özellikler.................................................................................................6
1.2.2. Devlet Personel Başkanlığı.......................................................................................8
1.2.3. Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi................................................................8
1.3. Kamu İstihdamı..................................................................................................10
1.3.1. Kamu Görevlisi Kavramı........................................................................................10
1.3.1.1. Geniş Anlamda Kamu Görevlisi......................................................................11
1.3.1.2. Dar Anlamda Kamu Görevlisi.........................................................................11
1.3.1.3. En Dar Anlamda Kamu Görevlisi....................................................................11
1.4. Anayasal Sınıflandırma......................................................................................12
1.4.1. Memurlar.................................................................................................................13
1.4.1.1. Memur Kavramı...............................................................................................13
1.4.1.2. 657 sayılı Kanun ve 1982 Anayasası Dönemi.................................................13
1.4.1.3. Türk Ceza Kanununa Göre Memur..................................................................14
1.4.2. Diğer Kamu Görevlileri..........................................................................................14
1.4.2.1. Özel Statülü Diğer Kamu Görevlileri..............................................................16
1.4.2.2. Sözleşmeli Personel.........................................................................................17
Bu Bölümde Ne Öğrendik?.......................................................................................21
2. MEMURLUK MESLEĞİ VE İLKELERİ...........................................................22
Kazanımlar................................................................................................................23
Birlikte Düşünelim....................................................................................................24
Başlamadan Önce......................................................................................................25
2.1. Genel Olarak 657 Sayılı Kanunun Sistemi........................................................26
2.1.1. 657 Sayılı Kanunun Amacı ve Kapsamı.................................................................26
2.1.2. Özel Kanunlara Tabi Personel................................................................................26
2.2. Memurluk Mesleği ve Temel İlkeleri................................................................27
2.2.1. Sınıflandırma İlkesi.................................................................................................27
2.2.2. Kariyer İlkesi..........................................................................................................30
II
2.2.2.1. İşe Yönelik Kariyer Sistemi (Kadro Sistemi)..................................................31
2.2.2.2. Kişiye Yönelik Kariyer Sistemi (Rütbe Sistemi).............................................32
2.2.2.3. Türkiye’de Kariyer İlkesi.................................................................................33
2.3. Liyakat İlkesi......................................................................................................34
2.3.1. Kayırma Sistemi......................................................................................................34
2.3.2. Liyakat Sistemi (Merit Sistemi)..............................................................................35
3. MEMURLUĞA GİRİŞ...........................................................................................39
Kazanımlar................................................................................................................40
Başlamadan Önce......................................................................................................42
3.1. Memurluğa Girişte Aranan Anayasal İlkeler.....................................................43
3.1.1. Serbestlik İlkesi.......................................................................................................43
3.1.2. Eşitlik İlkesi............................................................................................................44
3.1.3. Görevin Gerektirdiği Nitelikler.........................................................................44
3.2. Memurluğa Girişin Yasal Koşulları...................................................................45
3.2 1. Genel Koşullar........................................................................................................45
3.2.2. Özel Koşullar..........................................................................................................49
3.3. Kadroların Duyurulması ve Sınavlar.................................................................49
3.3.1. Kadro Kavramı ve İlgili Mevzuat...........................................................................49
3.3.2. Sınav Yöntemiyle Açıktan Atama..........................................................................50
3.3.2.1. (A) Grubu Kadrolara Seçilme Usulü...............................................................51
3.3.2.2. (B) Grubu Kadrolara Yerleştirme Usulü..........................................................52
3.3.2.3. Mülakat Sınavları.............................................................................................53
3.3.3. Sınavsız Kamu Hizmetine Giriş..............................................................................54
3.3.3.1. Üst Kademe Kamu Yöneticileri.......................................................................54
3.3.3.2. İstisnaî Memuriyet Kadroları...........................................................................54
3.3.3.3. Bakan Müşavirleri............................................................................................56
3.3.3.4. Terörle Mücadelede Kanunundan Yararlananlar.............................................57
3.3.3.5. Diğerleri...........................................................................................................57
4. ATAMA YÖNTEMLERİ DEĞERLENDİRME YÜKSELME VE HİZMET
İÇİ EĞİTİM............................................................................................................................60
Kazanımlar................................................................................................................61
Başlamadan Önce......................................................................................................63
III
4.1. Adaylık Süreci....................................................................................................64
4.2. Memurluğa Aslî Olarak Atanma........................................................................65
4.2.1. Atama Usulleri........................................................................................................65
4.2.1.1. Genel Olarak....................................................................................................65
4.2.1.2. Cumhurbaşkanı Kararıyla Atama Usulü..........................................................66
4.2.1.3. Cumhurbaşkanı Onayıyla Atama Usulü..........................................................69
4.2.1.4. Cumhurbaşkanının Diğer Atamaları................................................................70
4.3. Memurun İşe Başlaması.....................................................................................71
4.4. Yer Değiştirmeler (Naklen Atamalar)................................................................72
4.4.1. Kurum İçi Yer Değiştirme Suretiyle Atama...........................................................72
4.4.2. Aynı Kurumda Yer Değiştirme (Becayiş)..............................................................73
4.5. Bir Kurumdan Diğerine Nakil............................................................................73
4.6. Re’sen Görevin/Görev Yerinin Değiştirilmesi..................................................74
4.7. Bir Sınıftan Başka Bir Sınıfa Naklen Atama.....................................................74
4.8. Memurların Değerlendirilmesi...........................................................................75
4.9. Memurlukta İlerleme ve Yükselmeler...............................................................76
4.9.1. Kademe İlerlemesi..................................................................................................76
4.9.2. Derece Yükselmesi.................................................................................................77
4.10. Hizmet İçi Eğitim.............................................................................................78
5. MEMURLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE YASAKLARI..............................80
Kazanımlar................................................................................................................81
Başlamadan Önce......................................................................................................83
5.1. Memurların Yükümlülükleri..............................................................................84
5.1.1. Anayasa ve Kanunlara Sadakat...............................................................................84
5.1.2. Devlete Bağlılık......................................................................................................84
5.1.3. Tarafsızlık...............................................................................................................84
5.1.4. Emirlere Uyma ve Kanunsuz Emir.........................................................................85
5.1.5. Mal Bildiriminde Bulunma Yükümlülüğü..............................................................87
5.1.6. Resmi Belge ve Araçların Kullanım Usulü............................................................87
5.1.7. Kılık ve Kıyafet Yükümlülüğü...............................................................................87
5.1.8. Hizmeti Kişisel ve Kesintisiz Biçimde Yürütme....................................................88
5.2. Memurların Uymaları Gereken Yasaklar...........................................................89
5.2.1. İkinci Görev Yasağı................................................................................................89
IV
5.2.2. Ticaret ve Kazanç Getirici Faaliyet Yasağı............................................................89
5.2 3. Grev Yasağı............................................................................................................90
5.2.4. Kasıtlı Olarak Birlikte Çekilmek, Gelmemek, İşleri Aksatmak.............................90
5.2.5. Hediye Alma ve Menfaat Sağlama Yasağı.............................................................91
5.2.6. Siyasi Faaliyette Bulunma Yasağı..........................................................................92
5.2.7. Gizli Bilgileri Açıklama Yasağı..............................................................................92
5.2.8. Basına Bilgi veya Demeç Verme Yasağı................................................................92
5.2.9. Ayrıldığı Kuruma Karşı Görev Almama................................................................93
6. MEMURLARIN HAKLARI..................................................................................95
Kazanımlar................................................................................................................96
Başlamadan Önce......................................................................................................98
6.1. Memurluk Hakkı ve Statü Güvencesi................................................................99
6.2. Hizmet Hakkı.....................................................................................................99
6.3. Görev Suçlarının Kovuşturulması....................................................................100
6.4. İsnat ve İftiralara Karşı Korunma Hakkı..........................................................100
6.5. Müracaat, Şikâyet ve Dava Açma Hakkı.........................................................100
6.6. Sendika Hakkı..................................................................................................101
6.6.1. Genel Olarak.........................................................................................................101
6.6.2. Sendika Üyesi Olamayacak Kamu Görevlileri.....................................................103
6.7. Toplu Sözleşme Hakkı.....................................................................................104
6.7.1. Anayasa Hükümleri..............................................................................................104
6.7.2. Toplu Sözleşmenin Tarafları ve İmza Yetkisi......................................................106
6.7.3. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu.........................................................................106
6.8. Dernek Kurma Hakkı.......................................................................................107
6.9. Aylık Hakkı......................................................................................................107
6.9.1. Hukukî Niteliği.....................................................................................................108
6.9.2. Aylık Sisteminin İlkeleri ve Hesaplanması...........................................................108
6.10. İzin Hakkı.......................................................................................................112
6.10.1. Yıllık İzin............................................................................................................112
6.10.2. Mazeret İzinleri...................................................................................................113
6.10.3. Hastalık İzni........................................................................................................115
6.10.4. Aylıklı Refakat İzini...........................................................................................116
6.10.5. Aylıksız İzin Halleri............................................................................................117
V
Bu Bölümde Ne Öğrendik?.....................................................................................122
7. DİSİPLİN HUKUKU............................................................................................123
Kazanımlar..............................................................................................................124
Birlikte Düşünelim..................................................................................................125
Başlamadan Önce....................................................................................................126
7.1. Genel Olarak Disiplin Hukuku........................................................................127
7.2. Disiplin Hukuku ve Ceza Hukuku Ayırımı......................................................127
7.3. Disiplin Hukukunun İlkeleri............................................................................129
7.4. Disiplin Soruşturma Süreci..............................................................................137
7.4.1.Disiplin Amirleri ve Disiplin Kurulları..................................................................138
7.5. Disiplin Cezaları..............................................................................................139
7.5.1. Uyarma..................................................................................................................140
7.5.2. Kınama..................................................................................................................140
7.5.3. Aylıktan Kesme....................................................................................................141
7.5.4. Kademe İlerlemesinin Durdurulması....................................................................141
7.5.5. Devlet Memurluğundan Çıkarma.........................................................................142
7.6. Zamanaşımı, Karar Süresi ve Uygulanması.....................................................142
7.7. Disiplin Cezalarının Yükselmeye Etkisi..........................................................143
7.8. Disiplin Cezalarına Karşı Başvuru...................................................................143
7.9. Disiplin Cezalarının Ortadan Kalkması...........................................................145
7.10. Memurluk Statüsünün Kısıtlanması...............................................................146
7.10.1. Görevden Uzaklaştırma......................................................................................146
7.10.1.1 Görevden Uzaklaştırmada Yetki...................................................................147
7.10.1.2. Görevden Uzaklaştırmanın Nedenleri..........................................................147
7.10.1.3. Görevden Uzaklaştırmanın Sonuçları..........................................................148
7.10.1.4. Görevden Uzaklaştırma Kararının Kaldırılması..........................................149
7.10.1.5. Görevden Uzaklaştırmada İtiraz ve Dava Hakkı.........................................150
7.10.2. Kadro Açığı (Kadro Kaldırılması)......................................................................151
8. MEMURLARIN CEZA SORUMLULUĞU.......................................................153
Kazanımlar..............................................................................................................154
Başlamadan Önce....................................................................................................156
8.1. Özel Yargılama Yönteminin Nedenleri...........................................................157
8.2. Memurların İzin Alınmadan Soruşturulması...................................................157
VI
8.3. 4483 Sayılı Kanuna Göre Soruşturma Usulü...................................................159
8.3.1. 4483 Sayılı Kanun Kapsamı.................................................................................159
8.3.2. 4483 Sayılı Kanunun İstisnaları............................................................................160
8.4. İzin Yöntemi ve İzin Mercileri.........................................................................162
8.5. Ön İnceleme.....................................................................................................163
8.6. İtiraz.................................................................................................................164
8.7. Hazırlık Soruşturması ve Görevli Mahkeme...................................................164
9. MEMURLUĞU BİTİREN DURUMLAR..........................................................167
Kazanımlar..............................................................................................................168
Başlamadan Önce....................................................................................................170
9.1. Çekilme (İstifa)................................................................................................171
9.1.1. Genel Olarak Çekilme...........................................................................................171
9.1.2. Çekilmede Devir ve Teslim Süresi.......................................................................171
9.1.3. Çekilenlerin Bekleme Süresi.................................................................................172
9.1.4. Çekilenlerin Yeniden Atanmaları Usulü...............................................................173
9.1.5. Seçimlerde Aday Olmak İçin Geçici Çekilme......................................................174
9.2. Çekilmiş (Müstafi) Sayılma.............................................................................176
9.3. Memurluktan Çıkarılma...................................................................................179
9.4. Diğer Nedenler.................................................................................................179
10. MEMURLARIN EMEKLİLİK SİSTEMİ.......................................................182
Kazanımlar..............................................................................................................183
Başlamadan Önce....................................................................................................185
10.1. Genel Olarak Memur Emekliliği....................................................................186
10.2. Sosyal Güvenlikte Kurumsal Yapı.................................................................186
10.3. “Eski” Memurların Emeklilik Sistemi...........................................................187
10.3.1. 5434 Sayılı Kanundaki Hükümler......................................................................187
10.3.1.1. Zorunlu Emeklilik........................................................................................187
10.3.1.2. İstek Üzerine Emeklilik...............................................................................187
10.3.1.3. Re’sen Emeklilik (Yönetimin İsteği ile Emeklilik).....................................188
10.4. Emeklilik Haklarının Düşmesi.......................................................................188
VII
10.5. Emeklilerin Yeniden Memurluğa Alınmaları................................................189
10.6. “Yeni” Memurların Emeklilik Sistemi..........................................................190
10.6.1. 5510 Sayılı Kanunun Kapsamı...........................................................................190
10.6.2. Zorunlu Emeklilik Halleri...................................................................................190
10.6.3. İstek Üzerine Emeklilik......................................................................................193
10.6.4. Re’sen Emeklilik Halleri.....................................................................................196
10.6.5. Emeklilere Tanınan Haklar.................................................................................197
Genel Kaynakça......................................................................................................201
VIII
1. TARİHSEL GELİŞİM VE KAMU İSTİHDAMI
https://www.shutterstock.com/image-vector/new-employee-collective-vector-flat-
illustration-1730945833
1
Kazanımlar
 Kamu personeli ve kamu görevlisi kavramlarını tanımlayabilir.

 Bir disiplin olarak Kamu Personel Yönetimi hakkında bilgi sahibi olabilir.
 Kamu personel yönetiminin tarihçesini öğrenebilir.
 Memur kavramını açıklayabilir.
 Sözleşmeli personel kavramını tanımlayabilir.
2
Birlikte Düşünelim
1. Kamu görevlilerine neden ihtiyaç duyulmuştur?

2. Kamu görevlisi içerisine hangi kategoriler girer?
3. Memurlar hangi noktalarda sözleşmeli personelden ayrılır?
4. İşçiler hangi noktalarda memur ve sözleşmeli personelden ayrılır?
5. Kamu personel rejiminin tarihsel gelişimi nasıl olmuştur?
3
Başlamadan Önce
Kamu personel yönetiminin konusu, kamunun personel sorunları olup, kamu hizmetlerinin
gerektirdiği insan gücünün sağlanması ve bu kaynaktan en verimli biçimde yararlanmanın yol ve
yöntemlerini göstermektir. Kamu personel yönetimi, yapısal (sınıflandırma, ücret rejimi, personel
birimleri ve kamu görevlilerinin statü kuralları) ve işlevsel (insan gücü planlaması, alma,
yetiştirme, değerlendirme, özendirme) unsurları içeren bir bütündür.
Bu bölümde kamu personel yönetimi konusuna giriş yapılacak, kavram ve tarihsel gelişimi
incelenecektir. Kamu görevlisinin farklı boyutlarda kapsamı irdelenecek ve Anayasa’da yer alan
sınıflandırma sizlere aktarılacaktır.
4
1.1. Personel Yönetimi: Tanımı ve Kapsamı
Personel kelimesi, Fransızca personnel kelimesinden Türkçeye girmiş olup, bir

kuruluşun görevlileri, iş yerinde çalışanların tümü ya da Devlet ve diğer kamu kuruluşlarında
çalışan, etkinliğe görevleriyle katılan kişilerdir1.
En geniş anlamı ile personel yönetimi (PY), bir örgütün insan kaynaklarına olan
ilgisinin tümüdür. PY, çevreden insan gücünün sağlanması ve bunun dönüştürme sürecinde
kullanılmasına ilişkin etkinlikler olup, örgütsel amaçların gerçekleştirebilmesi için örgütsel
etkinliklerin gereklerine uygun nitelikte bireylerin bulunması ve yararlanılması için gerekli
örgütsel etkinliklerin tümünü kapsar. PY, bir örgütün ihtiyaç duyduğu, insan kaynağını
sağlamanın ve bu kaynaktan en etkin ve verimli bir biçimde yararlanmanın yol ve
yöntemlerini gösteren disiplindir. Bu anlamda personel yönetiminin eylemci birimlere
danışmanlık hizmeti sağlama, personel politikası ve tekniklerini araştırma-geliştirme ve
personel işlemlerini yerine getirme gibi üç temel işlevi vardır. Personel işlemleri ise,
personelin hizmete alınması, atanmaları, yetiştirilmeleri, geliştirilmeleri, ilerleme ve
yükselmeleri, görev ve yer değiştirmeleri, aylık ve ücretleri, değerlendirmeleri, teşvik ve
ödüllendirmeleri ve disiplin işleri, yönetimle toplu temsil ilişkileri, sağlık, sosyal hak ve
yardım hizmetleri gibi teknikleri ve yöntemleri içerir2.
Kamu personel yönetimi (KPY), üstlendikleri kamu hizmetlerini yürütmekle görevli

kamu kuruluşları personelinin işe alınması ve hizmet gereklerine uygun olarak yararlanılması
için gerekli yönetsel düzenlemeleri içerir. Devlet görevlerinde artış yaşanması ve daha fazla
sayıda kamu görevlisine gereksinim duyulması, devleti en büyük işveren konumuna
getirmiştir. Bu nedenle personele ilişkin etkinlikler bir uzmanlık dalı durumuna gelmiş ve her
kuruluşun kendi örgütsel yapısı içinde bir personel birimi kurulmaya da başlanmıştır 3. KPY
konusu, kamunun personel sorunları olup, kamu hizmetlerinin gerektirdiği insan gücünün
sağlanması ve bu kaynaktan en verimli bir biçimde yararlanmanın yol ve yöntemlerini
göstermektir. KPY, yapısal (sınıflandırma, ücret rejimi, personel birimleri ve kamu
görevlilerinin statü kuralları) ve işlevsel (insangücü planlaması, alma, yetiştirme,
değerlendirme, özendirme) unsurları içeren bir bütündür4. KPY, kamuda görev alacak
kişilerin hizmete girme, atanma ve sınıflandırılma, maaş dereceleri, gözetim ve denetimleri,
terfileri, disiplin, kamu hizmetinden ayrılmalar, sosyal ihtiyaçlar, sigorta, emeklilik, sendika
ve eğitim ile uğraşır5.
Kamu ve özel kesim çalışanları değişik biçimde isimlendirilmektedir. Kamu kesimi

çalışanları, memur, sözleşmeli personel ve işçi olarak istihdam edilmektedir. Ancak son
yıllarda sözleşmeliliğin öne çıkarılmasına rağmen, asli ve sürekli devlet hizmetlerinin
gördürüldüğü memurlar kamu yönetiminde temel istihdam biçimi olma özelliğini
korumaktadır. Özel kesimde istihdam edilenler ise temelde kamu kesiminde istihdam edilen
işçiler gibi iş hukukuna tabi olan ve büro hizmetlerinde çalışan beyaz yakalılar ve bedeni
1
http://www.tdk.gov.tr.
2
Ö. Bozkurt, T. Ergun, S. Sezen (Ed.), Kamu Yönetimi Sözlüğü, TODAİE: 283, Ankara, 1998, s. 205.
3
Turgay Ergün, Aykut Polatoğlu, Kamu Yönetimine Giriş, 4. Yayım, TODAİE Yayın: 241, Ankara, 1992, s. 276.
4
Cahit Tutum, Personel Yönetimi, TODAİE Yayını No: 179, Sevinç Matbaası, Ankara 1979, s. 10, 11.
5
Vakur Versan, Kamu Yönetimi-Siyasi ve İdari Teşkilat, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1984, s. 305.
5
çalışması öne çıkan mavi yakalılar olarak ikiye ayrılmaktadır. İşte KPY, ilgi alanına, kamu
kesiminde çalışan ve işçi olarak istihdam edilenler dışında kalanları almaktadır. Memurların
yanı sıra, sözleşmeli pozisyonda bulunan kamu çalışanları da özellikle son yıllarda yapılan
düzenlemelerin de etkisiyle adeta memurluk statüsüne benzer bir konuma kavuşmuşlardır. Bu
nedenle, sözleşmeli personel de KPY kapsamında düşünülmelidir.
Şekil 1: Kamu ve Özel Kesim Çalışanları
Kamu Kesimi Özel Kesim

1) Memur 1) Büro elemanı (beyaz yakalılar)
2) Sözleşmeli personel 2) İşçi (mavi yakalılar)
3) İşçi
Personel yönetimi alanında kamu yönetimi ve özel yönetim ayırımı yapılmaktadır. Gerek
kamu yönetimi ve gerekse özel yönetimde, önceleri personel yönetimi kavramı kullanılmıştır.
Bu ayırımı belirginleştirmek isteyenler, kamu yönetimi alanındaki personel yönetimine vurgu
yapmak amacıyla, KPY isimlendirmesine gitmişlerdir. Daha sonra, özel kesim personel
yönetimini kamu kesimin personel yönetiminden ayırmak için, İnsan Kaynakları Yönetimi
kavramı da kullanılmaya başlanmıştır. Kamudaki personel birimleri de, insan kaynakları
olarak isimlendirilmeye başlanmıştır. Bu, kamu kesimi yönetim anlayışının, özel sektörcü bir
yaklaşımla hareket etmesini amaçlayan çabaların bir sonucudur. Bu konuda kamu kesiminde,
dağınık ve standardı olmayan bir uygulama vardır.
1.2. Tarihsel Gelişim
1.2.1. Dönemsel Özellikler
Batı tipi kamu personel sistemimizin tarihi Tanzimat ile başlamıştır. Türkiye
Cumhuriyeti, hukuksal ve siyasal yönlerden olduğu kadar bürokratik olarak da Osmanlı
İmparatorluğu’nun bir devamıdır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, Osmanlı kamu personel
sistemi devralınmış ve yeni Devletin ilkelerine göre tekrar inşa edilmiştir 6. Yeni kamu
personel sistemi, Batı Avrupa kapitalist ülkeleri ile 1876 sonrası Osmanlı İmparatorluğu kamu
personel sisteminin izlerini taşır7. Bu dönemde kamu personel sisteminin özellikleri şunlardı8:
- Memurun statü güvencesi zayıf ve iktidarın isteğiyle işten atılabilme olanaklı olup, henüz
yargısal güvenceler yoktur.
- Merkezi personel kurumu olmadığı için her kurum, kendi personel rejimini
düzenlemektedir. Liyakat, sınırlı bir şekilde uygulanmaktadır. Merkezi personel kurumunun
yokluğu, liyakat sisteminin her kurum tarafından kendi düzenini kurmasına yol açmış,
yarışma sınavı yerine yeterlilik sınavı uygulanmıştır.
6
Onur E. Aslan, Kamu Personel Hukuku, T.C. AÜ Yayını No: 2701, AÖF/1667, Eskişehir, 2012, s. 21-24.
7
Onur E. Aslan, Kamu Personel Rejimi-Statü Hukukundan Esnekliğe, TODAİE/326, Ankara, 2005, s. 248.
8
Hasan Şükrü Adal, Kamu Personel İdaresi, A. Sait Matbaası, İstanbul, 1968, s. 43. Aslan, Kamu Personel Rejimi-Statü
Hukukundan Esnekliğe, s. 43.
6
- Hizmete giriş, kurumsal düzeyde memurun aldığı eğitime ve üst yönetim ya da siyasilerin
takdirine göre yapılmaktadır.
- Yükselmede, kıdem ve üst makam takdiri etkilidir.
- Kıdeme göre belirlenen maaşlar, eşit olmayıp maaş yelpazesi açıktır9.
- Disiplin aracı olarak kullanılan bir sicil sistemi vardır.
- Kurumsal hizmet içi eğitimin olmaması, kariyer sistemi ve uzmanlaşmayı olumsuz

etkilemiştir. Eski dönemden devralınan personelin çoğunluğunun ilkokul mezunu ve eğitim
görmemişlerden oluşması hizmetiçi eğitimin önemini artırmıştır 10. Kariyer sisteminin temeli
olan ve ona süreklilik sağlayan sınıflandırma sistemi yoktur.
- Sendikal örgütlenmenin yasal alt yapısı yoktur.
- Memurlara kurulan emeklilik sistemi, kariyer sistemini olumlu etkilemiş ve memuriyete

güven sağlamıştır.
1923-1943 dönemi, Türkiye Cumhuriyeti’nin personel sisteminin yasal altyapısının

oluşturulma yıllarıdır11. 1924 Anayasası, “Hukuku siyasiyeyi haiz her Türk ehliyet ve
istihkakına göre Devlet memuriyetlerinde istihdam olunmak hakkını haizdir” (m.92) ve
“Bilûmum memurların evsafı, hukuku, vezaifi, maaş ve muhassasatı ve sureti nasp ve azilleri
ve terfi ve terakkileri kanunu mahsus ile muayyendir.” hükümlerini getirmişti (m.93).
Cumhuriyetin memur hukukuna ilişkin ilk kanunu olan 18/3/1926 tarih ve 788 sayılı
Memurin Kanunu yürürlüğe girmiştir. 1965 yılına kadar, Türkiye’de memurluk rejimi,
hukuksal açıdan güvenceli, ekonomik açıdan çekici, disiplinli, halkla ilişkilerde otoriter ve
‘vesayetçi’, hizmete giriş açısından ‘diplomaya’, yükselme açısından ‘kıdem’e dayalı, kuralcı,
biçimci ve ağır aksak işleyen bir sistemdir 12. Bu dönem, memuriyete giriş koşullarının
belirlendiği, kadınların ilk defa memur olarak alındıkları (m.6), adaylık dönemi zorunluluğu,
öğrenim durumuna göre girilebilecek derecelerin belirlendiği, terfilerde kıdemin esas alındığı,
disiplin konusunun düzenlendiği, idareten azil13 uygulamasının kaldırıldığı (m.59) ve
memurların görevdeki eylemlerinden dolayı yargılanmalarının özel hükümlere bağlanarak
güvenceye alındığı bir dönemdir.
Çok partili yaşama geçilmesi, genel olarak yönetimin, özel olarak da mülkî idare
amirleri ile taşra memurlarının tarafsızlığını gündeme getirmiştir 14. 2. Dünya Savaşından
9
Adal, ücret sistemini, adil, verimli ve yeterli bulmakta ve sosyal yardımların olmamasını da buna bağlamaktadır.
10
1931’de genel bütçedeki memurların öğrenimi: İptidai (üç yıllık ilkokul: 4.876, Rüştiye (ilkokul mezunları): 17.635, İdadi:
5.210, Orta: 6.133, Lise: 1.367, Meslek: 1.393, Üniversite mezunu (Hukuk, Mülkiye, Ticaret, Tıbbiye, Edebiyat, Fen,
İlahiyat, Eczacı, Dişçi, Maden Mühendisi, Veteriner, Mühendis): 5.031; %8.
11
Selçuk Kantarcıoğlu, Devlet Personel Rejimi, Nasıldı? Ne Oldu? Yeni Düzenleme Nasıl Olmalıdır?, Devlet Personel
Dairesi Yayın No: 34, Başb.Basımevi, Ankara, 1977. Atatürk Döneminde Devlet Personel Rejimi (1923-1938), T.C.
Başbakanlık DPD No: 44, Baş.Basımevi, Ankara, 1982, s. 51. www.basbakanlik-dpb.gov.tr .
12
Tutum, Personel Yönetimi, s. 16. Ergün, Polatoğlu, agk., s. 277.
13
Cumhuriyet ilan edilmeden, Fethi Bey’in 14/8/1923’deki Hükümet Programı: “... idareten azle nihayet vermek suretiyle
memurların masuniyeti temin edil”miştir. İrfan Neziroğlu, Tuncer Yılmaz, Hükümetler-Programları ve Genel Kurul
Görüşmeleri - Cilt 1 (24 Nisan 1920-22 Mayıs 1950), TBMM Basımevi, Ekim 2013, Ankara, s. 68.
14
Adal, agk., s. 52.
7
sonra, personel sisteminin yeniden düzenlenmesi bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Personel
sistemindeki çöküş, özellikle 1950’de çok partili sisteme geçilmesiyle yoğunlaşmış, 1950-60
döneminde, memurların atanması, yer değiştirme ve terfi işlemlerinde liyakat yerine, siyasal
saikler etkili olmaya başlamıştır15. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde iktidar olan Demokrat Parti,
Cumhuriyet Halk Partisi’ni bürokrat seçkinlerin partisi olarak görmüş ve bürokratik dirençten
şikâyetçi olmuştur. Bürokrasi ile bir güç yarışı içine giren Demokrat Parti, yoğun bir atama ve
azletme süreci başlatmıştır. 1950-1960 döneminde, memurların hukukî güvenceleri
kaldırılmış, memurlar dışındaki gruplara sosyal öncelik tanınarak, memurların millî gelir
içindeki payları azaltılmış, memurluk statüsü malî yönden ve sosyal prestij bakımından ağır
darbe yemiştir16.
1.2.2. Devlet Personel Başkanlığı
27 Eylül 1980 tarihinde Milli Güvenlik Konseyinde okunan 44. Hükümet (Bülent
Ulusu Hükümeti) programında, kamu yönetiminin bütünüyle gözden geçirilmesine yönelik bir
çalışma yapılması öngörülmüş, bu amaçla Devlet Personel Dairesi (DPD) uzmanlarının da
katıldığı çeşitli bakanlık ve kurum temsilcilerinden oluşan Kamu Yönetimini Yeniden
Düzenleme Komisyonu rapor hazırlamıştır. 17/6/1982 tarih ve 2680 sayılı Yetki Kanunu ile,
DPD’yi Devlet Personel Başkanlığı (DPB) olarak düzenleyen 8/6/1984 tarih ve 217 sayılı
Devlet Personel Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında KHK çıkarılmıştır. DPD
döneminde örgütsel yapıya getirilen eleştiriler nedeniyle, örgüt, Başbakanlığa bağlı bir
başkanlık olarak kurulmuştur. Ancak 217 sayılı KHK, 160 sayılı Kanuna göre DPB’ye daha
geniş yetkiler vermemiştir. Bu dönemde DPB, araştırmacı ve danışman, ama icra gücü
olmayan ve donanımı yetersiz bir teknik örgüt olmuştur17. 2018 itibariyle DPB’nin, “tüm
idarede modern bir insan kaynakları yönetimi politikasının ve standartlarının uygulanmasını
temin edecek yeterli koordinasyon ve izleme kapasitesine sahip” olmadığı belirtilmiş 18;
2/7/2018 tarihinde DPB’nin kurumsal varlığına son verilmiş, birimleri, personel, taşınır ve
taşınmazlar ve diğer ilgili hususlar bakımından Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına
(Çalışma Genel Müdürlüğü) devredilmiştir (703 KHK Geçici m.3).
1.2.3. Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi
10/7/2018 tarihli ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı

Kararnamesi ile (m.525), Cumhurbaşkanlığına bağlı, özel bütçeli, kamu tüzel kişiliğini haiz,
idarî ve malî özerkliğe sahip, İnsan Kaynakları Ofisi (İKO) kurulmuştur. Ofis, görev alanına
giren hususlarda tüm kamu kurum ve kuruluşlarını koordine etmek, bakanlıklar, kamu kurum
ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlarla işbirliği
içinde çalışmak, gerekli toplantı veya organizasyonları yapmak, uluslararası alandaki
çalışmalara katılmak ve ülkemizi temsil etmekle görevli ve yetkili olup (m.528/7); gerekli
bilgi ve belgeyi kamu kurum ve kuruluşlarından isteyebilir (m.531). Ofisin görevleri
şunlardır:
15
Ergün, Polatoğlu, agk., s. 278.
16
Memurların millî gelir payı 1938-1950: %10.4; 1951-1960: %8.33. Tutum, Türkiye’de Memur Güvenliği, s.94.
17
Birgül Güler, “Devlet Personel Başkanlığı Üzerine Bir İnceleme”, AİD, C.21, S.1, Mart 1988, s. 79-99.
18
AB - Türkiye İlerleme Raporu - 2018, s. 21.
8
- Türkiye’nin insan kaynakları envanterini çıkartmak ve ihtiyaç duyulan alanlarda yetenek
gelişim faaliyetlerini yürütmek,
- Türkiye’nin vizyonu, hedefleri ve öncelikleri doğrultusunda insan kaynağının

geliştirilmesini sağlamaya yönelik projeler üretmek,
- Özel yeteneklerin keşfini sağlamak ve yetenek yönetimi projelerini yürütmek,
- Politika kurullarının öncelediği alanlarda küresel düzeyde insan kaynağının tespitini yaparak
milli projelere kazandırılmasını sağlamak,
- Kamuda kariyer yönetimi, performans yönetimi ve diğer modern insan kaynağı yönetim
modellemelerinin hayata geçirilmesi için projeler geliştirmek,
- Kamu istihdamında liyakat ve yetkinliğin artırılması için gerekli olan projeler üretmek ve
çalışmalar yapmak,
- Verimliliğin artırılması için insan kaynakları planlamasına yönelik çalışmalar yapmak,
- Cumhurbaşkanınca verilen diğer görevleri yapmak (m.527/D),
- Görev alanına ilişkin hukuki, idari ve teknik gereksinimleri değerlendirmek ve mevzuat

önerileri geliştirmek (m.528/10).
İKO’nun, kamu personeline ilişkin işlevleri ne ölçüde yerine getirebileceği ve kamu

sektöründe insan kaynakları yönetiminin merkezi koordinasyonunu ne ölçüde sağlayabileceği
belirsizdir. Kamu hizmetine ilişkin yasal çerçeve; tarafsızlığı, devamlılığı, liyakate dayalı
personel alımı ve terfi usullerini tam olarak güvence altına almamaktadır. Kamu hizmeti
sisteminde yapılan değişiklikler, liyakate dayalı olarak işe alma, terfi ve yönetici
pozisyonlarına atama yapılmasını da tehlikeye sokmuştur. İKY alanında ciddi bir gerileme
kaydedilmiştir. Yapılan değişiklikler ile kamu yönetimi daha da siyasileşmiştir. Üst düzey
yönetici kadrolar için liyakat ve rekabete dayalı atamalar istisna durumundadır 19. 2020 yılında
da, Cumhurbaşkanlığı sistemine geçişin ardından kamu yönetimi ve kamu hizmetinde yapılan
geniş çaplı yeniden yapılanma, politika geliştirme, yönetimin hesap verebilirliği ve insan
kaynakları yönetimi üzerinde olumsuz bir etki yaratmaya devam etmiş ve çeşitli kurumların
rolleri ve sorumlulukları tam olarak netleştirilmemiştir 20. 2021 yılı Raporunda da benzer
eleştiriler dile getirilmiştir21. Kamu hizmetlerinin etkili sunumu için, kamu personelinin
liyakati ve insan kaynakları yönetiminin kurumsal kapasitesinin etkinliği zorunludur. Mevzuat
düzeyinde iyi düzenlenmiş bir yapılanma yeterli olmayıp, aynı zamanda bu kurumsal
kapasitenin fonksiyonel ve uygulamada da etkili olması gereklidir.
19
AB-Türkiye İlerleme Raporu - 2019, s. 20-23.
20
AB-Türkiye İlerleme Raporu - 2020, s. 18.
21
AB-Türkiye İlerleme Raporu - 2021, s. 20.
9
1.3. Kamu İstihdamı
Kamu görevlileri, kamu yönetiminin insan unsurunu ya da insan gücünü oluşturur.

Kamu kuruluşları, kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için değişik nitelik ve statüde
personel çalıştırmak zorundadırlar. Bunlar, kamusal faaliyetlerin yürütülmesinde çalıştırılan
insan gücüdür22. Kamu yönetiminin insan unsurunu oluşturan kamu görevlilerinin hukuksal
durumlarının incelenmesi, hizmete uygun kişilerin istihdam edilmesi ve etkin kullanılması
personel yönetiminin önemli konularındandır23. Yönetim hukuku alanında yazılan kitaplarda
yönetimin hareket araçları başlığı altında kamu görevlileri ve kamu malları konuları
incelenmekte24, yönetimin kamu hizmetlerini yerine getirebilmesi için gereken taşınır ve
taşınmaz mallar maddî öğe, kamu görevlileri ise insan öğesi olarak nitelendirilmektedir.
Kamu hizmetlerinin etkin biçimde yerine getirilebilmesi için insan öğesi, nitelik ve nicelik
yönünden yeterli olmalıdır25. Kamu yönetimi içerisindeki örgütleri dolduracak, onu harekete
geçirecek birer soyut varlık olan kamu tüzel kişilerine yaşam ve irade kazandıracak olan
gerçek kişilerdir. Yönetimin örgütlenmesi, kamu hizmetlerinin hukuksal yapısı insan
vücudunun yapısına, iskeletine benzetilirse, personel bu vücudun hareketini, yaşamını
sağlayan sinir ve kan manzumesidir26.
657 sayılı Kanunun, İstihdam şekilleri başlıklı 4. maddesi, kamu hizmetlerinin

memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler eliyle gördürüleceğini, 5. maddesi de 657 sayılı
Kanuna tabi kurumların, bu istihdam biçimleri dışında personel çalıştıramayacaklarını hükme
bağlamıştır. 657 sayılı Kanun, memurluğu temel istihdam biçimi, sözleşmeli personeli ise
istisnaî durumlarda başvurulması gereken istihdam biçimi olarak düzenlemiştir.
1.3.1. Kamu Görevlisi Kavramı
Kamu görevlisi kavramının mevzuatımızda açık bir tanımı yapılmamıştır. Yönetim

hukuku ve kamu personel yönetimi alanlarında yazılan kitaplarda, genellikle kamu görevlisi
kavramı dar ve geniş anlamda tanımlanmaktadır. Gözler ise farklı olarak, kamu görevlisi
kavramını, en geniş anlamda, geniş anlamda, dar anlamda ve en dar anlamda
sınıflandırmıştır. Biz burada, hem ikili tanımlamalara, hem de Gözler’in dörtlü
sınıflandırmasına değineceğiz.
Bu konuda kavramsal açıdan çok değişik isimlendirmelere rastlanır: kamu personeli,

kamu görevlisi, kamu hizmeti görevlileri, devlet personeli, devlet görevlisi, bürokrat, memur,
işgören, kamu çalışanı, kamu emekçisi. Bunlar arasında en çok kullanılanı kamu görevlisidir.
Daha çok sendikalar tarafından benimsenen kamu çalışanı ve kamu emekçisi kavramları,
kamu kesiminde değişik istihdam türlerinin varlığına karşı çıkışı temsil eden kavramlardır.
Kamu emekçisi kavramı ile kamuda çalıştırılan herkesin işgücünü satarak yaşamını kazanan
22
Acar Örnek, Kamu Yönetimi, Meram Yayın Dağıtım, İstanbul 1998, s. 198.
23
A. Şeref Gözübüyük, Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2002, s. 171.
24
Kamu görevlileri konusuna idare hukuku kitaplarında gereğinden fazla yer verildiği, oysa Fransa’da konunun genel
yönetim hukuku içinde işlenen konulardan birisi olmadığı belirtilerek, Türk doktrininde konuya gösterilen haksız ilgiden
yakınanlar da vardır: Gözler, İdare Hukuku (Cilt II), s. 626.
25
Metin Günday, İdare Hukuku, İmaj Yayıncılık, 6. Aynı Bası, Ankara 2002, s. 503.
26
Sıddık Sami Onar, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Marifet Matbaası, İstanbul, 1952, s. 774.
10
işçi sınıfının bir parçası olduğu, kamu çalışanı kavramı ile de kamusal istihdamın özel kesim
istihdamından farklı olmadığı vurgulanmaktadır. Kamu görevlisi, bir kamu kurumunda
personel olarak çalışanlarla (memur, işçi, sözleşmeli), kamu otoritesini kullanan kişileri
(bakan, belediye başkanı, belediye ve il genel meclis üyeleri) kapsar biçimde geniş anlamda
kullanılan bir kavramdır. Kamu personeli kavramı ise seçimle değil sadece atama ile göreve
gelenleri kapsayan bir kavramdır. Aşağıda Gözler’in sınıflandırması anlatılmaktadır 27.
1.3.1.1. Geniş Anlamda Kamu Görevlisi
Kamu personeli olarak da isimlendirilen en geniş anlamda kamu görevlisi, Devlet ve

diğer kamu tüzel kişilerinde hem kamu hukuku ve hem de özel hukuka tabi olarak istihdam
edilen kişileri anlatan bir şemsiye kavramdır. Devlet tüzel kişiliği içinde (merkez yönetimi ve
taşra teşkilatı), yerel yönetimlerde ve kamu kurumlarında (Üniversiteler, TÜBİTAK, KİT...)
çalışan memur, sözleşmeli ve işçileri kapsar. Ancak tabi oldukları hukuki rejimin farklılığı,
buradaki incelemede gerekli ve zorunlu olmadığı için, kamu personel hukuku açısından bu
kapsayıcı tanımlamanın bir yararı yoktur. Kanunlardaki özel hükümlerle, yukarıda
belirtilenlerin dışında kalan ve Türk Ceza Kanunu bakımından kamu görevlisi sayılan bazı
kişiler de bu kategoriye dâhil edilebilir.
Ayrıca, kamu yönetiminde görev yapan seçimle göreve gelen ve kamu hukukuna tabi
olan kişiler de bu kategori içindedir. Örneğin Cumhurbaşkanı, yasama organı üyeleri, yerel
yönetimlerin seçimle (belediye başkanı, meclis üyeleri, il genel meclisi üyeleri, muhtar ve köy
ihtiyar heyeti üyeleri) veya atama ile gelenler (memur, sözleşmeli personel) kamu hukuku
rejimine tabi olup, geniş anlamda kamu görevlisi sayılmaktadırlar28.
1.3.1.2. Dar Anlamda Kamu Görevlisi
Dar anlamda kamu görevlisi kavramı, memurları ve diğer kamu görevlilerini kapsar.
Memurlar ve sözleşmeli personel, devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde mesleki bir sıfatla
ücret almak suretiyle kamu hukuku kurallarına bağlı olarak çalışan kişilerdir. Bu nedenle,
atama yoluyla değil de seçimle kamu görevlerine gelen kişiler, dar anlamda kamu görevlisi
kavramına dâhil edilmezler. Çünkü Cumhurbaşkanlığı, TBMM üyeliği, belediye başkanlığı,
belediye veya il genel meclis üyeliği, muhtarlık, köy ihtiyar heyeti üyeliği, birlik başkanlığı,
birlik meclisi üyeliği bir meslek değildir. Yönetim hukuku alanında dar anlamda kamu
görevlisi kavramı geçerlidir.
1.3.1.3. En Dar Anlamda Kamu Görevlisi
Bu anlamda kamu görevlisi, sadece devlet memurlarını kapsar. Dar anlamda kamu
görevlisi, bir kamu tüzel kişisi tarafından bir kamu hukuku bağıyla istihdam edilen
görevlilerdir. Bir kişinin kamu görevlisi sayılabilmesi için üç koşulu da birlikte taşımalıdır 29:
27
Kemal Gözler, İdare Hukuku (Cilt II), Ekin Kitabevi, Bursa 2009.
28
Aksi yönde görüş için bkz: Akgüner, agk., s. 40.
29
Verilen örneklere daha önce şu kaynakta da yer verilmiştir: Onar, agk., s. 790.
11
bir kamu tüzel kişisine bağlı olma koşulu30, istihdam edilme koşulu31 ve kamu tüzel kişisine bir
kamu hukuku bağı ile bağlı olma koşulu (memurlar için atama işlemi, sözleşmeli personel için
yönetsel hizmet sözleşmesi). Statü rejimi, memurun iradesi dışında, objektif ve tek yanlı
tasarruflarla (kanun, CBK, yönetmelik) düzenlenen bir kamu hukuku rejimi olup, yönetim,
statü sürdüğü sürece rejimin uygulanmasında değişiklik yapamaz. Sözleşmeli statü ise
sübjektif bir hukuksal durum olup, hizmet koşulları karşılıklı iradelerin açıklanması ile
oluşturulur32.
1.4. Anayasal Sınıflandırma33
1924 ve 1961 Anayasalarında yalnızca memur terimi kullanılmışken, 1982 Anayasası,

memur yanında diğer kamu görevlileri terimini de konuya dâhil ederek, 1961 Anayasası
döneminde memur-işçi ayırımı konusunda yaşanan hukukî sorunları ortadan kaldırmaya
çalışırken, daha fazla kavram kargaşası yaratmıştır. Gerekçede (m.128), kamu hizmeti
görevlilerinin çalıştırılma biçimlerine göre, kendi içinde ayrılmasının kanun koyucuya
bırakıldığı belirtilmiştir34. Maddede, memur ve diğer kamu görevlisi tanımlanmamış, ancak
dolaylı bir tanımın yolu açılmıştır: Memurlar ve diğer kamu görevlileri, Devletin, KİT ve
diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu
hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevleri gören kamu görevlileridir. Tanımdaki
belirleyici unsurlar: (1) Memurlar ve diğer kamu görevlileri, Devlet, Kamu İktisadi
Teşebbüsleri (KİT) ve diğer kamu tüzelkişilerinde istihdam edilen kamu görevlileridir. (2)
Bunlar, Devlet, KİT ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle
yükümlü oldukları kamu hizmetlerini gören kamu görevlileridir. Genel idare esasları,
“...açıklanması kolay kavramlardan değildir. Öylesine değildir ki, bugüne değin kavramın
açıklığa kavuşturulması için hep ipucu verilmekle yetinilmiş, tam olarak açıklaması
yapılamamıştır.”35. Genel idare esaslarından kamusal yönetim biçimi anlaşılması gerektiği
konusunda öğretide görüş birliği vardır36. (3) Bunlar, kamu hizmetlerinde aslî ve sürekli
görevleri gören kamu görevlileridir.
30
Bu nedenle kamu hizmeti niteliğindeki hizmetleri yürüten serbest avukatlar, toplu taşımacılık yapanlar kamu görevlisi
değildir. Danıştay 8. D., E. 2012/5257, K.2014/8567, Karar Tarihi: 12/11/2014.
31
Bu nedenle serbest meslek mensubu olmakla birlikte geçici olarak yönetim adına faaliyette bulunan ve diğer faaliyetlerini
de yürütenler (avukat, mühendis, mimar, salgın hastalıkta ya da aşı nedeniyle görevlendirilen doktor), yönetimin gönüllü
işbirlikçileri, arızi (geçici) yükümlüler (tanıklar, bilirkişiler, yedieminler, doğal afetler nedeniyle ilan edilen olağanüstü
hallerde kendilerine çalışma yükümlülüğü getirilenler), noterler kamu görevlisi değillerdir.
32
Adal, agk., s. 177.
33
İsmet Giritli, Pertev Bilgen, Tayfun Akgüner, İdare Hukuku, Der Yayınları, İstanbul 2001, s. 398, 400; Metin Günday, İdare
Hukuku, İmaj Yayıncılık, 6. Aynı Bası, Ankara 2002, s. 504; Kemal Gözler, İdare Hukuku (Cilt II), Ekin Kitabevi, Bursa
2009.
34
Mehmed Akad, Abdullah Dinçkol, Gerekçeli-İçtihatlı 1982 Anayasası-Madde Gerekçeleri Ve Maddelerle İlgili Anayasa
Mahkemesi Kararları, Alkım Yayınevi, 1998 İstanbul, s. 492-493.
35
Bülent Serim, “Anayasa Mahkemesinin Son Kararı ve KİT Personeli”, AİD, Yıl: 1989, C.22, S.3, s. 51-73.
36
Gözübüyük, Tan, agk., s. 578.
12
1.4.1. Memurlar
1.4.1.1. Memur Kavramı
Arapça kökenli kelime olan me’mur, görevli, işyar anlamına gelir37. Çoğulu memurin
olan memur, Arapça emr kökünden türetilmiş olup, Devlet hizmetinde aylıkla çalışan kimse,
görevli, yükümlüdür38. Memur aynı zamanda, Devlet hizmetini bir meslek olarak benimsemiş
kişilerin ortak adı ve kamu kesiminde asli ve sürekli bir kamu hizmetini genel idare
esaslarına göre yürütmek üzere atanmış olan, hizmeti karşılığı aylık alan, nitelikleri, hakları,
yükümlülükleri, özlük işleri yasalarla düzenlenmiş kişidir. Günümüzde memur terimi, yerleşik
olarak kamu kesiminde çalışanların yalnızca bir bölümünü oluşturan devlet memurlarını
çağrıştıran ve bu nedenle de sözlük anlamını aşan bir içeriğe bürünmüştür 39. Kavramın
kapsamı ve içeriği ülkeden ülkeye değişiklikler gösterdiği için, hukuksal açıdan evrensel ve
standart bir tanımlama yapılamamaktadır. Ancak, memur kavramının genel ve ortak sayılan
iki temel unsuru, kamu hizmeti ve sürekli olarak yönetim kadroları ve yönetim hiyerarşisi
içinde kaynaşmaktır40.
1.4.1.2. 657 sayılı Kanun ve 1982 Anayasası Dönemi
İdarenin aslî personeli, kural olarak, memurlardır41. Anayasada memur tanımı

yapılmamıştır (m.128). Gerekçede, kamu görevlileri için genel bir düzenleme yoluna
gidildiği, dolaylı biçimde de olsa memur tanımı yoluna gitmekten kaçınıldığı zira, böyle bir
tanımın unsurlarını açık ve kesin biçimde Anayasada vermenin olanaklı görülmediği
belirtilmiştir. Bu hükümden yola çıkarak memur tanımı yapmanın doğru olmadığı, aynı
tanımın hem memurlar ve hem de diğer kamu görevlileri için geçerli ortak bir tanım olacağı,
bunun da memuru, diğer kamu görevlilerinden ayırmaya yaramayacağı belirtilmiştir 42. 657
sayılı Kanuna göre, mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Devlet ve diğer kamu tüzel
kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile
görevlendirilenler memurdur. Ayrıca, kurumlarda genel politika tespiti, araştırma, planlama,
programlama, yönetim ve denetim gibi işlerde görevli ve yetkili olanlar da memurdur
(m.4/A). Kanun, memur kavramını genişleterek, devamlı yardımcı hizmetlerin de memurlar
eliyle görülmesi yolunu açmıştır43. Kamu görevlilerinden hangilerine memur denilmesi
gerektiği konusunda üç ölçüte bakılmalıdır: (1) Devlet veya diğer kamu tüzel kişilerinde
istihdam; (2) Genel idare esaslarına göre yürütülen kamu hizmetlerini ifa ile görevli olma; (3)
Görülen hizmetin aslî ve sürekli kamu hizmeti niteliğinde olması 44. Şartlar, seçimlik değil,
kümülatiftir45.
37
Osmanlıca-Türkçe Sözlük, Bilgi Yayınevi, İstanbul, Tarihsiz, s. 271.
38
http://www.tdk.gov.tr/(Erişim tarihi:06/12/2021).
39
Bozkurt, Ergun, Sezen (Ed.), agk., s. 164, 165.
40
Onar, agk., s. 781.
41
Tahsin Bekir Balta, İdare Hukukuna Giriş, TODAİE Yayın No: 117, Ankara 1970, s. 49.
42
Kemal Gözler, Gürsel Kaplan, İdare Hukuku Dersleri, 21. Baskı, Ekin, Bursa, Haziran 2019, s. 560.
43
44
Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 402; Gözübüyük, Tan, agk., s. 592; Gözler, Kaplan, agk., s. 560-561.
45
Gözler, Kaplan, agk., s. 560-561.
13
1.4.1.3. Türk Ceza Kanununa Göre Memur
Ceza hukukundaki geniş anlamda kamu görevlisi tanımının, personel hukuku

bakımından ne gereği, ne de yararı vardır. Ceza hukukundaki tanımlama personel hukukunda
geçersizdir46. TCK’ye göre, hukuksal bir işlem yaparak, kamusal yetki kullanan ya da bu
yetkiye kamu hukuku yöntemlerine uygun olarak katılanlar memurdur 47. 5237 sayılı Kanuna
göre (m.6/1-c), ceza kanunlarının uygulanmasında, “Kamu görevlisi deyiminden; kamusal
faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli
veya geçici olarak katılan kişi” anlaşılır. TCK, kamu görevlisi kavramını geniş yorumladığı
için48, atama ile gelen memurlar, sözleşme ile gelenler, seçimle gelenler (milletvekili, belediye
başkanı, il genel ve belediye meclisi üyesi, muhtar), herhangi bir surette gelenler (bakanlar)
ve süreli veya geçici olarak katılanlar kamu görevlisidir. Özel kanunlarla kapsam daha da
genişlemektedir. Örneğin kamu hizmeti olarak yapılan aşağıdaki faaliyetleri yürüten kişiler
de, kamu yönetiminde kamu istihdamına uygun olarak istihdam edilmiyor olsalar da,
görevleri sırasında suç işlemeleri veya görevleri nedeniyle kendilerine karşı işlenen suçlardan
dolayı, Türk Ceza Kanunu uygulaması bakımından kamu görevlisi sayılırlar: (1) Gençlik ve
spor organizasyonlarında görevlendirilen geçici görevliler49; (2) ÖSYM sınavlarında
görevlendirilenler (m.10/1, başka bir kamu kurumunda veya özel kuruluşta görevli olup
olmadığına bakılmaksızın); (3) Özel öğretim kurumlarındaki yönetici, öğretmen, uzman
öğretici ve usta öğreticiler50; (4) Şirketlerin yönetimi için mahkemelerce görevlendirilen
kayyumlar; (5) Arabulucular51, uzlaştırmacılar52; (6) Tebligat Kanunu (m.52) gereğince,
“kanunun tatbikinde görevli memur ve hizmetliler ile mahalle, köy muhtar ve ihtiyar heyeti
meclisi azaları”.
1.4.2. Diğer Kamu Görevlileri
Diğer kamu görevlilerini, konuya ekleyen 1982 Anayasası, kamu ajanları arasında
büyük bir karışıklığa ve belirsizliğe yol açmıştır53. Danışma Meclisinin kabul ettiği m.136,
m.128 olarak ele alınmış, bu metinde KİT ve diğer kamu görevlileri kavramları bulunmadığı
halde, MGK Anayasa Komisyonunca maddeye eklenmiştir. 1961 Anayasasında (m.117), KİT
ve diğer kamu görevlilerinden söz edilmemesinin nedeni, KİT’lerin 1961 Anayasası m.117’de
olduğu gibi, 1982 Anayasası m.128’deki diğer kamu tüzelkişileri kapsamında oldukları, bu
nedenle madde metninde ayrıca sayılmalarının gereksiz bulunduğu yolundaki görüştür54.
Diğer kamu görevlileri konusunda, öğretide görüş birliği yoktur. Birinci görüşe göre,
bunlar yalnızca askerî personel, akademik personel ve yargı mensuplarından oluşmakta, buna
46
Gözler, agk., s. 603.
47
Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 410.
48
Günday, agk., s. 511.
49
Gençlik Ve Spor Hizmetleri Kanunu, No: 3289-21/5/1986, RG, 28/5/1986, 19120.
50
Özel Öğretim Kurumları Kanunu, Kanun No: 5580, Kabul Tarihi: 8/2/2007, RG,14/2/2007, 26434.
51
Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu, Kanun No: 6325, Kabul Tarihi: 7/6/2012.
52
Ceza Muhakemesi Kanunu, Kanun No: 5271, Kabul Tarihi: 4/12/2004, m.253.
53
Sait Güran, “Anayasa Mahkemesi’nin 1982 Anayasası Döneminde Personel Hukukuna Bakışı”,
http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg6/saitguran.pdf (Erişim: 2/6/2014).
54
AYM, E.1988/5, K.1988/55, Karar Günü: 22/12/1988, Kararlar Bilgi Bankası.
14
karşılık sözleşmeliler yardımcı olup, bu kapsamda yer almazlar55. İkinci görüşe göre, terim,
askerî ve akademik personel ile yargı mensupları yanında sözleşmelileri de kapsar 56. Üçüncü
görüşe göre, 4/B’li sözleşmeli ve geçici personel (mülga istihdam), diğer kamu görevlileri
kategorisindedir57. Maddeye sözleşmeli personelin dâhil edilmesini, 1980 sonrasında gündeme
gelen esneklik tartışmalarına bağlayan Aslan, 128. maddenin tarihsel ve toplumsal kuruluşuna
ve lafzî yorumuna bakarak, kavramın kapsamına statü hukukuna bağlı olarak istihdam edilen
personelin girdiğini, sözleşme ile istihdam edilenlerin alınmasının olanaklı olmadığını
söylemiştir58. Güran’a göre, diğer kamu görevlileri de memurlar gibi genel idare esaslarına
göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevleri
yerine getiren kamu görevlileridir. Bunlar, idare ile kamu hukuku ilişkisi bulunan ve hizmetin
aslî elemanı sayılacak görevlerde çalışan kamu görevlileridir. Sözleşmeli personel, ancak aslî
fakat arızî-geçici nitelikteki istisnaî, yani özgün nitelikteki görevler için düşünülebilir59.
Gülmez’e göre, sözleşmelinin diğer kamu görevlilerinden sayılabilmesi için, idareyle iş
ilişkisinin idarî sözleşme ile kurulmuş olması gerekir60.
Bu tartışmaların ışığında, genel idare esaslarına göre yürütülen aslî ve sürekli kamu
hizmetlerini yürüten kamu görevlilerini Şekil 2’deki gibi sınıflandırabiliriz. Anayasaya göre,
genel idare esaslarına göre yürütülen aslî ve sürekli kamu hizmetlerini yürüten kamu
görevlileri memurlar ve diğer kamu görevlileridir (m.128). Diğer kamu görevlileri, özel
statülü diğer kamu görevlileri ve idarî hizmet sözleşmesi ile çalışan diğer kamu görevlileri
(akdî personel) olarak iki gruba ayrılır. Özel statülü diğer kamu görevlileri, hakimler ve
savcılar, akademik personel, askeri personel ve 657 sayılı Kanuna göre, özel personel
kanunları olan diğerleri, idarî hizmet sözleşmesi ile çalışan diğer kamu görevlileri ise,
sözleşmeli personeldir.
55
Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 398. Aslan, 1982 Anayasasına Göre Kamu Personel Rejimi, s. 91-95
Onur E. Aslan, Kamu Personel Hukuku, AÜ AÖF: 2701/1667, Eskişehir, Ağustos 2012, s. 153.
56
Gözübüyük,Tan, agk., s. 577. Akgüner, agk., s. 44-45. Karan, Yıldırım/Yasin/Karan vd. İdare Hukuku, XII Levha, 2. Baskı,
İstanbul Mart 2011, s.294.
57
Gözler, Kaplan, agk., s. 562.
58
Arslan, 1982 Anayasasına Göre Kamu Personel Rejimi, s. 50.
59
Sait Güran, “Anayasa’nın 128 Ve 129’uncu Maddeleri Yönünden Kamu Görevlileri İle Bakanların Durumu , AİD, C.17, S.3,
Ankara, Eylül 1984, s.28-35.
60
Mesut Gülmez, “Sözleşmeli Personel, Anayasa ve Uluslararası Kurallar”, AİD, C.21, S.4, 1988, s. 25-44.
15
Şekil 2: Genel İdare Esaslarına Göre Yürütülen
Asli ve Sürekli Kamu Hizmetlerini Yürüten Kamu Görevlileri
A. Memurlar B. Diğer Kamu Görevlileri

(657 sayılı Kanun) 1. Özel statülü diğer kamu görevlileri
(Hâkimler/savcılar, akademik ve askerî personel, vd.)
2. İdari hizmet sözleşmesi ile çalışan
diğer kamu görevlileri (sözleşmeli personel)
1.4.2.1. Özel Statülü Diğer Kamu Görevlileri
Özel statülü diğer kamu görevlileri, (a) Hâkimler ve savcılar, (b) Akademik personel,
(c) Askeri personel ve (d) Diğerleri (657 m.1/son gereğince kendi özel kanunları kapsamına
girenler) kategorisine girenlerdir. Özel statülü diğer kamu görevlilerinin özellikleri: (i)
Devletin, KİT ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü
oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevlerden kendi görev alanları ile
ilgili olan görevleri gören kamu görevlileridir. (ii) Bunlar, atama ile kamu hizmetlerine
katılırlar. (iii) Meslekî faaliyetlerinin özgünlüğü nedeniyle, kendi özel personel kanunları
vardır.
Günümüzdeki anlamıyla sözleşmeli için 657 sayılı Kanunu beklemek gerekmiştir.

Devlet Planlama Teşkilatı’nda çalışacak yabancı uzmanlar için getirilen bu uygulama, 1970’li
yıllardan başlayarak yaygınlaşmış, 1980 sonrasında, kamu yönetiminin temel istihdam biçimi
olan memurlukla yarışır hale gelmiştir. İlk düzenlemede, sözleşmeli personel, yurtta
yapılamayan özel ihtisas öğrenimine ihtiyaç gösteren belirli istisnai görevlerde, geçici süreli
ve sözleşme ile çalıştırılan kişiler olarak tanımlanmıştı. İlk başta, kapsama girecek olan
personelin sınırlı olacağı, olsa olsa, atom enerjisi sahasındaki bazı ihtisas personelinin
bundan yararlanacağı söylenmişse de, yaygınlaşmış ve amacından saparak bir nevi kayırma
ve bol aylık verme şeklindeki uygulamalar yaşanmıştır61. 21/3/1968 tarih ve 6/9789 sayılı
Yönetmelikle, “Bu elemanlar zaruret hallerinde daimî hizmetlerde de istihdam edilebilirler.”
hükmü ile asli ve sürekli hizmetlerde yevmiyeli teknik personel istihdamına olanak
sağlanmıştır62.
Sözleşmeli personel, özel bir meslek bilgisine ve uzmanlığına gereksinim duyulan

zorunlu ve istisnai işlerde, sözleşmedeki ücretle istihdam edilir 63. Kamu hizmetlerine girmek
ve girdikten sonra da ayrılmak hususlarında kişinin iradesi etkili olmasına rağmen, hizmetin
61
Ak., s.185.
62
RG, 04/04/1968, 12866.
63
Bozkurt, Ömer, Ergun, Turgay, Sezen, Seriye (Ed.), Kamu Yönetimi Sözlüğü, TODAİE Yayın No: 283, Ankara, 1998,
agk., s. 225. Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 403.
16
işleyişi, çalışma koşulları ve ücret konusunda etkisi yoktur. Kaldı ki, idare kamu hizmetine
personel alımında özel kesim gibi geniş takdir yetkisine de sahip değildir 64. Dolayısıyla
sözleşmeli istihdamı, kamu yönetiminin aslî değil istisnaî bir personel istihdam biçimi olarak
kabul edilmelidir. Ancak, kamu kesiminde sözleşmeli uygulaması, sınırlı ve istisnaî bir
istihdam biçimi olmaktan çıkarak, sürekli bir istihdam biçimi haline gelmiştir.
Sözleşmeli personelin illa kî geçici nitelikte işler için kullanılamayacağını ve

memurlar ile sözleşmeliler arasında ayırım konusunda işin geçiciliği-sürekliliğinin de memur-
sözleşmeli ayırımında ölçüt olamayacağını savunan Gözler/Kaplan’a göre, sözleşmeliler,
diğer kamu görevlileri kategorisine tartışmasız olarak dâhil olup65, AY gereği, kamu
hizmetinin aslî ve sürekli bir görevinde çalıştırılabilir66. “Acaba genel idare esaslarına göre
yürütülen aslî ve sürekli kamu görevleri memurlar göz ardı edilerek yalnız sözleşmeli
personele yürüttürülebilir mi?” sorusunu soran Serim’e göre, hizmetin aslî olması, sürekli
olmasını da gerektirmekte, sürekli görev de, sürekli çalışan, çalışma güvencesi olan personel
ile yürütülmelidir. Kamu hizmetinin istikrarını, sözleşmeli ile korumak zordur 67.
Günümüzde, personelinin tamamı sözleşmeli olarak istihdam edilen kurumlar vardır.

Bu, aslî ve sürekli kamu hizmetlerinin tamamen sözleşmeli personel ile yürütülmesi anlamına
gelmekte ve sözleşmeliliğin geçici olmaktan çok, sürekli ve kesintisiz bir istihdam haline
gelmesine yol açmaktadır. Sonuç olarak, sözleşmeli personel, genel idare esaslarına göre
yürütülmesi gereken aslî ve sürekli kamu hizmetlerinin yürütülmesine geçici ya da sürekli
olarak katılan, idare ile istihdam bağı, bir kamu hukuku bağı olan idarî hizmet sözleşmesi ile
kurulan ve diğer kamu görevlileri kategorisine giren kamu görevlileridir.
Tarihsel bilgi.-Geçici personel (4/C’liler), kamusal istihdam olarak, 30/12/1972 tarih

ve 2 sayılı KHK ile 657 sayılı Kanuna girmiş, 30/5/1974 tarih ve 12 sayılı KHK ile tanımı
değiştirilmiş, 26/5/1975 tarih ve 1897 sayılı Kanunla kalıcı olmuştu. Ancak, 20/11/2017 tarih
ve 696 sayılı KHK ile kaldırılmıştır.
Kamu Çalışanlarının Toplam İstihdama Oranı.- Türkiye’de toplam istihdam içinde

kamu istihdamının payı, 1985-2000 döneminde yaklaşık %8-%9 düzeyindedir. 2008 yılında
bu oran %13’e ulaşmış, 2017 yılında ise 10,77 olarak gerçekleşmiştir. OECD ortalaması, %18
düzeyindedir. Diğer ülkelere göre Türkiye çok gerilerdedir. Görüldüğü gibi Türkiye’de kamu
çalışanı sayısı sanıldığı gibi fazla değildir. Türkiye’nin sorunu, kamu çalışanlarının kurum,
bölge ve unvan dağılımında görülen dengesizliklerdir.
1.4.2.2. Sözleşmeli Personel
Sözleşmeli personel, özel bir meslek bilgisine ve uzmanlığına gereksinim duyulan

zorunlu ve istisnai işler için, geçici ve sözleşmedeki ücretle istihdam edilen kamu
görevlileridir68. Kamu hizmetlerine girmek ve girdikten sonra da ayrılmak hususlarında
64
Onur Karahanoğulları, Kamu Hizmeti (Kavram ve Hukuksal Rejim), Turhan Kitabevi, Ankara 2002, s.160.
65
66
Odyakmaz, Zehra “Genel Olarak İdarenin Sözleşmeleri”,http://webftp.gazi.edu.tr/ (Erişim: 31/05/204).
67
Serim, “Sözleşmeli Personelin Hukuki Statüsü”, AİD.
68
Bozkurt, Ergun, Sezen (Ed.), agk., s. 225. Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 403.
17
kişinin iradesi etkili olmasına rağmen, hizmetin işleyişi, çalışma koşulları ve ücret konusunda
etkisi yoktur. Kaldı ki, yönetim kamu hizmetine personel alımında özel kesim gibi geniş
takdir yetkisine de sahip değildir69. Dolayısıyla sözleşmeli istihdamı, yönetimin asli değil,
istisnai istihdam biçimi olmalıdır. Ancak, kamu kesiminde sözleşmeli personel uygulaması
sınırlı ve istisnai bir istihdam biçimi olmaktan çıkarak, sürekli ve giderek yaygınlaşan bir
istihdam biçimi olmuştur. Sözleşmeli istihdamının 1980 sonrası temel amacı, KİT’leri
zayıflatarak özelleştirmeyi kolaylaştırmaktır. Bu uygulama, kamu personel sisteminin
tamamını etkisi altına alacak biçimde yaygınlaştırılmıştır 70. 657 sayılı Kanunla yalnızca
DPT’de çalışacak yabancı uzmanlar için getirilen sözleşmeli personel uygulaması 1970’li
yıllardan başlayarak yaygınlaşmaya başlamış, özellikle 1980 sonrası dönemde, Türk kamu
personel rejiminin temel istihdam biçimi olan memurluk statüsü aleyhine gelişme
göstermiştir71. Bu tür istihdam, 1990’lı yılların başlarına kadar Anayasa Mahkemesi (AYM)
ve Danıştay kararları nedeniyle, hükümetlerin istediği bir istihdam biçimi olarak
yerleştirilememiştir. Yargı kararlarıyla güvenceli ve statü hukukuna tabi bir istihdam biçimi
haline gelen sözleşmeli personelin haklarını genişleten mevzuat değişiklikleri, yargı
kararlarının istemeyerek de olsa mevzuat haline getirilmesidir. Siyasî baskılar ve oy kaygısı
nedeniyle sözleşmeliler, sınavsız biçimde ve belirli aralıklarla memur kadrolarına
atanmaktadır.
2/7/2018 tarih ve 703 sayılı KHK ve CBK ile üst yönetim personeli ile uzman ve
teknik personel istihdamında sözleşmeli istihdamı temel istihdam haline gelmiştir. Ayrıca
Cumhurbaşkanlığı Ofislerinde ve kariyer meslek kadroları dâhil bazı kurumlarda İş Kanununa
tabi istihdam biçimi de uygulanmaya başlanmıştır. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile (CBK)
ile ABD personel sistemine benzer bir yapı hayata geçirilmiştir. Güvenceli liyakat sistemi
yerine esnek istihdam, yeni ve esnek örgütsel yapı, esnek ve performansa dayalı ücret
uygulaması ve personel sisteminin merkez ağırlıklı düzenlenmesi, yeni dönemin amaçlanan
özellikleri olarak dikkat çekmektedir.
657 sayılı Kanunla başlayan uygulama, genel sözleşmeli kategorisi yaratmıştır.

Sözleşmeli personel, yurtta yapılamayan özel ihtisas öğrenimine ihtiyaç gösteren belirli
istisnai görevlerde kurumların bu kanundaki esaslara uygun olarak görev kanunları ile
alacakları yetkiye dayanılarak, geçici süreli ve sözleşme ile çalıştırılan kişiler olarak
tanımlanmıştı. Millet Meclisi Komisyon Raporunda da, özel ihtisas isteyen ve geçici süreli
olan hizmetlerin sözleşme ile alınacak personel tarafından görülebileceği, ancak bunların özel
ihtisas sahibi ve geçici süreli olması gerektiği ve sürekli hizmetlerin bu tarz istihdamla
yürütülemeyeceği belirtilmişti72. 1978 Bütçe Kanununun Sözleşmeli Personel İstihdamı
başlıklı 12. maddesi, genel bütçeye dâhil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeli
kuruluşlar, belediyeler, özel idareler ve KİT’lerde sözleşmeli personelin istihdamının genel
esaslarının Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir çerçeve kararname ile belirleneceğini hükme
bağlamış ve yürürlükteki, 6/6/1978 tarih ve 7/15754 sayılı Sözleşmeli Personel
Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar çıkarılmıştır (RG, 28/6/1978, 16330).
69
Onur Karahanoğulları, Kamu Hizmeti (Kavram ve Hukuksal Rejim), Turhan Kitabevi, Ankara 2002, s.160.
70
Gencay Şaylan, Kamu Personel Yönetiminden İnsan Kaynakları Yönetimine Geçiş, TESEV, İstanbul 2000, s. 46.
71
72
Millet Meclisi 977 no’lu Komisyon Raporu. http://www.tbmm.gov.tr/ (Erişim: 27/5/2014).
18
Esasların ilk şeklinde, emeklilik, iş sonu tazminatı, doğum izni, askerlik izni, sicil,
disiplin gibi personel rejiminin en temel unsurlarına yer verilmemesi, sözleşmeli personelin,
emekli olmayacak, askere gitmeyecek hatta doğum bile yapmayacak kadar kısa süre ile
istihdam edilmesinin planlandığı biçiminde anlaşılmıştır 73. Esaslar, 657 m.4/B uyarınca kamu
idare, kurum ve kuruluşlarında sözleşme ile çalıştırılan ve işçi sayılmayan kamu hizmeti
görevlileri hakkında uygulandığı için, 4/B’liler, genel sözleşmeli personel kategorisidir. 4/B
istihdamı, memurluğa geçiş için bir basamak olarak kullanılmaktadır. 4/B’li sayısı sürekli
artmakta, ancak memur kadrolarına geçiş nedeniyle sayılar değişmektedir (Tablo 1). Bu
Tablo’da 2022 Aralık sonu itibariyle 488.837 olarak görünen sözleşmeli personel, 19/01/2023
tarih ve 7433 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve Bazı Kanunlar İle 663 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla memur kadrolarına atanarak
bu sayı sıfırlanmıştır (yerel yönetimlerdeki sözleşmeli personel de). Yine Tablo’da görüleceği
üzere 399 sayılı KHK’ya göre istihdam edilen KİT sözleşmeli personel sayısında bu
dalgalanmalar görülmemektedir.
4/B’li sözleşmeli personel, kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarındaki

önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği için şart olan,
zorunlu ve istisnai hallere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç
gösteren geçici işlerde, Cumhurbaşkanınca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde, ihdas
edilen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi
sayılmayan kamu hizmeti görevlileridir (m.4/B-1).
Sözleşmeli personel pozisyonlarının ihdası.- 10 Temmuz 2018 tarih ve 2 sayılı

Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi kapsamına giren
kuruluşların74, (a) Sözleşmeli pozisyonları; sayı, unvan, nitelik, sözleşme ücreti ve sürelerinin
belirlenmesi suretiyle merkezde toplam sayı olarak, taşrada ise bölge veya il bazında
Cumhurbaşkanınca ihdas edilebilir. (b) Sözleşmeli personel pozisyonlarına ilişkin birimler
arası aktarmalar Cumhurbaşkanlığınca yapılır. (c) Sözleşmeli personel pozisyonlarından boş
olanların açıktan alım amacıyla kullanılması, Cumhurbaşkanlığının iznine tâbidir. İhdas ve
izin işlemleri tamamlanmaksızın sürekli işçi ve sözleşmeli personel çalıştırılamaz. Boş kadro
ve pozisyonlara yapılacak atamalar, atamanın yapıldığı tarihten itibaren bir ay içerisinde
Strateji ve Bütçe Başkanlığına bildirilir (m.8).
Sözleşmeli seçiminde uygulanacak sınav ile istisnaları, ödenebilecek ücretlerin üst

sınırları ile verilecek iş sonu tazminatı miktarı, kullandırılacak izinler, pozisyon unvan ve
nitelikleri, sözleşme hükümlerine uyulmaması hallerindeki müeyyideler, sözleşme fesih
halleri, pozisyonların iptali, istihdamına dair hususlar ile sözleşme esas ve usulleri
Cumhurbaşkanınca belirlenir (m.4/B-3).
Tablo 1: Sözleşmeli Personel Sayısının Gelişimi (2010-2022)75
73
Sayan, İpek Özkal, Albayrak, Süha Oğuz, “İstisnailikten Genelliğe,Geçicilikten Sürekliliğe: 4/B Sözleşmeli Personel
İstihdamı”, Amme İdaresi Dergisi, http://yayin.todaie.gov.tr.
74
M.2-(1) ... 5018 sayılı ... ekli (I), (II) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan idareler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar,
kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle kurulan diğer idareler, fonlar ve kefalet sandıkları... Genel Kadro Ve
Usulü Hakkında CBK, Sayı: 2, RG, 10/7/2018-30474.
75
https://www.sbb.gov.tr/kamu-istihdami/ (Son erişim: 23.02.2023).
19
2010 2013 2018 2019 2020 2021 2022 2023
657 m.4/B 200.682 29.367 165.380 331.579 412.506 430.912 488.837 0
KİT
399 KHK 77.801 71.368 72.743 75.410 74.341 72.789 71.969 -
Yerel
Yönetimle - - - - - - 27.132 0
r
Tablo 2: Türkiye’de Kamu İstihdamı Verileri, Aralık 202276

Memur Sözleşmeli İşçi Toplam
Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri 2.628.057 426.994 333.446 3.388.477
YÖK, üniversiteler ve yüksek teknoloji ens. 233.672 31.193 46.860 311.725
Özel bütçeli diğer idareler 37.887 9.666 49.188 96.741
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar 3.870 414 1.439 5.723
Sosyal güvenlik kurumları 33.340 2.930 6.825 43.095
Döner sermayeler ve kefalet sandıkları 36.351 10.823 196.515 243.689
Diğer kamu idareleri 1.633 1.817 3.117 6.567
Toplam 1 2.974.810 483.817 637.370 4.096.01777
233 sayılı KHK kapsamındaki KİT'ler 4.085 42.629 47.842 94.556
Özelleştirme programındaki kuruluşlar 23 57 175 255
Özel kanunu bulunan kuruluşlar 4.932 29.283 5.214 39.429
Toplam 2 9.040 71.969 53.231 134.240
İl özel idareleri 4.913 789 5.258 10.960
Belediyeler, bağlı kur.,mah.idare birlikleri 104.794 34.635 55.495 194.924
Belediye iktisadi teşebbüsleri 0 0 574.763 574.763
Toplam 3 109.707 35.424 635.516 780.647
Genel toplam 3.093.557 591.230 1.218.173 5.010.904
76
https://www.sbb.gov.tr/kamu-istihdami/(4.7.2022).Dolu kadro ve pozisyon sayıları. Özel. progr.kur.: Sümer Holding, TDİ.
Kamu ser.b.: Ziraat, Halkbank, Vakıfbank, Eximbank, Kalkınma ve Yatırım Bankası, İLBANK, Emlak Katılım Bankası. Özel
kanunu…: TRT, PTT,TÜRKSAT A.Ş., ASFAT A.Ş., Türk Reasürans A.Ş., USHAŞ ve MKE A.Ş..
https://www.sbb.gov.tr/kamu-istihdami/ (Son erişim: 23.02.2023).
77
Memur, sözleşmeli, sürekli ve geçici işçi dışında ve Tablo’da “Diğer” başlığı altında yazılan 107.944 personel dahildir.
20
Bu Bölümde Ne Öğrendik?
 Personel yönetimi, çevreden insan gücünün sağlanması ve bunun dönüştürme

sürecinde kullanılmasına ilişkin etkinlikler olup, örgütsel amaçların
gerçekleştirebilmesi için uygun nitelikte bireylerin bulunması ve yararlanılması için
gerekli örgütsel etkinliklerin tümünü kapsar.
 Kamu personel yönetimi (KPY), üstlendikleri kamu hizmetlerini yürütmekle görevli
kamu kuruluşları personelinin işe alınması ve hizmet gereklerine uygun olarak
yararlanılması için gerekli yönetsel düzenlemeleri içerir.
 Kamu kesimi çalışanları memur, sözleşmeli personel ve işçi olarak istihdam
edilmektedir.
 En dar anlamda kamu görevlisi kavramı yalnızca memurları kapsar.
 Dar anlamda kamu görevlisi kavramı memurları ve diğer kamu görevlilerini kapsar.
 Geniş anlamda kamu görevlisi kavramı Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde hem
kamu hukuku ve hem de özel hukuka tabi olarak istihdam edilen kişileri ifade eder.
Seçimle göreve gelen ve kamu hukukuna tabi olan kişiler de bu kategori içerisinde yer
alır.
 Memurlar ve sözleşmeli personel, devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde mesleki bir
sıfatla ücret almak suretiyle kamu hukuku kurallarına bağlı olarak çalışan kişilerdir.
 Memur, Devlet hizmetini bir meslek olarak benimsemiş kişilerin ortak adı ve kamu
kesiminde asli ve sürekli bir kamu hizmetini genel idare esaslarına göre yürütmek
üzere atanmış olan, hizmeti karşılığı aylık alan, nitelikleri, hakları, yükümlülükleri,
özlük işleri yasalarla düzenlenmiş kişidir.
21
2. MEMURLUK MESLEĞİ VE İLKELERİ
https://www.shutterstock.com/image-vector/vector-illustration-public-service-icons-
managing-714311566
22
Kazanımlar
 Memurluk mesleği hakkında genel bilgi sahibi olabilir.

 Sınıflandırma ilkesini tanımlayabilir.
 Kariyer ilkesini açıklayabilir.
 Liyakat ilkesi hakkında yorum yapabilir.
 Kadro sistemi hakkında bilgi sahibi olabilir.
23
1. Memurluk neden bir meslektir?

2. Sınıflandırma ilkesi neden önemlidir?
3. Kariyer ilkesinin farklı uygulamaları nelerdir?
4. Liyakat ilkesi kamu yönetiminde neden önemlidir?
24
Başlamadan Önce
Önceki bölümde kamu personel yönetimine giriş yapılmış ve kamu görevlisi kavramı
irdelenmiş, en dar manada kamu görevlisinin memurları kapsadığı ifade edilmişti. Bu bölümde de
memurluk kavramı ayrıntılandırılacak ve temel ilkeleri ortaya koyulacaktır.
Memurluk, bilgi ve yeteneğe göre girilebilen ve yükselme olanağı tanıyan bir meslektir.
Memurluk, hükümetlere ve siyasal partilere bağlı bir hizmet olmadığı için, hükümetlerin değişmesi
memurların değişmesini gerektirmez. Memurlar, önceden belirlenmiş nesnel kurallara göre
mesleklerini sürdürürler. Bu kurallara hâkim olan bazı temel ilkeler vardır: Sınıflandırma, kariyer,
liyakat. Bu bölümde genel olarak memurluk mesleği ve belirttiğimiz ilkeler ele alınacaktır.
25
2.1. Genel Olarak 657 Sayılı Kanunun Sistemi
Cumhuriyetin ilk yıllarında, Memurin ve Barem Kanunları ile kamu personelinin

hukuki ve mali statüsü belli esaslara bağlamak bakımından atılmış önemli adımlar olmakla
birlikte, değişen koşullar nedeniyle yetersiz kalmıştır. 657 sayılı Kanun Tasarısıyla, personel
reformu bakımından önemli bir adım atılmıştır 78. Bu dönem düzenlemeleri, kapsayıcı temel
ilkeler getirmemeleri, kurumsal personel politikası yürütülmesine olanak vermeleri, değişen
koşullara uyum yeteneğinden yoksun olmaları sonucunda yetersiz kalmıştır. Uzmanlaşma ve
bir genel istihdam politikasının olmaması personel gücünün düzensiz ve güçsüz dağılımına
neden olmuştur. Tasarının genel esprisi, yönetimi Anayasaya uygun olarak bir bütün saymak
ve personel politikasını merkezileştirmektir. Tasarı, sekiz ana hizmet başlığı altında
sınıflandırma, liyakat, üç temel istihdam (Devlet memuru, Sözleşmeli personel, Yevmiyeli
personel) biçimi, sınıflara bağlı ve katsayı ile değişen barem sistemi, yeni sosyal haklar ve
hizmetiçi eğitim gibi yeni ilkeler üzerine oturtulmuştur79. TBMM’de kabul edilen 14/7/1965
tarih ve 657 sayılı Kanun, memurluk sisteminin temel metni olmuştur.
2.1.1. 657 Sayılı Kanunun Amacı ve Kapsamı
Kanunun amacı, memurların hizmet koşullarını, niteliklerini, atanma ve

yetiştirilmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm ve sorumluluklarını,
aylıklarını ve ödeneklerini ve diğer özlük işlerini düzenlemektir. Kanunda öngörülen
yönetmelikler Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulur (m.2). Türkiye’de memur hukukunu
düzenleyen genel kanun niteliğinde olan 657 sayılı Kanunun 1/1 maddesinde Kanunun
kapsamı düzenlenmiştir. Fıkranın ilk şekline göre, Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî
ve sürekli görevlerde çalışan, genel veya katma bütçelerden veya bunlara bağlı döner
sermayeli kuruluşlardan veyahut kefalet sandıklarından aylık alanlar kapsama alınmıştı.
Kanunun 30/5/1974 tarihli KHK’nin 12/1 maddesi ile değiştirilen, 15/5/1975 tarihli ve 1897
sayılı Kanunla (m.1) aynen kabul edilen kapsamla ilgili 1. maddesi belediye personelini de bu
kanun kapsamı içerisine almıştır. Halen, genel ve katma bütçeli kurumlar, il özel idareleri,
belediyeler ve il özel idareleri ile belediyelerin bunların kurdukları birlikler ile bunlara bağlı
döner sermayeli kuruluşlar, Kanunlarla kurulan fonlar ve kefalet sandıklarında çalışan
memurlar kapsama dâhildir. Kapsama dâhil memurlar, aylık, ücret, ödenek, hizmetle ilgili her
çeşit ödeme ve şekil ve şartları bakımından 657 sayılı Kanundaki hükümlere, 2. fıkra
kapsamına giren memurlar ise özel kanunlardaki hükümlere tabidir (657 m.146).
2.1.2. Özel Kanunlara Tabi Personel
Kanunda, kapsam dışındaki kamu görevlileri sayılmıştır (m.1/son). Fıkranın ilk şekline
göre, hâkim ve savcı sınıfından olanlar, subay ve astsubaylar, öğretim üyeleri ve yardımcıları,
il özel idareleri ve belediyeler personeli kapsam dışında bırakılmıştı. Halen, AYM üyeleri ile
raportörleri, hâkimlik ve savcılık mesleklerinde veya bu mesleklerden sayılan görevlerde
bulunanlar, Danıştay ve Sayıştay meslek mensupları ve Sayıştay savcı ve yardımcıları,
Üniversitelerin, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası üyeleri, Genelkurmay Mehteran
78
İsmet İnönü tarafından Meclise sunulan 7/9/1964 tarihli Devlet Memurları Kanunu Tasarısı Gerekçesi.
79
1 Temmuz 1965 tarihli Cumhuriyet Senatosu Geçici Komisyonu Raporu.
26
Bölüğü Sanatkârları, Devlet Tiyatrosu ile Devlet Opera ve Balesi ve Belediye Opera ve
tiyatroları ile şehir ve belediye konservatuar ve orkestralarının sanatkâr memurları, uzman
memurları, uygulatıcı uzman memurları ve stajyerleri, Spor-Toto Teşkilatında çalışan
personel, subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş ve erler ve
Emniyet Teşkilatı mensupları özel kanunları hükümlerine tabidir. Kapsam dışı personele 657
Sayılı Kanun değil, özel personel kanunları uygulanır. 657 sayılı Kanun, özel kanunları
karşısında genel kanun niteliğinde olduğu için, kapsam dışı personele de uygulanma olasılığı
vardır.
2.2. Memurluk Mesleği ve Temel İlkeleri
Memurluk, bilgi ve yeteneğe göre girilebilen ve yükselme olanağı tanıyan bir

meslektir. Memurluk, hükümetlere ve siyasal partilere bağlı bir hizmet olmadığı için,
hükümetlerin değişmesi memurların değişmesini gerektirmez. Memurlar, önceden belirlenmiş
nesnel kurallara göre mesleklerini sürdürürler 80. Memurluğun meslek olarak kabul edilmesi,
yönetim karşısındaki durumlarının hukuksal kurallarla, öncelikle kanunla düzenlenmesini
zorunlu kılmıştır (AY m.128/2). 657 sayılı Kanunda, memurluğu liyakat ilkesine dayalı,
güvenceli bir meslek olarak düzenlemiştir. Gelişmiş ülkelerde memur statüsünün kanunla
düzenlenmesi esas olup, göreve alınma, hak ve yükümlülükler, aylık ve ödenekler, ilerleme ve
yükselmeler objektif kurallara bağlanmaktadır81. 657 Sayılı Kanun, memurluk mesleğinin
ilkelerini, sınıflandırma, kariyer ve liyakat olarak belirlemiştir (m.3).
2.2.1. Sınıflandırma İlkesi
Sınıflandırma konusunda, memur esas alınarak yapılan rütbe (personel)

sınıflandırması ve görev esas alınarak yapılan kadro sınıflandırması olmak üzere iki sistem
vardır. Uygulanacak sistem, sınıflandırmada personel ya da hizmet kavramlarından hangisinin
esas alınacağına göre değişir. Kadro sınıflandırmasında, hizmete ağırlık verilerek görev ve
sorumluluklar temel alınmakta; personel sınıflandırmasında ise, personel veya iş esas
alınmaktadır. Sistemler arasında seçim yaparken, eşit işe eşit ücret isteniliyorsa kadro,
memurluğa girişte tek tip memur isteniyorsa personel sınıflandırması tercih edilir 82.
Bugünkü sınıflandırma, memurların 12 sınıfta toplandığı, sınıflandırmanın kanunla

düzenlendiği, öğrenim süresinin esas alındığı bir sistemdir. Her sınıf kendi içinde derecelere
ayrılmıştır. Genel olarak 15 derece bulunmasına karşın, öğrenim süresine göre, daha üst
derecelerden başlama olanağı vardır. Her derece içinde memurların yatay ilerlemesine olanak
tanıyan kademe sistemi de vardır. Sınıflar arasında geçiş yapılabilir. Bu düzenlemelere göre,
meslek esasına (avukatlık) ve memurun niteliklerine (teknik hizmetler) göre, bunların da
dışında torba niteliğinde (diğer sınıflara girmeyen memurlar) genel sınıf oluşturulmuştur.
657 Sayılı Kanunda Sınıflandırmaya İlişkin Mevcut Hükümler
80
Günday, agk., s. 511. Gözler, agk., s. 563.
81
Danıştay İBK, E. 2005/2, K. 2007/1, RG, 25/3/2008, 26827.
82
27
- Sınıflandırma, Devlet kamu hizmetleri görevlerini ve memurları görevlerin gerektirdiği
niteliklere ve mesleklere göre sınıflara ayırmaktır (m.3/A).
- Kanundaki sınıflar dışında memurluk kadroları ihdas edilemez (m.39). Kadrosu olmayan bir
kamu görevlisinin hizmet sınıfı da olmaz83.
- Sınıflara girişte, belli bir öğrenim aranır (m.41). Genel olarak ortaokulu bitirenler memur
olabilirler. Bir sınıfta belli görevlere atanabilmek veya bu görevlerde belli derecelere
yükselebilmek için, kuruluş kanunları, 657 sayılı Kanun ve CBK ile işin gereğine göre daha
yüksek öğrenim dereceleri veya belli fakülte, okul veya öğrenim dallarını veya meslek içi
veya meslekle ilgili eğitim programlarını bitirmiş olmak veya yabancı dil bilmek gibi şartlar
konulabilir.
- Hiçbir memur sınıfının dışında ve sınıfının içindeki derecesinin altında bir derece görevinde
çalıştırılamaz (m.45/1).
- Bir sınıftan başka bir sınıfa geçme.- Memurlar, eşit dereceler arasında veya derece
yükselmesi suretiyle sınıf değiştirebilirler (m.71/1).
- Yönetimin re’sen sınıf değişikliği yapması.- Kurumlar, memurlarını (i) meslekleri ile ilgili
sınıftan genel idare hizmetleri sınıfına veya (ii) genel idare hizmetleri sınıfından meslekleri
ile ilgili sınıfa, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık dereceleriyle
atayabilirler (m.71/2). Yönetime tanınan takdir yetkisi, mutlak ve sınırsız olmayıp, kamu
yararı ve hizmet gerekleri ile sınırlıdır 84. Aksi takdirde, neden ve amaç yönlerinden hukuka
aykırılık doğar85.
- 657 Sayılı Kanundaki sınıflar (m.36).- 657 sayılı Kanunda 12 adet hizmet sınıfı
bulunmaktadır (Tablo 3).
83
Danıştay 5. D., E. 2005/2411, K.2007/5976, T. 12/11/2015, Kazancı İçtihat Bankası.
84
Danıştay 5. D., E. 2015/3541, T. 27/10/2015, Kazancı İçtihat Bankası.
85
Danıştay 5. D., E. 2015/5111, T. 12/11/2015, Kazancı İçtihat Bankası.
28
Tablo 3: Hizmet Sınıflarına Göre Memur Kadrolarının Sayısal Dağılımı86
Hizmet Sınıfları 2009 2014 2015 2016 2017 2018 202287
1. Eğitim-Öğretim 632.791 812.940 858.239 925.625 878.952 855.880 1.058.160
2. Genel İdare88 562.357 448.532 539.576 558.071 537.730 523.697 -
3. Sağlık 327.303 384.710 389.696 398.608 406.539 407.522 474.381
4. Emniyet89 219.777 251.672 256.157 259.751 261.625 280.420 316.509
5. Teknik 107.617 108.504 144.728 146.249 144.027 143.432 -
6. Yardımcı90 203.304 110.324 112.775 112.613 111.006 106.733 -
7. Din hizmetleri 80.999 129.268 110.625 110.447 102.725 97.560 130.508
8. Jandarma 91 - - - - - 121.45792 165.290
86
http://www.dpb.gov.tr/ (Erişim: 04.09.2019). 2018 yılından sonra açıklanmış veri yoktur. Güncel verileri edinmek için
yaptığım bilgi edinme başvurusu, 05.01.2021 tarihinde, “ayrı veya özel bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz
neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge” gerekçesiyle reddedilmiştir. 21.4.2021 tarihinden sonra kamu
personeli ile ilgili istatistikî bilgileri toplamak görevi verilen Strateji ve Bütçe Başkanlığına yaptığım başvuru da 25.7.2021
tarihinde, aynı gerekçeyle reddedilmiştir.
87
Bu sütündaki sayılar faaliyet raporlarından alınmıştır. 1. MEB İdare Faaliyet Raporu-2021, s.15. 2. Sağlık Bakanlığı
Faaliyet Raporu-2021, s.30 (kadrolu-sözleşmeli ayrımı verilmemiştir). Uzman tabip 45.556, asistan 16.144, tabip 49.617,
diş tabibi 11.598, eczacı 4.042, hemşire 154.680, ebe 53.912, sağlık memuru 70.383, sağlık teknikeri 54.665, diğer SHS
14.784. 3. DİB İdare Faaliyet Raporu-2021, 2022, s.25-27. Kadrolu: 99.319, sözleşmeli: 30.338, işçi: 851, toplam:
130.508. 4. EGM Faaliyet Raporu-2021, s. 12. 5. JGK 2021 Yılı Faaliyet Raporu, s.12. Subay: 5.281, Astsubay: 36.014,
Uzman Jandarma: 14.450, Uzman erbaş: 109.545, Toplam: 165.290. Yedek subay 1.526, erbaş/er: 22.816, memur: 2.627,
İşçi: 719, Genel toplam: 192.978. 6. SGK 2021 Yılı Sayıştay Denetim Raporu, Ağustos 2021, s.4. Subay 589, astsubay
1.875, uzman erbaş 3.265, sözleşmeli er 21, erbaş/er -0, memur 688, işçi 541, sözleşmeli personel 257, Toplam 7.236. 7.
İçişleri Bakanlığı İdare Faaliyet Raporu-2021, s.26,
88
Kurumlarda yönetim, icra, büro ve benzeri hizmetleri gören ve diğer sınıflara girmeyen memurlar.
89
Çarşı ve mahalle bekçisi, polis, komiser muavini, komiser, başkomiser emniyet müfettişi, polis müfettişi, emniyet amiri ve
emniyet müdürü ve emniyet müdürü sıfatını kazanmış emniyet mensubu memurlar.
90
YHS kadro unvanları: Teknisyen yardımcısı, Sağlık teknisyen yardımcısı, Hizmetli, Hastabakıcı, Aşçı, Kaloriferci, Gassal,
Dağıtıcı, Mübaşir, Laborant yardımcısı, Otopsi teknisyen yardımcısı, Hayvan bakıcısı, Terzi, Berber, İtfaiye (TS ile
GİHS’ye eklendi), Garson, Kaloriferci, Bahçıvan, Rasatcı yardımcısı, Matbaacı, Bakıcı anne, Bekçi-Bakıcı.
91
25/7/2016- 668 KHK m.22; subay, astsubay, uzman jandarma ile çarşı ve mahalle bekçileri (7254 m.15/2).
92
JGK 2018 Yılı Faaliyet Raporu, s.12. Subay: 4.706, Astsubay: 29.261, Uzman Jandarma: 17.711, Uzman erbaş: 69.779,
Toplam: 121.457. Yedek subay 1.465, erbaş/er: 63.372, memur: 2.713, İşçi: 908, Genel toplam: 189.915.
https://www.jandarma.gov.tr/2018-Yili-Faaliyet-Raporu.pdf(Erişim: 20.12.2019).
JGK 2019 Yılı Faaliyet Raporu, s.11. Subay: 4.963, Astsubay: 32.308 Uzman Jandarma: 16.847, Uzman erbaş: 94.468,
https://www.jandarma.gov.tr/jandarma-genel-komutanligi-2019-yili-faaliyet-raporu(Erişim: 09.01.2021).
JGK 2020 Yılı Faaliyet Raporu, s.11. Subay: 5.240, Astsubay: 35.071, Uzman Jandarma: 15.390, Uzman erbaş: 99.390,
https://www.jandarma.gov.tr/kurumlar/jandarma.gov.tr/Duyurular/subat-2021/JANDARMA-GENEL-KOMUTANLIGI-2020-
YILI-FAALIYET-RAPORU.pdf(Erişim: 06.12.2021).
29
9. Sahil Güvenlik93 - - - - - 1.95094 2.464
10. Mülkî İdare A. 2.171 2.130 2.126 2.181 2.107 2.109 2.487
11. Avukatlık 3.486 3.762 4.859 3.778 4.827 4.899 -
12. MİT - - - - - - -
Toplam 2.287.246 2.234.675 2.418.781 2.517.513 2.537.539 2.422.252 -
2.2.2. Kariyer İlkesi
Kariyer kelimesi, Latince carraria kelimesinden türetilmiş olup, bir kişinin yaşam
boyu izleyeceği, ilerleme ve yükselme olanağı da sağlayan bir meslek anlamına gelir. İlke,
görevlinin sürekliliğini yani, disiplin soruşturması, mesleki yetersizlik ve giriş koşullarından
herhangi birini kaybetme durumları dışında, emeklilik yaşına kadar görevde kalma hakkını
ifade eder95. Kamu yönetiminde kariyer dar anlamda, kamu yönetimi alanında belli özellikler
taşıyan, nesnel kurallarla düzenlenmiş, kendi alanında uzmanlaşmış meslek ve hizmet sınıfları
için kullanılan bir kavramdır. Ayrıca, öğrenim, yaş ve belli niteliklere sahip olanların bir
yarışma sınavı ile girebildiği, ilerleme ve yükselmenin önceden ayrıntılı bir biçimde
düzenlendiği, yetenek, kıdem ve özel yetişme koşullarının geçerli olduğu bir meslek ve
hizmet sınıfıdır. Geniş anlamda ise, memurluğun yaşam boyu sürecek bir meslek olarak kabul
edilmesidir96. Amacı, yetenekli kişileri kamu hizmetine çekmek ve hizmette tutmaya
çalışmaktır. Bu şekilde, memur olan kişi, kendisini bir uzmanlığa adamakta, mesleğinde
kademeli olarak ilerlemektedir97.
Kariyer, kamu personelinin kamu yönetiminde, haklarını, güvencelerini,

yükümlülüklerini, güvenliklerini ve tüm hizmet koşullarını objektif kurallar halinde
düzenlenmiş statüler içinde ve sınıflandırılmış uzmanlık gruplarında sürekli çalışarak ve
yetişerek, idari hiyerarşide zamanla yükselerek kamu hizmetlerini yürütmesi halidir. Bu
tanımdan yola çıkarak kariyer sisteminin unsurları şöyle sıralanabilir:
- Kanunlarla belirlenmiş tek taraflı statü esastır.
- Uzmanlaşma kariyer sisteminin temel unsuru olup, hizmet öncesi, deneme süresi eğitimi
(adaylık) ve hizmet içi eğitimle sağlanır.
- Hizmet süresi (kıdem) ve liyakat kariyer sisteminde önemlidir.

93
25/7/2016- 668 KHK m.25; SGK kadrolarındaki subay ve astsubaylar.
94
27.9.2018 tarihli Bilgi edinme başvusuna SGK tarafından verilen cevap… Subay: 521; astsubay: 1.429.
2018, 2019 ve 2020 yılı Faaliyet Raporlarında veri yoktur. Subay 589, astsubay 1.875, uzman erbaş 3.265, sözleşmeli er 21,
erbaş/er - 0, memur 688, işçi 541, sözleşmeli personel 257, Toplam 7.236. SGK 2020 Yılı Sayıştay Denetim Raporu Eylül
2019, s.4. https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/62643830/files/raporlar/kid/2018/(Erişim: 06.12.2021).
95
M.Avcı, G.Sevinç (Haz.), Fransız Kamu Yönetimi Ve Kamu Personel Sistemi, DPB, Ankara, Nisan 2018, s.37.
96
Bozkurt, Ergun, Sezen (Ed.), agk., s. 141, 142. Aynı zamanda savaşta ya da barışta kullanılan iki tekerlekli araba, araba
yolu, yarış güzergahı, hayat yolu gibi anlamları da olan bir kelimedir.
97
Bilal Eryılmaz, Kamu Yönetimi, İstanbul 2000, s. 260 (Yayın hakkı yazara ait), s. 248.
30
- Kariyer sistemi, birbirine bağlı görevler serisini ve hiyerarşiyi zorunlu kılar.
- Sürekli ilerleme ve yükselmeye bağlı bir aylık sistemi ve kariyer teminatları (sosyal
güvenlik, emeklilik, hukuki garantiler...) vardır98.
2.2.2.1. İşe Yönelik Kariyer Sistemi (Kadro Sistemi)
Bu sisteme, pozisyon/görev/kadro sistemi veya açık kariyer sistemi de denir. ABD,

Kanada, Japonya ve Brezilya’da görülen kadro sınıflandırması, hizmetin ön planda tutulduğu,
eşit işe eşit ücret ilkesinin tercih edildiği, kişiden ayrı ve soyut bir sistemdir 99. Bu sistem,
ABD’deki yönetim anlayışına uygun olarak, bireyci felsefeye ve özel sektörün siyasal iktidar
ile olan ilişkilerine uygun bir temelde yapılanmıştır. Her görev için uzmanlaşma esas alınarak,
belirli işler için memurun görev ve sorumluluklarını kapsayan kadrolar yaratılmıştır. Bu
sistemde pozisyonlar hizmet gruplarına (hukuk, sağlık, eğitim, genel yönetim, teknik
hizmetler gibi) ve uzmanlık alanlarına göre ayrıma tabi tutulur100.
Bu sistemde, kişi, atanacağı kadronun gerektirdiği tüm nitelikleri (deneyim, özel bilgi
ve beceriler) hizmete girmeden önce kazanmış olmalıdır. Göreve girmeden önce o görev
alanında uzmanlaşmış olmak önemli olduğu için, görevin niteliklerini daha önceden kazanmış
olmak koşuluyla belli bir kadroya alım söz konusudur. Hizmete giriş sınavları, genel bilgi ve
yetenekten çok, kişinin atanacağı görevin gerektirdiği nitelikleri ölçmeye ağırlık verir. Önemli
olan, kişinin belirli bir işi yapıp yapamayacağı olduğu için, hizmete girişte yaş sınırlaması
olmayıp, hizmete her zaman ve her düzeyden girilebilir. Bu özelliği nedeniyle sistem, özel
kesimden görevli değişimine açık biçimde düzenlenmiştir101.
İşe yönelik kariyer sistemi, görev yerinin, o görev yerini işgal edecek kişiden önce
belirlenebileceği, her durumda görev yerinin niteliği değişmeyeceği, işler arasında güçlük ve
sorumluluk yönünden var olan ayırımların gerçeğe yakın bir biçimde belirlenmesinin olanaklı
olduğu ve ileri derecede uzmanlık alanları olan bu görevlere, her zaman çalışan
bulunabileceği varsayımlarına dayanır102.
Güçlü yanları.-
(1) Kayırmacılığı azaltan bir nesnellik taşır. Kadro görevleri ve gereken niteliklerin neler
olduğu açık, kesin ve bağlayıcı biçimde önceden belirlendiği için, giriş sırasında öznel
yargılara yer kalmaz. Sınav ise aranan özgün niteliklerin belirlenmesine yöneliktir.
(2) İşler önceden belirlendiği için, personel almayı gerçek gereksinimlere dayandırma olanağı
vardır. Bu durum, personelin değerlendirilmesinde nesnel bir ölçüt de sağlar.
(3) Sistem eşit işleri bir araya getirdiği için eşit işe eşit ücret ödenmesini olanaklı kılar.
98
Adal, agk., s.132-135.
99
Gözübüyük, Tan, agk., s.602.
100
Eryılmaz, agk., s. 249.
101
Tutum, Kamu Personel Yönetimi, s.24-25; Doğan, Canman, Çağdaş Personel Yönetimi, TODAİE: 260, Ankara 1995, s.19.
102
Tutum, Kamu Personel Yönetimi, s. 25.
31
(4) Ayrıntılı görev tanımları yapıldığı için, yetki ve görev karmaşıklığı yaşanmaz.
(5) Uzmanlaşmayı özendiren bu sistem, teknolojik gelişmelere daha uygundur.
Zayıf yanları.-
(1) İş analizleri, iş tanımları ve nitelik tablolarını hazırlamak zaman, emek ve uzmanlık

istediği için, ayrıntılı, kurulması güç ve pahalı bir sistemdir.
(2) Kimi görevlerde (öğretmenlik, bilim adamı, avukat, ...) görevden çok o görevi yerine
getirenin niteliği daha ağır bastığı için, sistem, yapılan işler arasında yapay ayrımlar
yapılmasına yol açabilir.
(3) Kamu kesimi ücretlendirmesinin özel kesime göre daha az özendirici olması, görevli
bulmayı zorlaştırır. Daha fazla ücret ödemek için bulunan çözümler, görevin
sınıflandırılmasında nesnellik ilkesinden uzaklaşılmasına sebep olur.
(4) Her sınıf için değişik nitelikler aranması, sınıf değiştirmeyi zorlaştırdığı gibi, personel
hareketliliği de kısıtlanır103.
2.2.2.2. Kişiye Yönelik Kariyer Sistemi (Rütbe Sistemi)
Görevden çok görevliye ağırlık veren özelliği nedeniyle personel sınıflandırması

olarak da isimlendirilen bu sistem, Fransa, Almanya ve İtalya’da görülmekle birlikte, tipik
hali İngiltere’de görülür. Rütbe sınıflandırması, hizmete alınmaya, kariyer sisteminin
kurulmasına çalışan ve örgütten çok memura dönük bir sistemdir. Memurun ödev ve
sorumlulukları yerine, bu ödev ve sorumlulukları yerine getirecek olan memurların kişisel
özellikleri dikkate alınır. Burada, kamu hizmetleri yatay ve dikey olarak iki ölçekte
gruplandırılır. Kamu hizmetlerinin uzmanlık, beceri ve disiplinlere göre ayrılması dikey,
öğrenim ve mesleki deneyime göre ayrılması ise yatay gruplandırmadır. Belli bir dereceye
ulaşan memurlara aynı derece içinde kalmak koşuluyla değişik görevler yüklenebilir 104.
Genç yaşlarda ve ömür boyu sürecek bir kamusal görev için hizmete alınma söz
konusudur. Planlı ilerleme ve yükselme söz konusu olduğu için, kariyer statüsü, iş başarısına
değil eğitimdeki başarıya göre belirlenir. Kurumsal yapının değişmesi rütbe yapısını
etkilemez. Personel gereksiniminin önceden planlanması gerekir. Kariyer sistemi, alttan
beslenme özelliği nedeniyle, üst mevkilerin gerektirdiği personelin önceden kestirilmesi ve
ona göre yetiştirilmesini zorunlu kılar. Bilgi ve beceriler, kariyer içinde (ekip ruhu ile ve usta
-çırak ilişkisi içinde) kazanılabilir 105.
Rütbe sisteminde temel amaç, personel sağlanması işini düzenlemektir.

Pozisyon/kadro değil, memur ve statüsü önemli olduğu için, memurun nitelikleri hangi sınıfa
girmesini sağlıyorsa, o sınıfın en alt kademesine alınır. Hizmete üst derecelerden başlayamaz.
103
Ak., s. 26-27.
104
105
Tutum, Kamu Personel Yönetimi, s.28.
32
Memur ancak zamanla üst derecelere kadar yükselebilir. Oysa kadro sisteminde, memur
yerine kadro ön planda olduğu için üst derecelerden de o sınıfa girilebilir. Memurun alacağı
ücretin belirlenmesinde, öğrenim derecesi ve hizmet süresi önemli bir yer tutar. Bu sistemde,
kadro sınıflandırmasından farklı olarak memur, maaşında ve kadrosunda değişiklik
yapılmaksızın değişik görevlerde çalıştırılabilir. Sistem, sınıf sayısının azlığı ve yönetime
esneklik sağlaması açılarından yararlı, işbölümü ve uzmanlık alanlarının artması nedeniyle
değişen koşullara uyum sağlamakta zorlanması bakımından da sakıncalıdır106.
Bu sisteme göre, bir kurumda, yapılacak görevleri, önceden ve ayrıntılı bir biçimde
belirlemek olanaksız olduğu için, bu belirleme, ancak kişinin göreve alınmasından sonra
yapılabilir. Sistem, kapalı bir hizmete giriş uygulamasına dayalı, görevden çok görevlinin
dikkate alındığı bir personel sistemidir. Bu sistemde kişi, belli bir görev için değil, belli bir
kariyer ve meslek alanı için hizmete alınır. Hizmete giriş için, görevle ilgili bilgi ve
becerilerin, hizmet içinde kazanılacağı öngörüldüğü için, genel yetişkinlik düzeyi yeterli
sayılır. Giriş düzeyini belirleyen temel ölçüt, diploma derecesidir. Kişiye hizmet içindeki
çalışarak geldiği rütbe ve dereceye göre güvence tanınmıştır. Kurumsal yapılanma veya bir
birimin kaldırılması nedeniyle kadroları ortadan kalkan kamu görevlileri işlerini
kaybetmezler107.
2.2.2.3. Türkiye’de Kariyer İlkesi
Memura eğitim ve yeteneğine bağlı olarak girdiği dereceden gidebileceği en üst

dereceye kadar ilerleme olanağı sağlayan kariyer ilkesi, memurluk sistemine yerleşmiştir 108.
657 sayılı Kanuna göre kariyer, memurlara, yaptıkları hizmetler için gerekli bilgilere ve
yetişme koşullarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme olanağı
sağlar (m.3).
Türkiye’de kamu hizmetlerine girişte (hem A grubu hem de B grubu kadrolarda), bir
kariyer ve meslek alanı için genç yaşlarda ve emekli oluncaya kadar çalıştırılmak üzere bir
kamu görevi için hizmete alınma ve planlı ilerleme/yükselme söz konusu olduğu için kişiye
yönelik kariyer sistemi (kapalı kariyer/rütbe sistemi) uygulanmaktadır. Burada kamu
hizmetine girişte, görevle ilgili bilgi ve becerilerin hizmet içinde kazanılacağı öngörüldüğü
için, eğitim/diploma ve sınavla ölçülen genel yetişkinlik düzeyi dikkate alınmaktadır.
Üst kademe kamu yöneticileri için ise, 2018 yılına kadar ağırlıklı olarak kişiye yönelik
kariyer sistemi (kapalı kariyer/rütbe sistemi), sınırlı olarak da işe yönelik kariyer (açık
kariyer, kadro) sistemi uygulanmıştır. Bu dönemde hem istisnai memurluk uygulaması ve
hem de “Derece yükselmesinin usul ve şartları”nı düzenleyen 657 sayılı Kanunun 68/B
hükmündeki, “yükseköğrenim gördükten sonra özel kurumlarda veya serbest olarak
çalıştıkları sürenin; ... müsteşar ve müsteşar yardımcıları ile en üst yönetici konumundaki
genel müdür ve başkan kadrolarına atanacaklar için tamamı, diğer kadrolara atanacaklar için
altı yılı geçmemek üzere dörtte üçünün dikkate alınacağı” hükmü nedeniyle işe yönelik
106
107
Tutum, Kamu Personel Yönetimi, s.28.
108
Aslan, agk., s. 282.
33
kariyer sistemi (açık kariyer, kadro) sınırlı olarak uygulanmıştır. 10 Temmuz 2018 tarih ve 3
sayılı Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum Ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine
Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile üst kademe kamu yöneticileri için, tam anlamıyla işe
yönelik kariyer (açık kariyer, kadro) sistemine geçilmiştir. Artık, 3 sayılı CBK’nin eki (I)
Sayılı Cetveldeki kadro, pozisyon ve görevler (Bakan Yardımcıları, Cumhurbaşkanlığı Ofis
Başkanları, Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum Ve Kurul Başkanları, Valiler, Büyükelçiler,
Genel Müdürler, ...) için tam anlamıyla (En az dört yıllık yükseköğrenim mezunu ve Kamuda
ve/veya sosyal güvenlik kurumlarına tabi olmak kaydıyla uluslararası kuruluşlar ile özel
sektörde veya serbest olarak en az beş yıl çalışmış olmak yeterli görülmektedir.), (II) Sayılı
Cetveldeki kadro, pozisyon ve görevler için sınırlı biçimde (Kamuda en az 5 yıllık hizmeti
bulunmak koşulu nedeniyle), işe yönelik kariyer (açık kariyer, kadro) sistemine geçilmiştir.
Günümüzde, sadece özel sektör deneyimi olan ve görevin gerektirdiği nitelikleri daha
önceden kazandığı varsayılan kişiler de, öngörülen asgari koşullar dışında, sınava tabi tutulma
ya da ABD’de olduğu gibi yasama organı onayı olmadan sadece Cumhurbaşkanının takdirine
bağlı olarak üst kademe kamu yöneticisi olarak alınabilmektedir.
2.3. Liyakat İlkesi
2.3.1. Kayırma Sistemi
Liyakat ilkesinin tersi olan kayırma sistemi, ganimet, yağma, spoils, favouritism,
patronaj, boss ve himayecilik/kayırmacılık gibi değişik şekilde isimlendirilmektedir. Bu
terimler, liyakat ile ters anlamlı olmalarına rağmen, hepsi eş anlamlı kelimeler değildir 109.
Patronaj, siyasal eğilim, hemşehricilik, bir dernek üyesi olma, aynı okul mezunu veya dinsel
bir topluluk üyesi olma gibi değişik durumların tercih nedeni olması anlamında
kayırmacılıktır. Nepotizm ise, kan bağı olan akrabalarına öncelik vermedir. Nepotizm kavramı
Latincede “yeğen” anlamına gelen “nepos” sözcüğünden türetilmiştir. Ortaya çıkışı ise
şöyledir: Papaların evlenememeleri ve bu nedenle de meşru olarak çocuk sahibi olamamaları,
onların kardeşlerinin çocuklarına (yeğenlerine) çıkar sağlamaları sonucuna yol açmıştır.
Kayırmacılık bazı yazarlarca nepotism ile eş anlamlı olarak kullanılmakta ve kamuda yetki
kullananların, iktidar mensuplarının, konumlarından kaynaklanan olanakları, kan bağı, siyasal
görüş ya da başka özel nedenlerle yakınlarında bulunan kişilere, mesleki ya da maddi çıkar
sağlamak amacıyla kullanmaları olarak tanımlanmaktadır110.
Kayırma sistemi, kamu hizmetlerine girişin ve hizmette kalmanın belli bir ideolojiye,
siyasal partiye, etnik ya da mezhepsel niteliğe, belli bir sosyo-ekonomik sınıfa ait olma
ölçütlerine göre belirlenmesidir111. Siyasal yandaşların ödüllendirilmesi ve partizan kadrolar
oluşturmanın temel aracı olarak kullanılan bir sistem biçiminde işlemektedir. Kadrolar,
siyasal iktidarların programını gerçekleştirme aracıdır.
109
Bosism, patronaj karşılığı olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de üst bürokratik kadrolar arasındaki günlük konuşmalarda,
Bakanlar veya müsteşarlar için patron teriminin kullanılması Boss kelimesinin Türkçe karşılığı olan patron kelimesinin özel
sektörde ifade ettiği gücü vurgulamak amacına yönelik olduğu belirtilmektedir. Aykaç, agm., s. 100.
110
Bozkurt, Ergun, Sezen (Ed.), agk., s. 145.
111
Birgül Ayman Güler, Kamu Personeli: Sistem ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2005, s. 142.
34
2.3.2. Liyakat Sistemi (Merit Sistemi)
Arapça kökenli ve Osmanlıcadan gelen liyakat kelimesi, genel olarak, insanın görevini
başarılı bir biçimde yapabilme gücüdür. Aynı zamanda, layık, uygun ve yeterli olma anlamı
da taşır. Bu ilke, kamu yönetiminin temel direği ve personel sisteminin temel taşıdır 112.
Liyakate dayanan bir kamu hizmeti kariyeri, çağdaş kamu yönetiminin ve kamu personel
yönetiminin ana davasıdır113. Bu nedenle, kamu yönetiminde liyakat ilkesinden kesinlikle
taviz vermeyen bir personel politikası uygulanması zorunluluktur.
Liyakat, bir görevi hakkıyla ve gerektiği gibi yapabilme yeterliliği olup, dar ve geniş
anlamda kullanılmaktadır. Dar anlamda liyakat, kamu kuruluşlarının personel gereksiniminin
kamu hizmetine girmek isteyen en yetenekli kişilerin seçilmesiyle karşılanmasıdır. Dar
anlamda liyakat kavramının içerisinde, ön plana çıkan kavram, seçme işleminde uygulanan
sınav sisteminin amaca uygun özellikler taşımasıdır. Geniş anlamda liyakat ise personel
yönetimi sürecinin tüm aşamalarında kendini gösteren etkin ve verimli bir personel sistemi
oluşturmanın aracıdır114. Liyakat, memurluğa girişte ve ilerlemelerde, bilgi, görgü ve
diplomayı esas alan, etkin, verimli ve rasyonel bir personel sisteminin kurulmasına olanak
sağlayan kural ve uygulamaların bütünüdür115. Liyakat, memurluk mesleğine girmeyi, sınıflar
içinde ilerleme, yükselme konusunu ve görevin bitimini yeteneğe dayandırarak memurları
güvenliğe sahip kılar116. Liyakat ilkesi, hizmetin yürütülmesi için gerekli olan özellikler kimde
ise siyasi görüş ya da belli kişilere yakınlık gibi başka hiçbir ölçüte bakılmadan memuriyete
alınmaları anlamına gelir. Bu ilke, her türlü ayırımcılığı ve siyasal kayırmacılığı reddeden bir
felsefeye sahiptir117. Bu ilke, memurluğa girişte ve meslek içinde yükselmede kayırmacılığı
önleyen ve memurların tarafsızlığını sağlamaya yarayan bir ilkedir118.
Liyakat ilkesinin korunması için, bağımsız ve tarafsız yargısal denetim sağlanmalı ve

idari kapasite güçlendirilmelidir. Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye İnsan Hakları ve
Eşitlik Kurumunun sınırlı yetkileri vardır. 6/4/2016 tarih ve 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları
Ve Eşitlik Kurumu Kanunu da, istihdam temelli ayrımcılık yapılamayacağını (m.6) hükme
bağlamış, Kurumun görevleri (m.9/1) arasında, ayrımcılık yasağı ihlallerini resen veya
başvuru üzerine incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek
sayılmıştır. İnsan Kaynakları Ofisi’nin görevleri arasında, kamu istihdamında liyakat ve
yetkinliğin artırılması için gerekli olan projeler üretmek ve çalışmalar yapmak sayılmıştır
(CBK-1 m.527/3). Bu kurumlar, liyakatin korunmasında dolaylı görevli oldukları ve bağlayıcı
karar alamadıkları için etkili olamamaktadır. Yeni bir kurumsal yapılanma ile kamu hizmetine
girerken ve çalışırken, liyakat ilkesine aykırı uygulamaların denetiminin yarı-yargısal yetkileri
olan bağımsız kurumlarca yapılması gerekir. Türkiye’de bağımsız idarî otorite şeklinde bir
Liyakat İlkesi Koruma Kurulu oluşturulması önerilmiş, ancak düzenleme yapılmamıştır 119.
112
113
Giritli, agk., s. 261.
114
Burhan Aykaç, “Personel Sisteminde Yeterlik İlkesi”, AİD, Cilt: 24, Sayı: 4, Aralık 1990, s. 98. Canman, agk., 16-17.
115
116
117
Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 387-389.
118
35
Kurumsal yapılanma önemli olmakla birlikte, siyasal kültür ve zihniyet değişimi daha
önemlidir.
Tablo 4. Kapalı ve Açık Kariyer Sistemlerinin Tipik Özellikleri120
Kapalı Kariyer Sistemi Açık Kariyer Sistemi
- İşe alım sadece giriş - İşe alım orta kariyer işlerine

pozisyonlarına
Giriş Belli bir diploma yok, ancak belirli bir pozisyon
Meslekler için özel için özel yetenekler belirlenmiş
Koşulları diploma/eğitim
Üst yaş sınırı yok
Üst yaş sınırı
İşe Alım Resmi işe alım süreci Resmi süreç yok, ancak işe alım yöntemleri
süreci özel sektördekiyle aynı değil
Kariyer Mesleki deneyim aranmaz Mesleki deneyim aranır

Gelişimi
Yeni başlayanlar için İşe alınan personel için eğitim süresi yok
eğitim.
Yükselme sistemi yok
Yükselme sistemi var
İş Hayat boyu istihdam Sözleşmeli istihdam, ömür boyu iş yok.

güvencesi
Yasal ücretlendirme Bireysel ödeme

şeması
Ücretlen- Müzakereler yoluyla ilerleme
dirme Bekleme süresine bağlı
Sistemi ilerleme Kıdem sistemi yok
Kıdem sistemi var Performansa bağlı ödeme
Performansa bağlı ödeme

yok
İş Çalışma koşulları için özel Özel sektörde olduğu gibi pazarlık

Mevzuatı mevzuat
Emeklilik Özel emeklilik sistemi Özel emeklilik sistemi yok

119
Namık Kemal Öztürk, “Liyakat Sistemini Korumanın Farklı Bir Yolu: Liyakat İlkesi Koruma Kurulu”, Türk İdare Dergisi,
S.435, Haziran 2002, s. 129-143.
120
Auer, A., Demmke, C., & Polet, R. (1996). Civil service in the europe of fifteen: Current situation and prospects.
Maastricht, The Netherlands: EIPA’den aktaran Vainius Smalskys and Jolanta Urbanovič, Civil Service Systems,
https://www.researchgate.net/publication/322231331_Civil_Service_Systems (Son erişim: 06.12.2021).
36
37
 Devlet Memurları Kanunun amacı, memurların hizmet koşullarını, niteliklerini,

atanma ve yetiştirilmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm ve
sorumluluklarını, aylıklarını ve ödeneklerini ve diğer özlük işlerini düzenlemektir.
 Memurluk, bilgi ve yeteneğe göre girilebilen ve yükselme olanağı tanıyan bir
meslektir.
 657 Sayılı Kanun, memurluk mesleğinin ilkelerini, sınıflandırma, kariyer ve liyakat
olarak belirlemiştir.
 Sınıflandırma konusunda, memur esas alınarak yapılan rütbe (personel)
sınıflandırması ve görev esas alınarak yapılan kadro sınıflandırması olmak üzere iki
sistem bulunmaktadır.
 Kariyer kelimesi, Latince carraria kelimesinden türetilmiştir ve bir kişinin yaşam
boyu izleyeceği, ilerleme ve yükselme olanağı da sağlayan bir meslek anlamına
gelmektedir.
 Kadro sistemi, hizmetin ön planda tutulduğu, eşit işe eşit ücret ilkesinin tercih edildiği,
kişiden ayrı ve soyut bir sistemdir.
 Rütbe sistemi, hizmete alınmaya, kariyer sisteminin kurulmasına çalışan ve örgütten
çok memura dönük bir sistemdir.
 Türkiye’de kamu hizmetlerine girişte, bir kariyer ve meslek alanı için genç yaşlarda ve
emekli oluncaya kadar çalıştırılmak üzere bir kamu görevi için hizmete alınma ve
planlı ilerleme/yükselme söz konusu olduğu için kişiye yönelik kariyer sistemi
uygulanmaktadır. Sadece belli üst düzey pozisyonlarla ilgili istisnai olarak işe yönelik
kariyer sistemi de benimsenmektedir.
 Liyakat kelimesi, insanın görevini başarılı bir biçimde yapabilme gücüdür. Aynı
zamanda, layık, uygun ve yeterli olma anlamı da taşır.
 Liyakat ilkesi, kamu yönetiminin temel direği ve personel sisteminin temel taşıdır.
38
3. MEMURLUĞA GİRİŞ
https://www.shutterstock.com/image-photo/hard-work-asian-lawyer-lawyers-office-
732475216
39
Kazanımlar
 Memurluğa girişin genel koşullarını öğrenebilir.

 Memuırluğa girişin özel koşullarını öğrenebilir.
 Memurluğa giriş süreci hakkında bilgi sahibi olabilir.
 Anayasaya göre memurluğa giriş ilkelerinin neler olduğunu sayabilir.
 “Görevin gerektirdiği nitelikler” kriterini açıklayabilir.
40
1. Memurluğa girişteki anayasal ilke ve koşullar nelerdir?

2. Kanunlar memurluğa giriş için hangi genel ve özel koşulları aramaktadır?
3. Görevin gerektirdiği nitelikler nelerdir?
41
Başlamadan Önce
Kamu hizmetlerinin yürütülmesine katılacak olanların, belli niteliklere sahip olmaları ve bu

niteliklerin de bir kanunla belirlenmesi gerekir. Yasama organı, ucu açık ve belirsiz hükümlerle,
yürüme organına düzenleyici işlemler yoluyla konuya ilişkin kural koyma yetkisi tanımamalıdır.
Önceki bölümde memurluk mesleğine bir giriş yapılmış ve bu mesleğin temel ilkeleri
üzerinde durulmuştu. Bu bölümde ise memurluk mesleğine giriş süreci anlatılacaktır. Bu kapsamda
girişte temel alınan anayasal ilkeler, yasal koşullar, kadroların durulması ve sınavlar hakkında bilgi
verilecektir.
42
3.1. Memurluğa Girişte Aranan Anayasal İlkeler
Doğru insanları işe alma becerisi, başarılı bir organizasyonun en önemli özelliklerinden
biridir. Etkili işe alım ve seçim, personel devir hızını azaltır, çalışanların moralini ve
katılımını arttırır ve daha yüksek verimlilik ve kurumsal başarıya yol açar 121. Personel
alımında, yarışma yöntemi veya objektif bakımdan aynı niteliklere sahip olanlar arasından
takdir yetkisini de kullanarak serbest seçim yöntemi uygulanabilir. Yarışma yöntemi, kişisel
düşünceleri, siyasal görüşleri ve diğer olumsuzlukları engelleyerek liyakatlilerin atanmalarını
sağlar. Bu yöntem, kişiliği ve yetenekleri göstermeyeceğinden her alanda
uygulanamayabilir122. Ancak her halde, memur alımının anayasal ve yasal ilkeleri
oluşturulmalıdır.
1876 Anayasasında (m.18, 19), kamu hizmetine girme hakkı düzenlenmişti. Buna göre
memur olabilmek için, devletin resmi dili olan Türkçeyi bilenler (m.18), yeterlik ve
yeteneklerine göre uygun memurluk kadrolarına atanabilirlerdi. 1924 Anayasası, siyasal
hakları kullanabilen Türklerin yetenek ve hak edişlerine göre Devlet memuriyetlerine
girebileceklerini (m.92), memurların nitelikleri, hakları, görevleri, maaş ve ödenekleri,
memuriyete alınmaları, görevlerine son verilmesi, yükselme ve ilerlemelerinin kanunla (m.93)
düzenleneceğini ve kanunsuz emir (m.94) konusunu düzenlemişti. 1961 Anayasası da (m.58),
üç temel ilkenin Anayasal düzeyde varlığını güvence altına almıştı. 1982 Anayasası ise tek
kelime farkla aynı ilkeleri korumuştur (m.70). Buna göre, serbestlik, eşitlik ve görevin
[1961’de ödevin]123 gerektirdiği niteliklerden başka nitelik aranmaması kamu hizmetine
girişte temel ilkelerdir. Her iki Anayasa da kamu hizmetine girme hakkını, Siyasî Haklar ve
Ödevler başlıklı bölümde, katılma/aktif statü hakkı olarak düzenlemiştir. Gerekçede, 1980
öncesi dönemde uygulamada titizlik gösterilmeyen ve kötüye kullanılan bir alan olan bu
konunun düzenlendiği belirtilmiştir124.
3.1.1. Serbestlik İlkesi
Memurluğa giriş, kişilerin isteğine bağlı olarak kullanılabilecek bir haktır. Bütün
koşulları taşısa da hiç kimse, yönetim tarafından re’sen yapılacak bir atama işlemi ile memur
statüsüne sokulamaz. Anayasanın Zorla çalıştırma yasağı başlıklı maddesine (18/1) göre,
“Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır”. İkinci fıkrada ise, zorla çalıştırmanın
istisnaları belirlenmiştir. Buna göre, şekil ve şartları kanunla düzenlenmek üzere, (1)
Hükümlülük veya tutukluluk süreleri içinde hükümlü veya tutukluların zorla çalıştırılmaları;
(2) Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek çalışma yükümlülükleri (m.121/2); (3)
Ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaşlık ödevi niteliğindeki beden
ve fikir çalışmaları (örneğin Vatan hizmeti) zorla çalıştırma sayılamaz.
121
OPM, Excepted Service Hiring Authorities, Report on Special Study of the Excepted Service, July 2018, s.i.
122
Onar, agk., s. 805.
123
“Bu ‘ödevin’ sözcüğünü kim, hangi nedenle ‘görevin’ sözcüğü olarak değiştirdi; bunu saptayamadım. Sayın Prof. Dr.
Aldıkaçtı, anılarını yazacak; belki bu noktada bir açıklama getirir...”, Yahya K. Zabunoğlu, “Kamu Hizmetine Girme,
Hizmette Kalma ve Yükselme Hakkı”, İnsan Hakları ve Kamu Görevlileri Sempozyumu (Yayına hazırlayan Mesut Gülmez),
TODAİE: 243, Ankara, 1992, s. 180.
124
“ 1961-1980 arası, partilerin, uygulamada pek titizlik göstermedikleri bir maddedir... kamu hizmetine alınacak memur ve
kamu görevlileri ile ilgili düzenlemede bu hakkın kötüye kullanılmasını önleyecek hükümler getirilmiştir.”
43
Zorunlu hizmet süreleri.- (1) 657 sayılı Kanunun “mecburi hizmet”e ilişkin getirdiği
hükümler (m.224, 225), bu kişilerin kendi özgür iradeleri ile önceden konulmuş olan bu
kuralları kabul etmeleri nedeniyle serbestlik ilkesine aykırı değildir 125. (2) Statü hukukunda
ölçüsüz sınırlandırma olmaz. AYM, Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa eklenen, “Devlet
hizmeti yükümlülüğü kapsamındaki personelin, bu görevlerini tamamlamadan mesleklerini
icra edemeyecekleri” hükmünün orantısız olmadığı; “tıp fakültelerinde öğrenim görenler ile
tıpta uzmanlık ve yan dal uzmanlık eğitimi yapmakta olanların Devlet hizmeti yapmakla
yükümlü” oldukları hükmünün, “vatandaşlık ödevi niteliğinde ve ihtiyaç duyulması
nedeniyle”126; polis memurlarının atanma tarihinden itibaren 6 yıl 127, sınavsız memur
kadrosuna atanan sözleşmelilere 5 yıl başka kurumlara nakil yasağı getirilmesinin Anayasaya
aykırı olmadığına karar vermiştir128.
3.1.2. Eşitlik İlkesi
Kamu hizmetlerine girişte, eşitlik ilkesine uygun bir seçim yapılmalıdır. Bu ilke ilk
olarak Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisinde, “Tüm yurttaşlar yasa önünde eşit
olduklarından, yeteneklerine göre her türlü kamu görevi, rütbe ve mevkiine eşit olarak kabul
edilirler... yurttaşlar arasında erdem ve yeteneklerinden başka bir ayırım gözetilmez.” (m.6)
şeklinde dile getirilmiş, daha sonra diğer uluslararası belgelerde de yer almıştır 129.
1982 Anayasasının Kanun önünde eşitlik başlıklı 10. maddesi de herkesin, dil, ırk,
renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım
gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu ilkesini getirmek suretiyle, her konuda olduğu gibi
kamu hizmetlerine girmede de eşitlik ilkesinin uyulması zorunlu bir ilke olduğunu Anayasal
düzeyde belirtmiştir. Memurluğa girişte, pozitif ayrımcılık, sosyal devletin bir gereği olarak,
kimi sosyal gruplara (gaziler, yetimler, engelliler) öncelik tanınması, çağdaş devletin
ödevleridir130. Anayasa da dezavantajlı gruplara öncelik tanınabileceğini hükme bağlamıştır.
Buna göre, kadınlar ve erkekler eşit haklara sahip olup, Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini
sağlamakla yükümlü olup, bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak
yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar, engelliler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile
malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz (Ek: 7/5/2010).
3.1.3. Görevin Gerektirdiği Nitelikler

“Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım
gözetilemez.” hükmü (1982 AY m.70) nedeniyle, memurluğa girişte görevin gerektirdiği
niteliklerden başka nitelikler aranması Anayasaya aykırı olur. Ancak, bir kanunla memurluğa
125
126
AYM, E. 2007/24, K. 2010/113, Karar Günü: 16/12/2010, Kararlar Bilgi Bankası..
127
AYM, E.2010/25, K.2011/136, Karar Günü: 12/10/2011,Kararlar Bilgi Bankası. Danıştay İDDK (E.2020/13, K.2020/56),
24/02/2020 tarihli kararıyla, bunların yarışma sınavlarına bağlı olarak yerleştirildikleri kurumlara atanmalarına muvafakat
verilmemesine ilişkin işlemlerde hukuka aykırılık bulunmadığına karar vermiştir.
https://www.danistay.gov.tr/upload/guncelkarar/07_10_2020_112622.pdf(Erişim:03.01.2021).
128
129
10/12/1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi m.21; 18/10/1961 tarihli Avrupa Sosyal Şartı (Avrupa Sosyal
Haklar Sözleşmesi) Bölüm I/1; 16/12/1966 tarihli Siyasi ve Medeni Haklar Uluslararası Sözleşmesi m.25.
130
44
girişte bazı ek genel ve özel koşullar getirilmesi Anayasaya aykırı değildir. Bu hükümle,
görevin niteliğine bağlı olarak, yönetime eşitlik ilkesinden hukuka bağlı olarak ayrılma
konusunda bir olanak yaratmaktadır. Bu nedenle, bazı kadrolara atanmada cinsiyet koşulu
getirebilir.
Günümüzde memurlar ve diğer kamu görevlileri için yabancılarla evlilik yasağı

getiren genel bir düzenleme yoktur. Ancak, TSK mensuplarının yabancı uyruklu kişilerle
evlenme isteklerinin Genelkurmay başkanlığınca uygun bulunması (926 m.112/3-a) ve
Dışişleri Bakanlığı memurlarının da güvenlikle bağlantılı gerekçelerle, Bakanlıktan izin
almaları (CBK-1 m.164/3) gerekir.
3.2. Memurluğa Girişin Yasal Koşulları
Kamu hizmetlerinin yürütülmesine katılacak olanların, belli niteliklere sahip olmaları

ve bu niteliklerin de bir kanunla belirlenmesi gerekir. Yasama organı, ucu açık ve belirsiz
hükümlerle, yürüme organına düzenleyici işlemler yoluyla konuya ilişkin kural koyma yetkisi
tanımamalıdır. Bu tür bir düzenleme, memurluk statüsünü ve memurluk teminatını zayıflatır.
Anayasa Mahkemesi de kamu hizmetlerine girme hakkının, siyasal bir hak olduğu için
kanunla düzenlenmesi gerektiğine, KHK/CBK ile düzenlenemeyeceğine ilişkin istikrarlı
içtihat oluşturmuştur131. Ancak, üst kademe kamu yöneticilerinin atanmalarına ilişkin usul ve
esaslar kanunla değil, ancak CBK ile düzenlenir (AY m.104/9).
657 sayılı Kanunda (m.48), Devlet memuru olabilmek için aranan genel ve özel
koşullar düzenlenmiştir. Bu koşullara ek olarak yapılacak sınavlarda başarılı olunması da
gerekmektedir (m.47).
3.2 1. Genel Koşullar
Vatandaşlık Koşulu.- Kamu hizmetlerine girme, siyasal bir hak olduğu için, yalnızca
vatandaşlar yararlanabilir. Memur olabilmek için aranan ilk koşul, vatandaş olmaktır. Bu hak,
Anayasada siyasal haklar ve ödevler bölümünde düzenlenmiştir. Siyasal haklar ise yalnızca
vatandaşlar tarafından kullanılabilen haklardandır. Türk vatandaşlığının nasıl kazanıldığı veya
ne zaman kazanıldığı ya da çifte vatandaşlığın memur olma konusunda önemi yoktur.
Yaş Koşulu.- 657 sayılı Kanunun, Memuriyete girişte yaş başlıklı 40. maddesine göre,
genel olarak 18 yaşını tamamlayanlar Devlet memuru olabilir. Ancak, ebe, hemşire gibi bazı
mesleklerde mezun olanların 18 yaşını beklemeden memuriyete başlamalarını sağlamak 132
amacıyla, bir meslek veya sanat okulunu bitirenler de en az 15 yaşını doldurmuş olmak ve
Medeni Kanuna göre kazaî rüşt kararı almak şartıyla memurluklara atanabilirler. 657 m.48’de
de, memurluğa alınacaklarda aranan genel ve özel şartlar sayıldıktan sonra, maddenin (B)
bendinin 2. fıkrasında, kurumların memurluğa alacakları kişilerde özel kanunları veya diğer
mevzuatları ile özel şartlar arayabilecekleri hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle, kimi
memurluk kadrolarına atanmada veya kamu görevlerine seçilmede, kurumun özel
131
AYM, E.2011/100, K.2012/191, Karar Günü: 29/11/2012, AYM, E.2011/44, K.2013/23, Karar Günü: 31/1/2013, KBB.
132
45
mevzuatında giriş yaşı olarak, üst ya da alt sınır getirilebilmektedir. Memuriyete girişte yaş
koşulu, yalnızca genel olarak alt sınır şeklinde belirlenmiş ve bir üst yaş sınırı
belirlenmemiştir. Ancak, kamu kurum ve kuruluşlarının üstlendikleri kamu hizmetlerinin
gereklerine uygun olarak, üst yaş sınırı belirlemeleri konusunda ise herhangi bir sınırlayıcı
hüküm yoktur. Bu nedenle, memurlar için emeklilik yaşı olarak isteğe bağlı olarak
çalışabilecekleri üst yaş sınırına kadar bir memurluk kadrolarına atanmak olanaklıdır. Böyle
bir durumda, bir memurluk kadrosuna atandıktan sonra asgarî çalışma süresini
tamamlayamadan emeklilik yaş sınırına ulaşanlar emeklilik/yaşlılık aylığı bağlanmasına hak
kazanamazlar.
Öğrenim Koşulu.- Kamu gücünü kullanmak gibi önemli bir yetkiye sahip olacak olan
memurların belirli bir kültür ve eğitime sahip olmaları her ülkede aranan niteliklerdendir.
Memur olacaklarda aranacak eğitim düzeyi, yürütülecek olan kamu hizmetinin nitelik ve
gereklerine göre değişiklik gösterir. Genel olarak ortaokulu bitirenler memur olabilir. Ancak,
ortaokul mezunlarından istekli bulunmadığı takdirde ilkokulu bitirenlerin de alınması
olanaklıdır. Bir sınıfta belli görevlere atanabilmek veya bu görevlerde belli derecelere
yükselebilmek için, kuruluş kanunları veya bu kanun ve kuruluş kanunlarına dayanılarak
çıkarılacak yönetmelikler ile işin gereğine göre daha yüksek öğrenim dereceleri veya
muayyen fakülte, okul veya öğrenim dallarını veya meslek içi veya meslekle ilgili eğitim
programlarını bitirmiş olmak veya yabancı dil bilmek gibi şartlar konulabilir (657 m.41).
Kamu Haklarından Mahrum Bulunmamak.- 657 sayılı Kanunun getirdiği genel

koşullardan bir diğeri de Kanunun ilk halinden itibaren yer verilen ve hiç değiştirilmeyen
kamu haklarından mahrum bulunmamak koşuludur. Bu konuda Kanunda başka bir hüküm
yoktur. TCK’nin Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma başlıklı 53/(1)-a maddesinde
konuya ilişkin hüküm vardır. Buna göre, kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis
cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak; Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin
üstlenilmesinden; bu kapsamda, TBMM üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya
bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya
seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten yoksun bırakılır.
Belli Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak.- Bazı suçlardan mahkûm olma veya
kasten işlenen suçlarda belirli süreyi aşan hapis cezasına mahkûmiyet halleri, memur olarak
atanmaya engeldir (m.48/A-5). Memur olabilmek için bazı suçlardan hüküm giymemiş olmak
veya kasten işlenen suçlarda belli bir sürenin üzerinde hüküm giymemiş olmak gerekir.
Çalışmakta iken, bu suçlardan mahkûm olanlar da memuriyetlerini kaybederler. Burada
belirtmek gerekir ki, taksirli suçlardan mahkûmiyet, süresi ne olursa olsun memurluk
durumunu etkilemez.
657 m.48/A-5’e göre, 5237 sayılı TCK’nin Belli hakları kullanmaktan yoksun
bırakılma durumunu düzenleyen 53/1(a) bendine göre, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı
hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak; sürekli, süreli veya geçici bir kamu
görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, TBMM üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy
veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya
veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten yoksun bırakılanlar,
46
TCK m.53’de belirtilen bu süreler geçmiş olsa bile133; (a) Kasten işlediği bir suçtan dolayı
bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar Devlet memuru olamazlar; (b)
Affa uğramış olsa bile şu suçlardan mahkûm olanlar memur olamazlar: Devletin güvenliğine
karşı suçlar (TCK m.302-308), Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar (TCK
m.309-316), milli savunmaya karşı suçlar (TCK m.317-325), devlet sırlarına karşı suçlar ve
casusluk (TCK m.326-339)134, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik,
güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma,
suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm
olanlar. Bu suçlardan bir gün bile ceza alınması halinde, ceza, paraya çevrilse/ertelense/affa
uğrasa bile memuriyete engel olur.
Askerlik Koşulu.- Anayasaya göre (m.72), “Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve
ödevidir. Bu hizmetin Silahlı Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği
veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir.”135. 657 sayılı Kanuna göre, memur olabilmek
için, askerlik durumu itibariyle, askerlikle ilgisi bulunmamak, askerlik çağına gelmemiş
bulunmak veya askerlik çağına gelmiş ise muvazzaf askerlik hizmetini yapmış yahut
ertelenmiş veya yedek sınıfa geçirilmiş olmak gerekir.
Sağlık Koşulu.- 657 sayılı Kanuna göre (48/A-7), 53’üncü madde hükümleri saklı
kalmak kaydı ile136 memuriyet kadrolarına ilk defa atanma sırasında, memur adaylarının,
memur olabilmek için, görevlerini sürekli yapmasına engel olabilecek akıl hastalığının
bulunmaması gerekir. Aynı Kanunun Memurluğun Sona Ermesi başlıklı 98/b maddesine göre
de memurların, memurluğa alınma şartlarından herhangi birini taşımadıklarının sonradan
anlaşılması veya memurlukları sırasında bu şartlardan herhangi birini kaybetmeleri
durumunda memurlukları sona erer.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması.- 7 Nisan 2021 tarih ve 7315 sayılı

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu ile konu düzenlenmiştir. 7315 sayılı
Kanun, arşiv araştırmasını, “statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya
yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak” herkes için, güvenlik soruşturmasını ise
belli kurumlar ve statüler için arşiv araştırması ile birlikte yapılmasını zorunlu kılmıştır.
Arşiv araştırmasının kapsamı.- 7315 sayılı Kanun, “statüsü veya çalıştırma şekline
bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak” herkes
için, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli mülki idare
amirlikleri tarafından (m.6/1) arşiv araştırması yapılması zorunluluğu getirmiştir (m.3/1).
133
“657 m.48/A-5 bendinde geçen “... 53. maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile” ifadesi; bu alt bentde süre (bir yıl
veya daha fazla süreli) yönünden belirlenen hapis cezasına veya tür (casusluk, zimmet, hırsızlık gibi) itibariyle sayılan
suçlardan dolayı mahkumiyet halinde, cezanın infaz süresi veya ek süre tamamlanarak hak ve yetki yoksunluğu kalksa
bile, mahkumiyet kararı kalkmadığı için Devlet memurluğuna atama hakkını kazandırmamakta, nitelik kaybı nedeniyle
memuriyete son verilmesini gerektirmektedir. Mahkûmiyetin ertelenmiş olması da bu durumu değiştirmemektedir”.
Danıştay 1. D., E. 2009/221, K. 2009/535, T. 25.3.2009, KİB.
134
Bu ibareler, kasıtla veya taksirle işlenip işlenmediğine bakılmaması ve bir kademelendirme de yapılmaması gerekçesiyle
iptal edilmiştir. AYM, E.2008/17, K.2010/44, Karar Günü: 25/2/2010, KBB.
135
Askeralma Kanunu, Kanun No: 7179, Kabul Tarihi: 25.6.2019, RG, 26.6.2019, 30813.
136
Engelli Personel Çalıştırma Yükümlülüğü, Madde 53.
47
Arşiv araştırmasının konusu.- Mevcut kayıtlara bakılarak, kişinin (1) adli sicil
kaydı, (2) kolluk kuvvetlerince hâlen aranıp aranmadığı, (3) hakkında tahdit olup olmadığı,
(4) hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları, kamu davasının açılmasının ertelenmesine
ilişkin kararlar (CMK m.171/5), hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları (CMK
m.231/13), hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar
kapsamındaki olgular ve (5) hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş
memurluktan çıkarma cezası olup olmadığı belirlenir (m.4).
Güvenlik soruşturmasının kapsamı.- 7315 sayılı Kanun, Milli İstihbarat Teşkilatı

(MİT) Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) ve mahalli mülki idare amirlikleri
tarafından (m.6/1) hakkında arşiv araştırması ile birlikte güvenlik soruşturması da yapılacak
olanları sayma yoluyla sınırlandırmıştır (m.3/2). Hakkında, güvenlik soruşturması ve arşiv
araştırması birlikte yapılacaklar şunlardır: (1) Kurum ve kuruluşlarda, yetkili olmayan
kişilerin bilgi sahibi olmaları hâlinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve
dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu
gizlilik dereceli birimler; (2) MSB, GKB, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat
teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli; (3) Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde
çalışacak personel; (4) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler; (5) Üst kademe
kamu yöneticileri, (6) Özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına
tabi tutulan kişiler (bkz. m.13)137; (7) Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim,
proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler.
Güvenlik soruşturmasının konusu.- Arşiv araştırmasındaki hususlara ek olarak,

mevcut kayıtlardan ve göreve yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle
yerinden araştırılmak suretiyle kişinin; (1) görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk
kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin, (2) yabancı devlet kurumları ve
yabancılarla ilişiğinin, (3) terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem
birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığı belirlenir (m.5).
Değerlendirme Komisyonu (DK).- İlgili kurum ve kuruluş bünyesinde, güvenlik

soruşturması veya arşiv araştırması sonucunda elde edilen kişisel verilerin göreve atanma
yönünden değerlendirilmesi amacıyla oluşturulur (m.2/1). DK, Cumhurbaşkanlığında İdari
İşler Başkanının görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin, TBMM’de genel sekreter
yardımcısının, bakanlıklarda bakan yardımcısının, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında en üst
yöneticinin görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin, üniversitelerde rektör
yardımcısının, valiliklerde vali yardımcısının başkanlığında, başkan dâhil en az beş kişiden ve
tek sayıda olacak şekilde oluşturulur. Memuriyet veya kamu görevlerine uygunluğunun
değerlendirilmesini sağlayacak yorum içermeyen olgusal veriler, görevli birimlerce
Komisyona iletilir. DK, bu verilere ilişkin nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerini yazılı
olarak atamaya yetkili amire sunar (m.7). DK kararları, atamaya yetkili amir için bağlayıcı
137
MADDE 13- (1) (24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu … (2) (31/7/1970 tarihli ve 1325 sayılı
Askeri Okullar, Askeri Öğrenciler, Askeri Fabrikalar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun … (3) (9/6/1930 tarihli ve 1700
sayılı Dahiliye Memurları Kanunu … (4) (9/7/1982 tarihli ve 2692 sayılı Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu …
(5) (10/3/1983 tarihli ve 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu … (6) (25/4/2001 tarihli ve 4652 sayılı
Polis Yüksek Öğretim Kanunu … (7) (7/7/2010 tarihli ve 6004 sayılı Dışişleri Bakanlığı Personeline İlişkin Bazı
Düzenlemeler Hakkında Kanun …
48
olmayıp, atamayı yapma hususunda son kararı verme yetkisi, atamaya yetkili amirdedir. Bu
karar da ilgililer tarafından dava konusu edilebilir.
3.2.2. Özel Koşullar
Diploma Almış Olmak.- 657 sayılı Kanuna göre (m.48), memur olmak isteyenlerin
hizmet göreceği sınıf için, Tesis edilen sınıflar başlıklı 36. ve Sınıflandırmada öğrenim unsuru
başlıklı 41. maddelerde belirtilen öğretim ve eğitim kurumlarının birinden diploma almış
olmaları gerekir. Buna göre, Avukatlık Hizmetleri Sınıfı için hukuk fakültesi mezunu ve
avukatlık ruhsatına sahip olmak, Teknik Hizmetler Sınıfı için örneğin mühendis olmak,
Sağlık Hizmetleri ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Sınıfı için tıp fakültesi, diş hekimliği
fakültesi, veterinerlik fakültesi gibi fakültelerden mezun olmak gerekmektedir.
Kurumların Mevzuatında Aranan Koşulları Taşımak.- 48. madde, kadrolara

atanabilmek için, kurumların kendi mevzuatında bazı özel koşullar getirilmesini de olanaklı
kılmıştır. Ancak kurumların mevzuatında getirilecek olan özel koşulların Anayasal ilkelere ve
diğer mevzuata, memuriyete giriş için getirilen özel şartların genel şartlara aykırı olmaması
gerekir. İlan edilen kadrolara başvuracak adayların KPSS’ye katılmaları ve yüksek puan almış
olmaları kamu kurum ve kuruluşlarında görev almada tek başına bir hak teşkil etmez.
Adayların genel şartların yanında, kurumların mevzuatındaki ve tercih kılavuzundaki şartlara
da sahip olmaları gerekir (DPB, 3.8.2007-14145).
Engellilerin kamu hizmetine girme hakkı.- Engellilerle ilgili olarak Anayasada,

138
5378 ve 657 sayılı Kanunlarda, 633 sayılı KHK’de ve ilgili yönetmelikte, pozitif ayrımcılık
içeren hükümler vardır. Anayasaya göre (m.10), “özürlüler ... için alınacak tedbirler eşitlik
ilkesine aykırı sayılmaz.”. Ayrıca, Anayasa, sosyal güvenlik bakımından özel olarak
korunması gerekenler arasında, malûlleri ve sakatları da saymıştır. 657 sayılı Kanuna göre,
(a) Kurumlar bu Kanuna göre çalıştırdıkları personele ait kadrolarda %3 engelli çalıştırmak
zorundadır (m.53/1). (b) Engelliler için sınavlar, ilk defa Devlet memuru olarak atanacaklar
için açılan sınavlardan ayrı zamanlı olarak, engelli kontenjanı açığı bulunduğu sürece engel
grupları ve eğitim durumları itibarıyla sınav sorusu hazırlanmak ve ulaşılabilirliklerini
sağlayarak merkezi olarak yapılır/yaptırılır (m.53/2)139.
3.3. Kadroların Duyurulması ve Sınavlar
3.3.1. Kadro Kavramı ve İlgili Mevzuat
Kadro, Latince quadrom-kare, çerçeve, iskelet, çekirdek140,İtalyanca quadro kökünden

türetilmiş bir kelime olup, bir kamu kuruluşunun, denetim veya yönlendirme işlerini
138
Engelliler Hakkında Kanun, Kanun No: 5378, Kabul Tarihi: 1/7/2005, RG, 7/7/2005, 25868.
139
EKPSS Ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik, RG, 7/2/2014, 28906. 1. Engelli Memur
(Engel oranı: %40 veya üzerinde, %3’ün hesabında ilgili kurumun (yurtdışı teşkilat hariç) toplam dolu kadro sayısı dikkate
alınır. EKPSS ile; 2. Engelli İşçi / Kamu İşyerlerinde (Engel oranı: en az %40), 50 veya daha fazla işçi çalıştıran kamu
işyerlerinde, %4, İŞKUR başvuru/EKPSS/Kurum Sınavı; 3. Engelli İşçi / Özel sektör İşyerlerinde (Engel oranı: en az %40,
50 veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde, %3, İŞKUR başvuru.
140
49
gerçekleştirenler ve bunların taşıdığı ödev, yetki ve sorumlulukların hepsi, bu kişi ve
sorumlulukları sayı, nitelik ve aşamalarıyla gösteren çizelgedir 141. Kadro, kamu yönetiminin,
belirlenmiş amaçlarına ulaşmasında bir araçtır142. Kadro, bir kişi tarafından çalışma zamanı
itibariyle tamamen veya kısmen belli görevlerin yürütülmesi ve sorumlulukların taşınmasını
kapsayan boş veya tutulmuş mülkî bir makam, bir iş veya bir hizmettir143.
Kamu yönetimi, kadro hiyerarşisinden oluşan örgütler bütünü olup, kuruluş, kadro ile
tamamlanır. Kamu personel hukukunun temel kavramlarından biri olarak, asli ve sürekli bir
kamu hizmetinin yürütüldüğü yerde varlığından söz edilebilen kadro kavramı, kamu görevlisi
ile idare arasında hukukî bir bağ kurar. Kadro, personelin yerini, yaptığı işi gösteren ve
yürüttüğü kamu hizmetini tanımlayan bir kavramdır144. Memur, hizmet sınıfı ve kadrosu
dışında istihdam edilemez145. Türkiye’de memurluk, statü hukukuna dayanmakta olup, kadro
da bu hukukun ayrılmaz bir parçasıdır. Kamu yönetiminde yetki ve sorumluluk da eğitim
sonucu elde edilen unvana göre değil, kadro unvanına bağlı olarak kullanılmaktadır 146. Kadro,
personel hukukunu ve bütçe sistemini yakından ilgilendirir147.
3.3.2. Sınav Yöntemiyle Açıktan Atama
Memur alımında yapılacak ilk iş, personel gereksiniminin ve boş kadroların

belirlenmesidir. Memur alma gereksinimi, üç değişik şekilde ortaya çıkabilir: (i) Yeni bir
hizmetin kurulması, (ii) Var olan bir hizmetin genişletilmesi, (iii) Dolu kadroların çeşitli
nedenlerle boşalması (ölüm, emeklilik, çekilme)148. Boş kadrolar kurum içinden, başka kamu
kurumlarından naklen ya da açıktan atama yoluyla daha önce memur olmayan bir kişinin
memur olarak atanması yoluyla doldurulabilir149. Açıktan atama yoluyla, daha önce memur
olmayan bir kişinin memur olarak atanması, yarışma sınavı yoluyla gerçekleşir. Sınav,
yürütülecek hizmetler için, belli niteliklere sahip olanların bilgi ve yeterliliklerini ortaya
çıkarmak ve hizmete en uygun olan kişiyi seçmek amacı ile yapılan bir yönetsel faaliyettir.
Ancak yapılacak sınavların, geçerlilik ve güvenilirlilik ilkelerine uygun olması ve yazılı, sözlü
veya uygulamalı olarak yapılması gerekir.
Liyakat ilkesinin en önemli uygulama araçlarından olan merkezi sınav uygulaması,

1999 yılına kadar uygulanmamıştır. Kamu hizmetine giriş, 1999 yılında düzenlenen Devlet
Memurluğu Sınavı (DMS) ile merkezi sınav uygulamasına dayalı olarak uygulanmaya
başlanmıştır. 2002 yılında yapılan düzenleme ile Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS)
olarak isim değiştirerek uygulanmaya devam edilmiştir. Bu tarihte 18.03.2002 tarihli ve
2002/3975 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenen Kamu Görevlerine İlk Defa
Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik çıkarılmıştır. Bu düzenleme
141
http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim: 06/12/2021).
142
Aysel Ersan, “Devlet Memurları Kanunu Ve Uygulaması”, AİD, Cilt: 8, Sayı: 4, Aralık 1975, s. 41-57.
143
Tortop, Personel Yönetimi, s. 65.
144
Danıştay, 5. D., E. 2010/7742, K. 2012/386, K.T. 3/2/2012, Kazancı İçtihat Bankası.
145
Danıştay, 5. D., E. 2008/6654, K. 2011/526, K.T. 11/2/2011, Kazancı İçtihat Bankası.
146
Danıştay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu, E. 2005/2, K. 2007/1, K.T. 7/12/2007, KİB.
147
148
Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 432. Gözübüyük, Tan, agk., s. 785.
149
50
kapsamına (m.2), “il özel idareleri ve belediyeler, il özel idareleri ve belediyelerin kurdukları
birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar” da dâhil edilmiştir.
3.3.2.1. (A) Grubu Kadrolara Seçilme Usulü
Kariyer kadrolar.- Bakanlıklar, başkanlık ve bağımsız genel müdürlük düzeyindeki

bağlı ve ilgili kuruluşları ile bağlı ortaklıklardaki, özel yarışma sınavına tabi tutulmak
suretiyle girilen ve belirli bir yetişme programı sonrası yeterlik sınavına tabi tutulan
mesleklere ilişkin kadro ve görevler, il özel idareleri ve belediye teftiş kurulları kadroları A
Grubu kadrolardır (Yön m.2/1-a). A Grubu kadrolara atanmada üst yaş sınırı 35 olarak
belirlenmiştir.
Yönetmelik kapsamı dışında kalan (A) Grubu istisnaları.- (i) Adalet Bakanlığı,
MSB, Hâkimler ve Savcılar Kurulu (Ek: 04.03.2020) ve MİT Başkanlığı ile İçişleri ve
Dışişleri Bakanlıklarının Bakanlık Teftiş Kurulları, (ii) JGK ve Askeri Adalet Teftiş Kurulları,
(iii) Kaymakam adayları, (iv) Dışişleri Bakanlığı aday meslek memurları, aday konsolosluk
ve ihtisas memurları, (v) Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar uzman yardımcıları, (vi)
İletişim uzman yardımcıları, (vii) 657 m.1/3 fıkrasında sayılanlar150 ile (viii) Devlet senfoni
orkestraları ve Devlet Klasik Türk Müziği Korosu sanatçıları Yönetmeliğin kapsamı
dışındadır (m.3).
Cumhurbaşkanlığından izin alınması.- Tüm kamu kurum ve kuruluşları (TBMM

idari Teşkilatı, AYM, hâkim ve savcı adayları, Sayıştay Başkanlığı, KDK ve MİT Başkanlığı
hariç), mesleğe özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle alınacak personel için
kurumlarca yapılacak özel yarışma sınavları açılmadan önce Cumhurbaşkanlığından izin
almalıdırlar151.
A Grubu Kadrolara atanacakların seçilmesi.- Kurumlar, (A) grubu kadrolara

seçimi, esas olarak kendi mevzuatına göre yapacakları giriş sınavı ile gerçekleştirir. Ancak,
kendi mevzuatında hüküm bulunmak kaydıyla KPSS puanları, giriş sınavı yapılmadan da
ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca, doğrudan (A) grubu kadrolara atama için kullanılabilir
(Yön. m.12).
Seçme duyurusu.- (A) grubu kadrolara atama için seçme yapacak kamu kurum ve
kuruluşları, mevzuata uygun olarak açıktan atama izni alınmış kadro ve pozisyonların sayı,
sınıf, unvan ve derecelerini, genel mevzuat ve özel mevzuatındaki koşulları, KPSS puan türü
ya da türleri ve asgari puanları, sınavın yeri, zamanı, içeriği ve değerlendirme yöntemini
Resmi Gazete ile kendi kurumsal internet adreslerinde duyurur (m.13).
Kabul için ön şart.- Adayların öncelikle sınava girmeleri ve ilgili kamu kurum ve
kuruluşlarının belirleyeceği bir taban puanın üzerinde KPSS puanı almış olmaları ve 657
m.48’deki koşullar ile kamu kurum ve kuruluşlarının kendi mevzuatındaki diğer koşulları da
taşımaları zorunludur (m.14).
150
AYM raportörleri; hakimlik ve savcılık mesleklerinde veya bu mesleklerden sayılan görevlerde bulunanlar...
151
Cumhurbaşkanlığı Genelgesi (2018/7), RG, 12/9/2018, 30533.
51
Başvuru ve sınav.- Adaylar, kendilerine ÖSYM tarafından gönderilmiş KPSS Sınav
Sonuç Belgesi ile başvurur; kabul için istenen tüm belgeleri de ilgili kuruma eksiksiz verirler
(m.15). Giriş sınavına, KPSS sonuçlarına göre belirlenen adaylardan, açıktan atama izni
alınmış kadro ve pozisyon kontenjanının 20 katından fazla olmamak üzere kamu kurumlarca
belirlenen sayıda aday çağrılır (m.17).
3.3.2.2. (B) Grubu Kadrolara Yerleştirme Usulü
(B) Grubu Kadrolar.- Kadroları, 10 Temmuz 2018 tarihli ve 2 sayılı Genel Kadro ve
Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin eki listelerdeki, genel ve katma bütçeli
kurumlarla bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunlar ile kurulan fonlar ve kefalet
sandıkları, il özel idareleri ve belediyeler, il özel idareleri ve belediyelerin kurdukları birlikler
ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar ve diğer kurum ve kuruluşlarda, (A) grubu
dışında kalan kadrolardır (Yön. m.2/1-b).
Genel Yönetmelik dışında kalan (B) Grubu istisnaları.- Fakülte veya dört yıllık
yüksekokullardan mezun olup, 657 m.48’deki genel şartları taşıyanlardan; uluslar arası
yarışmalarda başarılı olan milli sporcular, kendi istekleri üzerine, Spor Genel
Müdürlüğündeki münhal sportif eğitim uzmanı ve antrenör kadroları ile öğretmenlik için
aranan diğer özel şartları da taşımaları kaydıyla MEB’de münhal bulunan beden eğitimi
branşında öğretmen kadrolarına atanmalarında bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz (Ek
m.4)152.
Atama yapılacak kadroların belirlenmesi.- B grubu kadrolara atanabilmek için

ÖSYM tarafından yapılan (m.7) merkezi sınava (KPSS) girmek gereklidir (m.5). Kamu
kurum ve kuruluşları tarafından, açıktan atama yapacakları (B) grubu kadrolar için ilgili
mevzuatı uyarınca yetkili makamlardan atama izini alındıktan sonra, bu kadroların
koşullarının belirlenmesi amacıyla; yüksek öğretim kurumları ile yüksek öğretim üst
kuruluşları, Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığına; diğer kamu kurum ve kuruluşları Çalışma
Genel Müdürlüğü’ne (ÇGM) başvurur (m.20/1). Yerleştirme işlemine alınabilmesi için, bu
kadrolara ilişkin bilgi ve aranan koşulların, sınavın yapılacağı tarihten 4 ay önce ÇGM’ye
doğru ve eksiksiz olarak bildirilmiş olması şarttır (m.20/3). ÇGM bu bildirimleri, Nitelik-Kod
Kılavuzunda yer alan hususlara uygunluk yönünden inceleyerek sonucu, sınavın yapılacağı
tarihten 3 ay önce ÖSYM’ye manyetik ortamda bildirir (m.20/4). Kamu kurum ve kuruluşları,
Nitelik-Kod Kılavuzunda belirtilenler dışında ayrıca özel nitelik belirleyemezler (m.20/5).
Yerleştirme süreci- (B) Grubu kadrolara KPSS puanıyla doğrudan merkezden

yerleştirme genel kural olup, istisnalar dışında, kurumlar ayrıca sınav yapamazlar.
Yerleştirme Programı, KPSS Kılavuzunda yer alır (m.20). Adaylar, istedikleri kadroları,
Tercih Formu’na yazarak kodlarlar (m.22). Yerleştirmede, diğer koşullar saklı kalmak
kaydıyla, yerleştirmenin yapıldığı tarihte aynı adaya ait geçerlilik süresi bitmeyen sınavlardan
alınan en yüksek KPSS puanı dikkate alınır ve aynı puanı alan adaylar arasından diploma
152
Emniyet Teşkilat Kanunu (3201, 4/6/1937) Ek M.24/3-(Ek:15/8/2016-671 KHK m.26).)-Özel harekat birimlerinde istihdam
edilmek üzere, …, en az lise veya dengi okul mezunlarından …, Kamu Personel Seçme Sınavı şartı aranmaksızın, fiziki
yeterlilik ve mülakat sınavları ile polis meslek eğitim merkezlerine alınabilir.
52
tarihi itibariyle önce mezun olmuş olana, bunun aynı olması halinde yaşı büyük olana, her
ikisinin de aynı olması durumunda ise sınav sonucu yeni açıklanan adaya öncelik tanınır
(m.23).
KPSS (B) Grubu puanlı adaylardan ilgili kurumca sınavla seçme yapılması.- (B)
Grubu kadrolara KPSS puanıyla doğrudan merkezden yerleştirme genel kural olmakla
birlikte, kurumların KPSS dışında, ayrıca kendileri bir giriş sınavı (yazılı ve/veya sözlü sınav,
uygulama sınavı, yazılı ve/veya uygulamalı sınav, sözlü sınav, fiziki yeterlilik ve mülakat
sınavı) yaparak personel alımı yaptıkları da görülmektedir. Sık kullanılan bu yol, istisna
sınırlarını zorlamaktadır. Liyakat ilkesine uygun kamu görevlisi alınmasını zorlaştıran bu
durumu Gözler/Kaplan da 18/3/2002’de getirilen objektif merkezi seçme ve yerleştirme
sisteminden, kayırmacılığa doğru bir uzaklaşma olarak değerlendirmektedir 153.
Sınav sonuçlarının geçerlilik süresi.-Sonuçlar, ilgili kurumda oluşturulacak sınav

komisyonlarının sorumluluğunda belirlenir, başarılı olanların isimleri başarı sıralarına göre
ilan edilir ve yazı ile de ilgililere bildirilir. İlan edilen sınav sonuçları müteakip sınav tarihine
kadar geçerlidir (657 m.51). KPSS, sonuçların açıklanmasından itibaren iki yıl süreyle
geçerlidir. Yeni bir sınavın yapılamaması durumunda ise sınav sonuçları, bir sonraki sınav
sonuçlarının açıklanmasına kadar geçerli olmaya devam eder (Yön. m.11, CBK-25 m.1).
3.3.2.3. Mülakat Sınavları
Liyakat temelli istihdamın bir parçası olarak, kamu hizmetlerine seçme ve yerleştirme,
yeterlilik temelinde yapılmalıdır. Günümüzde genel olarak KPSS puanına göre yerleştirme
yapılmakla birlikte, yazılı ve/veya mülakat veya sadece mülakat ile seçme yaygınlaşmıştır.
Mülakatların yargısal denetimi kolaylaştıracak biçimde yapılmaması, özellikle kariyer kadro
atamalarında, siyasal kayırmacılığa yol açmakta, bu ise kariyer ve liyakat ilkelerinin
yerleşmesine engel olmaktadır. Girişte veya yükselmede mülakatın yaygınlaşması ve
sınavların yapılma biçimi, liyakat ilkesine aykırı sonuçlar yaratmaktadır. Komisyon
üyelerinin kararları, objektiflikten uzak ve temel istihdam ilkelerine aykırı sonuçlar
yaratmaktadır154.
AYM, 24.7.2019 tarihli kararında da, sözlü sınav şartı getirilmesinin hukuk devleti ve
eşitlik ilkelerine aykırı olmadığına, ancak, sözlü sınavla mesleğe alınmanın kanun koyucunun
takdir yetkisinde olmakla birlikte bu personelin sözlü sınavla mesleğe alınmasına ve
yerleştirilmesine ilişkin temel ilkelerin Anayasanın 128. maddesi uyarınca kanunla
düzenlenmesi ve yasama yetkisinin idareye devredilmemesi gerektiğine, sözlü sınavla
mesleğe alınma ve yerleştirmeye ilişkin temel ilkelerin kanunda belirlenmeksizin
yönetmelikle düzenlenmesine imkân tanınmasının kamu görevlilerinin statülerinin kanunla
düzenlenmesine ve yasama yetkisinin devredilmezliğine ilişkin anayasal ilkelerle
bağdaşmadığına karar vermiştir155.
153
Gözler, Kaplan, İdare Hukuku Dersleri, s. 576.
154
Şahin, agm, s.231-242.
155
AYM, E.2018/73, K.2019/65, Karar Günü: 24/7/2019, RG, 29.11.2019-30963. Aynı yönde: AYM, E.2018/104, K.2020/39,
Karar Günü: 16/7/2020, RG, 27.11.2020-31317.
53
Yargı denetimini zorlaştıracağı için, yazılı sınav yapılmaksızın yalnızca sözlü sınavla
seçme yapılmamalıdır. Mülakat sınavında sorulacak sorular önceden hazırlanmış olmalıdır.
Adaylar, komisyon önünde seçecekleri soruları ya da seçtikleri birden fazla sorudan
diledikleri birini yanıtlamalıdırlar. Sınav komisyonunun ilgili mevzuata göre oluşturulması
gerekir. Aksi durumda yapılan sınav usul yönünden hukuka aykırı olur ve bu durum sınav
sonuçlarına dayanılarak yapılan atamaları da sakatlar. Yapılan puanlama, komisyon
üyelerince ayrı ayrı tutanağa yazılmalıdır. Yönetsel işlemlerin gerekçeli olması ilkesi
nedeniyle, mülakat sınavlarında yapılan puanlamalar da gerekçeli olmalıdır. Böylece
yönetimin takdir yetkisinin kullanılmasında öznel nedenlerin öne geçmesi engellenebilir. Bu
sınavlar, sesli ve görüntülü olarak kayıt altına alınmalıdır.
3.3.3. Sınavsız Kamu Hizmetine Giriş
İstisna niteliğinde kamu hizmetine sınavsız giriş, eskiden beri uygulanan bir
yöntemdir. Sınavsız giriş, (1) isteklisi olmayan zor hizmetler, (2) geçici işler, (3) gizli hizmet
kadroları, (4) yüksek dereceli kadrolar ile (5) bazı özellikleri olan kadrolar için uygulanır156.
Türkiye’de sınavsız girilebilecek hizmet ve görevlerle ilgili usul ve esasları belirleyen
yönetmelik yoktur.
3.3.3.1. Üst Kademe Kamu Yöneticileri
Üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlere sınavsız atama yapılır (703
KHK m.178). CBK-3 ile (I) ve (II) sayılı Cetvellerde sayma yoluyla belirtilmiş olan üst
kademe kamu yöneticileri için belirlenmiş olan atama şartları arasında da sınav şartı yoktur.
Devletin üst yönetimini oluşturan bu kadro ve pozisyonlara atanacak olanlar, ağırlıklı olarak,
Cumhurbaşkanının görev süresiyle sınırlı olarak istihdam edilecek kamu görevlileridir. Bu
nedenle, bu kişilerin göreve getirilmelerinde sınav şartının aranmaması makul bir düzenleme
olarak kabul edilebilir. Ancak, bu kişilerin, kariyer ve liyakat ilkelerine bakılmadan, sadece
siyasi mülahazalarla seçilmeleri, siyasal kayırmacılık yaratır.
3.3.3.2. İstisnaî Memuriyet Kadroları
Tarihsel gelişimi.- Atama yönünden, diğer memuriyetler için gerekli kimi şartlardan
bağışık tutulan kamu görevlilerine istisnai memur denir. Bu kadrolara, halen ya da daha önce
memurlukta bulunanlar atanabileceği gibi, açıktan atama da yapılabilir 157. Uygulama, liyakat
sisteminin reddettiği bir kurum olmayıp, memurluğa giriş yolunu açan, memur statüsü içinde
bir formül olup, özel ve farklı nitelik aranan görevlere uyan memurları getirme, genç
yetenekleri değerlendirme, yönetime belli bir esneklik kazandırma yöntemidir. Bu atamalarda,
siyasal nitelik ve siyasal liyakat değil, mesleki liyakat ve yönetsel ihtiyaç yani görevin
gerektirdiği nitelikler aranmalıdır158. Güven mevkileri olan istisnaî kadrolar, görevsel açıdan
özellik gösterir ve bu nedenle de özel hükümlere tabi tutulur. Ülkenin siyasal ve yönetsel
gereksinimlerinden doğsa da liyakat ve kariyer ilkesinin zedelenmemesi için, bu kadrolar
156
Nuri Tortop, Yönetim Bilimi II (Personel Yönetimi), Şenyuva Matbaası, Ankara, 1971, s. 51 vd.
157
158
Güran, agk., s. 207.
54
sınırlı tutulmalıdır. Diğer memurluk kadrolarına göre daha az güvenceli olan istisnai kadrolar,
esnek istihdamın tipik bir örneği olarak yönetime kolaylık sağlar 159. Siyasî nitelikli ve yüksek
uzmanlık gerektiren, sınırlı kadrolara, yüksek derece aylığıyla dışarıdan atama yapılması,
kazanılmış hak doğurmaz160.
İstisnaî memurluk kadroları.- 657 sayılı Kanunun atanma, sınavlar, kademe

ilerlemesi ve dereceye yükselmesine ilişkin hükümleriyle bağlı olmaksızın aşağıda belirtilen
kadrolara tahsis edilmiş derece aylığı ile memur atanabilir (m.59/1): (1) Cumhurbaşkanlığı
memurlukları, (2) TBMM memurlukları, (3) Bakan Yardımcılıkları, (4) Savunma Sanayii
Başkanlığına ait I. Hukuk Müşaviri, Daire Başkanı ve Müşavir Avukat kadroları, (5) TOKİ
Başkanlığına ait Başkan (I), Başkan Yardımcısı (II), Hukuk Müşaviri, Daire Başkanı, Uzman,
Uzman Yardımcısı, Müşavir Avukat ve Şube Müdürleri (Uzman), (6) Özelleştirme İdaresi
Başkanlığında Başkan, Başkan Yardımcısı, Başkanlık Müşaviri, Daire Başkanı, Proje Grup
Başkanı ve Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği, (7) Bakanlık Müşavirlikleri, (8) Bakanlık
Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirlikleri, (9) Türkiye İstatistik Kurumu Basın ve Halkla
İlişkiler Müşavirliği, (10) Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı Başkan
Yardımcısı, Başkanlık Müşaviri, Basın Müşaviri ve Hukuk Müşaviri, (11) Gelir İdaresi
Başkanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği, (12) Milli Savunma Bakanlığı ile Türk
Silahlı Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik Komutanlığı kadrolarında veya kadro açıklamalar
bölümünde özel nitelikli olarak gösterilen görev yerleri, (13) Özel Kalem Müdürlükleri, (14)
Valilikler, (15) Büyükelçilikler, Elçilikler, Daimi Temsilcilikler, (16) Dışişleri Bakanlığı
Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanlığı, (17) Dış kuruluşlarda çalışma müşavirlikleri
nezdinde görevlendirilecek sendika uzmanlıkları, (18) Din İşleri Yüksek Kurulu Üyelikleri;
Diyanet İşleri Başkanlığı Başkanlık Müşaviri (4 adet); Basın ve Halkla İlişkiler Müşaviri, (19)
MİT memurlukları, (20) MGK Genel Sekreterliği Müşavirlikleri, Hukuk Müşavirliği, Genel
Sek. Sekreterliği, (21) Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığında (ÖSYM) Basın
ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ve Başkanlık Müşavirliği, (22) Anayasa Mahkemesi Basın
Müşavirliği, (25) Nükleer Düzenleme Kurumunun Başkan Yardımcılıkları ve Daire
Başkanlıkları.
Hem 657 sayılı Kanunda (m.59), hem de CBK-3’de sayılan unvanlar.- Yukarıda
sayılan unvanlardan Bakan Yardımcıları (I Sayılı Cetvel), TOKİ Başkanlığına ait Başkan (I
Sayılı Cetvelde), Bşk. Yard. (II Sayılı Cetvel) , Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar
Başkanlığı Bşk. Yardımcısı (I Sayılı Cetvel), Valiler (I Sayılı Cetvel), Büyükelçiler, Elçiler,
Daimi Temsilciler (I Sayılı Cetvel), Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi
Başkanlığı (I Sayılı Cetvel) ve Din İşleri Yüksek Kurulu Üyelikleri (II Sayılı Cetvel) 3 sayılı
CBK’de de sayılmıştır. 657 m.59’a göre yapılacak atamalarda birinci ve ikinci fıkraların (a)
bentleri hariç, bu madde hükümleri uygulanmaz (CBK-3, m.3/4). Buna göre, 59. maddeye
göre atanacak Bakan Yardımcıları, TOKİ Başkanlığına ait Başkan, Başkan Yardımcısı,
Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı Başkan Yardımcısı, Valiler, Büyükelçiler,
Elçiler, Daimi Temsilciler, Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanlığı
unvanları söz konusu olduğunda, 3 sayılı CBK (I) sayılı Cetvele göre atananlar için aranan,
159
Bozkurt, Ergun, Sezen (Ed.), agk., s. 117, 118.
160
Onar, agk., s. 806.
55
(a) En az dört yıllık yükseköğrenim mezunu olmak ve (b) Kamuda ve/veya sosyal güvenlik
kurumlarına tabi olmak kaydıyla uluslararası kuruluşlar ile özel sektörde veya serbest olarak
en az beş yıl çalışmış olmak; 59. maddeye göre atanacak Din İşleri Yüksek Kurulu Üyelikleri
söz konusu olduğunda, CBK-3’deki (II) sayılı Cetvele göre atananlar için aranan, (a) En az
dört yıllık yükseköğrenim mezunu olmak ve (b) Kamuda en az 5 yıllık hizmeti bulunmak
şartları aranmayacaktır. Böylece, CBK-3’e göre atananlar ile 657 m.59’a göre atananlar
olmak üzere iki farklı statü ortaya çıkmıştır.
Özel düzenlemelere göre istisnai memurluk kadro unvanları.- 657 sayılı Kanuna
ek olarak 388 sayılı KHK m.5 ile GAP İdaresi Bşk. ve yard. ve 642 sayılı KHK m.4 ile, Doğu
Anadolu Projesi, Doğu Karadeniz Projesi Ve Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi
Başkanları ve yardımcıları, 6253 m.24/2 ile TBMM Müşavirleri, hakkında da 657 m.59
hükümleri uygulanır.
Atanma koşulları.- (1) Bu kadrolara 657 m.48’de yazılı genel şartları taşıyanlar
arasından atama yapılabilir161. (2) Kurumların kuruluş kanunlarındaki veya CBK’lerdeki özel
hükümler saklıdır (m.60)162.
Uygulanacak hükümler.- Bunlar hakkında 657 sayılı Kanunun atanma, sınavlar,

kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi dışında kalan bütün hükümleri uygulanır. Ancak
atandıkları kadronun derece aylığının ilk kademesini kazanılmış hak olarak elde ettikleri
tarihten itibaren, haklarında bu kanunun kademe ilerlemesi ve derece yükselmesine ilişkin
hükümleri uygulanır. Ne var ki, Bakanlıklar özel kalem müdürlüklerine, valiliklere,
büyükelçiliklere, elçiliklere, daimi temsilciliklere atananların, atandıkları derecelerde
geçirdikleri süreler, kazanılmış hak sayılmamak şartıyla, kademe ilerlemesinde değerlendirilir
(m.61). Bu kadrolar, emeklilik aylığının hesabında ve diğer memurluklara naklen
atanmalarında herhangi bir sınıf için kazanılmış hak sayılmaz (m.59/son).
3.3.3.3. Bakan Müşavirleri
Bakanlıklarda, özel önem ve öncelik taşıyan konularda bakana danışmanlık yapmak

üzere, görev süresi bakanın görev süresiyle sınırlı ve doğrudan bakana bağlı olarak çalışmak
üzere sınavsız ve sayısı on beşi geçmemek üzere (CBK-1 m.505) Bakan Müşaviri istihdam
edilebilir (m.61/A-Ek: 2/7/2018 - 703 KHK m.172). Bakan müşaviri kadrolarına 657 sayılı
Kanunun atanma, sınavlar, kademe ilerlemesi ve dereceye yükselmesine ilişkin hükümleriyle
bağlı olmaksızın atama yapılabilir. Bu şekilde atanmış olmak, kamu kurum ve
kuruluşlarındaki diğer herhangi bir kadro, pozisyon ve göreve atanma veya kamuda herhangi
bir statüde çalışma açısından kazanılmış hak teşkil etmez. Bakan müşaviri kadrolarına açıktan
atananlardan görevi sona erenlerin veya görevden alınanların memuriyetle ilişikleri kesilir 163.
Kamu görevlisi iken bakan müşavirliğine atananlar, görevleri sona erdiğinde veya
alındıklarında, yönetici kadro, pozisyon ve görevleri hariç olmak üzere önceki kadro veya
pozisyonlarına en geç bir ay içinde atanırlar.
161
Açıktan atama işlemleri için Cumhurbaşkanlığından izin alınır. CB Genelgesi (2018/7), RG, 12/9/2018, 30533.
162
Son fıkra: “... Devlet sanatçılarında aranacak nitelikler bir yönetmelikle belirtilir. Dışişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliğine
atanabilmek için ise, bir yabancı dili çok iyi bilmek ve özel yönetmeliğinde ... nitelikleri taşımak şarttır.”.
163
Açıktan atama işlemleri için Cumhurbaşkanlığından izin alınır. CB Genelgesi (2018/7), RG, 12/9/2018, 30533.
56
3.3.3.4. Terörle Mücadelede Kanunundan Yararlananlar
Aşağıda belirtilenlere, sınavsız kamu hizmetine (memur, sözleşmeli, sürekli işçi) girme
hakkı tanınmıştır: (a) 2330 sayılı Kanuna göre harp veya vazife malulü sayılanlar. (b) Vazife
malulü sayılanlar (5434 m.45, 5510 m.47/1, 3713 m.21/1-j). (c) Terör eylemleri nedeniyle
hayatını kaybetmiş veya engelli hale gelmiş olanlar (5233 Ek m.1). (d) Makine Kimya
Endüstrisi Genel Müdürlüğünde görevli olanlardan patlayıcı maddelerin üretimi, incelenmesi,
muhafazası, nakli, imha edilmesi ve zararsız hale getirilmesi sırasındaki patlamalarda hayatını
kaybedenler. (e) Terör eyleminin ortaya çıkarılması, etkilerinin azaltılması veya bertaraf
edilmesinin sağlanmasında yardımcı olanlardan hayatını kaybeden, yaralanan veya engelli
hâle gelenler. (f) 15/7/2016 Darbe Teşebbüsünün önlenmesinde yaralanıp, aylık bağlama
şartları oluşmayanlar. Atanacakların, atamalarının yapılacağı kadro veya pozisyonlar için
sınavlara ilişkin hükümler hariç olmak üzere ilgili mevzuatındaki nitelik ve şartları taşımaları
zorunludur. Hak sahiplerinden ilköğretim, ortaokul, ilkokul mezunu olanların hizmetli unvanlı
kadro ve pozisyonlara; ortaöğretim ve yükseköğretim mezunu olanların, atama teklifinin
yapıldığı tarihte öğrenim durumları itibarıyla ihraz ettikleri unvanlara, bunların dışında kalan
ortaöğretim ve yükseköğretim mezunlarının ise memur unvanlı kadrolara atama teklifleri
yapılır (3713 Ek m.1/6)164.
3.3.3.5. Diğerleri
- Sosyal hizmet modellerinden yararlananlar (2828 Ek m.1/a, m.1/b, 21)165.
- Mecburi hizmet yükümlüleri (657 m.224).
- Başarılı milli sporcular (m.9/1)166.
- Bazı sağlık personeli (uzman tabip, tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman, tabip, diş tabibi
ve eczacı, 3359 Ek m.1)167.
- Özel yasalarla hak verilenler168.
- İstifa edip (657 m.92); kendi istekleriyle (657 m.93) veya hastalık nedeniyle emekli olup
tekrar dönenler (657 m.105/4).
- Meclis üyelerinden belediye başkanınca başkan yardımcısı olarak görevlendirilenler (5393

m.49/7).
- Ahıska Türkleri ve Bulgaristan’dan zorunlu göçe tabi tutulan soydaşlardan Türk

vatandaşlığına geçmiş olanlar (28/12/1994-31/12/1995 dönemi; 657 Ek Geç.m.59,
28/12/1994-4065 m.2).
164
Terörle Mücadele Kanunu Kapsamında ... Yönetmelik, RG, 9/5/2014, 28995. 2014-6.286, 2015-8.104, 2016-2.684, 2017-
4.193, 2018- 2.799, 2019-1.619. Toplam: 26.035. http://www.dpb.gov.tr/(Erişim:3.10.2019).
165
Sosyal Hizmetler Kanunu Kapsamında Tanınan İstihdam Hakkının ..., RG, 20.11.2018.
166
Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yap. Sınavlar Hak.Genel Yön.-Ek m.4.
167
Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına Açıktan Kura İle Atanacak Sağlık... Yönetmelik, RG, 10/7/2015, 29412
168
No: 4628, Tarih: 20/2/2001; 653 KHK m.13, 6353 m.59 (635 KHK Ek Geç. m.7); 12/7/2013, 6495 m. 9.
57
Tablo 5: Kamu Hizmetlerine Girmede Üst Yaş Sınırı
Statü Üst Yaş Sınırı
Memur Emeklilik sınırı olan 65 yaşına kadar
Öğretmen 40 yaşından gün almamış olmak koşulu kaldırıldı.
Hâkim-savcı (2802 m.8) Sınavın yapıldığı tarih itibarıyla 35 yaşını doldurmamış

olmak
AYM Raportör Lisans ve lisansüstü öğrenimini yapmış olanlar için 30,

Yardımcıları (6216 m.27) doktorayı tamamlamış olanlar için 35 yaşını bitirmemiş
olmak
İnfaz ve koruma memuru Memur/Sözleşmeli : 30 yaşını bitirmemiş olmak
Kaymakam (1700 m.2) Sınavın yapıldığı yılın 1 Ocak günü 35 yaşını

doldurmamış olmak
Arş. Gör. (2547 m.33) Sınavın yapıldığı yılın ocak ayının birinci günü
itibarıyla 35 yaşını doldurmamış olmak
KPSS-A (Uzman yrd. …) Sınavın yapıldığı yılın 1 Ocak günü itibariyle 35 yaşını
doldurmamış...
İtfaiye eri, Zabıta Sınavın yapıldığı tarihte 30 yaşını doldurmamış

memuru olmak169
169
Belediye Zabıta Yönetmeliği, M.13/A; Belediye İtfaiye Yönetmeliği, M.15/A - Ek: RG-14/11/2017- 30240.
58
 1982 Anayasasına göre serbestlik, eşitlik ve görevin gerektirdiği niteliklerden başka

nitelik aranmaması kamu hizmetine girişte temel ilkelerdir.
 Kamu hizmetlerinin yürütülmesine katılacak olanların, belli niteliklere sahip olmaları
ve bu niteliklerin de bir kanunla belirlenmesi gerekir.
 657 sayılı Kanunda, Devlet memuru olabilmek için aranan genel ve özel koşullar
düzenlenmiştir. Bu koşullara ek olarak yapılacak sınavlarda başarılı olunması da
gerekmektedir.
 Memurluğa girişin genel koşullarını şu şekilde sıralamak mümkündür: Vatandaşlık
koşulu, yaş koşulu, öğrenim koşulu, kamu haklarından mahrum bulunmamak, belli
suçlardan hüküm giymemiş olmak, askerlik koşulu, sağlık koşulu, güvenlik
soruşturması ve arşiv araştırması.
 Memurluğa girişin özel koşulları şunlar olabilir: Diploma almış olmak, kurumların
mevzuatında aranan koşulları sağlamak, engellilerin kamu hizmetine girme haklarının
kolaylaştırılması.
 Kadro, personelin yerini, yaptığı işi gösteren ve yürüttüğü kamu hizmetini tanımlayan
bir kavramdır.
 Memur, hizmet sınıfı ve kadrosu dışında istihdam edilemez.
 Memurluğa girişte kural olarak sınav yöntemiyle atama yapılmaktadır.
 İstisnai olarak sınavsız kamu hizmetine giriş hakkı sağlanan gruplar şunlardır: Üst
kademe kamu yöneticileri, istisnai memuriyet kadroları, bakan müşavirleri, Terörle
Mücadele Kanunundan, sosyal hizmet modellerinden yararlananlar, mecburi hizmet
yükümlüleri, başarılı milli sporcular, bazı sağlık personeli, özel yasalarla hak
verilenler, istifa edip kendi istekleriyle veya hastalık sebebiyle emekli olup tekrar
dönenler, meclis üyelerinden belediye başkanınca başkan yardımcısı olarak
görevlendirilenler, Ahıska Türkleri ve Bulgaristan’dan zorunlu göçe tabi tutulan
soydaşlardan Türk vatandaşlığına geçmiş olanlar.
59
4. ATAMA YÖNTEMLERİ DEĞERLENDİRME YÜKSELME VE
HİZMET İÇİ EĞİTİM
https://www.shutterstock.com/image-photo/serious-businessman-training-speaker-
coach-wear-1536455117
60
Kazanımlar
 Aday memur sürecini öğrenebilir.

 Aday memurluktaki temel, hazırlayıcı ve staj eğitimleri hakkında bilgi sahibi olabilir.
 Asalaten memurluğa atanma sürecini öğrenebilir.
 Göreve başlamanın anlamını kavrayabilir.
 Nakil ile ilgili bilgi sahibi olabilir.
61
1. Aday memurluk süreci ve bu süreçte verilen eğitimler neden önemlidir?

2. Asalaten memur ataması nasıl yapılır?
3. Daha önce ataması yapılmış bir memurun nakli nasıl gerçekleşir?
4. Cumhurbaşkanı tarafından yapılan atamaların farklılaşan yönleri nelerdir?
62
Başlamadan Önce
Xxx
Bir önceki bölümde memurluk mesleğine girişin ilke ve koşullarını incelemiştik. Bu

bölümde de memurluk mesleğine ilişkin konulara devam edilecek ve atama yöntemleri, yer
değiştirmeler/nakiller, değerlendirme, yükselme ve hizmetiçi eğitim gibi konular incelenecektir.
63
4.1. Adaylık Süreci
Adaylık geçici bir statü olup, aday memur, kamu hizmetine yeni girmiş, denenmekte ve
yetiştirilmekte olan memurdur170. Bunlar, ilk defa memurluğa atanacaklar için uygulanacak
merkezi sınavı kazanarak, temel ve hazırlayıcı eğitim ile staja tabi tutulmak üzere kamu
kuruluşlarına atanırlar171.
Adaylığa Kabul Edilme ve Adaylık Süresi.- Sınavlarda başarılı olanlardan memur

olmak isteyenler başarı listesindeki sıraya ve ilan edilen kadro sayısı kadar, memur adayı
olarak atanırlar (657 m.54). Adaylık süresi, bir yıldan az iki yıldan çok olamaz ve bu süre
içinde aday memurun başka kurumlara nakli yapılamaz. Nakilden, memurun başka
kurumlarda durumuna uygun bir kadroya sınava tabi tutulmaksızın naklen atanması
anlaşılmalıdır. Ancak, aday memur iken kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan özel yarışma
sınavı sonucunda (A) Grubu bir kadroya atanma hakkı kazananların veya KPSS sonucuna
göre merkezi yerleştirme işlemi sonucunda (B) grubu bir kadroya yerleştirilenlerin atanmaları,
657 m.54’de geçen nakil anlamında değerlendirilemez. Aday memur olarak çalışmakta
olanların KPSS süreci sonunda başka kurumun memur kadrosuna yerleştirilmesi halinde,
çalışmakta olduğu kurumun muvafakat vermesi halinde atanması olanaklıdır 172. Muvafakat
isteminin reddi halinde iptal davası açılabilir.
Adayların Yetiştirilmesi.- Aday memurların ortak nitelikleri ile ilgili temel eğitime,
ardından sınıfları ile ilgili hazırlayıcı eğitime ve staja tabi tutulmaları ve asıl memur olarak
atanabilmeleri için başarılı olmaları gerekir (m.55). Temel eğitim ile hazırlayıcı eğitim aynı
kurumda yapılır. Eğitim süreleri, programları ve diğer hususlar yönetmelikle düzenlenir 173.
Adaylıkta İlişik Kesilmesi.- Adaylık süresinde adayların, şu hallerde, disiplin

amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile ilişkileri kesilir (m.56): (a) Temel ve
hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinin her birinde başarısızlık; (b) Hal ve hareketlerinde
memuriyetle bağdaşmayacak durumlar; (c) Göreve devamsızlık; (d) Adaylık süresinde,
aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezası almak (m.57) 174; (e) Adaylık
süresinde, disiplin soruşturması sonucunda memurluktan çıkarılmayı gerektiren eylemleri
nedeniyle görevine son verilmek. Bu nedenlerle ilişiği kesilen adaylar, 3 yıl süre ile tekrar
memurluğa alınmazlar (sağlık nedenleri hariç, m.57). Bunların, tekrar memur olabilmesi için,
memuriyetlerine son verildiği tarihten itibaren 3 yıl geçmiş olması kaydıyla, açıktan atama
yöntemine uyulması gerekir (m.56). Memur kavramıyla, adaylığı tamamlayıp asli memur
statüsüne girmiş kişiler kastedildiği için, 657 m.92 uyarınca yeniden atanabilmek için asli
memur iken çekilmiş veya çekilmiş sayılmak gerekir175.
170
171
Aday Memurların Yetiştirilmelerine İlişkin Genel Yönetmelik, m. 3/a.
172
http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/gorus/adaylik, 5/1/2011-2555 (Erişim: 7/7/2016).
173
Aday Memurların Yetiştirilmelerine İlişkin Genel Yönetmelik, RG, 27/6/1983, 18090.
174
AYM, E.2013/15, K.2013/131, Karar Günü:14/11/2013, RG, 28/02/2014. Maddedeki, “ Adaylık süresi içinde disiplin cezası
almış olanların disiplin amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile ilişikleri kesilir .” cümlesi, “... bireyin kamu
hizmetinde kalmasının, disiplin cezası gerektiren eylemlerin ağırlığına uygun herhangi bir kademelendirme yapılmayarak,
adil ve makul bir denge gözetilmeksizin ölçüsüz bir biçimde memuriyetten çıkarılma yaptırımına tabi tutulması ” ve bunun
da hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmayacağı gerekçesiyle iptal edilmiştir.
175
Danıştay İDDK, E:2018/2941, K:2019/4965, K.T. 24.10.2019.
64
4.2. Memurluğa Aslî Olarak Atanma
Adaylık süresi içinde temel, hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinin her birinde başarılı olarak
adaylığı kaldırılan kişilere asli memur denir (Yön m.3/b). Adaylık süresini başarıyla
tamamlayan aday memurlar, atama denilen bir yazılı işlemle aslî statüye kavuşurlar. Atama,
kanunda belirtilen atamaya yetkili amirler ya da organlar tarafından bir kişiyi memuriyet
statüsüne sokan ya da memuru hizmet içerisinde memurken bir makama ya da göreve getiren
yönetsel bir işlemdir176. Bu işlem, kişiyi memur statüsüne kavuşturan, kişi ile yönetim
arasında bir bağ kuran bir hukuksal tasarruftur. Atama, kişinin kamu hizmetine giriş kararı ve
belirli makamlarda, başka bir sınıfta ya da başka bir yerde görevlendirilmesine ilişkin yönetsel
kararlar olup177, aynı zamanda, kişiye bir kamu hizmeti veren, onu bu hizmetin görevleriyle
yükümlü ve yetkilerine sahip kılan bir hukukî tasarruftur178.
4.2.1. Atama Usulleri
4.2.1.1. Genel Olarak
Atamaya Yetkili Amir/Makam Kavramı.- Amir, Arapça emr kökünden türetilmiş

olup, buyuran, emreden, emir verme yetkisi olan kişidir. Üst anlamında da kullanılan kelime,
yönetsel ve askeri hiyerarşilerde, diğer görevlilerden üstün durumda bulunan ve onlara emir
verme yetkisi taşıyan kişidir179. Atamaya yetkili amir ya da makam ise, yetkisini kullanarak,
memur hakkında işlem tesis eden amir ya da makamdır. 657 sayılı Kanunda atamaya yetkili
makam veya amir deyimi kullanılmasına rağmen, bu makam ya da amirlerin kimler olduğu
belirtilmemiştir. Atamaya yetkili amir/makam, atama usul ve esaslarını belirleyen mevzuat
hükümleriyle atama yetkisi tanınan memurlar ya da makamlardır.
En Üst Yönetici.- Bakanlıklarda ve diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel

idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir. Bakanlıklarda en üst
yönetici Cumhurbaşkanınca belirlenir (5018 m.11)180. CB Genelgesi (2018/5) ile, Bakanların
kendilerine doğrudan bağlı hizmet birimleri bakımından, bakan yardımcılarının ise
kendilerine bağlı hizmet birimleri bakımından bakanlık en üst yöneticisi sayılmıştır 181. Üst
yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık
programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun
olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili,
ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye
kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi,
izlenmesi ve mevzuattaki görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî
idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar (m.11/2).
176
177
Güler, agk., s. 269.
178
Onar, agk., s. 807.
179
180
Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, m.4/1-i- Üst yönetici: Bakanlıklarda kendilerine
doğrudan bağlı hizmet birimleri bakımından bakan, kendilerine bağlı hizmet birimleri bakımından bakan yardımcıları, diğer
kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali, belediyelerde belediye başkanıdır.
181
Cumhurbaşkanlığı Genelgesi (2018/5), RG, 9.8.2018, 30504.
65
En Yüksek Devlet Memuru.- 703 sayılı KHK öncesinde, en yüksek Devlet memuru,
Başbakanlık müsteşarıydı. Bu KHK ile en yüksek Devlet memuru Cumhurbaşkanlığı İdari
İşler Başkanı (İİB) olmuştur182. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığının da en üst amiri
olan İİB, mevzuatla ve Cumhurbaşkanı tarafından verilen görevleri yapmakla görevli,
birimlerin faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını denetlemekle görevli ve yetkili olup,
hizmetlerin mevzuata, Cumhurbaşkanının politika ve talimatlarına uygun olarak
yürütülmesinden Cumhurbaşkanına karşı sorumludur (CBK-1 m.5)183.
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanının görevleri şunlardır: (a) Anayasal görevlerinin

yerine getirilmesinde ve yetkilerinin kullanılmasında Cumhurbaşkanına gerekli hizmetleri
sunmak. (b) TBMM ile olan münasebetlerin yürütülmesi ve kamu kurum ve kuruluşları
arasında koordinasyonun sağlanması için gerekli çalışmaları yapmak. (c) Devlet Teşkilatının
düzenli ve etkin bir şekilde işlemesini temin edecek prensiplerin tespiti için gerekli
çalışmaları yapmak. (ç) İç güvenlik, dış güvenlik ve terörle mücadele konusunda
koordinasyonun sağlanması için gerekli çalışmaları yapmak. (d) Yapılan çalışmaların
kamuoyundaki tesirlerini izleme ve değerlendirme çalışmalarını yapmak (CBK-1 m.6/1).
İdari İşler Başkanlığının birimleri şunlardır: a) Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü,

b) Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, c) Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü, ç) Destek
ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü, Koruma Hizmetleri Genel Müdürlüğü (m.6/2).
4.2.1.2. Cumhurbaşkanı Kararıyla Atama Usulü
Üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlerine atanabilmek için

Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde belirtilen şartları taşımak gerekir (375 KHK ek m.35/1).
Cumhurbaşkanı kararıyla atama yapılacak olan (I) sayılı cetveldeki kadro, pozisyon ve
görevlere atanacaklarda şu şartlar aranır184:
- 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesindeki genel şartları taşımak.
- En az dört yıllık yükseköğrenim mezunu olmak.
- Kamuda ve/veya sosyal güvenlik kurumlarına tabi olmak kaydıyla uluslararası kuruluşlar ile
özel sektörde veya serbest olarak en az 5 yıl çalışmış olmak (m.3/1)185.
182
Mevzuatta mali ve sosyal hak ve yardımlar ile emeklilik hakları bakımından Başbakanlık Müsteşarına ve en yüksek Devlet
memuruna yapılan atıflar Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına yapılmış sayılır (703 KHK m.178).
183
CBK-1-Atama ve görevlendirmeler m.12 - (1) İdari İşler Başkanı, Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürü, Başdanışmanlar,
Danışmanlar ve Genel Müdürler Cumhurbaşkanı tarafından; diğer personel ise üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı
kalmak kaydıyla İdari İşler Başkanı tarafından atanır veya görevlendirilir...
184
Bu görevlerin boşalması hâlinde rektörler bakımından YÖK Başkanı, diğerleri bakımından ilgili CBY veya bakan
tarafından görevlendirme yapılabilir... aynı gün Cumhurbaşkanlığına bildirilir (CBK-3 m.2/3).
185
Bu görevlere atanacaklar için aranan hizmet süresinin hesabında, dört yıllık yükseköğrenim gördükten sonra kamu kurum
ve kuruluşlarında, sosyal güvenlik kurumlarına tâbi olmak kaydıyla uluslararası kuruluşlar ile özel sektörde veya serbest
olarak fiilen çalışılan sürelerin tamamı dikkate alınır (375 KHK Ek m.35/2).
66
Yurtdışı daimî görevlere atanabilmek için, 657 m.48’deki genel şartlar ile en az dört yıllık
yükseköğrenim mezunu olma şartına ek olarak, 657 m.59 kapsamında yapılacak atamalar
dâhil, yeterli dil bilgisine sahip olunduğunu belgelendirmek şarttır (m.3/3)186.
Cumhurbaşkanı Kararıyla Atananlar (I Sayılı Cetvel). Cumhurbaşkanı kararıyla

atanan ve (I) Sayılı Cetvelde sayma yoluyla belirtilmiş olan kadro, pozisyon ve görevler
şunlardır: Diyanet İşleri Başkanı (DİB), Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı, Milli
Güvenlik Kurulu (MGK) Genel Sekreteri, Devlet Denetleme Kurulu (DDK) Bşk. ve
Üyeleri, Savunma Sanayii Başkanı, Bakan Yardımcıları, Cumhurbaşkanlığı Ofis
Başkanları187, Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum188 ve Kurul189 Başkanları, TRT Genel
Müdürü, TRT Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Bşk., Özelleştirme İdaresi Bşk. (ÖİB), Sayıştay Başsavcısı, Valiler, Büyükelçiler, Daimi
Temsilci/Delegeler, Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Başkan ve Üyeleri 190, TMSF Bşk.
ve Üyeleri, YÖK Üyeleri, İç Denetim Koordinasyon Kurulu Üyeleri, Yunus Emre Vakfı
Mütevelli Heyet Üyeleri, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) Bşk. ve
Üyeleri, Rektörler (Milli Savunma ve Türk-Japon Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Rektörleri
dâhil), Afet ve Acil Durum Yönetimi (AFAD) Bşk., Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkan
Yardımcıları, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Rehberlik ve Denetim Başkanı,
Gelir İdaresi Bşk., Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Bşk., Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri
Geliştirme ve Destekleme İdaresi (KOSGEB) Bşk., Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı
(TİKA) Bşk., Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı, Yurtdışı Türkler ve Akraba
Topluluklar (YTAT) Bşk., Akaryakıt İkmal ve Nato Pol Tesisleri İşletme Bşk., Atatürk
Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu (AKDTYK) Bşk., Bakanlıkların, Teftiş Kurulu,
Rehberlik ve Teftiş, Teftiş, Rehberlik ve Denetim, Denetim Hizmetleri Başkanları İle Diğer
Kurul Başkanları, Diyanet İşleri Başkanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanı, SGK Başkanlığı
Rehberlik ve Teftiş Başkanı, Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı,
Diyanet İşleri Bşk. Yard., MİT Bşk. Yardımcıları, MİT Başkanlığı Başkanları, MGK
Genel Sekreter Yard., Savunma Sanayii Bşk. Yard., Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve
Kurul Bşk. Yardımcıları, Merkez Bankası Bşk. Yard., Din İşleri Yüksek Kurulu Bşk.,
Diyanet Akademisi Başkanı, Mushafları İnceleme ve Kıraat Kurulu Bşk., TOKİ Bşk.,
Çanakkale Savaşları ve Gelibolu Tarihi Alan Bşk., Türk Patent ve Marka Kurumu Bşk.,
Türkiye Yazma Eserler Kurumu Bşk., Türkiye Tıbbi Cihaz ve İlaç Kurumu Bşk., Bölge
Kalkınma İdaresi (BKİ) Başkanları191, ÖSYM Bşk., Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme
Kurumu Bşk., Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Bşk.,
Türkiye Sağlık Enstitüleri Bşk., Türkiye Su Enstitüsü Bşk., Ulaştırma, Denizcilik ve
Haberleşme Araştırmaları Merkezi Bşk., Vergi Denetim Kurulu (VDK) Bşk., Gelir İdaresi
186
Yurtdışında Daimî Görevlere Atanacak Personel Hakkında Yönetmelik (Karar Sayısı: 359), RG, 23.11.2018-30604.
187
CK-1 m.525- Dijital Dönüşüm Ofisi, Finans Ofisi, İnsan Kaynakları Ofisi ve Yatırım Ofisi.
188
CK-1 m.37- ... Bağlı Kurum Ve Kuruluşlar, a) Devlet Arşivleri Başkanlığı, b) DDK, c) Diyanet İşleri Bşk, ç) (Mülga: CK-
4/799 md. Genelkurmay Bşk MSB’ye bağlandı), d) İletişim Başkanlığı, e) MGK Genel Sekreterliği, f) MİT Başkanlığı, g)
Milli Saraylar İdaresi Bşk, ğ) Savunma Sanayi Bşk, h) Strateji ve Bütçe Bşk, ı) Türkiye Varlık Fonu.
189
CK-1 m.20- a) Bilim, Teknoloji ve Yenilik Pol. Kurulu. b) Eğitim ve Öğretim Pol. Kurulu. c) Ekonomi Politikaları Kurulu. ç)
Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu. d) Hukuk Politikaları Kurulu. e) Kültür ve Sanat Pol. Kurulu. f) Sağlık ve Gıda Pol.
Kurulu. g) Sosyal Pol. Kurulu. ğ) Yerel Yönetim Pol. Kurulu.
190
RTÜK ve Kiş. Verileri Koruma Kurulunun TBMM tarafından seçilen üyeleri hariç. 1) BTİK, 2) SPK, 3) BDDK, 4) EPDK, 5)
KİK, 6) Rekabet Kurumu, 7) KGMDSK, 8) Nükleer Düzenleme Kurumu, 9) Sigortacılık Ve Özel Emeklilik DDK.
191
Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu, Doğu Karadeniz ve Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdareleri.
67
Bşk. Yard., Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) Genel Sekreteri, Helal Akreditasyon
Kurumu (HAK) Genel Sekreteri, SGK Bşk. Yardımcıları, ÖİB Bşk. Yard., Yurtdışı
Türkler Ve Akraba Topluluklar Başkan Yard., Genel Müdürler, Strateji Geliştirme
Başkanları, HAK Yönetim Kurulu Bşk., İller Bankası Genel Müdürü, Basın İlan Kurumu
(BİK) Genel Müdürü, Türkiye Varlık Fonu Yönetim Kurulu Bşk.192, Genel Müdürü ve
Yönetim Kurulu Üyeleri, Adli Tıp Kurumu Bşk., AB Eğitim ve Gençlik Merkezi Bşk.,
Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslararası Anlaşmalar Gereği Kurulan Üniversitelerin Mütevelli
Heyeti, Yönetim ve Denetim Kurulu Bşk. ve Üyeleri, Türkiye Uzay Ajansı Bşk., Din İşleri
Yüksek Kurulu Üyeleri, Türkiye Adalet Akademisi Bşk., TÜBA Bşk., Türkiye Enerji,
Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu Bşk. ve Bşk. Yrd., İklim Değişikliği Başkanı, Göç
İdaresi Başkanı, Göç İdaresi Başkan Yardımcıları, Göç İdaresi Başkanlığı Rehberlik ve
Denetim Başkanı (Ek: RG: 29/10/2021, CBK-85 m.40), (Ek:RG-9/6/2022) Kapadokya Alan
Başkanı, (Ek: RG-9/11/2022) Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkan ve Başkan Yardımcıları,
(Ek: RG-26/1/2023) Uludağ Alan Başkanı.
Görev Süresi: (I) Sayılı Cetveldeki kadro, pozisyon ve görevlere atananların görev
süresi, (i) Cumhurbaşkanının görev süresi ile sınırlı olanlar ve (ii) Görev süresi,
Cumhurbaşkanının görev süresi ile sınırlı olmayıp, 3 veya 4 yıl olarak belirlenenler olmak
üzere iki biçimde düzenlenmiştir.
Görev süresi Cumhurbaşkanının görev süresine bağlı olmayanlar (Süreli

görevler- 3 veya 4 yıl).- (I) sayılı cetveldekilerden, (III) sayılı cetvelde sayma yoluyla
belirtilenlerin görev süresi, özel olarak düzenlenmiştir (m.7). Görev süresi 3 yıl olanlar.-
AKDTYK Başkanı, Türkiye Sağlık Enstitüsü Bşk., Türkiye Adalet Akademisi Bşk. Görev
süresi 4 yıl olanlar.- Diyanet İşleri Başkanı, YÖK Üyeleri, Rektörler, ÖSYM Bşk., T.C.
Merkez Bankası Bşk. ve Yard., T.C. Merkez Bankası Para Politikası Üyesi, TÜİK Bşk.,
Talim ve Terbiye Kurulu Bşk., TÜBİTAK Bşk., TRT Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu
Başkan ve Üyeleri, Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bşk. ve Üyeleri (RTÜK Hariç), TMSF
Bşk. ve Üyeleri, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Bşk. ve Üyeleri, İç Denetim
Koordinasyon Kurulu Üyeleri, Yazma Eserler Kurumu Bşk., Adli Tıp Kurumu Bşk., Sayıştay
Başsavcısı, Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı.
Görev süresi Cumhurbaşkanının görev süresi ile sınırlı olanlar.- (I) sayılı
cetveldekilerin görev süresi, atandıkları tarihte görevde bulunan Cumhurbaşkanının görev
süresini geçemez. Cumhurbaşkanının görevi sona erdiğinde, bunların görevi de sona erer.
Ancak bunlar, yerlerine atama yapılıncaya kadar görevlerine devam eder. Görev süreleri sona
erenler, yeniden atanabilir; görev süreleri sona ermeden de Cumhurbaşkanınca görevden
alınabilirler (m.4). Cumhurbaşkanınca süreli atanan üst kademe kamu yöneticileri, “ilgili
kanunlarda öngörülen görevden alma gerekçeleri” yanında “kurumsal hedeflere
ulaşılamaması” nedeniyle de süreleri tamamlanmadan görevlerinden alınabilirler (375 KHK
Ek m.35/4).
192
Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin Yapısına ve İşleyişine İlişkin Usul ve Esaslar (RG, 12.09.2018-30533,
Karar Sayısı: 2018/162) .- M.1: “Şirketin Yönetim Kurulu Başkanı Cumhurbaşkanıdır.”.
68
4.2.1.3. Cumhurbaşkanı Onayıyla Atama Usulü
Cumhurbaşkanı onayıyla atama yapılacak olan (II) sayılı cetveldeki kadro, pozisyon
ve görevlere atanacaklarda şu şartlar aranır:
- 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesindeki genel şartları taşımak.
- En az dört yıllık yükseköğrenim mezunu olmak.
- Bu atamalarda CBK-3’deki hizmet süresi şartları aranır (657 m.68/B-son, Ek 703 KHK
m.172): Kamuda en az 5 yıllık hizmeti bulunmak (m.3/2- a, b, c). Ancak, (1) Mesleğe özel
yarışma sınavı ile girilen kadro, pozisyon ve görevler (m.3/6), (2) TÜBİTAK Yönetim Kurulu
üyelikleri (m.3/7), (3) Türkiye Uzay Ajansı Başkan Yardımcıları ve Yönetim Kurulu
üyeliklerinde (m.3/8) ve (4) Vakıflar Meclisi üyeliklerine yapılacak atamalarda iki üye için
(Ek: CBK-67 m.5), kamuda en az 5 yıllık hizmeti bulunmak koşulu aranmaz.
Cumhurbaşkanı Onayıyla Atananlar (II Sayılı Cetvel): Cumhurbaşkanı onayıyla

atanan ve (II) Sayılı Cetvelde sayma yoluyla belirtilmiş olan kadro, pozisyon ve görevler
şunlardır: Dışişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu Üyeleri, Diplomasi Akademisi Başkanı (Bşk.),
Mushafları İnceleme ve Kıraat Kurulu Üyeleri, HAK Yön. Kur. Üyeleri, TOKİ Bşk. Yard.,
TÜİK Bşk. Yard., AKDTYK Bağlı Kurum Başkanları193, Sayıştay Savcıları, BKİ Bşk.
Yard., TİKA Bşk. Yard., Polis Akademisi Bşk., Adli Tıp Kurumu Bşk. Yard., İhtisas
Kurulları Bşk. Ve Üyeleri, Bakanlık Daire Başkanları, Bakanlık Müfettişleri (Adalet,
Mülkiye, Vergi Ve İş Müfettişleri Dâhil), Hazine Kontrolörleri, I. Hukuk Müşavirleri
(Bakanlık Bağlı, İlgili, İlişkili Kuruluşlar), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Araştırma
Merkezi Bşk. Yard., Genel Müdür Yard. (Bağlı, İlgili, İlişkili Kuruluşlar Dâhil), Gelir
İdaresi Daire Başkanları, SGK Yönetim Kurulu Üyeleri (3), Türkiye Tıbbi Cihaz ve İlaç
Kurumu Bşk. Yard., Türk Patent ve Marka Kurumu Bşk. Yard. ve Yön. Kur. Üyeleri,
Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu Bşk. Yard., Vergi Denetim Kurulu Bşk. Yard., Spor Toto
Teşkilat Bşk., Daimi Temsilci Yard., Cumhurbaşkanlığı ile Bakanlık ve Bağlı İlgili, İlişkili
Kuruluşlarının Yurtdışı Sürekli Görevlerine Atanacaklar, İller Bankası Genel Müdür Yard.,
KİT Yönetim Kurulu Üyeleri, Milli Piyango İdaresi Yön. Kur. Üyeleri, KOSGEB Bşk.
Yard., Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Para Politikası Kurulu Üyesi, TÜBİTAK
Bşk. Yard., Türkiye İş Kurumu Yön. Kur. Üyeleri, Türk Akreditasyon Kurumu Genel
Sekreter Yard., Spor Müşavirleri, Bakanlıklardaki Kurul Üyeleri, TÜBİTAK Yön. Kur.
Üyeleri, Vakıflar Meclisi Üyeleri, Bölge Müdürleri (Bağlı, ilgili, ilişkili kuruluşlar dâhil),
Defterdarlar, Bakanlık İl Müdürleri, İl Emniyet Müdürleri194, İl Müftüleri, Vali
Yardımcıları, Hudut Mülki İdare Amirleri ve Kaymakamlar195, Vergi Dairesi Bşk., Vakıflar
Genel Müdürlüğü Rehberlik Ve Teftiş Bşk., Türkiye Uzay Ajansı Bşk. Yard. ile Yön. Kur.
Üyeleri, Ulaşım Emniyeti İnceleme Merkezi Bşk., Türkiye Enerji, Nükleer Ve Maden
Araştırma Kurumu Yürütme Kurulu Üyeleri, Hazine ve Maliye Bakanlığı Teftiş Başkan
Yardımcıları, Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkan Yardımcıları, İklim Değişikliği Başkan
193
Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezi.
194
Emniyet Teşkilat Kanunu, No: 3201, Tarih: 4/6/1937, RG, 12/6/1937, 3629. Terfi ve atama Madde 55.
195
CBK-1-Kaymakam adayları m.274/A- (Ek: RG-15/7/2018-30479 - CBK-4 m.799 md.) Dahiliye Memurları Kanunu, No:
1700, Tarih: 9/6/1930, RG, 19/6/1930, 1524. Kaymakam adaylığı yazılı sınavı, mülakatı ve atama m.2/A.
69
Yardımcıları, (Ek: RG-7/4/2022) Bölge Liman Başkanları, (Ek: RG-7/4/2022) Ulusal Deniz
Emniyeti Başkanı.
4.2.1.4. Cumhurbaşkanının Diğer Atamaları
Cumhurbaşkanının Devletin başı sıfatıyla yaptığı ve yürütme fonksiyonuna dâhil

olmayan atama ve seçmeleri.- Cumhurbaşkanı yardımcıları ile Bakanları atamak ve
görevlerine son vermek (AY m.104/8, 106/4); Yargı ile ilgili olanlar (Anayasa
Mahkemesi’nin 15 üyesinden 12’si, AY m.146), Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcıvekili (AY m.154), Danıştay üyelerinin dörtte biri (AY m.155),
HSK’nin 13 üyesinden 6’sı (AY m.159/4).
Cumhurbaşkanının Özel Kanunlara Göre Atama Yetkisi.- Cumhurbaşkanının özel

kanunlardan kaynaklanan atama yetkileri de vardır: Kolluk Gözetim Komisyonu üyeleri
(6713 m.3), Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu üyeleri (4982 m.14), Kamu Görevlileri Etik
Kurulu üyeleri (5176 m.2); Basın İlan Kurumu Genel Kurulunun 36 üyesinden 12’si (195
m.5, Değişik: 703 KHK m.162), Türkiye Şehit Yakınları ve Gaziler Dayanışma Vakfı
mütevelli heyetindeki CB tarafından seçilen üyeler (696 KHK m.128, aynen kabul 7079
m.119), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Mütevelli Heyeti Üyeliği
(Türk-Kazak Üniversitesi Tüzüğü m.4), Kırgızistan-Türkiye Manas Üniv. Mütevelli Heyet
Üyeliği (4144 Onay Kanunu, UAA m.5, Tüzük m.4), Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare
Kurulu üyeleri (CBK-1 m.4/A, Ek: CBK-36), Türkiye Maarif Vakfı Mütevelli Heyetinin 7
daimi üyesi (6721 m.3/2)196.
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personeli.- İİB, CB Özel Kalem Müdürü,

Başdanışmanlar, Danışmanlar ve Genel Müdürler Cumhurbaşkanı; diğer personel İdari İşler
Başkanı tarafından atanır veya görevlendirilir. Bu personelden CB tarafından atananlar, dış
ülkelerde veya uluslararası kuruluşlar nezdinde, büyükelçi gibi akredite edilmeksizin, özel bir
misyonla görevlendirilebilir. Bu şekilde görevlendirileceklere Cumhurbaşkanının onayı ile
büyükelçi unvanı verilebilir (CBK-1 m.12/1).
Özel Temsilci Görevlendirme Yetkisi.- Cumhurbaşkanı, özel bilgi ve uzmanlık

gerektiren konularda, dış ülkelerde veya Uluslararası kuruluşlar nezdinde özel bir görevi ifa
etmek üzere, özel temsilcilik görevi müddetince Büyükelçilik unvanı verilen özel temsilci
görevlendirebilir (CBK-1 m.4).
Türk Silahlı Kuvvetleri Personeli.- Albaylıktan tuğgeneral/tuğamiral rütbelerine

terfiler ile general ve amirallikte bir üst rütbeye terfiler ve atamalar Cumhurbaşkanınca,
asteğmen-albay rütbeleri arasındaki rütbe terfileri, bakan tarafından yapılır (m.9/1). Kuvvet
Komutanlarının görev süresi iki yıl olup, bu süre, birer yıllık sürelerle yaş haddine kadar
uzatılabilir (m.9/2). Genel Kurmay Başkanının görev süresi 4 yıl olup, orgeneral-oramiraller
arasından atanır (m.9/3).
196
Türkiye Maarif Vakfı Kanunu, No: 6721, Tarih: 17/6/2016, RG, 28/6/2016, 29756.
70
Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Personeli.- JGK
generaller arasından, SGK amiraller arasından Cumhurbaşkanınca, astsubaylığa ve subaylığa
terfiler bakan tarafından yapılır. Albaylıktan tuğgeneral/tuğamiral rütbelerine terfiler ile
general ve amirallikte bir üst rütbeye terfiler ve atamalar Cumhurbaşkanı onayı ile yapılır.
JGK yardımcıları, bölge jandarma komutanları ve il jandarma komutanları ile SGK
yardımcıları ve SG bölge komutanları Cumhurbaşkanı onayı ile atanır (m.11).
4.3. Memurun İşe Başlaması
657 sayılı Kanunun Atamalarda görev yerine hareket ve işe başlama süresi başlıklı
62. maddesine göre, ilk defa veya yeniden veyahut yer değiştirme suretiyle; (a) Aynı yerdeki
görevlere atananlar atama emirlerinin kendilerine tebliğ gününü, (b) Başka yerdeki görevlere
atananlar, atama emirlerinin kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde o yere
hareket ederek belli yol süresini, izleyen iş günü içinde işe başlamak zorundadırlar. Ancak
savaş ve olağanüstü hallerde bu süre Cumhurbaşkanı Kararı ile kısaltılabilir. Bu süreler; (1)
Yasal izinlerin kullanılması veya geçici bir görevin yapılması sırasında başka bir göreve
atanan memurlar için iznin veya geçici görevin bitimi, (2) Hesaplarını, yerlerine gelenlere
devretmek zorunda bulunan sayman ve sayman mutemetleri için devrin sona ermesi, (3) Eski
görevlerine devamları kurumlarınca yazılı olarak tebliğ edilenler için yerlerine atanan
memurların gelmesi veya yeni görev yerlerine hareketlerinin kurumlarınca tebliği, tarihinde
başlar. Yer değiştirme suretiyle yapılan atamalarda memurlara atama emirleri tebliğ edilince
yollukları, ödeme emri aranmaksızın, saymanlıklarca ödenmek zorundadır. Memurun izinli ve
raporlu olması tebligata engel olmamakla beraber, süreler izin ve rapor süresinin sonunda
başlar.
657 sayılı Kanunun İşe başlamama halinde yapılacak işlem başlıklı 63. maddesine
göre, memurluğa ilk defa veya yeniden atananlardan belge ile ispatı mümkün zorlayıcı
sebepler olmaksızın yasal süreler içinde işe başlamayanların atanmaları iptal edilir ve bunlar 1
yıl süreyle memur olarak istihdam edilemezler. Bunların belge ile ispatı mümkün zorlayıcı
sebepler nedeniyle göreve başlamama hali iki ayı aştığı takdirde atama işlemi atamaya yetkili
makamlarca iptal edilir.
Başka yerdeki bir göreve atananlardan yasal süre içinde hareket ederek belli yol süresi
sonunda yeni görevlerine başlamayanlara, eski görevlerinden ayrılış ve yeni görevlerine
başlayış tarihleri arasında aylık verilmemek şartı ile 10 günlük bir süre daha verilebilir. Belge
ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler olmaksızın bu süre sonunda da yeni görevlerinde işe
başlamayanlar memuriyetten çekilmiş sayılırlar.
4.4. Yer Değiştirmeler (Naklen Atamalar)
Nakil, bir yerden alıp başka bir yere iletme, naklen atama ise bir görevden başka bir
göreve atanma ve tayin anlamına gelir 197. Kamu görevlilerinin yer değiştirmesi anlamında da
kullanılan nakil, Memurin Kanununda, “Tahvil” (Değiştirme) olarak ifade edilmişti. Yer
değiştirme suretiyle naklen atanma, yasaya bağlı ve görevin amaçlarına uygun olarak
197
71
memurun görevinin ve/veya yerinin kendi isteği üzerine veya yönetimce re’sen
değiştirilmesidir. Naklen atanma veya yer değiştirme, yer ve görev değişikliği anlamına
gelir198. Yer değiştirme/naklen atama, amme hizmetinin iyi işlemesi, idare cihazının rasyonel
ve verimli çalışması için tatbiki gereken bir tedbir ve müessesedir199. Yer değiştirme, memuru,
statü hukuku içinde bulunduğu görevden, koşulları önceden belirlenmiş bir başka göreve
soktuğu için, yönetsel işlemlerin maddî sınıflandırılmasında birel-koşul işlemdir. Yer
değiştirme işlemleri, memurun görev ve sorumluluklarında, özlük haklarında değişiklik
yaratan işlemler olduğu için yargısal denetime tabidir.
4.4.1. Kurum İçi Yer Değiştirme Suretiyle Atama
657 sayılı Kanun (m.72), zorunlu yer değiştirmeye tabi olan Devlet memurlarının
kurum içi yer değişikliği suretiyle atanmalarını düzenlemiştir. Bu madde, zorunlu yer
değiştirmeye tabi olmayan memurları kapsamamaktadır. Devlet Memurlarının Yer Değiştirme
Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik, genel yönetmelik olup, kurumlar bu Yönetmeliğe
aykırı olmamak üzere kendi kurumsal yönetmeliklerini çıkarabilirler (Yön. m.28).
Yer Değiştirme Suretiyle Atamalarda Ölçütler ve Hizmet Bölgelerinin

Belirlenmesi.- Aynı kurum içinde yer değiştirme suretiyle atamalar, hizmetlerin gereklerine,
Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık
gösteren iller gruplandırılarak belirlenen bölgeler arasında adil ve dengeli olarak yapılır
(m.72/1). Yardımcı hizmetler sınıfına dâhil memurlar, istisnai memurluklar, aday memurlar
ile Milli Savunma Bakanlığı kadro ve kuruluşlarında yer alan kurumlarda (Değişik: RG,
12.11.2021-31657; önceki ibare: Türk Silahlı Kuvvetleri kadrolarında) görevli memurlar,
Yönetmelik hükümlerine tabi değildir (m.2). Bütün sınıflar içinde yer değiştirme suretiyle
atama öngörülebilir. Bu, hizmet bölgelerinin belirlenmesinde, yönetimin takdir yetkisinin
sınırlandırılması bakımından önemlidir200.
Memurların atanamayacakları yerler ve bu yerlerdeki görevler ile kurumların özellik

arz eden görevlerine atanabilmeleri için hangi kademelerde ne kadar hizmet etmeleri gerektiği
ve yer değiştirme ile ilgili atama esasları yönetmelikle belirlenir (m.72/son) 201. Birinci
fıkradaki ölçütlere uyularak, iller gruplandırılarak, gelişmişlik sırasına göre (6) hizmet
bölgesine ayrılmıştır (Yön. m.5/1). Ancak, kamu kurum ve kuruluşları 6’yı geçmemek ve en
az 3 bölge olmak üzere, hizmet özelliklerine göre bu hizmet bölgelerinden farklı hizmet
bölgeleri belirleyebilir (m.5/2). Zorunlu yer değiştirmeye tabi personel ve en az iki yıl olmak
üzere hizmet bölgelerindeki zorunlu çalışma süreleri, bölgelerin özellikleri, teşkilat yapısı,
hizmetin ülkenin her yerine etkin olarak götürülebilmesi ve diğer hizmet gerekleri dikkate
alınarak kurum ve kuruluşlarınca belirlenir (m.5/3).
Yer Değiştirme Suretiyle Atama Halleri.- Kurum içinde yapılacak yer değiştirme
suretiyle atama işlemi, hizmet gereği olarak (belirlenen bölgelerde belirlenen sürelerde
198
Seçkin Yavuzdoğan, DMK Uyarınca Naklen Atanma, Adalet Yay., Ankara, Şubat 2014, s. 65.
199
Sait Güran, “İdari Lüzum Sebebiyle Memurun Tahvili Ve Müstafi Addi”, İÜ İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Cilt 29, Sayı 1-
2 (1963), s. 157-184.
200
Yavuzdoğan, agm., s. 97-98.
201
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik, RG, 25/6/1983, 18088.
72
çalışma zorunluluğu ya da adlî/idarî soruşturma sonucunda o yerde kalmasında sakınca
görülmüş olması halleri) yönetim tarafından re’sen yapılabileceği gibi, memurun talebi
üzerine de yapılabilir. Memurun talebi üzerine yer değiştirme işleminin yapılabilmesi, dörtlü
mazeretle (Sağlık, aile birliği, can güvenliği ve engellilik) sınırlanmıştır. Hizmet gereği
yapılacak yer değiştirmelerde yönetimin takdir yetkisi vardır. Ancak, sağlık, aile birliği, can
güvenliği ve engellilik mazeretlerinde, yönetimin takdir yetkisi değil, bağlı yetki vardır.
4.4.2. Aynı Kurumda Yer Değiştirme (Becayiş)
Mülga 788 sayılı Memurin Kanununda becayiş olarak geçen kurum içi karşılıklı yer
değiştirme, 657 sayılı Kanunda da düzenlenmiştir. Bununla, aynı kurumun başka başka
yerlerinde bulunan memurlarının karşılıklı olarak yer değiştirmesi amaçlanmaktadır. 788
sayılı Kanun, becayiş konusunda, “tarafeynin rızasına ve mercilerin kabulüne mütevakkıftır.”
hükmünü getirerek (m.45), taraf memurların her ikisinin de rızasına ve yetkili âmirlerin bu
yer değiştirmeyi uygun bulmasına bağlı kılınmıştı. 657 sayılı Kanuna göre, aynı Kurumun
başka başka yerlerde bulunan aynı sınıftaki memurları, karşılıklı olarak yer değiştirme
suretiyle atanmalarını isteyebilirler. İsteğin yerine getirilmesi atamaya yetkili amirlerince
uygun bulunmasına bağlıdır (m.73). Kanunda, başkaca bir hüküm yoktur. Ancak kurumlar,
becayiş koşullarını kendi özel düzenlemeleri ile yapabilmektedirler. Becayişte, görüldüğü
gibi, memurun isteminden çok atamaya yetkili amire tanınan takdir yetkisi daha belirleyici
olmaktadır.
4.5. Bir Kurumdan Diğerine Nakil
657 Sayılı Kanun Kapsamındaki Kurumlar Arasında Nakil.- Memurların 657

sayılı Kanuna tabi kurumlar arasında, kurumların muvafakati ile kazanılmış hak dereceleri
üzerinden veya derece yükselmesinin usul ve şartlarına uygun olarak (m.68) derece
yükselmesi suretiyle, bulundukları sınıftan veya öğrenim durumları itibariyle girebilecekleri
sınıftan bir kadroya nakilleri yapılabilir. Ancak, kazanılmış hak derecelerinin altındaki
derecelere atanabilmeleri için, atanacakları kadro derecesi ile kazanılmış hak dereceleri
arasındaki farkın 3 dereceden çok olmaması ve memurların isteği de gereklidir (m.74/1).
Kazanılmış hak derecelerinden aşağı derecelere atananların aylık derece ve kademeleri genel
hükümlere göre tespit edilmekle beraber, atandıkları bu derecelerde geçirdikleri süreler
emeklilik yönünden eski derecelerinde değerlendirilir (m.74/3).
Bu düzenlemeye göre, bir kurumdan diğerine nakil işlemlerinde şu hususlara dikkat

edilmesi gereklidir202: (a) Bir kurumdan başka bir kuruma geçmek isteyen memur, önce
bulunduğu kurumun muvafakatini almalıdır. Muvafakat verme konusunda yönetimin sahip
olduğu takdir yetkisi, kamu hizmetinin gerekleri ve kamu yararı ile sınırlı olup, yargısal
denetime tabidir. Danıştaya göre, kamu hizmetinin bütünlüğü ve sürekliliği ilkesi gereğince,
kamu görevlilerinin özel koşullarına göre verimliliklerinin en yüksek olduğu ve
hizmetlerinden en yüksek oranda yararlanılacak bir birimde çalıştırılmaları kamu yararına
uygundur203. (b) Memurlar kurumlar arasında kazanılmış hak dereceleri üzerinden veya 68.
202
Yavuzdoğan, agk., s. 154-155.
203
Danıştay 5. D., E. 2012/10984, K. 2013/76, Tarihi: 16/1/2013, Kazancı İçtihat Bankası.
73
madde esaslarına göre derece yükselmesi suretiyle nakledilebilirler. (c) Memurlar
bulundukları sınıftan atanacakları kurumun aynı sınıfta veya öğrenim durumuna göre
girebilecekleri sınıfa nakledilebilirler. (d) Memurlar, istekleri ile kazanılmış hak derecelerinin
altındaki derecelere atanma suretiyle de nakledilebilirler.
217 Sayılı KHK Kapsamındaki Kurumlardan 657 Sayılı Kanuna Tabi

Kurumlara Nakil.- 217 sayılı KHK m.2 kapsamına giren kurumlarla 657 sayılı Kanuna tabi
kurumlar arasındaki nakillerde de yukarıdaki hükümler uygulanır. KHK m.2 kapsamına giren
kurumlarda çalışıp 657 sayılı Kanuna tabi olmayan personelden, hizmete giriş dereceleri m.36
ile belirlenen giriş derecelerinin üzerinde olanların ilk ilerleme ve yükselmeleri için kanuni
bekleme sürelerine yukarıda yazılı dereceler arasındaki sürelere tekabül eden süre kadar
eklenir (m.74/son).
4.6. Re’sen Görevin/Görev Yerinin Değiştirilmesi
Yönetimin Tek Taraflı Olarak Memurun Görevini Veya Görev Yerini

Değiştirmesi.- Kurumlar, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık
dereceleriyle memurları bulundukları kadro derecelerine eşit veya m.68’deki derece
yükselmesiyle ilgili esaslara göre daha üst, kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki diğer
kadrolara naklen atayabilirler (m.76/1). Yer değiştirme suretiyle atamalarda, temel yaklaşım,
yer değiştirme yetkisinin verimliliği ve etkinliği yükseltmeye yönelik olarak kullanılması
olmalıdır.
Memurların Kendi İstemi Üzerine Görevinin/Görev Yerinin Değiştirilmesi.-

Memurlar, istekleri ile kurumlarında kazanılmış hak derecelerinin en çok üç derece altında
aynı veya başka yerlerdeki kadrolara atanabilirler (m.76/2). Kazanılmış hak derecelerinden
aşağı derecelere atanan memurların aylık derece ve kademeleri genel hükümlere göre
belirlenir ve bu derecelerde geçirdikleri süreler emeklilik yönünden eski derecelerinde
değerlendirilir (m.76/4).
4.7. Bir Sınıftan Başka Bir Sınıfa Naklen Atama
Hiçbir memur, sınıfının dışında ve sınıfının içindeki derecesinin altında bir derecenin
görevinde çalıştırılamaz (657 m.45).
Memurun İstemi Ve Yönetimin Uygun Bulması Durumunda Sınıf Değişikliği İçin

Naklen Atama.- Sınıfının dışında ve sınıfının içindeki derecesinin altında bir derecenin
görevinde çalıştırılamayan memurlar, eşit dereceler arasında veya derece yükselmesi
suretiyle sınıf değiştirebilir. Böylece memurlar, kendi istekleri üzerine mevcut sınıflar
arasında (diğer koşulları da taşımaları durumunda) sınıf değiştirebilirler. Maddeye göre,
memurların eşit dereceler arasında veya derece yükselmesi suretiyle sınıf değiştirmeleri
caizdir. Bu şekilde sınıf değiştireceklerin geçecekleri sınıf ve görev için 657 sayılı Kanunda
veya kuruluş kanunlarında belirtilen niteliklere sahip olmaları şarttır. Bu durumda sınıfları
Danıştay 5. D., E. 2015/1675, K. 2016/161, Tarihi: 21/1/2016, Kazancı İçtihat Bankası.
74
değişenlerin eski sınıflarının derecesinde elde ettikleri kademelerde geçirdikleri süreler yeni
sınıflardaki derecelerinde dikkate alınır (m.71/1).
Yönetimin Re’sen Sınıf Değişikliği Yapması.- Kurumlar, memurlarını meslekleri ile

ilgili sınıftan Genel İdare Hizmetleri sınıfına veya Genel İdare Hizmetleri sınıfından
meslekleri ile ilgili sınıfa, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık
dereceleriyle atayabilirler (m.71/2). Memurun istemi olmadan yönetimin, memur hakkında
sınıf değişikliği yapması 657 sayılı Kanundaki sınıf sınırlamasıyla sınırlandırılmıştır
(meslekleri ile ilgili sınıftan GİH sınıfına veya GİH sınıfından meslekleri ile ilgili sınıfa).
Teknik Hizmetler Sınıfındaki mühendis, mesleği ile ilgili bir sınıfta veya Genel İdare
Hizmetleri sınıfında görevlendirilebilir, ancak öğretim görevlisi olarak görevlendirilemez 204.
4.8. Memurların Değerlendirilmesi
Değerlendirme, çalışanın başarısını, görevin yetki ve sorumluluk sınırları içinde,

nesnel ölçütlerle değerlendirmek amacıyla, bir program düzenlemek, periyodik
değerlendirmeleri yönetmek ve sonuçları inceleme süreci 205 olup; aynı zamanda, performansı
ve başarı düzeyi üzerinde bir yargıya varmaktır. Nesnel, sayısal verilere dayalı bir
değerlendirme sistemi, çalışanın yeterlilik düzeyini belirleyebilmek için zorunludur. Böylece,
görevle ilgili güçlü ve zayıf yönleri ve performansı belirlenerek, daha sonra performansı
yükseltilebilir206. Memurluk kendi içinde derece ve kademelere dayalı bir sistem olduğu ve alt
basamaklardan girilip üst basamaklara kadar ilerlenen bir meslek olduğu için, değerlendirme
gerekir207. Değerlendirme, bir kez yapılıp bırakılan bir işlem olmayıp, belli aralıklarla ve
sürekli olarak işleyen bir süreçtir208. Değerlendirmenin amacı, memurların tutum ve
davranışlarının, yeteneklerinin, görevlerindeki verimlilik ve başarı düzeylerinin ölçülerek
memur hakkında bir sonuca ulaşılmasıdır209. Memurun çalışmasının değerlendirilmesi, onun
işindeki başarısını kendisine verilen görevin yetki ve sorumluluk sınırları içinde nesnel
ölçütlerle değerlendirmektir. Bunun için de, değerlendirme için bir program düzenlemek,
periyodik değerlendirmeleri yönetmek ve değerlendirme sonuçlarını incelemek gerekir.
Değerlendirmedeki en önemli sorun, değerlemeyi yapacak yöneticilerin, nesnellik ilkesini göz
ardı edebilme olasılığıdır. Performansı ölçecek nesnel ölçütler (zaman, nicelik, nitelik ve
maliyet standartları) geliştirilmemiş olması, yöneticilerin, keyfiliğe varabilecek
değerlendirmelerine kalabilir210. Ölçme ve değerlendirme, memurun yükselmesi,
ödüllendirilmesi ve görevini daha etkin ve verimli yürütebilmesi için zorunludur. Özlük ve
sicil dosyaları, eğitim ihtiyacının belirlenmesi, yükselme, ödüllendirme, ücret artışı, göreve
son verilmesi ve emekliye ayırma gibi birçok işleme temel oluşturur211.
204
Danıştay 8. D., E. 2006/892, K. 2007/1481, Tarih: 14/03/2007, Kazancı İçtihat Bankası.
205
Ferhat Şenatalar, Personel Yönetimi ve Beşeri İlişkiler, 2. Baskı, İÜ Kitabevi, İstanbul 1978, s. 59.
206
Doğan Canman, “Personelin Değerlendirilmesinde Yeni Yaklaşımlar ve Türkiye’de Kamu Kesimindeki Uygulama”, AİD,
Cilt 26, Sayı 1, Mart 1993, s.183; Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 517; Gözübüyük, Yönetim Hukuku, s. 204.
207
208
209
Tayfun Akgüner, Kamu Personel Yönetimi, Der Yayınları, İstanbul 1988, s. 67.
210
Kamu Yönetimi Araştırma Projesi-Genel Rapor (KAYA), TODAİE, Ankara, 1991, s. 94.
211
Günday, agk., s. 522; Bozkurt, Ergun, Sezen(Ed.), agk., s. 221-222; Ergün, Polatoğlu, agk., s. 291.
75
Memurlar, T.C. kimlik numarası esas alınarak kurumlarınca tutulacak personel bilgi
sistemine kaydolunur (m.109/1). Memurun adı, soyadı, cinsiyeti, doğum tarihi ve yeri,
öğrenimi, kadro unvanı ve derecesi, memuriyete başlama tarihi, memuriyetten ayrılma tarihi
ve sebebi, sendika üyeliğine ilişkin bilgiler ile gerekli görülecek diğer mesleki bilgiler
kaydedilir. Kurumlarca her memura üzerinde memurun kurumu, adı, soyadı, unvanı, T.C.
kimlik numarası, fotoğrafı ve gerekli görülen diğer bilgilerin yer aldığı bir kurum kimlik
belgesi verilir212.
4.9. Memurlukta İlerleme ve Yükselmeler
Memurluk, kariyer ve liyakat ilkelerine uygun olarak, meslek içerisinde zamanla

ilerlemeyi zorunlu kılar213. Kariyer ilkesinin amacı, memurlara, yaptıkları hizmetler için
gerekli bilgilere ve yetişme koşullarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere
kadar ilerleme olanağı sağlamaktır (m.3/B). Bu Kanun, bunun aracı olarak da, kademe
ilerlemesi ve derece yükselmesi yöntemlerini getirmiştir. 657 sayılı Kanunun Göstergeler
başlıklı 43. maddesi, Aylık Gösterge Tablosu’na yer vermiştir. Tablo’da, memurlar için
öngörülen 15 derece vardır. 4 ve 15’inci dereceler arasındaki tüm derecelerde dokuz kademe,
3’üncü derecede sekiz, 2’nci derecede altı ve 1’inci derecede de dört kademe vardır.
Memur adayları, mezuniyet durumlarına göre, memuriyete belli bir dereceden

başlamakta, emekli oluncaya kadar kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi yoluyla,
yükselebileceği derece ve kademeye kadar ilerlemektedir. 657 sayılı Kanunun Tesis Edilen
Sınıfları düzenleyen 36’ıncı maddesine göre, örneğin, 4 yıl süreli yüksek öğrenimi bitirenler,
memuriyete 9/1’den başlamakta ve 1/son’a kadar yükselebilmektedirler. Kanunla, kimi
meslek gruplarına (mühendis ve avukatlar) daha yukarı derecelerden başlama olanağı da
verilmektedir.
4.9.1. Kademe İlerlemesi
Yatay ilerleme veya kademe ilerlemesi, memurun görev ve rütbesinde herhangi bir
değişiklik yaratmaksızın, belli bir süre çalıştıktan ve yeteneğini gösterdikten sonra aylık
yönünden yaptığı yatay ilerleme214 olup, 657 sayılı Kanundaki Gösterge Tablosunda,
memurun derecesinde bir değişiklik olmadan sadece bulunduğu derecede bir sonraki
kademeye ilerlemesidir215. 657 sayılı Kanunun mülga 38. maddesi (6111 m.117 ile),
kademeyi, “derece içerisinde, görevin önemi veya sorumluluğu artmadan, Devlet memurunun
olumlu sicil almasına ve bulunduğu derecedeki hizmet süresine bağlı olarak aylığındaki
ilerleyiş adımı” olarak tanımlamıştı. 657 sayılı Kanunun 6111 m.100 ile değişik Kademe Ve
Kademe İlerlemesi başlıklı 64. maddesinde ise kademe, “derece içinde, görevin önemi veya
sorumluluğu artmadan, memurun aylığındaki ilerleme” olarak tanımlanmıştır.
212
DPB Kamu Personeli Genel Tebliği Seri No: 2. 657 M.4/B’ye göre istihdam edilenler, personel bilgi sistemine kaydolunur
ve bunlara kurum kimlik belgesi verilir ve personel bilgi dosyası tutulur. RG, 15/4/2011, 27906.
213
214
Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 540; Gözübüyük, Tan, agk., s. 635; Gözler, agk., s. 635.
215
76
Genel Kurallara Göre Kademe İlerlemesi.- Kademe ilerlemesi için, bulunulan
kademede en az bir yıl çalışmış olmak ve bulunulan derecede ilerlenebilecek bir kademenin
bulunması gereklidir (m.64/2). Maddedeki şartları haiz her sınıf ve derecedeki memurlar, hak
kazandıkları tarihten geçerli olmak üzere ve başkaca bir işleme gerek kalmaksızın bir ileri
kademeye ilerler (5.f.). Kademe ilerlemesi ile ilgili onay mercii atamaya yetkili amirdir. Onay
mercileri kademe ilerlemeleri ile ilgili yetkilerini devredebilirler (6.f.). Kademe ilerlemesine
hak kazanamayan memurlar, kurumlarınca her ay alınacak toplu onaylarla belirlenir (7.f.).
Kademe ilerlemesi yapmış sayılanlardan ilerlemeye müstahak olmadıkları sonradan tespit
edilenlerin kademe ilerlemeleri, ilerlemiş sayıldıkları tarihten geçerli olmak üzere iptal edilir
(8.f.).
İstisnai Kurallara Göre Kademe İlerlemesi.- Belli kadrolara girişte (m.36),

kalkınmada birinci derecede öncelikli yörelerde çalışma nedeniyle (m.64/3, m.72), son sekiz
yılda disiplin cezası almayanlara, memur iken bir üst öğrenimi bitirenlere (m.36/9,
sözleşmelilikte (36/C-6) ve vekil imam-hatiplikte geçen süreler için (633 Geçici m.11) ek
kademe verilmektedir.
4.9.2. Derece Yükselmesi
Yükselme (terfi), memurun yetki ve sorumluluklarında ya da ücretinde bir artış

doğurur. Bu nedenle, memurun yetki ve sorumluluklarında değil de, yalnızca aylığında
meydana gelen artış yükselme sayılmamalıdır 216. Yükselme, memurun statüsünde olumlu
değişiklikleri belirten bir kavram olup, meslek sıradüzeninde (hiyerarşide) daha üst bir görev
ya da konuma gelmesidir217. Dikey ilerleme veya rütbe yükselmesi de denilen derece
yükselmesi ya da derece ilerlemesi, memurun bulunduğu dereceden bir üst dereceye çıkarak,
görev ve sorumluluklarında ve maaşında artış yaratılması anlamına gelir218.
Genel Kurallara Göre Derece Yükselmesi.- 657 sayılı Kanuna göre (m.68), derece
yükselmesinde üç koşul aranır: (a) Üst dereceden boş bir kadronun bulunması219; (b) Derecesi
içinde en az 3 yıl ve bu derecenin 3. kademesinde 1 yıl çalışmak; (c) Memurun kadronun
tahsis edildiği görev için öngörülen nitelikleri de elde etmiş olması. Derece yükselmesi ile
ilgili onay mercii atamaya yetkili amirdir. Üst derece kadroya atanmış olup da kazanılmış hak
ve emeklilik keseneğine esas aylık dereceleri aşağıda bulunanların (45/2’ye göre yapılan
atamalar hariç220), kazanılmış hak ve emeklilik keseneğine esas aylık derecelerinin
yükseltilmeleri için, bu hâlin devamı süresince onay aranmaz (m.68/C).
İstisnai Kurallara Göre Derece Yükselmesi.- Belli kadrolara girişte (m.36), kanun
veya KHK ile memur iken bir üst öğrenimi bitirenlere, disiplin cezası almayanlara,
sözleşmelilikte (36/C-6) ve vekil imam-hatiplikte geçen sürelerin (633 Geç. m.11)
değerlendirilmesi yoluyla memurlara ek derece verilebilir.
216
217
218
Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 541; Gözübüyük, Tan, agk., s. 636; Gözler, agk., s. 636.
219
Kadrosuzluk sebebiyle derece yükselmesi yapamayanların aylıkları: m.67.
220
Memurun Başka Sınıfta Ve Derecesinin Altında Bir Görevde Çalıştırılmıyacağı: M.45.
77
4.10. Hizmet İçi Eğitim
Kamu hizmetlerinde özellikle 2. Dünya Savaşından sonraki gelişmeler, yönetimin

daha etkili ve verimli işlemesini, kamu kesimi çalışanlarının da, daha nitelikli yetişmelerini
zorunlu kılmıştır221. Önceleri, görece basit, tek düze ve daha az uzmanlık isteyen işleri yerine
getiren memurlar, yönetsel işlemlerin çeşitlenmesi ve teknik nitelik kazanması nedeniyle,
eğitime önem verilmesini gerektirmiştir222. Kamu görevlilerinin, günün değişen koşullarına
ayak uydurabilmelerini sağlayabilmek için sürekli biçimde hizmet içi eğitime tabi tutulmaları
gerekir. Ancak, personel sistemindeki bozukluklar ile örgütsel yapıdan kaynaklanan
bozukluklar, tek başına hizmet içi eğitimle ortadan kaldırılamaz 223. Kamu yönetiminde hizmet
içi eğitim, insan gücüne yapılan bir yatırım olarak, hem hizmetin ve hem de personelin
niteliğini yükseltmeyi, sonraki görevleri için personeli hazırlamayı, onun verimini artırarak
zaman ve kaynak israfından kurtulmayı amaçlayan faaliyetlerdir. Hizmet içi eğitim, memurun
görev yaptığı kuruluşun amaçlarını benimsemekte ve desteklemekte gönüllülüğünün
sağlanması ve kurumun değişen koşullara uyumunu sağlayarak kurumsal etkililiğin
sağlanmasını da amaçlayan eğitim etkinlikleridir 224. Hizmet içi eğitim, 657 sayılı Kanunda
düzenlenmiş olmasına rağmen, kamu kuruluşlarında insanın sürekli geliştirilmesine verilen
önem, hiçbir zaman istenilen düzeye ulaşamamıştır225.
657 sayılı Kanuna göre, hizmet içi eğitim, “Devlet memurlarının yetişmelerini
sağlamak, verimliliğini artırmak ve daha ileriki görevlere hazırlamak amacıyla uygulanacak”
bir programdır (m.214). Hizmet içi eğitim, DPB/ÇGM tarafından ilgili kurumlarla birlikte
hazırlanacak yönetmelikler çerçevesinde yürütülür. Kamu kurumlarında, yetiştirme
faaliyetlerini düzenlemek, yürütmek ve değerlendirmekle görevli bir Eğitim birimi kurulur;
birden çok birim kurulan kurumlarda, bunlardan biri Merkez Eğitim Birimi ismini taşır
(m.215). Kurumlar kendi eğitim gereksinimlerini karşılamak üzere eğitim merkezleri
açabilirler. Kurumlararası eğitim gereksinimini karşılamak üzere, Cumhurbaşkanı kararıyla,
kurumlararası eğitim merkezleri de açılabilir. Eğitim birim ve merkezlerinin kuruluş ve
işleyişleri DPB/ÇGM görüşü alınmak suretiyle kurumlarınca hazırlanacak yönetmeliklerle
düzenlenir (m.216).
221
Akgüner, agk., s. 125.
222
Örnek, agk., s. 188.
223
Gözübüyük, Yönetim Hukuku, s. 190; Gözübüyük, Tan, agk., s. 612.
224
KAYA, TODAİE, Ankara, 1991, s. 201; Bozkurt, Ergun, Sezen (Ed.), agk., s. 97, 98.
225
Ömer Peker, “Kamu Kuruluşlarında Hizmet İçi Eğitimin Yapısı Ve İşleyişi”, AİD, C. 24, S.4, 1991, s. 87.
78
 Adaylık geçici bir statü olup, aday memur, kamu hizmetine yeni girmiş, denenmekte
ve yetiştirilmekte olan memurdur.
 Aday memurlar, ilk defa memurluğa atanacaklar için uygulanacak merkezi sınavı
kazanarak, temel ve hazırlayıcı eğitim ile staja tabi tutulmak üzere kamu kuruluşlarına
atanırlar.
 Adaylık süresi içinde temel, hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinin her birinde başarılı
olarak adaylığı kaldırılan kişilere asli memur denir.
 Nakil, bir yerden alıp başka bir yere iletme, naklen atama ise bir görevden başka bir
göreve atanma ve tayin anlamına gelmektedir.
 Yer değiştirme suretiyle naklen atanma, yasaya bağlı ve görevin amaçlarına uygun
olarak memurun görevinin ve/veya yerinin kendi isteği üzerine veya yönetimce re’sen
değiştirilmesidir.
 Naklen atanma veya yer değiştirme, yer ve görev değişikliği anlamına gelir.
 Yer değiştirme/naklen atama, amme hizmetinin iyi işlemesi, idare cihazının rasyonel
ve verimli çalışması için tatbiki gereken bir tedbir ve müessesedir.
 Becayiş, aynı kurumda yer değiştirmeyi ifade eden ve mülga 788 sayılı Memurin
Kanununda yer bulan, 657 sayılı DMK’nda da yer bulan bir düzenlemedir.
 Hiçbir memur, sınıfının dışında ve sınıfının içindeki derecesinin altında bir derecenin
görevinde çalıştırılamaz.
 Değerlendirme, çalışanın başarısını, görevin yetki ve sorumluluk sınırları içinde,
nesnel ölçütlerle değerlendirmek amacıyla, bir program düzenlemek, periyodik
değerlendirmeleri yönetmek ve sonuçları inceleme süreci olup; performans ve başarı
düzeyi üzerinde bir yargıya varmaktır.
 Kariyer ilkesinin amacı, memurlara, yaptıkları hizmetler için gerekli bilgilere ve
yetişme koşullarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme
olanağı sağlamaktır. Kanun, bunun aracı olarak da, kademe ilerlemesi ve derece
yükselmesi yöntemlerini getirmiştir.
79
5. MEMURLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE YASAKLARI
https://www.shutterstock.com/image-photo/checklist-do-list-v-sign-check-689547661
80
Kazanımlar
 Memurluk statüsünün ne olduğunu açıklayabilir.

 Memurların tabi olduğu yükümlülükleri öğrenebilir.
 Memurların tabi olduğu yasakları öğrenebilir.
 Memurluk ve siyaset kavramları arasındaki ilişkiyi kavrayabilir.
 Grev yasağı hakkında bilgi sahibi olabilir.
81
1. Memurluk hukuki bir statü olduğuna göre bu statüyü diğerlerinden ayıran özellikler
nelerdir?
2. Memurlar için getirilen türlü yükümlülük ve yasakların amacı nedir?
3. Getirilen yasaklar özellikle memurun tarafsızlığı bağlamında neden önemlidir?
82
Başlamadan Önce
Memur olarak atanan kişiler, diğerlerinden farklı bir statüye kavuşarak, memur
olmayanlardan farklı yükümlülüklere ve yasaklara tabi olurken, diğer kişilere tanınmayan bir takım
yetkilere ve haklara da sahip olurlar. Memurluk statüsünden kaynaklanan yükümlülükler ve
yasaklar, memurluk görevinin yürütülmesi sırasında, bazı görevlerin yürütülmesi şeklinde olumlu
ve başka kişilerin kullanabildiği bazı haklarını kullanamaması şeklinde olumsuz da olabilir.
Bunlara uymamak, memurlar için hukuksal yaptırımlara da bağlanmış olduklarından, hukuksal
nitelikleri bakımından birer borç niteliği taşırlar.
Daha önceki bölümlerde memurluk mesleğinin genel ilkelerinden ve memurluğa giriş ve

atama usullerinden bahsedilmişti. Bu bölümde ise memurlarla ilgili olarak mevzuatta düzenlenen
yükümlülükler ve yasaklardan bahsedilecek ve bir sonraki bölümde memurların hakları bölümü ele
alınacaktır.
83
5.1. Memurların Yükümlülükleri
5.1.1. Anayasa ve Kanunlara Sadakat
Hukukî bir kavram olarak da kullanılan sadakat, genel olarak, hiyerarşik düzene itaat
etme, tarafsızlık, bağlılık, gizlilik ve mesleki etik kurallarına uyma yükümlülüğünü ifade eder.
Hukukumuzda kamu görevlilerinin sadakat yükümlülüğünün sağlanmasına yönelik olarak,
siyaset yasağı, yemin uygulaması ve güvenlik soruşturması konularında düzenlemeler
yapılmıştır226.
5.1.2. Devlete Bağlılık
Kamu görevlilerinin devlete bağlılık yükümlülüğü, tarihsel süreçte siyasal iktidara

veya siyasal sisteme sadakat olarak görülmüştür227. Bu yükümlülük, devlet memurlarının
sadece görevi esnasında uymaları gereken bir ödev değildir. Memurlar, görevlerinin dışında
kalan, ama sadece özel hayatlarında kalmayarak, kamusal alana yansıyan yazılarında ve
kamuya açık toplantılardaki konuşmalarında da uymak zorundadırlar. Devlete bağlılık, ülkeye
bağlılık ve millete bağlılık olarak iki açıdan değerlendirilebilir. Devlete bağlılık, memurların
hem görevleri içinde ve hem de dışında (özel yaşamları hariç) uymak zorunda oldukları bir
yükümlülüktür (yazma, konuşma). Ayrıca devlete bağlılık, hükümete bağlılık demek de
değildir. Memurlar görevleri dışında hükümeti eleştirebilirler, ancak devleti eleştiremezler.
Fransız Danıştayı 1952 yılında verdiği Vrecord Kararında, ulusal bayram törenine siyasi
düşüncelerle katılmayan okul müdürüne verilen disiplin cezasını ve 1993 yılında verdiği
Defrance Kararında da kızıl bayrağın iğrenç üç renkli bayrağı yeneceğini söyleyen memurun
azlini hukuka uygun bulmuştur228.
5.1.3. Tarafsızlık
Memur statüsünün temel ilkesi, kamu yararının özel yarara üstünlüğüdür. Kamu
hizmetlerinin gerekleri, memurun çıkarlarından önceliklidir. Bu nedenle memurluğu bir
meslek olarak seçen kişi, kişisel çıkarları için değil, kamu yararı için çalışarak, kamu
hizmetlerini sürekli, kesintisiz, eşitlik ve tarafsızlık ilkelerine uygun biçimde yerine getirmek
zorundadır. Statüden kaynaklanan yükümlülük ve yasakların temelini de bu durum
oluşturur229.
226
Bahtiyar Akyılmaz, “Türk Hukukunda Kamu Görevlilerinin Devlete Sadakat Yükümlülüğü”, Danıştay Ve İdarî Yargı Günü
149. Yıl Sempozyumu içinde, 11/05/2017, Ankara, s. 15-34.
227
Akyılmaz, agk., s. 15-34. Tutum, bu görüşün kamu görevlileri için Prusya Kralı II. Frederick’e atfedilen “ Canları Allahın,
gerisi benim!” sözüne uygun düştüğünü belirterek, en tipik örneğini, III. Reich’in 1937 tarihli Memurin Kanunu olduğunu
ifade etmekte ve Kanundaki (m.3), “Devlet memuru, Nasyonal Sosyalist Devlete daima ve kayıtsız şartsız bağlı olmak
zorundadır. Bütün davranışlarında Nasyonal Sosyalist partinin, halkla ayrılmaz bir bütün teşkil ettiği ve Alman devlet
fikrinin partide tecessüm ettiği gerçeği kendisine rehber olmalıdır. Reich’ın veya partinin varlığını tehdit edebilecek
olayları, görevi dışında da öğrenmiş olsa üstlerine haber vermek zorundadır ” hükmünü delil olarak göstermektedir. Tutum,
“Memurların Hak ve Ödevleri”, s. 122 (Aktaran Akyılmaz).
228
Gözler, İdare Hukuku, Cilt II, 2. Baskı, s. 726.
229
Onar, agk., s. 818, Giritli, Bilgen, Akgüner, agk., s. 462.
84
Siyasal iktidarlar, kamu görevlilerini siyasi çıkarları için kullanmak eğiliminde olduğu
için, siyasal iktidarın politikalarına uygun davranışların ödüllendirilmesi, tersi davranışların
cezalandırılması ciddi bir sorundur230. Atamalarda liyakat yerine, siyasi kayırmacılığın etkili
olduğu hallerde kaçınılmaz olarak görülen kötü yönetim, kamu hizmetlerine de yansıyarak,
tarafsızlığı ortadan kaldırmakta ve vatandaşların yönetime duyduğu güveni azaltmaktadır 231.
Anayasaya göre (m.10), herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç,
din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Ayrıca, Devlet
organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak
hareket etmek zorundadırlar. Kısacası, kamu görevlileri, görevlerini tamamen tarafsız bir
şekilde yapmak zorundadırlar.
Memurların tarafsızlığını sağlamak için 657 sayılı kanunda da hükümler vardır. 1980
öncesi dönemde görülen siyasal ve ideolojik tutumları önlemek amacıyla, 12/5/1982 tarih ve
2670 sayılı Kanunla, memurların tarafsızlığı sağlamak istenmiştir 232. Tarafsızlık, memurun
yaptığı görevin niteliğine ve hiyerarşik konumuna göre değişebilir. Örneğin, bir yargıç, bir
akademisyenden çok daha fazla siyasal görüşlerini belli etmekten kaçınarak tarafsızlığını
sağlamalıdır233.
657 sayılı Kanunda (m.7/1), tarafsızlığı sağlayabilmek için getirilen hükümler

şunlardır: memurlar siyasi partiye üye olamazlar; herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin
yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamazlar; görevlerini yerine getirirlerken
dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi ayırım yapamazlar ve hiçbir
biçimde siyasi ve ideolojik amaçlı beyanda ve eylemde bulunamazlar ve bu eylemlere
katılamazlar.
Yaptırım.- Görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç,
din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda
bulunmak ve herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak
kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesini gerektirir (657 m.125/1-D-ı, o).
5.1.4. Emirlere Uyma ve Kanunsuz Emir
Memur, yürütmekle yükümlü olduğu görevin, hizmetin gereklerine uygun olarak

yürütülmesinden dolayı hiyerarşik üstüne karşı sorumludur 234. Bu sorumluluk amirler
tarafından görev nedeniyle verilen hukuka uygun emirlerin yerine getirilmesini zorunlu kılar.
Memurların uymakla yükümlü oldukları emir ve talimatlar bireysel ya da düzenleyici işlem
biçiminde olabilir235. Memurların kanunlara aykırı emirleri direnmeden yerine getirmemeleri
gerekir. Memurlar, üstleri tarafından verilen emirlerin, başta Anayasa olmak üzere mevzuata
uygun olup olmadığına bakmalıdır. Memurlar itaat ödevi nedeniyle, verilen her emre uymak
230
Cahit Tutum, “Memurların Hak ve Ödevleri”, AİD, Cilt: 2, Sayı: 2, Haziran 1969, s. 122.
231
Akyılmaz, agk., s. 15-34.
232
233
234
235
85
zorunda değildir. Memurun itaat ödevi kanunsuz emirle sınırlıdır. Memurların itaat
yükümlülüğü, mutlak itaat değil ölçülü itaattir. Emrin hukuka uygun olduğunun kabul
edilebilmesi için, yetkili bir kamu görevlisinin, görev ve yetki alanı içindeki bir konuda,
önceden belirlenmiş usul koşullarına uygun olarak ve konu itibariyle de hukuka uygun olan
bir emir vermesi gerekir236.
1924 Anayasası ile getirilen, kanuna aykırı işlerde üstün emrine uymuş olmanın
memuru sorumluluktan kurtaramayacağı düzenlemesini, hem 1961 Anayasası (m.125) hem de
1982 Anayasası (m.137) tekrarlamıştır: (a) Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle
çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi,
kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı emri veren
hiyerarşik üstüne bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile tekrarlarsa,
emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz (m.137/1). (b) Konusu suç
teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan
kurtulamaz (2.f.). Verilen emir kanunsuz emir niteliğinde olmamakla birlikte, memur durumu
yanlış değerlendirerek emrin konusunun suç niteliği taşıdığını düşünerek yerine getirmekten
kaçınabilir. Bu durumda hizmetin aksamaması için, emri veren amir kendisi emri
uygulayacağı gibi, başka bir memur aracılığıyla da emri uygulatabilir. (c) Askerî hizmetlerin
görülmesi ve acele durumlarda kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla
gösterilen istisnalar saklıdır (3.f.). Bu istisna ile özellikle kolluk hizmetlerinin aksamaması
sağlanmak istenmiştir.
Memurlar, mevzuattaki esaslara uymakla, amirlerce verilen görevleri yerine

getirmekle yükümlü olup, görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden onlara karşı
sorumludurlar. Memur aldığı emri, Anayasa, kanun, CBK ve yönetmelik hükümlerine aykırı
görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir emrinde ısrar eder ve bu
emrini yazı ile yenilerse, memur bu emri yapmağa mecburdur. Ancak emrin yerine
getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir
suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz. Acele hallerde
kamu düzeninin ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır
(657 m.11).
Yaptırım.- Memurların emirlere uymamaları, disiplin yaptırımları uygulanmasını

gerektirir. 657 sayılı Kanuna göre (m.125), “a) Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında
yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde,
görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık
göstermek veya düzensiz davranmak” uyarı, “a) Verilen emir ve görevlerin tam ve
zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine
getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve
bakımından kusurlu davranmak” kınama, “a) Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve
zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine
getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak,
236
Tutum, Türkiye’de Memur Güvenliği, s. 34.
86
hor kullanmak” aylıktan kesme ve “n) Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak” kademe
ilerlemesinin durdurulmasını gerektirir.
Kanunsuz emir, TCK’de Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler

arasında sayılmıştır. TCK’ye göre (m.24), kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza
verilmez. Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri
uygulayan sorumlu tutulamaz. Ancak, konusu suç oluşturan emir hiçbir surette yerine
getirilemez. Yerine getirildiği takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur. Emrin,
hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği durumlarda ise, yerine
getirilmesinden emri veren sorumlu olur. İtaat ödevinin ağır bastığı kolluk hizmetlerinde ise,
verilen emirleri yerine getirme konusunda daha kısıtlayıcı düzenlemeler vardır 237.
5.1.5. Mal Bildiriminde Bulunma Yükümlülüğü
Anayasada (m.71), kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları gerektiği,

bildirimlerin tekrarlanma sürelerinin kanunla düzenleneceği, Yasama ve yürütme organlarında
görev alanların da bundan istisna edilemeyeceği hükme bağlanmıştır. Yürürlükteki temel
kanun, 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve
Yolsuzluklarla Mücadele Kanunudur. 657 sayılı Kanunda ise, memurların, kendileriyle,
eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları
hakkında, 3628 sayılı Kanun hükümleri uyarınca bildirim verecekleri belirtilmiştir (m.14).
Gerçeğe aykırı açıklama ve bildirimde bulunmak, cezai işlem yapılmasını gerektirdiği gibi
(m.10-16), “Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak”, kademe
ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesini gerektirir (657 m.125). Kanunda (m.14), mal
bildiriminde bulunmak memurun ödev ve sorumlulukları arasında sayıldığı ve “ihtar
müessesesi” de ceza kovuşturmasına ilişkin bir gereklilik olduğu için, mal bildiriminde
bulunulması hususunda idare tarafından ihtar edilme, disiplin hukuku bakımından gerekli
değildir238.
5.1.6. Resmi Belge ve Araçların Kullanım Usulü
Memurlar görevleri ile ilgili resmi belge araç ve gereçleri, yetki verilen yerler dışına
çıkaramazlar ve özel işlerinde kullanamazlar. Memurlar görevleri gereği kendilerine teslim
edilen resmi belge, araç ve gereçleri görevleri sona erdiği zaman iade etmek zorundadırlar. Bu
zorunluluk mirasçılarını da kapsar (657 m.16). Görevi sona eren memurların kendilerine
teslim edilen resmi belge, araç ve gereçleri yetki verilen yerler dışına çıkarmaları ya da geri
vermemeleri durumunda, memur olmayan kişiler gibi genel kurallara göre takibat yapılır.
Türk Ceza Kanununa göre, görevi gereği elindeki araç ve gereçleri bir suçun işlenmesi
sırasında kullanan kamu görevlisi hakkında, ilgili suçun tanımında kamu görevlisi sıfatı
esasen göz önünde bulundurulmamış ise, verilecek ceza 1/3 oranında artırılır (m.266).
237
Ak., s.36. Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu, 2559-4/7/1934. Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu, 211-4/1/1961,
m.13. Askeri Ceza Kanunu, 1632-22/5/1930, m.41.
238
Danıştay İDDK, E.2020/628, K.2020/1616, K.T. 24/09/2020.
87
5.1.7. Kılık ve Kıyafet Yükümlülüğü
Kamu yönetiminde istihdam edilen her sınıf ve derecedeki memurlar, sözleşmeli

personel ile işçilerin kılık ve kıyafetleri, 16/07/1982 tarihli Kamu Kurum ve Kuruluşlarında
Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelikle düzenlenmiştir239.
Kadın kamu görevlileri.- Kolsuz ve çok açık yakalı gömlek, bluz veya elbise ile
streç, kot ve benzeri pantolonlar giyilmez. Etek boyu dizden yukarı ve yırtmaçlı olamaz.
Terlik tipi (sandalet) ayakkabı giyilmez240. Bakanlar Kurulunun 04/10/2013 tarih ve
2013/5443 sayılı Kararı ile Yönetmelik’in 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin
birinci paragrafındaki, “Kadınlar” ibaresinden sonra gelen ilk cümle (“görev mahallinde baş
daima açık”) ile 2443 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının (2) numaralı bendinin 1. cümlesi olan
“Binalar dâhilinde başı açık bulunmak kaidedir.” cümlesi yürürlükten kaldırılmıştır 241. Açılan
davada Danıştay, düzenlemeyle, “din ve vicdan hürriyeti kapsamında devlete düşen pozitif
yükümlülük gereği serbestlik” getirildiği, “kanunilik şartı mevcut olmaksızın getirilen
sınırlama”nın kaldırıldığı, “laiklik ilkesi ile temel hak ve hürriyetlerin kullanılması konusunda
bir orantısızlık, kamu yararına ve hukuka aykırılık bulunmadığı” gerekçesiyle davanın reddine
karar vermiştir.
Erkek kamu görevlileri.- Elbiseler temiz, düzgün, ütülü ve sade; ayakkabılar kapalı,
temiz ve boyalı giyilir. Sandalet veya atkılı ayakkabı giyilmez. Bina içinde ve görev
mahallinde baş daima açık bulundurulur. Kulak ortasından aşağıda favori bırakılmaz. Saçlar,
kulağı kapatmayacak biçimde ve normal duruşta enseden gömlek yakasını aşmayacak şekilde
uzatılabilir242, temiz bakımlı ve taranmış olur. Her gün sakal tıraşı olunur ve sakal bırakılmaz.
Bıyık tabii olarak bırakılır, uzunluğu üst dudak boyunu geçemez. Üstten alınmaz, yanlar üst
dudak hizasında olur, alt uçları dudak hizasından kesilir. Kravat takılır, kravatı örtecek şekilde
balıkçı yaka veya benzeri süveterler giyilmez. Hizmet gereğine uygun olarak verilmişse tek
tip elbise giyilir. Bina içinde gömleksiz, kravatsız ve çorapsız dolaşılmaz. Bazı hizmetler için
özel iş kıyafetleri, görev sırasında amir izni ile kullanılır.
Bina içinde gömleksiz, kravatsız ve çorapsız dolaşılmaz. Ancak bazı hizmetler için
özel iş kıyafetleri varsa görev sırasında kurum amirinin izni ile bu kıyafet kullanılır (Yön.
m.5).
5.1.8. Hizmeti Kişisel ve Kesintisiz Biçimde Yürütme
Memurlar yükümlü oldukları görevlerini kişisel ve kesintisiz olarak yürütmek

zorundadırlar. Memurlar, kanunda açık olarak düzenlenmiş durumlar dışında görevini
bırakamaz. Aksi durum, memur için suç oluşturur. Memur belirlenen saatler içinde görevi
başında bulunacak, görevini kanunlar tarafından belirlenen kişiler dışında başka kimseye
239
RG, 25/10/1982, 17849.
240
İlk Hali: a. Kadınlar; Elbiseler temiz, düzgün, ütülü, sade; ayakkabılar ve/veya çizmeler sade ve normal topuklu, boyalı;
görev mahallinde baş daima açık, saçlar düzgün taranmış veya toplanmış; tırnaklar normal kesilmiş olur. Ancak bazı
hizmetler için özel iş kıyafeti varsa görev sırasında kurum amirinin izni ile bu kıyafet kullanılır.
241
RG, 8/10/2013, 28789.
242
Danıştay 2. Dairesinin 18/11/2020 tarihli ve E.:2017/665; K.:2020/3432 sayılı kararı ile iptal ibare.
88
bırakmayarak kişisel olarak yürütecektir. Ayrıca memur, üstlendiği görevi kamu hizmetlerinin
sürekliliği ilkesi gereğince kesintisiz bir biçimde yürütecektir243.
5.2. Memurların Uymaları Gereken Yasaklar
5.2.1. İkinci Görev Yasağı
Yasağın Kapsamı.- Memurlara; (a) Bu Kanuna tabi kurumlarda, (b) Sermayesinin

tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi kuruluşlar ile sermayesinin
yarısından fazlası Devlete ait bankalarda, (c) Özel kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı
Kararnamesi ile kurulan banka ve kuruluşlarda, (ç) Yukarıdaki bentlerde yazılı idare, kuruluş
ve bankalar tarafından sermayelerinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan
kuruluşlarla bunların aynı oranda katılmaları ile vücut bulan kurumlarda, ikinci görev
verilemez; bu kurumlardan her ne ad ile olursa olsun para ödenemez ve yarar sağlanamaz
(m.87/1).
Para Ödenememe ve Yarar Sağlanamama Yasağının İstisnaları.- Bu Kanunun

memurlara ikinci görev verilmesini öngören hükümleri ile hakem, tasfiye memuru ve
bilirkişilere takdir olunan, il genel meclisi ve il encümeni başkanları, özel kanunlarla veya
CBK ile kurulan ve asli görevlerinin devamı niteliğinde olmayan çeşitli kurul, komisyon,
heyet ve jüri çalışmalarına, Üniversiteler ve Özel Kanunlar/CBK ile kurulan araştırma
kurumları tarafından idareyle ilgili olarak yapılan inceleme ve araştırma çalışmalarına
katılanlar için özel kanunlarınca gösterilen veya bu kanunlara dayanılarak belirlenen
ücretlerin ödenmesine ilişkin hükümler saklıdır (m.87/2)244.
5.2.2. Ticaret ve Kazanç Getirici Faaliyet Yasağı
Memurluk bir meslek olup, memurlar tüm mesailerini üstlendikleri göreve vermek ve
geçimlerini de aldıkları aylıkla karşılamak zorundadırlar. Ayrıca memurlar, kamusal yetkilerle
donatıldıkları için, görevleri üzerinde olumlu veya olumsuz etkiler yaratmaması için ticaret ve
diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmamaları gerekir. 788 sayılı Memurin Kanununun,
Memurların ziraat, sınaat ve ticaretler iştigalleri başlıklı 8. maddesinde, memurların ticaret
ve sınaatle iştigal edemeyecekleri, emlâk ve arazilerini bizzat veya bilvasıta işletebilecekleri,
Şirketlerde vazife deruhde edemeyecekleri, ancak kooperatif şirketlerinde meclisi idare
azalığı ve hesap müfettişliği edebilecekleri hükme bağlanmıştı. 657 sayılı Kanun da konuyu
özel olarak düzenlemiştir.
Memurlara Yasaklanmış İşler.- a) Memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) 245
veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi
müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde
ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar (Görevli oldukları kurumların
243
244
Adli Tıp Kurumu İle İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun, No: 2659, Tarihi: 14.4.1982, RG, 20.4.1982, 17670. İkinci
görev aylığı: m.27- Adlî Tıp Kurumuna atanacak olan öğretim üyeleri veya yardımcılarının bağlı bulundukları kurumdan
aldıkları aylık ve ödenekleri kesilmez. Kendilerine ayrıca ikinci görev aylığı verilir. 2547 m.38
245
Türk Ticaret Kanunu, No: 6102, Tarihi: 13/1/2011, RG, 14/2/2011, 27846. B) Tacir I-... M.12-. 4. Esnaf M.15.
89
iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç, 657 m.28/1 ilk cümle 246)247. b)
Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro,
muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf
yükseköğretim kurumlarında çalışamazlar (657 m.28/1).
Yasaklara Uymamanın Yaptırımı.- a) Bu yasağa aykırı hareket etmek suretiyle,

ticaret yapmak veya memurlara yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak,
kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesini gerektirir (m.125). b) Eşleri, reşit
olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde bulunan memurlar bu durumu
15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle yükümlüdürler. Eşlerinin, reşit olmayan
veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kuruma
bildirmemenin yaptırımı, kınama cezasıdır (m.125).
5.2 3. Grev Yasağı
Grev hakkı, sendika özgürlüğü, toplu sözleşme ve yönetime katılma hakları gibi
kolektif sosyal haklardandır. Siyasal iktidarların kamu görevlilerinin grev hakkına ilişkin
olumsuz tutumlarının değişmesi ve hakkın yasal ve Anayasal tanımaya konu olması, sendika
hakkına oranla daha sonra gerçekleşmiştir248. Grev hakkının hiçbir ayırım yapmadan
memurların hepsine yasaklanması kabul edilemez. 2010 yılında, kamu görevlilerine toplu
sözleşme hakkı tanınmış, grev hakkı tanınmamıştır.
Türkiye’de grev hakkı, yalnızca işçilere tanınan anayasal bir haktır. Grev hakkı ve
lokavt başlıklı 54. Maddeye göre, “Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık
çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler”. Memurlara, kamu hizmetlerinin aksayacağı
düşüncesiyle bu hak tanınmamıştır.
657 sayılı Kanunun bugüne kadar dokunulmayan maddelerinden Grev Yasağı başlıklı
27. maddesine göre, memurların greve karar vermeleri, grev tertiplemeleri, ilan etmeleri, bu
yolda propaganda yapmaları yasak olup, herhangi bir greve veya grev teşebbüsüne katılamaz,
grevi destekleyemez veya teşvik edemezler. Bu yasağa aykırı hareket etmek suretiyle,
ideolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot,
işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere
katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek
veya yardımda bulunmak, memurluktan çıkarmayı gerektirir (m.125/E-a). 4688 sayılı Kanun
da, 1926’dan beri yürürlükteki uygulamanın bir göstergesi olarak grev hakkına yer
vermemiştir249.
246
5216 sayılı BŞB Kanunu m.26- “...Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu
şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler.”.
247
Türk Borçlar Kanunu, Kanun No: 6098, Kabul Tarihi: 11/1/2011, RG, 4/2/2011, 27836.
A.Ticari temsilci I. Tanımı ve yetki verilmesi M.547. B.Ticari vekil M.551.
248
Mesut Gülmez, Dünyada Memurlar ve Sendikal Haklar, TODAİE: 267, Ankara, 1996, s. 106-107.
249
Mesut Gülmez, Sendikal Haklarda, Uluslararası Hukuka Ve Avrupa Birliğine Uyum Sorunu, Belediye-İş Yayını, Eylül 2005,
Ankara, s. 17.
90
5.2.4. Kasıtlı Olarak Birlikte Çekilmek, Gelmemek, İşleri Aksatmak
Devlet memurlarının kamu hizmetlerini aksatacak şekilde memurluktan kasıtlı olarak

birlikte çekilmeleri veya görevlerine gelmemeleri veya görevlerine gelip de Devlet
hizmetlerinin ve işlerinin yavaşlatılması veya aksatılması sonucunu doğuracak eylem ve
hareketlerde bulunmaları yasaktır (657 m.26). Memurların, Müracaat, Şikâyet ve Dava Açma
hakları vardır (m.21). Ancak memurların, toplu olarak söz ve yazı ile müracaatları ve
şikâyetleri yasaklanmış ve buna aykırı hareket etmenin cezası aylıktan kesme olarak
belirlenmişti (m.125/1-C-h). Ancak AYM, Kanunun 125/1-(C) bendinin, Toplu müracaat
veya şikâyet etmek biçimindeki (h) alt bendinin Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline karar
vermiştir250. Anayasa Mahkemesine göre, 74. madde de hakkın kullanılması bakımından bir
ayırım yapılmayarak vatandaşlar için farklı kurallara yer verilmediği için, kamu görevlileri de
dâhil, herkes bu hakkı kullanabilmelidir.
5237 sayılı Kanunun Kamu görevinin terki veya yapılmaması başlıklı 260. maddesine
göre, hukuka aykırı olarak ve toplu biçimde, görevlerini terk eden, görevlerine gelmeyen,
görevlerini geçici de olsa kısmen veya tamamen yapmayan veya yavaşlatan kamu
görevlilerinin her biri hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir. Kamu görevlisi
sayısının üçten fazla olmaması hâlinde cezaya hükmolunmaz. Kamu görevlilerinin meslekî ve
sosyal hakları ile ilgili olarak, hizmeti aksatmayacak biçimde, geçici ve kısa süreli iş
bırakmaları veya yavaşlatmalarında, indirim yapılabileceği gibi, ceza da verilmeyebilir.
5.2.5. Hediye Alma ve Menfaat Sağlama Yasağı
Memurlar, görevlerini yürütürken sahip oldukları kamusal yetkiler nedeniyle bir takım
hediye ve menfaat sunumuyla karşılaşabilirler. Memurlar, bağımsızlıklarını olumsuz
etkileyebilecek hiçbir hediye ve menfaati kabul etmemelidirler. Bu yasaklara aykırı hareket
etmek, ceza hukuku anlamında bir suç olabileceği gibi, yalnızca disiplin hukuku yönünden
yönetsel düzeni bozucu bir davranış olarak da kabul edilebilir. Hatta bu ikisinin dışında, etik
olmayan bir davranış olarak da kabul edilebilir. Kamu Görevlileri Etik Kurulunun konuya
ilişkin kararları vardır.
Memurların doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri

sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacı ile hediye kabul etmeleri veya iş sahiplerinden
borç para istemeleri ve almaları yasaktır (657 m.29). Kamu Görevlileri Etik Kurulu, hediye
alma yasağının kapsamını belirlemeye ve en az genel müdür veya eşiti seviyedeki üst düzey
kamu görevlilerince alınan hediyelerin listesini gerektiğinde her takvim yılı sonunda bu
görevlilerden istemeye yetkilidir. Ayrıca, memurun, denetimi altında bulunan veya kendi
görevi veya mensup olduğu kurum ile ilgisi olan bir teşebbüsten, doğrudan doğruya veya
aracı eliyle her ne ad altında olursa olsun bir çıkar sağlaması da yasaktır (m.30).
Amir, “maiyetindeki memurdan hususi bir menfaat temin edecek bir talepte
bulunamaz, hediyesini kabul edemez ve borç alamaz” (m.10/son). Bu yasaklara aykırı hareket
etmek, hem disiplin hem de adli soruşturma gerektirebilir. Görevi ile ilgili olarak her ne
250
AYM, E. 2008/111, K. 2010/22, Karar Günü: 28/1/2010, Kararlar Bilgi Bankası.
91
şekilde olursa olsun çıkar sağlamak kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesini
gerektirir (m.125/1/D-c).
TCK’nin Nüfuz ticareti başlıklı 255/1 maddesine göre, kamu görevlisi üzerinde nüfuz
sahibi olduğundan bahisle, haksız bir işin gördürülmesi amacıyla girişimde bulunması için,
doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, kendisine veya bir başkasına menfaat temin eden kişi, iki
yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Kişinin
kamu görevlisi olması halinde, verilecek hapis cezası yarı oranında artırılır. İşinin
gördürülmesi karşılığında veya gördürüleceği beklentisiyle menfaat sağlayan kişi ise, bir
yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kamu görevlisinin ticareti başlıklı 259.
maddesine göre, yürüttüğü görevin sağladığı nüfuzdan yararlanarak, bir başkasına mal veya
hizmet satmaya çalışan kamu görevlisi, altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile
cezalandırılır.
5.2.6. Siyasi Faaliyette Bulunma Yasağı
Devlet memurlarının tarafsızlığının sağlanması ve siyasi görüşlerinin kamu

hizmetlerinin yürütülmesine etki etmemesi önemlidir. Bu nedenle, memurların siyasi partilere
girmeleri ve siyasi faaliyette bulunmaları yasaklanmıştır. Memurların seçilme haklarını
kullanmak istemeleri durumunda ise, Anayasada ve çeşitli kanunlardaki hükümlere göre
davranmak zorundadırlar. Devlet memurları siyasi partiye üye olamazlar, herhangi bir siyasi
parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamazlar;
görevlerini yerine getirirlerken dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep
gibi ayırım yapamazlar; hiçbir şekilde siyasi ve ideolojik amaçlı beyanda ve eylemde
bulunamazlar ve bu eylemlere katılamazlar (m.7).
5.2.7. Gizli Bilgileri Açıklama Yasağı
Memurların, görevleri nedeniyle öğrendikleri gizli kalması gereken bilgileri

açıklayamamaları dünya genelinde kabul edilen bir uygulama olup, kamu hizmetlerinin
niteliğinden kaynaklanan bir özelliktir. Söz konusu gizli bilgi devlete ait olduğu için, ancak
O’nun isteğiyle açıklanabilir251.
Bu yasağa aykırı hareket etmek hem disiplin hem de adli yaptırım gerektirir. 657 sayılı
Kanuna göre (m.125), yetki almadan gizli bilgileri açıklamak, Devlet memurluğundan
çıkarma cezasını gerektirir. TCK’nin Göreve ilişkin sırrın açıklanması başlıklı 258.
maddesine göre, Görevi nedeniyle kendisine verilen veya aynı nedenle bilgi edindiği ve gizli
kalması gereken belgeleri, kararları ve emirleri ve diğer tebligatı açıklayan veya yayınlayan
veya ne suretle olursa olsun başkalarının bilgi edinmesini kolaylaştıran kamu görevlisine, bir
yıldan dört yıla kadar hapis cezası verilir. Kamu görevlisi sıfatı sona erdikten sonra, bu fiilleri
işleyen kimseye de aynı ceza verilir.
251
Tutum, “Memurların Hak ve Ödevleri”, s. 131.
92
5.2.8. Basına Bilgi veya Demeç Verme Yasağı
Kamu yönetiminin merkezi ve hiyerarşik yapılanması, tek bir ağızdan konuşmak

üzerine inşa edilmiştir252. 657 sayılı Kanunun Basına Bilgi Veya Demeç Verme başlıklı 15.
maddesine göre, memurlar, kamu görevleri hakkında basına, haber ajanslarına veya radyo ve
televizyon kurumlarına bilgi veya demeç veremezler. Bu konuda gerekli bilgi ancak bakanın
yetkili kılacağı görevli illerde valiler veya yetkili kılacağı görevli tarafından verilebilir. Askeri
hizmet ile ilgili bilgiler özel kanunların ve CBK’nin yetkili, kıldığı personel dışında hiçbir
kimse tarafından açıklanamaz. Gerekçeye göre, “Kamu görevlerinin yürütülmesiyle ilgili
olarak basın organlarıyla radyo ve televizyon kurumlarına bilgi ve demeç vermeye kimlerin
yetkili olduğu belirtilmekte ve idarenin halkla ve kamuoyuyla münasebetlerinde insicamlı bir
münasebet sağlamak amacıyla bu madde konulmuştur”. Yasak, memurların görevlerinin
yürütülmesiyle ilgili olup, kendi görevinin yürütülmesiyle ilgili olmayan konularda basına
bilgi ve demeç verebilirler.
Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına
bilgi veya demeç vermek fiili, memurlar için kademe ilerlemesinin durdurulması cezası
verilmesini gerektirirken, 2004 değişikliği ile kınama cezası gerektiren bir fiil olarak
belirlenmiştir (m.125/1-B-m).
5.2.9. Ayrıldığı Kuruma Karşı Görev Almama
2/10/1981 tarih ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları

İşler Hakkında Kanun kapsamına dâhil olan kurumlardaki (m.1), görevlerinden ayrılanlar,
ayrıldıkları tarihten önceki 2 yıl içinde hizmetinde bulundukları daire, idare, kurum ve
kuruluşlara karşı ayrıldıkları tarihten başlayarak 3 yıl süreyle, o daire, idare, kurum ve
kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak görev ve iş alamazlar, taahhüde giremezler, komisyonculuk ve temsilcilik yapamazlar.
252
Tekin Akıllıoğlu, “Düşünce ve Anlatım Özgürlüğü ve Kamu Görevlileri”, İnsan Hakları ve Kamu Görevlileri Sempozyumu
(Yayına hazırlayan Mesut Gülmez), TODAİE Yayın No: 243, Ankara, 1992, s. 26.
93
 Memurluğu bir meslek olarak seçen kişi, kişisel çıkarları için değil, kamu yararı için
çalışarak, kamu hizmetlerini sürekli, kesintisiz, eşitlik ve tarafsızlık ilkelerine uygun
biçimde yerine getirmek zorundadır. Statüden kaynaklanan yükümlülük ve yasakların
temelini de bu durum oluşturur.
 Memurların belli başlı yükümlülükleri şu şekildedir: Anayasa ve kanunlara sadakat,
devlete bağlılık, tarafsızlık, emirlere uyma ve kanunsuz emiri uygulamama, mal
bildiriminde bulunma, resmi belge ve araçların kullanım usulüne riayet, kılık ve
kıyafet yükümlülüğüne uyma, hizmeti kişisel ve kesintisiz biçimde yürütme.
 Memurların uymaları gereken yasakların başlıcaları şu şekildedir: İkinci görev, ticaret
ve kazanç getirici faaliyet, grev, kasıtlı olarak birlikte çekilmek, gelmemek, işleri
aksatmak, hediye alma ve menfaat sağlama, siyasi faaliyette bulunma, gizli bilgileri
açıklama, basına bilgi veya demeç verme, ayrıldığı kurum aleyhine görev almama.
 Sadakat, genel olarak, hiyerarşik düzene itaat etme, tarafsızlık, bağlılık, gizlilik ve
mesleki etik kurallarına uyma yükümlülüğünü ifade eder.
 Memur statüsünün temel ilkesi, kamu yararının özel yarara üstünlüğüdür.
 2010 yılında, kamu görevlilerine toplu sözleşme hakkı tanınmış, grev hakkı ise
tanınmamıştır.
 657 sayılı Kanuna göre, yetki almadan gizli bilgileri açıklamak, Devlet
memurluğundan çıkarma cezasını gerektirir.
 Devlet memurları siyasi partiye üye olamazlar, herhangi bir siyasi parti, kişi veya
zümrenin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamazlar; hiçbir şekilde
siyasi ve ideolojik amaçlı beyanda ve eylemde bulunamazlar ve bu eylemlere
katılamazlar.
94
6. MEMURLARIN HAKLARI
https://www.shutterstock.com/image-illustration/large-group-people-seen-above-
gathered-277496648
95
Kazanımlar
 Memurluk güvencesini öğrenebilir.

 Hizmet hakkı kavramından ne anlaşılması gerektiğini kavrayabilir.
 Müracaat ve şikayet hakkı konularında bilgi sahibi olabilir.
 Sendikal hakların neler olduğunu sayabilir.
 Kamu Görevlileri Hakem Kurulu hakkındaki bilgileri öğrenebilir.
96
1. Memurların diğer kamu görevlileri ya da özel sektör çalışanlarına kıyasla bir takım
haklara sahip olmasının sebebi nedir?
2. Memurların hakları ile kariyer ilkesi arasında nasıl bir bağlantı kurulabilir?
3. Memurların statüleri gereği korunması mevzuatta nasıl düzenlenmiştir?
97
Başlamadan Önce
Memurlar, tabi oldukları yasaklar ve yükümlülükler yanında, aynı zamanda bir takım
haklara da sahiptirler. Bu haklar, memurluk statüsüne bağlı haklar olduğu için, memur, statü içinde
kaldığı sürece yararlanabilir. Bu nedenle, memur hakları, subjektif amme hakları, yani devlete
belirli yükümlülükler getiren, memura da bunları devletten isteme yetkisi veren haklardır.
Önceki bölümde memurluk statüsünün gerektirdiği yükümlülükler ve yasaklar üzerinde

durulmuştu. Bu bölümde ise memurların başlıca hakları incelenecektir. Memurların disiplin
hukuku ise bir sonraki ünitenin konusudur.
98
6.1. Memurluk Hakkı ve Statü Güvencesi
Kamu görevi yapmak anlamına gelen memurluk, özel bir meslek ve uzmanlık işi olduğu
için memurların hukukî güvenceye bağlanması gerekir. Kamu görevliliği, bir yandan görevin
iyi yapılmasını sağlayacak, diğer yandan da memurları keyfi ve sübjektif etkilerden
koruyacak hükümleri kapsamalıdır253.
Yönetimin tarafsızlığını sağlamak için memurla yönetim arasındaki ilişki, taraflara

yükümlülük ve sorumluluklar yükleyen statü kuralları ile düzenlenmiştir. Tarafsızlık ilkesinin
sağlanamaması ve siyasilere bağlı bir memur topluluğunun doğması, demokratik sistem
açısından olumsuz etkiler yaratır. Yönetim sisteminin iyi işlemesi için, memurlara sürekli bir
statü verilmesi gerekir254.
Memurluk statü hukuku olduğu için, bu statü, tek taraflı olarak her zaman değiştirebilir.
Ancak, memurlar da, mevcut statünün kendilerine uygulanmasını isteme hakkına sahiptirler.
Memurluğun bizatihi kanunla düzenlenmiş olması başlı başına bir güvence ve bir haktır.
“Devlet memurları, bu kanun ve diğer mevzuata göre tayin ve tesbit olunup yürürlükte
bulunan hükümlerin kendileri hakkında aynen uygulanmasını istemek hakkına sahiptirler” (m.
17).
Memurların siyasi iktidarla uyum içinde çalışmaması ve çatışma yaşanması durumunda,

öncelikle iş güvencesinin korunması gerekir. Memurluk bir meslek olduğu için, memurların
güvenceli koşullarda çalışmaları gerekir255. 657 sayılı Kanun, bu nedenle memurluğu bir hak
olarak düzenlemiş ve güvenlik hakkı tanımıştır: “Kanunlarda yazılı haller dışında Devlet
memurunun memurluğuna son verilmez, aylık ve başka hakları elinden alınamaz.” (m.18).
6.2. Hizmet Hakkı
Anayasaya göre, “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahip” (m.70/1) olup,
çalışma, herkes için hem bir hak hem de bir ödevdir (m.49/1). Bu hak, siyasal bir hak ve aktif
statü hakkı niteliğindedir. Memurlar, atandığı kadronun gerektirdiği hizmetleri yerine getirme
hakkına sahiptir. Personel sistemimizde, istisnai olarak kimi meslekler için (akademik
kadrolar, hâkim ve savcılar…) hizmet hakkı güvence altına alınmıştır. Ancak 657 sayılı
Kanun, memurların meslekleri dışında bir işte çalıştırılmalarını yasaklamamış, yalnızca kendi
sınıfları dışında ve derecelerinin altında muvafakatleri olmadan çalıştırılmalarını
yasaklamıştır. Bu arada, 657 sayılı Kanunun Bir sınıftan başka bir sınıfa geçme başlıklı 71.
maddesi ise sınıf değiştirme yasağının mutlak bir yasak olmadığını göstermektedir. Memurun
istemesi ve idarenin uygun görmesi ya da idarenin re’sen istemesi durumunda sınıf değişikliği
yapılabilir. Memurların eşit dereceler arasında veya derece yükselmesi suretiyle sınıf
değiştirmeleri caizdir. Bu şekilde sınıf değiştireceklerin geçecekleri sınıf ve görev için 657
sayılı Kanunda veya kuruluş kanunlarındaki niteliklere sahip olmaları şarttır (m.71/1).
253
Versan, agk., s. 307.
254
Cahit Tutum, “Memurluk Statüsü”, AİD, Cilt: 5, Sayı: 2, Haziran 1972, s. 5.
255
Nur Kaman Karan, Devlet Memurluğunun Sona Ermesi, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003, s. 366.
99
6.3. Görev Suçlarının Kovuşturulması
Memurlar, yürüttükleri görevden kaynaklanan hukuka aykırı fiillerle suç işledikleri

iddiasıyla karşılaşabilirler. Memurların görev suçları nedeniyle özel soruşturma ve
kovuşturma usullerine tabi tutulmalarının nedeni, yürüttükleri kamu hizmetinden kaynaklanır.
Bu durum, memurlara ayrıcalık tanınmasını amaçlamamaktadır 256. Memurların bu konuda
özel kurallara tabi olmaları, teminat sağlama amaçlıdır. Ancak, milletvekili
dokunulmazlığında olduğu gibi, memurlara imtiyaz tanınması şeklinde algılanmaktadır. 657
sayılı Kanuna göre (m.24), memurların görevleri ile ilgili veya görevleri sırasında işledikleri
suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması ve haklarında dava açılması özel
hükümlere tabidir. Anayasanın 129/son maddesi de, memurların yanı sıra, diğer kamu
görevlileri hakkında da işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılmasını,
kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idarî merciin iznine bağlı tutmuştur.
Bu konuda, 2/12/1999 tarih ve 4483 sayılı Memurlar Ve Diğer Kamu Görevlilerinin
Yargılanması Hakkında Kanun ve özel kanunlar vardır.
6.4. İsnat ve İftiralara Karşı Korunma Hakkı
Memurların kamu hizmetlerini yürütürken haksız suçlamalara maruz kalabilecekleri

düşünülebilir. 657 sayılı Kanunun hiç değişiklik geçirmeyen maddelerinden olan İsnat ve
İftiralara Karşı Koruma başlıklı 25. maddesi, garaz veya mücerret hakaret için, uydurma bir
suç isnadı durumunda memurun nasıl korunacağını hükme bağlamaktadır. Maddeye göre,
memurlar hakkındaki ihbar ve şikâyetler, garaz veya mücerret hakaret için, uydurma bir suç
isnadı suretiyle yapıldığı ve soruşturma veya yargılamanın tabi olduğu kanuni işlem
sonucunda bu isnat sabit olmadığı takdirde, merkezde bu memurun en büyük amiri, illerde
valiler, isnatta bulunanlar hakkında kamu davası açılmasını Savcılıktan isterler. Bu
düzenleme ile kamu hizmetleri yürütülürken bazı kişilerin haksız ve kanun dışı isteklerine
hizmet etmeyen memurlara karşı garazen tertip ve isnat edilen iftira ve hareketlerden temiz ve
dürüst memurları koruma amaçlanmaktadır.
6.5. Müracaat, Şikâyet ve Dava Açma Hakkı
Memurlar, hukuka aykırı gördükleri, menfaat ya da hak ihlali yaratan yönetsel işlemlere
karşı hiyerarşik ve yargısal denetim yollarına başvurabilirler. 657 sayılı Kanuna göre (m.21),
memurların, müracaat, şikâyet ve dava açma hakları vardır. Memurların, toplu olarak söz ve
yazı ile müracaatları ve şikâyetleri yasaklanmış ve buna aykırı hareket etmenin cezası aylıktan
kesme olarak belirlenmişti (m.125/1-C-h). Ancak AYM, Toplu müracaat veya şikâyet etmek
biçimindeki (h) alt bendinin Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir 257. Daha
sonra, 13/2/2011 tarih ve 6111 sayılı Kanunun 117. maddesi ile 26/1 ilk fıkrasındaki, “Bu
Kanunun 21 nci maddesi ile hükme bağlanan hakkın kullanılmasında birden fazla Devlet
memurunun toplu olarak söz ve yazı ile müracaatları ve şikâyetleri yasaktır” cümlesi ile 125.
maddedeki yaptırımı aylıktan kesme cezası olarak düzenlenmiş olan Toplu müracaat veya
256
Yıldırım, Yasin, Karan vd., İdare Hukuku, 2. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, Mart 2011, s. 376.
257
100
şikâyet etmek ibaresi kaldırılmıştır. Böylece, memurların bu haklarını toplu olarak
kullanmaları olanaklı hale gelmiştir258.
Müracaat hakkı.- Memurlar kurumlarıyla ilgili resmi ve kişisel işlerinden dolayı, söz
veya yazı ile en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile şikâyet edilen amirler atlanarak
müracaat hakkına sahiptirler.
Şikâyet hakkı.- Memurlar, amirleri tarafından kendilerine uygulanan yönetsel eylem ve

işlemlerden dolayı, söz veya yazı ile en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile şikâyet
edilen amirler atlanarak şikâyet hakkına sahiptirler (Yön. m.3-5). Haksız yere şikayet etme
amacı bulunmayan memura, şikayet hakkının etkin bir şekilde kullanılmasını engelleyecek
şekilde ceza verilemez259.
Dava açma hakkı.- Anayasaya göre (m.36/1) göre, “Herkes, meşrû vasıta ve yollardan
faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile
adil yargılanma hakkına sahip” olup, “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu
açıktır.” (m.125/1). Görüldüğü gibi hak arama hürriyetinin öznesi herkes olduğu için, Devlet
memurları da, kendilerine yönelen yönetsel işlemlere karşı dava açma hakkına sahiptirler.
Ancak, memurlar hizmetin düzenlenmesi ve yürütülmesinde, hiyerarşik üstleri tarafından tesis
edilecek işlemlere karşı, açık yasal dayanak olmadığı sürece dava açamazlar.
6.6. Sendika Hakkı
6.6.1. Genel Olarak
Çalışanların ve işverenlerin, belirli bir işkolunda, ortak ekonomik ve toplumsal

çıkarlarını korumak ve geliştirmek amacıyla kurdukları sendikalar, demokratik sosyal hukuk
devletinin vazgeçilmezidir260. Memurların örgütlenmesi, ekonomik, sosyal ve mesleki hak ve
çıkarlarını korumak ve geliştirmek için bir araya gelerek toplum içinde ağırlıklarını
hissettirmeleri olgusundan kaynaklanır. Örgütlenme hakkı, birleşme hakkının doğal bir
sonucudur. Birlikte hareket edebilme hakkı, kişi özgürlüğü kadar önemli ve vazgeçilmez bir
haktır261. Sendikacılık, çağdaş özgürlük anlayışının doğmasında ve yerleşmesinde önemli rol
oynamıştır262.
Kamu kesiminde çalışanların sendikalaşmaları, tarihsel süreç açısından işçi

hareketleriyle birlikte görülmeye başlayan sendikal hareketlerden sonra ortaya çıkmıştır.
Memurların çalışma koşullarının işçilerin çalışma koşullarından farklı özellikler göstermesi,
sendikal gelişmeleri de etkilemiştir. Memurların sendikal örgütlenmeleri, uzun bir dönem
yasal engellerle karşılaşmıştır. Önceleri dernek tipi örgütlenmeler şeklinde başlayan bu süreç,
258
Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik, RG, 12/1/1983, 17926.
259
Danıştay 12. D., E. 2009/9102, K. 2013/8032, Tarih: 12/11/2013, Kazancı İçtihat Bankası.
260
AYM, E.2006/94, K.2009/92, Karar Günü: 25/6/2009, RG, 10/11/2009, 27402.
261
Tutum, Personel Yönetimi, s. 197.
262
Münci Kapani, Kamu Hürriyetleri, s. 255
101
ülkelerde memur mevzuatının değişmesi, beraberinde memur sendikacılığının da gelişmesine
yol açmıştır263.
Sendika hakkı, hem negatif ve hem de pozitif yükümlülükler içeren bir hak alanıdır.
Negatif yükümlülük, mevzuatta ve idarî uygulamalarda sendika kurma ve kurulmuş
sendikalara üye olma özgürlüğünün kaldırılmaması, pozitif yükümlülük ise hakkın
kullanılmasını güvence altına alacak yasal ve idarî önlemlerle, işveren müdahalelerinden
korunmasıdır264. AYM, pozitif yükümlülüğe aykırılık nedeniyle, sendika üyelerine aidat
ödenmesine ilişkin düzenlemeyi iptal etmiştir265.
1982 Anayasası Dönemi.- Çalışanlara ve sendikal haklarına saygı duymayan yasakçı,

baskıcı, tepkici ve ayrıntıcı yaklaşımıyla öne çıkan Anayasa, sosyal adaletsiz sosyal devlet
ilkesini ve mutlak bir çalışma barışı ve üretimi artırma amacını hedeflemiştir 266. Sendika
kurma konusunda, 1971-1995 döneminin temel eğilimi, sendikasızlaştırma olmuştur. Bu
duruma ilişkin çabalar, siyasal iktidarlardan değil, çalışanların girişimlerinden ve bu
girişimlere yargı organından gelen destekleyici kararlardan doğmuştur 267. Uluslararası
standartların tam anlamıyla sağlanamadığı, Türkiye İlerleme Raporlarında da
belirtilmektedir268.
Anayasanın Sendika kurma hakkı başlıklı 51/1 fıkrasının ilk şekline göre, sadece işçiler
ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini
korumak ve geliştirmek için sendika ve üst kuruluşlar kurma hakkına sahip kılınmışlardı.
Anayasada, memurların sendika kurmasını ve kurulan sendikalara üye olmasını açıkça tanıyan
ya da yasaklayan bir hüküm yoktu. Açıkça memurların sendika kurma hakkının
yasaklanmamış olması nedeniyle kanunla bu hakkın düzenlenmesi olanaklı olmasına rağmen
kanunla düzenleme yapılma yoluna gidilmemiş ve anayasal boşluk olduğundan söz edilmiştir.
Anayasanın işçilere sendika kurma hakkını tanıyan 51. Maddesinde, memurlara açıkça bu
hakkın tanınmamış olması, memurlara bu hakkın yasaklandığı gibi bir sonuç yaratmaz.
Anayasa, bu hakkı sadece işçiler için Anayasa güvencesi altına almış ve memurlar için bir
boşluk bırakarak anayasal güvence yaratmamıştır269.
Anayasa Mahkemesi, bu görüşe uygun içtihat geliştirerek, Anayasada açıkça

düzenlenmemiş olsa da, memurların sendika kurma hakkının kanun koyucunun takdir yetkisi
içinde olduğuna karar vermiştir270. 23/7/1995 tarih ve 4121 sayılı Kanunla AY m.53’e eklenen
fıkra ile bu Anayasal boşluk doldurulmuş ve memurlara da sendika kurma hakkı Anayasal
güvenceye kavuşturulmuştur. Bu düzenlemeye paralel olarak, 12/6/1997 tarih ve 4275 sayılı
Kanunla 657 sayılı Kanunun 22. maddesinde yeniden yapılan düzenleme ile memurların,
Anayasada ve özel kanununda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve üst kuruluşlar
263
Ferhat Şenatalar, Personel Yönetimi ve Beşeri İlişkiler, 2. Baskı, İÜ Kitabevi, İstanbul 1978, s. 405.
264
Halil Kalabalık, İnsan Hakları Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2009, s. 249.
265
AYM, E. 2006/94, K. 2009/92, Karar Günü: 25/6/2009, RG, 10/11/2009, 27402.
266
Gülmez, Sendikal Haklarda, Uluslararası Hukuka Ve Avrupa Birliğine Uyum Sorunu, s. 7-8.
267
Bülent Tanör, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, BDS Yayınları, İstanbul 1994, s. 115.
268
2009 ... Raporu, s. 26.; 2010 …, s. 29, 30. AB - Türkiye İlerleme Raporu - 2019, s.95-97.
269
Mesut Gülmez, Belgelerle Yönetim, Yargı ve Memur Sendikaları, TODAİE 251, Ankara, 1993, s. 2.
270
102
kurabileceği ve bunlara üye olabilecekleri hükmü getirilerek, 1961 düzenlemesine
dönülmüştür. Buna rağmen kamu görevlileri sendikaları ile kamu yetkilileri arasında çeşitli
sorunlar yaşanmasının sürmesi üzerine, dönemin Başbakanı Ecevit imzalı Genelge ile sendika
hakkının kullanımına ilişkin uygulama sorunları giderilmeye çalışılmıştır.
25/6/2001 tarih ve 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu ile kamu
görevlilerine sendikal haklar, grevsiz ve toplu sözleşmesiz verilmiştir. Ardından 3/10/2001
tarih ve 4709 sayılı Kanunla Anayasanın 51. maddesinin ilk fıkrası değiştirilerek sendika
kurma hakkı, sadece işçiler ve işverenlere değil, memurları da kapsamak üzere çalışanlar ve
işverenlere tanınmıştır. Aynı düzenleme ile “İşçi niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu
alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri hizmetin niteliğine uygun olarak
kanunla düzenleneceği” hükmü de getirilmiştir (m.51/son).
Bu arada, 399 sayılı KHK’nin, Sendikal Faaliyet ve Grev Yasağı başlıklı 14. maddesi
ile KİT sözleşmeli personelinin herhangi bir sendikaya üye olması, sendikal faaliyette
bulunması yasaklanmıştı. AYM de, “İşçi kapsamı dışında kalan çalışanlar hakkındaki
düzenlemeler konusunda Yasakoyucunun takdir hakkı bulunduğu tartışılamaz.” gerekçesiyle,
açılan iptal davasında red kararı vermişti 271. Ancak, 399 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnameye 13/2/2011 tarih ve 6111 sayılı Kanunun 119’uncu maddesi ile eklenen 13/A
maddesi ile bunların Anayasada ve özel kanununda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve
üst kuruluşlar kurabilecekleri ve bunlara üye olabilecekleri hükme bağlanmıştır. 4/(B)’liler
için de, 657 sayılı Kanunda ve Esaslarda 4/(B)’lilerin sendikal haklarına ilişkin herhangi bir
hükme yer verilmemişti. 4688 sayılı Kanunda, 4/4/2007 tarih ve 5620 sayılı Kanunla yapılan
değişiklikle bunlar da sendika kurma ve üye olma hakkına kavuşmuştur.
6.6.2. Sendika Üyesi Olamayacak Kamu Görevlileri
Sendika Hakkının Sınırlama Nedenleri.- Mülga 624 sayılı Kanun da (m.7),

yürürlükteki 4688 sayılı Kanun da (m.15) sendika üyesi olamayacak kamu görevlilerini
belirlemiştir. Sözleşmelerde, güvencelerin, (i) politika belirleme ve yönetimdeki üst düzey
görevlilere, (ii) çok gizli nitelikte görevler ifa edenlere, (iii) silahlı kuvvetlere ve (iv) polise ne
ölçüde uygulanacağı ve sınırlamaların ulusal kanunlarla belirleneceği belirtilmektedir.
Sendika hakkı mutlak bir hak olmayıp Anayasaya göre (m.51/2), millî güvenlik, kamu düzeni,
suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hak ve
özgürlüklerinin korunması sebeplerine dayanılarak kanunla sınırlanabilir. İşçi niteliği
taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri
hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenleneceği (m.51/5) hükmü ile de, ikinci
fıkradaki sınırlama sebepleri dışında da bazı kamu görevlileri yönünden bu hakkın
kapsamının daraltılması veya sınırlandırılması ya da hakkın kullanımının yasaklanması
mümkün kılınmıştır. AİHM’e göre de, Örgütlenme Hakkını düzenleyen madde gereğince
(m.11/2), kamu görevlilerinin sendika kurma hakkına meşru kısıtlamalar getirilebilir. Ancak,
bunun için ikna edici ve zorlayıcı gerekçeler bulunmalıdır272.
271
272
Demir ve Baykara/Türkiye kararı, Başvuru No: 34503/97, Par. 119 - 120.
103
4688 Sayılı Kanunun Kapsamı.- Kanun, Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin
yürütmekle görevli oldukları kamu hizmetlerinin görüldüğü genel, katma ve özel bütçeli
idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile bunlara bağlı kuruluşlarda, KİT’lerde, özel
kanunlarla veya CBK ile ya da bunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan banka ve
teşekküller ile bunlara bağlı kuruluşlarda ve diğer kamu kurum veya kuruluşlarında işçi
statüsü dışında çalışan kamu görevlileri hakkında uygulanır (m.2). Kanundaki kamu görevlisi
tanımı değiştirilerek aday memurlara da sendika hakkı tanınmıştır. Kamu görevlisi, bu Kanun
kapsamındaki kurum ve kuruluşların kadro veya pozisyonlarında istihdam edilenlerden işçi
statüsü dışında çalışan kamu görevlileridir (m.3/1-a).
4688 Sayılı Kanuna Göre (m.15) Sendika Üyesi Olamayacak Kamu Görevlileri.-
Kanunda şöyle sıralanmıştır (m.15): (1) Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında, bağlı
kurullarında ve bağlı kuruluşlarında (Diyanet, Savunma Sanayi ve İletişim Bşk hariç), MGK
Genel Sekreterliğinde çalışan kamu görevlileri, (2) Yüksek yargı organlarının başkan ve
üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar, (3) Bakanlar, bakan yardımcıları, bu
Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşların başkanları, genel müdürleri, daire başkanları ve
yardımcıları, yönetim kurulu üyeleri, merkez teşkilâtlarının denetim birimleri yöneticileri ve
kurul başkanları, hukuk müşavirleri, bölge, il ve ilçe teşkilâtlarının en üst amirleri ile bunlara
eşit veya daha üst düzeyde olan kamu görevlileri, (4) Belediye başkanları ve yardımcıları, (5)
YÖK ve Yükseköğretim Denetleme Kurulu Başkan ve üyeleri, rektörler, dekanlar, enstitü ve
yüksek okul müdürleri ile yardımcıları, (6) Mülkî idare amirleri, (7) TSK mensupları, (8) MİT
mensupları, (9) Bu Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşların merkezi denetim elemanları,
(10) Emniyet hizmetleri sınıfı, (11) Ceza infaz kurumlarındaki kamu görevlileri, (12) JGK ve
SGK’deki subay, sözleşmeli subay, astsubay, sözleşmeli astsubay, uzman jandarma, uzman
erbaş, sözleşmeli erbaş ve sözleşmeli erler.
6.7. Toplu Sözleşme Hakkı
Uluslararası hukukta, kamu görevlileri dâhil tüm çalışanların toplu sözleşme hakkı,
Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) 1.7.1949 tarihli Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Yapma
Hakkına Dair 98 Sayılı Sözleşmesiyle koruma altına alınmıştır. 98 Sayılı Sözleşme, 2. Dünya
Savaşı sonrasında, 17.6.1948 tarihli ve 87 sayılı Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma
Hakkının Korunması Sözleşmesinden sonra sendikal hakların uluslararası çerçevesini
belirleyen ikinci önemli belgedir273. 98 sayılı Sözleşme, genel olarak, çalışanlara tanınan
sendika özgürlüğünü, işveren ve örgütlerine karşı korumayı ve gönüllü toplu pazarlık
süreçlerinin geliştirilmesini ve toplu pazarlık taraflarının özerkliği konularını düzenlemiştir 274.
6.7.1. Anayasa Hükümleri
1961 Anayasasında, toplu sözleşme ve grev haklarını işverenlerle olan

münasebetlerinde, iktisadî ve sosyal durumlarını korumak veya düzeltmek amacıyla işçilere
tanımış, memurlara tanınmamıştı (m.47/1). 1982 AY ise, Toplu iş sözleşmesi hakkı başlıklı
53. maddenin ilk halinde 1961 Anayasasında olduğu gibi yalnızca işçilerin bu hakka sahip
273
Gülmez, Mesut, Sendikal Hakların Uluslararası Kuralları ve Türkiye, TODAİE, Ankara, 1988, s. 54.
274
Gülmez, Sendikal Hakların Uluslararası Kuralları ve Türkiye, s. 55.
104
olduğunu hükme bağlamıştı275. 23/7/1995 tarih ve 4121 sayılı Kanunda (m.4), 128/1
kapsamına giren kamu görevlilerinin kanunla düzenleme yapılması koşuluyla, idareyle
amaçları doğrultusunda toplu görüşme yapabilecekleri belirtilmiştir. Toplu görüşme sonunda
anlaşmaya varılması durumunda, mutabakat metninin taraflarca imzalanacağı, mutabakat
metninin, uygun idarî veya kanunî düzenlemenin yapılabilmesi için Bakanlar Kurulunun
takdirine sunulacağı ve toplu görüşme sonunda mutabakat metni imzalanmamışsa anlaşma ve
anlaşmazlık noktaları da taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar Kurulunun takdirine
sunulacağı belirtilmiştir.
Anayasanın emredici hükmüne rağmen, 2001 yılına kadar, yasal düzenleme

yapılmamıştır. 2001 yılında kabul edilen 4688 sayılı Kanunda, toplu görüşme, kamu
görevlileri için uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve ücretler, her türlü zam ve
tazminatlar, fazla çalışma ücretleri, harcırah, ikramiye, lojman tazminatı, doğum, ölüm ve aile
yardımı ödenekleri, tedavi yardımı ve cenaze giderleri, yiyecek ve giyecek yardımları ile bu
mahiyette etkinlik artırıcı diğer yardımlara ilişkin olarak yetkili kamu görevlileri sendikaları
ve üst kuruluşları ile Kamu İşveren Kurulu arasında yapılan görüşme (m.3/1-h) şeklinde
tanımlanmıştı. Bu düzenlemeden sonra da toplu görüşme tam anlamıyla hayata
geçirilememiştir. Uygulamada, toplu görüşmelerde sürekli uyuşmazlıklar yaşanmış 276,
görüşme sonuçlarının uygulamaya geçirilmesinde de sorunlar yaşanmıştır277.
Toplu sözleşme hakkı, 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiş, ancak 2012 yılına kadar,
bu konuda gerekli yasal düzenleme yapılmamıştır. Anayasada 5982 sayılı Kanunla (m.6)
yapılan ve 12/09/2010 tarihli referandumla kabul edilen değişikliklerden birisi de Anayasanın
A.Toplu iş sözleşmesi hakkı başlıklı 53. maddesinin başlığının A.Toplu iş sözleşmesi ve toplu
sözleşme hakkı olarak değiştirilmesi olmuştur. Değişiklikle maddeye üç yeni fıkra
eklenmiştir: (i) Memurlar ve diğer kamu görevlileri, artık Toplu Görüşme Hakkı yerine Toplu
Sözleşme Yapma Hakkına sahiptir. (ii) Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık
çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna (KGHK) başvurabilir. Kurul
kararları kesin olup, toplu sözleşme hükmündedir. (iii) Toplu sözleşme hakkının kapsamı,
istisnaları, toplu sözleşmeden yararlanacaklar, toplu sözleşmenin yapılma şekli, usulü ve
yürürlüğü, toplu sözleşme hükümlerinin emeklilere yansıtılması, KGHK’nin teşkili, çalışma
usul ve esasları ile diğer hususlar kanunla düzenlenir. Değişikliğin nedeni, AY m.53/4
fıkrasının, 98 sayılı Sözleşmedeki (m.4), serbest ve gönüllü toplu pazarlık ilkesiyle
uyumlaştırılması gösterilmiştir278.
1982 Anayasası, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin, nitelikleri, atanmaları, görev

ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin de kanunla
275
“İşçi ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatleri korumak ve geliştirmek için
önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma hakkına sahiptirler.”
276
1. Dönem (2002): Uzlaşma yok; 2. Dönem (2003): Uzlaşma yok, 3. Dönem (2004): Uzlaşma kısmen sağlandı; 4. Dönem
(2005): Uzlaşma sağlandı; 5. Dönem (2006): Uzlaşma yok; 6. Dönem (2007): Uzlaşma yok; 7. Dönem (2008): Uzlaşma
sağlandı; 8. Dönem (2009): Uzlaşma yok; 9. Dönem (2010): Uzlaşma kısmen sağlandı.
Yorgun, Sayım, “Grevsiz Toplu Pazarlık Hakkı ve Aidat Bağımlılığı Kıskacında Memur Sendikaları”, Sosyal Siyaset
Konferansları, Yıl: 2011, Sayı: 60, C.1, s.145-168. http://dergipark.gov.tr/iusskd/issue/923/10452 (Erişim:19.03.2018).
277
Sayan, İpek Özkal, “Türkiye’de Toplu Sözleşmenin Kamu Personel Rejimine Etkisi”, SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi /
The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 14, Eylül 2017, s. 30-39.
278
http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0656.pdf(Erişim:31.03.2018).
105
düzenleneceğini de hükme bağlamıştır (m.128/2). 5982 sayılı Kanunla (m.12) bu fıkraya
eklenen malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümlerinin saklı olduğu ifadesi ile
mali ve sosyal haklar konusunda Kamu İşveren Heyeti ile Kamu Görevlileri Sendikaları
Heyeti arasında yapılacak sözleşme hükümlerinin geçerli olacağı hükme bağlanmıştır.
Anayasal düzenlemeye paralel olarak, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Ve Toplu
Sözleşme Kanununda, 04/04/2012 tarih ve 6289 sayılı Kanunla uyum yapılmıştır.
6.7.2. Toplu Sözleşmenin Tarafları ve İmza Yetkisi
Toplu sözleşme görüşmelerine kamu idaresi adına Kamu İşveren Heyeti (KİH), kamu
görevlileri adına Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti (KGSH) katılır (m.29/1). KİH,
Cumhurbaşkanının görevlendireceği CB yardımcısı veya bakanın başkanlığında,
Cumhurbaşkanınca belirlenen bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden
oluşur (m.29/2). KGSH ise, bağlı sendikaların toplam üye sayısı itibarıyla en fazla üyesi
bulunan konfederasyonun Heyet Başkanı olarak belirleyeceği bir temsilci ile her bir hizmet
kolunda en fazla üyeye sahip kamu görevlileri sendikaları tarafından belirlenecek birer
temsilci, bağlı sendikaların üye sayıları esas alınmak kaydıyla toplam üye sayıları itibarıyla
birinci, ikinci ve üçüncü sırada bulunan konfederasyonlar tarafından belirlenecek birer
temsilci olmak üzere 15 üyeden oluşur (m.29/3). Toplu sözleşmeyi imzalamaya kamu idaresi
adına KİH Başkanı, kamu görevlileri adına sözleşmenin kamu görevlilerinin geneline yönelik
bölümü için KGSH Başkanı ve hizmet kollarına yönelik bölümleri için ilgili sendika
temsilcisi yetkilidir (m.29/4). TS’nin imzalanan bölümlerine ilişkin KGHK’ye başvurulamaz
(m.29/5).
6.7.3. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu
Oluşumu.- KGHK, her toplu sözleşme dönemi için; (a) Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay
Başkan, Başkanvekili, Başkan Yardımcısı veya Daire Başkanları arasından
Cumhurbaşkanınca Başkan olarak seçilecek bir üye, (b) Cumhurbaşkanınca belirlenen
bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarından dört üye, (c) Bağlı sendikaların üye sayısı
itibarıyla en fazla üyeye sahip konfederasyon tarafından belirlenecek iki, bağlı sendikaların
üye sayısı açısından ikinci ve üçüncü sırada bulunan konfederasyonlardan birer üye, (d)
Üniversitelerin kamu yönetimi, iş hukuku, kamu maliyesi, çalışma ekonomisi, iktisat ve
işletme bilim dallarından en az Doçent unvanını taşıyanlar arasından Cumhurbaşkanınca
seçilecek bir üye, (e) Bağlı sendikaların üye sayısı itibarıyla en fazla üyeye sahip
konfederasyon tarafından üç, bağlı sendikaların üye sayısı açısından ikinci ve üçüncü sırada
bulunan konfederasyonlar tarafından ikişer olmak üzere (d) bendinde belirtilen bilim
dallarından en az Doçent unvanını taşımak kaydıyla, önerilecek toplam yedi öğretim üyesi
arasından Cumhurbaşkanınca seçilecek bir üye, olmak üzere 11 üyeden oluşur (m.34/1).
Kararların kesinliği.- KGHK, Başkanın çağrısı üzerine Başkan dâhil en az sekiz

üyenin katılımı ile toplanır. Kurul, tarafların başvuru tarihinden itibaren 5 gün içinde kararını
verir (m.34/3). Kurul, toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar alır. Üyeler çekimser oy
kullanamazlar. Oyların eşitliği halinde Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılır
106
(m.34/4). Kurul kararları kesindir ve toplu sözleşme hükmündedir (m.34/6). Kurul kararları
taraflara 3 gün içerisinde yazılı olarak bildirilir ve Resmi Gazete’de yayımlanır (m.34/7) 279.
6.8. Dernek Kurma Hakkı
Anayasada ve 5253 sayılı Kanunda, memurların derneklere üye olması konusunda

herhangi yasaklayıcı bir hüküm yoktur. Anayasada (m.33) herkesin, önceden izin almaksızın
dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma özgürlüğüne sahip olduğu
belirtilmiştir. Ancak, milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve
genel ahlâk ile başkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla
sınırlanabileceği belirtilerek, 1961 Anayasasında olmayan kimi yeni sınırlandırma nedenleri
ile hakkın kullanımı sınırlandırılmıştır. Derneklerin kapatılması konusunda yargı güvencesi
getirilmiştir. Millî güvenlik, kamu düzenini, suç işlenmesini veya suçun devamını önlemenin
yahut yakalamanın gerektirdiği hallerde, gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği
faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. 2001’de idari kararın, 24 saat içinde hâkimin onayına
sunulacağı ve hâkimin de kararını 48 saat içinde açıklayacağı; aksi durumda, kararın
kendiliğinden yürürlükten kalkacağı hükmü ile yargısal güvence güçlendirilmiştir. Silahlı
Kuvvetler ve kolluk mensuplarına ve görevlerinin gerektirdiği ölçüde memurlara ve vakıflara
kanunla sınırlamalar getirilebilir280.
5253 sayılı Dernekler Kanununda (m.2/a) dernek, “Kazanç paylaşma dışında,

kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek
veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları
tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarını” şeklinde tanımlanmıştır. Fiil ehliyetine sahip gerçek
veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir. Ancak, TSK ve
kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki
görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır (m.3). Yönetim ve
denetim kurullarının kamu görevlisi olmayan başkan ve üyelerine ücret verilebilir (m.13/2).
6.9. Aylık Hakkı
Memurlar, yaşamlarını kamu hizmetine adayan, geçimlerini ve geleceklerini ulusal

gelire bağlayan sosyal bir sınıf olup, hizmetlerinin karşılığı olarak belirli bir parayı düzenli
olarak alırlar. Her yönetimin, kendi yapısına ve göreceği işin niteliğine göre, ödev, yetki ve
maaş itibariyle diğer sınıftakilerden farklı dereceler, aşağıdan yukarıya doğru bir kademe
silsilesi izler281. Maaş, Arapça iş anlamına gelen ayş kelimesinden türetilmiş olup yaşayış,
dirlik, geçinecek şeydir282. Kimi ülkelerde yıllık olarak belirlendiği halde, Türkiye’de
279
Toplu Sözleşmeler.- 1. İlk toplu sözleşme görüşmeleri uyuşmazlıkla sonuçlanmış ve KGHK tarafından sonuçlandırılmıştır.
2. Kamu Görevlilerinin Geneline Ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali Ve Sosyal Haklara İlişkin 2014 Ve 2015 Yıllarını
Kapsayan 2. Dönem Toplu Sözleşme, 3. 2016 ve 2017 Yıllarını Kapsayan 3. Dönem Toplu Sözleşme , 4. 2018 ve 2019
Yıllarını Kapsayan 4. Dönem Toplu Sözleşme imzalanmıştır. 2020-2021 dönemi 5. TS görüşmeleri de uyuşmazlıkla
sonuçlanmış, uyuşmazlık KGHK tarafından sonuçlandırılmıştır (Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı, Tarihi: 28/8/2019,
No: 2019/1, RG, 01.09.2019-30875). 6. Kamu Görevlilerinin Geneline Ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali Ve Sosyal Haklara
İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme.
280
Örnek olsun: Emniyet Teşkilatı Kanunu, 3201-4/6/1937. TSK İç Hizmet Kanunu, No: 211, Tarih: 4/1/1961.
281
Orhun, agk., s. 24.
282
107
maaşların miktarı, aylık belirlenmekte, ödemeler her ay yapılmaktadır. Hukukî bir terim olan
maaş, konuşma dilinde aylık olarak isimlendirilmiş ve dilimizin yabancı kelimelerden
kurtarılması çabalarının bir sonucu olarak bu deyim, mevzuatımıza da girerek maaş terimi
yerine kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası, maaş ve aylık terimleri arasında, birisinin eski
diğerinin de yeni deyim olmaktan başka anlam ayırımı yoktur283.
Osmanlı İmparatorluğunda ilk olarak, II. Mahmut döneminde, 1838 yılının Mart
ayından itibaren merkezdeki memurlara maaş ödenmeye başlanmıştır. Bu tarihten önce
vüzera ve ümeraya geçim için haslar, mülkiye ve ilmiye memurlarına da arpalıklar tahsis
olunmuştu. Ancak bu sistem suiistimallere ve halkın soyulmasına yol açmıştır. Merkez
memurlarına tahsis edilen bu maaş, taşradaki memurlar tarafından merkezde bulunan vükela
ve memurlara hediye adıyla yılda bir defa gönderilen para ve eşyadan sağlanacaktı. Merkez
memurları için başlatılan bu uygulama, Tanzimat sonrasında tüm memurlara yayılmıştır 284.
6.9.1. Hukukî Niteliği
Aylık, kamusal memurlara verilen geçinme parası285, yürütülen hizmetin karşılığında

kadroya dayanılarak, ay itibariyle ödenen paradır. Aylık, memuriyet statüsünden kaynaklanan
sübjektif bir kamu hakkı niteliğinde memurlara tanınmış olan ekonomik ve sosyal bir haktır.
Bu, kişi memurluk statüsü içinde kaldığı sürece yönetimin bunu ödemek zorunda olduğunu ve
memurun bu haktan vazgeçmesinin ya da işlememiş bir aylık üzerinde bir anlaşma
yapmasının olanaksız olduğunu anlatır286. Ayrıca belirtmek gerekir ki, maaş yapılan
hizmetlerin ücreti287 ya da karşılığı değildir. Aylık, geçinme parası olduğu için, kimi hallerde
(izin hakkı, sağlık izni, kadro açığı, başka bir göreve atanmak üzere görevden alınma ve
görevden uzaklaştırma-2/3’ü) memur çalışmadığı halde aylığını almaya devam eder.
Maaş tutarı, memurun verimliliğine ve başarısına göre değil, görev yaptığı kadronun
yönetsel hiyerarşi içindeki konumuna göre belirlenir. Maaş statüter nitelikte bir hak olup, tek
yanlı olarak, kanunlarla ve düzenleyici işlemlerle belirlenir. Ayrıca, maaş, akdi nitelikte
olmadığı için yönetim ile memur arasında pazarlık konusu oluşturamaz. Ancak 2010 yılında
bu ilkeden sapma olmuştur288. Anayasaya (m.128/2) 5982 sayılı Kanunun 12. maddesi ile
“Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve
yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.” cümlesinden
sonra gelmek üzere, “Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri
saklıdır.” cümlesi eklenmiştir. Aynı Kanunla 53. maddede de toplu sözleşmeye ilişkin
hükümler getirilmiştir. Böylece yönetim hukuku teorisinde eskiden beri anayasal düzeyde
uygulanmakta olan, memurların aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir
ilkesinden sapma olmuştur.
283
AYM, E.1965/19, K.1965/42, Karar Günü:12/7/1965, Kararlar Bilgi Bankası.
284
Orhun, agk., s. 235-241.
285
Derbil, agk., s. 391.
286
287
Derbil, agk., s. 395.
288
108
6.9.2. Aylık Sisteminin İlkeleri ve Hesaplanması
Aylığın Unsurları ve Aylık Hesabında Kullanılan Katsayılar.- Memurların hukuksal

statülerini düzenleyen temel kanun olan 657 sayılı Kanunun benimsediği aylık rejiminde,
Aylık Gösterge Tablosu önemli bir yer tutar (m.43/A). Tablo’daki rakamlar, altı aylık
aralıklarla belirlenen bir katsayı ile çarpılarak aylık belirlenir. Memur maaşlarının
hesaplanmasında değişen katsayı uygulaması vardır 289. Genel olarak, aylık tutarını oluşturan
unsurlar şunlardır: (i) Memurun işgal ettiği derece ve görevi için öngörülen aylık
derece/kademe göstergesi ve ek gösterge (gösterge rakamları aylık katsayı ile çarpılır); (ii)
Memuriyet taban aylığı (sabit bir taban aylığı göstergesinin değişen bir taban aylığı
katsayısı ile çarpılır); (iii) Memuriyet kıdem aylığı (hizmet yılı aylık katsayı ile çarpılır);
(iv) Zamlar, tazminatlar ve ödenekler290.
Aylıkların hesabında, aylık katsayısı, taban aylık katsayısı ve yan ödeme katsayısı
olmak üzere üç katsayı kullanılır. 657 sayılı Kanunun Katsayı başlıklı 154. maddesinde, aylık
gösterge tablosundaki rakamlar ile ek gösterge ve kıdem aylığı gösterge rakamlarının aylık
tutarlarına çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı ile memuriyet taban aylığı göstergesine
uygulanacak taban aylık katsayısının üçer veya altışar aylık dönemler itibariyle Genel Bütçe
Kanunu ile belirleneceği, ancak yılın ikinci yarısında, memleketin ekonomik gelişmesi, genel
geçim şartları ve Devletin mali imkânları göz önünde bulundurulmak suretiyle
Cumhurbaşkanının bu katsayıları ikinci yarının tamamı veya üçer aylık dönemleri itibariyle
uygulanmak üzere değiştirmeye yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.
Günümüzde katsayılar, 4688 sayılı Kanuna göre yapılan toplu sözleşmelerle, 2 yıl için
geçerli olmak üzere altışar aylık dönemler için belirlenmektedir.
Gelir Unsurları.- a) Aylıklar.- Memur aylıkları, gösterge aylığı, ek gösterge aylığı,

taban aylığı ve kıdem aylığının toplamından oluşur. (i) Gösterge aylığı.- Aylık Gösterge
Tablosundaki derece ve kademeye karşılık gelen sayının aylık katsayısı ile çarpımı ile
bulunan miktardır. (ii) Ek gösterge aylığı.- Ek gösterge, 657 sayılı Kanuna ekli “Hizmet
Sınıfları İtibariyle Unvan Veya Aylık Alınan Derecelere Göre Ek Göstergeler” başlıklı I
Sayılı Cetvel ile “Kadroları Genel İdare Hizmetleri Sınıfının Birinci Derecesinde Bulunanların
Ek Göstergeleri” başlıklı II Sayılı Cetvelde sayılan memurların unvan ve derecelerinin
karşısındaki rakamlar olup, ek gösterge aylığı da ek gösterge rakamının aylık katsayısı ile
çarpımı sonucunda bulunan miktardır. Aylıklar; hizmet sınıfları, görev türleri ve aylık alınan
dereceler dikkate alınarak, ek gösterge rakamları da eklenerek hesaplanır. Ek göstergeler,
ilgililerin belirtilen sınıf ve görevlerde bulundukları sürece ödemelere esas alınıp, terfi
bakımından kazanılmış hak sayılmaz (657 m.43/B). Ek göstergeli veya daha yüksek ek
göstergeli bir göreve atananlara; yüksek ek gösterge üzerinden emekli aylığı bağlanması ve
emekli ikramiyesi ödenebilmesi için, atandıkları görevin ek göstergesi üzerinden, bu göreve
başladıkları tarihten itibaren en az altı ay çalışmaları gerekir (5434 Ek m.73/1). (iii) Taban
aylığı.- Memurlara 1.000 gösterge rakamı üzerinden memuriyet taban aylığı ödenir (375
289
Akgüner, agk., s.225.
290
Serdar Uğurlu, “Kamu Personel Rejiminde Mevcut Maaş Sistemi, Sorun Alanları ve Çözüm Önerileri”, Yasama Dergisi,
http://www.yasader.org/web/yasama_dergisi/2017/sayi35/sayi35_45-63.pdf. (Erişim: 16.9.2019).
109
KHK m.1/1)291. (iv) Kıdem aylığı.- Hizmet yılları itibariyle ödenecek kıdem aylığının
tesbitinde kazanılmış hak aylığının hesabında değerlendirilen süreler esas alınır. Memuriyet
taban ve kıdem aylığı miktarları, bunların göstergelerine 657 m.154 e göre tesbit olunan
katsayılar uygulanmak suretiyle belirlenir. Memuriyet taban aylığı göstergesi için farklı
katsayı tespit edilebilir. Kıdem ve memuriyet taban aylığı göstergelerini üç katına kadar
artırmaya CB yetkilidir (375 KHK m.1/3).
Zamlar (Yan ödemeler).- Memurlara değişik isimlerle zamlar veya yan ödemeler
verilir. 657 sayılı Kanunda zamlar 4 çeşit olarak düzenlenmiştir (m.152/I, 147/G): (i) Niteliği
ve çalışma şartları bakımından güç olan işlerde çalışanlara iş güçlüğü zammı, (ii) Hayat ve
sağlık için tehlike arz eden hizmetlerde çalışanlara iş riski zammı, (iii) Sayıştaya hesap
vermekle yükümlü olan saymanlarla, vezne açığından malen sorumlu olan veznedar ve diğer
görevlilere mali sorumluluk zammı, (iv) Temininde, görevde tutulmasında veya belli
yerlerde istihdam edilmesinde güçlük bulunan elemanlar için temininde güçlük zammı.
Zamlar ve tazminatlar, ilki 2006 yılında çıkarılan 17/4/2006 tarihli ve 2006/1344 sayılı
Bakanlar Kurulu kararı olan Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin
Karara göre ödenmektedir. Karara ekli İş Güçlüğü, İş Riski, Temininde Güçlük ve Mali
Sorumluluk Zammı başlıklı I Sayılı Cetvelde, kurumlar, sınıflar ve unvanlar itibariyle
belirlenen puanların yan ödeme katsayısı ile çarpılması sonucu bulunan tutara göre ödeme
yapılmaktadır. Görevin niteliğine göre, zammın biri veya birkaçının aynı kişiye ödenmesi söz
konusu olabilir292.
Tazminatlar293.- Memurlara, hizmet tazminatı, makam tazminatı, görev tazminatı,

temsil tazminatı ile yabancı dil tazminatı da ödenir294. (i) Hizmet tazminatları.- Görevin
önem, sorumluluk ve niteliği, görev yerinin özelliği, hizmet süresi, kadro unvanı-derecesi ve
eğitim seviyesi göz önüne alınarak en yüksek Devlet Memuru aylığının (ek gösterge dâhil)
brüt tutarının belli oranında ödenir. Hizmet tazminatları da zamlarda/yan ödemelerde olduğu
gibi, Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Karara ekli II ve III Sayılı
Cetvellerdeki puanlara göre hesaplanarak ödenir295. Ayrıca, Karara ekli IV Sayılı Cetveldeki
kalkınmada öncelikli yörelerde çalışan bazı memurlara ek zam ve ek tazminat ödenir. 657
sayılı Kanundaki tazminatlar (m.152/II): (1) Özel Hizmet Tazminatı, (2) Eğitim, Öğretim
Tazminatı, (3) Din Hizmetleri Tazminatı, (4) Emniyet Hizmetleri Tazminatı, (5) Mülki İdare
Amirliği Özel Hizmet Tazminatı, (6) Denetim Tazminatı, (7) Adalet Hizmetleri Tazminatı.
Makam tazminatı.- 657 sayılı Kanuna ekli IV Sayılı Makam Tazminatı Cetvelinde
unvanları yazılı görevlerde bulunanlara296, hizalarında gösterilen tazminat gösterge
291
926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma
Kanunu, 2914 sayılı Kanun ile 2802 sayılı Kanununa göre almakta olan personele de uygulanır.
292
Örneğin, Uzman Tabiplere, iş güçlüğü zammı (800), iş riski zammı (500) ve temininde güçlük zammı (1.600) verilirken,
kadroları teknik hizmetler sınıfında bulunan Başmühendislere, iş güçlüğü zammı (1.025) ve temininde güçlük zammı
(1.400) verilmektedir. RG, 22.3.2019-30722.
293
5510 sayılı Kanuna tabi yeni memurlara makam, temsil, görev tazminatı olarak ayrı bir ödeme yapılmaz.
294
Özel personel kanunlarında farklı tazminatlar da vardır. Örnek olsun: Yükseköğretim tazminatı (2914 Ek m.3).
295
En yüksek Devlet memuru, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı olup, en yüksek devlet memuru maaşı, aylık katsayının
gösterge (1/4=1.500) ve ek gösterge (8.000) rakamlarının toplamı ile çarpımı sonucu bulunan rakamdır.
296
Bakan Yardımcısı, Diyanet İşleri Başkanı, Müsteşar, Vali, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri, Büyükelçiler, Genel
Müdürler ile ek göstergeleri bu düzeyde veya daha yüksek tespit edilen kadrolara atanmış olanlar...
110
rakamlarının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımı sonucu bulunan miktarda
makam tazminatı ödenir297. Bu görevlerde makam tazminatını almaya müstahak oldukları
tarihten itibaren toplam iki yıl süre ile çalıştıktan sonra emekliye ayrılanlara, makam
tazminatının tamamı hayatta bulundukları sürece her ay T.C. Emekli Sandığınca ödenir (657
Ek m.26)298.
Görev tazminatı.- 375 KHK m.1/(A) bendi kapsamına giren ve temsil tazminatı
almayan personelden299, 7.000’den daha düşük göstergeler üzerinden makam veya yüksek
hâkimlik tazminatı öngörülen kadrolara atanmış olanlara, 15.000 gösterge rakamını
geçmemek üzere Cumhurbaşkanınca tespit edilecek gösterge rakamlarının memur aylıklarına
uygulanan katsayı ile çarpımı sonucunda bulunacak miktarda görev tazminatı ödenir (375
KHK m1/C)300.
Temsil Tazminatı.- Aylıklarını 657 sayılı Kanun, 926 sayılı TSK Personel Kanunu,
2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanununa
göre makam veya yüksek hâkimlik tazminatı öngörülen kadrolarda bulunanlardan CB Kararı
ile belirlenecek olanlara 30.000 gösterge rakamının aylık katsayı ile çarpımı sonucu
bulunacak miktarı geçmemek üzere temsil tazminatı ödenir. Kadro karşılığı sözleşmeli,
sözleşmeli veya kapsam dışı statüde çalışanlara bu tazminat ödenmez. Makam tazminatı
ödenmesini gerektiren görevlerde toplam iki yıl bulunduktan sonra emekliye ayrılanlara
temsil tazminatları bulundukları en üst görev esas alınarak ödenir (m.5)301.
Yabancı Dil Tazminatı.- Aylıklarını 657, 926, 3269, 3466, 2802 ve 2914 sayılı
Kanunlara göre alan personelden, (kadro karşılık gösterilmek suretiyle sözleşmeli çalışanlar
dâhil), belirlenen dillerden tespit olunan esas ve usuller çerçevesinde yapılan yabancı dil
seviye tespiti sonunda her bir dil için (A) düzeyinde başarılı olanlara 1500, (B) düzeyinde
başarılı olanlara 600, (C) düzeyinde başarılı olanlara 300 gösterge rakamının memur aylık
katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarı geçmemek üzere Cumhurbaşkanı kararı ile
belirlenecek miktarlarda aylık yabancı dil tazminatı ödenebilir. Sınavlar 5 yıl süreyle geçerli
olup, süre bitiminde sınava girmeyenlerin yabancı dil seviyeleri bir alt düzeye inmiş sayılır,
seviyeleri (C) düzeyinde olanların tazminatları kesilir (375 KHK m.2).
Ek ödeme.- 375 sayılı KHK’ye 11.10.2011 tarih ve 666 sayılı KHK (m.1) ile
eklenmiştir (Ek m.9). KHK’lerde kanunlar gibi amaç maddesi bulunmamakla birlikte,
maddenin amacı yine madde içinde düzenlenmiş, aynı veya benzer kadro ve görevlerde
bulunan personel arasındaki ücret dengesini sağlamanın maddenin amacı olarak vurgulanmış
ve bir reform iddiasıyla yapılmıştır302. Aylıklarını 657 ve 2914 sayılı Kanuna göre almakta
olan personele, 399 sayılı KHK’ye ekli (II) sayılı Cetvele dâhil pozisyonlarda istihdam edilen
297
Örneğin bakan yardımcısı 15.000, Diyanet işleri başkanı 13.000, valiler 10.000, kaymakamlar 2.000.
298
Özel personel kanunlarında makam tazminatına ilişkin farklı düzenlemeler vardır (Örnek olsun: 2914 Ek m.2).
299
M.1/(A) Aylıklarını 657 sayılı ..., TSK Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu,
2914 sayılı … Kanunu ve ... Hakimler ve Savcılar Kanununa göre almakta olan personel...
300
Ayrıntılar, 12.05.2008 tarih ve 2008/13694 sayılı Görev Tazminatı Ödenmesi Hakkında Karardadır.
301
Sosyal Güvenlikle İlgili Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Ve Temsil Tazminatı Ödenmesi Hakkında Kanun, 4505-
27/1/2000, RG,12/2/2000-23962. Usul ve esaslar ile belirlenen gösterge rakamları 10.3.2000 tarih ve 2000/457 sayılı
Temsil Tazminatı Ödenmesi Hakkındaki Karar başlıklı Bakanlar Kurulu Kararında düzenlenmiştir.
302
Serdar Uğurlu, agm..
111
sözleşmeli personele, subay, sözleşmeli subay, astsubay, sözleşmeli astsubay, sözleşmeli
subay ve astsubay adayları ile uzman jandarma ve uzman erbaşlara, mali haklar kapsamında
yapılan her türlü ödemeler dâhil almakta oldukları toplam ödeme tutarı dikkate alınmak
suretiyle aynı veya benzer kadro ve görevlerde bulunan personel arasındaki ücret dengesini
sağlamak amacıyla, en yüksek Devlet memuru aylığına (ek gösterge dâhil), ekli (I) sayılı
Cetveldeki kadro ve görev unvanlarına karşılık gelen oranların uygulanması suretiyle
hesaplanan tutarda ek ödeme yapılır (m.9/1).
Ödenekler.- Memurlara, aile yardımı ödeneği (657 m.202-206), doğum yardımı

ödeneği (633 KHK Ek m.4) ve ölüm yardımı ödeneği (657 m.208) verilir. Çeşitli kanunlarda
da değişik isimler altında ödenekler de verilmektedir. 2914 sayılı Kanuna göre, Üniversite
Ödeneği (m.12), İdari Görev Ödeneği (m.13), Geliştirme Ödeneği (m.14), Eğitim Öğretim
Ödeneği (Ek m.1), Akademik Teşvik Ödeneği (Ek m.4); 2802 sayılı Kanuna göre Yargı
Ödeneği (m.106); öğretmenlere Öğretim Yılına Hazırlık Ödeneği (657 Ek m.32)
verilmektedir.
Gider Unsurları.- Memur maaşlarından vergi kesintileri (gelir vergisi ve damga

vergisi) ve sosyal güvenlik mevzuatı uyarınca kesintiler yapılmaktadır.
6.10. İzin Hakkı
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve
şartları kanunla düzenlenir (AY m.50/3, 4). Memurlar, kanunda gösterilen süre ve şartlarla
izin hakkına sahiptirler (657 m.23). Memurlar, yıllık izin, mazeret izni, hastalık izni ve
aylıksız izin kullanma hakkına sahiptirler (m.99-104). Yıllık izin ve mazeret izinleri sırasında
fiili çalışmaya bağlı her türlü ödemeler hariç malî haklar ile sosyal yardımlara dokunulmaz
(m.104/G). Ancak, doğum ve evlat edinme sonrası mali haklar ile sosyal yardımlarına ilişkin
her bir ödeme unsurunun yarısı ödenerek yarım zamanlı çalışmada, bu hükümden yararlanan
memura, mali haklar ile sosyal yardımlarına ilişkin her bir ödeme unsurunun yarısı esas
alınarak ödeme yapılır; derece yükselmesi ile kademe ilerlemesi için aranan süreler açısından
bu şekilde çalışılan dönemdeki hizmet süreleri yarım olarak dikkate alınır (657 Ek m.43-Ek:
29/1/2016).
6.10.1. Yıllık İzin
657 sayılı Kanuna göre, (a) Memurların yıllık izin süresi, hizmeti bir yıldan 10 yıla
kadar (10 yıl dâhil) olanlar için 20 gün, hizmeti 10 yıldan fazla olanlar için 30 gündür. (b)
Zorunlu durumlarda, bu sürelere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilir (m.102). (c)
Yıllık izin, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya gereksinime göre parça parça
kullanılabilir. (d) Birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Ancak, cari yıl ile bir
önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları düşer (m.103/1). (e)
Öğretmenler yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayılıp, hastalık ve diğer mazeret
izinleri dışında, yıllık izin verilmez (2.f.); aksi halde, pozitif hukuka aykırılık doğar.
112
Yıllık izin süresinin hesabında dikkate alınacak hizmet süreleri.- (a) hangi statüde
olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında geçen hizmet süreleri; (b) kamu kurum ve
kuruluşlarında geçmese dahi Devlet memurlarının kazanılmış hak aylıklarında
değerlendirilen hizmet süreleri dikkate alınır303.
6.10.2. Mazeret İzinleri
Memurlara, gerektiğinde kullanılmak üzere çeşitli nedenlerle mazeret izni kullanma

hakkı tanınmıştır (657 m.104)304.
Analık İzni.- Kadın memura; doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere
toplam 16 hafta süreyle analık izni verilir. Çoğul gebelik durumunda, doğum öncesi 8 haftalık
analık izni süresine 2 hafta eklenir. Ancak beklenen doğum tarihinden 8 hafta öncesine kadar
sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğunu tabip raporuyla belgeleyen kadın memur, isteği
hâlinde doğumdan önceki 3 haftaya kadar kurumunda çalışabilir. Bu durumda, doğum
öncesinde bu rapora dayanarak fiilen çalıştığı süreler doğum sonrası analık izni süresine
eklenir. Doğumun erken gerçekleşmesi sebebiyle, doğum öncesi analık izninin
kullanılamayan bölümü de doğum sonrası analık izni süresine ilave edilir.
Doğum öncesi analık izninin başlaması gereken tarihten önce gerçekleşen doğumlarda
ise doğum tarihi ile analık izninin başlaması gereken tarih arasındaki süre doğum sonrası
analık iznine eklenir (Ek: 29/1/2016-6663 m.6). Doğumda veya doğum sonrasında analık izni
kullanılırken annenin ölümü hâlinde, isteği üzerine memur olan babaya anne için öngörülen
süre kadar izin verilir (m.104/A).
Evlat Edinme Nedeniyle.- Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya
münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat
edinmesi hâlinde memur olan eşlerine, çocuğun teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta süre
ile izin verilir. Bu izin evlatlık kararı verilmeden önce çocuğun fiilen teslim edildiği
durumlarda da uygulanır (m.104/A- Ek: 6663 m.6).
Babalık İzni.- Memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine 10 gün babalık
izni verilir (m. 104/B).
Evlilik İzni.- Memura, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi halinde isteği üzerine 7
gün evlilik izni verilir (m. 104/B).
Ölüm İzni.- Memura, eşinin, çocuğunun, kendisinin veya eşinin ana, baba ve
kardeşinin ölümü hâllerinde isteği üzerine 7 gün izin verilir (m.104/B).
Süt İzni.- Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni
süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde 1,5 saat
süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda,
kadın memurun tercihi esastır (m.104/D).
303
Devlet Memurları Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 154), RG, 6.6.2002-24777.
304
Mazeret izinleri konusunda Bkz. DPB Kamu Personeli Genel Tebliği (Seri No: 6), RG, 13/4/2016, 27906.
113
Engelli ya da Süreğen Hastalığı Olan Çocuğun Hastalanması.- Memurlara; en az
%70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun (çocuğun evli olması
durumunda eşinin de en az %70 oranında engelli olması kaydıyla) hastalanması hâlinde
hastalık raporuna dayalı olarak ana veya babadan sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla
bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar mazeret izni verilir (m.104/E, Ek:
20/02/2014-6525 m.7).
Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Mali Ve Sosyal Haklarda Herhangi Bir Kesinti
Yapılmaksızın Yarım Zamanlı Çalışma.- 6663 sayılı Kanun, memurun çalışacağı süreler
ilgili kurum tarafından belirlenmek üzere ve mali ve sosyal haklarda herhangi bir kesinti
yapılmaksızın, doğum ve evlat edinme nedeniyle yarım zamanlı çalışma olanağı getirmiştir
(m.104/F, Ek: 29/1/2016-6663 m.6).
Doğum sonrası analık izni süresi sonunda kadın memur, isteği hâlinde çocuğun
hayatta olması kaydıyla analık izni bitiminde başlamak üzere ayrıca süt izni verilmeksizin
birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle günlük
çalışma süresinin yarısı kadar çalışabilir. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay ilave edilir.
Çocuğun engelli doğması veya doğumdan sonraki 12 ay içinde çocuğun engellilik durumunun
tespitinde bu süreler 12 aydır (Ayrıntılar için: DPB Kamu Personeli Genel Tebliği-Seri No:
6).
Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat
edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi hâlinde memur
olan eşleri de, istekleri üzerine 104/(A) uyarınca verilen 8 haftalık analık izninin bitiminden
itibaren bu haktan yararlanır (No: 6).
Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Mali Haklar İle Sosyal Yardımlarına İlişkin Her
Bir Ödeme Unsurunun Yarısı Ödenerek Yarım Zamanlı Çalışma.- Memurun çalışacağı
süreler, ilgili kurumca belirlenmek üzere ve mali haklar ile sosyal yardımlarına ilişkin her bir
ödeme unsurunun yarısı ödenerek, doğum ve evlat edinme sonrası yarım zamanlı çalışma
olanağı getirilmiştir (Ek m.43-Ek: 29/1/2016-6663 m.10). Düzenleme ile çocuğu olan memur
anne ve/veya babaya ya da bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen
memurlar ile memur olmayan eşinin münferit olarak evlat edinmesi halinde memurlara,
çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi izleyen aybaşına kadar normal çalışma
süresinin yarısı kadar çalışma imkânı getirilmiştir.
Doğum yapan memurlar, doğum sonrası analık izninin veya m.104/(F) uyarınca
kullanılan iznin, eşi doğum yapan memurlar ise babalık izninin bitiminden, ilgili mevzuatı
uyarınca çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar olan
dönemde, ayrıca süt izni verilmeksizin haftalık çalışma saatlerinin normal çalışma süresinin
yarısı olarak düzenlenmesini isteyebilirler. Bu kapsamda yarım zamanlı çalışmaya başlayan
memur, aynı çocuk için bir daha bu haktan yararlanmamak kaydıyla başvuru tarihini izleyen
ay başından geçerli olmak üzere normal zamanlı çalışmaya dönebilir.
114
Memura, yarım zamanlı çalışmaya başladığı tarihi izleyen ay başından itibaren, mali
haklar ile sosyal yardımlarına ilişkin her bir ödeme unsurunun yarısı esas alınarak ödeme
yapılır. Fiili çalışmaya bağlı ödemeleri hakkında, ilgili mevzuat hükümleri uygulanmaya
devam olunur.
Derece yükselmesi ile kademe ilerlemesi için aranan süreler açısından, bu dönemdeki
hizmet süreleri yarım olarak dikkate alınır.
Memurun çalışma saatleri kurumunca belirlenir.
Bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur
olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi hâlinde memur olan eşleri de istekleri üzerine
çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten veya m.104/(A) uyarınca 8 haftalık izin verilmesi ya da
m.104/(F) uyarınca izin kullanılması hâlinde bu izinlerin bitiminden itibaren bu fıkra
hükümlerinden yararlanır305.
Diğer Nedenlerle Mazeret İzni Kullanılması.- Memurlara analık, babalık, evlilik ve

ölüm halleri dışında, merkezde atamaya yetkili amir, ilde vali, ilçede kaymakam ve yurt
dışında diplomatik misyon şefi tarafından, birim amirinin muvafakati ile bir yıl içinde toptan
veya bölümler hâlinde, mazeretleri sebebiyle memurlara 10 gün izin verilebilir. Zaruret
hâlinde öğretmenler hariç olmak üzere, aynı yöntemle 10 gün daha mazeret izni verilebilir. Bu
takdirde, ikinci kez verilen bu izin, yıllık izinden düşülür (m.104/C).
6.10.3. Hastalık İzni
Görev Dışı Nedenlerle.- Memura, aylık ve özlük hakları korunarak, verilecek raporda
gösterilecek lüzum üzerine, kanser, verem ve akıl hastalığı gibi uzun süreli bir tedaviye
ihtiyaç gösteren hastalığı hâlinde 18 aya kadar, diğer hastalık hâllerinde ise 12 aya kadar izin
verilir (m.105/1). Memurun, hastalığı sebebiyle yataklı tedavi kurumunda yatarak gördüğü
tedavi süreleri, hastalık iznine ait sürenin hesabında dikkate alınır (m.105/2).
Maddede yazılı azamî süreler kadar izin verilen memurun, bu iznin sonunda işe
başlayabilmesi için, iyileştiğine dair raporu (yurt dışındaki memurlar için mahallî usûle göre
verilecek raporu) ibrazı zorunludur. İzin süresinin sonunda, hastalığının devam ettiği resmî
sağlık kurulu raporu ile tespit edilen memurun izni, 1. fıkradaki süreler kadar (18 ay veya 12
ay) uzatılır. Bu sürenin sonunda da iyileşemeyen memur hakkında emeklilik hükümleri
uygulanır (m.105/3). Bunlardan gerekli sağlık şartlarını yeniden kazandıkları resmî sağlık
kurullarınca tespit edilen ve emeklilik hakkını elde etmemiş olanlar, yeniden memuriyete
dönmek istemeleri hâlinde, niteliklerine uygun kadrolara öncelikle atanırlar (m.105/4).
Görevden Kaynaklanan Nedenlerle.- Görevi sırasında veya görevinden dolayı bir

kazaya veya saldırıya uğrayan veya bir meslek hastalığına tutulan memur, iyileşinceye kadar
izinli sayılır (m.105/5).
305
Usul ve esaslar ile bu haktan yararlanamayacak memurları; hizmet sınıfı, kadro unvanı, kurum veya teşkilat bazında
birlikte veya ayrı ayrı belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir. Aralık 2021 itibariyle belirlenmemiştir.
115
Hastalık Raporlarının Verilmesi.- Hastalık raporları, mevzuattaki usûl ve esaslara
göre, kendilerini tedavi eden kurum tabipliği, aile hekimliği veya SGK ile sözleşmeli sağlık
hizmeti sunucuları tarafından düzenlenir. SGK ile sözleşmesi bulunmayan sağlık hizmeti
sunucuları tarafından verilen ve istirahat süresi 10 günü geçmeyen raporlar, SGK ile
sözleşmeli sağlık hizmeti sunucusu hekim tarafından, istirahat süresi 10 günü aşan raporlar ise
SGK ile sözleşmeli sağlık hizmeti sunucusu sağlık kurulunca onandığı takdirde geçerli olur
(Yön. m.5)306.
Hastalık Raporu ve İzin Süreleri.- Tek hekim raporu ile bir defada en çok 10 gün
rapor verilebilir. Raporda kontrol muayenesi öngörülmüş ise kontrol muayenesi sonrasında
tek hekim tarafından en çok 10 gün daha rapor verilebilir. Kontrol muayenesi sonrası
hastalığın sürmesi sebebiyle verilecek hastalık raporlarının 10 günü aşması durumunda bu
raporun sağlık kurulunca verilmesi zorunludur. Memurlara bir takvim yılında tek hekimce
verilecek raporların toplamı 40 günü geçemez. Bu süreyi geçen raporlar sağlık kurulunca
verilir (m.6).
Hastalık İzni Verilmesi.- Hastalık izni, memurun görev yaptığı kurumun izin
vermeye yetkili kıldığı birim amirlerince verilir. Raporların aslının veya bir örneğinin en geç
raporun düzenlendiği günü izleyen günün mesai saati bitimine kadar elektronik ortamda veya
uygun yollarla bağlı olunan disiplin amirine intikal ettirilmesi; örneği gönderilmiş ise, rapor
süresi sonunda raporun aslının teslimi zorunludur. Raporun Yönetmelik hükümlerine uygun
olmaması hâlinde bu durum memura yazılı olarak bildirilir. Memur, bildirimin yapıldığı günü
izleyen gün göreve gelmekle yükümlüdür. Hastalık izni verilebilmesi için raporların, geçici
görev ve kanunî izinlerin kullanılması durumu ile acil vakalar hariç, memuriyet mahallindeki
veya hastanın sevkinin yapıldığı sunuculardan alınması zorunludur. Raporda tereddüt olursa,
hakem hastaneye sevk edilir (m.7).
Yıllık İzinde Hastalık Raporu Alınması.- Yıllık iznini kullanmakta iken hastalık
raporu verilen memurun hastalık izin süresinin, yıllık izninin bittiği tarihten önce sona ermesi
hâlinde, memur kalan yıllık iznini kullanmaya devam eder. Yıllık iznini kullanmakta iken
hastalık raporu verilen memurun hastalık izin süresinin yıllık izninin kalan kısmından daha
fazla olması hâlinde, hastalık izninin bitimini müteakiben; memurun hastalık izni ile yıllık
izninin aynı tarihte bitmesi hâlinde, memur izinlerin bittiği tarihte görevine başlar (m.8).
6.10.4. Aylıklı Refakat İzini
657 Sayılı Kanun.- Memurun bakmakla yükümlü olduğu (5510 m.3/1-10) veya
refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile
kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının
bulunması hâllerinde, sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük
hakları korunarak, 3 aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır
(m.105/son). Refakat izninde yönetimin takdir yetkisi yoktur. İzinde, memur mali ve sosyal
haklarını kullanmaya devam eder.
306
Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık Ve Refakat İznine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında
Yönetmelik, RG, 29/10/2011, 28099.
116
Refakat İzni Esasları.- Aynı kişiyle ilgili olarak aynı dönemde birden fazla memur
refakat izni kullanamaz. Aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin
toplam süresi 6 ayı geçemez. İzin süresi içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması
hâlinde memur iznin bitmesini beklemeksizin göreve başlar. Göreve başlamayan memurlar
izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiş sayılarak haklarında 657 sayılı Kanun ve özel
kanunların ilgili hükümlerine göre işlem yapılır (Yön m.10).
6.10.5. Aylıksız İzin Halleri
Refakat Nedeniyle.- Memura, 105/son uyarınca verilen refakat izninin bitiminden

itibaren, sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, istekleri üzerine 18 aya kadar
aylıksız izin verilebilir (m.108/A).
Doğum Nedeniyle.- Doğum yapan memura, 104. madde uyarınca verilen doğum
sonrası analık izni süresinin veya aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca verilen izin süresinin
(Ek:29/1/2016-6663 m.7) bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden
itibaren istekleri üzerine 24 aya kadar aylıksız izin verilir (m.108/B). Ölü doğum yapan
memura, 8 haftalık analık izni verilir, 24 aylık aylıksız izin verilmez. 108/(B) fıkrası uyarınca
kullanılan aylıksız izin süreleri, her yıl için bir kademe ilerlemesi ve her üç yıl için bir derece
yükselmesi verilmek suretiyle değerlendirilir (657 m.36/C-8, Ek: 29/1/2016-6663 m.5). Bu
hüküm, maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra (RG,10/2/2016-29620) m.108/(B) fıkrası
kapsamında aylıksız izne ayrılanlar hakkında uygulanır. Anılan tarihte bu şekilde aylıksız izin
kullananlar ise kalan izin süreleri bakımından söz konusu bent hükmünden yararlandırılır
(Geç.m.42, Ek:29/1/2016-6663 m.11)307.
Evlat Edinme Nedeniyle.- Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya
münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat
edinmesi hâlinde memur olan eşlerine, m.104/(A) fıkrası uyarınca verilen 8 haftalık iznin
veya aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca izin kullanılması hâlinde bu iznin bitiminden
itibaren308, istekleri üzerine 24 aya kadar aylıksız izin verilir. Evlat edinen her iki eşin memur
olması durumunda bu süre, eşlerin talebi üzerine 24 aylık süreyi geçmeyecek şekilde, birbirini
izleyen iki bölüm hâlinde eşlere kullandırılabilir (m.108/C, Değ. 29/1/2016-6663 m.7)309.
Yurtdışına Çıkış.- a) Yabancı bir memleket veya uluslararası kuruluşta hizmet

alma.- Yabancı memleketlerin resmî kurumları veya UA kuruluşlarda kurumlarının
muvafakati ile görev alacak memurlara, ilgili Bakanın onayı ile (her üç yılda bir Bakan onayı
yenilenmek kaydıyla) memuriyeti süresince yabancı memleketlerin resmî kurumlarında 10
yıla, UA kuruluşlarda 21 yıla kadar aylıksız izin verilebilir (m.77/1). Yukarıdaki fıkraya göre
izin alan memurların kadro ile ilişkileri devam eder ve yabancı memleketlerde veya
uluslararası kuruluşlarda görevde geçen süreler için emeklilik hakları 5434 m.31’e (fiili
hizmet müddeti) uyulmak kaydı ile saklı kalır (m.77/2). Göreve dönmek istemeleri halinde;
bu Kanunun sınav veya seçme ile ilgili hükümleri dikkate alınmak suretiyle, yabancı
307
Ayrıntılar için bkz. DPB Kamu Personeli Genel Tebliği (Seri No: 6), RG, 13/4/2016, 27906.
308
Önceki: “çocuğun ana ve babasının rızasının kesinleştiği tarihten/vesayet dairelerinin izin verme tarihinden itibaren”.
309
Ayrıntılar için bkz. DPB Kamu Personeli Genel Tebliği (Seri No: 6), RG, 13/4/2016, 27906.
117
memleketlerde veya uluslararası kuruluşlarda geçirdikleri hizmet sürelerinin her yılı bir
kademe ilerlemesine ve her 3 yılı bir derece yükselmesine esas olacak şekilde ve boş kadro
bulunduğu takdirde değerlendirilir (m.77/3).
Bilgilerini Artırmak Üzere Dış Memleketlere Gönderilme.- Mesleklerine ait

öğrenimini bitirerek memurluğa alınmış ve asli memur olarak atanmış olanlardan
mesleklerine ait hizmetlerde yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak
üzere dış memleketlere: (a) Kurumlarınca açılacak seçme veya yarışma sınavlarında başarı
gösterenlere, (b) Dış burslara dayanılarak gönderilenlere, 2 yıla kadar izin verilebilir
(m.78/1). Bu süre en çok bir kat uzatılabilir (m.78/2). Şahsen özel burs sağlayan ve bu
burstan istifade etmesi için kendilerine maaşsız izin verilenler dışında her yıl yurt dışına
gönderilebilecek memurların kurumlar itibarıyla sayıları, CB kararı ile belirlenir (m.80/1).
Diğer Nedenlerle.- Özel burs sağlayan ve bu burstan istifade etmesi için kendilerine
aylıksız izin verilenler de dâhil olmak üzere burslu olarak ya da bütçe imkânlarıyla
yetiştirilmek üzere yurtdışına gönderilen veya sürekli görevle yurtiçine ya da yurtdışına
atanan veya en az 6 ay süreyle yurtdışında geçici olarak görevlendirilen memurlar veya diğer
personel kanunlarına tâbi olanlar ile yurtdışına kamu kurumlarınca gönderilmiş olan
öğrencilerin memur olan eşleri ile 77. maddeye göre izin verilenlerin memur olan eşlerine
görev veya öğrenim süresi içinde aylıksız izin verilebilir (m.108/D).
Sürekli Görevle Yurtiçine Atananlar.- Özel burs sağlayan ve bu burstan istifade

etmesi için kendilerine aylıksız izin verilenler de dâhil olmak üzere burslu olarak ya da bütçe
imkânlarıyla yetiştirilmek üzere yurtdışına gönderilen veya sürekli görevle yurtiçine ya da
yurtdışına atanan veya en az 6 ay süreyle yurtdışında geçici olarak görevlendirilen memurlar
veya diğer personel kanunlarına tâbi olanlar ile yurtdışına kamu kurumlarınca gönderilmiş
olan öğrencilerin memur olan eşleri ile 77. maddeye göre izin verilenlerin memur olan
eşlerine görev veya öğrenim süresi içinde aylıksız izin verilebilir (m.108/D).
Beş Yılını Dolduran Memurlar.- Yıllık izinde esas alınan süreler itibarıyla 5 hizmet
yılını tamamlamış olması ve istek hâlinde memuriyeti boyunca ve en fazla iki defada
kullanılmak üzere, toplam bir yıla kadar aylıksız izin verilebilir310.
Askerlik.- Muvazzaf askerliğe ayrılan memurlar askerlik süresince görev yeri saklı
kalarak aylıksız izinli sayılır (m.108/G). Aylıksız izin süresinin bitiminden önce mazereti
gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde, 10 gün içinde göreve dönülmesi zorunludur.
Aylıksız izin süresinin bitiminde veya mazeret sebebinin kalkmasını izleyen 10 gün içinde
görevine dönmeyenler, çekilmiş sayılır (m.108/F). 657 sayılı Kanunun Silah Altına Alınma
başlıklı 81. maddesine göre de, hazarda ve seferde muvazzaflık hizmeti dışında silah altına
alınan Devlet memurları, silah altında bulundukları sürece izinli sayılırlar.
Bazı Yer Değiştirme Suretiyle Atamalarda İstisnaî Durum.- Yer değiştirme

suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya
310
... OHAL veya ... afet hâli ilan edilen bölgelere 72. madde gereğince belli bir süre görev yapmak üzere zorunlu olarak
sürekli görevle atananlar hakkında bu bölgelerdeki görev süreleri içinde bu hüküm uygulanmaz (m.108/E).
118
da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de
talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere maddedeki şartlarda
izin verilebilir (m.72/2).
Hac İzni.- Bu konuya ilişkin ilk düzenleme 4. Dönem Toplu Sözleşme ile yapılmış
(m.36), aynı hüküm 5. Dönem KGHK kararında da yer almıştır (m.32). Düzenlemede,
Diyanet İşleri Başkanlığınca yapılan hac kurası sonucu hacca gitmeye hak kazandığı halde
kullanabileceği yasal izni kalmayan kamu görevlilerinin hac süresince ücretsiz izinli
sayılacağı belirtilmiştir.
Diğer Sosyal Haklar.- Memurlara, aile yardımı ödeneği (657 m.202-206), doğum
yardımı ödeneği (m.207), ölüm yardımı ödeneği (m.208), tedavi yardımı (5510 m.63, 66),
cenaze giderleri (657 m.210), giyecek yardımı (657 m.211), yiyecek yardımı (657 m.212),
fazla çalışma ücreti (657 m.178/A) ve yolluk (657 m.177 ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu)
ödenir. Emeklilik (657 m.19) ve çekilme (m.20) de bir haktır.
Tablo 6: Aylık Gösterge Tablosu (657 m.43/A)

Kademeler
Derece 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 1320 1380 1440 1500 - - - - -
2 1155 1210 1265 1320 1380 1440 - - -
3 1020 1065 1110 1155 1210 1265 1320 1380 -
4 915 950 985 1020 1065 1110 1155 1210 1265
5 835 865 895 915 950 985 1020 1065 1110
6 760 785 810 835 865 895 915 950 985
7 705 720 740 760 785 810 835 865 895
8 660 675 690 705 720 740 760 785 810
9 620 630 645 660 675 690 705 720 740
10 590 600 610 620 630 645 660 675 690
11 560 570 580 590 600 610 620 630 645
12 545 550 555 560 570 580 590 600 610
13 530 535 540 545 550 555 560 570 580
14 515 520 525 530 535 540 545 550 555
15 500 505 510 515 520 525 530 535 540
Tablo 7: Aylıklı ve Aylıksız Refakat İzni Koşulları311

Özellikler Hükümler
1. Bakmakla yükümlü olduğu kişiler
Kimler için alınabilir 2. Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte
refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek
Aylıklı Refakat ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden biri
İzni için
1. Ağır bir kaza geçirmesi
Hangi hallerde verilir 2. Tedavisi uzun süren bir hastalığının
bulunması
(Bu hâller sağlık kurulu raporuyla
311
4/(B) Esaslar m.9/son- (Ek:14/05/2018-2018/11809) ... ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza
geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hâllerinde, … üç aya kadar ücretli izin...
119
belgelendirilmeli)
Süresi 3 aya kadar (Gerektiğinde bir katına kadar
uzatılır)
Yönetimin takdir Yok
yetkisi
Hak kaybı Aylık ve özlük hakları korunur
Aylıksız Refakat Kimler için alınabilir Aylıklı refakat izni ile aynı
İzni Hangi hallerde verilir Aylıklı refakat izni ile aynı
Süresi 18 aya kadar (Aylıklı iznin bitiminden itibaren)
Yönetimin takdir Var (... verilebilir.)
yetkisi
Hak kaybı Aylık alamaz
Tablo 8: Memurlara/399’lulara Aylıksız/Ücretsiz İzin Verilmesi (657 m.108)312

İzin Verilecek Haller Süreler
1. Refakat nedeniyle (m.108/A) 18 aya kadar
2. Doğum nedeniyle (Doğum yapan memura ve eşine, m.108/B) 24 aya kadar
3. Evlat edinme nedeniyle (m.108/C, Ek: 29/1/2016) 24 aya kadar
4. Yurtdışına çıkış nedeniyle
a) Yabancı memleketlerin resmî kurumlarında kurumlarının 10 yıla kadar
muvafakati ile görev alacak memurlara
b) UA kuruluşlarda kurum muvafakati ile görev alacak memurlara 21 yıla kadar
(İlgili Bakan onayı ile ve her 3 yılda bir Bakan onayı yenilenerek,
m.77/1)
c) Bilgilerini artırmak üzere dış memleketlere gönderilenler (m.78) 2 yıla kadar
Mesleklerine ait hizmetlerde yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini (En çok 1 kat
artırmak veya staj yapmak üzere gönderilenler (Kurumlarının seçme uzatılabilir)
veya yarışma sınavlarında başarı gösterenler ve dış bursla
gönderilenler)
d) Diğer nedenlerle (m.108/D)
- Burslu olarak ya da bütçe imkânlarıyla yetiştirilmek üzere yurtdışına
gönderilenler
- Sürekli görevle yurtdışına atananlar Görev
- En az 6 ay süreyle yurtdışında geçici olarak görevlendirilenler veya
- Diğer personel kanunlarına tâbi olanlar öğrenim süresi
- Yurtdışına kamu kurumlarınca gönderilmiş öğrencilerin memur eşleri kadar
- 77. maddeye göre (yabancı bir memleket veya uluslararası kuruluşta
hizmet alma) izin verilenlerin memur olan eşleri
5. Sürekli görevle yurtiçine atananlar Görev süresi kadar
6. Beş yılını dolduran memurlar (Memuriyeti boyunca ve en fazla iki Toplam 1 yıla kadar
defada kullanılmak üzere, m.108/E)
7. Askerlik nedeniyle
a) Muvazzaf askerliğe ayrılan memurlar (m.108/G) -Askerlik süresince
b) Hazarda ve seferde (muvazzaflık hizmeti dışında) silah altına alınan -Silah altında
memurlar, m. 81) bulundukları sürece
Eşinin görev süresi ile
sınırlı olmak üzere...
8. Bazı yer değiştirme suretiyle atamalarda istisnaî durum Ancak, bu süre
(m.72/2,3,4) memuriyet boyunca 4
yılı hiç bir surette
geçemez.
312
4/B’liler.- (i) Doğum, (ii) evlat edinme, (iii) memur veya diğer personel kanunlarına tabi olan eşinin yurt dışında sürekli
göreve atanması veya en az altı ay süreyle yurt dışında geçici olarak görevlendirilmesi (Ek:RG,13.11.2019) ve (iv) askerlik
sebebiyle hizmet sözleşmesi feshedilen sözleşmelinin pozisyonu saklı tutulur.
120
9. Hac izni (4. Dönem Toplu Sözleşme m.36, 5. Dönem-KGHK Hac süresince
m.32)
10. Sendika yöneticilerinin aylıksız izin hakkı (4688 m.18) Görevleri süresince
Tablo 9: İzin Hakkı

İzin Türü Memurlar / KİT Sözleşmeli 4/(B)’li
Personeli313 Sözleşmeli314
Haftalık Çalışma Süresi 40 saat
A. Yıllık İzin (m.102) Hizmeti 10 yıla kadar 20 gün; Hizmeti 10 yıldan fazla
ise 30 gün
B. Sağlık izni (m.103/3) Hizmetleri sırasında radyoaktif ışınlarla çalışan
personele, her yıl yıllık izinlerine ilaveten bir aylık
sağlık izni verilir.
C. Mazeret İzinleri (m.104)
1. Analık İzni (annenin ölümünde, 8 hafta doğumdan önce + 8 hafta doğumdan sonra = 16
memur olan babaya anne için öngörülen hafta
süre kadar) (m.104/A) (Çoğul gebelikte doğum öncesi 8 haftalık izin süresine
2 hafta eklenir)
2. Evlat edinme (m.104/A) 8 hafta
3. Babalık izni (m. 104/(B)) 10 gün
4. Evlilik izni (m.104/B) 7 gün (kendisi/çocuğu)
5. Ölüm izni (m.104/B) 7 gün (eşinin, çocuğunun, kendisinin veya eşinin ana,
baba ve kardeşinin ölümü)
6. Süt izni (m.104/D) a) İlk 6 ayda günde 3 saat
b) İkinci 6 ayda günde 1,5 saat
7. Engelli/süreğen hastalığı olan Bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne
çocuğun hastalanması nedeniyle kadar ücretli mazeret izni verilir.
(m.104/E)
8. Doğum/evlat edinme sonrası yarım 1. doğumda 2 ay, 2. doğumda 4
zamanlı çalışma (m.104/F, ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay... -
Ek:29/01/2016) Çoğul doğumlarda birer ay
ilave... Çocuk engelli ise bu süreler
12 ay olarak uygulanır.
9. Doğum/evlat edinmede yarım Haftalık çalışma saatlerinin normal
zamanlı çalışma (mali-sosyal hakların çalışma süresinin yarısı kadar -
yarısı ödenir) (657 Ek m.43- Ek: 29/1/2016)
10. Diğer nedenlerle (m. 104/C) 10 gün+10 gün (2. izin yıllık 10 günü
izinden düşülür) geçmemeli
11. Cuma namazı izni Cuma Namazı saatinin mesai saatine denk gelmesi
halinde (TS ile)
D. Hastalık İzni (m.105)
1. Görev Dışı Nedenler315
a) Uzun süreli tedaviye ihtiyaç gösteren a) 18 aya kadar (Kanser, verem,
hastalıklar (m.105/1) akıl hastalığı gibi) (1 katına kadar -
uzatılır; iyileşmezse emeklilik)
b) Diğer hastalık hâlleri (m.105/1) b) 12 aya kadar (1 katına kadar
uzatılır; iyileşmezse emeklilik)
2. Görevden Kaynaklanan Nedenler Görevde
(Saldırıya, kazaya uğrama, meslek radyoaktif
hastalığına tutulma, m.105/5) İyileşinceye kadar ışınlarla çalışan
ve radyasyona
maruz kalanlara
313
399 KHK Diğer İzinler Madde 23- Sözleşmeli personelin mazeret, refakat, hastalık izinleri ile ücretli veya ücretsiz izinleri
hakkında kadroları ekli 1 sayılı cetvelde [Memurlar] gösterilen personelin tabi olduğu hükümler uygulanır.
314
Esaslar’da açık düzenleme olmayan hususlarda, 657 sayılı Kanuna bakılacağına ilişkin herhangi bir hüküm olmadığından
(399 KHK m.3/b gibi), 4/(B)’lilerin bazı haklara sahip olmadığı kabul edilmelidir.
315
Yatarak gördüğü tedavi süreleri, hastalık iznine ait sürenin hesabında dikkate alınır(m.105/2).
121
ücretli sağlık izni
verilir (m.9/6).
E. Refakat İzni Bkz. Tablo 7 3 aya kadar
F. Aylıksız/ücretsiz İzin (m.108) Bkz. Tablo 8 -
 Kamu görevi yapmak anlamına gelen memurluk, özel bir meslek ve uzmanlık işi
olduğu için memurların hukukî güvenceye bağlanması gerekir.
 Kamu görevliliği, bir yandan görevin iyi yapılmasını sağlayacak, diğer yandan da
memurları keyfi ve sübjektif etkilerden koruyacak hükümleri kapsamalıdır.
 Yönetimin tarafsızlığını sağlamak için memurla yönetim arasındaki ilişki, taraflara
yükümlülük ve sorumluluklar yükleyen statü kuralları ile düzenlenmiştir.
 Tarafsızlık ilkesinin sağlanamaması ve siyasilere bağlı bir memur topluluğunun
doğması, demokratik sistem açısından olumsuz etkiler yaratır.
 Yönetim sisteminin iyi işlemesi için, memurlara sürekli bir statü verilmesi gerekir.
 Memurların memurluk hakları ve statüleri gereği belli başlı mevzuattan doğan hakları
şunlardır: Hizmet hakkı, görev suçlarının kovuşturulması, isnat ve iftiralara karşı
korunma hakkı, müracaat, şikâyet ve dava açma hakkı, sendika ve toplu sözleşme
hakkı, dernek kurma hakkı, aylık hakkı ve izin hakları.
 Memurlar görev suçları nedeniyle özel soruşturma ve kovuşturma usullerine tabidirler.
 Memurlar, hukuka aykırı gördükleri, menfaat ya da hak ihlali yaratan yönetsel
işlemlere karşı hiyerarşik ve yargısal denetim yollarına başvurabilirler.
 23/7/1995 tarih ve 4121 sayılı Kanunla AY m.53’e eklenen fıkra ile Anayasal boşluk
doldurulmuş ve memurlara sendika kurma hakkı güvenceye kavuşturulmuştur.
 23/7/1995 tarih ve 4121 sayılı Kanunda (m.4), 128/1 kapsamına giren kamu
görevlilerinin kanunla düzenleme yapılması koşuluyla, idareyle amaçları
doğrultusunda toplu görüşme yapabilecekleri belirtilmiştir.
 Aylık yani kamusal memurlara verilen geçinme parası, yürütülen hizmetin
karşılığında kadroya dayanılarak, ay itibariyle ödenen paradır.
 Memurlar, yıllık izin, mazeret izni, hastalık izni ve aylıksız izin kullanma hakkına
sahiptirler.
122
7. DİSİPLİN HUKUKU
https://www.shutterstock.com/image-photo/wooden-gavel-on-top-table-130563659
123
Kazanımlar
 Disiplin suçu ve benzer kavramlardan farkını kavrayabilir.

 Disiplin soruşturması sürecini anlatabilir.
 Disiplin cezalarının neler olduğunu sırasıyla öğrenebilir.
 Görevden uzaklaştırmanın anlamını öğrenebilir.
 Kadro açığı kavramını açıklayabilir.
124
1. Memur, doğal olarak çalıştığı kurum ile özel bir bağlılık ilişkisi içerisindedir. Bu
bağlılık ilişkisi diğer bireylerden farklı olarak memurun tutum ve davranışlarını
nasıl etkiler?
2. Memurların disipline aykırı davranışlarının yaptırımı mevzuatta nasıl
düzenlenmiştir?
3. Memurlar için öngörülen disiplin cezaları hangi sıra ve yöntemle verilebilir?
125
Başlamadan Önce
Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların,

Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri
yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara,
yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre disiplin cezalarından
birisi verilir. Özel kanunlarda mesleğin niteliğine bağlı olarak 657 sayılı Kanundan farklı disiplin
yaptırımları da öngörülebilir. Önceki bölümlerde memurların yükümlülükleri ve yasakları ele
alınmış ve haklarından bahsedilmişti. Bu bölümde ise memurların disiplin hukuku ele alınacak ve
sonraki bölümde cezai sorumlulukları konusuna geçilecektir.
126
7.1. Genel Olarak Disiplin Hukuku
Yönetimin, memurların meslekî yaşamını, görev sırasındaki kişisel davranışlarını

ilgilendiren ve kamu hizmetlerinin hukuka, kamu çıkarlarına uygun olarak işlemesini
amaçlayan önlemler alma yetkisi, disiplin rejimini oluşturur 316. Disiplin, Türkiye’de yaygın ve
yerleşmiş bir kullanım alanına sahip olup, dilimize de dışarıdan gelmiştir. Kelimenin
etimolojik kökeni, Latince eğitme düzeltme, terbiye etme anlamında “discip”ten gelir 317;
Fransızcası ve İngilizcesi discipline, İtalyanca ve İspanyolcası disciplina ve Almancası
disziplindir. Önceleri, öğretim/eğitim anlamında kullanılan kelime, ilk kez II. Frederik
tarafından ceza anlamında kullanılmıştır318. Osmanlı İmparatorluğu döneminde kullanılan
zaptu rapt deyimi ise (askeri zapt etmek, vazifeye bağlamak, disiplin, asayiş, düzen) bugünkü
disiplin anlamında kullanılmıştır. TDK Sözlüğüne göre disiplin, sıkı düzen, kişilerin içinde
yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla
alınan önlemlerin bütünü ve öğretim konusu olan veya olabilecek bilgilerin bütünü, bilim
dalıdır. Sıkıdüzen, yöntem, yol, yordam anlamlarına da gelen kelime, eğitme, yola getirme
anlamlarını da ifade eder319.
Disiplin suçu, memurun disiplin yönetmeliğine aykırı davranışı, disiplin cezası ise,
disiplin suçlarından birini işleyen memura, davranışlarının ağırlık derecesine göre verilen
ceza320 ya da disiplin aykırılıkları da denilen yönetsel düzeni bozucu eylemlere karşı
uygulanan yönetsel bir yaptırımdır321. Disiplin cezaları, memuru görevinde dikkatli olmaya,
hukuka uygun davranmaya, amirlerin hukuka uygun emirlerini yerine getirmeye yönelten
önlemler bütünüdür. Disiplin rejimi, amirlerin keyfi hareketlerinden kurtulmak ve bir güvence
sistemi sağlamak amacıyla kazanılan bir haktır 322. Disiplin cezaları, kamu görevlilerinin
görev, yetki ve sorumlulukları kapsamında hizmetin yürütülmesi ve devamlılığının
sağlanması amacıyla düzenlenmiş yaptırımlardır. Kamu görevlilerinin görev anlayışları, yetki
ve sorumlulukları, kamu hizmeti ve hizmet gerekleri ile sınırlandırılmış, bu sınırlar dışına
çıkanların ise disiplin cezaları ile cezalandırılmaları öngörülmüştür 323. Disiplin sisteminin,
kurumların iç işleyişini memurun ihmal, kusur, kasıtlı davranışlarıyla bozma ihtimaline karşı,
cezalandırma tehdidiyle korumak ve yetkinin kötüye kullanımını önlemek gibi iki temel
amacı vardır324.
7.2. Disiplin Hukuku ve Ceza Hukuku Ayırımı
Uygulanan Yaptırım Bakımından.- Disiplin hukuku ve ceza hukuku, uygulanan

yaptırım bakımından çok farklı nitelikler taşır. Ceza hukukunda uygulanan yaptırımlar,
hürriyeti bağlayıcı (hapis cezası) veya ekonomik nitelikli (para cezası) yaptırımlardır. Disiplin
316
Adal, agk., s. 262.
317
Discip: Disiplin; Disciplinam: Düzeltme, Disciplina: Eğitim.
318
http://disiplin.nedir.com/#ixzz35jRzN3sE (Erişim: 26/8/2014).
319
Nuri Tortop, “Disiplin, Disiplin Cezaları ve Disiplin Suçları”, AİD, Cilt: 16, Sayı: 3, s.89-100.
320
321
322
Adal, agk., s. 262.
323
324
Güler, agk., s. 301.
127
yaptırımları ise, memurun mesleki ve kısmen de ekonomik durumunu etkiler. Yönetim,
disiplin soruşturmasıyla, hürriyeti bağlayıcı ceza veremez. Anayasaya göre (m.38/10), “İdare,
kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz”. Ancak, “Silahlı
Kuvvetlerin iç düzeni bakımından bu hükme kanunla istisnalar” getirilebilir. 16/6/1964 tarih
ve 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları
Hakkındaki Kanuna göre (m.38, 41), disiplin mahkemelerinin savaş zamanında subaylar,
astsubaylar, sivil personel, uzman jandarma ve uzman erbaşlar hakkında vereceği oda hapsi
ve göz hapsi (üç günden iki aya kadar) cezaları, askeri öğrenciler ile erbaş ve erler hakkında
vereceği oda hapsi cezaları ile; 31/12/2013 tarih ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri
Disiplin Kanununa göre, disiplin Kurullarının barış zamanında subay, astsubay, ve uzman
erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler (6413 m.11/1-e) ile erbaş ve erler (m.25/1-c) hakkında
vereceği oda hapsi cezaları Anayasal hükmün istisnalarıdır.
Cezalandırılan Fiiller Bakımından.- Ceza hukukuna konu fiiller ile disiplin hukukuna
konu fiiller farklı niteliktedir. Memurlar hakkında hem ceza kovuşturması hem de disiplin
soruşturması yapılabilir. Disiplin soruşturması tek başına da yürütülebilir. Her ikisinin
birbirinden bağımsız yürümesi olanaklıdır. Yalnızca disiplin soruşturmasını gerektiren fiiller,
görece hafif ve memurun kusurlu davranışları olarak nitelendirilebilir. Ceza hukukuna konu
fiiller ise, mesleki kusur olmaktan ziyade kamu düzenini bozucudur. Hem ceza hukukunu ve
hem de disiplin hukukunu ilgilendiren fiiller, hem yönetsel, hem de kamu düzenini de bozan
fiillerdir. Bu nedenle memurların kimi mesleki kusurları, aynı zamanda ceza hukukunda da
kendisine yer bulmuştur. TCK’nin Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler başlıklı
4. Kısım Birinci Bölümünde düzenlenmiş olan Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine
Karşı Suçlar (Zimmet-m.247, irtikap-m.250, denetim görevinin ihmali-m.251, rüşvet-
m.252...) bu niteliktedir. Bu suçlara sadece disiplin yaptırımı uygulanması yeterli görülmediği
için TCK’de de yer verilmiştir.657 sayılı Kanuna göre (m.131), aynı olaydan dolayı memur
hakkında ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanmış olması, disiplin kovuşturmasını
geciktiremeyeceği gibi, memurun ceza kanununa göre mahkûm olması veya olmaması, ayrıca
disiplin cezasının uygulanmasına engel oluşturmaz.
Failler Bakımından.- Disiplin suçlarının failleri sadece memurlar ve diğer kamu

görevlileridir. Oysa ceza hukukunda düzenlenmiş olan suçları memurlar dışındaki herkes
işleyebilir. Ancak ceza hukuku açısından bakıldığında yalnızca kamu görevlileri tarafından
işlenebilecek suçlar da vardır. 5237 sayılı Kanundaki Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve
İşleyişine Karşı Suçlar yalnızca kamu görevlilerince işlenebilir. Failler yönünden yapılan
ayırım, düzen bozucu eylemin etkilerinin, tüm toplum düzenini mi yoksa, sadece yönetsel
düzeni mi bozduğu düşüncesinden hareketle, bozulan düzenin kapsamı ve niteliği açısından
da yapılabilir. Bu anlamda, disiplin cezalarını nitelik yönünden diğer yönetsel ceza türlerinden
(kabahat cezaları) ayırmak zor değildir. Disiplin cezaları, kabahat cezalarının tersine, kamu
düzenini değil, belli bir kurum içi düzeni yani yönetsel düzeni korumayı amaçlar. Diğer bir
deyişle, disiplin cezaları ile korunan hukuki değer ile diğer idari cezalarda ve hatta adli
cezalarda korunan hukuki değer çok farklı olup, disiplin cezaları, kişilere salt vatandaş olma
sıfatıyla değil, belli bir kuruma/mesleğe mensubiyet sıfatıyla uygulanmaktadır 325.
325
Ali Ulusoy, İdari Yaptırımlar, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, Kasım 2013, s. 149-150.
128
Yetkili Organlar Bakımından.- Disiplin yaptırımlarını, soruşturma sonucu yönetim
tek taraflı olarak verir. Bu disiplin yaptırımları birer yönetsel işlem oldukları için kesin nitelik
taşımaz. Hukuka uygunluk karinesi nedeniyle, iptal davası ile iptal edilinceye kadar
yürürlükte kalırlar. Yaptırımın hukuku aykırı olduğunu düşünen memur, idari yargıda iptal
davası açarak, disiplin yaptırımını yargı kararıyla kaldırabilir. Oysa ceza hukukuna ilişkin
suçları işleyenlere ne tür bir yaptırım uygulanacağına, daha baştan yargı yerleri karar verir.
Bunlar bağlayıcı ve kesin hüküm niteliği taşıyan kararlardır. Disiplin yaptırımları birer
yönetsel işlem, ceza hukuku yaptırımları ise yargısal işlemlerdir.
Genel Af Bakımından.- Genel af kanunları, hem suçu hem de cezayı, özel af kanunları
ise yalnızca cezayı ortadan kaldırır. Af kanunları, özel olarak açıklık getirmedikleri takdirde,
disiplin suçlarını üzerinde etki yaratmaz. Bu nedenle, bir fiilin ceza hukuku açısından
mahkûmiyetle sonuçlanması ve bunun af kanunu ile ortadan kaldırılması disiplin yaptırımı
uygulamasını engellemez. Bu durum disiplin soruşturması ile ceza soruşturmasının
birbirinden bağımsız olmasının bir sonucudur. Ancak af kanunu, disiplin yaptırımına temel
oluşturan bir suç nedeniyle çıkarılmışsa haliyle disiplin cezasını kaldırır. Çünkü ceza hukuku
kamu hukuku içerisinde bağımsız bir hukuk dalı iken, disiplin hukuku, yönetim hukuku
içerisinde bir alt disiplindir. Kaynağı açısından değerlendirildiğinde, disiplin cezalarına ilişkin
işlemlerin tesisi, hiyerarşik denetim yetkisinden, ceza yaptırımları ise yargı yetkisinin
kullanımından kaynaklanır.
7.3. Disiplin Hukukunun İlkeleri
Anayasal Hükümler.- 1982 AY (m.128/2), disiplin hakkında şu ilkeleri getirmiştir: (i)

Savunma hakkı tanınmadıkça ceza verilemez; (ii) Kararlar yargı denetimi dışında
bırakılamaz; (iii) TSK mensupları ile hakimler/savcılar hakkındaki hükümler saklıdır (m.129).
Genel İlkeler.- Disiplin hukuku, kamu hukuku içinde bağımsız bir hukuk dalı olmayıp,
Yönetim Hukuku içinde bir alt disiplin olduğu için, disiplin hukukunun kendine özgü, genel
geçerli ilkeleri olduğunu söylemek güçtür. Kamu Hukuku alanında bağımsız bir hukuk dalı
olan ceza hukukunun kimi ilke ve kuralları, kural dışı eylemleri yaptırıma bağlama ve
cezalandırma özelliği nedeniyle, disiplin hukukunda da uygulanmaktadır. Disiplin hukukunda
ceza hukukunun tüm ilkeleri değil, kamu görevlileri açısından güvence getiren ve hukukun
temel ilkesi olarak çekirdek ceza hukuku güvenceleri uygulanır. Örneğin, ceza hukukunun
kast ve taksire ilişkin kuralları disiplin cezalarında geçerli değildir. Çünkü tersine yasal
düzenleme bulunmadığı sürece, disiplin cezası verilebilmesi için kamu görevlisinin kasıtlı
olması aranmaz. Kastın olup olmaması, alt ve üst sınır belirlenen disiplin cezalarında,
yönetime takdir yetkisi bırakılan durumlarda yalnızca cezayı hafifletici etken, yani cezanın alt
sınırdan veya alt sınıra daha yakın şekilde verilmesi nedeni olabilir; cezanın hiç verilmemesi
için geçerli bir etken olamaz326.
Kanunsuz Suç Ve Ceza Olmaz İlkesi.- Disiplin hukukunda cezaların kanunla

belirlenmesi (Nulla Poena Sine Lege) ilkesi geçerli iken, suçların mutlaka kanunla
belirlenmesi (Nullum Crimen Sine Lege) ilkesi geçerli değildir. Suç ve cezaların kanunla
326
Ulusoy, agk., s. 49.
129
belirlenmesi gerekmesine rağmen, yönetsel suçlar ve cezalar, kanunla izin verilmesi,
demokratik toplum düzeninin gerekleri ile kamu yararına aykırı olmamak koşuluyla
yönetimin düzenleyici işlemleriyle de belirlenebilir 327. Ancak, idarî suç niteliğindeki eylemleri
belirleyen yönetimin takdir yetkisi, yargı denetimine açık olmalıdır 328. Kanunda sadece
disiplin cezalarının sayılması ve suç oluşturan eylemlerin düzenleyici işlemlerle belirlenmesi,
düzenleyici işlemlerle suç ihdasını olanaklı kılmaktadır. Bu uygulama, yönetime, kurumların
huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak, Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve
davranışta bulunmak gibi hallerde yönetime, muğlak ve çok esnek suç tipleri yaratma olanağı
vermektedir329.
Memurin Kanunu disiplin cezalarını gerektiren eylemleri sıralamak ve bunlar için birer
ceza belirleyerek, karar verme durumunda olan yönetsel makamların hareket alanını
sınırlandırmıştı. 657 sayılı Kanun, bu sistemi değiştirerek Fransa, Almanya ve İsviçre’de
uygulanan sistemi benimseyerek, cezaları sıralamış, fiilin niteliğine ve ağırlık derecesine göre
uygun yaptırımın uygulanması esasını getirmiştir. Madde (m.124) gerekçesinde Fransız
Yönetim Hukuku uzmanı Waline’in disiplin hukukuna ilişkin değerlendirmesine de yer
verilmiştir. Waline’e göre, kanun, disiplin cezalarını gerektiren disiplin hatalarının her birini
Ceza Kanununun yaptığı gibi tarif ve tavsif etmez. Disiplin işlerinde önceden düzenlenmiş bir
suç listesi yoktur. Nullun crimen sine lege kuralı burada uygulanmaz. Her olayda ceza
gerektiren bir hata olup olmadığı içtihatlarla takdir olunur.
Anayasada (m.38), idari ve adli cezalar arasında bir ayrım yapılmadığından disiplin
cezaları da bu ilkelere tâbidir 330. Suçta ve cezada yasallık uyarınca, yasak eylemler ve cezalar
yasada gösterilmelidir. Ancak, Anayasal ilkelerin aynı boyut ve kapsamıyla idari suçlara da
uygulanması işin mahiyetine uygun düşmez. Yasama organının ağır işleyen yapısı ile
ekonomik ve teknik hayatın hızla değişen ve gelişen şartları gözetilerek, bu ilkenin, idari
suçlar yönünden esnek uygulanması gerekir. Korunan hukuki değer ile ihlalin neden olduğu
hukuki sonuçlar farklıdır: (i) Adli suçlarda cezalar idari suçlara göre genellikle daha ağırdır;
(ii) Hürriyeti bağlayıcı cezalar, kural olarak adli suçlar yönünden geçerlidir; (iii) İdari
suçlarda kanun koyucunun daha az önem atfettiği bir hukuki değerin ihlali vardır; (iv)
Yaptırım, idari bir makam tarafından idari usuller izlenerek uygulanır331.
Danıştayın son zamanlarda istikrar bulan içtihadına göre, cezaların kanuniliği ilkesi
mutlak olarak, suçların kanuniliği ilkesi ise daha esnek ve göreceli uygulanabilir. Buna göre,
disiplin cezası türlerinin mutlaka kanunla belirlenmesi zorunlu olup ve kanunla öngörülmemiş
bir disiplin cezası türü yönetmelikle veya diğer yönetsel düzenlemelerle getirilemez. Buna
karşılık, disiplin cezası verilebilecek fillerin mutlaka kanunla belirlenmesi zorunlu olmayıp,
yönetsel düzenlemelerle de disiplin cezası verilecek fiiller belirlenebilir 332.
327
Zehreddin Aslan, “Kamu Personelinin Disiplin Hukukundan Kaynaklanan Özellikleri”, Kamu Personeli Sorunları- İdare
Hukuku Sempozyumu İçinde, Eskişehir, 4-5/4/2003, Eskişehir, 2004, s. 21.
328
329
Bahtiyar, Akyılmaz, “Anayasal Esaslar Çerçevesinde Kamu Personeli Disiplin Hukuku ve Uygulamadaki Sorunlar”, KPS-
İdare Hukuku Sempozyumu İç., Eskişehir, 4-5/4/2003, Eskişehir, 2004, s. 39.
330
AYM, E.2010/28, K.2011/139, Karar Günü: 20.10.2011; E.2018/73, K.2019/65, K.G.24.7.2019, par.180-181.
331
AYM, E. 2010/28, K. 2011/139, Karar Günü: 20.10.2011, Kararlar Bilgi Bankası.
332
130
Mükerrer Cezalandırma Yasağı (Ne Bis İn İdem).- Ceza hukukuna özgü bir kavram
olarak değerlendirilen ne bis in idem ilkesi ya da mükerrer cezalandırma yasağı, disiplin
hukuku, Uluslararası Savaş Hukuku, Devletler Hukuku yaptırımlarına kadar hukukun birçok
alanında kullanılmakta, Uluslararası Ceza Hukukunda insan hakları merkezli bir sistemin
oluşturulması ve uluslararası insan hakları standartlarına ulaşmak için mutlak bir gereklilik
olarak da görülmektedir333. Bu ilke, aynı suç nedeniyle mükerrer yargılama/soruşturma
yapılamayacağı ve ceza verilemeyeceği anlamına gelir. Disiplin cezaları açısından da aynı fiil
nedeniyle iki farklı disiplin cezasının verilemeyeceği söylenebilir. Ancak aynı fiil nedeniyle,
hem disiplin yaptırımı hem de ceza yaptırımı uygulanabilir334.
AYM’ye göre, bir fiilin farklı hukuk disiplinlerince yaptırıma bağlanması, bu ilkeye
aykırılık teşkil etmez. Asker kişilerin gayri tabii mukarenette bulunmalarından dolayı 6413
sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu gereğince disiplin soruşturmasına, 1632 sayılı
Kanun gereğince de cezai soruşturmaya tabi tutulmaları, bu ilkeye aykırılık teşkil etmez 335.
657 sayılı Kanunda bir eylemin birden fazla disiplin suçu teşkil etmesi durumunda nasıl
hareket edileceği konusunda bir düzenleme yoktur. Ancak uygulamada ve öğretide, bir
eylemin birden fazla disiplin suçunu oluşturması durumunda ilgili kamu görevlisine mükerrer
ceza verilemeyeceği, buna karşılık en ağır disiplin cezasının verileceği hususunda bir uzlaşı
vardır336. Aynı soruşturma kapsamında 657 m.125/1-(C)-(c) alt bendi uyarınca aylıktan kesme
cezasıyla ve m125/1-(D)-(ı) alt bendi uyarınca kademe ilerlemesinin durdurulması cezasıyla
cezalandırılmasına dayanak oluşturan fiil, “kardeşine menfaat sağlama ve kamuyu zarara
uğratma” fiili olduğu için, aynı fiil sebebiyle davacının ikinci defa cezalandırılması sonucunu
doğuran davaya konu disiplin cezasında hukuka uyarlık yoktur337.
Danıştaya göre, disiplin cezası alan kamu görevlilerine döner sermaye katkı payı veya
teşvik primi ödenmeyeceğine dair düzenleyici işlemlerle getirilen kurallar, mükerrer
cezalandırma kapsamında olup, hukuka aykırıdır338. Böyle bir düzenleme yönetsel işlemle
değil de bir kanunla da getirilmiş olabilir. Nitekim 657 sayılı Kanuna göre, aylıktan kesme
cezası ile tecziye edilenler 5 yıl, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile tecziye
edilenler 10 yıl daire başkanı kadrolarına, daire başkanı kadrosunun dengi ve daha üstü
kadrolara, bölge ve il teşkilatlarının en üst yönetici kadrolarına, düzenleyici ve denetleyici
kurumların başkanlık ve üyeliklerine, vali ve büyükelçi kadrolarına atanamazlar (m.132/4).
Disiplin cezası alanlara, teknik anlamda bir yönetsel yaptırım değil, olsa olsa bir yönetsel
önlem olarak kabul edilebilecek olan kimi yönetsel işlemler (örneğin kurumlar arası nakil
yasağı, belli kadrolara atanamama gibi...) uygulanmasına ilişkin düzenleyici yönetsel veya
yasama işlemlerinin mükerrer cezalandırma ile ilgisi yoktur. Kanunla öngörülen önlem,
333
Yücel Oğurlu, “Ceza Mahkemesi Kararının Disiplin Cezalarına Etkisi Ve Sorunu ‘Ne Bis İn İdem’ Kuralı”, AÜHF Dergisi, Yıl
2003, s. 101-124.http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/282/2575.pdf (Erişim: 26/6/2014).
334
Örneğin, 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanun ’a aykırı fiilleri işlemek, hem memurluktan
çıkarılmayı, hem de hapis cezasını gerektirir.
335
AYM, E. 2015/68, K. 2017/166, Karar Tarihi: 29.11.2017, Kararlar Bilgi Bankası.
336
Olgun Değirmenci, Askerî Ceza ve Disiplin Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, Kasım 2013, s.373.
337
Danıştay 12. D., E. 2011/6728, K. 2015/5715, T. 4/11/2015, Kazancı İçtihat Bankası.
338
131
yönetsel düzenlemelerle daraltılamaz. Ancak, koşulları varsa, yönetsel düzenlemelerle başka
önlemler alınabilir339.
Ölçülülük ve Belirlilik.- Ölçülülük ve belirlilik/öngörülebilirlik, hukuk devletinin

ilkelerindendir. Disiplin cezalarının belirlenmesinde, suç oluşturan fiille, uygulanacak
yaptırım arasında makul bir dengenin gözetilmesi ve belirlilik ilkesine uygun olarak önceden
belirlenmesi gerekir. Anayasal bir ilke olan ölçülülük ilkesi (m.13), AİHS’de de, zorunlu olan
ölçüde (m.8) ve durumun gerektirdiği ölçüde (m.15) ifadeleri ile yer almıştır. Bu ilke ile
disiplin yaptırımlarının ve uygulanacak eylemlerin belirli olması da sadece ceza hukuku
açısından değil, idare hukuku açısından da idarî işlemlerin hukuka uygunluğunun
değerlendirilmesinde dikkate alınır340. Bu ilke, yönetim hukukunda ve yargısal denetimde
hukuka uygunluk ölçütleri arasında bulunan bir ilke olup, amaçla orantılı olmayan
yükümlendirici idarî işlemler, konu unsuru yönünden hukuka aykırı olur341.
Belirlilik ilkesine göre, yasal düzenlemeler, kişiler ve idare yönünden herhangi bir
duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel
olmalı, kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarına karşı da koruyucu önlemler içermelidir. Bu
ilke hukuki güvenlikle bağlantılı olduğu için kişi, hangi somut eylem ve olguya hangi hukuki
yaptırımın bağlandığını bilmelidir. Birey ancak bu durumda, yükümlülüklerini öngörüp,
davranışlarını ayarlayabilir. Belirlilik ilkesi, yalnızca yasal belirliliği değil daha geniş
anlamda hukuki belirliliği de ifade eder. Yasal düzenlemeye dayanarak erişilebilir, bilinebilir
ve öngörülebilir olma gibi gereklilikleri karşılaması koşuluyla içtihatlar ve yürütmenin
düzenleyici işlemleriyle de hukuki belirlilik sağlanabilir. Hukuki belirlilik ilkesinde asıl olan,
bir hukuk normunun uygulanmasıyla ortaya çıkacak sonuçların o hukuk düzeninde
öngörülebilir olmasıdır 342.
657 sayılı Kanundaki kimi soyut kavramlar nedeniyle de belirlilik tartışmaları

yaşanmaktadır. Bunlardan birisi, çıkarma cezasını gerektiren fiil ve haller arasında sayılan,
“Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici
hareketlerde bulunmak” suçudur. AYM’ye göre, belirli bir kesinlik içinde kanunda hangi fiile
hangi hukuksal yaptırımın bağlandığının bireyler tarafından bilinmesi ve eylemlerin
sonuçlarının öngörülebilmesi gerekir. Uygulanacak disiplin yaptırımları da, diğer ceza
yaptırımları gibi belirlilik ve kanunilik ilkelerine uygun şekilde düzenlenmelidir 343. Ancak,
belirsiz olduğu ileri sürülen yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerin tümünün önceden
öngörülmesi ve tespiti de, bu hareketlerin tek tek ortaya konulması da olanaksızdır 344.
Geçmişe Etki Yasağı.- Hukukun temel ilkelerinden birisi olan ve aynı zamanda
Anayasal bir ilke olan (m.38/1) suç ve cezaların geçmişe yürütülememesi ilkesine göre,
kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden
cezalandırılamaz. Disiplin hukuku açısından da bu ilke, hiçbir kamu görevlisinin hiçbir
339
Ak., s. 112.
340
Ak., s. 25.
341
Ak., s. 125.
342
AYM, E.2018/73, K.2019/65, Karar Günü: 24.7.2019, par.144-145. Kararlar Bilgi Bankası.
343
344
132
eyleminin, eylemin gerçekleştiği anda yürürlükte bulunan kanun veya düzenleyici yönetsel
işlemin disiplin suçu saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamayacağı anlamına gelir. Bu
ilkenin disiplin hukuku açısından da hiçbir istisna ve esnekliğinin bulunmadığı kabul
edilmektedir. Elbette, daha önce disiplin suçu olarak kabul edilmeyen bir eylem, sonradan bir
mevzuat değişikliği ile disiplin suçu olarak düzenlenebilir. Ancak, disiplin suçu kapsamına
alma işlemi, değişiklik öncesindeki eylemler için geçerli olur. Eğer o eylemi suç olarak kabul
etme, değişiklik öncesindeki eylemler için de geçerli kabul edilirse, geçmişe etki yasağı ihlal
edilmiş olur345. Özetle, disiplin yaptırımları tipik yönetsel işlemler olup, hukuki güvenlik ilkesi
gereği, geçmişe etkili sonuçlar doğuran disiplin yaptırımı tesis edilememesi yönetim
hukukunun temel ilkelerindendir.
Savunma Hakkı.- Savunma hakkı Anayasal bir hak olup, hak arama hürriyetinin içinde
ve mutlak surette uyulması gereken bir ilkedir346. İdarî işlemin muhatabına, kendisi hakkında
yapılması planlanan işlem konusunda ön bilgi almasını ve haklılık savlarını belirtme olanağı
sağlar347. Öğretide ve uygulamada da, tartışılmaz nitelikte insanlığın ortak değerlerindendir 348.
Yönetimin, işlem tesis etmeden önce ilgilinin görüşünü de alması, yönetimin tek yanlı işlem
yapma üstünlüğüne karşı, savunma yapma gibi güvence niteliğindeki kurallarla birey ile
yönetim arasında denge sağlanır349. Savunma alınmaması veya usulüne uygun biçimde
alınmaması, asli usul sakatlığı yaratır 350. Bu hak, uyulması mutlak bir ilke olup, yazılı hukuk
kuralı olarak düzenlenip düzenlenmemesinin önemi yoktur. Çelişme usulü olarak da
adlandırılan bu ilke, Latince audi alterem partem (öteki tarafı da dinle) şeklinde ifade
edilmektedir. Bu hak, aslî usul koşulu olduğu için, sonucu etkilemeyecek olsa dahi uyulması
gerekir351. Anayasaya göre, “Memurlar ve diğer kamu görevlileri(ne) … savunma hakkı
tanınmadıkça disiplin cezası verilemez” (129/2). Yedi günden az olmamak üzere verilen
sürede veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan, bu hakkından vazgeçmiş sayılır (657
m.130).
Disiplin Soruşturması İle Ceza Kovuşturmasının Bağımsızlığı.- Memurlar hakkında

disiplin kovuşturmasının yapılmış olması, fiilin genel hükümler kapsamına girmesi halinde,
sanık hakkında ayrıca ceza kovuşturması açılmasına engel oluşturmaz. Ceza kovuşturması ile
disiplin kovuşturması bir arada yürütülebilir (m.131). Aynı olay nedeniyle memur hakkında
ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanmış olması, disiplin kovuşturmasını geciktiremez.
Ayrıca, memurun ceza kanununa göre mahkûm olması veya olmaması halleri, ayrıca disiplin
cezasının uygulanmasına engel olamaz. Gerektiğinde ceza kovuşturması bekletici mesele
yapılabilir; disiplin soruşturması zamanaşımı süreleri durur (2547 m.53/A).
Ceza mahkemesince delillerin takdiri ve suçun niteliği yönünden yapılan

değerlendirmede uygulanan ilke ve kurallar, disiplin hukuku açısından uygulanan kurallardan
farklı olduğundan, aynı suç ile ilgili olarak ceza mahkemesince, suçun sanık tarafından
345
Ak., s. 65.
346
Aslan, agm., s. 24.
347
Mahmut Gökpınar, Disiplin Hukukunda Yasak Hukuka Aykırı Deliller, Kazancı Hukuk, İstanbul 2011.
348
AYM, E.1997/41, K. 1998/47, Karar Günü: 14/7/1998, Kararlar Bilgi Bankası.
349
350
Danıştay, 12. D., K. 2009/1123, E.2007/1419, Karar Tarihi: 6/3/2009. Kazancı İçtihat Bankası.
351
133
işlendiğinin sabit olmadığı (delil yetersizliği) gerekçesiyle verilen beraat kararları disiplin
hukuku açısından bağlayıcı olmayıp, bu nitelikteki beraat kararı disiplin cezası
uygulanmasına engel oluşturmaz352.
Gerekçe.- Yönetimin işlemlerinin gerekçeli olması hukukî zorunluluktur. Gerekçenin

işlemde gösterilmesinin zorunlu olmadığı durumlarda dahi, işlem bir gerekçeye dayanmalıdır.
Bir yönetsel işlem olarak disiplin yaptırımlarında da bir gerekçe olmalıdır. 657 sayılı
Kanunda gerekçe gösterilmesine ilişkin emredici bir hüküm bulunmasa da, disiplin cezası
verilmesini gerektiren hukuki nedenler işlemde gösterilmelidir.
Tekerrür.- Memurun, geçirdiği bir disiplin soruşturmasında, disiplin cezası almasına

yol açan bir fiil veya hali, sonradan tekrarlamasına tekerrür denir. Tekerrür hali, genel
tekerrür ve özel tekerrür olarak ayrılır. Aynı fiilin ikinci defa işlenmesi, özel tekerrür, aynı
cezayı gerektiren farklı fiillerin üçüncü defa işlenmesi hali genel tekerrürdür 353. 657 sayılı
Kanunda, fiil veya halin tekerrürü ile aynı derecede cezayı gerektiren fakat ayrı fiil veya
haller nedeniyle verilen disiplin cezalarının üçüncü uygulaması şeklinde iki ayrı durum
düzenlenmiştir.
Özel tekerrür.- 657 sayılı Kanuna göre, “Disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir
fiil veya halin cezaların özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre içinde tekerrüründe bir
derece ağır ceza uygulanır” (m.125/2-ilk cümle). Bu hükme göre, disiplin cezası verilmesine
sebep olan bir fiil veya halin, aynı nitelikte ve aynı derecede cezayı gerektirir şekilde, disiplin
cezalarının sicilden silinmesine ilişkin süre içinde tekrar işlenmesi özel tekerrürdür. Bir fiil
veya halin disiplin hukukunda, özel tekerrür uygulamasına tabi tutulabilmesi için aranan
koşullar şunlardır: (i) Memur, daha önceden disiplin cezası almış olmalıdır. (ii) Memur, daha
önceki ile aynı nitelikte disiplin suçu oluşturan bir fiil veya hali tekrarlamış olmalıdır (örneğin
kınama cezası verilmesine yol açan, “Verilen emirlere itiraz etmek” fiilinin tekrarlanması).
Fiil veya halin tekerrürü ibaresinden, bire bir aynı olayın gerçekleşmesi değil, aynı madde
kapsamında cezalandırılabilecek ve aynı nitelikte değerlendirilme imkanı bulunan fiil ve hal
anlaşılmalıdır354. (iii) Birinci disiplin cezası kesinleşmiş olmalıdır. (iv) Memurun, önceden
almış olduğu disiplin cezasının sicilden silinmesi için öngörülen süre dolmamış olmalıdır. Bu
süre, uyarma ve kınama cezalarında 5 yıl, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin
durdurulması cezalarında da 10 yıldır (m.133/1).
Genel tekerrür.- 657 sayılı Kanuna göre, “Aynı derecede cezayı gerektiren fakat ayrı
fiil veya haller nedeniyle verilen disiplin cezalarının üçüncü uygulamasında bir derece ağır
ceza uygulanır” (m.125/2-2. cümle). Aynı derecede disiplin cezasını gerektiren, fakat ayrı fiil
veya haller nedeniyle verilen disiplin cezalarının üçüncü defa işlenmesi genel tekerrürdür. Bir
fiil veya halin disiplin hukukunda, genel tekerrür uygulamasına tabi tutulabilmesi için aranan
koşullar şunlardır: (1) Aynı derecede disiplin cezasını gerektiren farklı üç fiil veya hal
352
Danıştay 12. D., E. 2010/1494, K. 2013/4059, Tarih: 16/5/2013, KİB.
353
Zehreddin, Aslan, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na Göre Disiplin Suç ve Cezaları, İstanbul 2001, s. 51-52’den
naklen, Abdullah Uz, “Disiplin Hukukunda Tekerrür Ve Tekerrüre Bağlanan Hukuki Sonuçlar Üzerine Farklı Bir Yaklaşım”,
Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1, 2013, s.73-106 (Basım Yılı: 2014).
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/753727. (Erişim: 16.01.2021).
354
Danıştay 12. D., E.2012/6364, K.2016/1596, K.T.23.03.2016. Kazancı İçtihat Bankası.
134
bulunmalıdır. Örneğin kınama cezası verilmesine yol açan, “Görev sırasında amire hal ve
hareketi ile saygısız davranmak” (1. fiil), “Verilen emirlere itiraz etmek” (2. fiil) ve
“Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak” (3. fiil) fiil ve halleri söz konusu
olmalıdır. (2) Birinci ve ikinci fiiller hakkında açılan soruşturmaların sonuçlanmış ve
kesinleşmiş olması gereklidir. (3) Genel tekerrürde, özel tekerrürde olduğu gibi, cezaların
özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre içinde verilmiş olması koşulu aranmamaktadır.
Öğrenim durumları nedeniyle yükselebilecekleri kadroların son kademelerindeki

memurların, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının verilmesini gerektiren hallerde,
brüt aylıklarının 1/4’ü-1/2’si kesilir ve tekerrüründe görevlerine son verilir (m.125/5).
Bir Alt Cezayı Verme.- Geçmiş hizmetleri olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi
alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir (m.125/3).
Uygulanabilir ibaresi, yönetime takdir yetkisi vermektedir. Ancak, memurluk sıfatıyla
bağdaşmayacak nitelikte yüz kızartıcı ve utanç verici harekette bulunduğu (zimmet) sabit olan
memurun bir alt ceza ile cezalandırılması yönünde yönetimce takdir yetkisinin kullanmamış
olması işlemi sakatlamaz355. Bir derece ağır ceza uygulama yasağı.- Disiplin hukukunda ceza
tekliflerinin/cezaların birleştirilerek bir derece ağır ceza uygulanmasına imkân tanıyacak bir
hüküm olmadığı için, bu şekilde işlem tesisi hukuken mümkün değildir356.
Aleyhe Değiştirme Yasağı.- Disiplin cezasına itiraz edilmesi halinde, itiraz mercileri
kararı gözden geçirerek verilen cezayı aynen kabul edebilecekleri gibi, hafifletebilir veya
tamamen kaldırabilir. Daha ağır bir ceza verilemez ve verilmiş ceza aleyhe değiştirilemez
(Reformatio in pejus)357.
Kılık Değiştirmiş Disiplin Cezası Verme Yasağı.- Hizmet gerekleri ve kamu yararı ile
ilgili olmayan, sadece memuru cezalandırmak için yapılan, yer değiştirme, kadro kaldırma,
geçici görevlendirme ya da görev süresinin uzatılmaması gibi işlemler kılık değiştirmiş
disiplin cezasıdır. Bu tür işlemler, amaç yönünden hukuka aykırı olup, yetki saptırması ile
maluldür358. Davacıya verilen üç ayrı disiplin cezasının yargı kararı ile iptal edilmesi üzerine,
bu işlemler, göreve yargı kararı ile atandığı tarihten itibaren kendisine karşı yürütülen taciz
(mobbing), bıktırma ve yıldırmaya yönelik eylem ve işlemler, manevi yapısını olumsuz olarak
etkileyecek ağırlıkta bulunduğu anlaşıldığından, idarenin hukuka aykırı eylem ve işlemleri
nedeniyle üzüntü ve sıkıntı yaşayan davacının manevi zararının tazmini gerekir 359. Ne var ki,
idarenin hukukî sorumluluğunun doğması için, ortada bir zararın bulunması, bu zararın
idarenin bir işlemi sonucunda meydana gelmiş olması, zararla idari işlem veya eylem
arasında illiyet bağının bulunması gerekir. Manevi tazminata hükmedilmesi için kişinin fizik
yapısını zedeleyen, yaşama ve kazanma gücünün azalması sonucunu doğuran olayların
meydana gelmesi veya idarenin hukuka aykırı bir işlem yahut eylemi sonucunda ağır bir elem
355
Danıştay 12. D., E. 2000/2702, K. 2002/2982, Karar Tarihi: 9/10/2002. Kazancı İçtihat Bankası. Danıştay İDDK
E.2015/544, K.2017/1512, K.T.30/03/2017, https://www.memurlar.net/haber/775777 (21.10.2018).
356
Danıştay 12.D., E.2012/6271, K.2015/6619, T.8/12/2015; 12.D.,E.2012/7935, K.2015/6620, T.8/12/2015, KİB.
357
Gözler, Kaplan, agk., s. 603. Danıştay 5. D., E.2016/13633, K.2019/311, T.15.01.2019.
358
Gözler, İdare Hukuku, Cilt II, s. 754.
359
135
ve üzüntünün duyulmuş olması ve amirlerce sistematik yıldırma amaçlı mobbing
uygulandığının açık olarak ortaya konulması gerekir360.
Doğrudan Disiplin Cezası Verme Yasağı.- Hukukta soruşturma açılmadan, doğrudan

ceza verilemeyeceği ilkesi, cezalandırmanın hukuksal rejiminde çekirdek bir hukuksal
güvence olup, disiplin hukukunda da mutlaka dikkate alınması gerekir. Ceza mahkemece de
verilse, idarece de verilse, kamu otoritelerinin kamu gücü kullanarak kişileri cezalandırması,
devletçe kişilere uygulanabilecek, temel hak ve hürriyet sınırlamalarındandır 361. Disiplin
hukukunda soruşturma açılmadan, doğrudan doğruya disiplin cezası verilmesi de aslî usul
sakatlığı yaratır. Soruşturma açılması gerektiğini öğrenen yetkili makam, soruşturma sonucu
ortaya çıkacak sonuca göre, disiplin yaptırımı uygulayabilir.
Usul Kurallarına Uyma Zorunluluğu.- Bütün yönetsel işlemlerde olduğu gibi, disiplin
sürecinde yapılan işlemler ve alınan kararların da yönetsel usul kurallarına uygun olması
gerekir (Disiplin kurullarının toplantı ve karar yeter sayılarına, savunma hakkına uyulmaması
gibi). Aksi takdirde uygulanmasına karar verilen disiplin yaptırımı usul yönünden sakatlanır.
Disiplin suçu teşkil eden fiillerle ilgili olarak soruşturma yapılması zorunlu olduğu gibi
soruşturmanın belirli usuller çerçevesinde yapılması da isnada maruz kalanların hukuki
güvencesidir. Soruşturma emri verilmesi; bağımsız ve üst veya denk görevde olan bir
soruşturmacı atanması, olayla ilgili tanık ve soruşturulanın ifadelerinin alınması, ifade
alınmadan kişiye haklarının ve soruşturma konusunun bildirilmesi, isnat olunan fiille ilgili
lehe ve aleyhe başkaca delillerin araştırılması, soruşturma sonucunda bir rapor hazırlanması
ve bu raporda; olayın değerlendirilmesi soruşturmacının kanaat ve teklifini belirtmesi ve
raporun ilgili makama sunulması, soruşturmayı yapan kişi ile soruşturmada elde edilen
delilleri değerlendirecek kişi veya kurulların ayrı olmasının, yasal süre içerisinde isnat olunan
fiiller bildirilerek sanığın savunmasının alınması gerekliliği disiplin hukukunun temel
ilkelerinden olduğu gibi hukuki güvenlik ilkesinin de gereğidir362.
Şüpheden Sanığın Yararlanması ve Masumiyet Karinesi.- Hukukun temel

ilkelerinden olan masumiyet karinesine göre, suç işlediği kanıtlanıncaya kadar kişi suçsuz
kabul edilir. Bu ilke, disiplin hukukunda da geçerlidir. Disiplin hukuku, cezalandırılma
ilkeleri açısından ceza hukuku ile benzer özellikler taşımakta olup, kişilerin disiplin cezası ile
cezalandırılabilmeleri için, suç olarak belirlenmiş olan davranışın kişi tarafından işlenmiş
olduğunun kesin ve şüpheye yer bırakmayacak şekilde belirlenmesi ve maddi gerçeğin ortaya
konulması gerekir. Ceza hukukundaki şüpheden sanık yararlanır ilkesi, disiplin hukukunda
da uygulanır. Disiplin yaptırımı uygulanacak kişi tarafından ikrar edilmeyen ve mevcut
deliller ile disiplin normuna aykırı fiilin ispatı mümkün olmayan hallerde, bu ilke gereğince
ilgiliye disiplin cezası verilemez363. Ancak geleneksel yönetim hukukunda şüpheden sanığın
yararlanacağı ilkesi, disiplin cezaları tüm toplumu değil de, yönetsel düzeni ilgilendirdiği için,
disiplin suçlarında ceza verilmesi için, kamu görevlisi aleyhine kanaat oluşması bile yeterli
360
361
362
Danıştay 12. D., E.2012/6421, K.2016/324, T.28.1.2016; 12. D.,E. 2014/945, K. 2016/410, T. 2.2.2016, KİB. 12. D.,
E.2012/7837, K.2016/409, T. 2.2.2016, KİB. 12. D., E. 2012/6421, K. 2016/324, T. 28.1.2016, KİB.
363
Danıştay 12.D, E.2016/7260, K.2017/2823, Kazancı İçtihat Bankası.
136
görülebilmektedir364. Burada sözü edilen kuşku, suç oluşturan fiilin sanık tarafından işlenip
işlenmediği (maddi unsur), o fiilin kanunda öngörülen suç tipine uygun olup olmadığı
(tipiklik) veya sanığın kast veya ihmalinin bulunup bulunmadığı (manevi unsur)
noktasındadır. Ancak disiplin hukuku açısından şüpheden sanık yararlanır ilkesi, esas olarak
fiilin suçlanan kişi tarafından işlenip işlenmediği veya işlenen fiilin mevzuatla öngörülen suç
tanımına uyup uymadığı noktalarında netlik olmadığı ve kuşkular bulunduğu durumlarda söz
konusu olur. Çünkü disiplin yaptırımları için disiplin suçu teşkil eden kural ihlalinin kasıt
veya taksirle işlenip işlenmediğinin önemi yoktur365.
Ceza yargılamasında mahkumiyetle sonuçlanmamış aynı olaylara dayanılarak bir

kişinin disiplin suçundan suçlu bulunması, masumiyet karinesini otomatik olarak ihlal
etmez366. Ceza muhakemesi hukuku ve idare hukuku farklı ilkelere tabi olup, kamu
görevlisinin davranışı, suç tanımına uymasının yanı sıra disiplin sorumluluğunu
gerektirebileceği gibi sicil, terfi, atama gibi işlemlerin tesisinde de idarece takdir yetkisi
çerçevesinde göz önünde bulundurulabilir. Böyle durumlarda ceza muhakemesi ile idarece
yürütülen işlemler farklı süreçlere tabidir. Ceza muhakemesi sonucunda kişinin isnat edilen
eylemi işlemediğine dair hükümler dışında, ceza mahkemesi hükmü idare makamları
açısından doğrudan bağlayıcı değildir367.
Diğer İlkeler.- Disiplin hukukunda, lehe kanunun uygulanması368, hukuki güvenlik,

cezalandırmada şahsilik, takdir yetkisinin kullanımı, soruşturmanın gizliliği, idari ve yargısal
başvuru yollarının gösterilmesi, soruşturma konusunu genişletme yasağı, hukuka aykırı
olarak elde edilmiş bulguların, delil olarak kullanılamaması 369 gibi ilkeler de dikkate
alınmalıdır.
7.4. Disiplin Soruşturma Süreci
Personel yönetimi literatüründe temel disiplin yaklaşımları, önleyici disiplin, geleneksel

(düzeltici, cezalı, klasik) disiplin ve yapıcı (cezasız) disiplin olmak üzere üç başlık altında
toplanır. Önleyici disiplin, kural ve düzenlemelerin oluşturulması ve personele iletilmesi
şeklinde iki aşamadan oluşan bir süreçtir. Geleneksel yaklaşım, istenmeyen davranışların
cezalandırmayla sona erdirileceği düşüncesine dayanır. Bunun uygulanma biçimlerinde birisi,
yinelenen suçların daha ağır yaptırımlarla cezalandırılmasını amaçlayan kademeli disiplin
yaklaşımıdır. Bu durum, memur disiplin hukukunda uygulanan (m.125) tekerrür ilkesidir.
Yapıcı yaklaşım ise klasik yaklaşıma alternatif olan, kusurlu davranışı kaynağına inerek
çözümler370. 657 sayılı Kanun, kısmen önleyici, daha çok da klasik yaklaşıma uygundur.
Disiplin hukukunun kuralları, Anayasada (m.129), 657 sayılı Kanunda, özel kanunlarda 371 ve
364
Ak., s. 104.
365
Ak., s. 99.
366
AYM 2. Bölüm, Kürşat Eyol Başvurusu, Başvuru N0: 2012/665, Karar Tarihi: 13/6/2013, § 29.
367
Benzer yöndeki AİHM kararı bkz. Allen/Birleşik Krallık [BD], B. No: 25424/09, 12/7/2013, § 92-105 ve 120-126.
AYM 1. Bölüm, Mustafa Kıvrak Başvurusu, Başvuru N0: 2013/3175, Karar Tarihi: 20/2/2014, § 36-38.
368
… lehe olan normun uygulanması ilkesi disiplin cezaları yönünden de geçerlidir. Danıştay 5.D., E.2016/23101,
K.2017/19371, K.T.29.06.2017, http://www.memurlar.net/haber/705531/(13.11.2017).
369
Danıştay 12.D., E.2018/1955, K.2019/2065, K.T.19.03.2019.
370
Leman Bilgin vd, İnsan Kaynakları Yönetimi, AÜ Yayın No: 1591, Eskişehir, 2004, s.210.
137
düzenleyici idari işlemlerde372 vardır. Özel kanunun genel kanun karşısındaki önceliği ilkesi
nedeniyle, kendi özel personel kanunu olan kamu görevlileri öncelikle kendi kanunlarına tabi
olup, “Özel kanunların disiplin suçları ve cezalarına ilişkin hükümleri saklıdır” (m.125).
7.4.1.Disiplin Amirleri ve Disiplin Kurulları
Disiplin soruşturmalarına ilişkin usul ve esaslar, Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri

Hakkında Yönetmeliği (RG,24.10.1982) ilga eden373, Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği
(RG,30.4.2021) ile yeniden düzenlenmiştir.
Disiplin Amirleri.- a) Disiplin amirleri, Cumhurbaşkanı (tüm kamu idarelerinde),
bakanlar (bakanlık teşkilatında), üst yöneticiler374 (başında bulundukları kamu idarelerinde
veya kendilerine bağlı birimlerde), bölge müdürleri (taşra teşkilatı bölge kuruluşlarında),
valiler375 (taşra teşkilatı il ve ilçe kuruluşlarında), kaymakamlar (taşra teşkilatı ilçe
kuruluşlarında), belediye başkanları (belediye ve bağlı kuruluşlarında) ve misyon şefleridir
(yurt dışı teşkilatında). Sıralı disiplin amirleri, özel yönetmeliklerde belirtilir (657 m.124/1,
Yön. m.5).
Görev ve yetkileri.- (1) Disiplin amirleri uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını
vermeye yetkilidir. (2) Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezasına karşı yapılan
itirazın kabulü hâlinde disiplin amirleri, kararı gözden geçirerek verilen cezayı hafifletebilir
veya tamamen kaldırabilir. (3) Disiplin amirliği yetkisi devredilemez. (4) Bunlar, memurların
disipline aykırı davranışlarını öğrendikleri tarihten itibaren, mevzuattaki süreler içinde
soruşturmayı başlatmak ve gerekli cezayı uygulayarak disiplin cezası verme yetkisinin zaman
aşımına uğramasını önlemek zorundadır. (5) Bunlar, yetkilerini, ilgili mevzuatın memurlara
tanıdığı hakları göz önünde tutarak, hakkaniyet ve eşitliği esas alan bir tutum ve davranış
içinde kullanmakla yükümlüdür (Yön. m.7).
Disiplin Kurulları.- a) Kurulması.- Disiplin ve soruşturma işlerinde kanunlarla verilen
görevleri yapmak üzere her ilde, bölge esasına göre çalışan kuruluşlarda bölge merkezînde ve
kurum merkezînde ayrıca Millî Eğitim müdürlüklerinde birer Disiplin Kurulu bulunur (657
m.134, Yön. m.8/1). Kurullarda kimlerin bulunacağı, Yönetmelikte düzenlenmiştir (m.9-13).
b) Görev ve yetkileri.- Disiplin kurulları; (1) Kademe ilerlemesinin durdurulması
cezası teklifini değerlendirmeye, (2) Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı
yapılan itirazları değerlendirmeye, (3) Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük
dosyasından çıkarılması talepleri hakkında mütalaa vermeye yetkilidir. Disiplin kurullarının
ayrı bir ceza tayinine yetkisi yoktur, cezayı kabul veya reddeder (Yön m.14).
Yüksek Disiplin Kurulları.- a) Kurulması.- Disiplin ve soruşturma işlerinde
kanunlarla verilen görevleri yapmak üzere Kurum merkezînde bir Yüksek Disiplin Kurulu
(YDK) bulunur (657 m.134, Yön. m.15). Kamu idarelerinin merkez teşkilatındaki YDK, bir
başkan ve dört üye ile varsa memurun üyesi olduğu sendikanın temsilcisinden oluşur. YDK
371
7068 sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında KHK Kabul Ed. Dair Kanun, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu,
6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu.
372
Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmelik, RG, 24/10/1982, 17848.
373
Bu Yönetmelik, Bülent Ulusu’nun Başbakan olduğu ara rejim döneminde yayımlanmıştır.
374
Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği, m.4/1- ç) Üst yönetici: Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında İdari İşler Başkanını,
Cumhurbaşkanlığına bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşlarda bu kuruluşların üst yöneticisini, Bakanlık merkez teşkilatında
kendilerine bağlı birimler yönünden bakan yardımcısı ile bağlı, ilgili veya ilişkili kamu idarelerinin başında bulunan en üst
yöneticiyi ... ifade eder.
375
Taşra teşkilatı bölge kuruluşlarının merkezînin bulunduğu ilin valisi, bölge müdürünün disiplin amiridir (m.5/2).
138
başkanı; CB İdari İşler Başkanlığında İdari İşler Başkanı; Bakanlıklarda bakan tarafından
görevlendirilen bakan yardımcısı; Diğer kamu idarelerinde üst yöneticidir (m.16). Mahallî
idarelerin yüksek disiplin kurulu İçişleri Bakanlığı Yüksek Disiplin Kuruludur (m.17).
b) Yüksek Disiplin Kurullarının Yetkileri.- Yüksek disiplin kurulları kendilerine
intikal eden dosyaların incelenmesinde, gerekli gördükleri takdirde, (a) İlgilinin özlük
dosyasını ve her nevi evrakı incelemeye, (b) İlgili kurumlardan bilgi almaya, (c) Yeminli
tanık ve bilirkişi dinlemeye veya niyabeten dinletmeye, (d) Mahallen keşif yapmaya veya
yaptırmaya yetkilidirler. Memur ise, (a) Soruşturma evrakını incelemeye, (b) Tanık
dinletmeye, (c) Disiplin kurulunda sözlü veya yazılı olarak kendisi veya vekili vasıtasıyla
savunma yapma hakkına sahiptir (m.129).
Kurulların görüşme usulü, toplantı ve karar yeter sayısı. - Üç kişilik kurullar üye
tam sayısıyla, üçten fazla olan kurullar salt çoğunlukla toplanır. Sendikalar tarafından
temsilcisi bildirilmemesi veya temsilcinin toplantıya katılmaması durumunda sendika
temsilcisi toplantı yeter sayısının tespitinde göz önünde bulundurulmaz. Üyeler, toplantılarda
soruşturma konusu fiil veya hal hakkındaki görüşlerini sözlü veya yazılı olarak bildirebilir.
Oylama açık oyla yapılır ve oy çokluğu ile karar verilir. Oylamada çekimser kalınamaz (Yön
m.22).
657 Sayılı Kanundaki Cezaları Verecek Amirler ve Kurullar.- 657 sayılı Kanun
(m.126), disiplin cezası vermeye yetkili amir ve kurulları belirlediği için, bu hükme aykırı
hareketle ceza verilmesi, yetki sakatlığı oluşturur. Uyarma, kınama ve aylıktan kesme376
cezaları disiplin amirleri tarafından; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun
bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra atamaya yetkili amirler, il
disiplin kurullarının kararlarına dayanan durumlarda da Valilerce verilir. Memurluktan
çıkarma cezası ise, amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun
Yüksek Disiplin Kurulu kararı ile verilir377. Disiplin kurulu ve yüksek disiplin kurulunun
cezayı kabul veya reddetme dışında ayrı bir ceza verme yetkisi yoktur. Disiplin kurullarının
soruşturma dosyasını iadesi yetkisi yoktur378.Ret halinde atamaya yetkili amirler 15 gün içinde
başka bir disiplin cezası vermekte serbesttirler. Özel kanunların yetkili amir ve kurullarla ilgili
hükümleri saklıdır379.
7.5. Disiplin Cezaları
Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların,

Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği
ödevleri (i) yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, (ii) uyulmasını zorunlu kıldığı
hususları yapmayanlara, (iii) yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık
derecesine göre disiplin cezalarından birisi verilir (m.124/2). Özel kanunlarda mesleğin
niteliğine bağlı olarak 657 sayılı Kanundan farklı disiplin yaptırımları da öngörülebilir 380.
376
Danıştay 12. D., E.2014/9576, K.2018/435, T.5.2.2018; 12. D., E.2015/1980, K.2019/9, T.14.1.2019, KİB.
377
Danıştay 12. D., E.2012/8801, K.2016/406, T.2.2.2016, 12. D., E.2012/6097, K.2016/1920, T. 5.4.2016, KİB.
378
Danıştay 5. D., E.2016/13633, K.2019/311, T.15.01.2019, https://www.memurlar.net/ (Erişim: 9.9.2019).
379
OHAL’de uygulanacak istisnai hüküm.- 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu (m.32).
380
Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında KHK Kabul Ed. Dair Kanun, No: 7068, Tarihi: 31/1/2018, RG, 8/3/2018, 30354
(Mük.). Disiplin cezaları m.7- (1) ... a) Uyarma/ b) Kınama/ c) Aylıktan kesme / ç) Kısa süreli durdurma/ d) Uzun süreli
durdurma/ e) Meslekten çıkarma, f) Devlet memurluğundan çıkarma. Hakimler Ve Savcılar Kanunu, m.62- (a) Uyarma,b)
Aylıktan kesme,c) Kınama,d) Kademe ilerlemesini durdurma, e) Derece yükselmesini durdurma, f) Yer değiştirme, g)
139
657 sayılı Kanunun ilk şeklindeki disiplin cezaları şunlardı: A) Uyarma: Memura,
görevinde daha dikkatli davranması gerektiğini yazı ile bildirmektir. B) Kınama: Memura,
görevinde ve davranışında kusurlu sayıldığını yazı ile bildirmektir. C) Kısa süreli durdurma:
Memurun bulunduğu kademede ilerlemesinin 6 ay için durdurulmasıdır. Ç) Uzun süreli
durdurma: Memurun bulunduğu kademede ilerlemesinin bir, 1.5 veya 2 yıl durdurulmasıdır.
D) Geçici olarak görevden çıkarma: Memuru, kadrosu saklı kalmak suretiyle, bir aydan 6 aya
kadar aylıksız olarak geçici süre ile görevinden çıkarmaktır. E) Devlet memurluğundan
çıkarma: Bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır (m.125).
Madde, 12/5/1982 tarih ve 2670 sayılı Kanunla (m.31) değiştirilerek bugünkü halini almıştır:
uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet
memurluğundan çıkarmadır.
7.5.1. Uyarma
Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile

bildirilmesidir. Bu cezayı gerektiren fiil ve haller: (1) Verilen emir ve görevlerin tam ve
zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine
getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve
bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak; (2) Özürsüz/izinsiz olarak göreve
geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk; (3) Kurumun tasarruf tedbirlerine
uymamak; (4) Usulsüz müracaat veya şikâyet; (5) Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum
ve davranışta bulunmak; (6) Görevine, iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek, ilgisiz
kalmak; (7) Kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak; (8) Görevin işbirliği içinde
yapılması ilkesine aykırı davranışta bulunmak.
7.5.2. Kınama
Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Bu

cezayı gerektiren fiil ve haller: (1) Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında
yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde,
görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımından kusurlu
davranmak; (2) Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli
faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek; (3) Görev sırasında amire hal ve
hareketi ile saygısız davranmak; (4) Hizmet dışında memurun itibar ve güven duygusunu
sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak; (5) Devlete ait resmi araç, gereç vb. eşyayı özel
işlerinde kullanmak; (6) Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek; (7)
İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak; (8) İş
arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak; (9) Görev mahallinde genel ahlak
ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller
çizmek ve yapmak; (10) Verilen emirlere itiraz; (11) Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında
yasal yollara başvurulmasına neden olmak; (12) Kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini
Meslekten çıkarma. 2547 sayılı Kanun- m.53/b-... uyarma, kınama, aylıktan veya ücretten kesme, kademe ilerlemesinin
durdurulması veya birden fazla ücretten kesme, üniversite öğretim mesleğinden çıkarma ve kamu görevinden çıkarma
cezalarıdır.; Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu, No: 6413, Tarihi: 31/1/2013 m.11-... a) Uyarma, b) Kınama, c) Hizmete
kısmi süreli devam, ç) Aylıktan kesme, d) Hizmet yerini terk etmeme, e) Oda hapsi, f) Silahlı Kuvvetlerden ayırma.
140
bozmak; (13) Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve TV kurumlarına
bilgi veya demeç vermek.
7.5.3. Aylıktan Kesme
Memurun, brüt aylığından 1/30-1/8 arasında kesinti yapılmasını gerektiren fiil ve haller:
(1) Kasıtlı olarak verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde
kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve
gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak; (2) Özürsüz olarak bir veya iki
gün göreve gelmemek; (3) Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat
sağlamak için kullanmak; (4) Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve
yanlış beyanda bulunmak; (5) Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek; (6) Görev yeri
sınırlarındaki bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına
yardımcı olmak; (7) Hizmet içinde memurun itibar ve güven duygusunu sarsacak
davranışlarda bulunmak.
7.5.4. Kademe İlerlemesinin Durdurulması
Fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl
durdurulması olup, ceza gerektiren fiil ve haller şunlardır: (1) Göreve sarhoş gelmek, görev
yerinde alkollü içki içmek; (2) Özürsüz ve kesintisiz 3-9 gün göreve gelmemek; (3) Görevi ile
ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak; (4) Amirine veya maiyetindekilere
karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak; (5) Görev yeri sınırları içinde
herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak; (6)
Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek; (7) Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına
yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak; (8) Görevin yerine getirilmesinde
dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar
veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak; (9) Belirlenen durum ve sürelerde mal
bildiriminde bulunmamak; (10) Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak; (11) Amirine,
maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya tehdit etmek;
(12) Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep
göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve
davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu
ödemeden yurda dönmek; (13) Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak; (14) Herhangi bir
siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak.
7.5.5. Devlet Memurluğundan Çıkarma
Memurun bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarılması

olup, ceza gerektiren fiil ve haller şunlardır: (1) İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların
huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini
engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak
göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak; (2) Yasaklanmış
her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini
basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir
141
etmek; (3) Siyasi partiye girmek; (4) Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve
gelmemek; (5) Savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği
görev veya emirleri yapmamak; (6) Amirine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde
bulunmak; (7) Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç
verici hareketlerde bulunmak; (8) Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak; (9) Siyasi ve
ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek; (10) Yurt dışında Devletin
itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak; (11)
5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna aykırı fiilleri işlemek; (12)
Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını
bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak/kullandırmak, örgüt propagandasını yapmak.
7.6. Zamanaşımı, Karar Süresi ve Uygulanması
Zamanaşımı.- Disiplin suçu niteliğindeki fiilleri işleyenler hakkında (m.127), bu fiil ve

hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren, (i) Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve
kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında 1 ay içinde disiplin soruşturmasına, (ii)
Memurluktan çıkarma cezasında 6 ay içinde disiplin kovuşturmasına, başlanmadığı takdirde
disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. Disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin
işlendiği tarihten itibaren nihayet 2 yıl içinde disiplin cezası verilmezse ceza verme yetkisi
zamanaşımına uğrar. Gerçeğe aykırı belgeyle atama yapılmasını sağlamak, yüz kızartıcı ve
utanç verici hareketlerde bulunmak suçu olup, eylem devam ettiği ve mütemadi suç vasfı
taşıdığı için, zamanaşımı süresi bu durumda uygulanmaz. Zamanaşımına uğramış bir fiil,
zamanaşımına uğramamış başka bir fiile ilişkin yürütülen inceleme veya soruşturma
kapsamına dâhil edilemez381. Disiplin kurulunun soruşturmaya konu fiilin tarihi itibarıyla ceza
verme zamanaşımı süresinin geçmiş olduğu değerlendirmesini yaparak teklifin reddine karar
vermesi halinde, atamaya yetkili amir, başka disiplin cezası veremez382.
Karar Süresi.- Disiplin amirleri uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını

soruşturmanın tamamlandığı günden itibaren 15 gün içinde vermek zorundadırlar. KİD
cezasını gerektiren hallerde dosya, kararını bildirmek üzere yetkili disiplin kuruluna 15 gün
içinde tevdi edilir. Disiplin kurulu, dosyayı aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde soruşturma
evrakına göre kararını bildirir. Memurluktan çıkarma cezası için disiplin amirleri tarafından
yaptırılan soruşturmaya ait dosya, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin
kuruluna tevdiinden itibaren azami 6 ay içinde bu kurulca, karara bağlanır (657 m.128).
Uygulanması.- Disiplin cezaları verildiği tarihten itibaren hüküm ifade eder ve derhal
uygulanır. Aylıktan kesme cezası, cezanın veriliş tarihini izleyen aybaşında uygulanır. Ayrıca,
verilen disiplin cezaları üst disiplin amirine, memurluktan çıkarma cezası ayrıca DPB’ye
bildirilir (m.132).
381
Danıştay 12. D., E. 2012/8803, K. 2015/6562, T. 7/12/2015, KİB.
382
Danıştay 12. D., E.2014/518, K.2016/1407, KİB.
142
7.7. Disiplin Cezalarının Yükselmeye Etkisi
Uyarma ve kınama cezası alan memurların üst yönetici kadrolarına atanmaları olanaklı
iken, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile tecziye edilen
memurlar, üst yönetici kadrolarına atanamazlar. Aylıktan kesme cezası ile tecziye edilenler 5
yıl, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile tecziye edilenler 10 yıl boyunca daire
başkanı kadrolarına, daire başkanı kadrosunun dengi ve daha üstü kadrolara383, bölge ve il
teşkilatlarının en üst yönetici kadrolarına, düzenleyici ve denetleyici kurumların başkanlık ve
üyeliklerine, vali ve büyükelçi kadrolarına atanamazlar (657 m.132/son). Bu süreler cezaların
verildiği tarihten itibaren hesaplanır384. Sürelerin sonunda bu görevlere atanabilmek
olanaklıdır. Süre sınırlaması olumlu karşılanabilir. Ancak, söz konusu cezaların verilmesini
gerektiren eylemlere bakıldığında, bunların bir kısmının görece önemsiz konular olduğu ve bu
nedenle memurun 5 ya da 10 yıl sayılan görevlere atanamamasının ölçüsüz olduğu
söylenebilir. Örneğin, özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek aylıktan kesme,
özürsüz ve kesintisiz 3-9 gün göreve gelmemek ve belirlenen durum ve sürelerde mal
bildiriminde bulunmamak ise kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirmektedir385.
7.8. Disiplin Cezalarına Karşı Başvuru
İdarî Başvuru.- (a) Disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan
kesme cezalarına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı
yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir (m.135/1). (b) İtiraz süresi, kararın ilgiliye
tebliğinden itibaren 7 gün olup, süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir (2.f.).
Soruşturma raporunda getirilen teklif doğrultusunda yetkili disiplin amiri tarafından verilerek
tebliğ edilen ve itiraz süresinin dolması ile de idari yönden kesinleşen cezanın, idarece geri
alınarak yeni bir disiplin cezası tesis edilmesi mümkün değildir 386. (c) İtiraz mercileri, itiraz
dilekçesi ile karar ve eklerinin kendilerine intikalinden itibaren 30 gün içinde kararlarını
vermek zorundadır (3.f.). (d) İtirazın kabulü hâlinde, disiplin amirleri kararı gözden geçirerek
verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilirler (4.f.). Ancak daha ağır bir ceza
veremezler.
Yargısal Başvuru.- Bütün yönetsel işlemlere karşı olduğu gibi, disiplin yaptırımlarına
karşı da yargısal başvuru yolunun öngörülmüş olması, hukuk devleti ilkesinin özel
gereklerinden birisidir. Disiplin cezası tazyiki ile karşılaşan memurlar, genel dava açma süresi
içinde iptal davası açabilirler. Bu dava ile disiplin cezasının yetki, şekil, usul, neden, konu ve
amaç unsurları yönünden hukuka aykırı olduğu iddiasıyla iptali ve yönetsel işlemin
uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idarî işlemin açıkça
hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleştiği iddiasıyla yürütülmesinin durdurulması
istenir. Yargı mercilerinin işlemin YD ve iptaline karar vermesi durumunda, verilmiş olan
disiplin cezaları verildiği tarihten itibaren ortadan kalkar.
383
Abdullah Uz, Disiplin Cezalarının Üst Kademe Yöneticiliklere Etkisi, Adalet Yay., Ankara, Haziran 2013.
384
DPB Kamu Personeli Genel Tebliği Seri No: 2, RG, 15/4/2011, 27906.
385
Aynı yönde görüş için için bkz. Uz, agk., s. 55.
386
Danıştay, 12. D., E.2016/7572, K.2018/3400, K.T. 3.10.2018.
143
Disiplin cezaları, memurluk statüsünde olumsuz etkiler yaratan, icraî işlemler olduğu
için, tüm disiplin yaptırımlarının yargı denetimine tabi tutulması gerekir. Ancak, kamu
görevlileri hakkında disiplin soruşturması açıldığının bildirilmesine ilişkin işlemler yönetsel
davaya konu olamazlar387.
1961 Anayasası (m.118/3), “Disiplin kararları, yargı mercilerinin denetimi dışında

bırakılamaz.” hükmü ile, yasama organına hareket alanı bırakmamıştı. 1982 Anayasası ise
(m.129/3), ilk şeklinde, “Uyarma ve kınama cezalarıyla ilgili olanlar hariç, disiplin kararları
yargı denetimi dışında bırakılamaz.” hükmünü getirerek, uyarma ve kınama cezalarının yargı
denetimi dışında bırakılması konusunda yasama organına takdir alanı bırakmıştı. 657 sayılı
Kanun da (m.136/4), “İtiraz edilmeyen kararlar ile itiraz üzerine verilen kararlar kesin olup,
bu kararlar aleyhine idari yargı yoluna başvurulamaz.” hükmünü getirmişti. Bu düzenleme
Anayasaya uygun, ancak hak arama özgürlüğü, hukuk devleti ve eşitlik ilkelerine aykırıydı.
Nitekim, 7/5/2010 tarihli değişiklikle (5982 m.13), maddeye, “Disiplin kararları yargı
denetimi dışında bırakılamaz.” hükmü getirilerek bütün disiplin kararlarına yargı yolu
açılmıştır. 657 sayılı Kanuna da (m.135/son), “Disiplin cezalarına karşı idari yargı yoluna
başvurulabilir.” hükmü eklenmiştir.
Hakkında disiplin cezası verilen memurlar, yönetsel yargıya başvurma hakkına sahiptir.
Bu durumda memurun hem iptal ve hem de tam yargı davası açma hakkı vardır. Dava açma
süresi, genel dava açma süresidir (60 gün). Görevle ilişkinin kesilmesi sonucunu doğurmayan
disiplin işlemlerinde, yetkili yargı mercii, kamu görevlisinin bulunduğu yerdeki idare
mahkemesi, görevle ilişkinin kesilmesi sonucunu doğuran disiplin işlemlerinde ise, yetkili
yargı mercii, kamu görevlisinin son görev yaptığı yerdeki idare mahkemesidir (2577 m.33).
İptal davalarında, YD istemleri hakkında verilen kararlar; Danıştay dava dairelerince

verilmişse İDDK’ye, BİM kararlarına karşı en yakın BİM’e, idare mahkemeleri ile tek hâkim
tarafından verilen kararlara karşı BİM’e kararın tebliğini izleyen günden itibaren 7 gün içinde
bir defaya mahsus olmak üzere itiraz edilebilir. İtiraz edilen merciler, dosyanın kendisine
gelişinden itibaren 7 gün içinde karar vermek zorundadır. İtiraz üzerine verilen kararlar
kesindir (2577 m.27/7).
Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve KİD (görevden uzaklaştırma kararlarına karşı

da), disiplin cezalarına karşı, 60 gün içinde yetkili idare mahkemelerinde iptal davası
açılabilir. İdare mahkemelerinin kararlarına karşı 30 gün içinde BİM’de istinaf yoluna
başvurulabilir. Başvuru üzerine BİM tarafından verilen kararlar kesin olup, temyiz toluna
başvurulamaz. Burada iki dereceli yargılama yapılır. İstinaf başvurusu üzerine verilen
kararlara karşı, kanun yararına temyiz veya yargılanmanın yenilenmesine başvurulabilir.
Memurluktan çıkarılma işlemine karşı 60 gün içinde yetkili idare mahkemesinde iptal
davası açılabilir. Karara karşı, 30 gün içinde BİM’de istinaf yoluna, istinaf başvurusu üzerine
BİM tarafından verilen kararlara karşı bu defa da, 30 gün içinde Danıştayda temyize
gidilebilir (Üç dereceli yargılama usulü). Bütün disiplin cezalarına karşı, ilk derece
mahkemelerinin kararlarına yapılan istinaf ya da temyiz başvurusundan sonra, 30 gün içinde
387
Danıştay, 8. D., E.2005/580, K.2005/2140, K.T. 4.5.2005.
144
AYM’de bireysel başvuru hakkı kullanılabilir. Nihayet iç hukuk yolları tüketildikten sonra 6
ay içinde de AİHM’de dava açılabilir 388. Dava açma süresi içerisinde yargı yoluna
başvurulmaması durumunda ceza kesinleşir. Verilmiş olan disiplin cezalarının, yargı
yerlerince iptali durumunda ise, yönetim, 2577 sayılı Kanun gereğince, idare mahkemelerinin
esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre, gecikmeksizin işlem
tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiçbir şekilde kararın idareye
tebliğinden başlayarak 30 günü geçemez (m.28/1).
7.9. Disiplin Cezalarının Ortadan Kalkması
Süreye Bağlı Olarak Silinme.- 657 sayılı Kanuna göre (m.133), disiplin cezaları
memurun özlük dosyasına işlenir. Çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış
olan memur uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 yıl, diğer cezaların
uygulanmasından 10 yıl sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının
özlük dosyasından silinmesini isteyebilir. Memurun, bu süreler içerisindeki davranışları,
isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse, isteğinin yerine getirilmesine karar verilerek bu karar
özlük dosyasına işlenir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük dosyasından
çıkarılmasına disiplin kurulunun mütalaası alındıktan sonra yukarıdaki fıkra uygulanır.
Yönetim Tarafından Kaldırma.- Yönetim, disiplin cezasını, geri alma ya da ilga etme
yöntemiyle kaldırabilir. Yönetimin, disiplin cezasını geri alabilmesi için, söz konusu disiplin
cezasının hukuka aykırı olması gerekir. Çünkü geri alma, yalnızca hukuka aykırı işlemler için
söz konusu olabilir ve geçmişe etkili sonuçlar doğurarak, disiplin cezasını verildiği tarihten
itibaren tüm sonuçlarıyla kaldırır. Aynı şekilde yönetim, ilga (kaldırma) yoluyla, verilmiş bir
disiplin cezasını, geleceğe yönelik olarak da ortadan kaldırabilir.
Mahkeme Kararıyla Kaldırma.- Yönetsel yargı mercilerinin işlemin iptaline karar

vermesi durumunda, disiplin cezaları verildiği andan itibaren tüm sonuçlarıyla birlikte,
verildiği tarihten itibaren kalkar.
Kanunla Kaldırma.- Kanunla, verilmiş disiplin cezaları affedilebilir ve özlük

dosyasından silinebilir. Ancak af kanunu, doğrudan doğruya disiplin affını düzenlemek
amacıyla değil de, ceza hukukuna tabi olan suçlar nedeniyle çıkarılmışsa, disiplin cezaları
üzerinde etki yaratmayabilir389.
388
AİHS’nin 35. maddesinin 1. fıkrasında, AİHM’ye başvuru için öngörülen 6 aylık süre 4 aya indirilmiştir. 4 aylık yeni süre, 15
No.lu Protokolün 8. maddesinin 3. Fıkrası uyarınca, Protokolün yürürlüğe girdiği 1 Ağustos 2021 tarihinden itibaren 6 ay
geçtikten sonra, yani 1 Şubat 2022’de uygulanmaya başlayacaktır. Ayrıca, AİHS’nin 35. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen,
iç hukuktaki “nihai/kesin karar”, 1 Ağustos 2021 tarihinden önce verilmişse, bu karara dayanarak yapılacak başvuru 4 aylık
süreye değil, 6 aylık süreye tabi olacaktır.
389
Memurlar İle Diğer Kamu Görevlilerinin Bazı Disiplin Cezalarının Affı Hakkında Kanun, (3249-25/12/1985, 18977; 3817-
18/6/1992; 4455-28/8/1999, RG, 3/9/1999, 23805; 5525-22/6/2006, RG, 4/7/2006, 26218).
145
7.10. Memurluk Statüsünün Kısıtlanması
7.10.1. Görevden Uzaklaştırma
Memurluk statüsünde kısıntı yaratan durumlardan birisi olan görevden uzaklaştırma

(GU), memur güvenliği açısından önemlidir. Bu yolla, kamu hizmetlerinin gerektirdiği kimi
durumlarda, görevi başında kalmasında sakınca görülen memurlar, geçici bir süre
görevlerinden uzaklaştırılabilmektedir. Valiler gibi istisnaî nitelikteki belirli memurları
bakanlık emrine almak şeklinde başlayan uygulama, 6435 sayılı Kanunla bütün memurlara
yaygınlaştırılmış, 657 sayılı Kanun da, bütün memurların görevden uzaklaştırılabilecekleri
hükmünü sürdürmüştür. 657 sayılı Kanundan önceki dönemde, görevlerinde kalması sakıncalı
görülen memurlar hakkında, vekâlet (bakanlık, teşkilat) emrine alma390 ve muvakkaten işten el
çektirme şeklinde iki yöntem uygulanmıştı. Memurin Kanunu (m. 60), yabancı ülkelerdeki
memurlar, Vali, Kaymakam ve Zabıta Amirlerinin görülen lüzum üzerine, atanmalarındaki
yönteme göre, bağlı oldukları bakanlıklar emrine alınmalarını hükme bağlamıştı. 657 sayılı
Kanun bu düzenlemeleri kaldırarak hepsini tek bir isim altında toplamıştır (137-145). GU,
vekâlet emrine alma ile aynı amacı taşır. Bakanlık emrine alma, yönetimin memur üzerinde
kullanabileceği önlemlerin en önemlilerindendir. Yönetimin bu tür şart-tasarrufu, memurun
mesleki yaşantısı üzerinde büyük etkiler doğuran ve hatta memurluğuna son vermenin,
memurluk statüsünden çıkarılmanın başlangıcını oluşturur391.
Görevden Uzaklaştırmanın Tanımı: İşten el çektirme ve açığa alma olarak da bilinen

GU, görevi başında kalmasında sakınca görülen memurlar hakkında tesis edilen ve atandıkları
görevle ilişkilerini geçici olarak kesen bir önlemdir (ihtiyati tedbir)392. Uzaklaştırılan
memurun hukuken, kadrosu ile ilişkisi sürmekte ancak bu işlem nedeniyle, kadronun
gerektirdiği görevleri fiilen yürütememektedir393. 657 sayılı Kanuna göre (m.137), GU, kamu
hizmetlerinin gerektirdiği durumlarda, görevi başında kalmasında sakınca görülecek
memurlar hakkında soruşturmanın herhangi bir aşamasında alınabilecek ihtiyati bir önlemdir.
Dolayısıyla GU kararı, bir yaptırım değildir. Önlemin, kamu görevlileri ile Devlete zararını en
az düzeyde tutabilmek için, özenle kullanılması, soruşturmanın sağlıklı, ama hızla
tamamlanması gerekir394.
GU ile ilgili olarak altı çizilmesi gereken hususlar şunlardır: (1) Kamu hizmetlerinin
gerektirdiği durumlarda, GU yapılabilir. (2) Bu kararın alınabilmesi için, memurun görevi
başında kalmasında sakınca yaratacak bir durum olmalıdır. (3) Bu karar, soruşturma
öncesinde veya soruşturmanın herhangi bir aşamasında alınabilir. (4) İhtiyati bir önlem olup,
yaptırım biçiminde uygulanamaz. Bu karar ile memurun görevi ile ilişiği geçici olarak
kesilmektedir. Soruşturma sonucunda memurluktan çıkarılma dışında kalan bir disiplin cezası
alan veya adlî yargılamanın söz konusu olması durumunda, memurluktan çıkarılmayı
gerektirecek bir biçimde hüküm giymeyen memur yönetim tarafından göreve başlatılmak
390
AYM, E. 1962/221, K. 1962/86, Karar Tarihi: 14/11/1962, RG, 8/12/1962, 11277.
391
Onar, agk., s. 832.
392
393
Altay, Evren, Görevden Uzaklaştırma, 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2007, s. 25.
394
Danıştay, 5. D., E. 2007/7642, K. 2009/6021, Karar Tarihi: 9/11/2009 (Karşı Oy gerekçesi).
146
zorundadır. (5) GU süresince, maaşta kesinti yapılmasına rağmen, diğer haklar sürmektedir.
(6) GU, memurun hukukî durumunda geçici de olsa, hukuki sonuçlar yaratacak icraî nitelikte
ve koşul işlem olduğu için yargısal denetime tabidir.
7.10.1.1 Görevden Uzaklaştırmada Yetki
657 Sayılı Kanuna göre.- GU işlemi, yalnızca kanunla belirlenmiş kişiler tarafından
tesis edilebilir. Bu durum, memur güvencesinin zorunlu bir sonucu olup, görevden
uzaklaştırma işlemini tesis edecek makamların sayısının artması, bu işlemin alınmasını
kolaylaştırıcı bir sonuç yaratır ki, bu durum kamu hizmetlerinin gereklerine ve memur
teminatına aykırı bir durum yaratır. Yetkisiz makamlar tarafından alınan görevden
uzaklaştırma kararları, yönetsel yargı mercileri tarafından, işlemin yetki unsurunda ortaya
çıkan sakatlık nedeniyle iptal edilir395. 657 sayılı Kanun, GU yetkisi olan yönetsel makamları
sınırlı bir biçimde belirlemiştir (m.138). Kanun, memur güvenliği gereği GU yetkisini her
üste değil, ancak belirtilen amirlere tanınmıştır. Buna göre, yalnızca (1) atamaya yetkili
amirler, (2) bakanlık ve genel müdürlük müfettişleri, (3) illerde valiler ve ilçelerde
kaymakamlar (İlçe idare şube başkanları hakkında valinin muvafakati şarttır) bu işlemi tesis
edebilirler. Ayrıca, valiler ve kaymakamlar tarafından alınan GU önlemi, memurun kurumuna
bildirilmelidir.
DDK üyelerinin yetkisi (AYM iptal).- AYM, 15.7.2018 tarih ve 5 sayılı Devlet
Denetleme Kurulu Hakkında CBK’deki, denetim ve soruşturma gruplarının başkanlığını
yürüten Kurul üyelerinin, denetimleri sırasında her kademe ve rütbedeki görevliler hakkında
görevden uzaklaştırma yetkisini, bu tedbirin dernek kurma hakkına yönelik (AY m.33) bir
sınırlama niteliğinde olduğu, “kişi hakları ve ödevleri” ile ilgili düzenlemeler içerdiği ve CBK
ile düzenlenemeyecek yasak alan içerisinde kaldığı gerekçesiyle iptal etmiştir 396.
2547 sayılı Kanunda görevden uzaklaştırma yetkisi.- Görevden uzaklaştırmaya (i)
Yükseköğretim Üst Kuruluş Başkanları397, (ii) Devlet yükseköğretim kurumlarında atamaya
yetkili amirler (rektörler, 2547 m.52/1-a), (iii) vakıf yükseköğretim kurumlarında rektörler,
(iv) bağımsız vakıf meslek yüksekokullarında müdürler yetkilidir. (v) Rektörlerin, bağımsız
vakıf meslek yüksekokulu müdürlerinin ve dekanların görevden uzaklaştırılması kararı
disiplin amirinin teklifi üzerine Yükseköğretim Genel Kurulu tarafından verilir (m.53/B-2,3).
7.10.1.2. Görevden Uzaklaştırmanın Nedenleri
GU konusunda yönetime takdir yetkisi tanınmıştır. Bu yetki, hukuken geçerli bir nedene
dayanmalıdır. Aksi uygulama, bu işlemi hukuka aykırı kılar. 657 sayılı Kanun, memurların,
hizmet gerekleri ve memurun görevi başında kalmasının sakıncalı bulunduğu durumlarda, bir
disiplin soruşturmasına ya da ceza kovuşturmasına bağlı olarak, soruşturmanın herhangi bir
aşamasında (m.137) görevden uzaklaştırılabileceklerini belirtmiştir. GU işlemi için, bir
disiplin soruşturması ya da ceza kovuşturması olmalı ve hizmet gerekleri ve göreve devam,
sakınca yaratacak unsurlar taşımalıdır. Her soruşturma ya da kovuşturma, mutlaka GU işlemi
395
Danıştay, 5. D, E.1982/789, K.1985/1527, Karar Tarihi: 28/5/1985.
396
AYM, E.2018/121, K.2021/84, 11.11.2021, § 103-104 (Kararlar Bilgi Bankası).
397
Üst Kuruluşlar: Yükseköğretim Kurulu ve Üniversitelerarası Kuruldur (2547 m.3/1-b).
147
tesis edilmesini gerektirmez. Bu tedbirin uygulanması, eylemin, kamu personelinin görevi
başında kalmasının kamu hizmeti yönünden sakınca yaratması durumunda olanaklıdır. GU
önleminin uygulanmasında takdir yetkisine sahip olan yönetim, bu yetkiyi kullanırken
soruşturma ve kovuşturma konusu eylemlerin niteliğini göz önünde bulundurmalıdır. Bu
karar, yalnızca soruşturma/kovuşturma nedeniyle delillerin ortadan kaldırılmasını engelleyen
bir önlem olmayıp, memurun işlediği ileri sürülen suçun niteliğine göre görevi başında
kalmasının sakıncalı olduğu hallerde kamu hizmetinin düzenli ve sağlıklı bir şekilde
yürütülmesini amaçlayan geçici bir tedbirdir. Kanun koyucunun delillerin toplanması evresi
olan soruşturma süreci sonrasında kovuşturma sırasında GU tedbirinin uygulanmasına olanak
tanıması, önlemin kamu hizmetinin güvenli ve sağlıklı bir şekilde yürütülmesinin
sağlanmasına yönelik bir önlem olduğunu gösterir398.
Disiplin soruşturması.- Soruşturma nedeniyle, memurun görevde kalmasının

soruşturmanın gereği gibi yürütülmesi açısından zorunlu görülmesi durumunda, yetkili kişiler
geçici bir önlem olarak memuru görevden uzaklaştırılabilirler.
Ceza kovuşturması.- Haklarında yargı organları tarafından cezaî kovuşturma yapılan

memurlar, atamaya yetkili amirler tarafından geçici bir önlem olarak görevden
uzaklaştırılabilirler. Ceza kovuşturmasının görevle ilgili olup olmamasının önemi yoktur
(m.140).
7.10.1.3. Görevden Uzaklaştırmanın Sonuçları
Soruşturma açma zorunluluğu.- Görevden uzaklaştırmanın açılmış bir disiplin

soruşturmasına dayanmadığı durumlarda, atamaya yetkili amir, GU işleminden sonra en geç
10 iş günü içinde soruşturmayı başlatmak zorundadır. Memuru uzaklaştırdıktan sonra, derhal
soruşturmaya başlamayan, keyfi olarak veya garaz veya kini dolayısıyla bu tasarrufu yaptığı
yaptırılan soruşturma sonunda anlaşılan amirlerin, hukuki, mali ve cezai sorumluluğu söz
konusu olur (m.139)399.
İlişik kesme ve sonuçları.- Görevinden uzaklaştırılan memurun memurluk statüsü sona

ermemekle birlikte, göreviyle ilişiğinin kesilmesine ilişkin de bir işlem tesis edilmesi gerekir.
Görevden uzaklaştırılan veya görevinden uzak kalan memurların hak ve yükümlülüğü başlıklı
141. maddeye göre, görevden uzaklaştırılan ve görevi ile ilgili olsun veya olmasın herhangi
bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınan memurlara bu süre içinde, aylıklarının yalnızca
üçte ikisi ödenir ve sosyal hak ve yardımlardan yararlanmaya devam ederler.
Memurun göreve tekrar başlatılması zorunlu olan durumların gerçekleşmesi

durumunda, memurlara aylıklarının kesilmiş olan 1/3’ü ödenir. Görevden uzakta geçirdikleri
süre, derecelerindeki kademe ilerlemesinde ve bu sürenin derece yükselmesi için gerekli en az
bekleme süresini aşan kısmı, üst dereceye yükselmeleri durumunda, bu derecede kademe
ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir.
398
Danıştay, 5. D., E. 2007/7642, K. 2009/6021 Karar Tarihi: 9/11/2009.
399
OHAL’de soruşturma açma süreleri.- 15/7/2016 tarihinden sonra milli güvenlik gerekçesiyle görevden uzaklaştırılan kamu
görevlileri hakkında ilgili mevzuatında öngörülen soruşturma açma süreleri OHAL süresince uygulanmaz (669 KHK m.3,
Aynen Kabul: 6756 m.3).
148
Görevden uzaklaştırma işleminin süresi.- Memurların disiplin işlemlerinde kanunla
öngörülmüş süreler, memur güvenliğini sağlama amaçlıdır. GU, soruşturmanın disiplin veya
cezai olup olmasına bağlı olarak süre ile sınırlı bir işlemdir. Kanun koyucunun uzaklaştırmayı
izleyen 10 gün içinde soruşturmaya başlanması koşulunu getirmesi, soruşturmayı üç ay ile
sınırlandırması, ceza kovuşturmasının bitmesini beklemeden, iki ayda bir incelemeyi
öngörmesi, ölçülülük ilkesine dikkat çekme ve yönetimin keyfi uygulamaları önleme
amaçlıdır. Buna göre, görevden uzaklaştırma, disiplin veya ceza kovuşturmasından
kaynaklanmasına bağlı olarak farklı biçimde düzenlenmiştir: (1) Görevden uzaklaştırma, bir
disiplin kovuşturmasından kaynaklanırsa en çok 3 ay sürebilir. Bu süre sonunda bir karar
verilmediği takdirde memur görevine başlatılmak zorundadır. (2) Uzaklaştırma, bir ceza
kovuşturmasından kaynaklanırsa, yetkili amir (Müfettişlerin görevinden uzaklaştırdıkları
memurlar hakkında atamaya yetkili amir) ilgilinin durumunu her iki ayda bir inceleyerek
görevine dönüp dönmemesi hakkında bir karar vermek ve ilgiliye de yazı ile tebliğ etmek
zorundadır400.
7.10.1.4. Görevden Uzaklaştırma Kararının Kaldırılması
Zorunlu kaldırma.- 657 sayılı Kanuna (m.142) göre, soruşturma sonunda,

memurluktan çıkarma veya cezai bir işlem uygulanmasına gerek kalmayan memurlar
hakkında alınmış olan GU işlemi, atamaya yetkili amirlerce (Müfettişler tarafından görevden
uzaklaştırılanlar hakkında atamaya yetkili amirlerce) derhal kaldırılmak zorundadır.
Kanunun bu hükmü nedeniyle, atamaya yetkili amirler için bağlı yetki söz konusudur. GU
tedbirini kaldırmayan makamlar hakkında 139. madde hükmü uygulanır. Buna göre, memuru
görevden uzaklaştırdıktan sonra memur hakkında derhal soruşturmaya başlamayan, keyfi
olarak veya garaz veya kini dolayısıyla bu tasarrufu yaptığı, yaptırılan soruşturma sonunda
anlaşılan amirler, hukuki, mali ve cezai sorumluluğa tabidirler.
Ayrıca 143. maddede, memurun göreve tekrar başlatılması zorunlu durumlar sayma
yolu ile belirtilmiştir. Buna göre, soruşturma veya yargılama sonunda yetkili mercilerce,
haklarında memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilen memurlar,
yargılamanın men’ine veya beraatına karar verilen memurlar, hükümden önce haklarındaki
kovuşturma genel af ile kaldırılan memurlar ve görevlerine ve memurluklarına ilişkin olsun
veya olmasın memurluğa engel olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezası ertelenen
memurlar, bu kararların kesinleşmesi üzerine, GU önlemi, zorunlu olarak kaldırılır.
Kanunun konuya ilişkin maddelerinde (137-143), görevden uzaklaştırılan memurun bu

önlemin kaldırılması sonucu eski görevine ve görev yerine iade edileceği yolunda açık bir
hüküm yoktur. Ancak, görevden uzaklaştırılmakla görevi ile ilişkisi fiilen sona eren ancak
hukuki bağı devam eden memurun, görevden GU önleminin kaldırılmasıyla birlikte, hizmet
gereklerinin zorunlu kıldığı durumlar ayrık olmak üzere eski görevine ve görev yerine iadesi
gerekir.
400
OHAL’de Soruşturma süreleri.- 15/7/2016 tarihinden 20/7/2016 tarihli ve 2016/9064 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla
olağanüstü halin ilan edilmesine kadar geçen süre zarfında ve olağanüstü halin devam ettiği süre içinde görevden
uzaklaştırılanlar hakkında ilgili mevzuatta bu tedbir için öngörülen süre sınırlaması, olağanüstü hal süresince uygulanmaz
(675 KHK m. 13, Aynen Kabul 6/2/2018, 7082 m.13).
149
GU nedeniyle hizmetinden yararlanılamayan memurun sunduğu hizmetin, hizmet
gereklerinin zorunlu kılmadığı durumlarda 657 sayılı Kanunun 86. maddesindeki
“Memurların kanuni izin, geçici görev, disiplin cezası uygulaması veya görevden
uzaklaştırma nedenleriyle işlerinden geçici olarak ayrılmaları halinde yerlerine kurum içinden
veya diğer kurumlardan veya açıktan vekil atanabilir.” hüküm uyarınca yerine bir vekil
atanmak suretiyle ifa edilebilir401.
Atamaya yetkili amirin isteğine bağlı kaldırma.- GU önleminin kaldırılmasında

amire takdir yetkisi tanınmıştır (m.144). Aşağıdaki durumlarda, memurun soruşturmaya konu
olan fiillerinin, hizmetlerini sürdürmeye engel olmadığı durumlarda, soruşturma sürüyor olsa
bile, uzaklaştırma önlemi her zaman kaldırılabilir: (i) Haklarında mahkemelerce cezai
kovuşturma yapılması nedeniyle görevden uzaklaştırılanlar hakkındaki önlem kararı her
zaman kaldırılabilir (m.140). (ii) Soruşturma sonunda disiplin yüzünden memurluktan
çıkarma veya cezai bir işlem uygulanmasına gerek kalmayan memurlar için alınmış olan
uzaklaştırma önlemi derhal kaldırılır (m.142). (iii) Soruşturma veya yargılama sonunda yetkili
mercilerce, haklarında memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilenler;
yargılamanın men’ine veya beraatına karar verilenler, hükümden önce haklarındaki
kovuşturma genel af ile kaldırılanlar bu kararların kesinleşmesi üzerine haklarındaki
uzaklaştırma önlemi kaldırılır.
7.10.1.5. Görevden Uzaklaştırmada İtiraz ve Dava Hakkı
GU kararı, yönetsel işlemlerin maddî sınıflandırılmasında birel-koşul işlem olup, itiraz

yoluyla yönetsel denetime, iptal davası yoluyla da yargısal denetime tabidir. Memurlar, karara
karşı, kararı alan atamaya yetkili makama ya da bir üst makama itiraz ederek kararın
kaldırılmasını isteyebilirler. Ayrıca memurlar, genel dava açma süresi içinde (60 gün) idare
mahkemesine dava açmak suretiyle işlemin iptalini ve yürütmenin durdurulmasını (YD)
isteyebilir. YD kararına karşı, 7 gün içinde Bölge İdare Mahkemesine itiraz, esastan verilen
karara karşı da, 30 gün içinde yine yargı çevresindeki BİM’e istinafa başvurabilir. BİM
tarafından verilen karar kesindir. Ardından, 30 gün içinde bireysel başvuru ile AYM’ye, iç
hukuk yolları tüketildikten sonra da 6 ay içinde AİHM’e başvurulabilir. GU işleminden
kaynaklanan bir uyuşmazlığın, ilk derece mahkemesi olarak Danıştayda görülmesi için, bu
işlemin Cumhurbaşkanınca (2575 m.24/1-a) tesis edilmiş olması gerekir. Bu halde YD ve
esastan verilen kararlara karşı İDDK’ye başvurulur.
7.10.2. Kadro Açığı (Kadro Kaldırılması)
Kadro açığı, dolu memur kadrolarının, hukukî ve siyasî nedenlerle veya kadrolara
hareketlilik getirmek amacıyla kaldırılmasıdır402. Kadrosu kaldırılan, fakat statüden çıkmamış
memurların haline kadro açığı denir. Memurları, özlük hakları bakımından zarara uğratan bu
uygulama, kadronun bir kanunla kaldırılmasından doğar 403. Açıktaki memurun hizmetle ilgisi
kesilmemekle birlikte, görev ve yetkileri elinden alındığı için hukukî yönden kısıtlanır.
401
Danıştay, 5. D., E. 1992/5699, K. 1993/609, Karar Tarihi: 15/2/1993, Danıştay İçtihat Bilgi Bankası.
402
Akgüner, agk., s. 300.
403
Giritli, Kamu Yönetimi Teşkilatı ve Personeli, s. 339.
150
Memur, yeniden kadrolanmak bakımından bazı güvencelerle donatılmışsa da, kadrosuzdur,
binnetice görevsizdir, kısaca açıktadır404. Kadro kaldırmanın kolaylaştırılması memur
güvenliğini zedeler. Kanunla memur kadrosunun kaldırılması, memur aleyhine yönetsel
takdire ağırlık verilerek esnek bir yöntem yaratırken, açıkta bırakılan memura da mali ve
sosyal yönden olanak tanımak suretiyle bir denge yaratılmaya çalışılmaktadır 405.
Madde gerekçesinde (657 m.91), kadrolarda yaratılacak hareketlilik sonucu, açıkta

kalabilecek memurların durumunun dikkate alındığı; bunlara diğer sınıflarda yeni görevler
bulma olanağı yaratıldığı; işlevini tamamlayan kurumların görevlilerinin diğer alanlarına
kaydırılmasında bu düzenlemenin, uygulanacağı ifade edilmiştir. (a) Kadrosu kaldırılan
memurlar, en geç 6 ay içinde kendi kurumlarında niteliklerine uygun bir kadroya atanırlar; bu
imkânın bulunmaması halinde aynı süre içinde başka bir kurumdaki kadrolara atanmak üzere
DPB’ye bildirilir. (b) Bunlar, atama işlemi yapılıncaya kadar kurumlarında niteliklerine
uygun işlerde çalıştırılır; yeni bir kadroya atanıncaya kadar, eski kadrolarına ait malî
haklardan ve sosyal yardımlardan yararlanmaya devam ederler. (c) Bunlara, eski kadrolarına
ait en son ayda aldığı malî haklar kapsamında fiilen yapılmakta olan her türlü ödemeler
toplamının net tutarının, atandıkları yeni kadrolarına ait malî haklar kapsamında fiilen
yapılmakta olan her türlü ödemeler toplamının net tutarından fazla olması hâlinde, aradaki
fark, farklılık giderilinceye kadar, atandıkları kadrolarda veya bu kadrolardan istekleri dışında
atandıkları başka kadrolarda kaldıkları sürece, vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir.
(d) Aylık mutad olarak yapılmayıp belirli bir dönemi kapsayan ödemelerin ödendiği tarih
itibarıyla net tutarları toplamının yılı içinde çalışılan aylara bölünmesi suretiyle bulunacak
tutarı, en son ayda aldığı aylık tutarına ilave edilir. Fazla çalışma ücreti, fiilen yapılan ders
karşılığı ödenen ek ders ücreti ve nöbet ücreti gibi ek bir çalışma karşılığında elde edilen
ödemeler aylık tutara eklenmez. (e) Bunların, kamu kurum ve kuruluşlarının boş
kadrolarından DPB tarafından tespit edilen kadroya 45 gün içinde ataması teklif edilir. (f)
DPB tarafından gönderilen atama teklif yazısının atamayı yapacak kamu kurum ve kuruluşuna
intikalinden itibaren 30 gün içinde bu kurum ve kuruluş tarafından atama işlemlerinin
yapılması zorunludur. g) Unvanları müdür ve daha üst olanlar ile danışma işlevlerine ilişkin
kadrolarda çalışanlar araştırmacı, diğerleri durumlarına uygun kadrolara atanırlar.
 Disiplin suçu, memurun disiplin yönetmeliğine aykırı davranışıdır.

 Disiplin cezası ise, disiplin suçlarından birini işleyen memura, davranışlarının ağırlık
derecesine göre verilen ceza ya da disiplin aykırılıkları da denilen yönetsel düzeni
bozucu eylemlere karşı uygulanan yönetsel bir yaptırımdır.
 Disiplin cezaları, memuru görevinde dikkatli olmaya, hukuka uygun davranmaya,
amirlerin hukuka uygun emirlerini yerine getirmeye yönelten önlemler bütünüdür.
404
Güran, Sait, “Yeni Bir Buluş: Askıdaki Memur”, İHİD, S.1, Mart 1980, s.72. “Askıdaki memur”/“Boşluktaki memur” kavramı
ile kadro açığı değil, “başka bir göreve atanmak üzere görevden alınan” memurların durumu anlatılır.
405
Tutum, Türkiye’de Memur Güvenliği, s. 26.
151
 Disiplin rejimi, amirlerin keyfi hareketlerinden kurtulmak ve bir güvence sistemi
sağlamak amacıyla kazanılan bir haktır.
 Disiplin hukukunun bazı temel ilkeleri şunlardır: Yaptırımların yargı denetimine tabi
olması, kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi, mükerrer cezalandırma yasağı, ölçülülük,
belirlilik, geçmişe etki yasağı, savunma hakkı verilmesi, disiplin soruşturması ile ceza
kovuşturmasının bağımsızlığı, bir alt cezayı verme yetkisi, aleyhe değiştirme yasağı,
kılık değiştirmiş disiplin cezası verme yasağı, doğrudan disiplin cezası verme yasağı,
usul kurallarına uyma, şüpheden sanık yararlanır ilkesi, masumiyet karinesi.
 Personel yönetimi literatüründe temel disiplin yaklaşımları, önleyici disiplin,
geleneksel disiplin ve yapıcı disiplin olmak üzere üç başlık altında toplanır.
 657 sayılı Kanunun öngördüğü disiplin yaptırımları sırayla şunlardır: Uyarma,
Kınama, Aylıktan kesme, Kademe ilerlemesinin durdurulması, Devlet
memurluğundan çıkarma.
152
8. MEMURLARIN CEZA SORUMLULUĞU
https://www.shutterstock.com/image-photo/hands-unfasten-handcuffs-open-on-male-
1695544246
153
Kazanımlar
 Görev suçunun ne olduğunu öğrenebilir.

 Soruşturma öncesi izin alınması konusunda bilgi sahibi olabilir.
 4487 Sayılı kanun ve sınırlarını kavrayabilir.
 İtiraz süreci hakkında yasal prosedürü öğrenebilir.
 Görevli mahkemenin hangisi olduğunu öğrenebilir.
154
1. Devlet memurları, normal bir vatandaşa kıyasla ceza soruşturması noktasında neden
farklı bir usule tabi tutulmuştur?
2. Memurların ceza sorumluluğu usulü, memurlar için getirilmiş bir bağışıklık mıdır?
3. Memurların cezai sorumluluğunun doğması için kanunlarda öngörülen usul ve
yöntem nedir?
155
Başlamadan Önce
Memur sorumluluğunda, Anglo-Sakson Hukuk Sistemi veya Kara Avrupası Hukuk Sistemi
uygulanır. İngiliz Sistemi de denilen ilk sistemde, memurların gereksiz şikâyetlere konu
olamayacağı düşüncesiyle memurun durumu yargı organına bırakılmıştır. Fransız Sistemi de
denilen ikinci sistemde, memurların ve yönetimin gereksiz şikâyetlere konu olacağı düşüncesiyle,
yargısal güvencenin yanı sıra, yönetsel güvence de getirilmiştir. Yönetsel güvence, geniş anlamda
memurların statüsüyle ve yükümlülükleriyle ilgili olarak sağlanan güvence ve hakkında cezai bir
kovuşturma açılabilmesinin belli yönteme bağlanması; dar anlamda sadece cezai kovuşturmada,
adli yargıdan önce, belli bir yönteme bağlı olmasıdır. Yönetsel güvence, kamu yönetiminin
kendisini koruması ve saygınlığının zedelenmemesi amacıyla yaratılmıştır. Merkezden yönetim
ilkesinin uygulandığı ülkelerde, yönetimi koruma kaygısıyla doğmuş, ancak başarılı olunamamış,
devleti korumak şöyle dursun, ona olan güveni sarsmış, devleti zayıflatmıştır.
Önceki bölümde memurların disiplin hukuku ele alınmıştı. Ondan çok da bağımsız olmayan
bir başka konu da ceza sorumluluğudur ve memurlar bakımından bu konu özellik arz etmektedir.
Bu konuda memurların ceza sorumluluğu anlatılacaktır.
156
8.1. Özel Yargılama Yönteminin Nedenleri
Anayasa Mahkemesi, memur soruşturmasının ayrı bir yönteme bağlanmasının kanunlar

önünde eşitlik ilkesine aykırı olduğu iddiasıyla açılan davada, memurlara, bir zümre, bir sınıf
olarak imtiyaz tanınmadığı, kamu hizmetinin iyi işlemesi için bir güvence sağlandığı ve
memuriyetle ilgili suç isnat edilen memurun, hemen adliyeye sevk edilmesinin hizmeti
aksatacağı gerekçeleriyle red kararı vermiştir406.
- Memurların farklı bir yargısal yönteme tabi tutulması kamu hizmetinden kaynaklanır.
Memurlar bu nedenle daha ağır cezalarla karşılaşırlar. Burada korunan memur değil, Devletin
egemenlik gücü, kamu hizmeti ve kamu görevlisinin güven duygusudur407.
- Kamu hizmetleri, çıkar ve baskı gruplarına karşı kamu yararını gerçekleştirecek

şekilde sunulmalıdır. Bu durum, memurların korunmasını gerektirir. Yargılanmaya yönetim
izin vermekle birlikte, itirazda yargının yetkili kılınması, hukuk devletine uygundur. Ancak,
ayrıcalıklı yargılama sürecinden yararlanarak demokratik denetimden uzaklaşma ve
memurların çıkar grubuna dönüşmesi önlenmelidir408.
- Kuvvetler ayrılığı ilkesi nedeniyle, yönetim, yargının gözetim ve denetimi altında

olmaktan kurtulmaktadır.
- Memurların genel yargılamaya tabi olması, kamu hizmetlerinin sürekliliği ilkesini de

bozabilir.
- Memur suçlarını incelemek teknik özellikler içerdiği ve uzmanlık gerektirdiği için,

yönetsel inceleme gereklidir.
- Memurlar suç ve ceza bakımından memur olmayanlardan daha ağır külfetlere tabi
olup, sadece memurlara özgü suçlar vardır. Ceza kanunları yalnızca kamu gücünü ve Devlet
araçlarını elinde bulunduranların işleyebilecekleri suçlar öngörmüş ve memurlara özgü suç ve
cezalar yaratılmıştır409.
8.2. Memurların İzin Alınmadan Soruşturulması
Mal Bildirimi, Rüşvet ve Yolsuzluk.- 19.4.1990 tarih ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde
Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununda (m.10-16), belirtilen sürelerde
mal bildiriminde bulunmayanlara, gerçeğe aykırı açıklama ve gerçeğe aykırı bildirimde
bulunanlara ve haksız mal edinenlere, mal kaçıran veya gizleyenlere hapis cezası verileceği,
haksız edinilmiş olan malların zoralımına başvurulacağı ve kamu hizmetlerinden yasaklanma
kararları verilebileceği hükme bağlanmıştır. Bu cezalar tecil edilemez, şahsi hürriyeti
bağlayıcı olanları para veya tedbire çevrilemez ve ön ödeme (5237 m.75) uygulanamaz
(m.16). 3628 sayılı Kanunda ve 18/6/1999 tarih ve 4389 sayılı Bankalar Kanununda yazılı
406
AYM, E.1967/14, K.1967/36, K.T.14/11/1967, RG, 29/4/1968-12886.
407
Akgüner, agk., s. 265. Yıldızhan Yayla, İdare Hukuku, Beta Basım A.Ş., İstanbul, Eylül 2009, s.313
408
Şaylan, agk., s. 40.
409
Onar, agk., s. 842.
157
suçlarla, irtikâp, rüşvet, basit ve nitelikli zimmet, görev sırasında veya görevinden dolayı
kaçakçılık, resmi ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarının açıklanması
veya açıklanmasına sebebiyet verme suçlarından veya bu suçlara iştirak etmekten sanık
olanlar hakkında 4483 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaz (müsteşarlar, valiler,
kaymakamlar hariç) hükme bağlanmıştır (m.17). Bu suçlara ilişkin ihbarlar, doğrudan
Cumhuriyet Başsavcılıklarına yapılacak (m.18) ve savcılar da sanıklar hakkında doğrudan
doğruya ve bizzat soruşturmaya başlamakla beraber durumu atamaya yetkili amire veya mal
bildirimlerinin verileceği mercilere bildirecektir (m.19). Bu maddedeki suçlarda, 4483 sayılı
Kanuna göre, yönetimin yaptığı ön-inceleme yolu yapılmamaktadır. Savcılar, yönetimi
beklemeden doğrudan doğruya soruşturma yürütebilirler.
Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar.- 25.7.1951 tarih ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine
İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna göre (m.1), Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret eden veya
söven kimse 1-3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Atatürk’ü temsil eden heykel, büst
ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip eden, kıran, bozan veya kirleten kimseye 1-5
yıla kadar ağır hapis cezası verilir. Bu suçları işlemeye başkalarını teşvik edenler de asıl fail
gibi cezalandırılır. Bunun zor kullanılarak işlenmesi veya bu suretle işlenmesine teşebbüs
olunması durumunda verilecek ceza bir misli artırılır. Bu suçların, toplu olarak (iki veya daha
fazla kimseler tarafından) veya kamuya açık yerlerde yahut basın aracılığıyla işlenmesi
durumunda da ceza yarı oranında artırılır (m.2). Bu suçlardan dolayı Cumhuriyet savcılıkları
tarafından re’sen takibat yapılır. Atatürk aleyhine suç işlenmesi durumunda, savcılar suçu
işlediği iddia edilenler hakkında memur olup olmadığına bakmaksızın genel kurallara göre
kendiliğinden takibata başlar.
Seçim Suçları.- 26.4.1961 tarih ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen
Kütükleri Hakkında Kanuna göre (m.174), seçim suçlarını işleyenler veya bu kanunun
uygulanmasına taallük edip de genel hükümlere göre cezalandırılmaları gerekenlerin sıfat ve
memuriyetleri ne olursa olsun haklarında genel hükümler dairesinde kovuşturma yapılır.
Valiler hakkındaki soruşturma Yargıtay Başsavcısı veya Başsavcıvekili; kovuşturma ilgili
ceza dairesi tarafından umumi hükümlere göre yapılır. Kaymakamlar hakkında soruşturma
yapmaya ve kamu davası açmaya il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekili ve kovuşturma
yapmaya il ağır ceza mahkemesi yetkilidir.
Terör Suçları.- 3713 sayılı TMK m.3 ve m.4’de terör suçu olarak düzenlenen suçlardan
sadece CMK m.161/8’de belirtilen (TCK m.302-Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü
bozmak, 309-Anayasayı ihlal, 311-Yasama organına karşı suç,312-Hükûmete karşı suç, 313-
Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan, 314-Silâhlı örgüt, 315-Silâh sağlama ve
316-Suç için anlaşma suçları) bazı terör suçları için izin alınmasına gerek yoktur 410.
410
2937 sayılı Kanun- Soruşturma izni ve yargılama M.26- MİT mensuplarının . Cumhurbaşkanının iznine bağlıdır.
158
8.3. 4483 Sayılı Kanuna Göre Soruşturma Usulü
8.3.1. 4483 Sayılı Kanun Kapsamı
4483 sayılı Kanunun amacı, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle
işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve
izlenecek usulü düzenlemektir (m.1). Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare
esaslarına göre yürüttükleri kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri ifa eden
memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlar bu Kanun
kapsamındadır (m.2). 4483 sayılı Kanun, ilgilinin memur veya diğer kamu görevlisi olması ve
bunların görevleri nedeniyle işledikleri iddia edilen suçların varlığı durumunda uygulanır. Bu
maddeler MMHKM kapsamındaki görev sebebiyle ve görev sırasında işlenen suçlardan
yalnızca görev sebebiyle işlenen suçları 4483 kapsamına almış, görev sırasında işlenen suçlar
ise kapsam dışına çıkartılmıştır. Böylece görev sırasında görev sebebi dışında bir nedenle
işlenen suçların genel hükümlere tabi olması sağlanmıştır. Görev sebebiyle işlenen suçlar
memuriyet görevinin ifası nedeniyle işlenen suçları içerir. Suçun memuriyet görevinden
doğmuş sayılması için memuriyet işleriyle ilgili olması, diğer bir anlatımla suçu doğuran fiil
ile kişinin görevi arasında illiyet bağı bulunması gerekir.
4483 Sayılı Kanunda Sayılanlar.- 4483 kapsamına girenler, 3. maddede belirtilmiştir:

(1) İlçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri, (2) İlde ve merkez ilçede görevli
memurlar ve diğer kamu görevlileri, (3) Bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve kuruluşlarda
görev yapan memurlar ve diğer kamu görevlileri, (4) Cumhurbaşkanına veya
Cumhurbaşkanlığına bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşlar ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya
ilgili kuruluşlarında görev yapan diğer memur ve kamu görevlileri, (5) Cumhurbaşkanı
kararıyla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri, (6) TBMM’de görevli memurlar ve
diğer kamu görevlileri ve TBMM Genel Sekreteri ve yardımcıları, (7) Cumhurbaşkanlığında
görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri ve Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, (8)
Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe belediye
meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri, (9) İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde
belediye meclisi üyeleri, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye
meclisi üyeleri, (10) Köy ve mahalle muhtarları ile bu Kanun kapsamına giren diğer memurlar
ve kamu görevlileri.
Özel Kanunlarda Sayılanlar.- 4483 sayılı Kanunun uygulanmasında, özel kanunlarda

farklı düzenlemeler vardır. (1) İlgili Kanunda 4483 sayılı Kanunun uygulanmayacağının
açıkça belirtilmesi halinde, genel hükümlere göre işlem yapılır. (2) İlgili Kanunda 4483
sayılı Kanunun uygulanacağının açıkça belirtilmesi halinde, 4483 sayılı Kanuna göre işlem
yapılır. (3) Başka bir Kanuna atıfta bulunulması halinde bu kanuna göre işlem yapılır
(4734 KİK m.53). (4) Mülga Memurim Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat’e
atıfta bulunulması halinde, 4483 sayılı Kanun hükümleri, MMHKM’nin uygulanmayacağı
belirtilen hallerde ise genel hükümler uygulanır. (5) İlgili Kanunda hiçbir hüküm
bulunmaması halinde, kuruluş kanununda özel hukuk hükümlerine tabi olduğu belirtilen
tüzelkişiler 4483 sayılı Kanun kapsamına girmez. Kanunlarında, bu kurumların personelinin
159
işledikleri suçlar nedeniyle soruşturulmalarında hangi hükümlerin uygulanacağına ilişkin bir
hüküm olmamasına karşın, özel hukuk hükümlerine tabi olma ibaresi nedeniyle 4483 sayılı
Kanuna değil, genel hükümlere göre haklarında soruşturma yürütülür.
Belediye Personeli.- Belediye başkanı, belediye meclis üyeleri, belediye encümen

üyeleri, 657 sayılı Kanuna tabi memur statüsündekiler (yardımcı hizmetler sınıfında
çalışanlar hariç), 4483 sayılı Kanun kapsamındadırlar. Ancak, 5393 sayılı Belediye
Kanununa göre, belediye başkanının görev süresi ile sınırlı olarak ve 5393 sayılı Kanunda
alanları açıkça belirlenmiş olan sözleşmeli personel, 4483 sayılı Kanun kapsamında olmayıp,
genel hükümlere tabidirler411.
İl Özel İdaresi Personeli.- 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununda, il özel idaresi
organları veya bu organların üyelerinin 4483 sayılı Kanuna tabi oldukları dolaylı olarak
belirtilmiştir. Soruşturma veya kovuşturma sebebiyle görevden uzaklaştırılan İl Özel İdaresi
organları veya bu organların üyeleri hakkında; 4483 sayılı Kanuna göre soruşturma izni
verilmemesi, takipsizlik, kamu davasının düşmesi veya beraat kararı verilmesi, davanın genel
af ile ortadan kaldırılması veya görevden düşürülmeyi gerektirmeyen bir suçla mahkûm
olunması durumunda görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılır (m.34/3). İl özel idaresinde
görevli olan 657 sayılı Kanuna tabi memurlar ve sözleşmeli personel, 4483 sayılı Kanundaki
(m.2/1), diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürüttükleri kamu
hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri ifa eden memurlar ve diğer kamu
görevlileri ifadesi nedeniyle 4483 sayılı Kanuna tabidirler.
8.3.2. 4483 Sayılı Kanunun İstisnaları
Ceza hukuku uygulamasında memur sayılan ve memur tanımına giren her kamu
görevlisi hakkında, memurların yargılanması hakkındaki kanun uygulanmaz. Hatta bazı
memurlar, tanıma dâhil olmalarına rağmen suçun veya görevin niteliği nedeniyle, özel
kanunlara göre soruşturmaya tabi tutulurlar. Mülga 1913 tarihli Memurin Muhakematı
Hakkında Kanunu Muvakkat, CB, Bakanlar Kurulu üyeleri, milletvekilleri, hâkimler ve
savcılar, üniversite öğretim üyeleri ve memurları ve adli görev yapan memurları, Kanunun
istisnaları olarak düzenlenmişti. 4483 sayılı Kanunda da, istisnalar vardır (m.2).
Ayrımcı İstisnalar.- 4483 sayılı Kanuna tabi olmaları gerekirken, görev ve sıfatları,
suçun niteliği, özel kanun hükmü ve özelliği nedeniyle kapsam dışı bırakılan kişi ve suçlara
ayrımcı istisna denir.
Görev ve sıfattan kaynaklanan istisnalar.- 4483 sayılı Kanuna göre, görevleri ve

sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usullerine tabi olanlara ilişkin özel kanun
hükümleri ile suçun niteliği yönünden kanunlarda gösterilen soruşturma ve kovuşturma
usullerine ilişkin hükümler saklıdır (m.2/2). Böylece, görevleri ve sıfatları sebebiyle özel
soruşturma ve kovuşturma usullerine tabi olanlar 4483 sayılı Kanunun kapsamı dışında
tutulmuştur.
411
Pınar, 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında Ceza Soruşturması, s. 130.
160
Cumhurbaşkanı (AY m.105), CB yardımcıları ve Bakanlar (AY m.106), milletvekilleri
(AY m.83), hâkimler ve savcılar (2802 sayılı Kanun), TSK mensupları (926 sayılı Kanun),
Yükseköğretim personeli (2547 m.53/C), Yargıtay Başkanı ve üyeleri (2797 m.46), Danıştay
meslek mensupları (2575 m.76-82), HSK (6087 m.38), AYM (6216 m.16, 17) ve Sayıştay
Başkan ve üyeleri (6085 m.66/1) ile meslek mensupları (m.69), Türkiye İş Kurumu Yönetim
Kurulu Bşk ve üyeleri ile Kurum personeli (4904 m.14), İller Bankası personeli 412, evlendirme
memurları, Rekabet Kurulu (4054 m.60), BDDK (5411 m.104) ve SPK bşk ve üyeleri ile
personeli (6362 m.133), Kamu İhale Kurulu üyeleri ve Kurum personeli (4734 m.53), MTA
personeli (2804 m.12), İŞKUR Yönetim Kurulu Bşk ve üyeleri ile personeli (4904 m.14/2)
ve yardımcı hizmetler sınıfına dâhil personel gösterilebilir.
Suçun niteliğinden kaynaklanan istisnalar.- Suçun niteliği yönünden özel

kanunlardaki soruşturma ve kovuşturma usullerine tabi olan suçlar 4483 Sayılı Kanun
kapsamı dışındadır (3628 sayılı Kanundaki suçlar, Atatürk aleyhine suçlar-5816, terör suçları-
3713, icra ve iflas suçları-2004 m.357, seçim suçları-298 m.174, JGK-2803 m.15/c 413 ve SGK
personelinin adli görevlerden doğan suçları-2692 m.21/c414 ve sivil savunma suçları-7126
m.44).
Özelliği nedeniyle kapsam dışı bırakılan suçlar.- Bunlar, ağır cezayı gerektiren
suçüstü hali, disiplin suçları, işkence ve eziyet ile adli görevlerden kaynaklanan suçlardır
(m.2).
Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali.- Bu durum, milletvekili dokunulmazlıklarında

olduğu gibi, 4483 sayılı Kanunda da (m.2/3) kamu görevlileri açısından da, özel yargılama
usulüne ve izne tabi değildir. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali genel hükümlere tabi
kılındığı için, bu durumlarda memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında herhangi bir izine
gerek duymaksızın Cumhuriyet savcıları re’sen soruşturma ve kovuşturma yürütebilirler.
4483 sayılı Kanunun uygulanmaması için, ağır cezayı gerektiren eylem ile suçüstü halinin
birlikte var olması gerekir (5271 m.2/1-j). Ayrıca, 4483 kapsamında suçüstü hali sadece ağır
cezalık suçlarla ilgili olarak düzenlenmiştir.
Disiplin suçları.- Yönetsel düzeni bozucu ve hapis cezası gerektirmeyen disiplin

suçları, 4483 sayılı Kanun kapsamı dışındadır (m.2/4).
İşkence, neticesi sebebiyle ağırlaşmış işkence ve eziyet suçları.- 4483 sayılı Kanuna
2/1/2003 tarih ve 4778 m.33 ile eklenen fıkra ile mülga 765 sayılı TCK’nin 243 ve 245.
maddeleri kapsamında açılacak soruşturma ve kovuşturmalarda 4483 hükümleri
uygulanmayacağı hükme bağlanmıştır. Böylelikle, yürürlükteki 5237 sayılı Kanunda
düzenlenmiş olan ve 765 sayılı Kanundaki 243 ve 243. maddelere denk gelen işkence (m.95),
neticesi sebebiyle ağırlaşmış işkence (m.96) ve eziyet suçları (m.97), kapsam dışına alınmıştır
(m.2/son ).
412
6107 sayılı İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun’da değil Yönetmelikle düzenlenmiştir. İller Bankası Anonim
Şirketi İnsan Kaynakları Yönetmeliği, RG, 4/1/2013, 28518. Cezai sorumluluk m.70.
413
M.15/c) “Adli görevlerinden doğan suçlarda; ... 5271 sayılı ... 161 … beşinci fıkrası hükmü uygulanır”.
414
c) Sahil Güvenlik personelinin adli görevlerinden doğan suçlarda; 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi
Kanununun 161 inci maddesinin beşinci fıkrası hükmü uygulanır.
161
Adli görevlerden kaynaklanan suçlar.- 4483 sayılı Kanuna 2/1/2003 tarih ve 4778
sayılı Kanunla (m.33) eklenen fıkra ile mülga 1412 sayılı CMUK’nin 154/4 fıkrası
kapsamında açılacak soruşturma ve kovuşturmalarda 4483 sayılı Kanun hükümlerinin
uygulanmayacağı belirtilmiştir. Yürürlükte olan ve bu maddeye karşılık gelen 5271 sayılı
CMK kapsamındaki (m.161/5) durum 4483 sayılı Kanun kapsamı dışına alınmıştır (4483
m.2/son). Buna göre, Kanun tarafından kendilerine verilen veya kanun dairesinde
kendilerinden istenen adliye ile ilgili görev veya işlerde kötüye kullanma veya ihmalleri
görülen kamu görevlileri ile Cumhuriyet savcılarının sözlü veya yazılı istem ve emirlerini
yapmakta kötüye kullanma veya ihmalleri görülen kolluk âmir ve memurları hakkında
Cumhuriyet savcılarınca doğrudan doğruya soruşturma yapılır. Vali ve kaymakamlar
hakkında 4483 sayılı Kanun hükümleri, en üst dereceli kolluk amirleri hakkında ise,
hâkimlerin görevlerinden dolayı tâbi oldukları yargılama usulü uygulanır (5271 m.161/5).
Vali ve kaymakamların kişisel suçları hakkında soruşturma ve kovuşturma yapma

yetkisi, ilgilinin görev yaptığı yerin bağlı olduğu bölge adliye mahkemesinin bulunduğu
yerdeki il Cumhuriyet başsavcılığı ve aynı yer ağır ceza mahkemesine aittir. Ağır ceza
mahkemesinin görevine giren suçüstü hâllerinde soruşturma genel hükümlere göre yapılır
(m.161/6, Değ.1/2/2018-7072 m.8 ).
8.4. İzin Yöntemi ve İzin Mercileri
İzin yöntemi.- Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin 4483

kapsamındaki suçlara ilişkin ihbar veya şikâyet aldıklarında veya öğrendiklerinde ivedilikle
toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten başka hiçbir işlem
yapmayarak ve hakkında ihbar veya şikâyette bulunulan memur veya diğer kamu görevlisinin
ifadesine başvurmaksızın evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek soruşturma izni
istemek zorundadırlar (m.4).
Yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya

şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmesi, iddiaların ciddi bulgu ve belgelere dayanması, ihbar
veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin doğru ad, soyadı ve imzası ile iş veya ikametgâh
adresinin bulunması zorunludur (m.4/3). Bu şartları taşımayan ihbar ve şikâyetlerin
Cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmayacağı,
ancak iddiaların, güvenilirliği kuşkuya yer vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması
halinde ad, soyadı ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartının aranmayacağı
ve şikâyetçinin kimlik bilgilerinin gizli tutulmak zorunda olduğu belirtilmiştir (m.4/4).
İzin Vermeye Yetkili Merciler.- (i) 4483 sayılı Kanuna göre.- Memurlar ve diğer
kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ceza kovuşturması açılması,
kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idarî merciin iznine bağlıdır (AY
m.129/son). 4483 sayılı Kanun, memur ve diğer kamu görevlisi hakkında soruşturma iznini
verecek makamları (m.3) ve karara karşı yapılacak itirazların hangi yargı merciine
yöneltileceğini düzenlemiştir (m.9). Bunlar, 4483’e Göre Soruşturma İzni Verecekler ve İtiraz
Mercileri başlıklı Tablo 10’da gösterilmiştir. İzin verecek olan mercilerin yokluklarında
vekilleri tarafından bizzat kullanılır. Yetkili mercilerin belirlenmesinde, memur veya kamu
162
görevlisinin suç tarihindeki görevi esas alınır. Ast memur ile üst memurun aynı fiile iştiraki
halinde izin, üst memurun bağlı olduğu merciden istenir. Maddede izin mercileri sıralanırken,
yetkiyi kullanacak belli unvanlara sahip kişilerden söz edildiğinden, yetki kişilere bağlı
münhasır yetki olup, bu yetkinin bizzat kullanılması zorunludur415. İzin vermeye yetkili
merciler, CB, TBMM Başkanı, CB İdari İşler Başkanı, İçişleri Bakanı, ilgili bakan, TBMM
Genel Sekreteri, vali, kaymakam ve üst idarî amirlerdir (m.3).
Özel Kanunlara göre.- Soruşturma izni konusunda, özel kanunlarda da düzenlemeler

vardır.
8.5. Ön İnceleme
Yetkili merci, 4483 kapsamına giren bir hali öğrendiğinde ön inceleme başlatır. Ön
inceleme, yetkili merci tarafından bizzat ya da görevlendireceği denetim elemanı veya
hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur ve kamu görevlilerinden biri veya
birkaçı eliyle de yaptırılabilir. İnceleme yapacaklar, yetkili merciin bulunduğu kamu kurum
veya kuruluşunun içerisinden belirlenmelidir. Ancak işin özelliğine göre, incelemenin başka
bir kamu kurum veya kuruluşunun elemanlarıyla yaptırılması da istenebilir. Yargı mensupları
ile yargı kuruluşlarında çalışanlar ve askerler, başka mercilerin ön incelemelerinde
görevlendirilemez. Başsavcılıklar ile izin vermeye yetkili merciler, ihbar ve şikâyetler
konusunda daha önce sonuçlandırılmış bir ön inceleme olması durumunda müracaatı işleme
koyamazlar. İhbar veya şikâyet eden kişilerin daha önceki ön incelemenin sonucunu
etkileyecek yeni belge sunması halinde müracaat işleme konulur (m.5).
Ön inceleme yapanların yetkisi ve rapor düzenlenmesi.- Bunlar, bakanlık müfettişleri

ile yetkili merciin bütün yetkilerine sahip olup, 4483 sayılı Kanunda hüküm bulunmayan
hususlarda CMK’ye göre işlem yapabilirler (m.6). İnceleme sonucunda bir rapor
düzenlenerek izin vermeye yetkili mercie sunulur. Yetkili merci de bu rapor üzerine
soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine gerekçe göstermek suretiyle, suçun
öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dâhil en geç 30 gün içinde karar vermek zorundadır. Bu
süre, zorunlu hallerde 15 günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir (m.7).
Ön incelemeyle görevli kişi, CMK’nin kamu davasının hazırlanmasına ilişkin

hükümleri çerçevesinde Cumhuriyet başsavcısının yapmakla yetkili olduğu işleri yapabilecek,
sanığın lehine olanlar da dâhil, olayı aydınlatabilecek delilleri, bilgi ve belgeleri toplayacak,
tanık ve sanık ifadelerini alacak, gerektiğinde keşif yapacak ve bilirkişi incelemesi
yaptıracaktır. CMUK m.135’de yazılı susma hakkı saklı kalmak kaydıyla hakkında inceleme
yapılan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesinin alınması zorunludur. İfadenin
inceleme mahallinde vicahen alınması asıl olmakla birlikte, gerektiğinde ifade, ön inceleme
süresi dikkate alınarak, makul bir süre verilmek suretiyle yazıyla da istenebilir. Ön inceleme
ile görevli kişilerin görevden uzaklaştırma yetkileri yoktur. İzin vermeye yetkili merciin
soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda bir takdir yetkisi yoktur. Yetkili
merci, memurun veya diğer kamu görevlisinin üzerine atılan suçu işlediğine ilişkin yeterli
415
Danıştay 1. D., E. 2000/29, K. 2000/59, Karar Tarihi: 31/12/2010, danistay.gov.tr.
163
delil olması halinde izin verecektir. Kararlar, denetimi sağlamak yönünden gerekçeli
olmalıdır416.
8.6. İtiraz
Yetkili merci, kararını, (i) Cumhuriyet başsavcılığına, (ii) hakkında inceleme yapılan
kişiye ve (iii) varsa şikâyetçiye bildirir (m.9/1). Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara
karşı hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisi; soruşturma izni
verilmemesine ilişkin karara karşı ise Cumhuriyet başsavcılığı veya şikâyetçi, izin vermeye
yetkili merciler tarafından verilen işleme koymama kararına karşı da şikâyetçi itiraz yoluna
gidebilir. İtiraz süresi, yetkili merciin kararının tebliğinden itibaren 10 gündür (m.9/2).
İtiraza, duruma göre, Danıştay 1. Dairesi veya yetkili merciin yargı çevresinde bulunduğu
bölge idare mahkemesi bakar (m.9/3). İtirazlar, öncelikle incelenir ve en geç üç ay içinde
kesin olarak karara bağlanır (m.9/4). Bu kararlar kesin olduğu için, bunlara karşı kanun
yollarına başvurulamaz417. Bu kararların bireysel başvuruya konu olabilmesi için
yargılamanın hakkaniyetinin zedelenecek olması ve bu ihlallerin yargılama sürecinin ileriki
aşamalarında telafi edilemeyecek nitelikte olması gerekir418. 4483 kapsamındaki suçların
iştirak halinde işlenmesi durumunda, memur olmayan, memur olanla; ast memur, üst memurla
aynı mahkemede yargılanır (m.10).
8.7. Hazırlık Soruşturması ve Görevli Mahkeme
Hazırlık soruşturması.- Soruşturma izninin itiraz edilmeden veya itirazın reddi

sonunda kesinleşmesi ya da soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı yapılan itirazın
kabulü üzerine dosya, yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. İzin üzerine
başsavcılık, hazırlık soruşturmasını sonuçlandırır (m.11). Hazırlık soruşturması genel
hükümlere göre Cumhuriyet Başsavcılığınca yapılır. Ancak CB İdari İşler Başkanı, TBMM
Genel Sekreteri, Bakan yardımcıları ve valiler hakkında yapılacak hazırlık soruşturması
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili, kaymakamlar ile ilgili hazırlık
soruşturması ise il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekilince yapılır (m.12/1). Bu
aşamada hâkim kararı alınmasını gerektiren hususlarda; CB İdari İşler Başkanı, TBMM Genel
Sekreteri, Bakan yardımcıları ve valiler için Yargıtayın ilgili ceza dairesine, kaymakamlar
için il asliye ceza mahkemesine, diğerleri için ise genel hükümlere göre yetkili ve görevli sulh
ceza hâkimine başvurulur (m.12/2).
Görevli mahkeme.- Yetkili ve görevli mahkeme, genel hükümlere göre yetkili ve

görevli mahkemedir. Ancak Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, TBMM Genel Sekreteri,
Bakan yardımcıları ve valiler için yetkili ve görevli mahkeme Yargıtay ilgili ceza dairesi,
kaymakamlar için il ağır ceza mahkemesidir (m.13). Vali ve kaymakamların kişisel suçları
hakkında soruşturma ve kovuşturma yapma yetkisi, ilgilinin görev yaptığı yerin bağlı olduğu
bölge adliye mahkemesinin bulunduğu yerdeki il Cumhuriyet başsavcılığı ve aynı yer ağır
416
Danıştay 1. D., E. 2000/29, K. 2000/59, Karar Tarihi: 31/12/2010, danistay.gov.tr.
417
Danıştay 1.D., E.2015/701, K.2015/631, K.T.22/4/2015; Dan.Başsavcılığı kararı: 13/5/2015, 2015/15 (KYB).
418
AYM, Afitap Salman Başvurusu (2013/2105), Karar Tarihi: 11/11/2015, RG, 17/12/2015, 29565.
164
ceza mahkemesine aittir. Suçüstü hâllerinde soruşturma genel hükümlere göre yapılır (5271
m.161/6).
Tablo 10: 4483’e Göre Soruşturma İzin Süreci

Memur ve Diğer Kamu Görevlisi İzin Mercii İtiraz/Süresi
1. İlde ve merkez ilçede görevli olanlar ile kaymakamlar
2. Merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde
belediye meclisi üyeleri (Bulundukları ilin valisi)
3. Bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve kuruluşlarda Vali
görev yapanlar (Görev yaptıkları İlin valisi)
4. Köy ve mahalle muhtarları (merkez ilçede) Bölge
5. Diğer memurlar ve kamu görevlileri (4483 İdare
kapsamındaki; merkez ilçede) Mahkemesi
1. İlçede görevli olanlar (10 gün)
2. İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde
belediye meclisi üyeleri Kaymakam
3. Köy ve mahalle muhtarları (İlçede)
4. Diğer memurlar ve kamu görevlileri (4483
kapsamındaki, ilçede)
CB bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşlar ve bakanlıkların O kuruluşun
merkez ve bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapanlar en üst idari amiri
Cumhurbaşkanı kararıyla atananlar419 CB / ilgili bakan
TBMM’de görevli olanlar Genel Sekreter
TBMM Genel Sekreteri ve yrd. TBMM Bşk.
Cumhurbaşkanlığında görevli olanlar CB İdari İşler Bşk Danıştay
1.BŞB başkanları, 2.BŞ, il ve ilçe belediye meclisi 1. Daire
üyeleri, 3.İl ve ilçe bel. başk, 4.İl genel meclisi üyeleri İçişleri Bakanı (10 gün)
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı hakkında Cumhurbaşkanı
419
(Değişik:6/12/2019-7196/51 md.) (b) ve (c) bentlerindeki hükümler saklı kalmak kaydıyla (b) (Değişik:6/12/2019-7196/51
md.) İlde ve merkez ilçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kaymakamlar hakkında vali, c) Bölge düzeyinde
teşkilatlanan ... memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisi,).
165
 Memurların farklı bir yargısal yönteme tabi tutulması kamu hizmetinden kaynaklanır.
Memurlar bu nedenle daha ağır cezalarla karşılaşırlar. Burada korunan memur değil,
Devletin egemenlik gücü, kamu hizmeti ve kamu görevlisinin güven duygusudur
 Kamu hizmetleri, çıkar ve baskı gruplarına karşı kamu yararını gerçekleştirecek
şekilde sunulmalıdır. Bu durum, memurların korunmasını gerektirir.
 Yargılanmaya yönetim izin vermekle birlikte, itirazda yargının yetkili kılınması,
hukuk devletine uygundur. Ancak, ayrıcalıklı yargılama sürecinden yararlanarak
demokratik denetimden uzaklaşma ve memurların çıkar grubuna dönüşmesi
önlenmelidir.
 Memurların genel yargılamaya tabi olması, kamu hizmetlerinin sürekliliği ilkesini de
bozabilir.
 Memur suçlarını incelemek teknik özellikler içerdiği ve uzmanlık gerektirdiği için,
yönetsel inceleme gereklidir.
 Memurlar suç ve ceza bakımından memur olmayanlardan daha ağır külfetlere tabi
olup, sadece memurlara özgü suçlar vardır.
 Ceza kanunları yalnızca kamu gücünü ve Devlet araçlarını elinde bulunduranların
işleyebilecekleri suçlar öngörmüş ve memurlara özgü suç ve cezalar yaratılmıştır.
166
9. MEMURLUĞU BİTİREN DURUMLAR
https://www.shutterstock.com/image-vector/dismissal-employee-vector-illustration-
fired-sad-2090165485
167
Kazanımlar
 Memurluğu sona erdiren istifa hali hakkında bilgi sahibi olabilir.

 Emeklilik ile ilgili ayrıntılı bilgi sahibi olabilir.
 Devir-teslim sürecini öğrenebilir.
 Müstafi kavramını anlayabilir.
 Memurluktan çıkarılma süreci hakkında yasal bilgileri öğrenebilir.
168
1. Memurluğun hukuki bir statü olması memurun bu statüden ayrılmasına ilişkin

koşulları nasıl etkiler?
2. Memurluk statüsünden hangi hallerde çıkılır ya da çıkılmış sayılır?
3. Memurun istifası hangi hukuki sonuçları doğurur?
169
Başlamadan Önce
Bir önceki bölümde mamurların ceza sorumluluğunun usulünü incelemiştik. Bu bölümde

ise memurluğu bitiren durumlar üzerinde durulacaktır.
170
9.1. Çekilme (İstifa)
9.1.1. Genel Olarak Çekilme
Çekilme, kamu görevini üstlenmiş olan memurun kendi isteğiyle ayrılmasıdır. Kamu
hizmetine girme nasıl bir hak ise, çekilme de bir hak olup, memurluğa girme hakkını
kullanma sınırlarına bağlı olmadan, memurun tek yanlı istemiyle gerçekleşir. Girme
hakkında aranan koşullar, çekilme hakkının kullanılmasında bir koşula bağlanmadan
sıfırlanmıştır420. İstifa, şarta bağlı bir tasarruf olmayıp, kişinin kendi iradesiyle ilgili hukuki
bir işlemdir. 657 sayılı Kanunda istifa, yönetimin kabulüne bağlı tutulmamış, sadece
m.97’de görevden çekilmenin m.94/2’ye uyulmadan yapılması halinde, ilgilinin daha sonra
göreve dönmek için yapacağı başvuru süre yönünden yaptırıma bağlanmıştır421.
İstifa bir hak olmakla birlikte, kimi durumlarda sınırlandırılabilir (mecburi hizmet,
memurların toplu çekilememesi ya da devir teslim yapmadan çekilememeleri gibi)422.
Çekilme isteğinin yönetimce kabûlü, memurluk statüsünden çıkma anlamına geldiği için,
icraî, inşaî ve birel-koşul işlemdir. İstem, memurun kendi özgür iradesi ile ve bizzat
kendisi tarafından yapılmalıdır. Dilekçenin mutlaka imzalı olması; başkası tarafından
getirilen çekilme dilekçesindeki imzanın da mutlaka ilgili memura ait olduğu doğrulanarak
işlem yapılması gerekir423. Memurlar, 657 sayılı Kanunda belirtilen esaslara göre
çekilebilirler (m.20). Memur, bağlı olduğu kuruma yazılı olarak müracaat ederek çekilme
isteğinde bulunur. Memur yerine atanan kimsenin gelmesine veya çekilme isteğinin
kabulüne kadar görevine devam eder. Yerine atanan kimse bir aya kadar gelmediği veya
yerine bir vekil atanmadığı takdirde, üstüne haber vererek görevini bırakabilir. OÜ
mazeretle çekilenler, üstüne haber vermek şartıyla bir ay kaydına tabi değildirler.
9.1.2. Çekilmede Devir ve Teslim Süresi
Kamu hizmetlerinin sürekliliği, hizmetin çekilme nedeniyle kesintiye uğramaması için,

memurların, devir ve teslim süresi sonuna kadar görevlerini bırakmalarını önlemektedir.
Çekilen memurlardan devir ve teslim ile yükümlü olanlar, bu işlemlerin sonuna kadar
görevlerini bırakamazlar (m.95)424.
Çekilen Memurların Devir ve Teslim Süreleri.- Çekilen memurlar, asaleten veya

vekâleten atananlara, atama yapılacak memur bulunmadığı, yerlerine atanacak kimse bir
aya kadar gelmediği veya yerlerine bir vekil atanmadığı takdirde yetkili amirce
görevlendirilecek bir memura hizmetin özelliğine ve kurumca belirtilen esaslara göre 30
günü aşmamak (OÜ haller hariç) şartı ile yetkili amirce saptanacak süre içinde devir ve
teslim etmek zorundadır. Hesaplarını yerlerine gelenlere devir zorunda bulunan
saymanların devir ve teslim süresi 30 gün, sayman mutemetlerinin 15 gündür (Yön. m.3).
420
Memiş, agm., s. 261.
421
Danıştay, 5. D., E. 1991/2002, K. 1993/999, Karar Tarihi: 3/3/1993. Danıştay İçtihat Bilgi Bankası
422
423
Nur Kaman, Karan, Devlet Memurluğunun Sona Ermesi, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003, s. 76.
424
Devlet Memurlarının Çekilmelerinde Devir ve Teslim Süreleri Hakkında Yönetmelik, RG, 3/12/1974, 15081.
171
Devir ve Teslim Sürelerinin Uzatılması.- Belirlenen devir ve teslim süreleri; savaş
halinde, öü hallerde veya genel hayata müessir afetlere uğranılan yerlerde bir ayı aşmamak
şartı ile yetkili amirce uzatılabilir (m.4).
Devir-Teslim Süresinin Başlangıcı, Tamamlanması.- Devir ve teslim süreleri,

çekilenlerin yerlerine atananların işe başladığı; atama yapılacak memur bulunmadığı,
yerlerine atanacak kimse bir aya kadar gelmediği veya yerlerine bir vekil atanmadığı
takdirde yetkili amirce görevlendirilecek memurun bu göreve başladığı tarihten itibaren
başlar (m.5).
OHAL.- OHAL, seferberlik ve savaş hallerinde veya genel hayata müessir afetlere
uğrayan yerlerdeki memurlar, çekilme istekleri kabul edilmedikçe veya yerine atanacaklar
gelip işe başlamadıkça görevlerini bırakamazlar (m.96).
9.1.3. Çekilenlerin Bekleme Süresi
657 sayılı Kanunun Çekilen ve Çekilmiş Sayılanların Yeniden Atanmaları başlıklı 97.
maddesi, çekilen ve çekilmiş sayılanların tekrar memuriyete dönmek istemeleri
durumunda, belli bir süre dönememe sınırlaması getirmiştir. Memurlardan m ali ve cezai
sorumlulukları saklı kalmak üzere, tekrar memuriyete dönmek isteyenlerin isteği,
durumuna göre, 6 ay, 1 yıl veya 3 yıl geçmeden yönetim tarafından dikkate alınamaz.
Bunun yanı sıra, 96. maddeye aykırı hareket edenler hiçbir surette, Devlet memurluğuna
alınamazlar. Bekleme süreleri ve hiçbir surette dönememe halleri konusunda, yönetim
bağlı yetki içerisindedir. İstifa eden memurlar, koşullara aykırı olarak memuriyetten
çekilmeleri durumunda belli bir süre veya sürekli olarak memuriyete dönemezler (m.97).
Altı Ay Geçmeden Memuriyete Dönemeyecekler.- Çekilmek isteyen memur yerine

atanan kimsenin gelmesine veya çekilme isteğinin kabulüne kadar görevine devam eder.
Yerine atanan kimse bir aya kadar gelmediği veya yerine bir vekil atanmadığı takdirde,
üstüne haber vererek görevini bırakabilir (m.94/2). Ancak, olağanüstü mazeretle çekilenler,
üstüne haber vermek şartıyla bir ay kaydına tabi değildirler (m.94/3). Bunlar, altı ay
geçtikten sonra, memuriyete dönme isteminde bulunabilirler (m.97/A).
Bir Yıl Geçmeden Memuriyete Dönemeyecekler.- Çekilmek isteyen memur yerine

atanan kimsenin gelmesine veya çekilme isteğinin kabulüne kadar görevine devam eder.
Yerine atanan kimse bir aya kadar gelmediği veya yerine bir vekil atanmadığı takdirde,
üstüne haber vererek görevini bırakabilir (m.94/2). Aksi halde bir yıl geçmeden
memuriyete dönemezler (m.97/B). Ayrıca, aynı veya başka yerdeki görevlere atanıp,
öngörülen sürede işe başlamayanlar da bir yıl geçmeden memuriyete dönemezler.
Üç Yıl Geçmeden Memuriyete Dönemeyecekler.- Devir ve teslim ile yükümlü olan

memurlar, bu işlemlerin sonuna kadar görevlerini bırakamazlar (m.95). Aksi halde üç yıl
süreyle memuriyete dönemezler (m.97/C). Adaylık devresinde veya sonunda, temel ve
hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinin her birinde başarısız olanlarla adaylık süresi içinde
hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmayacak durumları, göreve devamsızlıkları tespit
172
edilenler ve adaylık süresi içinde aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması
disiplin cezalarından birini almış olanlar disiplin amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili
amirin onayı ile ilişikleri kesilir. Bu şekilde ilişiği kesilenler (sağlık nedenleri hariç), 3 yıl
süre ile Devlet memurluğuna alınmazlar (657 m.57/son). 657 sayılı Kanunda memur
kavramıyla, adaylık sürecini başarıyla tamamlayıp asli memur statüsüne girmiş kişiler
kastedildiği için, 657 m.92 uyarınca yeniden atanabilmek için, asli memur iken çekilmiş
veya çekilmiş sayılmak gerekir425.
Tekrar Devlet Memurluğuna Dönemeyecekler.- (a) 657 Sayılı Kanuna Göre.-

OHAL, seferberlik ve savaş hallerinde veya genel hayata müessir afetlere uğrayan
yerlerdeki memurlar, çekilme istekleri kabul edilmedikçe veya yerine atanacaklar gelip işe
başlamadıkça görevlerini bırakamazlar (m.96). Buna uymayanlar, bir daha hiçbir surette,
memurluğa alınamazlar (m.97/D). Burada, kamu hizmetlerinin yaşamsal önemde olduğu
bir dönemde görevini bırakarak giden memurlara güvenilmeyeceği ve cezalandırılması
gerektiği düşüncesi etkilidir426. (b) Özel Kanunlarda da konuya ilişkin hükümler vardır.
9.1.4. Çekilenlerin Yeniden Atanmaları Usulü
İki defadan fazla olmamak üzere memurluktan kendi istekleriyle çekilenlerden veya 657
hükümlerine göre çekilmiş sayılanlardan tekrar memurluğa dönmek isteyenler, ayrıldıkları
sınıfta boş kadro bulunmak ve bu sınıfın niteliklerini taşımak şartıyla ayrıldıkları tarihte
almakta oldukları aylık derecesine eşit bir derecenin aynı kademesine veya diğer bir sınıfta
eşit derecedeki kadrolara (m.71. hükümlerine uyulmak suretiyle) atanabilirler (657 m.92/1).
657 sayılı Kanuna tabi olmayan personelden kendi istekleri ile görevinden çekilmiş
olanlar, boş kadro bulunmak ve gireceği sınıfın niteliklerini taşımak kaydı ile 657 sayılı
Kanuna tabi kurumlardaki memuriyetlere atanabilirler (m.92/3). Yasama görevinde veya
bakan olarak geçirilen her yıl bir kademe ilerlemesi ve her iki yıl bir derece yükselmesine
esas olacak şekilde değerlendirilir (4.f.). Seçimle göreve gelenlerden, sadece TBMM
üyeliğine seçilenlerin, görevi sona erdiğinde memuriyete dönmeleri durumunda, söz
konusu sürelerin kademe ve derece yükselmelerinde değerlendirileceği, seçimle Belediye
Başkanlığına gelenlerin görevleri sona erdikten sonra yeniden memurluğa dönmeleri
halinde, Başkanlıkta geçirdikleri sürelerin değerlendirileceğine ilişkin hüküm yoktur 427.
Çekilenlerin veya çekilmiş sayılanların yeniden atanmaları için aranan koşullar:

(1) Çekilme veya çekilmiş sayılma durumu iki defadan fazla olmamalıdır. Üç veya daha
fazla çekilmiş olanlar, geri dönme başvurusunda bulunamazlar. Yönetim de bağlı yetki
içerisinde olduğundan atama yapamaz428. (2) Kendi istekleriyle çekilenler veya 657 sayılı
Kanun hükümlerine göre çekilmiş sayılanlar, geri dönme hakkından yararlanabilirler. (3)
Bunlar, ayrıldıkları sınıfta boş kadro bulunmak ve bu sınıfın niteliklerini taşımak şartıyla
tekrar atanabilirler. (4) Bunlar, ayrıldıkları tarihte almakta oldukları aylık derecesine eşit
bir derecenin aynı kademesine veya diğer bir sınıfta eşit derecedeki kadrolara (m.71
425
Danıştay İDDK, E:2018/2941, K:2019/4965, K.T. 24.10.2019.
426
Karan, agk., s. 81.
427
428
173
hükümlerine uyulmak suretiyle) tekrar atanabilirler. (5) Atanabilirler ibaresi nedeniyle,
memurlukla ilişkisi kesilen kişilerin yeniden göreve alınması yönetimin takdirine bağlıdır.
Bu yetki mutlak olmayıp, kamu yararı ve kamu hizmeti gerekleri ile sınırlıdır 429. (6) 657
sayılı Kanunda memur kavramıyla, adaylık sürecini başarıyla tamamlayıp asli memur
statüsüne girmiş kişiler kastedildiği için, m.92 uyarınca yeniden atanabilmek için asli
memur iken çekilmiş veya çekilmiş sayılmak gerekir 430. (7) 657 sayılı Kanuna tabi
olmayan personelden kendi istekleri ile görevinden çekilmiş olanlar da, memuriyete
atanabilirler. Bu Kanuna tabi olmayan, ancak memurlar gibi asli ve sürekli kamu
görevlerini yürüten ve kendi özel personel kanunlarına tabi olan diğer kamu
görevlilerinden (subay/astsubay, hakim/savcı, öğretim elemanları...) kendi istekleri ile
görevinden çekilmiş olanlar, idarenin takdir yetkisi dâhilinde ve açıktan atama koşulları
çerçevesinde Devlet memurluğuna atanabilirler (m.92/3). Ancak, kendi özel personel
kanununa tabi iken görevden çekilen veya çekilmiş sayılan kamu görevlilerinin de kendi
kurumlarında adaylık/deneme devresini geçirmiş ve asli kamu görevlisi statüsüne girmiş
bulunmaları zorunlu olup, asli kamu görevlisi olup olmadıklarının ise, kendi özel
mevzuatına göre tayin edilmesi gerekir. Kendi mevzuatında adaylık sürecinin bulunmadığı
hallerde, bu maddeden yararlanabilmek için, asıl olarak göreve başlamak yeterlidir 431.
9.1.5. Seçimlerde Aday Olmak İçin Geçici Çekilme
Milletvekili Adaylığı İçin Çekilme.- Anayasada, hâkimler ve savcılar, yüksek yargı

organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, YÖK üyeleri,
kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet
bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve TSK mensuplarının,
görevlerinden çekilmedikçe, aday olamayacakları ve milletvekili seçilemeyecekleri hükme
bağlanmıştır (m.76/son).
2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununa göre (m.18), hakimler ve savcılar ile yüksek
yargı organları mensupları, öğretim elemanları ile YÖK üyeleri, RTÜK üyeleri, kamu
kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri, yaptıkları hizmet bakımından
işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, aday olmak isteyen belediye başkanları,
subaylar ile astsubaylar, aday olmak isteyen siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu
başkan ve üyeleri, belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları432, sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların
üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim
kurullarında görev alanlar genel ve ara seçimlerin başlangıcından 1 ay önce, yenileme
kararı verilmesi halinde, bu kararın ilanından başlayarak 7 gün içinde ayrılma isteğinde
bulunmadıkça, adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler.
429
Danıştay, 5. D., E. 1982/1028, K. 1985/1675. Karar Tarihi: 4/6/1985. Danıştay İçtihat Bilgi Bankası.
430
DİDDK, E:2018/2941, K:2019/4965, K.T. 24.10.2019. https://www.memurlar.net/haber/944168/(28/12/2020).
431
DİDDK, E:2018/2941, K:2019/4965, K.T. 24.10.2019. https://www.memurlar.net/haber/944168/(28/12/2020).
432
AYM E.2019/6, K.2019/25, RG,30.05.2019-30789; TOBB yöneticilerinin tekrar göreve dönmeleri, seçilme hakkı yönünden
eşitlik ilkesine aykırıdır.
174
Subay ve astsubayların savaş ve seferberlik hallerindeki ayrılma istekleri hariç olmak
üzere, ayrılma hakkını kazanmış olanların, ayrılma istekleri reddedilemez. İstekleri kabul
edilen subay ve astsubaylardan milletvekili seçilmemiş olanlar sonradan bu isteklerinden
vazgeçemezler ve silahlı kuvvetlere dönemezler. Ayrılma hakkını kazanmamış
olduklarından dolayı, ayrılma istekleri reddedilenler, aday listesine giremezler ve
adaylıklarını koyamazlar.
26.4.1961 tarih ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri

Hakkında Kanuna göre, yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten
sayılanlar ile subay ve astsubaylar hariç; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara
seçimlerinde aday ve aday adayı olan memurlar ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya
seçimi kaybetmeleri halinde, seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat
etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir
göreve dönebilirler (Ek m.7)433. Maddede, seçime katılmak için ayrılanların öngörülen
sürede müracaat etmeleri halinde göreve dönebilecekleri hükme bağlanmış, ancak bunların
ne kadar süre içinde göreve başlatılacakları konusunda bir düzenleme yapılmamıştır.
İlgililerin eski görevlerine dönmek için yaptıkları başvurunun ardından, kadronun dolu/boş
olması, atanma şekli gibi hususlar göz önünde tutularak atama işleminin tekemmül
ettirilebilmesi için yönetime atama konusunda makul bir süre tanınması gerekir.
22.6.1965 tarih ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş Ve Gör. Hak. Kanuna
göre, milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday veya aday adayı
olmak üzere istifa eden Başkanlık personeli, aday gösterilmemeleri veya seçimi
kaybetmeleri halinde eski görev yerlerine dönemezler; bunlar kazanılmış hak aylık
derecelerine uygun bir kadroya atanırlar (m.10/2).
Yerel Yönetim Seçimleri Nedeniyle Çekilme.- Memurların, yerel yönetim

seçimlerinde aday olmak için çekilmek zorunda olduklarına ilişkin bir hüküm Anayasada
yoktur. Bu konudaki düzenleme, 18.1.1984 tarih ve 2972 sayılı Mahalli İdareler İle
Mahalle Muhtarlıkları Ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunla yapılmıştır.
Subaylar, astsubaylar, hakimler ve savcılar ile yüksek yargı organları mensupları hariç
olmak üzere, kamu kurumları ile kamu kurumu niteliğinde bir kuruluşta memur veya
kadrolu işçi olarak çalışmakta iken bu görevinden ayrılarak Belediye Başkanı seçilmiş olup
da yeniden aday olamayan veya seçilemeyenler, hizmet süreleri itibariyle veya yaş haddi
nedeniyle emekliliğe hak kazanamamış olmaları kaydıyla, seçimlerin kesin sonuçlarının
YSK ilanını takip eden 2 ay içinde daha önceki kurumlarının bağlı bulunduğu bakanlığa
başvurmaları halinde eski görevlerine veya istifa ettikleri tarihteki kurumun özelliği ve
niteliğine uygun eşdeğer bir göreve atanabilirler. Yargı kararı ile belediye başkanlığı sona
erenler ve istifa edenler hakkında bu hüküm uygulanmaz (Ek m.3).
Milletvekili adaylarında olduğu gibi, yerel yönetimler adaylığında da, 298 sayılı Kanun
gereğince (Ek m.7), yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten
sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere; mahalli idareler genel ve ara
seçimlerinde aday ve aday adayı olan memurlar ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya
433
Bkz. AYM 1. Bölüm, Ö.F.Eminağaoğlu Başv., Başvuru No: 2015/7352, K.T.26/9/2019, RG, 23/10/2019, 30927.
175
seçimi kaybetmeleri halinde, seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat
göreve dönebilirler.
Cumhurbaşkanı Adaylığı İçin Çekilme.- 19.1.2012 tarih ve 6271 sayılı

Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu ile düzenleme yapılmıştır.
Aday olmak için çekilmek zorunda olanlar.- CB adayı gösterilen hâkimler ve

savcılar, yüksek yargı organları mensupları, öğretim elemanları, YÖK üyeleri, RTÜK
üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet
bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, belediye başkanları, subaylar ile
astsubaylar, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi
üyeleri ve il genel meclisi üyeleri ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile
sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları
teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar, aday listesinin
kesinleştiği tarih itibarıyla görevlerinden ayrılmış sayılır (m.11/1).
Aday gösterildikten sonra dönemeyecekler.- Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler,

savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile subay ve astsubaylar seçilemedikleri takdirde eski
görevlerine dönemezler (m.11/2)
Aday gösterildikten sonra görevlerine dönebilecekler.- CB adayı gösterilen Devlet

memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri hâlinde, YSK
tarafından Cumhurbaşkanının seçildiğinin ilân edilmesini takip eden bir ay içinde müracaat
göreve dönebilirler.
9.2. Çekilmiş (Müstafi) Sayılma
Çekilme konusunda açık bir irade beyanında bulunulmasa da, yönetim, kimi hallerde
memurun zımnî olarak çekilme isteğinde bulunduğunu varsayarak çekilmiş sayılacaklarını
kabul ederek, memuriyete son verebilir.
Aynı veya Başka Yerde Göreve Atananlar.- İlk defa veya yeniden veyahut yer
değiştirme suretiyle; (a) Aynı yerdeki görevlere atananlar atama emirlerinin kendilerine
tebliğ gününü izleyen iş günü içinde işe başlamak zorundadırlar. (b) Başka yerdeki
görevlere atananlar, atama emirlerinin kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 15 gün
içerisinde o yere hareket ederek belli yol süresini, izleyen iş günü içinde işe başlamak
zorundadırlar. Savaş ve OHAL’de bu süre Cumhurbaşkanı kararı ile kısaltılabilir (m.62).
Süre başlangıcı.- Süreler; (i) Kanuni izinlerin kullanılması veya geçici bir görevin
yapılması sırasında başka bir göreve atananlar için iznin veya geçici görevin bitimi, (ii)
Hesaplarını, yerlerine gelenlere devir zorunda bulunan sayman ve sayman mutemetleri için
devrin sona ermesi, (iii) Eski görevlerine devamları kurumlarınca yazılı olarak tebliğ
edilenler için yerlerine atanan memurların gelmesi veya yeni görev yerlerine hareketlerinin
kurumlarınca tebliği tarihinde başlar. Yer değiştirme suretiyle yapılan atamalarda
176
memurlara atama emirleri tebliğ edilince yollukları, ödeme emri aranmaksızın
saymanlıklarca derhal ödenir. Memurun izinli ve raporlu olması tebligata engel olmamakla
beraber, aynı yerdeki göreve atananlar ve başka yerdeki görevlere atananlar için belirtilen
süreler, izin ve rapor süresinin bitmesinde başlar. Bir göreve ilk defa veya yeniden
atananlardan belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler olmaksızın m.62’deki sürede işe
başlamayanların atamaları iptal edilir ve bunlar 1 yıl süreyle memur olarak istihdam
edilemezler. Bunların belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler nedeniyle göreve
başlamama hali 2 ayı aştığı takdirde atama işlemi iptal edilir (m.63).
Başka yerdeki bir göreve atananlardan m.62’deki süre içinde hareket ederek belli yol
süresi sonunda yeni görevlerine başlamayanlara, eski görevlerinden ayrılış ve yeni
görevlerine başlayış tarihleri arasında aylık verilmemek şartı ile 10 günlük bir süre daha
verilebilir. Belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler olmaksızın bu süre sonunda da yeni
görevlerinde işe başlamayanlar çekilmiş sayılırlar.
Askerlik Yükümlülüğü.- Hazarda ve seferde muvazzaflık hizmeti dışında silahaltına

alınan memurlar, silah altında bulundukları sürece izinli sayılırlar (m.81). Hazarda eğitim
ve manevra amacıyla veya seferde muvazzaflık hizmeti dışında silahaltına alınan
memurların terhislerinden sonra görevlerine başlamaları, yer değiştirme suretiyle atamaya
ilişkin hükümlere (m.62, 63) tabidir (m.82). Muvazzaf askerlik hizmetini yapmak üzere
silahaltına alınan memurlardan askerlik görevini tamamlayıp memuriyete dönmek
isteyenler, terhis tarihinden itibaren 30 gün içinde kurumlarına başvurmak ve kurumları da
başvurma tarihinden itibaren azami 30 gün içinde ilgilileri göreve başlatmak zorundadırlar.
Muvazzaf askerlik süreleri, muvazzaf askerliğe ayrıldıkları sırada iktisap etmiş oldukları
derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir. Askerliğe ayrılmadan önce
işgal ettikleri kadroda kazandıkları kademe ilerlemeleri ayrıca göz önünde bulundurulur.
Askerlik öncesi kademe ilerlemeleri ile askerlikte geçen süre toplamının 3 yılı aşan kısmı
usulü dairesinde üst dereceye terfi ettikleri zaman bu derecede kademe ilerlemesi yapılmak
suretiyle değerlendirilir (m.83).
Muvazzaf askerliğini yaptıktan sonra memurluğa girenlerin kademe intibakları.-

Bunlar, adaylık esaslarına tabi olurlar ve muvazzaf askerlikte geçen süreleri asaletlerinin
tasdikinden sonra kademe ilerlemesi yapılmak ve sınav veya seçmeye tabi tutulmak
suretiyle derece yükseltilmesinde de değerlendirilir (m.84).
Seferde veya talim ve manevra için hazarda silah altına alınanların askerlik
sürelerinin kademe ve derece intibakları.- Devlet memurlarından muvazzaflık hizmeti
dışında talim ve manevra maksadıyla veya seferde silah altına alınanların kademe
ilerlemeleri devam eder. Bu süre içinde derece yükselmesi gerektiğinde terhislerinden
sonra açık kadro bulunması ve sınav veya seçmede başarı göstermeleri şartıyla silah altında
geçen süreleri yükselecekleri üst derecenin kademelerinde dikkate alınır (m.85).
Yabancı Ülkelere Gönderilen Memurlar.- Mesleklerine ait öğrenimini bitirerek

memurluğa alınmış ve asli memur olarak atanmış olanlardan mesleklerine ait hizmetlerde
yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak üzere dış memleketlere: a)
177
Kurumlarınca açılacak seçme veya yarışma sınavlarında başarı gösterenlere, b) Dış
burslara dayanılarak gönderilenlere, 2 yıla kadar ayrılma izni verilebilir. Gerekirse bu süre
en çok bir kat uzatılabilir (m.78). Bilgilerini artırmak için yabancı memlekete gönderilen
memurlar, izin bitiminde yol süresi hariç 15 gün içinde görevlerine dönerler. Sürelerinin
bitiminde görevlerine başlamayanlar çekilmiş sayılırlar. Bunlar, aylık ve yol giderleri de
dâhil olmak üzere kendilerine bulunan masrafları iki kat olarak öderler. Görevlerine
başlayıp da yükümlü bulundukları mecburi hizmetini bitirmeden ayrılanlar veya bir ceza
sebebi ile memurluktan çıkarılmış olanlar mecburi hizmetlerinin eksik kalan kısmı ile
orantılı miktarı iki kat olarak ödemek zorundadırlar (m.79).
Kadrosu Kaldırılan Memurlar.- 657 sayılı Kanunda (m.91), kadrosu kaldırılanlardan,

atandıkları göreve başlamayanların çekilmiş sayılacaklarına ilişkin bir hüküm yoktur. Bu
halde, mehil müddeti içerisinde göreve başlamamaları halinde çekilmiş sayılacakları kabul
edilir. 62 ve 63. maddelerdeki sürelerde yeni görevine başlamayan kadrosu kaldırılmış
memurlar çekilmiş sayılmalıdır.
Mezuniyetsiz Veya Mazeretsiz Görev Terki.- Mezuniyetsiz veya kurumlarınca kabul

edilen mazereti olmaksızın görevin terk edilmesi ve bu terkin kesintisiz 10 gün sürmesi
halinde, yazılı müracaat şartı aranmaksızın çekilme isteğinde bulunulmuş sayılır (m.94/1).
Mazeret kabulü konusunda yönetimin takdir yetkisi olmakla birlikte, sağlık raporu,
memuriyeti sona erdirmeyen mahkumiyet nedeniyle cezaevine girme ve tutuklu yargılanma
halleri kabul edilebilir mazeretlerdir434. Mazeretin göreve devamsızlığı haklı kılacak
nitelikte olup olmadığı araştırılmalıdır435. Devamsızlığın araştırılarak ve bu araştırma
sonucu davacının görev süresi de dikkate alınarak malulen emekliliğe sevkinin mümkün
olup olmadığı değerlendirilerek bir işlem tesis edilmesi gerekirken, doğrudan müstafi
sayılarak kadrosunun boşaltılması hukuka aykırıdır436.
Danıştaya göre, 10 günlük süre işgünü olarak hesaplanamaz. On günlük sürenin

hesabında hafta sonu tatillerinin dikkate alınmaması halinde kesintisiz olarak 10 gün
göreve gelmeme durumunun fiilen mümkün olamayacağı için, sürenin hesabında hafta
sonu tatilleri de dikkate alınmalıdır437. 10 günlük sürenin son 2 gününün Cumartesi, Pazar
günlerine rastlaması, bugünlerde de hukuken göreve başlamasının mümkün olmaması 438 ve
göreve gelmediği günlere dair usulüne uygun alınmış raporunu hastalık iznine
dönüştürmeme hallerinde memur çekilmiş sayılamaz 439. Yıllık izindeyken görev çağrısına
uymamak440; izin isteminin kabul edilip edilmediğini öğrenmeden ve izin için gerekli onay
434
Danıştay İDDGK, E.2005/2156, K.2008/1787, T. 17/10/2008; Danıştay 5. D., E.1983/1126, K.1984/333, T.26/1/1984;
Danıştay 5. D., E.1981/2907 K.1984/2816, T.14/6/1984; Danıştay 12. D., E.2001/4008, K.2003/599,T.18/3/2003; Danıştay
1. D., E. 2003/170, K. 2004/3, T. 13/1/2004. Kazancı İçtihat Bankası.
435
436
437
Danıştay 16. D., E. 2015/9334, K. 2015/500, Karar Tarihi: 3/3/2015, Kazancı İçtihat Bankası. D.12. D., E.2016/7794,
K.2018/3998, K.T.11.10.2018. https://www.memurlar.net/haber/868621.(Erişim:29.11.2019).
438
Danıştay 12. D., E. 2003/1034, K. 2005/4521, Karar Tarihi: 13/12/2005, Kazancı İçtihat Bankası.
439
Danıştay 12. D., E. 2016/9184, K. 2017/128, Karar Tarihi: 2.2.2017, Kazancı İçtihat Bankası.
440
Danıştay, 5. D., E.1979/6219, K.1984/569, Karar Tarihi: 14/2/1984. Danıştay İçtihat Bilgi Bankası
178
alınmadan ayrılmak441 ve aldığı raporların iznini durdurduğu ve kalan sürenin de izinden
sayılacağı düşüncesiyle göreve gelmemek442 çekilmiş sayılmayı gerektirir.
Aylıksız İzin Sonrası Göreve Başlamayanlar.- Aylıksız izin süresinin bitiminden

önce mazereti gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde, 10 gün içinde göreve
dönülmesi zorunludur. 10 gün içinde görevine dönmeyenler çekilmiş sayılır; bir yıl
geçmeden tekrar memurluğa atanamazlar (m.97/B).
9.3. Memurluktan Çıkarılma
Memurluktan çıkarma, kişinin, bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere

memurluktan çıkarılmasıdır (m.125/E).
Disiplin Cezası Nedeniyle.- Disiplin soruşturmasına bağlı olarak memurluktan çıkarma

cezasını gerektiren fiil ve haller 657 sayılı Kanunda (m.125/E) sayılmış olup, bu fiillerin
işlenmesi durumunda, bir disiplin soruşturmasına bağlı olarak disiplin cezası almak
suretiyle memurluktan çıkarılabilme olanaklıdır. Birel-koşul işlem olan ceza, amirlerin bu
yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile
verilir (m.126/2).
Belli Suçlardan Hüküm Giyme.- Memurluğu sona erdiren suçlardan hüküm giyenlerin
memuriyetleri biter. Memuriyeti sonlandırmayan bir suçtan hüküm giyenler, hükmün
infazından sonra memuriyete devam ederler.
Olumsuz Sicil Nedeniyle (Mülga).- İki defa üst üste olumsuz sicil alanlar, başka bir
sicil amirinin emrine atanırlar, burada da olumsuz sicil almaları halinde memuriyetle
ilişkileri kesilerek haklarında emeklilikle ilgili hükümler uygulanırdı. Sicil kaldırıldığı için,
bu nedenle çıkarılma bitmiştir.
9.4. Diğer Nedenler
Diğer nedenler, emeklilik, bağdaşmazlık, malullük, yaş haddi, disiplin cezası sonucu
memurluktan çıkarılma, göreve alınma şartlarından herhangi birinin kaybedilmesi ve
ölümdür. Milletvekilliği ya da belediye başkanlığı gibi memurlukla bağdaşmayan bir
göreve gelen memur, atamaya yetkili makam tarafından durumun tespit edilmesiyle
memurluğunu kaybeder. Memurluğa alınma koşullarından herhangi birini taşımadığının
sonradan anlaşılması veya memurluk görevi sırasında bu koşullardan birinin kaybedilmesi
durumunda memurluk biter (m.98/b). Böyle bir durumda kazanılmış haktan söz edilemez.
Hukuka aykırı bir şekilde elde edilmiş menfaat, kazanılmış hak yaratmaz. Yönetim de,
hukuka aykırı atamayı her zaman geri alabilir Memurluk sırasında, koşullardan birinin
kaybedilmesi durumunda da memurluk biter. Örneğin, vatandaşlığını kaybeden veya sahte
diploma443 ile memur olanların atamaları iptal edilir.
441
442
443
Danıştay 12. D., E.2016/8701, K.2017/92, 01/02/2017, http://www.memurlar.net/haber/678653.
179
Tablo 11: Çekilen ve Çekilmiş Sayılanların Yeniden Atanmaları (657 m.97)
Bekleme Süresi Beklemeyi Gerektiren Durumlar
1. Yerine atanan kimsenin gelmesine veya çekilme isteğinin
6 Ay kabulüne kadar görevine devam ederek çekilenler (Yerine atanan kimse
Geçmeden bir aya kadar gelmediği veya yerine bir vekil atanmadığı takdirde, üstüne
Dönemeyecekler haber vererek görevini bırakabilir, m.94/2).
2. Üstüne haber vermek koşuluyla, olağanüstü mazeret nedeniyle
bir ay beklemeden çekilenler (m.94/3).
1. 657 sayılı Kanuna göre çekilmiş sayılanlar.
2. 657 m. 94/2 hükmüne uymadan görevlerinden ayrılanlar .
1 Yıl 3.Aynı veya başka yerdeki görevlere atanıp, öngörülen sürede işe
Geçmeden başlamayanlar (m. 62, 63).
Dönemeyecekler 4.Aylıksız izin süresinin bitiminde veya mazeret sebebinin
kalkmasını izleyen 10 gün içinde görevine dönmeyenler (m.108).
5.Kadrosu kaldırılıp, yeni göreve süresinde başlamayanlar (m.91).
3 Yıl 1. Devir ve teslim süresine uymadan görevlerini bırakanlar (m.95)
Geçmeden 2. Adaylık devresi içinde veya sonunda, 56 ve 57. madde
Dönemeyecekler hükümlerine göre ilişikleri kesilenler (sağlık nedenleri hariç, m.57).
5 Yıl MİT fiili kadrosuna atanan personelden; bu teşkilattaki göreve
Geçmeden başladıkları tarihten itibaren beş yıl geçmeden istifa edenler (2937 m.14)
Dönemeyecekler
1. Silahlı Kuvvetlerden her ne sebeple olursa olsun ayrılan
astsubaylar muvazzaf olarak tekrar hizmete alınamazlar (926 m.107/3).
Hiçbir 2. Olağanüstü hal, seferberlik ve savaş hallerinde veya genel hayata
Surette müessir afetlere uğrayan yerlerdeki Devlet memurları, çekilme istekleri
Dönemeyecekler kabul edilmedikçe veya yerine atanacaklar gelip işe başlamadıkça
görevlerini bırakamazlar (m.96).
3. İstifa etmeksizin veya istifasının kabul edildiği cevabını bir ay
beklemeksizin vazifesini terk ettiği için cezalandırılmış olanlar, tekrar
emniyet teşkilatı hizmetine kabul edilmezler (3201 m.60).
180
 Çekilme, kamu görevini üstlenmiş olan memurun kendi isteğiyle ayrılmasıdır.

 Kamu hizmetine girme nasıl bir hak ise, çekilme de bir hak olup, memurluğa girme
hakkını kullanma sınırlarına bağlı olmadan, memurun tek yanlı istemiyle gerçekleşir.
 Çekilme konusunda açık bir irade beyanında bulunulmasa da, yönetim, kimi hallerde
memurun zımnî olarak çekilme isteğinde bulunduğunu varsayarak çekilmiş
sayılacaklarını kabul ederek, memuriyete son verebilir. Bu durumda memur çekilmiş
(müstafi) sayılır.
 Memurluktan çıkarma kişinin, belli durumlarda bir daha Devlet memurluğuna
atanmamak üzere memurluktan çıkarılmasıdır.
 Memurluktan çıkarma, kişinin, bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere
memurluktan çıkarılmasıdır.
 Memurluktan çıkarma disiplin cezası nedeniyle ya da belli suçlardan hüküm giyme
sebebiyle gerçekleşebilir. Yine OHAL durumlarına özel çıkarma halleri
bulunmaktadır.
 Memurluğu sona erdiren istifa, müstafi sayılma ve memurluktan çıkarılma dışındaki
diğer nedenler emeklilik, bağdaşmazlık, malullük, yaş haddi, disiplin cezası sonucu
memurluktan çıkarılma, göreve alınma şartlarından herhangi birinin kaybedilmesi ve
ölüm şeklinde sayılabilir.
 Milletvekilliği ya da belediye başkanlığı gibi memurlukla bağdaşmayan bir göreve
gelen memur, atamaya yetkili makam tarafından durumun tespit edilmesiyle
memurluğunu yitirir.
 Memurluğa alınma koşullarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması
veya memurluk görevi sırasında bu koşullardan birinin kaybedilmesi durumunda
memurluk biter ve bu durumda kazanılmış hak iddiası önem arz etmez.
181
10. MEMURLARIN EMEKLİLİK SİSTEMİ
https://www.shutterstock.com/image-photo/team-losing-member-reliability-
interchangeability-service-2119102448
182
Kazanımlar
 Sosyal Güvenlik Kurumu ve hizmetlerini öğrenebilir.

 Emekliliğe ilişkin temel mevzuatı öğrenebilir.
 Emeklilik koşullarını sıralayabilir.
 Zorunlu emeklilik ve şartlarını açıklayabilir.
 İstek üzerine emeklilik hakkında bilgi sahibi olabilir.
183
1. Emeklilik neden bir haktır?

2. Emeklilik ile kariyer ilkesi arasındaki bağlantı nasıl kurulabilir?
3. Emeklilik koşulları ve emeklilere sağlanan maddi imkanlar nelerdir?
184
Başlamadan Önce
Emeklilik (tekaütlük), memurların, belli hizmet süresi ve belli bir yaşı doldurmaları ya da
görevlerini yapamayacak hale gelmeleri sonucu, belirli haklara sahip olarak memurluk statüsünden
çıkmalarıdır. Memurluk statüsü ile ilişiği kesilenlere emekli-tekaüt denir. Bu yeni statü, çalışan için
bir güvence, yönetim açısından mesleği çekici hale getirdiği için, hizmetin etkinliğini artıran bir
uygulamadır. Bu uygulama ile kadroların yenilenmesi fırsatı doğar ve diğer memurların yükselme
yollarını açarak, yönetimin etkinliğini artırır
Önceki bölümlerde kamu personel yönetiminin esasını oluşturan memurluk mesleğiyle

ilgili memurluğun başlangıcından bitişine kadar olan süreçle ilgili ayrıntılı yasal düzenlemeler ele
alınmıştı. Bu bölümde ise artık memurların görev süresinin sona ermesiyle birlikte emeklilik
haklarının mevzuatta nasıl düzenlendiği incelenecektir.
185
10.1. Genel Olarak Memur Emekliliği
Memur emekliliği, iki Kanuna göre yürütülmektedir. 2008 yılına kadar temel kanun,
8/6/1949 tarih ve 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu iken, 2008’de yürürlüğe giren,
31/5/2006 tarih ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu da
emeklilik konusunda düzenlemeler getirmiştir. 30/9/2008 ve öncesi kamu hizmetlerine
giren eski memurlar 5434 sayılı Kanuna, 1/10/2008 ve sonrası kamu hizmetlerine giren
yeni memurlar ise 5510 sayılı Kanuna tabidirler. Eski memurlardan da 30 Nisan-30 Eylül
2008 arasında kamu hizmetlerine girenler, 5434 sayılı Kanuna tabi olmakla birlikte,
emeklilik yaşı bakımından 5510 sayılı Kanuna tabidirler (Şekil 3).
Şekil 3: Memurların Emeklilik Konusunda Tabi Oldukları Kanunlar
Eski Memurlar Yeni Memurlar
(30 Eylül 2008 ve Öncesi Memur Olanlar) (1 Ekim 2008 ve Sonrası Memur Olanlar)
30 Nisan 2008 Öncesi 30 Nisan-30 Eylül 2008 5510 sayılı Kanun
Memur Olanlar Arası Memur Olanlar
5434 sayılı Kanun 5434 sayılı Kanun
(Emeklilik Yaşı Bakımından 5510’a Tabi)
10.2. Sosyal Güvenlikte Kurumsal Yapı
Sosyal güvenlik, Türkiye’de sosyal sigorta kolları ile ilgili ilk kanun olan, 27/6/1945
tarih ve 4772 sayılı İş Kazaları, Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortaları Kanunu ile İş
Kazaları, Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortası uygulanmaya başlamıştır. Buna paralel
olarak, 16/7/1945’de 4792 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu ile de İşçi Sigortaları
Kurumu doğmuştur. Bu dağınık düzenlemeler, 17/7/1964 tarih ve 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanununda birleştirilmiştir. Bu Kanunla, İşçi Sigortaları Kurumu, Sosyal
Sigortalar Kurumu adını almış ve işçilerin sosyal güvenlikleri alanında yeni bir adım
atılmıştır. Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu
(Bağ-Kur), 2/9/1971 tarih ve 1479 sayılı Kanun ile kurulmuş olup, 1/1/1986’dan sonra bu
Kanuna tabi sigortalılara sağlık sigortası yardımları yapılmaya başlanmıştır.
Cumhuriyetin ilanı ile yeni kurulan kurumlar, bu kurumlara özgü sandıkların

kurulmasını da beraberinde getirmiştir. 1934-1947 yılları arasında 11 ayrı emekli sandığı
kurulmuştur. Ancak, bunun karmaşıklığa ve eşitsizliğe yol açtığı gözlenmiş ve kamu
çalışanlarına yönelik sosyal güvenlik politikasının tek metin halinde hazırlanması ve tek
elden yürütülmesi görüşü ağırlık kazanmıştır. Bu nedenle 1949 yılında, 5434 sayılı Kanun
186
ile var olan emeklilik hükümleri ve sandıkları ortadan kaldırılmış, çalışanlardan ve
işverenlerden prim alınması ilkesine dayalı, bir sosyal güvenlik politikası oluşturulmuş, bu
politikanın tek elden yürütülmesi için de Maliye Bakanlığına bağlı ve tüzel kişiliği haiz
Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı kurulmuştu. Ancak, memurlar, hizmet akdine göre
ücretle çalışanlar, tarım işlerinde ücretle çalışanlar, kendi hesabına çalışanlar ve tarımda
kendi hesabına çalışanları kapsayan beş farklı emeklilik rejimi, SSK Başkanlığı ile Bağ-
Kur ve Emekli Sandığı Genel Müdürlüklerini aynı çatı altında toplayan 16/5/2006 tarih ve
5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)
kurulmuştur. Artık, Türkiye’de hem kamu ve hem de özel kesim çalışanlarının emeklilik
işlemleri SGK tarafından yürütülmektedir. SGK, son olarak 15.7.2018 tarih ve 4 sayılı
Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar İle Diğer Kurum Ve Kuruluşların
Teşkilatı Hakkında CBK ile düzenlenmiştir (m.403-433). SGK, kamu tüzel kişiliğini haiz,
idarî ve malî açıdan özerk, 5502 sayılı Kanunda ve CBK’de hüküm bulunmayan
durumlarda özel hukuk hükümlerine tâbi, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının ilgili
kuruluşudur (CBK-4 m.403/2).
10.3. “Eski” Memurların Emeklilik Sistemi
“Eski” memurlar, 5434 sayılı Kanuna tabidirler. 5510 sayılı Kanun, eski memurların
sosyal güvenlik ve emekliliğini 5434 sayılı Kanuna İlişkin Geçiş Hükümleri başlıklı Geçici
M.4’de düzenlemiştir.
10.3.1. 5434 Sayılı Kanundaki Hükümler
10.3.1.1. Zorunlu Emeklilik
Yaş haddi nedeniyle emeklilik.- Memurların, kanunlarda gösterilen yaş sınırına

ulaşmaları durumunda emekli olmaları zorunludur. Böyle bir durumda yönetime takdir
yetkisi tanınmamıştır. 65 yaşını dolduran memurların emekli edilmeleri zorunludur (5434
m.40, Bkz. Aşağıda incelenmiştir).
Malûlen emeklilik.- Bedensel sakatlıklardan veya tedavisi olanaksız hastalıklar nedeniyle

görevini yapamayacak durumdaki memurlara malûl denir ve bunlar malûlen emekli
edilirler. 5434 sayılı Kanuna göre, adi malûl, vazife malûlü ve harp malûlü olmak üzere üç
tür malûllük vardır.
10.3.1.2. İstek Üzerine Emeklilik
Yaş ve fiili hizmet süresi şartlarını yerine getiren memurların emekli olma isteğinin,
yönetim tarafından yerine getirilmesi zorunludur. 5434 sayılı Kanuna göre (Değişik:
25/8/1999-4447 m.23), 25 fiili hizmet yılını dolduran iştirakçilerden kadınlardan 58,
erkeklerden 60 yaşını dolduranlara istekleri üzerine emekli aylığı bağlanır. Ancak, 5434
sayılı Kanuna eklenen Geçici m.205 (4447 m.26), kademeli yaş uygulaması getirmiştir.
187
Engelliler, belli bir yaş ve hizmet süresi olanlar.- Engelliler (belli bir hizmet süresi-
15 yıl ve belli bir oranda engel raporu-enaz %40 ile) ve belli bir yaş (61) ve hizmet süresi
(10 yıl) nedeniyle kimi memurlara da istek üzerine emeklilik uygulanır. 5510 sayılı Kanun,
engelli durumuna ilişkin yeni bir düzenleme getirmiştir. Geçici m.4/6’ya göre, 5510 sayılı
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak
çalışmaya başlamış olup, çalışmaya başlamadan önce ilgili mevzuatına göre alınmış ve en
az %40 oranında engelli olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu bulunanlar ile en az %40
oranında doğuştan engelli olduklarını belgeleyenlerden aylık talep tarihinde, (m.4/1-c)
kapsamında sigortalı olanlara; en az 5400 gün (15 yıl) uzun vadeli sigorta kolları primi
bildirilmiş ya da emekli keseneği ödenmiş olması kaydıyla, istekleri durumunda bu madde
hükümleri esas alınarak yaşlılık aylığı bağlanır. Ancak çalışmaya başladıktan sonra, SGK
tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun
düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık
Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının; (a) %50-%59 arasında olduğu anlaşılan
sigortalılar, en az 5760 (16 yıl), (b) %40-%49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az
6480 (18 yıl), gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydıyla, haklarında
bu fıkra uygulanır.
10.3.1.3. Re’sen Emeklilik (Yönetimin İsteği ile Emeklilik)
Re’sen emeklilik, belli bir hizmet süresine ya da yaş haddine ulaşan memurun, yönetim
tarafından, memurun isteğine bakılmaksızın emekli edilmesidir. Aşağıdaki koşulların
gerçekleşmesi durumunda memur yönetim tarafından memurun isteğine bakılmaksızın
re’sen emekli edilirler: a) 30 hizmet yılını dolduran memurlar kurumlarınca re’sen emekli
edilirler. Ancak bunun için bu işlemin emekliliği gerektiren bir nedene dayanması
gerekir444. b) Hizmet süresine bakılmaksızın 61 yaşını dolduran memurlar emekli edilirler.
Hizmet süresi 10 yılı doldurmuş olanlara emekli aylığı bağlanır. c) Ahlak ve yetersizlik
sebebi ile kötü sicil almış olan memurlar kurumları tarafından re’sen emekli edilirler. Bu
durumda, 25 yılını doldurmuşlara aylık bağlanır (5434 m.39).
10.4. Emeklilik Haklarının Düşmesi
Vatandaşlıktan çıkarılan veya Türk vatandaşlığını bırakan veya yabancı memleket

uyruğuna giren memurların (Türk vatandaşlığını muhafaza edenler hariç) 5434 sayılı
Kanun ile tanınan her çeşit hakları düşer. Buna bağlı olarak, dul ve yetimlerin de hakları
düşer. Ancak, aylık almakta iken veya aylık bağlama hakkı doğmadan önce, tanınan her
çeşit hakları bu madde uyarınca düşenler, bu durumlarının ortadan kalkması durumunda,
Sandığa yazılı olarak yapacakları müracaatları izleyen aybaşından itibaren ve bu Kanunda
öngörülen diğer koşulları da taşımaları kaydıyla bu haklardan yeniden yararlandırırlar
(5434 m.92).
444
5510 sayılı Kanunda, 30 yılını doldurmuş olanların kurumları tarafından lüzum görüldüğünde resen emekli
edilebileceklerine ilişkin bir düzenleme yoktur.
188
10.5. Emeklilerin Yeniden Memurluğa Alınmaları
Sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların, kamu kesiminde
tekrar görev almaları durumunda emekli aylıkları kesilir. Ancak emekli aylığının
kesilmemesini sağlayan istisnalar da vardır.
657 sayılı Kanunun Düzenlemesi.- Memur kadrolarından emekli olanlar, sınıfında

yazılı nitelikleri taşımaları ve kurumlarda boş kadro bulunması koşuluyla, yeniden
memurluğa alınabilir. Ancak, bu sınırlamalar ve hizmet gerekleri, yönetime takdir yetkisi
vermektedir. Emeklilerin Yeniden Hizmete Alınması başlıklı 93. maddeye göre, 5434
hükümlerine göre emekli olanlardan (5434 m.104’e göre emeklilikle ilgili görevlere
yeniden atanamayacaklar hariç445) sınıfında yazılı nitelikleri taşımakta bulunanlar, 657
sayılı Kanunun Memurluktan Çekilenlerin Yeniden Atanmaları başlıklı 92. maddesine
göre, kurumlarda boş kadro bulunmak şartıyla yeniden memurluğa alınabilirler.
5335 sayılı Kanun.- a) Emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar (istisnalar hariç),
açıktan atanamazlar. Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık
aylığı alanlar, genel bütçeye dâhil dairelerin, katma bütçeli idarelerin, döner sermayelerin,
kefalet sandıklarının, sosyal güvenlik kurumlarının ve bütçeden yardım alan kuruluşların
kadrolarına açıktan atanamazlar (m.30/1). Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan
emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar, burada sayılanlar dışında kalan kurumlara (örneğin
yerel yönetimlere) açıktan atanabilirler. Ancak, emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta iken,
açıktan atanabilecek olanlar da vardır: (1) Cumhurbaşkanı tarafından atanan veya
görevlendirilenler. (2) TBMM tarafından görev verilenler. (3) Öğretim üyeliklerine
atananlar. (4) Sağlık Bakanlığının tabip ve uzman tabip kadrolarına atananlar (m.30/1)
Emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar, emeklilik veya yaşlılık aylığı kesildikten
sonra, kamu kesiminde herhangi bir kadro, pozisyon veya görevde çalıştırılabilir ve
görev yapabilirler (m.30/2). Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya
yaşlılık aylığı alanlar bu aylıkları kesilmeksizin; genel bütçeye dâhil daireler, katma bütçeli
idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel
idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden
yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve
kuruluşları, KİT ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve
sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarda herhangi bir kadro,
pozisyon veya görevde çalıştırılamaz ve görev yapamazlar 446. Emeklilik/yaşlılık aylığı
kesilenlerin sigortalılıklarının sona erdiği tarih, yazılı istek tarihi kabul edilerek ilgili
sosyal güvenlik kanunlarına göre aylıkları yeniden bağlanır (m.30/son).
Emeklilik veya yaşlılık aylığı kesilmeden çalıştırılacak olanlar.- Bu hükümlerin de

(2. ve 3. fıkra) istisnaları vardır (m.30/4): 1) Cumhurbaşkanı seçilenler. 2) CBY ve
bakanlar. 3) TBMM üyeliğine seçilenler. 4) Mahalli idareler seçimleri sonucuna göre
445
M.104-39 uncu maddenin yetersizlik ve disiplin sebepleri hariç olmak üzere (e) ve (f) fıkralarıyla 92 nci maddede
gösterilenler, kurumlarda emeklilik hakkı tanınan vazifelerde çalıştırılamazlar.
446
Fıkranın iptal istemi reddedildi: AYM, E.2019/50, K.2019/96, K.T.25/12/2019, RG, 24/3/2020-31078.
189
görev alanlar. 5) Sadece toplantı veya huzur ücreti ya da hakkı ödenen görevleri yürütenler
ile yönetim ve denetim kurulu üyeliği ücreti karşılığında görevlendirilenler. 6) Yaş haddini
aşmamış olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ders
ücreti karşılığı ders görevi verilenler (Üniversitelerde ders ücreti karşılığı ders görevi
verilenler hakkında yaş haddini aşmamış olmaları kaydı aranmaz.). 7) Vakıf
üniversitelerinde görev alanlar. 8) Özel kanunlarında veya CBK’lerinde emeklilik veya
yaşlılık aylığı kesilmeksizin çalıştırılma veya görev yapma hakkı verilenlerden CB
tarafından atanan veya görevlendirilenler447. 9) TBMM tarafından yapılan seçimler
sonucunda görev verilenler. 10) Milletvekilliği bitiminden sonra öğretim üyesi olarak
atananlar (2547 m.60/a). 11)) İhtiyat pilotlar (926 ek m.36) ile MSB ve bağlı birimlerinde
personel ve askeri öğrenci temin faaliyetine yönelik hizmetlerin yürütülmesi için
görevlendirilen emekli subay ve astsubaylar. 12) Güvenlik korucuları.
c) Özel düzenleme.- Üniversiteler, ihtiyaç duydukları dallarda, emekli olmuş öğretim

elemanlarını, emekli aylıkları kesilmeksizin ve yaş kaydı aranmaksızın sözleşme ile
çalıştırabilirler (2914 m.17)448.
10.6. “Yeni” Memurların Emeklilik Sistemi
10.6.1. 5510 Sayılı Kanunun Kapsamı
5510 Sayılı Kanuna Göre Sigortalı Sayılan Üç Ana Grup.- 5510 sayılı Kanun,
sigortalıları, hizmet akdi ile çalışanlar (4/1-a), kendi adına bağımsız çalışanlar (4/1-b) ve
kamu görevlileri (4/1-c) olarak belirlemiştir (m.4).
10.6.2. Zorunlu Emeklilik Halleri
Yaş haddi nedeniyle emeklilik.- (i) Genel yaş haddi.- 5434 sayılı Kanun, memurların
çalışabileceği azami genel bir yaş haddi belirlemiştir. 5434 sayılı Kanuna göre, yaş haddi,
iştirakçilerin görevle ilişiklerinin kesilmesini gerektiren yaş sınırıdır. Bu Kanunun yaş
hadleri başlıklı 40. maddesine göre, iştirakçilerin görevleri ile ilişiklerinin kesilmesini
gerektiren yaş haddi 65 yaşını doldurdukları tarihtir. Bu görevlere, 65 yaşını dolduranların
açıktan veya naklen atamaları yapılamaz. Maddede, 1949’dan bu yana çeşitli değişiklikler
yapılmasına karşın, maddenin ilk şeklindeki, iştirakçilerin görevleri ile ilişkilerinin
kesilmesini gerektiren 65 yaş sınırı 2003 yılına kadar korunmuştur. 65 yaş sınırı ilk kez
16/3/2003 tarih ve 4827 sayılı Kanunla (m.2) değiştirilerek 61’e indirilmiştir. Bu
değişikliğin Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye geri gönderilmesi üzerine çıkarılan
3/4/2003 tarih ve 4839 sayılı Kanunla (m.2) yaş sınırı yeniden 61’e indirilmiştir. Bu sefer
de, bu Kanunun iptali için açılan davada, AYM, yaş sınırını 61’e indiren kuralın
yürürlüğünü durdurmuştur449. Bu karardan sonra çıkarılan 8/7/2003 tarih ve 4919 sayılı
447
CK-1 m.503/3- (Ek fıkra: 27.12.2018- CBK-24 m.1) Cumhurbaşkanı Yardımcılığı ve Bakanlığa atananların varsa emeklilik
veya yaşlılık aylıkları kesilmez... CK-1 m.504/4- (Ek: RG-13/9/2018-30534 - CBK-17 m.2) Bakan Yardımcısı kadrosuna
atananların varsa emeklilik veya yaşlılık aylıkları kesilmez...
448
Danıştay 8. D., E. 2005/1158, K. 2006/1464, T. 10/4/2006, KİB. Yükseköğretim Kurumlarında Emekli Öğretim
Elemanlarının Sözleşmeli Olarak Çalıştırılması Esaslarına İlişkin Karar, RG, 28/11/1983, 18235.
449
190
Kanunla (m.1) değiştirilen 5434 sayılı Kanunun 40. maddesiyle iştirakçilerin görevleri ile
ilişkilerinin kesilmesini gerektiren yaş haddinin 61 yaşını doldurdukları tarih olduğu
belirlenmiş, 2. maddesiyle aynı Kanuna eklenen Geçici 215. maddeyle de, bu kanunun
yayımı tarihinde 61 ve daha yukarı yaşları doldurmuş olanlar ile 61 yaşını doldurmasına
kısa bir süre kalanlar için 1-6 ay arasında değişen süreleri kapsayan geçiş dönemi
öngörülmüştür. Kanunun gerekçesinde, genç ve yetenekli kişilere yükselme olanağı
sağlanması ve kamu yönetiminde etkinliğin artırılmasının amaçlandığı belirtilmiştir. AYM,
bu düzenlemeyi de iptal etmiştir450. AYM’ye göre, bürokrasinin üst kademelerindeki ve
kamu hizmetinin başarı ile sürdürülebilmesi için gerekli bilgi, birikim ve deneyime sahip
çok sayıdaki kişinin görevine, hukuk güvenliğini sarsmayacak biçimde makûl ve ölçülü bir
geçiş süreci öngörülmeksizin yasa ile son verilmesi kamu hizmetinin görülmesini olumsuz
etkiler. Kısa bir geçiş sürecinin benimsenmesi (1 ilâ 6 ay arasında değişen), kişilerin
yarınlarından kaygı duymamaları, bu bağlamda istikrarlı bir çalışma yaşamı
sürdürebilmeleri için gerekli olan hukuk güvenliği ilkesini sarsıcı niteliktedir.
Bu karardan sonra çıkarılan 21/4/2005 tarih ve 5335 sayılı Kanunla (m.3), konu,
“İştirakçilerin görevleri ile ilişiklerinin kesilmesini gerektiren yaş haddi 65 yaşını
doldurdukları tarihtir. 43. maddede yazılı olanlar dışında, hizmet süreleri ne olursa olsun
61 yaşını dolduranlar hakkında da hizmetin gereğinin ve niteliğinin zorunlu kıldığı
durumlarda kurumlarınca yaş haddi uygulanabilir. Bu görevlere, 65 yaşını dolduranların
açıktan veya naklen atamaları yapılamaz.” şeklinde yeniden düzenlenmiştir. Ancak
Mahkeme, bu fıkradaki, “43’üncü maddede yazılı olanlar dışında, hizmet süreleri ne olursa
olsun 61 yaşını dolduranlar hakkında da hizmetin gereğinin ve niteliğinin zorunlu kıldığı
durumlarda kurumlarınca yaş haddi uygulanabilir.” hükmünü iptal etmiştir. AYM’ye göre,
“Kuralda hizmetin gereğinin ve niteliğinin zorunlu kıldığı durumların uygulanması
kurumların takdirine bırakıldığı” için Anayasaya aykırıdır451. Böylece, iştirakçilerin
görevleri ile ilişiklerinin kesilmesini gerektiren yaş haddi, 65 yaşını doldurdukları tarih
olarak kalmıştır. Bu görevlere, 65 yaşını dolduranlar açıktan veya naklen atanamaz.
Özel yaş hadleri.- 5434 sayılı Kanunda (m.40), hizmetlerin nitelik ve özelliklerine
göre, öğretim üyeleri, subay ve askeri memurlar, emniyet mensupları, gümrük muhafaza
mensupları, PTT hat bakıcıları ve dağıtıcıları, MİT mensupları, DİB ve Din İşleri Yüksek
Kurulu üyeleri için emeklilikte özel yaş hadleri belirlenmiştir 452. 5510 sayılı Kanunun Bazı
450
451
452
(1) Öğretim üyeleri.- ... 67 yaşını doldurdukları tarih... (2) Subay ve askeri memurlar.- 1- Asteğmen, teğmen ve
üsteğmenler, 41, 2- Yüzbaşı, kıdemli yüzbaşı ve önyüzbaşılar 46, 3- Binbaşılar 52, 4- Yarbaylar 55, 5- Albaylar 60, 6- Tuğ
ve Tümgeneral ve amiraller 62, 7- Kor ve organeraller ve amiraller 65, 8- Mareşal ve büyük amiraller 68, 9- 6, 7 ve 8 inci
sınıf askeri memurlarla memur yardımcıları ve askeri hastabakıcı hemşireler 55, 10- Daha yukarı sınıflardaki askeri
memurlar 60, 11- Gedikli subaylar 52, 12- Astsubay çavuşlar 43, 13- Astsubay üstçavuşlar 46, 14- Astsubay başçavuşlar
49, 15- Astsubay kıdemli başçavuşlar 55. Bu görevlere, gösterilen yaş hadlerini doldurmuş bulunanlar açıktan veya naklen
atanamazlar. (3) Emniyet mensupları.- 1- Her derecedeki emniyet müdürleri ve emniyet ve polis müfettişleri 60, 2- Emniyet
müfettiş yardımcıları ve emniyet amirleri 58, 3- Başkomiser, komiser ve komiser yardımcıları 56, 4- Kıdemli başpolis
memuru, başpolis memuru ve polis memurları 55. (4) Gümrük Muhafaza mensupları.- 1- GM Memurları 55, 2- GM Kısım
Amirleri 60… 5 yıl uzatılabilir. (5) PTT hat bakıcıları ve dağıtıcıları.- 55... 5 yıl uzatılabilir. (6) MİT kadroları.- 1- Müsteşar
Yardımcısı, Başkan, Hukuk Müşaviri, Öğretim Kurulu Başkanı, Başkan Yrd., Hukuk Müşavir Başyardımcısı, Müşavir,
Başmüfettiş, Öğretim Kurulu Üyesi, Başmüşavir 60… (7) DİB ve Din İşleri Yüksek Kurulu üyeleri.- ... 67 yaşını
doldurdukları tarihtir. 2547 Geç.m.55/2- 30 uncu maddede öğretim üyeleri için öngörülen emeklilik yaşı, … 5467 sayılı, …
191
kamu görevlilerine yaşlılık aylığı bağlanacak haller başlıklı 44. maddesine göre, (4/1-c)
kapsamında sigortalı sayılan ve 5434 m.40 gereği yaş haddinden emekliye ayrılanlara 5400
gün (15 yıl) prim ödeme gün sayısı olması halinde, yaşlılık aylığı bağlanır.
Malûlen emeklilik.- (i) Adi malûllük (5510 m.25/1).- Çalışma gücünün en az %60’ını
veya görevlerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Sağlık
Kurulunca belirlenen sigortalı malûl sayılır. Ancak, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya
başladığı tarihten önce sigortalının çalışma gücünün %60’ı veya görevini yapamayacak
derecede meslekte kazanma gücünü kaybettiği önceden veya sonradan belirlenirse,
sigortalı, bu hastalık veya engeli sebebiyle malûllük aylığından yararlanamaz. İstemleri
halinde, haklarında bu madde uygulanmaksızın, malûllüklerinin engel olmadığı başka
görev veya sınıflara nakil suretiyle atamaları yapılmak üzere istifa etmiş sayılırlar. İstifa
etmiş sayıldıktan sonra dahi, 5510 sayılı Kanunun uygulanmasını isteme hakları saklıdır.
Bunlardan, görevlerini yapamayacak derecede hastalığa uğrayanlar, hastalıkları
kanunlarında belirlenen sürelerden fazla sürmesi durumunda, hastalıklarının mahiyetlerine
ve doğuş sebeplerine göre malûl (m.25/1) veya vazife malûlü (m.47) sayılırlar.
Malûllük aylığından yararlanma koşulları (5510 m.26).- Malûllük sigortasından

sigortalılara malûllük aylığı bağlanır. Bunun bağlanabilmesi için sigortalının; (a) Malûl
sayılması (m.25’e göre), (b) En az 10 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800
gün (5 yıl) veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan sigortalılar için
ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün (5 yıl) malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları
primi bildirilmiş olması, (c) Malûliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrıldıktan
SGK’den yazılı istekte bulunması, durumunda aylık bağlanır. Ayrıntılar, Çalışma Gücü ve
Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir.
Vazife malûllüğü.- İlk defa (4/1-c) kapsamında sigortalı olanlardan, 5510 m.25
kapsamında malûl hale gelmiş olanların malûllüklerinin, vazifelerini yaptıkları sırada veya
vazifeleri dışında idarelerince görevlendirildikleri herhangi bir kamu idaresine ait başka
işleri yaparken bu işlerden veya kurumlarının menfaatini korumak amacıyla bir iş yaparken
ya da idarelerince sağlanan bir taşıtla işe gelişi ve işten dönüşü sırasında veya işyerinde
meydana gelen kazadan doğmuşsa, buna vazife malûllüğü ve bunlara vazife malûlü denir
(m.47/1). Vazife malûllüğü, keyif verici içki ve her çeşit maddeler kullanmaktan; Kanun,
tüzük ve emir dışında hareket etmiş olmaktan; yasak fiilleri yapmaktan, intihara
teşebbüsten; her ne suretle olursa olsun kendisine veya başkalarına çıkar sağlama veya
zarar verme amacından doğarsa, vazife malûllüğü uygulanmaz (m.47/2)453.
10.6.3. İstek Üzerine Emeklilik
İstek üzerine emeklilik, memurların belli bir yaş ve hizmet süresi ile bağlantılı olarak,
kendilerinin istemeleri durumunda, görevle ilişikleri kesilerek yaşlılık aylığı
5662 sayılı, … 5765 sayılı kanunlarla kurulan Devlet üniversitelerinde görev almaları şartıyla yetmişbeş yaşın
doldurulduğu tarihtir. Bu uygulama, 31 Aralık 2025 tarihine kadar devam eder.
453
Harp malûllüğü.- Muvazzaf, yedek ve gönüllü erlerin, yedek subay okulu öğrencilerinin ve silahaltına alınanların vazife
malûllüğü, 5434’de düzenlenmiştir (m.56, 60, 101). Harp malûllüğüne ilişkin olarak hem 5510’da (m.47) hem de 5434’de
(m.65) düzenlemeler vardır.
192
bağlanmasıdır. Belli koşulları (yaş, fiili hizmet süresi) yerine getiren memurların emekli
olma isteği yönetim tarafından yerine getirilmek zorundadır.
Kadın ve erkeklerde istek üzerine emeklilik.- 5510 sayılı Kanuna göre, (4/1-c)
kapsamında ilk defa sigortalı sayılanlara, kadın 58, erkek 60 yaşını doldurmuş olmaları ve
en az 9000 gün (25 yıl) malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması
koşuluyla yaşlılık aylığı bağlanır (m.28/1-a)454. Yukarıda belirtilen yaş koşulu,
1/1/2036’dan başlayarak kademeli olarak hem kadınlar ve hem de erkekler için 65 yaşına
yükseltilecektir. Buna göre, 1/1/2036-31/12/2037 arasında kadın için 59, erkek için 61,
1/1/2038-31/12/2039 arasında kadın için 60, erkek için 62, 01/01/2040-31/12/2041
arasında kadın için 61, erkek için 63, 1/1/2042-31/12/2043 arasında kadın için 62, erkek
için 64, 1/1/2044-31/12/2045 arasında kadın için 63, erkek için 65, 1/1/2046-31/12/2047
arasında kadın için 64, erkek için 65, 01/01/2048 tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için
65 olarak uygulanır (Tablo 12 ). Ancak yaş hadlerinin uygulanmasında (a) bendindeki prim
gün sayısı koşulunun doldurulduğu tarihte geçerli olan yaş hadleri esas alınır (m.28/1, 2).
Tablo 12: Yeni Memurlara Yaşlılık Aylığı Bağlanma Koşulları455

Giriş Yılı Kadın Erkek Prim
Gün Sayısı
31.12.2035’e kadar 58 60
01.01.2036 - 31.12.2037 59 61
01.01.2038 - 31.12.2039 60 62
01.01.2040 - 31.12.2041 61 63 9000
01.01.2042 - 31.12.2043 62 64
(25 yıl)
01.01.2044 - 31.12.2045 63 65
01.01.2046 - 31.12.2047 64 65
01.01.2048’den itibaren 65 65
5510 sayılı Kanuna göre (4/1-c) kapsamında sigortalı olup da 8/9/1999’dan önce
sigortalı olanlar için getirilen kademeli yaş uygulaması ve emeklilikte yaşa takılanlar
(EYT).- İlk düzenleme; 20/2/1992 tarihli ve 3774 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle yaş
şartı kaldırılarak sigortalıların sadece belirli bir prim ödeme gün sayısı ve/veya
sigortalılık süresi şartı ile emekli olmalarına olanak sağlanmıştır. Böylece, iştirakçilerin,
kadın ise 20, erkek ise 25 fiili hizmet yılını doldurmaları durumunda istekleri üzerine
emekli aylığı bağlanması kararlaştırılmıştır (5434 m.39/1-b).
İkinci düzenleme; 25/8/1999 tarih ve 4447 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle,

iştirakçilerin emekli aylığına hak kazanabilmeleri için, fiili hizmet yılına ek olarak, yaş
koşulu tekrar getirilmiştir. Ancak 8/9/1999 (dahil) öncesi ilk defa sigortalı sayılanlardan
halihazırda çalışanların yapılan değişiklikten hemen etkilenmemesi amacıyla yaş ve/veya
prim ödeme gün sayısı koşulları işe başlangıç tarihlerine göre kademelendirilmiştir. Buna
göre, 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten (8/9/1999) sonra ilk defa çalışmaya
başlayan iştirakçilerin, istek üzerine emeklilik aylığına hak kazanabilmeleri için 25 fiili
hizmet yılını ve ayrıca kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmaları gerekmiştir. 4447
454
Ancak, 5510 m.4/1-a (SSK’lı kadın çalışanlar için prim ödeme günü 7200 gün (20 yıl).
455
… prim gün sayısı (9000) şartının doldurulduğu tarihte geçerli olan yaş hadleri esas alınır.
193
sayılı Kanunla (m.26) 5434’e eklenen Geçici m.205 ile de 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihte 20 fiili hizmet yılını dolduran kadın iştirakçiler ile 25 fiili hizmet yılını
dolduran erkek iştirakçilerin istekleri üzerine yaş koşulu aranmadan emekli aylığı
bağlanması hakları saklı tutulmuş, ancak emeklilik hizmet sürelerini doldurmaya 2 yıl ve
daha fazla olan iştirakçiler için emeklilik aylığı bağlanmasında kademeli yaş uygulaması
getirilmiştir. AYM Geçici 205. Maddenin 1. fıkrasının ilk paragrafı ile (a) bendinin
dışında, b, c, d, e, f, g, h, i ve j bentleri ile 2. ve 3. Fıkraları ve Geçici 206. maddeyi iptal
etmiştir. Ancak Mahkeme, Geçici 205. Maddenin 1. Fıkrasının ilk Paragrafı ile (a)
Bendinin iptal istemini, “Yasa’nın yürürlüğe girdiği tarihte emekliliğe hak kazanmış
olanlarla emekliliğine 2 yıl ve 2 yıldan az kalmış olanlara emekli olabilmeleri için yaş ve
hizmet süresi konularında ek bir yükümlülük getirmediğinden bunlar yönünden herhangi
bir hak kaybına uğranılmamaktadır.” gerekçesiyle reddetmiştir.
Üçüncü düzenleme; AYM tarafından iptal edilen hükümler 23.05.2002 tarih ve 4759
sayılı Kanunla (m.5) yeniden düzenlenerek, Geçici m.205’de, 4447 sayılı Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihte (8/9/1999), 25 fiili hizmet yılını dolduran kadın ise 58, erkek ise
60 yaşını dolduran iştirakçilerin istekleri üzerine emekli aylığı bağlanması hakkı saklı
tutularak, 4447 sayılı Kanunun yürürlük tarihinde, “Emeklilik hizmet sürelerini
doldurmaya 2 yıldan az kalan iştirakçilerden kadın ise 38, erkek ise 43 yaşını,
doldurmaları ve kadın iştirakçinin 20, erkek iştirakçinin 25 fiili hizmet süresini
tamamlamaları halinde istekleri üzerine emekli aylığı bağlanır” hükmü korunmuştur.
Geçici m.205’in diğer hükümleri 4759 m.5 ile yapılan değişiklikle yeniden düzenlenerek,
kademeli yaş uygulaması yeniden düzenlenerek duruma göre birkaç yaş daha erken
emekli olabilme olanağı getirilmiştir. Örneğin, 4447 sayılı Kanuna göre emeklilik hizmet
sürelerini doldurmaya 10 yıldan fazla kalan iştirakçilerden kadın ise 52, erkek ise 56
yaşını, doldurmaları ve kadın iştirakçinin 20, erkek iştirakçinin 25 fiili hizmet süresini
tamamlamaları halinde istekleri üzerine emekli aylığı bağlanabilirken; 23.05.2002 tarih ve
4759 sayılı Kanunla (m.5) yapılan yeniden düzenleme ile emeklilik hizmet sürelerini
doldurmaya; 9 tam yıldan fazla, 10 tam yıl veya daha az kalan kadın iştirakçiler 48, 9 yıl 6
aydan fazla, 11 tam yıl veya daha az kalan erkek iştirakçiler 50 yaşını doldurmaları ve
kadın iştirakçinin 20, erkek iştirakçinin 25 fiilî hizmet süresini tamamlamaları halinde
istekleri üzerine emekli aylığı bağlanacağı hükme bağlanarak kısmi iyileştirme
sağlanmıştır.
Öte yandan 5434 m.39/1. fıkrasının c, d, k bentlerinde 4447 m.23’le değişiklik

yapılarak, haklarında m.40 gereğince, haklarında yaş haddi hükümleri uygulanarak
kurumlarınca re’sen veya 61 yaşını doldurduklarında istekleri üzerine emekli edilecekler
ile m.88 gereğince emekli kesenekleri geri verilememiş olanların 61 yaşını
doldurmalarında istekleri üzerine emekli aylığı bağlanabilmesi için gerekli olan fiili hizmet
süresi 10 yıldan 15 yıla çıkarılmıştır. Ancak 4447 sayılı Kanunla (m.26) eklenen Geçici
m.206 ile Kanunun yürürlük tarihinde fiili hizmet süreleri 8 yıl ve daha fazla olan
iştirakçiler için 10 yıllık fiili hizmet süresini doldurmuş olma koşulu korunmuş, fiili hizmet
süreleri 8 yıldan az kalanlar için 15 yıl fiili hizmet süresine tabi tutulmuştur. Fakat bu da
Mahkemenin yukarıdaki kararıyla iptal edilmiş ve anılan madde 4759 m.6 ile yeniden
194
düzenlenmiştir. Buna göre, 8/9/1999’da Sandık iştirakçisi olanlardan456 50 ve daha yukarı
yaşlardakiler, yaş haddi nedeniyle istekleri üzerine veya re’sen emekliye ayrıldıklarında
fiili hizmet sürelerinin 10 yılını doldurmuş olmak koşuluyla emekli aylığına hak
kazanacaklardır.
8/9/1999 tarihinde Sandık iştirakçisi olanlardan 50 ve daha yukarı yaşlarda bulunanlar,

yaş haddi nedeniyle istekleri üzerine veya re’sen emekliye ayrıldıklarında fiili hizmet
sürelerinin 10 yılını doldurmuş olmak şartıyla emekli aylığına hak kazanırlar (Geçici
m.20).
Kademeli yaş uygulamasının yarattığı sorun: emeklilikte yaşa takılanlar (EYT).-

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT), 8 Eylül 1999 (dahil) öncesi ilk defa sigortalı sayılıp
emekli olmak için ödenmesi gereken prim günü ve sigortalılık süresi şartlarını
sağlamalarına rağmen belli bir yaşa gelmeyi bekleyen ve bu nedenle emekli olamayan
iştirakçilerdir. 8 Eylül 1999 tarihine kadar çalışanlar, prim günü ve sigortalılık süresi
şartlarını sağlayarak emekli olabilirken, yapılan değişiklikle yaş şartının eklenmesi,
“Emeklilikte yaşa takılanlar” sorununu yaratmıştır.
30 Ocak 2023 tarihinde TBMM’ye sunulan ve 23 Şubat 2023 tarihi itibariyle TBMM
Genel Kurul gündeminde olup halen kanunlaşmamış Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanun Teklifi ile (Esas No: 2/4914), (1) 8/9/1999 (dahil) tarihinden önce malullük,
yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında çalışmaya başlayanların ve (2) 9/9/1999 (dahil)
tarihinden sonra malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında çalışmaya başlamalarına
rağmen sigortalılık başlangıç tarihini geriye götürmeye imkân tanıyan ilgili mevzuat
hükümlerine göre yapmış oldukları borçlanmalar ile sigortalılık başlangıç tarihi 8/9/1999
(dahil) öncesi olacak şekilde geriye götürülenlerin, mevcut mevzuattaki emekliliğe hak
kazanma koşullarından yaş şartının kaldırılması amaçlanmaktadır (Genel Gerekçe).
Kanun teklifinin kabul edilmesi halinde, 8/9/1999 tarihinden önce sigorta girişi olanlarda
yaş şartının kaldırılmasıyla, kadınlar 20 yıl, erkekler 25 yıl sigortalılık süresini ve 5000
prim gün sayısını doldurmuş olmaları halinde emeklilik hakkını kazanabileceklerdir.
Kanun teklifinin ilgili fıkrası şöyledir:
“MADDE 1- 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 95/1- Bu maddenin yürürlük tarihinden sonra aylık bağlanması için
talepte bulunanlardan 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Kanunun geçici 81 inci maddesinin birinci
fıkrasının (B) bendi, 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinin ikinci
fıkrası, 17/10/1983 tarihli ve 2925 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin (B) bendi ve 8/6/1949
tarihli ve 5434 sayılı Kanunun geçici 205 inci maddesi hükümlerine göre yaşlılık veya emekli
aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartlan taşımaları halinde
yaşlılık veya emekli aylığından yararlanırlar. Bu fıkra esas alınarak geriye dönük herhangi bir
ödeme yapılmaz ve geriye dönük hak talep edilemez.”
456
AYM, E. 2012/147, K. 2013/178, RG, 18/1/2014, 28886. İptal hükmü, bir yıl sonra yürürlüğe girer.
195
Engelli memurların emekliliği.- 5510 sayılı Kanuna göre, SGK tarafından
yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurulları tarafından usulüne uygun
düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık
Kurulunca (m.3) çalışma gücündeki kayıp oranının; (a) %50-%59 arasında olduğu
anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün (12 yıl), (b) %40-
%49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680
gün (13 yıl) malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla,
m.28/2-a bendindeki yaş koşulları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar. Ancak
bunlar 94. madde hükümlerine göre kontrol muayenesine tabi tutulabilirler (m.28/5).
Erken yaşlanma nedeniyle emeklilik.- 55 yaşını dolduran ve erken yaşlanmış olduğu

belirlenenler, yaş dışındaki diğer koşulları taşımaları durumunda yaşlılık aylığından
yararlanırlar (m.28/7).
İleri yaşta erken emeklilik.- Sigortalılar, m. 28/2-a, b’deki yaş hadlerine 65 yaşını
geçmemek üzere 3 yıl eklenmek ve adlarına en az 5400 gün (15 yıl) malûllük, yaşlılık ve
ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla yaşlılık aylığından yararlanabilirler
(m.28/3).
Engelli erken emekliliği (m.28/4, ilk defa çalışmaya başladığında var olan özrü
nedeniyle malûllük aylığından yararlanamayanlar).- Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya
başladığı tarihten önce m.25/2’ye göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede (%60)
hastalık veya engeli bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan
sigortalılara, en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün (11 yıl) malûllük,
yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla yaşlılık aylığı bağlanır.
10.6.4. Re’sen Emeklilik Halleri
Kadrosuzluk nedeniyle emeklilik.- (4/1-c) kapsamında sigortalı sayılan ve özel

kanunları gereğince kadrosuzluk nedeniyle emekliye sevk edilenlere yaş şartı
aranmaksızın, prim ödeme gün sayısı 9000 gün (25 yıl) olması durumunda, yaşlılık aylığı
bağlanır (m.44). Bağlanan aylıklar, m. 28/2 ve 3’deki yaş ve prim ödeme gün sayısı
tamamlanıncaya kadar bunları çalıştıran kamu idarelerinden tahsil edilir (5510 m.44/1-b).
Ahlak ve yetersizlik nedeniyle sicilen emeklilik.- (4/1-c) kapsamında sigortalı

sayılanlardan ahlak ve yetersizlik sebeplerinden dolayı yönetmeliğine göre sicilleri üzerine
kurumlarınca re’sen emekliye sevk edilenlere m.28/2 ve 3’de belirtilen yaş ve prim ödeme
gün sayısını tamamlamaları durumunda yaşlılık aylığı bağlanır (5510 m.44/2).
Askeri personel.- (4/1-c) kapsamında sigortalı sayılanlardan subay, astsubay, askeri

memurlarla uzman jandarma ve uzman erbaşların ahlak noktasından hükümle veya
yetersizlik ya da disiplin sebeplerinden dolayı sicilleri üzerine veyahut askeri
mahkemelerce verilecek kararlar üzerine kurumlarınca re’sen emekliye sevk edilenlere,
m.28/2 ve 3’de belirtilen yaş ve prim ödeme gün sayısını tamamlamaları durumunda
yaşlılık aylığı bağlanır (5510 m.44/2).
196
10.6.5. Emeklilere Tanınan Haklar
Yaşlılık aylığı.- Emekli olan memurlara, yaşlılık aylığı bağlanır (5510 m.28/1). 5510
sayılı Kanuna tabi olan yeni memurların yaşlılık aylığı, ortalama aylık kazancı457 ile aylık
bağlama oranının458 çarpımı sonucunda bulunan tutardır (m.29). 5434 sayılı Kanuna göre
aylık ödenmekte olan eski memurların aylıklarının hesabında ve 5510 sayılı Kanuna tabi
olan kamu görevlilerinin sigortalılık hali esas alınarak bağlanan yaşlılık, malullük veya
ölüm aylıklarında yapılacak artışlar hakkında toplu sözleşme hükümlerine göre belirlenen
aylık ve taban aylık katsayılarındaki artış dikkate alınarak artırılır (4688 m.28/4).
Malûllük aylığı.- 5510 sayılı Kanuna tabi kamu görevlileri için çalışma gücünün en az
%60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği
Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malûl sayılır (5510 m.25/1). Malûllük
sigortasından, malûllük aylığı bağlanır (m.26/1). Bu aylığın bağlanabilmesi için
sigortalının; (a) 25 inci maddeye göre malûl sayılması, (b) En az 10 yıldan beri sigortalı
bulunup, toplam 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan
sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm
sigortaları primi bildirilmiş olması, (c) Malûliyeti nedeniyle sigortalı çalıştığı işten
ayrıldıktan veya işyerini kapattıktan veya devrettikten sonra yazılı istekte bulunması,
halinde malûllük aylığı bağlanır.
Ölüm sigortası aylığı.- Ölüm sigortasından sağlanan haklar: (a) Ölüm aylığı
bağlanması. (b) Ölüm toptan ödemesi yapılması. (c) Aylık almakta olan kız çocuklarına
evlenme ödeneği. (d) Cenaze ödeneği verilmesi (5510 m.32/1).
Ölüm aylığı; (a) En az 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş,
(b) 47 nci maddede yazılı sebeplerle kazaya uğramış 459, malûllük, vazife malûllüğü veya
yaşlılık aylığı almakta iken veya malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı
bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlanmamış, (c) Bağlanmış bulunan
malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları
sebebiyle kesilmiş, durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine, yazılı istekte
bulunmaları halinde bağlanır (m.32/2).
Ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması.- (a) Dul eşe.- Dul eşine %50’si; aylık
bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise 5510 m.5/1 fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri
457
Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep
tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının,
itibarî hizmet süresi ile fiilî hizmet süresi zammı hariç toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan
ortalama günlük kazancın 30 katıdır.
458
Aylık bağlama oranı, sigortalının malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her
360 günü için %2 olarak uygulanır. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınır. Ancak aylık
bağlama oranı % 90’ı geçemez.
459
5510 Vazife Malûllüğü m.47/2 - Vazife malûllükleri; a) Keyif verici içki ve her çeşit maddeler kullanmaktan, b) Mevzuat ve
emir dışında hareket etmiş olmaktan, c) Yasak fiilleri yapmaktan, d) İntihara teşebbüsten, e) Her ne suretle olursa olsun
kendisine veya başkalarına menfaat sağlama veya zarar verme amacından, doğmuş olursa bunlara uğrayanlar hakkında
vazife malûllüğü hükümleri uygulanmaz.
197
hariç460 bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması
veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde %75’i; (b)
Çocuklara.- 5510 m.5/1-(a), (b) ve (e) bentleri hariç, bu Kanun kapsamında veya yabancı
bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya
aylık bağlanmamış çocuklardan; 1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20
yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya 461, 2) Kurum
Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında yitirip malûl olduğu
anlaşılanların veya, 3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan
boşanan veya dul kalan kızlarının, her birine %25’i 462; (c) (b) bendinde belirtilen
çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma
düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü
tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile
kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine %50’si; (d) Ana ve
babaya.- Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve
irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer
çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık
bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam %25’i oranında; ana ve babanın 65
yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam
%25’i (5510 m.34/1)463.
Yaşlılık toptan ödemesi ve ihya.- 5510 sayılı Kanuna göre ilk defa (c) bendi
kapsamında sigortalı olanlardan (kamu görevlileri), herhangi bir nedenle çalıştığı işten
ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını
doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya,
4/1-(a) ve (c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, (b) bendi kapsamında ise
ödediği malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait
olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen
güncelleme katsayısı ile güncellenerek toptan ödeme şeklinde verilir (m.31/1).
5434 Sayılı Kanuna tabi olan eski memurlara tanınan haklar.- 5434 sayılı Kanunla
tanınan haklar şunlardır (m.13): a) Emekli aylığı (m.41); b) Adi malullük aylığı (m.53-54);
c) Vazife malullüğü aylığı (m.55-63); d) Dul ve yetim aylığı (m.66-81); e) Harp malullüğü
zammı (m.64-65); f) Toptan ödeme (m.82-86)464; g) Emekli keseneklerinin geri verilmesi
460
Bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalılar m.5.
461
Ancak, hak sahibi çocuklardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması
halinde 25 yaşını doldurmayanların, 5510 m.4/1-(a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaları (hizmet akdi ile çalışma),
bunlara aylık bağlanmasına engel oluşturmaz (m.34/1- Ek cümle: 21/3/2018-7103 m.66).
462
Sigortalı tarafından evlât edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocukları ile
sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan yukarıda ... esaslara göre yararlanır (5510 m.34/2).
463
Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez...(5510 m.34/3).
464
M.82– Toptan ödeme, ... yazılı hallerde yapılır: a) Yaş haddinden dolayı emekliye ayrılanlardan veya (61) yaşını
doldurarak emekliye ayrılmalarını isteyenlerden, fiili hizmet müddetleri 15 yıldan az olanlara; b) m.39/e (f) fıkralarında yazılı
olanlardan; fiili hizmet müddetleri 25 yılı doldurmamış olanlara; c) Haklarında adi malullük hükümleri tatbik edilen
iştirakçilerden; fiili hizmet müddetleri 10 yıldan az olanlara; ç) Vazife malullüğü geçtiğinden aylığı kesilmiş ve emeklilik
hakkı tanınan bir vazifeye tayin edilmemiş durumda iken (61) yaşını dolduranlardan; fiili hizmet müddetleri 15 yıldan az
olanlara veya yine bu durumda iken ölen ve fiili hizmet müddetleri 15 yıldan az olanların; dul ve yetimlerine; d) Mahkemece
gaipliklerine hükmolunan iştirakçilerden fiili hizmet müddetleri 10 yıldan az olanların; hüküm tarihinden itibaren bir yıl içinde
yazı ile Sandığa müracaat eden dul ve yetimlerine.
198
(m.87-88), h) Harp malullerine 65 inci maddede yazılı yardımların yapılması; ı)
İkramiyeler (m.89-90).
5434 Sayılı Kanuna tabi olan eski memurların emekli ikramiyesi.- Emekli, adi
malûllük veya vazife malûllüğü aylığı bağlanan veyahut toptan ödeme yapılan; asker, sivil
tüm iştirakçilere, her tam fiili hizmet yılı için, aylık bağlamaya esas tutarların bir aylığı
emekli ikramiyesi olarak verilir (m.89/1). Verilecek emekli ikramiyesinin hesabında, 30
fiili hizmet yılından fazla süreler dikkate alınmaz (m.89/2). Emekli, adi malûllük veya
vazife malûllüğü aylığı bağlanmadan veyahut toptan ödeme yapılmadan ölen iştirakçiler
için hesaplanacak ikramiyenin tamamı, aylığa veya toptan ödemeye hak kazanan dul ve
yetimlere, bu Kanunun 68. maddesindeki hisseleriyle orantılı465 olarak ödenir (m.89/4)
 Memurların, kanunlarda gösterilen yaş sınırına ulaşmaları durumunda emekli olmaları

zorunludur. Böyle bir durumda yönetime takdir yetkisi tanınmamıştır.
465
M.68– Dul ve yetim aylıkları: Ölenin bağlanmış veya bu Kanun hükümlerine göre hesaplanacak emekli, adi malullük veya
vazife malullüğü aylıklarının; a) Dul karı ve koca için %50’si, aylık alan yetimi bulunmayanların dul eşlerine %75’i, b)
Çocuklarla ana veya babanın her biri için %25’i, oranında bağlanır./Ölenin aylığa müstehak bir dul karı veya kocası ile bir
yetimi bulunması halinde, dul karı veya kocaya %60, yetimine %30 oranı uygulanır./Ölenin önceki eşinden olan
çocuklarıyla, hem anadan hem babadan yetim olan veya af kanunlarına göre tescil edilmiş bulunan çocuklarına % 30
oranında aylık bağlanır.../ Emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı alan veya iştirakçi olan dul eşe %50 oranında dul
aylığı bağlanarak ödenir...
199
 Bedensel sakatlıklardan veya tedavisi olanaksız hastalıklar nedeniyle görevini
yapamayacak durumdaki memurlara malûl denir ve bunlar malûlen emekli edilirler.
 30/9/2008 ve öncesi kamu hizmetlerine giren eski memurlar 5434 sayılı Kanuna,
1/10/2008 ve sonrası kamu hizmetlerine giren yeni memurlar ise 5510 sayılı Kanuna
tabidirler.
 Eski memurlardan 30 Nisan-30 Eylül 2008 arasında kamu hizmetlerine girenler, 5434
sayılı Kanuna tabi olmakla birlikte, emeklilik yaşı bakımından 5510 sayılı Kanuna
tabidirler.
 Vatandaşlıktan çıkarılan veya Türk vatandaşlığını bırakan veya yabancı memleket
uyruğuna giren memurların (Türk vatandaşlığını muhafaza edenler hariç) ve buna
bağlı olarak dul ve yetimlerin 5434 sayılı Kanun ile tanınan her çeşit hakları düşer.
 Sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların, kamu kesiminde
tekrar görev almaları durumunda belli istisnalar haricinde emekli aylıkları kesilir.
 5510 sayılı Kanun, sigortalıları, hizmet akdi ile çalışanlar (4/1-a), kendi adına
bağımsız çalışanlar (4/1-b) ve kamu görevlileri (4/1-c) olarak sınıflandırmıştır.
 Yaş haddinin doldurulması veya malullük ya da vazife malullüğü hallerinde zorunlu
emeklilik söz konusudur.
 İstek üzerine emeklilik, memurların belli bir yaş ve hizmet süresi ile bağlantılı olarak,
kendilerinin istemeleri durumunda, görevle ilişikleri kesilerek yaşlılık aylığı
bağlanmasıdır.
 Yaş ve fiili hizmet süresi şartlarını yerine getiren memurların emekli olma isteğinin,
yönetim tarafından yerine getirilmesi zorunludur.
 5510 s.K.’un emeklilere tanıdığı başlıca haklar şunlardır: Yaşlılık aylığı ya da
malullük aylığı, ölüm sigortası aylığı, yaşlılık toptan ödemesi, ihya hakkı. 5434 s.K.
bunlardan başka bazı hakları da eski memurlara tanımıştır.
200
Genel Kaynakça
Adal, Hasan Şükrü, Kamu Personel İdaresi, A. Sait Matbaası, İstanbul 1968.
Akgüner, Tayfun, Kamu Personel Yönetimi, 6. Basım, Der Yayınları, İstanbul 2014.
Akyılmaz, Bahtiyar, “Anayasal Esaslar Çerçevesinde Kamu Personeli Disiplin Hukuku ve Uygulamadaki Sorunlar”, Kamu
Personeli Sorunları- İdare Hukuku Sempozyumu İçinde, Eskişehir, 4-5 Nisan 2003, Eskişehir, 2004.
----------------, “Türk Hukukunda Kamu Görevlilerinin Devlete Sadakat Yükümlülüğü”, Danıştay Ve İdarî Yargı Günü 149. Yıl
Sempozyumu içinde, 11/05/2017, Ankara.
Albayrak, Süha Oğuz, ABD Kamu Personel Rejiminde Esnek İstihdam (At-Will Employment) Eğilimi, Mülkiye Dergisi, 2016-
40(2), 43-66. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/487435.
Altay, Evren, Görevden Uzaklaştırma, 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2007.
Ar, A. Fikret, “Fransa ve Türkiye’de Yönetici Yetiştiren Başlıca Kurumlar-ENA, HAP ve TODAİE”, AİD, C. 19, S. 4, Aralık
1986.
Aslan, Onur E. vd., Belediye Personel Sistemi, TODAİE No: 294/7, Ankara, Haziran 1999.
----------------, Kamu Personel Rejimi-Statü Hukukundan Esnekliğe, TODAİE: 326, Ankara, Mayıs 2005.
-------------, Kamu Personel Rejiminin Anayasal İlkeleri-Tarihsel ve Toplumsal Temelleri, TODAİE Yayın No: 330, Ankara,
Aralık 2006.
--------------, 1982 Anayasasına Göre Kamu Personel Rejimi, Seçkin Yay., Ankara, 2007.
--------------, Kamu Personel Hukuku, AÜ AÖF: 2701/1667, Eskişehir, Ağustos 2012.
Aslan, Zehreddin, “Kamu Personelinin Disiplin Hukukundan Kaynaklanan Özellikleri”, Kamu Personeli Sorunları- İdare
Hukuku Sempozyumu İç., 4-5.4.2003, Eskişehir, 2004.
Atatürk Döneminde Devlet Personel Rejimi (1923-1938), T.C. Başbakanlık Devlet Personel Dairesi Yayın No: 44,
Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1982.
Avcı, Mustafa, Devlet Memurları Kanunu Kapsamında Kamu Görevliliğine Giriş, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Şubat, 2009 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
Avcı, Mustafa, Sevinç, Gülşah (Yayına Haz.), Fransız Kamu Yönetimi Ve Kamu Personel Sistemi, DPB Yayını, Ankara,
Nisan 2018.
Aykaç, Burhan, “Personel Sisteminde Yeterlik İlkesi”, AİD, Cilt: 24, Sayı: 4, Aralık 1990.
Bilgin, Leman vd, İnsan Kaynakları Yönetimi, AÜ Yayın No: 1591, Eskişehir, 2004.
Bozkurt, Ömer, Ergun, Turgay, Sezen, S.(Ed.), Kamu Yönetimi Sözlüğü, TODAİE No: 283, Ankara, 1998.
Canman, Doğan, Türk Kamu Kesiminde Hizmet İçi Eğitim Ölçme ve Değerlendirme, TODAİE Yayını No: 181, Ankara, 1979.
-------------------, “Devlet Memurları Kanununun Genel Görünümü Ve Sorunları”, AİD, C.18, S.1, Mart 1985.
-------------------, “Personelin Değerlendirilmesinde Yeni Yaklaşımlar ve Türkiye’de Kamu Kesimindeki Uygulama”, AİD.,
Cilt 26, Sayı 1, Mart 1993.
201
------------------, Çağdaş Personel Yönetimi, TODAİE Yayını: 260, Ankara 1995.
Derbil, Süheyp, İdare Hukuku (İdari Kaza-İdari Teşkilat), Cilt I, R.Ulusoğlu Basımevi, AÜHF Yayını, Ankara, 1940.
------------------, İdare Hukuku- Cilt I (İdarî Kaza - İdarî Teşkilat), AÜHF, Sayı: 20, Ankara 1940.
Duman, Bahattin, Yükseköğretim Ceza ve Disiplin Soruşturması, 2. Baskı, Seçkin, Ankara, 2010.
Ergun, Turgay, Kamu Yöneticilerinin Yetiştirilmesi, TODAİE No: 224, Ankara, 1988.
Ergün, Turgay, Polatoğlu, Aykut, Kamu Yönetimine Giriş, 4. Yayım, TODAİE No: 241, Ankara, 1992.
Eryılmaz, Bilal, Kamu Yönetimi, İstanbul 2000, s. 260 (Yayın hakkı yazara aittir).
Evren, Altay, Görevden Uzaklaştırma, Güncelleştirilmiş 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007.
Giritli, İsmet, Kamu Yönetimi ve Teşkilatı Personeli, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1983.
Gökpınar, Mahmut, Disiplin Hukukunda Yasak Hukuka Aykırı Deliller, Kazancı Yayınevi, İstanbul 2011.
Gözler, Kemal, İdare Hukuku (Cilt II), Ekin Kitabevi, Bursa 2009.
Gözler, Kemal, Kaplan, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, 21. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, Haziran 2019.
Gözübüyük, A.Ş., Tan, Turgut, İdare Hukuku-Genel Esaslar-Cilt I, Turhan Kit., Ankara 1998.
Gözübüyük, A. Şeref, Yönetim Hukuku, 16. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002.
Güler, Birgül Ayman, “Yetkisiz 4-C ve Yanlış 4-B”, Memleket Mevzuat, C.5, S.55, Ocak 2010.
----------------, Kamu Personeli: Sistem ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara, 2005.
----------------, Türkiye’nin Yönetimi: Yapı, İmge Kitabevi, Ankara, Ocak 2009.
----------------, “Devlet Personel Başkanlığı Üzerine Bir İnceleme (2)”, AİD,C.21, S.2, Haziran 1988.
----------------, “Devlet Personel Başkanlığı Üzerine Bir İnceleme”, AİD, C.21, S.1, Mart 1988.
Gülmez, Mesut “Sözleşmeli Personel, Anayasa ve Uluslararası Kurallar”, AİD, Cilt 21, Sayı 4, Aralık 1988.
----------------, “Anayasa Mahkemesi’nin “Totolojik” 4/C Kararı”, Çalışma ve Toplum D., Sayı: 32, 2012/1.
----------------, 4/C Anarşisi, (Hukuksuz Dayanaklarıyla 4/C’ler ve 4/C’liler 1965-2012), Legal, İstanbul 2012.
----------------, Avrupa Birliği’nde Sosyal Politika, Türkiye-AB Sen.Koord.Kom. No: 4, Ankara, Mart, 2003.
----------------, Belgelerle Yönetim, Yargı ve Memur Sendikaları (1990-1993), TODAİE-251, Ankara, 1993.
----------------, Dünyada Memurlar ve Sendikal Haklar, TODAİE: 267, Ankara, 1996.
----------------, Sendikal Haklarda, Uluslar Arası Hukuka Ve Avrupa Birliğine Uyum Sorunu, Belediye-İş Yayını, Ankara, Eylül
2005.
----------------, Sendikal Hakların Uluslararası Kuralları ve Türkiye, TODAİE, Ankara, 1988.
----------------, Türkiye’de Memurlar ve Sendika Haklar (1926-1994), TODAİE Yayın No: 255, Ankara, 1994.
202
---------------., “Sendika Kararına Uyarak Toplu Eyleme Katılma, ‘Disiplin Suçu’ Değil ‘Mazeret’tir - Danıştay İDDK
Karar İncelemesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı: 41, 2014/2.
Günday, Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayıncılık, 6. Aynı Bası, Ankara 2002.
Güran, Sait, “İdari Lüzum Sebebiyle Memurun Tahvili Ve Müstafi Addi”, İÜ İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Cilt 29, Sayı 1-2
(1963).
----------------, Memur Hukukunda Kayırma Ve Liyakat Sistemleri, İÜHF Yayın No: 2781-627, Fakülteler Matbaası, İstanbul,
1980.
Kaman-Karan, Nur, Devlet Memurluğunun Sona Ermesi, Seçkin Yayın., Ankara, 2003.
Kamu Yönetimi Araştırma Projesi-Genel Rapor (KAYA), TODAİE, Ankara, 1991.
Kantarcıoğlu, Selçuk, Devlet Personel Rejimi, Nasıldı? Ne Oldu?, Yeni Düzenleme Nasıl Olmalıdır?, DPD Yayın: 34,
Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1977.
Karasu, Koray, Profesyonelleşme Olgusu Ve Kamu Yönetimi, MB Vakfı, Ankara 2001, s.205.
Kaya, Cemil, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Kamu Görevlilerinin Sadakat Yükümlülüğü”, Danıştay Ve
İdarî Yargı Günü 149. Yıl Semp. içinde, 11/05/2017, Ankara, s. 35-58.
Nur Karan, Yıldırım/Yasin vd., İdare Hukuku, XII Levha Y., 2. Baskı, İstanbul Mart 2011.
Onar, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Marifet Matbaası, İstanbul, 1952.
Övgün, Barış, Sayan, İpek Özkal, Zengin, Ozan, “Türk Kamu Yönetiminde Performans Değerlendirmesi Ve Denetimi
Mümkün Mü?”, Sosyal Bilimler Metinleri Yıl: 2018, Sayı: 02.
Peker, Ömer, “Kamu Kuruluşlarında Hizmet İçi Eğitimin Yapısı Ve İşleyişi”, AİD, C.24, S.4, Aralık 1991.
Pınar, İbrahim, 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında Ceza Soruşturması, Seçkin Yayınevi, Ankara,
2009.
Serim, Bülent, “Anayasa Mahkemesinin Son Kararı ve KİT Personeli”, AİD, Yıl: 1989, C.22, S.3, Ankara: TODAİE Yayınları.
----------------, “Sözleşmeli Personelin Hukuki Statüsü”, AİD, Yıl. 1988, C.21, S.1.
Sezer, Yasin, Kamu Hizmetine Girme Hakkı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2006.
Şaylan, Gencay, “Türkiye’de Ve Yabancı Ülkelerde Yüksek Memurlar Sorunu”, AİD, C.5, S.1, Mart 1972.
----------------, Kamu Personel Yönetiminden İnsan Kay.Yönetimine Geçiş, TESEV Yayını, İstanbul 2000.
Tortop, Nuri, “Disiplin, Disiplin Cezaları ve Disiplin Suçları”, AİD, Cilt: 16, Sayı: 3, s.89-100.
----------------, Personel Yönetimi, Gözden Geç. 5. Baskı, Yargı Yayınları, Ankara, 1994.
----------------, Yönetim Bilimi II (Personel Yönetimi), Şenyuva Matbaası, Ankara, 1971.
Tutum, Cahit, “Devlet Memurları Kanununun Genel Bir Eleştirisi”, AİD, C.7, S.4, Aralık 1974.
----------------, “Kamu Personeli Sorunu”, AİD, Cilt: 23, Sayı: 3, Eylül 1990.
----------------, “Memurların Hak ve Ödevleri”, AİD, Cilt: 2, Sayı:2, Haziran 1969.
203
----------------, “Memurluk Statüsü”, AİD, Cilt: 5, Sayı: 2, Haziran 1972.
----------------, “Yönetimin Siyasallaşması ve Partizanlık”, AİD, C. 9, S. 4, Aralık 1976.
----------------, Türkiye’de Memur Güvenliği, TODAİE Yayını, Sevinç Matbaası, Ankara, 1972.
----------------, Personel Yönetimi, TODAİE Yayını, Sevinç Matbaası, Ankara 1979.
Ulusoy, Ali D., İdari Yaptırımlar, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, Kasım 2013.
Ulusoy, Ali D., Yeni Türk İdare Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2019.
Uz, Abdullah, Disiplin Cezalarının Üst Kademe Yöneticiliklere Etkisi, Adalet Y., Ankara, Haziran 2013.
Versan, Vakur, Kamu Yönetimi-Siyasi ve İdari Teşkilat, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1984.
Yavuzdoğan, Seçkin, Devlet Memurları Kanunu Uyarınca Naklen Atanma, Adalet Y., Ankara, 2014.
Yıldırım, Yasin, Karan vd., İdare Hukuku, 2. Baskı, XII Levha Yay., İstanbul, Mart 2011.
Zabunoğlu, Yahya K., “Kamu Hizmetine Girme, Hizmette Kalma ve Yükselme Hakkı”, İnsan Hakları ve Kamu Görevlileri
Sempozyumu (Yayına hazırlayan M.Gülmez), TODAİE No: 243, Ankara, 1992.
204

Kamu Personel Yönetimi: Ortak Ders

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Kamu Personel Yönetimi: Ortak Ders

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kamu Personel Yönetimi: Ortak Ders

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KAMU PERSONEL YÖNETİMİ

Öğr. Gör. NİHAT KAYAR

PROF. DR. ENGİN SELÇUK

 Kamu personeli ve kamu görevlisi kavramlarını tanımlayabilir.

1. Kamu görevlilerine neden ihtiyaç duyulmuştur?

Personel kelimesi, Fransızca personnel kelimesinden Türkçeye girmiş olup, bir

Kamu personel yönetimi (KPY), üstlendikleri kamu hizmetlerini yürütmekle görevli

Kamu ve özel kesim çalışanları değişik biçimde isimlendirilmektedir. Kamu kesimi

Şekil 1: Kamu ve Özel Kesim Çalışanları

Kamu Kesimi Özel Kesim

1.2. Tarihsel Gelişim

1.2.1. Dönemsel Özellikler

- Yükselmede, kıdem ve üst makam takdiri etkilidir.

- Kıdeme göre belirlenen maaşlar, eşit olmayıp maaş yelpazesi açıktır9.

- Disiplin aracı olarak kullanılan bir sicil sistemi vardır.

- Kurumsal hizmet içi eğitimin olmaması, kariyer sistemi ve uzmanlaşmayı olumsuz

- Sendikal örgütlenmenin yasal alt yapısı yoktur.

- Memurlara kurulan emeklilik sistemi, kariyer sistemini olumlu etkilemiş ve memuriyete

1923-1943 dönemi, Türkiye Cumhuriyeti’nin personel sisteminin yasal altyapısının

1.2.2. Devlet Personel Başkanlığı

1.2.3. Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi

10/7/2018 tarihli ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı

- Türkiye’nin vizyonu, hedefleri ve öncelikleri doğrultusunda insan kaynağının

- Özel yeteneklerin keşfini sağlamak ve yetenek yönetimi projelerini yürütmek,

- Verimliliğin artırılması için insan kaynakları planlamasına yönelik çalışmalar yapmak,

- Cumhurbaşkanınca verilen diğer görevleri yapmak (m.527/D),

- Görev alanına ilişkin hukuki, idari ve teknik gereksinimleri değerlendirmek ve mevzuat

İKO’nun, kamu personeline ilişkin işlevleri ne ölçüde yerine getirebileceği ve kamu

Kamu görevlileri, kamu yönetiminin insan unsurunu ya da insan gücünü oluşturur.

657 sayılı Kanunun, İstihdam şekilleri başlıklı 4. maddesi, kamu hizmetlerinin

1.3.1. Kamu Görevlisi Kavramı

Kamu görevlisi kavramının mevzuatımızda açık bir tanımı yapılmamıştır. Yönetim

Bu konuda kavramsal açıdan çok değişik isimlendirmelere rastlanır: kamu personeli,

1.3.1.1. Geniş Anlamda Kamu Görevlisi

Kamu personeli olarak da isimlendirilen en geniş anlamda kamu görevlisi, Devlet ve

1.3.1.2. Dar Anlamda Kamu Görevlisi

1.3.1.3. En Dar Anlamda Kamu Görevlisi

1.4. Anayasal Sınıflandırma33

1924 ve 1961 Anayasalarında yalnızca memur terimi kullanılmışken, 1982 Anayasası,

1.4.1.1. Memur Kavramı

1.4.1.2. 657 sayılı Kanun ve 1982 Anayasası Dönemi

İdarenin aslî personeli, kural olarak, memurlardır41. Anayasada memur tanımı

Ceza hukukundaki geniş anlamda kamu görevlisi tanımının, personel hukuku

1.4.2. Diğer Kamu Görevlileri

A. Memurlar B. Diğer Kamu Görevlileri

1.4.2.1. Özel Statülü Diğer Kamu Görevlileri

Günümüzdeki anlamıyla sözleşmeli için 657 sayılı Kanunu beklemek gerekmiştir.

Sözleşmeli personel, özel bir meslek bilgisine ve uzmanlığına gereksinim duyulan

Sözleşmeli personelin illa kî geçici nitelikte işler için kullanılamayacağını ve

Günümüzde, personelinin tamamı sözleşmeli olarak istihdam edilen kurumlar vardır.

Tarihsel bilgi.-Geçici personel (4/C’liler), kamusal istihdam olarak, 30/12/1972 tarih

Kamu Çalışanlarının Toplam İstihdama Oranı.- Türkiye’de toplam istihdam içinde

1.4.2.2. Sözleşmeli Personel

Sözleşmeli personel, özel bir meslek bilgisine ve uzmanlığına gereksinim duyulan

657 sayılı Kanunla başlayan uygulama, genel sözleşmeli kategorisi yaratmıştır.

4/B’li sözleşmeli personel, kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarındaki

Sözleşmeli personel pozisyonlarının ihdası.- 10 Temmuz 2018 tarih ve 2 sayılı

Sözleşmeli seçiminde uygulanacak sınav ile istisnaları, ödenebilecek ücretlerin üst